Smaakmakend 4-2012 by Smaakmakend

nÂş4 | zomer 2012

gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten

Culinair paradijs in Groningen Zorgen voor de grond en voor mensen Aardbeien: zoet of hartig? Je eigen boontjes doppen...mmm!

Lekker op de ďŹ ets | zomer 2012 1

NIEU

VERZORGT DE MANNENHUID NATUURLIJK Verbeterde receptuur en populaire geuren Met waardevolle extracten uit Bio-Grinkgo* en Bio-Caffe誰ne* Veganistisch** Glutenvrij * Uit gecontroleerde biologische teelt ** behalve Scheerschuim: BDIH-gecertifeerd en glutenvrij

GECONTROLEERDE NATUURCOSMETICA

www.logona.nl

2 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 2

16-05-12 13:56

Bezoek onze veehouders tijdens "Lekker naar de Boer" op 23 en 24 juni! - Luister naar het verhaal van de boer - Proef Zuiver Zuivel producten - Doe mee aan leuke kinderactiviteiten

Kortom zet 23 en 24 juni in je agenda en kom langs bij een van onze veehouders. Voor een boerderij bij jou in de buurt kijk op www.zuiverzuivel.nl/lekkernaardeboer

| voorjaar 2012 3

smaakmakend 4-2012-02.indd 3

15-05-12 10:13

AUTHENTIEKE

SUPER VOEDING

loriear

info www.noble-house.tk

elijk ! Smakrge Restiau Se

FAIR TRADE Bio kokosmeel van ‘eerlijke handel’ voor een duurzame, ethische en sociale wereld

- Chef bij Bertyn -

Bertyn Seitan: gezond, lekker & veggie Proef Bertyn Seitan, eiwitrijk, vetarm, weinig caloriën. De lekkere vlees- en visvervanger. Bak of grill seitan vijf minuten aan elke zijde, in de pan of op de BBQ. Bertyn Seitan wordt vervaardigd op traditionele wijze van spelt of Manitoba-oertarwe in een heerlijke tamari- of shoyu marinade. Je proeft meteen zijn heerlijk ]DFKWH EHHW DOV GLH YDQ HHQ À OHW SXU (Q %HUW\Q Seitan is supergezond: 100% plantaardig, eiwitrijk en lichtverteerbaar. Cholesterolvrij en suikervrij. Zoutarm, vetarm, caloriearm. Koolhydraat-arm en bron van vezels voor een gezonde darmtransit. Gezonder dan vlees of vis. Bertyn vind je vers in het koelvak van je biowinkel. Tel. 00 32 3 620 26 56. Recepten en info: www.bertyn.be

adv.3

BE-BIO-02 non-EU agriculture

Amanprana bio kokosvezels voor een vlotte stoelgang en met weinig calorieën Vezelbronnen op een rijtje

Kokosmeel

Tarwe zemelen

Lijn-zaad Gedroogde pruimen

g vezels / 100 g waarvan oplosbaar niet oplosbaar fytinezuur gluten cyanide

61g 6g 55g weinig nee nee

30g 3g 27g ja ja ja

10 g vezels 10 g vezels

1 eetlepel 2 eetlepels 2 eetlepels 4 eetlepels 4 eetlepels 30 Kcal 72 Kcal 114 Kcal 150 Kcal 253 Kcal

35g 9g 26g ja nee ja

16g 11g 5g nee nee nee

Haver zemelen 16g 8g 8g ja ja ja

10 g vezels, slechts 30 Kcal per eetlepel kokosmeel

0% GLUTEN

°BE-BIO-02 EU/non-EU Agriculture

AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT

SEITAN

smaakmakend 4-2012-02.indd 4

Verkrijgbaar in je natuurwinkel Tel. 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk

23-05-12 16:46

inhoud

Coverfotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Culinaire realisatie Ingmar Niezen

zomer 2012

24 Bread & butterpudding met aardbeien | Aardbeien op brood

32 Tuinbonengratin met wijting | Doperwten-tabouleh met gegrilde halloumi | Kapucijners, gestoofd met tomaat met bladselderij

8 Welkom bij de boer Op 23 en 24 juni zwaaien de deuren van veel biologische boerenbedrijven weer open. Het belooft een uniek weekend te worden. Maak nu alvast kennis met een leverancier van heerlijke witte aalbessen, een maker van fantastische witte wijnen en een boer die zorgt voor zuivel én mensen

18 Neem de BBQ mee Een lichtgewicht barbecue, pittige happen en een frisse salade in de tas. En dan fluitend op de fiets op zoek naar dé plek om het picknickkleed uit te gooien. Het ultieme zomergevoel

24 Zomerfris Ja hoor, ze zijn er weer: verse aardbeien. Lekker puur, lekker zoet en lekker hartig. En vooral: lekker zomers

28 Bijenhotel Wilde bijen, we kunnen niet zonder in onze tuin. En omdat ze wel wat bescherming kunnen gebruiken, ontstond het idee voor een ludiek onderkomen

en verder in dit nummer 32 36 39

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 5

Elke dag lekker Winkelwaar Een frisse kijk van Roxane Catz

23-05-12 15:44

Biodyn ami sch e kwal ite i t

Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger. Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

smaakmakend 4-2012-02.indd 6

15-05-12 10:13

[column Anneke]

Praatje met de boer Wij wonen aan de rand van de stad, tussen de boerderijen. Een paar honderd meter verderop kan ik terecht voor verse melk. En voor een plukoogst uit de biologische groentetuin hoef ik maar vijftien minuten op de fiets. Voor kaas en eieren hoef ik zelfs de deur niet uit. Een boer uit de buurt komt er elke week mee langs de deur. Natuurlijk ben ik blij met al die verse producten uit eigen omgeving, maar leuker en waardevoller vind ik het praatje met de boer over de jonge kalfjes, de koeienmelk of over het boerenvak zelf. Dat is de laatste jaren echt wel veranderd. Het gaat allang niet meer om het verbouwen van graan, het telen van groenten of het houden van koeien. Natuurbeheer hoort nu standaard bij het boerenbedrijf en heel wat boeren hebben nevenactiviteiten. Activiteiten waarmee zij ooit uit financiële noodzaak zijn begonnen en die zij nu zien als een verrijking van hun bestaan. Drie van die heel bijzondere mensen stellen wij in dit nummer voor. Ieder met een eigen inslag, met een eigen idee en een eigen drijfveer. Boeren bij wie het gaat om de menselijke maat. Het zijn mooie verhalen van biologische bedrijven met geweldige producten. Graag zouden we ze allemaal aan u voorstellen, maar daar is helaas de ruimte niet voor. U kunt ze wel bezoeken tijdens het ‘Het Lekker naar de Boer Weekend’ op 23 en 24 juni. Dan staan de deuren wijd open om te laten zien hoe ze werken, wat hun filosofie is en om lekkere producten te proeven. Veel bedrijven organiseren daarnaast nog allerlei andere activiteiten, ook voor de kinderen. Op pagina 8 in dit nummer leest u er meer over. Waar ik zelf naartoe ga, weet ik nog niet. Het lijkt me wel heerlijk om een grote zak vol jonge tuinboontjes, verse doperwten en aardbeien mee naar huis te nemen. Om het zomergevoel compleet te maken, hebben we in dit nummer een barbecue voor op de fiets bedacht met ‘vegan’ gerechten en lekkere kipswirls. Veel plezier als u eropuit gaat! teeur ur Anneke Ammerlaan, hoofdredacteur

| zomer 2012 7

smaakmakend 4-2012-02.indd 7

14-05-12 14:21

Lekker naar de Boer

Gewassen met een goed verhaal Tekst Nicole Willemse |

Fotografie Remy Vaartjes

DE BOERDERIJ UIT DE JAREN TWINTIG ligt aan een doodlopende weg richting het wad. Ale Havenga, van oorsprong Noord-Drent, is ‘hiernaartoe getrouwd’ zoals hij het zelf zegt, maar hij zou niet meer terug willen. ‘Het is hier het land van de vergezichten en heldere, contrasterende luchten, adembenemend mooi.’

Hele gezin

Ale Havenga is boer en rentmeester; hij runt een taxatiekantoor en bewerkt met hulp van zijn buurman vijftig hectare land, waarvan de helft biologisch is. Bij de boerderij hoort ook een stuk kwelder, waar schapen van een andere boer op grazen. Landgoud wordt gedragen door het hele gezin. Niet alleen wordt er samengewerkt op de boerderij. Zoon Hero, dochter Ine en schoondochter Carina staan op streekmarkten, Hero twittert en retweet over de boerderij en grafisch ontwerper en schoonzoon Remy is huisfotograaf en ontwerper van hun website.

Er gaat niets boven Groningen als je het Ale Havenga vraagt. Samen met echtgenote Fenna bezit hij Landgoud, een biologisch akkerbouwbedrijf in het Noord-Groningse Kloosterburen. Hun grootste uitblinkers: witte aalbessen en wuivend spelt.

Vierduizend struiken Met hart en ziel wordt een gevarieerd arsenaal biologische producten geteeld, waaronder witte aalbessen, appels, mosterdzaad, baktarwe, bieslookpollen, spelt, en luzerne of grasklaver als wisselteelt. Elk gewas heeft z’n eigen verhaal. Neem bijvoorbeeld die witte aalbessen van het Blanka ras, waarvan er op Landgoud vierduizend struiken staan. ‘Ik heb een speciale zelfrijdende oogstmachine. Er komen witte wijn, sap, siroop en sauzen uit voort, producten die het keurmerk ‘Gegarandeerd Groningen’ en sinds kort ook ‘Waddengoud’ mogen dragen. De Blanka wijn wordt gebotteld door Flearstins in het Friese Oudkerk, van de witte aalbessen en een geheim deel kruisbessen. De smaak is licht, iets zoet en de afdronk friszuur. Dick Soek schenkt ’m in zijn sterrenrestaurant Piloersemaborg in Den Ham. En als je er blijft slapen, kun je ’s morgens bij het ontbijt witte-aalbessensap drinken. Speciaal op zijn verzoek heb ik miniflesjes laten maken, die ook door een aantal B&B’s in de buurt worden afgenomen, waaronder ’t Korensant in Molenrij.’ 쏅

8 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 8

15-05-12 10:27

| zomer 2012 9

smaakmakend 4-2012-02.indd 9

15-05-12 10:27

Lekker naar de Boer

Dick Soek schenkt de witte-aalbessenwijn in zijn sterrenrestaurant Piloersemaborg. En als je er blijft slapen, drink je ’s morgens bij het ontbijt witte-aalbessensap 쏅

Witte-aalbessenijs

De sappen, siroop en sauzen zijn in de provincie te krijgen bij natuurwinkels en speciaalzaken en op streekmarkten. Bij Eetcafé De Gans in Groningen kun je een menu bestellen rond de wijn en siroop. En IJssalon Toscana, met veertien filialen van Groningen tot Emmen, draait sorbetijs van het witte-aalbessap. ‘Ik richt me graag op de nichemarkt om een meerprijs voor mijn producten te krijgen en omdat ik zo direct in contact kom met de mensen die mijn producten verkopen of verwerken. Fenna en ik eten alleen maar biologisch. Biologisch betekent voor mij een eerlijke smaak en gezond. Je weet waar het vandaan komt. Zodra het in de technologische molen komt, zet ik grote vraagtekens bij de eerlijkheid en kwaliteit van voedsel.’

Groninger speltkoek

Nog zo’n bijzonder product is spelt. Ale Havenga teelt het oerras Oberkulmer Rotkorn, speciaal voor het streekproject Spelt Pieterburen. ‘Het gaat om het zuiverste ras. De meest geteelde speltrassen zijn een aantal keren veredeld. Ik ben voor het gebruik van pure rassen. Spelt is een wintergraan dat in oktober wordt gezaaid en kou nodig heeft. Wist je dat spelt zichzelf dankzij de omhulling beschermt tegen schimmels en ziektes?’ Zijn spelt wordt gemalen door Groninger windmolen Joeswert in Feerwerd. Waar een meelfabriek tien gangen nodig heeft om spelt te malen, maalt molenaar Rolf Wassens het spelt op natuursteen in één gang, wat de smaak ten goede komt. Hij levert speltvolkorenmeel, speltbloem, speltbroodbakmix en speltpannenkoekenmix. Restaurantschip ’t Appeltje in Pieterburen bakt daar weer speltpannenkoeken van en bakker Peters uit Leens heeft er volkoren speltbrood, speltkoekjes van in het assortiment, en niet te vergeten de Groninger speltkoek, die zo langzamerhand behoorlijk bekend is. Van de spelt worden ook speltbier en whisky gemaakt. En de recentste aanwinst onder de speltproducten zijn de ‘Farro Funghi soep’ en het ‘Stoofpotje spelt en fijne kruiden’ van de Kleinste Soep Fabriek. Aanraders.’

Slimme zet ‘Het mooie van spelt vind ik dat het wuift in de wind. Het doet waar het zin in heeft, de aren groeien ongelijkmatig, wat een heel ander gezicht biedt dan een strak tarweveld. Sommigen ergeren zich daaraan, maar ik zie het als een slimme zet van de natuur. Als het heel hard waait, vangen de kleinere halmen de grotere op. Waar alle andere graansoorten plat gaan, blijft spelt overeind. Als het in de zomer bijna rijp is, krijgt spelt een oranjerode gloed met in het steeltje nog een paarse kleur erbij, en dat wuift dan tegen die hoge luchten.’ Ware romantiek onder de zeedijk. De familie Havenga moet welhaast op een van de mooiste plekjes van het land wonen. ‘Wij vinden van wel.’ www.landgoud.nl | Ale en Fenna Havenga Dijksterweg 45 | 9977 TD Kloosterburen (Groningen), Lekker naar de Boer: Landgoud is open voor publiek op zaterdag 23 juni van 10.00 – 17.00 uur. De rest van het jaar gesloten, maar wel regelmatig te vinden op streekmarkten (zie website.)

Wandelen langs wierden, dijken en akkerranden ‘Samen met collega-landbouwers bieden we een wandeltocht door de landerijen, Landloop Pieterburen. De route is voorzien van informatieborden en te downloaden op www.wierde-en-dijk.nl. Grijp die kans, want de meeste landerijen in de buitengebieden zijn voor wandelaars niet of slechts beperkt toegankelijk. Het pad begint bij een oud kerkhofje (waar ook folders liggen met de route) bij Wierhuizen. Je wandelt naar de zeedijk van de Waddenkust en weer terug, over ongebaande paden en langs sloten met oud riet. Je komt zo ook langs Landgoud. In de lente en zomer loop je langs onze bloemrijke akkerranden en met een beetje geluk tref je een blauwborstje, de kleine karekiet of het rietzangertje in het oude riet.’ 쏅

10 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 10

14-05-12 14:23

| zomer 2012 11

smaakmakend 4-2012-02.indd 11

15-05-12 10:29

Lekker naar de Boer

Nederland wijnland Tekst Jeroen Thijssen | Fotografie Remy Vaartjes

HET BEGON IN 2002. ‘Ik kreeg een hernia,’ vertelt John Huisman laconiek. ‘Het veebedrijf kon ik niet volhouden.’ In die tijd was het een ramp, maar de ramp pakte goed uit. Wijngoed De Reestlandhoeve in het Overijsselse Balkbrug behoort nu tot de top van de Nederlandse wijngaarden en levert aan tophoreca, zoals sterrenrestaurant De Librije van Jonnie en Thérèse Boer.

Gok ‘Het was een gok, een sprong in het duister,’ zegt Huisman. ‘Maar hij is goed uitgepakt. We zijn gewoon begonnen. In die tijd had niemand in Nederland verstand van wijn maken. We hebben anderhalve hectare volgezet met druivenstokken en afgewacht wat er gebeurde.’ De aanplant sloeg aan, de grond bleek geschikt voor deze toch afwijkende teelt. Huisman: 'We zitten hier in het dal van het riviertje de Reest. Dat riviertje zorgt voor ijzer in de bodem, een ijzeroerlaag. Dit geeft een licht aardse smaak aan de wijn, een belangrijk kenmerk van onze producten.’ Daarnaast speelt het Nederlandse klimaat de wijnteelt volgens Huisman in de kaart. Wijndruiven pesten Dat is verrassend. Wijn komt toch uit warme, droge landen? 'We hebben een koel klimaat,’ legt Huisman uit. ‘Dat geeft een frisse, fruitige smaak aan de wijn. Het is af en toe te vochtig, wat dan problemen kan geven met schimmels. De Nederlandse wijnen zijn het beste te vergelijken met wijnen uit de Elzas in Frankrijk en de Moesel en Ahr uit Duitsland. Door de klimaatopwarming krijgen de druiven uit deze gebieden steeds meer zon waardoor ze rijper worden en meer alcohol bevatten dan voorheen. Zij raken de frisheid kwijt die wij wel hebben. Onze frisse, fruitige wijnen worden zeer gewaardeerd door de wijnliefhebbers.’

Van melkveehouder naar biologische wijnmaker, dat is een hele stap. Toch namen Wilma en John Huisman van De Reestlandhoeve die stap. Inmiddels oogsten ze medailles met hun wijnen. Streng

Niet slecht voor een biologische wijnboer. Biologisch werkte Huisman al voor hij naar wijn omschakelde. ‘Mijn vrouw, Wilma, is klassiek homeopaat. Ze is altijd erg bewust geweest van wat we eten en wat dat met ons doet.’ Ook het idee om een wijngoed te beginnen komt van haar. ‘Ze is wijnliefhebster, vandaar.’ Ook al is de bodem goed, succes groeit toch niet vanzelf. Huisman doet aan strenge kwaliteitsbewaking. ‘De opbrengst van de stokken is per jaar anders. Dat ligt aan het weer. Als het weer in de herfst minder goed is en er hangen veel trossen aan, dan haal ik een deel van de trossen weg. Zo kan de plant zijn energie in de overblijvende trossen steken.’ De opbrengst is wel minder maar de kwaliteit blijft hoog. ‘En daar gaat het om.’

Karakter Er zijn wel eens mensen die zeggen dat wijn van De Reestlandhoeve een streekproduct is. Huisman: ‘Dan zeg ik: mag het dan minder zijn? Natuurlijk niet. Ook al is het een streekproduct, de kwaliteit moet onovertroffen zijn.’ Hoe hoog die kwaliteit is, blijkt uit de gouden, de zilveren en bronzen medailles die wijn van De Reestlandhoeve behaalde op internationale beurzen in Berlijn en Wenen. Huisman: ‘We zijn nu zover dat het vanzelf gaat. Maar in het begin moest ik zelf de boer op. Restaurants langs, inkopers langs. Dat moet in je karakter zitten. Ik heb dat karakter.’ www.reestlandhoeve.nl Hoofdweg 22 | 7707 RB Balkbrug | tel. (052) 364 86 12 Lekker naar de Boer

In het weekend van 23 en 24 juni is een bezoek aan het wijn-wandelpad gratis (normaal € 2,50), kan er deel worden genomen aan wijnproeverijen en zijn er diverse speelmogelijkheden voor kinderen.

쏅

12 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 12

24-05-12 11:53

| zomer 2012 13

smaakmakend 4-2012-02.indd 13

15-05-12 10:31

Lekker naar de Boer

Zorg op Zonnehoeve Tekst Jeroen Thijssen |

Fotografie Remy Vaartjes

Er is niet zo’n groot verschil tussen zorg voor mensen en zorg voor de grond, vindt Piet van IJzendoorn van biologisch-dynamische landbouwbedrijf Zonnehoeve. ‘Biologisch boeren betekent: samenwerken met de natuur. Dat is de basis voor alles wat wij doen.’

VAN IJZENDOORN WEET NIET BETER, hij doet het al ruim dertig jaar. Zorgen voor de grond en de laatste twaalf jaar ook voor mensen. ‘We zorgen voor de grond vanuit een gevoel van respect en gelijkwaardigheid,’ zegt hij. ‘Zo gaan we ook om met mensen. We zijn geen klassieke hulpverleners, maar staan op gelijke voet.’

Beste optie Ruim dertig jaar geleden kwam boerenzoon Van IJzendoorn met zijn toenmalige partner en drie kinderen naar de Flevopolder. ‘Het was er toen een modderige vlakte van vijftig hectare. Daar wilden we laten zien dat een gemengd biodynamische aanpak de beste optie is voor voedselzekerheid en -veiligheid.’ Van IJzendoorns missie lijkt geslaagd, Zonnehoeve is een begrip in Flevoland. Acht ondernemers en gemiddeld vijf werknemers leven van het bedrijf en er is een bakkerij bijgekomen die brood bakt van eigen graan. Bedrijfseigen koe Zonnehoeve is een gemengd bedrijf, in de klassieke zin. Behalve akkerbouw, melkvee en tuinbouw zijn er paarden en kippen, varkens en loopt er ander kleinvee rond. Alle dieren krijgen ruwvoer: klaver, gras en andere natuurlijke planten. Geen krachtvoer dus. Van IJzendoorn: ‘Als je krachtvoer geeft, sojabonen of maïs, dan concurreer je binnen je eigen voedselsysteem. Alles wat geen melk geeft, eet van de natuurgebieden in de buurt.’ Alle runderen zijn van eigen fok. ‘We zijn begonnen met een eigen stier en eigen koeien,’ vertelt Van IJzendoorn. ‘Zo kregen we zestig kalfjes, waarmee we zonder

inteelt een bedrijfseigen koe konden fokken. Ze groeien probleemloos op, helemaal aangepast aan hun functie: mest produceren en daarnaast melk en vlees direct voor de mens.’ De melk gaat naar zuivelfabriek Zuiver Zuivel en de stiertjes gaan pas naar de slager als ze een paar jaar oud zijn - en dus niet zoals meestal gebeurt vlak na geboorte.

Vee voor de landbouw Wat Zonnehoeve verder bijzonder maakt: het vee is er voor de landbouw. ‘De zorg voor de grond staat voorop.’ Van IJzendoorn herhaalt het nog maar eens. ‘Als wij voor de bodem zorgen, zorgt de bodem voor ons.’ De potstal, waarin de koeien ’s winters gehouden worden, is een oud systeem, maar effectief in de productie van goede mest. Dagelijks gaat stro op de verse laag koeienvlaaien, en vormt daarmee een vruchtbaar mengsel. Van IJzendoorn: ‘Dat gaat in de nazomer weer op de velden.’ Deze kringloop is, volgens hem ‘de basis van een sterk landbouwsysteem, een bedrijfsorganisme waarin ziekten geen kans krijgen.’ Weer op de rit De relatief nieuwe loot ‘zorg’ ligt Van IJzendoorn na aan het hart. Met een opleiding Hogere Agrarische School in Groningen op zak, richting Milieukunde, rondde hij in 2006 een master Orthopedagogiek in Amsterdam af. ‘Landbouw is zoveel meer dan zo goedkoop mogelijk zoveel mogelijk voedsel produceren,’ zegt Van IJzendoorn. ‘Het is de basis van het leven. Ik wilde mensen weer op de rit zetten door ze heel concreet daarmee kennis te laten maken.’ Inmiddels maken ruim veertig mensen gebruik van de mogelijkheden die Zonnehoeve daartoe biedt. www.zonnehoeve.net Riempad 6 | 3896 LJ Zeewolde | tel. (036) 522 82 21 Lekker naar de Boer Tijdens het weekend van 23 en 24 juni is er op de Zonnehoeve een marktplein met kraampjes, zijn er activiteiten rond het broodbakken, rondleidingen door 쏉 het bedrijf en demonstratie ponyrijden.

14 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 14

24-05-12 11:56

| zomer 2012 15

smaakmakend 4-2012-02.indd 15

15-05-12 10:31

16 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 16 zo zo zom om mer er 2012 20 201 2 01 12

smaakmakend 4-2012-02.indd 16

16-05-12 14:01

advertorial

Kom je ook op ons feestje? Wij – de biologische boeren

Wat die maaltijden vooral ook

van Nederland – hebben

zo verrassend en verrukkelijk

gemerkt dat er ieder jaar meer

maakt, dat zijn de verhalen

liefhebbers “Lekker naar de

achter al dat lekkere eten. Of

Boer” fietsen. Lekker in de

we nu aardappelen, groenten,

buitenlucht. Langs akkers en

fruit of kruiden kweken, kaas

weilanden. Als voorproefje van

maken, melkvee of kippen

de streekproducten die wij met

houden, we leren iedere dag

zorg en liefde hebben bereid en

van de natuur hoe we ons eten

feestelijk opdienen. Vorig jaar

nog weer beter, mooier en

kwamen er bij ons zo’n 65.000

smakelijker kunnen maken. En

feestgangers op bezoek.

wat we allemaal leren, willen

Natuurlijk niet allemaal

we graag aan onze gasten

op de fiets, maar omdat we

vertellen.

dit jaar 15 jaar “Lekker naar de

Tijdens rondleidingen

Boer” vieren, leek het ons toch

over de boerderij. Wandelend

een leuk idee om fietsroutes

in onze wereld van vruchtbare

naar onze boerderijen uit te

akkers, boomgaarden en

stippelen, die niet al te ver van

weilanden. Als je er nu al zin in

je woonplaats vandaan liggen.

krijgt, ga dan alvast naar onze

Als je een boerderij hebt

website. Daar lees je alles wat

uitgezocht en je rijdt ons erf op, dan gaat er een

je wilt weten en zie je welke boerderijen hun erf

wereld voor je open. Over onze boergondische

openstellen, en hoe je een boergondische maaltijd

feestmaaltijden in een stal, schuur, weiland of op

kunt reserveren.

het erf wordt het meest gepraat. Logisch, want

Noteer 23 of 24 juni in je agenda en kom ook

onze gastkoks raken geïnspireerd door onze

Lekker naar de Boer. We zullen je met open

mooie, biologische producten en verrassen

armen ontvangen. Kom met of zonder

ons ieder jaar met culinaire hoogstandjes. Het is altijd weer smullen, ook voor ons boeren.

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 17

fiets….. maakt niet uit! www.lekkernaardeboer.nl

23-05-12 15:57

Fiets

Recepten Anneke Ammerlaan |

FotograďŹ e Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Culinaire realisatie Ingmar Niezen

barbecue Wat is er mooier dan buiten een barbecuevuurtje stoken tijdens een mooie fietstocht? Met deze pittige barbecuehapjes in het vooruitzicht is het dagje Lekker naar de Boer compleet.

18 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 18

24-05-12 11:37

| zomer 2012 19

smaakmakend 4-2012-02.indd 19

24-05-12 11:37

Portobellosandwich

Pestodip

Quesadilla’s

voor 4 personen

circa 100 ml

voor 4 personen

3 eetlepels groene pesto | 2 eetlepel olie 1 eetlepel witte balsamicoazijn | 1 eetlepel heet water | gemalen rode peper

4 kleine bloemtortilla’s | 2 eetlepels tomatentapenade | 75 g geraspte belegen kaas | 1 bosui, in dunne reepjes | (½ rode peper, fijngehakt)

dit Is een vegan gerecht

4 portobellopaddenstoelen | 2 eetlepels olie | 1 kleine ui, heel fijngehakt | 1 teen knoflook, fijngehakt | 75 g gepelde walnoten, heel fijngehakt | 3 eetlepels grof gehakte peterselie | 75 g vers broodkruim citroensap Haal de steeltjes uit de portobello’s en hak ze fijn. Verhit 1 eetlepel olie in een kleine koekenpan en fruit de ui en knoflook zachtjes 3 minuten. Bak de fijngehakte steeltjes en walnoten 1 minuut mee. Roer de peterselie en de broodkruimels erdoor en breng pittig op smaak met zout en peper en een heel klein beetje citroensap. Laat het mengsel al roerend afkoelen. Voeg als het mengsel wat droog aanvoelt een beetje water toe. Prik de hoedjes van de paddenstoelen met een vork op 5 plaatsen in, bestrijk ze met de resterende eetlepel olie en wat citroensap en strooi er wat zou over. Sandwich de vulling tussen de paddenstoelen en pak elke sandwich strak in folie en bewaar ze in de koelkast. Neem gekoeld mee.

Grillen Dep eventueel het vrijgekomen vocht van de paddenstoelen en rooster de ‘sandwiches’ op de barbecue in ca. 12 minuten gaar. Keer ze regelmatig om en druk ze telkens met een spatel plat. Halveer de sandwiches. Lekker met zowel de pesto- als de linzendip.

Klop alles door elkaar en neem in een goed afgesloten bakje mee. De dip hoeft niet gekoeld te worden.

Indiase linzendip circa 200 ml

n gerecht

dit Is een vega

2 eetlepels olie | 1 kleine ui, fijngehakt | 1-2 eetlepels Indiase currypasta | 75 g rode linzen | 2 eetlepels fijngehakte koriander Verwarm de olie in een klein pannetje en fruit hierin de ui zachtjes 2 minuten. Fruit de currypasta 1 minuut mee. Roer de linzen erdoor en voeg 150 ml water toe. Breng aan de kook en kook afgedekt in ca. 20 minuten gaar. Verwijder de deksel en laat eventueel overtollig vocht nog verdampen. Pureer de linzen met de staafmixer, laat de dip afkoelen en roer er dan de koriander door. Bewaar in een goed afgesloten bakje in de koelkast en neem gekoeld mee.

En erbij gegrilde pitabroodjes Rooster de pitabroodjes op de barbecue aan elke kant 1-2 minuten, zodat ze warm een klein beetje bruin zijn. Ze zijn heerlijk bij alle gerechten.

Bestrijk 2 tortilla’s met tomatentapenade en verdeel de kaas, de bosui en eventueel rode peper erover. Druk de andere tortilla’s erop. Bestrijk de tortilla’s aan elke kant met olie en pak beide quesadilla’s apart in huishoudfolie. Bewaar in de koelkast en neem ze gekoeld mee.

Grillen Rooster de quesadilla’s op de barbecue in ca. 6 minuten licht gaar. Keer ze een of twee keer om met een spatel en druk ze regelmatig met de spatel plat. Snijd de quesadilla’s in punten. Lekker met zowel de pesto- als de linzendip.

Handig om mee te nemen: Keukenpapier: als servet of om iets mee droog te deppen Spatel: om de gerechtjes te keren of plat te drukken Tang: om gerechtjes op of van de barbecue te halen Klein plankje en scherp mes: om van alles op en mee door te snijden Bakje met olie en kwastje: om de gerechtjes eventueel nog extra in te vetten

Fietsmand-DutchBikeAmsterdam | BBQ- Interhal | Flessenrek- de Weldaad | Kleed- ZaraHome | Klapstoel- van Weerde.

20 s m a a k m a k e n d 2 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 20

14-05-12 14:30

FIETSBARBECUE

voor 4 personen 2 eetlepels witte wijnazijn | 1 sjalot heel fijn gehakt | 1 eetlepel honingmosterd | 3 eetlepels olijfolie | 2 eetlepels geroosterde arachideolie | 150 g bloemkool, in piepkleine roosjes | 150 g broccoli, in piepkleine roosjes | 1 bosje radijs, in plakjes | 150 g wortel, geraspt Schenk de azijn in een goed afsluitbare kom, schep de sjalot erdoor en marineer 5 minuten. Klop de mosterd, de olie en naar smaak zout en peper erdoor. Schep de groenten door de dressing, sluit de kom af en bewaar tot gebruik in de koelkast. Schud de kom af en toe. Neem de salade gekoeld mee. ě?&#x2026;

ets a d

ste da

te a |

esse e de

e daad |

eed

aa o e|

apstoe

ee de.

Rauwkostsalade

| zomer 2012 21

smaakmakend 4-2012-02.indd 21

24-05-12 11:42

Fiets barbecue

GEKOELDE LIME TEA

voor 1 liter 1 literfles bronwater zonder koolzuur | 5 g groene theeblaadjes | geraspte schil van 1 limoen Stop de theeblaadjes en de geraspte limoenschil in de fles met bronwater en laat in de koelkast 12 uur of een nachtje trekken. Schenk door een zeefje in een met koud water omgespoelde, of met wat ijsblokjes gekoelde, thermosfles.

Kipswirls voor 4 personen 1 grote courgette | 2 kipfilets | Indonesische kruiden | 1-2 eetlepels olie | huishoudfolie | 8-10 prikkers Schaaf de courgettes met een dunschiller in lange plakken, bestrooi ze licht met zout en laat dit ca. 10 minuten intrekken. Dep het zout en het vocht goed van de courgette. Snijd de kipfilets overlangs open en leg ze elk tussen twee lagen huishoudfolie en sla ze met een klopper of een kleine pan heel plat. Verwijder de bovenste laag folie en bestrooi de kip met de Indische kruiden. Spreid de plakken courgette uit over de kip en strooi er nog wat kruiden over. Rol de kip met behulp van het folie heel strak op. Verwijder het folie en snijd de rollen in plakken van ca. 1 Â˝ cm dik. Steek 2-3 plakken op de satĂŠprikkers. Bestrijk de plakken met olie en leg ze in een goed afsluitbaar bakje. Bewaar in de koelkast en neem gekoeld mee.

Grillen Leg de swirls op het rooster van de barbecue en rooster ze in 3-4 minuten. Keer ze en rooster de andere kant nog 2-3 minuten. Lekker met de pestodip. 22 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-02.indd 22

14-05-12 14:31

Falafelspiesjes

KIPSWIRLS & FALAFELSPIESJES

voor 4 personen

dit Is een vegan gerecht 1 bakje falafel | 3-4 bosuien, in stukjes van 2 cm | olie | satĂŠprikkers Steek afwisselend falafelballetjes en stukjes bosui op de prikkers. Bestrijk ze met olie en bewaar ze in een afgesloten bakje in de koelkast. Neem gekoeld mee.

Grillen Leg de spiesjes op het rooster van de barbecue en rooster ze in ca. 6 minuten lichtbruin vanbuiten en warm vanbinnen. Lekker met de pestodip.

| zomer 2012 23

smaakmakend 4-2012-02.indd 23

24-05-12 11:39

smaakmakend 4-2012-02.indd 24

24-05-12 15:49

Recepten Anneke Ammerlaan | FotograďŹ e Sven ven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Culinaire realisatie Ingmar Niezen |

zomers

Recepten Anneke Ammerlaan | Fotograﬁe Sven ven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Culinaire realisatie Ingmar Niezen |

Aardbeien op brood Simpel en goddelijk lekker: verse aardbeien op brood. Zoet en muntfris of pittig met koriander. En de restjes kunnen in een lauwwarme pudding met room of ijs. Hmmm…

Bread & butterpudding met aardbeien d met een restje broo nagerecht, 4 personen

Verwarm de oven voor op 200 °C. Snijd de helft van de aardbeien in kleine stukjes en halveer de rest. Klop de eieren met de suiker goed los en klop de melk, de citroenschil en het citroensap erdoor. Leg 4 sneetjes brood in de ingevette ovenschaal. Schenk de helft van het melkmengsel erover. Verdeel hierover de kleine stukjes aardbei. Leg de laatste 4 sneetjes brood erop en schenk de rest van het melkmengsel erover. Druk iets aan. Zet de schaal op het rooster in het midden van de oven en bak de pudding 25 minuten. Verdeel de gehalveerde aardbeien over de ‘pudding’ en bak ze in de oven de laatste 5 minuten mee. Serveer de pudding lauwwarm. Lekker met room of ijs. 쏅

| zomer 2012 25

smaakmakend 4-2012-02.indd 25

14-05-12 16:33

Mmmmmm! SUPER VOEDING

info www.noble-house.tk

FAIR WORLD info www.noble-house.tk

ENERGIE

V 1 eetlepel Gula Java prestatiedrank (Matcha, Safran, Earl Grey, Rooibos en Cacao) in warme of koude melk, water, graandrank of fruitsap. In een glas, een gezellige mok of in je drinkfles.

Gula Java prestatiedranken van Amanprana met veel ORAC ORAC-waarde en zijn hiermee de enige prestatie-, sportof energiedranken ter wereld die tijdens inspanningen of na inspanningen zorgen voor een betere immuniteit en bescherming tegen aanvallen van buitenaf.

De nieuwe gezonde sportdrank voor kampioenen Michael Phelps, 8-voudig Olympisch zwemkampioen, dronk chocalademelk tijdens de Olympische Spelen. Nieuw onderzoek bevestigt dat je met magere chocoladedrank sneller herstelt van zware fysieke inspanningen en deze ook langer volhoudt dan met sportdrank. De James Madison Universiteit concludeerde dat bij voetballers die magere chocolademelk (Gula Java Cacao) drinken, er minder spierafbraak optreedt dan met traditionele sportdranken. De Indiana Universiteit publiceerde dat wielrensters 50% langer konden fietsen en sneller herstelden met magere chocomelk (Gula Java Cacao) dan met sportdrank. De Harrisonburg Universiteit in Virginia voegde een beetje eiwitten bij koolhydraatrijke sportdrank en ontdekte dat de maximale krachtinspanning met maar liefst 29% tot 40% verlengde.

De nieuwe gezonde familiedranken voor betere prestaties Gula Java prestatiedranken (Matcha, Safran, Earl Grey, Rooibos en Cacao) zijn lekker zowel met melk, water, graandrank en fruitsappen. Warm, lauw of koud. Voor jong en oud. Boordevol gezonde energie. Als goede start bij het ontbijt, als energierijk tussendoortje, bij recreatie, sport, spelen, studeren, uitgaan en andere ogenblikken waarop je lichamelijk en geestelijk moet presteren. Bij burnout of winterblues. Gula Java prestatiedranken laden je batterijen gezond op en doen je puur genieten. De kokosbloesemenergie is Fair World en helpt 850 Javaanse gezinnen aan een extra inkomen.

Gezonde prestatiedranken met Gula Java zijn 100% natuurlijk Gula Java Safran, Earl Grey, Rooibos en Cacao voldoen perfect aan de nieuwe generatie sportdranken. Verschillende soorten koolhydraten (suikers/energie), een aantal eiwitten (aminozuren) en voldoende electrolyten (mineralen). Maar Amanprana doet het nog beter. Amanprana gebruikt Gula Java, waardoor deze prestatiedranken boordevol gezonde energie zitten. Geen geraffineerde suikers en geen kunstmatige zoetstoffen. Pure en gezonde energie uit de natuur. Bovendien bevatten al deze prestatiedranken veel antioxidanten van nature. Zij hebben een bijzonder hoge

Orac en antioxidanten Antioxidanten beschermen tegen veroudering. Ze vallen de agressieve vrije radicalen aan. De hoeveelheid antioxidanten in voeding drukken we uit met een ORAC-waarde per 100g. Verse groenten, peulvruchten en fruit scoren hoog. Toppers zijn kruiden en sommige essentiële oliën. Hoe minder de voeding bewerkt is, des te hoger de Orac-waarde. Algemeen wordt aangenomen dat we per dag 3.000 à 5.000 Orac-eenheden moeten opnemen om ons lichaam te beschermen tegen vrije radicalen.

ORAC 3040 ORAC 42 620 ORAC 17 740 ORAC 19 152 ORAC 35 460

GOED GEVOEL +ENERGIE

SUPER ANTIOXIDANT ZONDER CAFEÏNE +ENERGIE

+ENERGIE

UITHOUDING

+ENERGIE

FOCUS

+ENERGIE

°BE-BIO-02 EU/non-EU Agriculture

AMAN PRANA 1

2012 Verkrijgbaar 26 s m a a k m a k e n d 4 | zomer

smaakmakend 4-2012-02.indd 26

SERENE LEVENSKRACHT

in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu Tel. 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk

23-05-12 17:03

ě?&#x2026;

aardbeien op brood ontbijt- of lunchgerecht, 4 personen

zoete versie

4 sneetjes vers brood naar keuze | boter of margarine | 1 citroen, schoongeboend | 250 g aardbeien | mini-mespunt suiker | Â˝-1 theelepel zo fijn mogelijk gehakte munt Je kunt het weglaten, maar het mespuntje suiker haalt de smaak van het fruit helemaal naar boven. Bestrijk het brood met boter. Snijd de citroen in en druppel een heel klein beetje citroensap over de aardbeien. Strooi er naar smaak suiker over en kneus de aardbeien iets met een vork. Zo komt de aardbeiensmaak nog meer naar voren. Verdeel de aardbeien over de sneetjes brood. Rasp er een beetje citroenschil boven en strooi de fijngehakte munt erover. Serveer direct.

aardbeien op brood ontbijt- of lunchgerecht, 4 personen

Hartige versie

4 sneetjes vers brood naar keuze | 2 eetlepels verse roomkaas | 1 limoen, schoongeboend | 250 g aardbeien | mini-mespunt suiker | mespunt fijngehakte rode peper | 1 eetlepel korianderblaadjes Bestrijk het brood met roomkaas. Snijd de limoen in en druppel een heel klein beetje limoensap over de aardbeien. Strooi er naar smaak suiker en rode peper over en kneus de aardbeien iets met een vork. Zo komt de aardbeiensmaak nog meer naar voren. Verdeel de aardbeien over de sneetjes brood. Rasp er een beetje limoenschil boven en strooi de korianderblaadjes erover.

| zomer 2012 27

smaakmakend 4-2012-02.indd 27

14-05-12 16:35

duurzaamheid & innovatie

Wilde bijen, ze zijn uniek in hun soort en leven anders dan de honingbij. Onze verslaggever ging op onderzoek uit en stuitte op een in populariteit groeiend fenomeen: het bijenhotel, ook wel de bijenflat genoemd of nog beter: de insectenflat. Ook in zijn volkstuin staat er nu een. Tekst Jeroen Thijsse | fotgrafie Kato Tan

Bijenhotel: pure luxe of noodzaak? HET IS EEN MOOIE DAG, aan het einde van een lange, droge periode. De sla in de tuin laat zijn blaadjes hangen, zelfs de dahlia’s zien er dorstig uit. Hier rest de enthousiaste volkstuinder maar een ding: sproeien. Zachtjes ritselend loopt het heldere water tussen de dorstige planten door, en blijft op de droge bodem in plasjes staan. De planten zijn niet de enigen met dorst.

Belangrijke beestjes

Van overal komen kleine beestjes aanvliegen die neerstrijken bij het vocht. Het lijken honingbijen, maar dat zijn ze niet. Echte honingbijen ontbreken in dit gemeentelijke tuinencomplex dat als een eiland is omsloten door een zee van maïsakkers. Sommige beestjes hebben wel dezelfde bouw als honingbijen maar niet de strepen op het achterwerk. De meeste zijn kleiner en vertonen kleuren die lopen van kopergeel tot diepzwart. Ik heb zo nog niet eerder gezien in mijn tuin. Wat zijn dit voor beestjes? Dat zijn wilde bijen, zegt Bram Cornelissen, onderzoeker aan Wageningen Universiteit. ‘Heel belangrijke beestjes, vooral voor de natuur.’ Cornelissen deed onderzoek naar wilde en naar honingbijen. ‘Bepaalde soorten wilde bijen bestuiven maar een soort plant,’ legt hij uit. ‘Klokjesbijen vooral klokjes bijvoorbeeld, ze zijn onmisbaar bij die bestuiving.’

Verhuurbedrijfjes

Zijn wilde bijen ook belangrijk voor de landbouw? Cornelissen: ‘Dat moeten we nog uitzoeken. Wel is al gebleken, dat in bloeiende boomgaarden soms 41 soorten wilde bijen zitten. Die komen daar niet voor niets.’ Voor

koffieplanten, weet hij, is diversiteit van soorten bestuivers heel belangrijk. ‘Hoe gevarieerder, hoe groter de opbrengst.’ Dat beaamt Jeroen Vorstman, directeur van het Bijenhuis in Wageningen. ‘Wilde bijen doen volop mee aan bestuiving van cultuurgewassen als ze van nature in een veld aanwezig zijn.’ In het buitenland weten ze dat al langer. Vorstman: ‘In de Verenigde Staten zijn er bedrijfjes die wilde bijen kweken en verhuren voor de bestuiving.’

Materiaal: bamboo plank(voor dak) • takken • 4x lengte boomstam • emmer met steenpuin • 8x bakstenen

Oord voor wilde dieren

Zulke belangrijke dieren, en dan zo bedreigd. Wat kan een mens doen om ze te helpen? ‘Een insectenflat in de tuin zetten,’ zegt Barbara Rijpkema. Rijpkema is biologe en heeft gewerkt bij De Vlinderstichting. Volgende maand publiceert zij Tuinieren voor (wilde) dieren, een boek waarin zij dierenliefhebbende tuinders uitlegt hoe ze hun domein tot een oord voor wilde dieren kan maken. Met egelhuizen, vogelbistro’s en paddenhotels, maar ook insectenhotels. Wilde bijen leven niet in kolonies, zoals honingbijen, maar solitair. Ze hebben behoefte aan gaatjes om hun eieren in te leggen of om in te schuilen. Een bijenhotel, waar veel verschillende gaatjes in zitten, biedt die broed- en schuilgelegenheid. Heeft de tuinier zelf ook nog nut van zo’n hotel? ‘Ja, nou!’ roept Rijpkema enthousiast. ‘Kleine bijen bestuiven net zo goed bloemen als honingbijen. En voor wilde bijen hoef je geen complete kast neer te zetten.’ Een ander voordeel: wilde bijen kunnen niet steken; hun angeltjes zijn te kort om door de menselijke huid heen komen. En de flat is volgens Rijpkema heel interessant voor kinderen. 쏅

Leg 4 bakstenen in een vierkant met openingen er tussen Leg er een tweede laag op Sla het puinsteen in kleine stukken 10 vul het vierkant met puinsteen

28 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 28

23-05-12 15:58

Jeroen Thijsse, bij zijn zelfgemaakte bijenhotel gemaakt van zo veel mogelijk gevonden materiaal

Leg de 4 boomstammetjes naast elkaar op de grond, trek er met een stok een lijn omheen om de oppervlakte te bepalen

Gereedschap: zaag • koffie • schroefboormachine • touw • schroeven • houtboren 6, 8 en 10 mm • schaar • hamer • snoeischaar

Boor gaatjes in de boomstammetjes aan beide einden met de 10mm boor

Zaag 4 stukken stam op gelijke lengte • ongeveer de lengte van een baksteen + de kopse kant v.d. baksteen

| zomer 2012 29

Meet het bamboo op, om het op de maat van het vierkant te kunnen zagen

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 29

23-05-12 15:58

duurzaamheid & innovatie

쏅

‘Neem de metselbij. Die legt een eitje in een gaatje en metselt dan het gaatje dicht. Dat is prachtig om te zien en heel leerzaam.’

Ook voor vlinders

Behalve bijen komen er ook nog tal van andere dieren op af, daarom spreekt Rijpkema niet van bijen-, maar van insectenflats. ‘Lieveheersbeestjes,’ somt ze op. ‘Zweefvliegen, vlinders.’ Insectenflats hebben een dubbelleven; in de zomer dienen ze als broedkamers voor metselbijen, andere solitair levende bijen of zweefvliegen. Van de herfst tot de lente houden vlinders er hun winterslaap, overwinteren poppen en rupsen, zeker als de flat dicht bij planten staat. ‘En als je ook laag maakt van snoeiafval, kapotte dakpannen en bakstenen’, legt Rijpkema uit, ‘overwinteren er ook padden en andere kleine dieren.’

Kopen of bouwen? Bijenflats zijn op internet zo gevonden. Ze zijn er in het klein, hooguit tien bij tien centimeter, en in het enorm: platen van vele vierkante meters vol gaatjes van verschillende diameter/formaat. Uiteraard verkopen groenwinkels en tuinsupers hun eigen versies voor een bedrag dat kan oplopen tot meer dan honderd euro. Er zijn kleine bouwpakketten verkrijgbaar voor €5,70, exclusief verzendkosten, en grote voor €85,00 of meer. En waarom zou je kopen wat je met veel plezier ook kunt maken? Op internet zijn volop bouwtekeningen te vinden (zie lijstje hieronder). Daarvoor moet je bouwmaterialen kopen, terwijl zelf bedenken en gebruiken wat voorhanden is voor mij de meeste vreugde oplevert. Het draait om de gaten. Grote gaten, kleine gaten, voor ieder dier zijn maat. Iedere tuin die groter is dan vier vierkante meter heeft bouwmaterialen om zelf mee aan de slag te gaan. En anders is er wel een naburig bos dat mooi plakken hout kan leveren, en een sloot voor overjarig riet. Ik doe het zelf

Mijn tuin heeft alles: tweehonderd vierkante meter grond, een bos nabij en een aangrenzende sloot. Een flinke tak, net deze winter van de knotwilg gezaagd, levert dikke schijven boom waar de machineboor een hele serie gaatjes in maakt. Schuin naar boven, zodat er geen water inloopt.

Alleen een stuk boom is eigenlijk maar niks. Een bundel twijgen, bij elkaar gehouden door een afzonderlijke twijg, levert een maaswerk van miniscule openingetjes op, voor miniscule bijen. Dat maakt het al een stuk mooier. Mijn buren hebben woekerende bamboe, die me al jaren ergert maar nu zijn nut heeft. De staken van algauw twee meter lang zijn van nature hol, daar hoeft geen boor aan te pas te komen. Wel de zaag. Zorgvuldig zet ik de stalen tanden net achter de ringen van het hout, zodat er buisjes van verschillende diktes in het zand vallen. Met sisaltouw laten zij zich tot een mooi bosje binden, de gaatjes naar buiten gericht.

Regenvrij Zo langzamerhand begint het wel een rommeltje te worden, met al die verschillende materialen en openingen. Een dakje zit er ook nog niet op, en Rijpkema heeft nog wel benadrukt dat de flat regenvrij moet zijn. Voorlopig ontbreken ook de strooisellaag, de gebrokkelde dakpannen en bakstenen voor overwinterende padden. Er zit niets anders op. Ik moet toch een bouwwerkje maken met poten en ruimten om de buisjes, houtplakken en samengebonden bamboepijpjes weg te stoppen. Ruimte ook graag om de bundeltjes riet in te leggen, even lang geknipt als de bamboe, maar met kleinere openingen. Nu komen de kromme takken van de wilg goed van pas. Op vier hoeken een poot, in de breedte zo’n vijftig, in de diepte twintig centimeter en tachtig centimeter hoog, aaneensnoeren met touw. Twee oude sierstenen met grote open gaten doen nu goed dienst. Op de rommelhoop, helemaal achterin het complex, ligt een schat aan bruikbare materialen: scherven baksteen, gehakseld hout, en dakpan om in stukjes te meppen. Dat gaat allemaal tussen de sierstenen. Daar bovenop komen de geboorde stammetjes, de ingerolde twijgjes, bamboebuisjes en rietstengels. Een ruim bemeten, oude plank erop om de regen te weren en klaar is de tuinier. Laat het gedierte maar komen. Verder lezen? Kijk op jaarvandebij.nl/Table/Publicaties ga naar Bouwtekening Fleur de Bij Bijenbungalow en download de pdf . Voor nog een andere tekening ga naar 쏉 imkerplatform.nl/downloads?view=files&id=1

30 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 30

23-05-12 16:29

Zaag de bundels bamboo op maat van het vierkant

Maak bundels van bamboo

Leg boomstammen en bundels bamboo op het vierkant

Knip wat takken op lengte Zaag 4 boomstammen op lengte voor de poten van het dak.

Leg de afgeknipte takken op het vierkant

Passend plaatje hout voor het dak zoeken Dak erop schroeven, klaar en trots!

Sla palen op de hoeken in de grond. Let op: 2 boomstammen aan de voorzijde hoger dan de 2 achterste voor het schuine dak

| zomer 2012 31

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 31

23-05-12 16:30

Kapucijners

gestoofd met tomaat en bladselderij hoofdgerecht, 4 personen

dit Is een vegan gerecht

3 eetlepels olijfolie | 4 sjalotten, in dunne plakjes | 1 teen knoflook, fijngehakt | 1,5 kg verse kapucijners, gedopt | 6 bosuien, in stukjes van ca. 2 cm | 500 g trostomaten, in partjes | 300 ml groentebouillon | Â˝-1 rode peper, in dunne ringetjes | 5 eetlepels bladselderij, fijngesneden Verhit de olie in een hapjes- of braadpan en fruit hierin de sjalot en knoflook 2-3 minuten. Schep de kapucijners, bosui en tomaat erdoor. Voeg de groentebouillon toe en breng aan de kook. Stoof de kapucijners, afgedekt, in 15-20 minuten gaar. Verdeel het gerecht over 4 diepe borden of wijde kommen. Strooi de bladselderij en rode peper erover. Lekker met grof brood om in de bouillon te dippen en een waterkerssalade.

Tip: gebruik de stelen van de bladselderij voor extra smaak. Hak ze fijn en voeg de fijngehakte tegelijk met de kapucijners toe.

32 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 32

23-05-12 16:31

Elke dag lekker!

Doperwten-tabouleh Recepten Yolanda van der Jagt | Fotograﬁe Sven ven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Culinaire realisatie Ingmar Niezen

met gegrilde halloumi

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 33

Kook de doperwten in ruim water met zout 2 minuten. Giet de doperwten af en schep ze in een schaal. Trek met een scherp mesje de draden van de stengels bleekselderij. Snijd de stengels in flinterdunne plakjes en hak de bleekselderijblaadjes fijn. Schep de couscous, bleekselderij, bosui, peterselie, munt, citroensap en 4 eetlepels olie door de doperwten. Laat de salade in ca. 30 minuten op smaak komen. Snijd de halloumi in plakken van ½ cm dik en bestrijk ze met olie. Verhit de grillpan en gril de kaas aan elke kant 3 minuten. Schep de kaas met een spatel uit de grillpan en verdeel de plakken over 4 borden. Serveer de tabouleh erbij. Lekker met warm geroosterd zuurdesembrood. 쏅

| zomer 2012 33

23-05-12 16:31

%F LSBDIU WBO PO[F TBNFOXFSLJOH [JU JO PO[F OBUVVS %BU JT IFU JEFF 5PU FO NFU PLUPCFS WJOEU JO 7FOMP EF 'MPSJBEF QMBBUT EF XFSFMEUFOUPPOTUFMMJOH WBO EF /FEFSMBOETF UVJOCPVX 0Q IFU QBSL CFMFWFO EF NJMKPFOFO CF[PFLFST UIFNBhT BMT HF[POEIFJE OBUVVS JOOPWBUJF EVVS[BBNIFJE WPFEJOH FO DVMUVVS %F 3BCPCBOL IFFGU EF BNCJUJF PN XFSFMEXJKE EF MFJEFOEF GPPE BHSJCBOL UF [JKO FO XJM BDUJFG CJKESBHFO BBO EF WFSEVVS[BNJOH WBO PO[F XFSFME %BBSPN XFSLU EF 3BCPCBOL BMT GPVOEFS TBNFO NFU 'MPSJBEF PN EJU FWFOFNFOU UPU FFO TVDDFT UF NBLFO

adv. 7

%F 3BCPCBOL JT GPVOEFS WBO 8PSME &YQP 'MPSJBEF 3BCPCBOL &FO CBOL NFU JEFFÌO

XXX SBCPCBOL OM GMPSJBEF smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 34

23-05-12 16:41

Tuinbonengratin

Elke dag lekker!

met wijting

hoofdgerecht, 4 personen 1750 g verse tuinbonen, gedopt | 200 ml slagroom | 4 eetlepels fijngehakte peterselie | 4 sneetjes witbrood zonder korst, fijn gesneden | 500 g wijtingfilet, kamertemperatuur Kook de tuinbonen in ruim water zonder zout 2 minuten. Giet de tuinbonen af en schep ze in de ovenschaal. Meng in een kannetje de room met de peterselie en naar smaak zout en peper Schenk de room over de bonen. Schep in een andere kom het brood om met 2 eetlepels olie. Verdeel het brood over de tuinbonen. Zet de ovenschaal op het rooster in het midden van de oven en bak de tuinbonen 20 minuten. Dep vlak voor de bonen gaar zijn de vis droog met keukenpapier en bestrooi de vis met zout en peper. Verhit de resterende 2 eetlepels olie in een koekenpan en bak de vis op de velkant 3 minuten. Keer de vis met een spatel en bak de andere kant nog 1 minuut. Verdeel de tuinbonen over 4 borden en leg de vis ertegen aan. Lekker met aardappelpuree met knoflook. ě?&#x2030;

| zomer 2012 35

smaakmakend 4-2012-nieuw.indd 35

23-05-12 16:41

Winkelwaar

Tekst | Nicole Willemse

1 Vitaal crackertje

2 Nog meer sapjes

Lima’s Fibre Plus maakt crackers van tarwezemelen en haver en crackers van geroosterde tarwezemelen. De tarwezemelen en havermout worden geroosterd op zeer lage temperaturen, waardoor de vitaminen en de mineralen behouden blijven. Een eventueel vezeltekort is snel weer op peil gebracht: de crackers bevatten meer dan 42 procent vezels. Uitgaand van een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 25 gram om vitaal te blijven, heb je met drie van deze crackers (lees: 30 gram tarwezemelen) per dag al de helft binnen. Lekker en gezond. Adviesprijs crackers: € 2,89 en tarwezemelen: € 5,31

Vitasappen zijn populair. En daarom zijn er drie nieuwe, niet zomaar voor de hand liggende, smaken verkrijgbaar. Mango-spirulina, pruimframboosblad en ACE-fruitsap. Mango-spirulina fruitsap geeft extra energie; spirulina is een micro-alg waarvan wordt beloofd dat het je immuunsysteem stimuleert en zorgt voor een verhoogde vitaliteit. Pruim-framboosbladsap is al even verantwoord en samengesteld uit pruimensap en framboosbladthee. Goed voor de spijsvertering en ter ondersteuning van gewichtsverlies. ACE-fruitsap, een shake van sinaasappel-, wortel-, en appelsap, is rijk aan vitamine A, C en E. p j € 3,59 , euro | 700 ml Adviesprijs

3 Actie voor weidevogels Doe mee met Zuiver Zuivel en Vogelbescherming Nederland en bescherm de weidevogels! Sms ‘weidevogel’ naar 4333 (als je in België woont: 3352) en voilà: je steunt de weidevogels met een eenmalig bedrag van € 2,50. Na het versturen van je sms ontvang je een persoonlijke code waarmee je kans maakt op een weekendje of midweek weg, een fiets, een van de verrekijkers of een weidevogelboek. Tevens kun je met je code een Zuiver Zuivel product gratis proberen. Kijk op de Demeter- en EKOverpakkingen van halfvolle en volle melk van Zuiver Zuivel of op www.actie.zuiverzuivel.nl. Adviesprijs € 2,99 | liter

4 Gelikt BioBandits? Dat zijn biologische dressings, sauzen en mayonaise met gelikte namen in eigenzinnige potjes en flesjes. Frisse limoenmayonaise (Lazy Lemon), lekker als dip bij garnalen, of pittig-zoete frambozendressing (Rebellious Raspberry) over gegrilde eendenborst. Italiaanse kruidendressing (Irresistible Italian), over zongerijpte plakjes tomaat, een lik honingmosterd (Humming Honey Mustard) op een broodje beenham, een lik rode-pepermayo (Chillin’ Chili) op een stukje gegrild vlees, mosterddip (Mighty Mustard) bij de mosselen, knoflooksaus (Groovy Garlic) en pepersaus (Passionate Pepper) als onmisbare sauzen bij de bbq en een citrusdressing (Crazy Citrus) over een salade. Adviesprijs € 3,95 | per stuk

36 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012 201 0 2

smaakmakend 4-2012-02.indd 36

24-05-12 15:53

5 Kilo’s fruit

6 Super en raw

7 Zomerklaar

8 Lekkerbesje

Diksap: het lekkere en puur natuurlijke alternatief voor limonadesiroop of een waterijsje. Diksap is het ingedikte sap van vers fruit, zonder toevoegingen (ook geen suiker!). Althans, dat geldt voor de diksappen van Crombach. Zij maken biologisch diksap van onbespoten fruit met fruiteigen suikers. In een litertje diksap gaan heel wat kilo’s fruit. De appels, vaak oude rassen, worden geplukt van hoogstamappelbomen uit Limburg. Behalve appeldiksap zijn er nu ook twee nieuwe smaken: aardbei-appel en cassis ofwel appel-zwarte bes. Frisse dorstlessers, met of zonder bubbels. Adviesprijs appel-aardbei € 5,99 en appel-cassis € 4,99 | 500 ml

TerraSana is al meer dan 30 jaar distributeur van biologische kwaliteitsproducten en blijft met de tijd meegaan. Met het assortiment superfood en raw food bijvoorbeeld. Onder de superfoods vallen volgens Terrasana een range producten uit de natuur, met een grote hoeveelheid en variatie aan voedingsstoffen. Ook raw food, het nuttigen van ongekookt en liefst onbewerkt voedsel, wint steeds meer aan populariteit, als een voedingspatroon voor een lang en gezond leven. Daaronder vallen (gedroogd) fruit, zaden, noten en peulvruchten. Naast de al bekende goji- en incabessen, biedt TerraSana nu ook mulberries (moerbeien), cacaobonen, chiazaad en hennepzaad. Super! Voor complete lijst zie www.terrasana.nl Adviesprijs vanaf € 4,95 | 250 gr

Alsjeblieft: drie zomertips van Dr. Hauschka. 1. Ken je de citroenproducten - bodyolie, bodymilk en citroenbad? Ze ruiken niet alleen zomers fris, maar ondersteunen ook de doorbloeding en stofwisseling – goed voor een blijvend verstevigende huid (minder cellulitis). 2. Blote voeten horen bij de zomer. Met Fitness Voetcrème, die trekt direct in en hydrateert de huid, kun je met mooie verzorgde voeten naar buiten. 3. Heb je ook last van veel droger haar ’s zomers? Probeer Dr. Hauschka haarolie en haarlotion, wedden dat je nergens last van hebt? Wil je veel uitgebreider verwend worden met verzorgings- en gezondheidstips, kijk dan op www.drhauschka.nl. Of Volg Dr.Hauschka Cosmetica op Facebook en Twitter voor nieuws, acties en achtergrondinformatie! Met zonnige groeten van Dr.Hauschka! Adviesprijs vanaf € 13,50 | 100 ml

Zoals Terschelling het is eiland van de cranberry’s, zo is Terschellinger het merk van de cranberrysappen. Nergens ter wereld worden biologische cranberry’s geoogst, wel op dit eiland. Een groot deel van die oogst wordt tot sap geperst en ongezoet of een beetje gezoet verwerkt. Cranberry’s zitten niet alleen vol vitamine C en antioxidanten die de weerstand verhogen, ze hebben ook een zuiverende werking op de blaas en nieren. Dat maakt het sap populair. Sinds kort zijn de sappenvarianten uitgebreid, en wel met Fruitfris Cranberry en Fruitfris Cranberry-granaatappel. Volgens Terschellinger zelf ‘doordrinkers’ van cranberrysap aangelengd met welwater van het eiland en licht gezoet met agavesiroop. Schenk er rustig een tweede glaasje van in. Adviesprijs vanaf € 3,29 | 675 ml

6 | zomer 2012 37

smaakmakend 4-2012-02.indd 37

24-05-12 15:53

advertenties

de beste bio-adresjes e

Zomer

Start deze pittige zomer met kruiden of maak plannen voor een inspirerende opleiding vanaf september Zomer(vakantie)week Kruiden Een midweek waarin je kruiden intensief leert kennen en toepassen Start 16 juli Natuurvoedingskundige Leer alles over het inzetten van natuurvoeding bij ziekten van deze tijd Driejarige opleiding in deeltijd Start 21 september Natuur- en tuintherapeut Pas de natuur toe en spreek zo het zelfhelend vermogen van mensen aan Tweejarige opleiding in deeltijd Start 25 september Bezoek ook onze landgoeddagen met workshops over ons aanbod op 23 juni en 1 september Meer weten? Kijk op www.kraaybeekerhof.nl of bel ons op telefoonnummer 0343-512925

De Roek Vakantiebungalows in de bossen bij Otterlo, 1500m van Nat. Park Hoge Veluwe. Met biologische winkel, speeltuin, kinderboerderij. www.deroek.nl OBILOT NATUURTEXTIEL in Zutphen. Mode, basics, bio-babyuitzet, Demeterwol, hennep, biokatoen, zijde, kinderwagens, bed en zo. Groenmarkt 1, www.obilot.nl

colofon SMAAKMAKEND 4 • zomer 2012 Smaakmakend is een uitgave van Bionext. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt u aangeboden door uw natuurvoedingsspecialist. In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Bionext. Uitgever Bionext | Laan van Vollenhove 3221 | 3706 AR Zeist | tel (030) 233 99 70 | fax (030) 230 44 23 | smaakmakend@bionext.nl

www.BiologischGeschenkpakket.nl Dé specialist in duurzame geschenken en kerstpakketten. Bezoek onze showroom in Huizen! Tel. (035) 5238 479

Redactie Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Hans Moltzer | Nicole Willemse

Franse vakantie met héérlijk bio/veg. eten? Rust, wandelen, mooie kamers in de Auvergne. www.lagarnasette.net

Fotografie & Illustratie Sven Benjamins | Remy Vaartjes | Kato Tan | Shutterstock.com

Kruidengeneeskunde Cursussen. Open Dag, producten, webshop www.Kruidenrijk.nl 06-3873 15 63 Alles over Natuurvoeding advies, lezingen, kookles en publicaties, www.pluimes.nl VAKANTIE ANDERS FESTIVAL! Workshops & Actief ontmoeten www.VakantieAnders.nl We wandelen je naar de beste wijn: landschap, geur en smaak www.wijnwandeltochten.nl EKO textiel bij Pure Coverz. Zacht en kleurig beddengoed, keuken & badtextiel en stiffen. Webshop: www.purecoverz.nl BEELDHOUWEN EN BIOLOGISCH ETEN www.atelieravalon@xs4all.nl Onder kopje Zomercursus Wilt u hier ook adverteren? Dat kan al vanaf 60,00 (excl. btw). Meer info: Bionext, Renáta Horenová, tel. 06-186 50 517 en horenova@bionext.nl of kijk op: www.smaakmakend.nl

Vormgeving Marc van Meurs

Aan dit nummer werkten mee Bianca Daniels | Ulrika Gustavsson | Ingmar Niezen | Jeroen Thijssen Lithografie Grafimedia Amsterdam Drukwerkbegeleiding Machiel Oudheusden, Sumis Printmanagement Druk Roto Smeets Acquisitie Renáta Horenová | Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/ of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Bionext niet aansprakelijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier.

www.biogids.nl

Boer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie. Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.

smaakmakend 4-2012-02.indd 38

voor een volledig overzicht van alle biologische winkels,boerenmarkten, webwinkels, restaurants en nog veel meer

24-05-12 11:45

een frisse kijk

Roxane Catz Is freelance journalist. Schrijft over duurzame onderwerpen in het algemeen en gezonde voeding in het bijzonder. Haar boek Rox Rauw zet mensen aan het denken over hun eetgewoonten. ‘Ik ben verbaasd als ik zie wat er achteloos in supermarktkarretjes verdwijnt.’

Gezond verstand. ‘Veel mensen zien biologisch eten nog steeds als alternatief voor wat ze gewend zijn te eten, terwijl biologisch juist een heel normale, natuurlijke keuze is. Alles wat we eten hoort gewoon biologisch te zijn. Vervolgens zoek je met je gezond verstand uit welk voedsel het best bij je past.’ Cave-man. ‘Zelf eet ik regelmatig rauw. Het is puur en het geeft me veel energie. Wat me aan het denken zette, is de vergelijking tussen een geroosterde en een niet-geroosterde zonnebloempit. Stop je de geroosterde in de grond dan gebeurt er niks, stop je de niet-geroosterde in de grond, dan groeit er een zonnebloem uit. Die levenskracht is als het ware de ziel van de plant. Zo’n ongeroosterd pitje voedt ook jou met z’n levenskracht. Mijn boek Rox Rauw gaat over die dingen. Ook over mijn eigen zoektocht naar gezond leven. En natuurlijk staan er verrukkelijke variaties met groenten en vruchten in. Het paleontische oerdieet van de cave-man heet dat tegenwoordig. Sinds die oertijd zijn onze genen niet of nauwelijks veranderd. Maar ons eten des te meer. We blijven ons volproppen met industrieel, voorverpakt en kant-en-klaar voedsel, en vooral veel vlees van de barbecue. Logisch dat ons lichaam tegenstribbelt.’ Overvliegende biefstukken. ‘Je hoort mij niet zeggen dat rauwe groenten en vruchten eten alleen zaligmakend is. Dat je lichaam verhit voedsel beter verteert, is ook een mening. Mijn lichaam vraagt ook af en toe om vlees. Dan droom ik van overvliegende biefstukken. Ik ben een bourgondisch type, maar doe m’n uiterste best om een matig mens te zijn. Want wàt je ook eet: te veel eten is het aller-ongezondst, ook al eet je heel erg gezond. Natuurlijk, matigen is moeilijk. We leven in een sociale wereld. Samen eten is leuk, maar ook lastig. Het valt niet mee om nee te zeggen als je alweer iets vriendelijk krijgt aangeboden in zo’n gezellige sfeer van: schep nog maar lekker op.’

Tekst Hans Moltzer | Fotografie Kato Tan

Ontbijtkoek. ‘De mens is een vat vol tegenstrijdigheden. We eten onze buik vrolijk vol alsof er niets aan de hand is, maar we leven ook in een angstmaatschappij. Eet vooral geen rauwmelkse kaas, gooi alles weg wat de houdbaarheidsdatum overschrijdt, drink geen volle melk, smeer margarine op je brood in plaats van roomboter. Dat er in een ontbijtkoek veel suiker zit, daar hoor je niemand over. Wel over die o zo gezonde omega-3 vetzuren, wat volgens mij vooral een marketingtruc is.’ 쏉 Kijk ook op: www.roxanecatz.nl

smaakmakend 4-2012-02.indd 39

| zomer 2012 39

24-05-12 16:12

er Adopteeen

Appelboom

t e v i a n n een e G Wil je genieten van zelfgeplukte biologische appels, of zoek je een origineel en smakelijk cadeau? Doe dan mee met Adopteer een Appelboom!

verse...

...biol l e p p ogische a

Een biologische teler verzorgt de boom het hele jaar in zijn boomgaard. In het najaar oogst je zelf de appels van je eigen adoptieboom. Of je plukt appels van ĂŠĂŠn van de bomen op het zelfplukperceel. Verser kan niet. In alle delen van Nederland doen telers mee. Kijk ook op www.adopteereenappelboom.nl

40 s m a a k m a k e n d 4 | zomer 2012

Adopteer nu, zodat je in het najaar kunt oogsten! smaakmakend 4-2012-02.indd 40

Adopteer een Appelboom is een campagne van Bionext

15-05-12 10:15