Smaakmakend (2016) #1 by Smaakmakend

n潞 1 | winter 2016

van uw biologische specialist

2016 Jaar van de boon

Pep je menu op met sojaboontjes Hoe wordt de wereld n贸g mooier en groener? Granen en (pseudo)granen, ook glutenvrij!

etjes Tempehballo d j es in p ita b r oagina 9 recept op p

Dagvers groen van dichtbij

NIEUW:

Tofulicious Wok Ideaal met wokgroenten, rijst, noedels of pasta

Ideale producten voor een ideale wereld. Dat is ons ideaal. In onze keuken zijn we dan ook altijd op zoek naar een nog lekkerder product voor een nog betere wereld. Neem bijvoorbeeld onze Tofulicious Wok. Of je nu kiest voor Natural, Mild Chili of onze nieuwste variant Teriyaki. In combinatie met wokgroenten en noedels of rijst heb je in een handomdraai een maaltijd op tafel. Dat is 100% biologisch, 100% plantaardig, maar vooral 100% lekker. Proef het zelf en laat je verrassen!

De lekkerste wokrecepten vind je op ProLaTerre.com

inhoud

Coverfotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustafson | Culinaire realisatie Yolanda van der Jagt

winter 2016 11 22 4 recepten in dit nummer 4 Pompoenstamppot met tofu en boerenkool | Tempehballetjes in pitabroodjes | Warme salade van sojaboontjes met sperziebonen en Chinese kool

4 Het jaar van de boon

Salade van gegrilde biet met walnoten en linzen | Volkorenpasta met groene kool en venkelzaad | Zuurkooltaart met warme rode uienchutney

Zeg je boon, dan denk je aan sperziebonen en peultjes. Maar er is zoveel meer. Of het nu erwtjes, kapucijners, kousenband of sojaboontjes zijn: in 2016 worden ze nog steviger op de kaart gezet

12 MĂŠt of zonder gluten? Lekker roosteren, poffen, koken of bakken. Uit alle delen van de wereld is een smaakvolle selectie te maken van granen en glutenvrije pseudogranen: van exotische amarant tot Zeeuwse witte oertarwe

16 Groen, groener, groenst Hoe wordt de biologische keten in 2016 nog groener? Met bikersâ&#x20AC;&#x2122; breakfasts, sponsorlopen, minder afval, nieuwe biologische rassen, bebossing en nog veel meer baanbrekende initiatieven van alle betrokkenen

en verder in dit nummer 22 27 31

Elke dag lekker Winkelwaar Een frisse kijk: Arjan & Pelle Nijdam

Super veelzijdig: 2016, het is internationaal uitgeroepen tot het jaar van de boon. Of beter gezegd: van de peulvruchten, want in een aantal eetbare gevallen gaat het ook om de peulen die om de zaden (bonen) zitten. De familie reikt van erwtjes, kapucijners, tamarinde en pindaâ&#x20AC;&#x2122;s tot peultjes, kousenband en de veruit meest gegeten peulvrucht door mens en dier: de sojaboon.

4 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

Tekst Nicole Willemse | Recepten Femke Mosch | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustafson | Bereiding Yolanda van der Jagt

de sojaboon

| winter 2016 5

E VN ZET PEULVRUCHTEN niet voor niets dit jaar in de schijnwerpers. Ze passen goed in een duurzaam voedingspatroon, ze bieden voedselzekerheid en ze zijn voedzaam. De productie van peulvruchten heeft een lage klimaatimpact, peulvruchten zijn nuttig in vruchtwisselingssystemen en gedroogde bonen kunnen zonder koeling lang bewaard worden en ze kunnen worden vervoerd per vrachtauto of schip. De geliefde sojaboon is een kameleon: het bekendst van veevoer en als hoofdingredient van sojasaus, sojadrank, sojaolie, tofu, tempeh en miso. Hippe kookfanaten hebben ook de in Azië al langer bekende verse groene sojaboontjes ontdekt. En dat is een culinaire aanwinst, zeker nu in ons nationale dieet ruim baan is gemaakt voor peulvruchten. Daarbovenop ligt er voor het veelzijdige boontje nóg een toekomst in het verschiet: als veelbelovende vleesvervanger in de vorm van energiezuinige vegetarische biefstuk.

Juichnieuws? Toch is er niet alleen juichnieuws. Door al die populariteit breidt de sojateelt in tropische gebieden snel uit. Daaruit komt allerlei milieu-ellende voort, waaronder ontbossing, verwoestijning en erosie. Om maar niet te spreken over de sociaaleconomische ontwrichtingen onder de kleine boeren en lokale bevolking. En dan: Brazilië, Argentinië en de VS zijn de grootste sojaleveranciers aan

Nederland. Aan een groot deel van die soja kleeft het schrikbeeld van genetische modificatie. Van alle soja die Nederland importeert, is het merendeel bestemd voor veevoer die daarna alsnog via onze vlees- en zuivelindustrie in de winkel belandt. Dat geldt gelukkig niet voor biologische soja in het biologische veevoer en in de schappen van de natuurvoedingswinkel; biologisch geteelde soja is duurzaam geproduceerd en niet genetisch gemodificeerd en het is oerwoudvrij.

Nedersoja Ook in Nederland zelf wordt soja geteeld. Hoewel soja als veevoer niet nieuw is op de Hollandse akkers, is de afzet voor de menselijke consumptie een vrij recente ontwikkeling. Agrarisch bedrijfskundige Peter Strijk richtte in 2013 DutchSoy op. Hij levert hiermee (Europees) zaaigoed, speurt naar de voor ons klimaat beste rassen, heeft eigen proefvelden en werkt samen met de telers aan de verbetering van de ‘nedersoja’. Ook zorgt hij ervoor dat de bonenopbrengst bij de afnemers komt. Is die Hollandse soja ook biologisch? Peter Strijk: ‘DutchSoy levert gegarandeerd soja die vrij is van genetische modificatie. En van hoge kwaliteit. Ik werk ook samen met biologische telers, maar die markt is nog klein.’ Dat bevestigt ook Arco Amperse, aanspreekpunt voor soja binnen Agrifirm Plant, een coöperatie waarbij 17.500boeren en tuinders zijn aangesloten en totaalleverancier op gebied van soja. lees verder op pagina 10

Topper als vleesvervanger Voor 1 kilo vlees is 5 kilo planten nodig (waaronder 1 kilo soja). De productie van bijvoorbeeld tempeh en tahoe kost vergeleken met de productie van vlees minder energie, fosfaat en stikstof. Tofu en tempeh zijn 100 procent plantaardig, lactosevrij, glutenvrij en geschikt voor veganisten. Tempeh is gemaakt van geperste, gefermenteerde sojabonen, tofu van gestremde 6 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

sojamelk. Tempeh is steviger en droger van structuur en heeft een uitgesproken smaak. Tofu is zachter en neutraler van smaak. Behalve dat tofu en tempeh rijk zijn aan plantaardig eiwit, bevatten ze gunstige vetten, weinig koolhydraten en calorieën. Ze bieden een bron aan B-vitamines (behalve vitamine B12 dat wel in vlees zit) en mineralen. Tofu is darmvriendelijk, omdat die is

gemaakt van pure sojamelk en niet van hele sojabonen die voor de darmen moeilijk verteerbare koolhydraten bevatten. Tempeh is rijk aan vezels doordat die hele sojaboon erin zit. En de verteerbaarheid is veel beter dan die van ongefermenteerde bonen. Sommige mensen zijn echter allergisch voor soja en kunnen deze sojaproducten dus niet eten.

POMPOEN STAMPPOT MET TOFU EN BOERENKOOL hoofdgerecht, 4 personen sap van 1 limoen | 1½-2 theelepels sambal brandal | 2 eetlepels ketjap | zout | 375 g tofu (1½ blok tofu | 4 eetlepels (zonnebloem)olie | 2 sjalotten, fijngehakt | 500 g boerenkool of cavolo nero, fijngesneden | 1,25 kg pompoen (schoon-gemaakt gewogen), in stukjes | 25 g maïzena Meng in een bakje het limoensap, de sambal en ketjap met wat zout tot een marinade. Snijd de tofu in blokjes van 1x1 cm en meng ze door de marinade. Marineer de tofu minimaal 1 uur, maar bij voorkeur een nachtje. Verhit 2 eetlepels olie in een ruime pan en fruit de sjalot 2 minuten. Schep de boerenkool goed door de olie. Voeg 3 eetlepels water toe en laat de boerenkool iets slinken. Schep de stukjes pompoen door de kool en voeg naar smaak zout toe. Dek de pan af en stoof de groenten in 15-20 minuten gaar. Stamp de boerenkool met pompoen tot een grof mengsel. Proef en breng op smaak met zout en peper. Verhit de resterende 2 eetlepels olie in een kleine koekenpan. Laat de blokjes tofu uitlekken wentel ze door de maïzena en bak ze vervolgens in de hete olie krokant. Verdeel de stamppot over 4 borden en verdeel de blokjes tofu erover.

| winter 2016 7

ik kies voor

vandaag geen mes

Controle Certisys BE-BIO-01.

Als iedereen één keer per week geen vlees zou eten, zou onze planeet daar enkel baat bij hebben

Voor het welzijn van onze planeet, stellen wij u een eenvoudige actie voor. Laat uw messen in de lade en vervang het vlees en andere dierlijke producten op het menu door een plantaardig gerecht, al was het maar één keer per week. Het lijkt niet veel, maar als iedereen hetzelfde zou doen, dan kan deze actie een grote impact hebben. Dus bepaal een dag, kies één van onze plantaardige recepten uit, en laat het u smaken terwijl u de natuur een handje helpt. Zeg het voort, verspreid het woord. #VandaagGeenMes www.limafood.com

Hoe zat het ook alweer met genetische modificatie? Vrijwel alle genetisch gemodificeerde soja betreft soja die bestand is gemaakt tegen glyfosaat, een onkruidbestrijdingsmiddel waarmee alle onkruid in één keer kan worden bestreden zonder de soja zelf te beschadigen. Economisch lijkt dat aantrekkelijk, maar door resistentie tegen glyfosaat en het vaak ontbreken van wisselteelt op de (sub)tropische soja-akkers, moet de sojaboer uiteindelijk twee keer zoveel onkruidbestrijdingsmiddelen gebruiken. Het is daarnaast onzeker wat de gevolgen van genetische modificatie zijn voor mens en biodiversiteit; genetisch gemodificeerde voeding bestaat pas sinds 1994. Biologische soja is gegarandeerd gentechvrij.

Verwarm de oven op 180 °C. Week de cashewnoten 5 minuten in kokendheet water en laat uitlekken. Verhit 1 eetlepel olie in een kleine koekenpan en stoof de aubergine op laag vuur in ca. 5 minuten gaar. Laat op een bord afkoelen. Verhit weer 1 eetlepel olie in de pan, roer het paprikapoeder erdoor en fruit ½ minuut op laag vuur. Laat dit eerst afkoelen en meng het vervolgens door de yoghurt samen met de fijngehakte koriander.

Stop de tempeh, aubergine, uitgelekte cashewnoten, miso, geraspte citroenschil en wat zout in de keukenmachine of blender en maal – eerst met behulp van de pulseknop – tot een dikke pasta. Rol balletjes ter grootte van een grote knikker van het mengsel en druk ze iets plat. Wentel de balletjes door de bloem. Verhit de resterende 2 eetlepels zonnebloemolie in een koekenpan en bak de tempehballetjes in 5-6 minuten goudbruin en gaar.

Verwarm de broodjes volgens de aanwijzingen op de verpakking in de oven. Meng intussen de olijfolie en eventueel wat peper en zout door de spinazie. Snijd de broodjes open. Bestrijk de binnenkant in met wat van de koriander-yoghurtsaus. Leg er wat spinazieblaadjes en komkommer op en leg daarop tempehballetjes en eindig met weer wat spinazieblaadjes. Serveer direct.

| winter 2016 9

vervolg van pagina 6

‘Voor biologische soja is een markt, maar er zijn nog wel enige hobbels te nemen. We zoeken nog naar efficiënte onkruidbestrijding en naar manieren om Sclerotinia of rattenkeutelziekte te weren, een schimmel waarvoor soja nogal gevoelig is.’

Weinig werk Soja is een interessant gewas, ook voor bioboeren, meent Peter Strijk. ‘Het is een vlinderbloemige. Die staan erom bekend dat ze een symbiose kunnen aangaan met Rhizobium, een bacterie die voor de plant stikstof uit de lucht haalt en daarvoor van de plant koolstof en suikers terugneemt om voort te bestaan. Voordeel voor de sojaplant is dat deze zichzelf kan bedruipen en niet alleen afhankelijk is van meststoffen van de boer. In een wisselteelt met bijvoorbeeld mais en gras werkt soja als bodemverbeteraar, waardoor de andere gewassen meer opbrengen.’

Onderzoek Agrifirm investeert veel in onderzoek en samenwerking met de telers. Arco Amperse: ‘In Nederland hebben we een schat aan teeltkennis, we kunnen heel professioneel een gewas in de markt zetten. Agrifirm werkt hard aan een rendabele, toekomstbestendige sojateelt die duurzaam is. De stap die daarna volgt, is dat we heel graag met biologisch hetzelfde willen bereiken. Alle binnen Europa geteelde soja hoort vrij van genetische modificatie te zijn, de kracht van onze soja is niet alleen dat we gegarandeerd

zonder genetische modificatie kunnen telen, maar ook dat de opbrengsten dicht bij huis worden afgezet – het is dus ook duurzame soja in kilometers. Bijzonder in Nederland is dat we ons vooral op soja voor de menselijke consumptie richten. Dat gaat nu nog puur over de droge sojabonen, die worden verwerkt tot bijvoorbeeld sojadrank, sojaburgers en tofu.’

Uitdaging Uitdaging voor Agrifirm is om de opbrengst verder te verhogen en de kwaliteit te stabiliseren in ons grillige klimaat. Soja is een subtropisch gewas. Het zaad gaat in mei de grond in en moet rijpen in september. Met minder licht in het najaar is het de truc om vroegrijpe rassen te vinden die ook nog eens een behoorlijke opbrengst genereren. Dat laatste lukt de Hollandse sojatelers aardig goed. En dat moet ook wel, want de grondprijs is hier hoger dan in bijvoorbeeld ZuidAmerika. Agrifirm en DutchSoy zien de toekomst voor nedersoja positief tegemoet. Arco Amperse: ‘We zijn er trots op dat we het in Nederland voor elkaar krijgen een gewas te telen dat hier niet van oorsprong voorkomt.’ Peter Strijk: ‘Het is belangrijk, wil de sojateelt hier echt van de grond komen dat er open kaart gespeeld wordt om de opbrengsten en afzetmarkten te vergroten. Naar de consument moet er duidelijkheid komen: iedereen moet weten dat vrijwel alle niet-biologische soja van buiten Europa gentechsoja is. Dit wordt gevoerd aan alle dieren in Nederland, behalve aan de biologische dieren.

Biologische soja in diervoer? Soja is vanwege de hoogwaardige eiwitkwaliteit een belangrijk ingrediënt in diervoer. De biologische sector wil voor de productie van diervoer zo veel mogelijk gebruikmaken van lokaal geproduceerde grondstoffen, maar het telen van biologische soja in Nederland kent nog veel belemmeringen. Daarom is Bionext een paar jaar geleden samen met de 10 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

biologische pluimveesector het initiatief ‘Solidair met soja’ gestart. Hierbij zijn biologische diervoederproducenten en andere partners uit de productieketen aangesloten. Samen stellen ze extra eisen stellen aan ‘soja van ver’, boven op de biologische eisen. Deze extra eisen garanderen het voorkomen van kap van regenwoud en het verbeteren van de soci-

ale omstandigheden van de soja-telers. Zij ontvangen een premie voor hun soja die direct ten goede komt aan sociale projecten in hun woon- en werkomgeving. Ongeveer 90 procent van het pluimveevoer voor de Nederlandse biologische pluimveesector wordt inmiddels geproduceerd met biologische soja die voldoet aan de aanvullende eisen.

WARME SALADE VAN SOJABOONTJES MET SPERZIEBONEN EN CHINESE KOOL hoofdgerecht, 4 personen 125 g gedroogde sojabonen | 2 kleine uien, gesnipperd | 1 eetlepels gember, fijngehakt | 1 teen knoflook, platgedrukt | 2 theelepels kerriepoeder scherp | 2 eetlepels zonnebloemolie | 1 theelepel gemalen komijn | 2 theelepels gemalen koriander | 300 g sperziebonen, gehalveerd | 4 eieren | 500 g Chinese kool, fijngesneden Week de sojabonen een nacht in ruim koud water. Spoel de bonen af in een zeef, doe ze in de pan, voeg de ui, gember, knoflook, het kerriepoeder en zoveel water toe dat de bonen net onderstaan. Breng aan de kook en kook de boontjes op laag vuur in 1-1 ½ uur gaar. Controleer af en toe of er nog genoeg water in de pan zit, maar zorg er wel voor dat het vocht bijna verdampt is als de boontjes gaar zijn. Verhit de olie in een hapjespan, roer de komijn en koriander erdoor en stoof ½ minuut op heel laag vuur. Schep de sperziebonen met wat zout erdoor en voeg 1 eetlepel water toe. Stoof de boontjes afgedekt 10 minuten. Pocheer de eieren intussen of kook ze zacht. Haal het deksel van de pan met boontjes, voeg de kool toe en roerbak alles op hoog vuur tot de kool beetgaar is. Verdeel de sojaboontjes met het stoofvocht en de sperziebonen met Chinese kool over 4 borden en leg er een ei op. Lekker met rijst.

| winter 2016 11

Een palet vol (p Het onderscheid is simpel: granen zijn zaden die gluten bevatten. Zitten er geen gluten in, maar gedragen ze zich als granen in de teelt, oogst, verwerking en toepassing, dan noemen we ze pseudogranen. Het assortiment is groot en werelds. Wat ligt er allemaal in de etalage?

GIERST

BOEKWEIT

CANUHIA

TEFF

KASHA

QUINOA

HAVER

12 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

(pseudo)granen ZEEUWSE WITTE OERTARWE

SPELT

GERST

G0RT

FREEKEH

ROGGE

KAMUT

AMARANT | winter 2016 13

Curry Pastes Authentieke Aziatische curryâ&#x20AC;&#x2122;s Geproduceerd in Sri Lanka Gemakkelijk te bereiden Zonder toegevoegde riet- of bietsuiker

! w u Nie

Soya bean Noodles Noedels van 100% biologische soja Glutenvrij Rijk aan vezels en eiwitten Koolhydraatarm

www.amaizin.com

Echt glutenvrij? Alle pseudogranen

zijn glutenvrij. Maar alleen als het product gecertificeerd glutenvrij is, weet je zeker dat het product niet in aanraking met gluten is gekomen. Belangrijk voor mensen met coeliakie.

AMARANT is zo’n fijn zaadje dat je er koekjes of muffins van kunt bakken. Maar je kunt er ook een warme pap van maken. Amarant heeft een nootachtige smaak. Even poffen voor gebruik versterkt de smaak nog meer.

FREEKEH Eigenlijk gewoon tarwe, maar dan jong en onrijp geoogst en daarna geroosterd door het kaf in de brand te steken. De korrels hebben hierdoor een nootachtige en rokerige smaak. Gebruik als maaltijdbasis zoals quinoa, rijst of couscous. GERST De graankorrel waar ze ook bier van maken kent een comeback als ‘risotto’ingrediënt. Maar gerst is meer dan dat. Door de complexe smaak kun je je hem ook in verfijnde gerechten gebruiken, zowel zoet als hartig.

GIERST De gele korreltjes

t Boekwei

Tekst Anneke Ammerlaan | Beeld Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustafsson

Gerst BOEKWEIT De smaak is aards en nootachtig. Boekweit is zeer geliefd in Rusland waar het als een soort rijst of couscous wordt gegeten. Of eet het als ontbijt: week de korrels dan wel een nachtje in koud water.

CANIHUA Iets minder bitter en steviger dan de echte quinoa en veel kleiner, daarom ook wel babyquinoa genoemd. Gebruik canihua net zoals quinoa. Ook leuk om een energiereep mee te maken.

met een milde, volle en lichtzoete smaak vormen het basisvoedsel in Afrika. Je bereidt en serveert gierst net zoals quinoa. Het is lekker in bijvoorbeeld salades en stoofschotels. Je kunt ook popcorn maken van gierst.

GORT is gepelde gerst. Parelgort is nog eens extra geslepen. Volgens de Nederlandse traditie werd gort gebruikt voor een extra stevige soep of een stevige zoete pap. In hippe restaurants krijg je het als vervanger van rijst of couscous.

Rogge

HAVER Sinds de glutenvrijtrend is dit tot ouderwets bestempelde graan weer helemaal in de mode. Vooral in de geplette vorm, als havermout of havervlokken dus. Van nature is het glutenvrij, maar het mag niet zo worden aangeduid, omdat haver vaak in aanraking komt met glutenrijke producten. KAMUT is een oergraan en bevat dus gluten. De smaak is vol, nootachtig en ietwat zoet. Je kunt de korrels gebruiken als rijst of couscous, maar ze zijn ook heerlijk in granen- energierepen. Kamutmeel kun je ook gebruiken voor brood en gebak. KASHA Gepelde en op lage temperatuur geroosterde boekweit, met daardoor een nootachtige smaak en een korte bereidingstijd. Lekker als maaltijdbasis of in de yoghurt.

QUINOA Überhip; dat is quinoa en daarom ook tamelijk duur. De zaadjes zijn vrij bitter, maar als je quinoa afspoelt voor gebruik wordt dat een stuk minder. Gepofte hele quinoa is verrassende van structuur en lekker in o.a. zoete baksels en muesli.

Haver SPELT De smaak van spelt is nootachtig en iets zoeter en voller in vergelijking met gewone tarwe. In Italië is de speltkorrel (farro) een klassieke basis voor salade en een populaire vervanger van pasta. TEFF In Ethiopië verwerken ze teff in de ‘enjura’, een soort pannenkoek, die ze bij elke maaltijd eten. De korreltjes van dit pseudograan zijn zo fijn dat je het gewoon als meel kunt gebruiken. De gepofte versie geeft een verrassende structuur voor in bijvoorbeeld zelfgemaakte muesli of desserts. ZEEUWSE WITTE OERTARWE Een stevige bite en een nootachtige smaak, zo omschrijf je deze Hollandse oertarwe. Door deze te koken in bouillon geef je er ook nog een hartige smaak aan mee. Heerlijk als maaltijdbasis, in salades of als vulling in een soep.

zeeuwse we witte oertar

ROGGE Dit is het graan van de noordelijke streken. Door de uitgesproken, wat zoete smaak wordt hij vooral gebruikt in brood, maar je kunt hem ook gebruiken als rijst of couscous. Daar moet dan wel een gerecht met stevige smaken tegenover staan. | winter 2016 15

De biologische keten onderneemt duurzaam. En dat gaat verder dan bio alleen. Welke initiatieven worden nu genomen op duurzaamheidsgebied? Dit zijn de goede plannen van een aantal prominente biologische spelers.

het voedingsmiddelenconcern

de persoonlijke verzorging

algemeen directeur Jeroen Mustert:

vertegenwoordiger Jessica Gitsham:

‘De afgelopen tijd zijn we onder andere bezig geweest met het verduurzamen van de palmolie in onze producten. Daarnaast gaan we waar mogelijk palmolie in onze producten helemaal vervangen.’ ‘We streven naar een bedrijfsvoering met een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk. Zo deden afgelopen jaar dertig medewerkers mee aan de Dam tot Dam-loop. Met het bedrag dat de sponsorloop opbracht, plantte Trees for All 1250 bomen in Bolivia ter compensatie van CO2-uitstoot. Om lokaal de betrokkenheid te vergroten hebben onze medewerkers onlangs een kwart hectare bos aangeplant in Park 21 in Hoofddorp. Ook in 2016 gaat Wessanen Benelux inzetten op dit soort duurzame initiatieven.’

‘Het afgelopen jaar hebben we een heleboel gedaan op duurzaamheidsgebied. Wat producten betreft kijken we altijd naar het materiaal, het proces en de energie die ervoor nodig is. Volgend jaar gaat de fabriek waar we een deel van onze maandverband en inlegkruisjes fabriceren over op honderd procent hernieuwbare energie.’ ‘Ook op kantoor doen we aan duurzaamheid. We hebben zonnepanelen geïnstalleerd op het dak van ons kantoor in Bristol en een “green team” aangesteld om een agenda op te stellen van dingen die we nog willen verbeteren. Verder hebben we sinds kort een speciaal “biker’s breakfast” voor medewerkers die op de fiets komen en achter ons gebouw hebben we een stuk land overgenomen waarop we een vijver, een veldje en een groentetuin hebben aangelegd zodat medewerkers meer buiten komen tijdens kantoortijd. Daar hebben we nu ook een bijenkorf neergezet en een typisch Engelse heg aangelegd om egels en vogels beschutting te bieden.’

Tekst Dorien Dijkhuis | Collage Klaartje BerkelMans

Wessanen Benelux Natracare

www.wessanen.com

www.natracare.com 16 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

de enthousiastelingen

de zaadveredelaar

bloggers Jamie en Merel:

mede-eigenaar Frank Vosselman:

‘Wat voor ons momenteel een hot topic is: minderen op afval. Het leeft ook heel sterk op ons blog: heel veel mensen zijn ermee bezig en willen weten hoe ze zo min mogelijk afval kunnen produceren. “Less waste” begint voor ons zodra we de deur uitgaan om boodschappen te doen. Dan nemen we onze eigen boodschappentas mee zodat we geen plastic tasjes hoeven te gebruiken. We gaan het liefst naar biologische winkels en toko’s waar je groente en fruit los kunt kopen en waar je van die tapbakken hebt voor olie en noten. We kopen dan alleen wat we nodig hebben en hoeven dus minder weg te gooien. Dat is beter voor het milieu én voor de portemonnee. We hebben er inmiddels verschillende posts en filmpjes aan gewijd en zijn er nog lang niet over uitgeschreven.’

‘Sinds 2004 is het ons doel om nieuwe biologische rassen te telen, zoals pompoen, tomaat en courgette. Die moeten specifiek geschikt zijn voor biologische telers en tuinders, vandaar dat we de planten jaar in jaar uit bewust onder relatief arme omstandigheden laten opgroeien: met weinig bemesting en water. Daardoor worden onze rassen heel groeikrachtig en smaakvol, terwijl ze toch op een duurzame manier zijn ontwikkeld.’ ‘Daarnaast werken we steeds vaker samen met andere veredelaars en bedrijven door bijvoorbeeld biologische zaden te verkopen en te produceren die door collega’s zijn veredeld. Hiermee helpen we de biodiversiteit in stand te houden. Bovendien scheelt het transportvervuiling omdat klanten tuinzaden op één locatie kunnen bestellen. Op deze manier willen we de biologische landbouw verder professionaliseren zodat biologisch telen aantrekkelijker wordt. Een ander gevolg van deze werkwijze is dat het aanbod van biologische groenten, eetbare bloemen en kruiden steeds groter wordt.’

De Groene Meisjes De Bolster

www.degroenemeisjes.nl

www.bolster.nl

| winter 2016 17

q de horeca

de productontwikkelaar

Lunchroom Logica Ekoland Bart van Leeuwen en Bianca van Went:

‘Toen we drie jaar geleden in Leiden een duurzaam restaurant begonnen om te laten zien dat het in de horeca ook anders kan, besloten we bij de bouw alleen maar milieuvriendelijk materiaal te gebruiken. We schilderden de wanden bijvoorbeeld met krijt-, kalk- en natuurverf. Onze gehele kaart is duurzaam, alle ingrediënten zijn biologisch, de groenten en het fruit zijn zoveel mogelijk uit het seizoen en de vis is MSCgecertificeerd. En het gaat verder. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met afval: hoe kunnen we zo weinig mogelijk afval produceren en zo min mogelijk afvoeren? We willen graag zelf compost maken van ons GFT-afval. Daarvoor zijn we op zoek naar de juiste compostbak. We scheiden alles: glas, karton, plastic, melkpakken. Sommige dingen worden niet gescheiden opgehaald, dus die moeten we zelf wegbrengen. Daarover zijn we nu met de gemeente in gesprek. Ook zijn we in gesprek met de sinaasappelleverancier: die levert behalve sinaasappels ook iedere keer een aantal kratjes die we vervolgens als afval moeten afvoeren. Dat willen we niet meer, we willen alleen de sinaasappels. Zo zoeken we continu naar duurzame alternatieven. Nu zoeken we bijvoorbeeld nog een goed alternatief voor de gewone waxinelichtjes en voor de printerinkt waarmee we onze menukaarten printen. Zo worden we telkens een stukje duurzamer dan we al waren.’

marketing- en communicatiemanager Joyce van den Bos: ‘Consumenten vullen een steeds groter deel van hun boodschappenmandje bij de gewone supermarkten, die steeds meer biologisch in hun assortiment opnemen. Daarom zijn we in 2015 de campagne “Eko = Oké” gestart om ons eigen merk Ekoland nog beter op de kaart te zetten en de nieuwe bewuste consument aan te spreken. Biologisch hoeft niet duur te zijn, bij de natuurvoedingswinkel kun je met een gerust hart je boodschappen doen. Natuurvoedingswinkeliers hebben een oprechte passie voor gezonde voeding en het assortiment is heel uitgebreid. Dat willen we met onze campagnes communiceren. Daarnaast zijn we voortdurend in gesprek met onze producenten over verduurzaming van de productie en producten zelf. Zo neemt de leverancier van bijvoorbeeld conserven in samenwerking met ons steeds meer stappen op weg naar puurdere receptuur.’

ekoland.eu

www.lunchroomlogica.nl | winter 2016 19

q de winkelier

Natuurwinkel Almere

de fruitimporteur

Eosta

directeur Volkert Engelsman:

‘Het afgelopen jaar stond voor mij in het teken van lokale producten. Behalve biologisch, of beter nog: biologisch-dynamisch geteelde producten, is wat mij betreft ook de “carbon footprint” van belang als het om duurzaamheid gaat. Ik wil die voetafdruk zo klein mogelijk houden, dus zoek ik samenwerking met boeren en tuinders in de buurt. Voor bananen en sinaasappels wordt het lastig om een teler in Flevoland of de Noordoostpolder te vinden, maar wát ik kan vinden, haal ik hier uit de regio. Ik merk dat mijn klanten het leuk vinden om te weten waar de producten vandaan komen en om het verhaal erachter te horen. Daarom geef ik producenten vaak de gelegenheid om hun verhaal zelf in de winkel te komen vertellen, zoals de mensen van Almeerse Weelde van wie ik sinds kort groente- en fruitconserven verkoop. Ik denk dat het de enige manier is om supermarkten het hoofd te bieden. We moeten een speciaalzaak zijn met kennis van zaken. Daarom ga ik nóg meer investeren in de opleiding van mijn medewerkers. Hoe meer kennis wij hebben, hoe beter we onze klanten kunnen helpen en hoe vaker zij zullen kiezen voor ons in plaats van de supermarkt.’

‘Verduurzaming van voeding en landbouw zit diep verankerd in het DNA van al onze Nature & More producten. Samen met leveranciers kijken we voortdurend naar verbeteringsmogelijkheden in de gehele keten, van teelt tot eindproduct. Die verduurzamingsreis delen we met de consument. Alle Nature & More producten hebben een postzegel met een afbeelding van de teler en een scanbare QR-code die informatie geeft over het unieke verhaal van de teler en zijn inzet voor een beter milieu en meer sociale verantwoordelijkheid. Dat alles doen we in het kader van de transparantie, want alleen met een transparante keten kunnen we ervoor zorgen dat zowel “people” als “planet” profiteren. In 2016 gaan we nog een stapje verder door ook de “true cost of food”, de werkelijke kosten van gezondheid, milieu en samenleving, per product in beeld te brengen. Op de winkelvloer, voor de consument. We willen duidelijk maken dat biologisch niet te duur is. En dat gangbaar te goedkoop is. Wat ons betreft is duurzaamheid een kwestie van transparantie en economisch correct rekenen. Correcte prijsvorming die rekening houdt met gezondheid, milieu en samenleving is uiteindelijk een voorwaarde om serieus werk te maken van duurzaamheid en gezonde voeding.’

www.natuurwinkelalmere.com

www.eosta.com

eigenaar Casper Kromkamp:

20 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

de groenteteler

de belangenbehartiger

groenteteler Gerjan Snippe:

directeur Bavo van den Idsert:

Bio Brass

‘In 2005 zijn we met vier bedrijven gaan samenwerken onder de naam Bio Brass. We telen dagverse groenten zoals broccoli, bloemkool en ijsbergsla. Gewassen die vragen om een goed geplande afzet. Doordat we weten waar het product heen gaat, kunnen we op het land eventueel al verpakken. De groenten hoeven hierdoor niet twee keer door onze handen, wat beter is voor de kwaliteit. Daarnaast proberen we steeds meer producten uit onze totale gewasrotatie op het bedrijf consumentklaar te maken. Een voorbeeld daarvan zijn gekookte rode bieten. Vroeger gingen die naar het buitenland om gekookt en verpakt te worden en kwamen daarna weer terug naar Nederland. Nu maken we ze op de boerderij consumentklaar. Dat scheelt veel transportvervuiling. De schillen gaan naar de koeien. Naast kosten- en milieubesparing, sluiten we daarmee ook weer een stukje van de kringloop.’ ‘Naast een efficiënte keten is de verbinding met de consument voor ons belangrijk. In die verbinding gaan we nog meer investeren. We hebben op de boerderij een bezoekerscentrum gebouwd waar mensen kunnen komen kijken, horen, proeven en beleven wat biologisch inhoudt. We willen laten zien dat biologisch helemaal niet moeilijk of duur hoeft te zijn, maar dat we “gewoon” boeren zijn met gezond verstand.’

www.biobrass.nl

Bionext

‘Bionext is er voor alle betrokkenen bij bio: consumenten, winkels, groothandels, merkfabrikanten en boeren. We behartigen de belangen van de gehele keten om biologische landbouw en voeding verder te ontwikkelen. Niet alleen in omvang, maar ook in kwaliteit. Biologisch groeit gestaag door en in sommige landen, zoals de VS en Scandinavië, zelfs onstuimig. Daardoor zijn er hier en daar tekorten, wat een rem vormt op de ontwikkeling. Zo hebben we in Nederland een tekort aan biologische zuivel en andere producten. Vandaar ons voornemen om komend jaar de omschakeling naar biologische landbouw nog meer te stimuleren. Hoe meer er uit eigen land komt, hoe meer plezier we ervan hebben in de vorm van bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit, dierenwelzijn en een schoon milieu.’ ‘Waar we ook op gaan inzetten: het stimuleren van de kwaliteitsontwikkeling van biologische landbouw en voeding. Transparantie, gezonde samenstelling van producten, eerlijke handel, nog meer milieuvriendelijkheid en dierenwelzijn, verpakkingen en energieverbruik. Het zijn onderwerpen waar veel biologisch boeren, merken en winkels aan werken zonder dat de bio-wetgeving dat van ze vraagt. We willen dat nog beter zichtbaar maken. Onder andere met het EKO-merk. Daar gaat u nog veel meer van horen in 2016.’

www.bionext.nl | winter 2016 21

Salade van gegrilde biet met walnoten en linzen 22 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

elke dag lekker

Volkorenpasta met groene kool en venkelzaad | winter 2016 23

VOLKORENPASTA MET GROENE KOOL EN VENKELZAAD

ZUURKOOLTAART MET WARME RODE UIENCHUTNEY

hoofdgerecht, 4 personen

Schil de bieten en snijd ze in plakjes van ca. 1½ cm dik. Verwarm de grillpan op het vuur. Bestrijk de plakjes biet met olijfolie en gril de plakjes in 8 minuten beetgaar. Keer ze halverwege de grilltijd. Stop de walnoten, balsamicoazijn, tijm, geraspte citroenschil en 2 eetlepels olijfolie in de keukenmachine of blender en maal tot een ‘crumble’. Meng in een kom de linzen met de resterende 2 eetlepels olijfolie, het citroensap en de bosui. Breng op smaak met zout en peper. Verdeel de plakjes gegrilde biet over 4 borden. Schep het linzenmengsel erop en strooi de crumble erover. Lekker met stevig brood.

WALNOTEN

De gepelde walnoten van de Nieuwe Band worden biologisch geteeld in Moldavië. Ook de verwerking vindt in Moldavië plaats en is biologisch gecertificeerd. Hand in hand met de biologische kwaliteit gaat een goede zorg voor de medewerkers.

24 s m a a k m a k e n d 1 | winter 2016

Snijd de saucijzen in plakjes van ca. 1½ cm dik. Verhit de boter in een hapjespan en bak de plakjes saucijs in 3-4 minuten aan beide kanten bruin en gaar. Schep ze uit de pan op een bord. Zet het vuur laag, schep de venkelzaadjes door het braadvet in de pan en stoof 1 minuut op laag vuur. Voeg de reepjes kool, de geraspte citroenschil, de rode peper en wat zout toe. Stoof de kool in 10-15 minuten gaar. Kook intussen de spaghetti volgens aanwijzingen op de verpakking. Schenk een kopje van het kookvocht van de spaghetti in een kommetje. Giet de pasta af en schep door de kool. Voeg de plakjes worst en zoveel kookvocht dat het geheel lekker smeuïg is. Verdeel de pasta over 4 borden en serveer er fijngehakte tomaatjes apart erbij.

VOLKOREN SPAGHETTI

De volkoren spaghetti van Ekoland is bereid uit harde tarwegries die biologisch is geteeld. Door het gebruik van het harde tarwegries behoudt de pasta na het koken een lekkere bite: ‘al dente’ zoals de Italianen het noemen. De vrij stevige smaak van deze spaghetti vraagt om volle sauzen.

Verwarm de olie in een middelgrote koekenpan op vrij laag vuur. Schep de uien door de olie en stoof op vrij laag vuur 15 minuten. Roer de azijn door de uien en laat al roerend verdampen. Roer vervolgens de palmsuiker goed door de uien en laat alles op laag vuur in nog 10 minuten gaar worden. Kook intussen de aardappels in water met zout in ca. 20 minuten gaar. Giet ze af, roer de melk erdoor en stamp de aardappels fijn. Klop de eieren erdoor. Schep de blauwe kaas voorzichtig erdoor. Verwarm de oven op 180 °C. Knijp het vocht uit de zuurkool en meng de Italiaanse kruiden erdoor. Schep de zuurkool en kruiden door de aardappelpuree en schep het mengsel in de bakvorm. Zet de vorm op het rooster in het midden van de oven en bak de taart in ca. 25 minuten gaar. Leg een schaal of broodplank op de pan, keer ze samen en laat de ‘taart’ op het bord glijden. Serveer de rode uienchutney bij de taart en geef er eventueel een gemengde salade bij.

Recepten Femke Mosch | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustafson | Bereiding Yolanda vande rJagt

SALADE VAN GEGRILDE BIET MET WALNOTEN EN LINZEN

Zuurkooltaart met warme rode uienchutney

elke dag lekk er

rdt in IndonesiĂŤ uit Masarang palmsuiker wo De kleine de arenga palm gewonnen. 100 procent puur sap van sarang ondern worden door stichting Ma boeren die het sap oogste en met een eit alleen op schaduwplekk steund. De arenga palm gro het behoud planten en draagt zo bij aan grote verscheidenheid aan ng-oetan. uurlijke habitat van de ora van het oerwoud en de nat

PALMSUIKER

| winter 2016 25

“Wat is 3x gezonder dan extra virgin kokosolie ? “ Bart Maes Oprichter van Amanprana

Vit. D

35 µg/ 100g =7x de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid t Bart Maes, oprichter Amanprana: “In 2005 bracht Amanprana als eerste haar legendarische 100% extra vierge kokosolie naar Europa. Vandaag zijn de gezondheidsvoordelen van extra vierge kokosolie algemeen bekend en aanvaard. Amanprana verfijnde ondertussen haar kennis. 10 jaar later is bekend dat Cocos+Olive+Red Palm extra vierge oliemengeling van Amanprana 3x gezonder is voor bakken en smeren.”

Slank, gezond en sterke weerstand met eiwitrijke proteïnesteaks van Bertyn met vitamine D voor sterke tanden en beenderen Een slanke lijn houdt van eiwitten De authentieke Protein Steaks van Bertyn bevatten nauwelijks koolhydraten, zijn vetarm, zijn een bron van vezels voor een goede darmtransit en zitten boordevol volwaardige eiwitten. Dat zijn alle eiwitten die je lichaam nodig heeft. Ideaal voor een slank, gezond en sterk lichaam (past in een koolhydraatWe gebruiken in Avalon arm dieet). vaak de seitan van Bertyn. En zijn er tot op heden Vitamine D doet goed elke keer tevreden van.» In ons land hebben we niet veel Tine Tomme, bio-veggie zonne-uren en komen we minder restaurant Avalon, Gent in de zon dan ons lief is, waardoor en schrijfster van het boek een natuurlijke bron van vit. D in ‘Puur en vegetarisch’ onze voeding aangewezen is. De chefs van Bertyn voegden de vitamine D-rijke Agaricus paddenstoel toe aan de smaakvolle saus. Resultaat: 100g Protein Steak verzekert je de aanbevolen weekportie vit. D. Voor sterke tanden, beenderen en weerstand.

“

Superfood voor het hele gezin Protein Steak van Bertyn is supervoeding dankzij betaïne, goed voor hart en bloedvaten. Seitan is ook een bron van alfa-liponzuur, anti-aging super antioxidant. In het koelvak van je natuurwinkel. Makkelijk klaar te maken. Lekker en plantaardig.

SUPER VOEDING

www.bertyn.eu

117 kcal /100g

100% VEGAN

0% JUNK

uBekijk het filmpje “Wat is seitan?” op www.watisseitan.nl

135 kcal /100g

Voor bakken en smeren is Cocos+Olive+Red Palm 3x gezonder dan alleen kokosolie Ingrediënten

kokosolie

Cocos+Olive+Red Palm

Voordelen kokosolie

JA van extra virgin kokosolie

Rijk aan gezonde omega-9 NEE

JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan chlorofyl

NEE

JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan polyfenolen

NEE

JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan Vitamine E

NEE

JA van duurzame rode palmolie

Rijk aan carotenen

NEE

JA van duurzame rode palmolie

Koelkast-smeerbaar

NEE

JA van Cocos+Olive+Red Palm

Cocos+Olive+Red Palm schenkt jou het beste van 3 werelden: koudgeperste kokosolie uit Sri Lanka, extra vierge olijfolie uit Spanje en ongerafﬁneerde duurzame rode palmolie uit Colombia. Deze Amanprana oliemix bevat van nature veel sterolen, polyfenolen, carotenen, vitamine E (7 soorten), squaleen, co-Q10, chlorofyl. In de koelkast bewaard, is Cocos+Olive+Red Palm meteen smeerbaar op je brood. Vergeet bio-margarine. Bak en wok voortaan 3x gezonder dan met kokosolie alleen. Info, recepten en inschrijven op de nieuwsbrief: www.noble-house.tk

SUPER VOEDING

info www.noble-house.tk

AUTHENTIEKE SEITAN Info & inschrijven nieuwsbrief: www.bertyn.eu

100% VEGAN

0% JUNK

AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT

Info & inschrijven nieuwsbrief: www.noble-house.tk

• Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu •

Winkelwaar

battery low? Deze eigenzinnige, ecologische krachtkoek van Biobite bevat niet alleen langzame koolhydraten in de vorm van spelt, gierst en haver, maar ook heerlijke hazelnoten, amandelen, abrikozen, zaden, dadels, veenbessen, goji-bessen, perendiksap en specerijen. Dag dipje! Adviesprijs vanaf € 1,99 | 100 g Doe mee aan de mail&win actie via www.biobite.nl en maak kans op een van de 50 repen!

Win!

Goede oogst

De meeste kikkererwten komen uit Turkije, maar De Nieuwe Band heeft in Italië − minder voedselkilometers! − een biologische coöperatie gevonden. De oogst van 2014 verzoop jammerlijk in de regen, maar dit jaar waren de weergoden de Italiaanse coöperatie gunstiger gezind. En dus staan er Italiaanse kikkererwten in het schap! Adviesprijs € 2,15 | 500 g www.nieuweband.nl

proteine op peil Even snel je (plantaardige) eiwitbehoefte op peil brengen? PURYA Proteindrink is ‘ready to drink’, goed te combineren met granendranken, zuivel, water of vruchtensappen en gezoet met kokosbloesemsuiker en agave poeder. Voor sporters, flexitariërs, ouderen en iedereen met een actieve en gezonde levensstijl. Adviesprijs € 24,99 | 550 g www.natudis.nl

frisjes Gespot in het schap: de biologische ijsthee Van Walden Organic, beschikbaar in de fruitsmaken Lemon & Lemongrass en Peach & Jasmine. Iets nieuws doet het altijd goed op een feestje en deze flesjes neem je ook graag mee in de tas voor onderweg als dorstlesser. Adviesprijs € 1,25 | 250 ml www.jetdrinks.nl en www.walden-organic.com | winter 2016 27 | winter 2016 27

De Sonett BioBubbles zijn op de Natexpo 2015 in Parijs bekroond met de zilveren bio-innovatieprijs.

nieuw

Sonett – voor kinderen Ö K

O L O G I S C H

O N

S E Q U

E N

laas Eindelijk bellenb liën! ica em ch er nd zo

De eerste bellenblaas van bio-kwaliteit! Speelgoed waaraan groot en klein buiten plezier hebben. De bellenblaas kunnen door drie blaasringen van verschillende grootte geblazen worden. Ze zijn volgens de CE-veiligheidsstandaard getest. Gemaakt van de beste grondstoffen, zonder chemie.

Calendula schuimzeep voor gevoelige kinderhuid. Een mild reinigende zeep in een schuimdispenser, speciaal voor kinderen – maar natuurlijk ook voor volwassenen. Gemaakt met spagyrische calendula-essence. Heel zuinig in het gebruik, dankzij de nieuwe schuimdispenser. Sonett – zo goed

www.sonett.eu

Certified by Certisys

cse-label.org

Reg. by Vegan Soc. stop-climate-change.de iF-design-award

reddot-award

Winkelwaar

Japans De plantaardige Protein Steaks van Bertyn zijn gemaakt van seitan en zitten boordevol vezels en eiwitten. In de lekkere saus zit de vitamine D-rijke Agaricus paddenstoel. Resultaat: een ons van deze steak verzekert je van de aanbevolen weekportie vitamine D. Voor sterke tanden, beenderen en weerstand. Adviesprijs vanaf € 6.95 | 2x 125g (spelt), 2x 150g (tarwe) www.bertyn.eu en www.amanvida.eu

nieuw

lekker warm Een heerlijk verwarmende gemberthee met een fris vleugje citroengras. De gember is afkomstig uit het Vietnamese bergdorpje Suoi Bu. Piramide is zeer betrokken bij dit bergdorpje en levert een directe bijdrage aan het welzijn van de lokale bevolking en aan de omgeving. Faitrade, een fijne gedachte! Adviesprijs € 2,49 | 20 zakjes www.piramidethee.nl

99% Puur panama Vivani gebruikt in de nieuwe Pure Chocolade 99% een bijzonder mild biologische cacao uit Panama. Ondanks het superhoge gehalte is door de mildheid en fruitigheid van de cacao een evenwichtige smaak gecreëerd die nog eens extra verfijnd is door een vleugje kokosbloesemsuiker. Adviesprijs € 2,19 | 80 g www.vivani.de

wie van de drie

Ze zijn in 5 minuten klaar, deze voorgekookte Vegie Mixen van granen, peulvruchten en een vleugje tamari. Er is keuze uit bulgur, quinoa & kikkererwten; rijst, linzen & sesam en spelt; rijst, haver en groenten. Als bron van eiwitten maken ze niet alleen het leven van vegetariërs makkelijker, maar ook van iedereen die een dag iets anders dan vlees op tafel wil zetten. Adviesprijs €3,29 | 250 g www.limafood.com

| winter 2016 29 | winter 2016 29

advertenties

de beste bio-adresjes OL E NAAR SCHO E M M R A W R LEKKE URZAME RVS OF WERK, DU JES SEN EN –BAK S E L F S O M R E TH 7,5% ING KORTsbakjes en

rmo van op the osflessen nteen therm n Klean Ka 01 os e aak Therm t code Sm me t/m geldig 016 -2 15-02

De Roek Vakantiebungalows bij Otterlo, 1500m van Hoge Veluwe. Met biologische winkel, speeltuin, kinderboerderij en vegetarische maaltijden www.deroek.nl

Uitgever Bionext | Laan van Vollenhove 3221 | 3706 AR Zeist | tel (030) 233 99 70 | smaakmakend@bionext.nl

OBILOT NATUURTEXTIEL in Zutphen. Mode, basics, bio-babyuitzet, Demeterwol, hennep, biokatoen, zijde, kinderwagens, bed en zo. Groenmarkt 1, www.obilot.nl

Redactie Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Andre Brouwer (redactieraad) | Casper Kromkamp (redactieraad)

EKO textiel bij PURE COVERZ: bedbad-tafel-keuken & stoffen www.purecoverz.nl 0226 341 965 Héérlijke bio/veg. vakantie in Auvergne, Fr. kamer/yurt/tent. Wandelen, rust, gastvrijheid: www.lagarnasette.net nu al 25 jaar! Biologische en natuurlijke kleding, garens en textiel, bezoek www.ecotex.nl Wilt u hier ook adverteren? Dat kan al vanaf € 60,00 (excl. btw). Meer info: Bionext, Renáta Horenová, tel. 06 186 50 517 en horenova@bionext.nl 2016 of kijk op:

Jaar e van d boon

coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie. Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.

SMAAKMAKEND 1• winter 2016 Smaakmakend is een uitgave van Bionext. Het blad verschijnt vijf keer per jaar en wordt u aangeboden door uw biologische specialist. In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Bionext.

Vers en diepvries biologisch vlees van rund, varken,kip en lam. Direct van de boerderij! Kijk op www.degroenegeer.nl

BIO-RON biologisch voor dier, plant en bodem wenst u een Gezond 2016 www.bio-ron.com

Boer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de

colofon

Vaker biologisch nieuws ontvangen? Op www.bionext.nl/nieuwsbrief kun je je opgeven voor verschillende digitale biologische nieuwsbrieven.

Vormgeving Marc van Meurs | Yullan Oosterhof Fotografie & Illustratie Sven Benjamins | Klaartje Berkelmans | Shutterstock.com | Kato Tan Aan dit nummer werkten mee Bianca Daniels | Dorien Dijkhuis | Ulrika Gustafsson | Femke Mosch | Yolanda van der Jagt | Nicole Willemse Lithografie Grafimedia Amsterdam Drukwerkbegeleiding Machiel Oudheusden, Sumis Printmanagement Druk Roto Smeets Acquisitie Renáta Horenová | Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/ of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Bionext niet aansprakelijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier.

een frisse kijk

Arjan & Pelle Nijdam In het verleden was Arjan Nijdam een biodynamische boer. Nu heeft hij met zijn zoon Pelle twee natuurvoedingswinkels in Schoorl en Alkmaar en is hij voorzitter van de Biowinkelvereniging. Biowinkelvereniging? ‘Die is opgericht in 2012 om de belangen van de bio-winkels te behartigen. Er zijn inmiddels meer dan honderd bio-winkels aangesloten. Wie een hoofdzakelijk biologisch assortiment heeft, kan zich melden. Bij ons aan tafel zitten formulemanagers, filiaalmanagers en vrije ondernemers. Zo kunnen we onze krachten bundelen tegenover reguliere supermarkten die zich steeds sterker met biologisch profileren.’ Samen sterk? ‘Al onze winkels zijn bijna 100 procent biologisch. Dat is het vertrouwen dat we meegeven aan de consument: als je bij ons koopt, hoef je niet alle etiketten te checken en weet je dat de winkeliers en groothandels het beste assortiment hebben samengesteld. In de supermarkt ligt alles door elkaar: het overgrote deel is gangbaar, daarnaast liggen biologische producten, een deel is fair trade, soms ligt er iets uit de regio. Je moet er ontzettend opletten als je iets koopt. Bij ons heerst geen wirwar aan keurmerken.’

Verzorging zonder chemische hulpmiddelen of andere kunstmatige toevoegingen. En dat liefst in een gesloten kringloop, waarbij afval weer voeding is voor een volgend proces.’ Duurzaam? ‘Dat gaat, net als biologisch, over een houdbare situatie naar de toekomst. Je moet niet iets willen produceren dat snel uit elkaar valt. En als iets versleten is, wil je het uit elkaar kunnen halen en onderdelen kunnen hergebruiken. Cradle to cradle.’ Wat kan beter? ‘Als bio-winkels brengen we nog steeds te weinig het bijzondere en unieke van biologisch naar voren. Eigenlijk

gaat de consument te makkelijk naar de supermarkt en accepteert daar te makkelijk de nadelen die aan de gangbare landbouw verbonden zijn. Wij als bio-winkeliers moeten beter overbrengen waarom je als consument producten in onze winkels moet kopen.’ Hoe dan? ‘Laatst las ik in de krant over een tweesterrenkok uit het zuiden. Hij schreeuwde het niet van de daken, maar schenkt alleen biologische wijnen. Niet om het idee, maar omdat hij die het best vindt smaken. De biologische landbouw brengt hele lekkere producten voort. Als mensen dat proeven, dan zijn ze over de streep. Je ziet het ook steeds vaker in restaurants. Koks die echt voor de smaak gaan, kiezen voor biologisch. Ze hoeven niet met allerlei sauzen en toevoegingen in de weer, omdat biologische producten smaakvol van zichzelf zijn. Dat moeten wij in onze winkels communiceren naar de consument. Bijvoorbeeld door een kok in de winkel te zetten op zaterdag. Mensen te laten proeven. Dan worden ze vanzelf enthousiast.’

Tekst Nicole Willemse | Fotografie Kato Tan

Kijk op biologisch? ‘Dat gaat wat mij betreft over op een eerlijke manier gewassen telen en dieren voederen.

| winter 2016 31

“

Deze 2 natuurlijke remedies van Amanprana heb ik altijd bij de hand

Adem vrij met Rudolf! van Amanprana Griep? Verkoudheid? Verstopte neus? Rudolf! verfrist en opent de verstopte neus snel. Vermindert loopneus en hoest. Verzacht de keel. Zet bacteriën en virussen effectief buiten spel. Bij verkoudheid en griep. Maakt slijm los. Geeft verlichting. Rudolf! laat je volop van het leven genieten, zelfs tijdens ziektedagen. Rudolf! wrijf je in onder de neus, op de borst, bovenrug, hals, keel en aan de voetzolen. Slecht slapen? Snurken? Slaapapneu? Een goede nachtrust is de juiste start voor een goede dag. Ervaar ‘s nachts een diepe ademhaling. Met Rudolf! val je sneller in slaap. Je slaapt dieper. Vaarwel slaapproblemen, slapeloosheid en onrustig slapen. Rudolf! kruidenbalsem met 10 plantenextracten helpt. Ook voor kinderen. Rudolf! zorgt voor meer zuurstof tijdens ﬁtness, yoga, hardlopen, ﬁetsen, voetbal, powertraining... sporten en seks Rudolf! onder je neus en elke uitdaging wordt makkelijker. Rudolf! opent je neus en zorgt voor meer zuurstof in je longen. Meer luchtvolume. Dat merk je. Professionele voetballers doen dit voor snellere sprints en meer uithouding. Rudolf! beschermt tevens de luchtwegen preventief tegen infecties tijdens sporten en in airco omgeving. Rudolf! adem vrij: ✔ Snel en effectief ✔ Klein en handig ✔ Rudolf! is geen medicijn. Bijwerkingen: ervaar een diepe ademhaling sensatie :-) ✔ Natuurlijke remedie: wat er niet in zit, is even belangrijk als wat er wel in zit

“ Oral & Auris voor aften, tand en oor

Aften in de mond of op de tong? Oral & Auris helpt snel. Aften zijn soms pijnlijk en altijd vervelend. Stress, minder weerstand, vermoeidheid, virussen en bacteriën kunnen de oorzaak zijn. Oral & Auris helpt er komaf mee te maken. Snel en effectief. Oral & Auris neemt de pijn weg en geeft virussen en bacteriën geen kans. Wrijf Oral & Auris op de aft. Zo vaak je wilt. De pijn en de aft verdwijnt als sneeuw voor de zon. Ontstoken tandvlees, abces of ontstoken kies? Vervelend en pijnlijk. Oral & Auris neemt de oorzaak weg tot op het bot. Wrijf op en rond de pijnlijke of ontstoken streek. Zowel in de mond als op wang en kaakbeen. Goed inmasseren en veelvuldig herhalen. Snel zullen je tandvlees, kies en humeur je dankbaar zijn. Oorontsteking, oorpijn, tinnitus of oorsuizen? Oorontsteking (midden, binnen, buiten) kan stekende, uitstralende of kloppende pijn veroorzaken. Gelukkig meestal niet gevaarlijk. Oral & Auris pakt schimmels, virussen en bacteriën grondig aan. Met een wattenstaafje breng je Oral & Auris aan in het oor. Op en rond het oor en onder de neus. Oral & Auris inmasseren en om het uur herhalen. Weg is pijn en oorzaak. Ook nuttig bij sommige vormen van oorsuizen (tinnitus). Oral & Auris is een oliemengeling op basis van extra vierge kokosolie met 11 planten- en kruidenextracten. Oral & Auris bij acute verzorging van aften, tand en oor: ✔ Snel en effectief ✔ Klein en handig ✔ Oral & Auris is geen medicijn. Bijwerkingen: het neemt pijn en oorzaak weg :-) ✔ Natuurlijke remedie: wat er niet in zit, is even belangrijk als wat er wel in zit

Wat zit er bewust niet in Rudolf! en Oral & Auris? GEEN parafﬁne, vaseline, chemische terpentijnolie (=aardoliederivaat, ook nafta of white spirit genoemd), geurstoffen (=ruikende chemicaliën), xylometazoline, ipratropiumbromide, lidocaïne, chloor, waterstofperoxyde, paracetamol, naftylmidazoline, oxymetazoline, natriumlaurylsulfaat, SLS,...

100% BIO • 100% ACTIEF • 100% NATUURLIJK • 100%❤ • 100% VEGAN • 0% JUNK

AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT

• Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu • Info & inschrijven nieuwsbrief: www.noble-house.tk •