Smaakmakend winter 2009-2019 by Smaakmakend

nยบ 6 | winter 2009-2010

gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten

stoofpotten

Hartverwarmende

Winterse weerstandbouwers Dick Soek's Gouden Graanschuur De eetgewoonten van Renske de Greef

inhoud recepten in dit nummer

recepten | winter 2009 -2010

Rundvlees met boterbonen | Curry van boerenkool | Linzenstoof met spruitjes en koolraap | Varkensvlees met kweepeer en sinaasappel | Hollands stoofpotje van wortel en pastinaak

Gehakttaart met gerst en paddenstoelen | Vijfgranenmix energybar met sesam | Knolselderijminestrone met kamut | Spicy appel-speltcrumble | Spelt, snijbiet en spekjes

Drie in de pan met kikkererwten | Gefrituurde kikkererwten met komijn

6 6 Midwinteroogst

13 Lekker aards!

Zo natuurlijk mogelijk, dat strookt met biologisch en van de koude grond. Maar valt er iets te halen van de schraal ogende akkers? Jazeker!

De aardse smaak van de meeste wintergroenten komt volop tot zijn recht in een stoofpot op een zacht vuurtje

26 en verder in dit nummer

5 Column Anneke 28 Elke dag lekker

20 20 Het geheim van Dick Tarwe, spelt, gerst en boekweit. Voor chef-kok Dick Soek gaan de granen in veel meer dan brood alleen!

36 Winkelwaar 39 Bekend met bio:

26 Kikkererwten te kijk 28 Zuurkool: 6x anders! In India en ItaliĂŤ kunnen ze er niet zonder: kikkererwten! Ze bakken er knapperige papadums en lekkere pannenkoeken van. Zet de frituurpan maar klaar!

Renske de Greef

Denk verder dan stamppot. Ook zin in een hartige sandwich met zuurkool, pastrami en een lik mosterd? Of zuurkoolpeer met blauwe kaas? s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 3

[column Anneke]

�xtra �ierge �ocos-oli�

✩✩

✩

va� Amanprana

�eesten was nog nooit zo lekker

Mijn koop-eetweg-seizoenschriftje Marathon Creative +32 3 653 33 77

3 X F E E S T M E T A M A N P R A NA feestpromo

Extra vierge kokosolie 325ml: ` 7,95* (ipv ` 10,95) Extra vierge kokosolie 1600ml: ` 29,95* (ipv ` 39,95)

feestgerechten

Geef je feestgerechten 'Serene Levenskracht' met Extra Vierge kokosolie van Amanprana. Licht verteerbaar bakken, wokken, frituren én... fonduën. Verbazend hoe je gerechten heerlijk zacht zullen smaken.

“Aan het eind van de week vind ik geen verlepte krop sla meer achterin de groentela van de koelkast”

feestrecepten

De andere uitdaging is om echt alleen maar van het seizoen te eten. Ook hier helpt mijn schriftje me weer. Ik schrijf de recepten op. Tegelijkertijd daag ik mezelf uit om met seizoensgroenten telkens een ander gerecht te maken. Daarbij laat ik me inspireren door allerlei buitenlandse keukens. Zo ontdekte ik dat je van boerenkool een heerlijke Indiase curry kunt maken. Het recept hiervan staat op pagina 15. Het is heel bijzonder hoe de natuur in het seizoen waarin nauwelijks iets wil groeien, er zelf voor zorgt dat er toch nog zoveel variatie is. Hoe spruitjes en prei zelfs tot de oogst op het land blijven en hoe kolen heel goed te bewaren zijn. Voor mij mag deze winter koud worden. Een winter waarin ik diep weggedoken in mijn jas kan wandelen, om daarna thuis te komen en spannende winterkost te koken en eten. Het winterseizoen mag dan wat producten betreft saai lijken, in culinair opzicht is dat allerminst zo. Geniet van alle heerlijks dat wij dit nummer bieden!

Vele GRATIS feestrecepten van topchef Chantal Voets met mooie foto's, op www.noble-house.tk Lekker, creatief, verrassend, snel of uitgebreid, en... altijd gezond.

AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT *Promotie tot 31 januari 2010 - verkrijgbaar in deelnemende natuurvoedingswinkels - Tel. 00 32 3 653 25 41 - Info: www.noble-house.tk

Mijn goede voornemen voor 2010 is om nog minder te verspillen. Het is leuk om soepen, flapjes en taarten van alle restjes te maken, maar het is nóg leuker om elke dag iets anders te eten. Daarom probeer ik precies die hoeveelheid te kopen, die we met zijn tweetjes eten. Vorig jaar ben ik begonnen om in een schriftje op te schrijven wat ik koop, wat ik ermee bereid én wat ik weggooi. Dat laatste was zó confronterend, dat in de week nadat ik hiermee begonnen was, de hoeveelheid restjes nog maar een tiende was dan in de week ervoor. Ik merk dat het een kwestie van discipline is. Als ik voor het groente- en fruitschap sta, wil ik alles wel kopen. Nu kies ik maar twee, soms drie, soorten uit, genoeg voor twee, hooguit drie dagen. Zo eten we veel versere producten en houd ik een veel beter zicht op mijn voorraad. Aan het eind van de week vind ik niet meer die verlepte krop sla achterin de groentela van de koelkast. Nog een extra bonus: de koelkast is altijd opgeruimd. En de volgende kan echt een maatje kleiner zijn.

Anneke Ammerlaan, hoofdredacteur

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 5

weersrstandbouwers Winterse

Tekst Nicole Willemse | Fotografie Petra Steenkamer

Op het land, onder de grond of in de onverwarmde kas: de verse wintergroente van Hollandse bodem zit boordevol smaak, vitamines en energie. Met boterzachte schorseneren, stevige kool en frisse veldsla komen we de winter makkelijk door!

6 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

o vers mogelijk, zo natuurlijk mogelijk, zo seizoensgebonden mogelijk, zo lokaal mogelijk. Het zou een rijtje goede voornemens kunnen zijn om het nieuwe jaar mee te beginnen, nobele eetprincipes voor een energieke start. Ecologisch verantwoord bovendien, omdat het onnodige voedselverhuizingen over de aarde bespaart. Welbeschouwd is het niet eens zoâ&#x20AC;&#x2122;n ingewikkelde opgave. Verse producten die van dichtbij komen, dat betekent dat je algauw eet wat het seizoen te bieden heeft. En zeg nou zelf, zo moeilijk is het niet om in de winter naar een verwarmend stamppotje te verlangen. Reden genoeg om deze maanden wintergroenten van Hollandse bodem op het menu te zetten. Dit zijn de aangewezen weerstandbouwers om de winter vitaal door te komen.

Midwinteroogst Zo natuurlijk mogelijk, dat strookt met biologisch en van de koude grond. Maar valt er iets te halen van de nu wel erg schraal ogende akkers? Jazeker. Veel biologische wintergroenten worden eind voorjaar of

ďż˝

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 7

Winterse weerstandbouwers

De vraag start zodra het weer omslaat en piekt vooral bij vorst, maar elk jaar is er al boerenkool vanaf eind september. Geen haan die er dan al naar kraait. Geen punt, de kool blijft op het land staan, het oogstmoment kan tot februari worden uitgesteld. Wintergroente van eigen bodem blinkt uit als bewaargroente en dat vermogen is deels een kunst van de natuur zelf. Zodra het kouder wordt, vertraagt de groei vanzelf.

Winterzoet

Natuurlijke weerbaarheid

Om zich te wapenen tegen de kou worden extra suikers aangemaakt, een proces dat zich ook bij onder andere spruitjes voltrekt. Het werkt als natuurlijke antivries, door de zoetere sapstromen bevriest de groente minder snel. Het zoetje verzacht tevens het bittere in de kool en de natuurlijke suikers zijn snelle energieleveranciers waarmee wij onszelf tegen de winterkou kunnen wapenen. De opvatting dat de vorst eroverheen zou moeten voordat boerenkool lekker smaakt, is vooral van vroeger. Toen waren boerenkool- en spruitjesrassen nog echt bitter, tegenwoordig zijn ze veel milder van smaak.

Het liefst rooit de boer zo laat mogelijk. Bewaarproducten die lang in de grond hebben gezeten, hebben een natuurlijke weerbaarheid. Ook niet onbelangrijk: hoe minder koeling, hoe minder energieverspilling. Er zijn echter meer factoren, zoals de onvoorspelbaarheid van het weer en het tijdstip waarop het gewas is volgroeid; knolselderij kan pas in december worden geoogst maar is niet vorstbestendig, wat de boer soms voor moeilijke dilemma’s stelt. Ook de grond waarop de boer z’n groenten teelt, speelt een cruciale rol in de oogst. Zandgrond en zavel zijn eenvoudiger te bewerken dan zware klei. In de winter is rooien op nat kleiland een ramp, het risico dat het land kapot gereden wordt is groot. De op zavelgrond geteelde winterharde pastinaak wordt gedurende de hele winter tot rond april gerooid. Pastinaak op kleigrond volgt tot de eerste week van november de vraag, daarna wordt de rest van de oogst in één keer binnengehaald en opgeslagen. De pastinaken worden geborsteld in plaats van gewassen, dan drogen ze minder snel uit en kan de voorraad tot maart worden bewaard.

Winterpostelein, veldsla Niet alle wintergroenten redden het zo lang op de akker. Om van november tot februari spruitjes te kunnen oogsten, worden vroege en late rassen geteeld. Fijne bladgroenten als winterpostelein en veldsla worden vanaf september meerdere malen geplant, wanneer het niet vriest kan dat tot eind november. In december en januari stokt de groei, maar vanaf eind februari, als het weer lichter wordt, volgt een nieuwe spurt. De kunst voor de teler is vlak voor hartje winter te zorgen voor voldoende aanvoer, om met kerst toch frisse veldsla te kunnen snijden.

Aardpeer, kliswortel, schorseneer Vorstbestendige wortelgroenten zoals aardpeer, kliswortel en schorseneer kunnen vanaf het najaar de hele winter 8 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

Boerenkool komt de winter wel door. Witte en rodekool niet, die worden in oktober en november van de stronk gesneden, in kratten gelegd en bij een temperatuur van iets boven nul bewaard. Het is alsof ze in winterslaap zijn gebracht, want dat maakt dat de kolen tot april en mei houdbaar zijn. Rodekool is vatbaarder voor schimmel en droogte dan witte kool. Bloemkool is een ander verhaal. Deze kool is allesbehalve lang houdbaar en wordt zo vers mogelijk geoogst. Bloemkool is bovendien niet tegen vorst bestand, voor Sinterklaas is het laatste exemplaar wel geoogst. Er is ook winterbloemkool. Die staat tijdens de winter op het land, maar heeft dan alleen nog maar blad. Pas in maart, als het warmer wordt, komt de groei op gang en wordt in het hart van het blad de kool gevormd.

Winterpeen, bieten, knolselderij, wortelpeterselie, pompoen Niet-vorstbestendige wortels en knollen zijn winterpeen, bieten, knolselderij en wortelpeterselie. Sommige boeren nemen het risico en laten ze in de grond zitten, in de hoop dat ze het toch redden. Anderen rooien de hele oogst in het najaar in één keer. Ze zijn slim, laden wortel, biet en knolselderij met vochtige grond en al in kisten. Zo lijkt het voor de groenten of ze nog altijd in de grond zitten, maar wel in een voor de boer beheersbare temperatuur. Onder deze haast natuurlijke omstandigheden kunnen winterpenen tot juni worden bewaard – probeer dat maar eens met een boontje. Een bijzondere bewaargroente is de pompoen, de enige vruchtgroente. Deze moet, net als uien, juist droog bewaard worden om het voorjaar te kunnen halen en niet voortijdig te gaan schimmelen. Je moet het maar net weten.

Bewaargroente

Witte kool, rodekool en bloemkool

door worden gerooid, aardperen zelfs tot en met april. Zodra ze echter uit de grond zijn, blijken ze ineens beperkt houdbaar. Aardpeer gaat schimmelen en kliswortel droogt uit, schorseneer is er iets minder gevoelig voor.

Vers staat haaks op houdbaar en bewaren kan niet eeuwig duren. Toch weten biologische boeren de hele winter door verse groenten van de Hollandse grond te oogsten die met recht de term bewaargroenten verdienen. Wie wat bewaart, die heeft wat: genoeg om vol energie de winter te doorstaan. �

Winterkruiden

Fotografie Sven Benjamins

in de zomermaanden geplant, gepoot of gezaaid. Vanaf het vroege najaar start de oogst. Ligt er dan midwinter in de winkel geen verse oogst? Toch wel. Boerenkool, spruitjes en prei staan ondanks de kou gewoon op het land. Deze Hollandse helden zijn vorstbestendig en kunnen de hele winter worden geoogst, mits – en dat geldt voor alle wintergroenten – het niet te nat is en de grond niet is bevroren. Ook andijvie, winterpostelein en veldsla groeien in de koude grond, beschermd onder het glas van (onverwarmde) kassen. En voor het oog helemaal onzichtbaar is de schat aan wortels en knollen die onder de grond overwintert.

Peterselie is net als selderij een van de kruiden die (in de koude kas) door blijft groeien in de winter. Wie vlak voor december oogst, ziet dat het kruid in het voorjaar weer opnieuw groeit. Na de tweede oogst is het afgelopen, in het voorjaar komt de bloei erin.

Zomerprei, herfstprei en winterprei Winterprei is de prei die eind zomer is geplant en zo rond begin december op het bord ligt. Tenminste, als het niet te hard vriest en er geoogst wordt. Winterprei is er tot half mei; de laatste preistronken zijn voor Koninginnedag uit de grond en worden verkocht vanuit de koelcel. Langer wachten met oogsten in het voorjaar betekent bloemvorming en doorgeschoten prei. Zomerprei is er in juli en augustus, direct opgevolgd door herfstprei, tot begin december de winterprei zich weer aandient. Bijna jaarrond is er prei van Hollandse bodem.

Aardappel zonder zoet Bij een winterse stamppot horen aardappels. Biologische aardappels voor de winteropslag worden gerooid in de herfst, de zogenaamde late rassen. Aardappels mogen niet te koud worden bewaard want dan maken ze, net als boerenkool en spruitjes, suikers aan. Daar worden ze zoet van. Zou je deze aardappels opbakken, dan bakken ze aan omdat de suikers karameliseren.

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 9

ZEEP NIEUW

FA I R T R A D E & BminIimO um 70 tot 100 %

de 18 in 1 ZEEP

Bertyn vleesvervangers van spelt of manitoba-tarwe

BESTE lichaamsverzorgingslijn 2009 treehugger .com

WASSEN MET EEN ZUIVER GEWETEN Dr. Bronnerâ&#x20AC;&#x2122;s magische zepen

Sandra Bullock, Drew Barrymore, Eminem en Bobbi Brown gebruiken de natuurlijke 18-in-1 wonderzepen voor hun lichaam, de auto, de hond, enz.

DR. BRONNERS

ste VERJAARDAG

HULDE AAN 150 JAAR & 5 GENERATIES ONOVERTROFFEN ZEEPPRODUCTIE

In de biowinkel Info: tel. 00 32 3 653 25 41 s www.noble-house.tk

Bertyn: de filet pur onder de seitans Ontdek de ideale vleesvervangers van Bertyn om te bakken of te grillen. Bertyn wordt vervaardigd op traditionele wijze van spelt of Manitoba-oertarwe, seitan genaamd. Met een heerlijke traditioneel gefermenteerde tamari- of shoyu-saus in cedervaten gerijpt. In de pan of op de grill 5 minuten bakken aan beide zijden. Vervolgens de saus erbij en klaar! Je proeft meteen zijn heerlijk zachte beet. Om te smullen! Eiwitrijk, lichtverteerbaar, cholesterolvrij en vetarm. De ideale eiwitleverancier. Met de textuur van een filet pur. Bertyn vind je vers in het koelvak. De spelt en Manitoba seitans zijn verkrijgbaar in blok van 550g of per 2 steaks van respectievelijk 250/300g. Tel. 00 32 3 620 26 56 Recepten en info: www.bertyn.be

stoofpotten

Geluk

Dampende

Ik heb net weer een klavertje-vier gevonden. Een gelukje, ook voor de koeien, want klaver eten ze het liefst. Daar halen ze heel veel eiwitten uit en het maakt de bodem ook vruchtbaar. Daarom ziet mijn vader het graag

De aardse smaak van de meeste wintergroenten komt helemaal tot zijn recht in warme stoofpotten. En terwijl de potten op het vuur staan te pruttelen, vult het huis zich met een zalige geur.

tussen alle andere planten en bloemen in onze biologische wei. Tilly, dochter van de familie van de Beek uit Putten.

NIEUW!

Drinkyoghurt Perzik Zuiver Zuivel heeft naast de drinkyoghurt framboos nieuw in het assortiment een drinkyoghurt perzik. Heerlijk fris en fruitig van smaak, met puur natuurlijke ingrediënten. Zo kunt u lekker variëren. Lekker voor jong en oud!

Probeer GRATIS !

Koop een literpak drinkyoghurt perzik in de biologische speciaalzaak. Stuur de kassabon samen met deze bon vóór 31 maart 2010 volledig ingevuld op naar Zuiver Zuivel, Postbus 378, 4200 AJ Gorinchem. U ontvangt dan binnen drie weken het aankoopbedrag + portokosten op uw bank- of girorekening. Maximaal 1 inzending per huishouden, adres en rekening per jaar. Naam:

____________________________________________________ M / V

Adres: ___________________________________________________________ Postcode: ___________________ Plaats: ______________________________ Geb datum: _______________________________________________________ Rekeningnr: _________________________ tnv: ________________________

Samen met de natuur www.zuiverzuivel.nl

Smaak1209

Gegevens worden verwerkt conform de Wet bescherming persoonsgegevens. Wenst u in de toekomst geen andere post te ontvangen over de activiteiten van Zuiver Zuivel, kruis dan dit vakje aan.

Pannen

Le Creuset wit minipannetje: € 14,95 (Duikelman) Zwart Aardewerk pot: € 37,75 (Duikelman) Grijze gietijzeren braadpan Le Creuset: € 69(Studio Bazar) Grote witte gietijzeren braadpan Le Creuset: € 139- (Studio Bazar) winter 2009-2010 13

met boterbonen

van boerenkool

hoofdgerecht, 4 personen 250 g boter- of limabonen | 500 g sukadelappen, in grove stukken | 2 eetlepels olie | 40 g boter | 2 uien, in parten | 3 tenen knoflook, fijngehakt | 1-2 eetlepels Italiaanse kruiden (tijm, rozemarijn, en salie) | 1 laurierblad | 500 g gezeefde tomaten (passata) | gerookt paprikapoeder (pimenton) | 5 eetlepels peterselie, grof gehakt Leg de boter- of limabonen in een pan, overgiet ze met ruim kokend water en week ze ca. 1½ uur. Verwarm de oven voor op 125 °C. Giet de bonen af. Bestrooi het vlees met zout en peper. Verhit de olie en boter in een braadpan en bak het vlees rondom lichtbruin. Bak de uien en de knoflook zachtjes 2 minuten mee. Voeg de Italiaanse kruiden, het laurierblad, de bonen en 500 ml heet water toe. Breng dit aan de kook. Schenk nu langzaam de gezeefde tomaten in de pan en voeg naar smaak gerookt paprikapoeder toe. Breng alles aan de kook. Leg het deksel op de pan en zet de pan in het midden van de oven. Laat het gerecht in ca. 4 uur gaar worden. Controleer na 2 en 3 uur of er nog genoeg vocht in de pan zit. Breng het gerecht op smaak met zout en peper en strooi de peterselie erover. Lekker met gestoofde groene kool. �

14 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

Curry

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 14

Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen

Tip: Een restje over? Maak er met bouillon en grof gesneden soepgroenten een heerlijk Hollandse minestrone van.

Rundvlees

hoofdgerecht, 4 personen 3 eetlepels zonnebloemolie | 1 ui, gesnipperd 2 eetlepels Indiase currypasta | 500 g geriste boerenkool, grof gesneden | 150 g winterwortel, in reepjes | 150 g knolselderij, in reepjes | 200 ml kokosmelk | 100 g cashewnoten, grof gehakt Verhit de olie in een ruime hapjes- of braadpan en fruit de ui hierin 3 minuten. Roer de currypasta erdoor en fruit de pasta met ui 1 minuut. Schep de boerenkool deel voor deel door de currypasta en laat de groente iets slinken. Voeg de knolselderij, de winterwortel en de kokosmelk toe en breng alles aan de kook. Leg het deksel op de pan en stoof de kool in ca. 20 minuten zachtjes gaar. Proef of er genoeg zout in het gerecht zit en strooi de cashewnoten erover. Lekker met basmatirijst, papadums en eventueel mangochutney. �

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 15

Linzenstoof

met spruitjes en koolraap

Varkensvlees

met kweepeer en sinaasappel

hoofdgerecht, 4 personen 2 sinaasappels | 2 kweeperen | 1 eetlepel olie | 40 g boter | 4 varkenshalskarbonades | 3 sjalotten, in ringen | 1 kaneelstokje | 3 kruidnagels | gemalen chilipeper Verwarm de oven voor op 125 °C. Boen de sinaasappels goed schoon en rasp de oranje schil eraf. Schil de vruchten met een mesje tot op het vruchtvlees en snijd de partjes tussen de vliezen uit. Snijd de kweeperen in parten, schil ze en snijd het klokhuis eruit. Verhit de boter en olie in een braadpan. Bestrooi het vlees met zout en peper en bak het in het vet rondom bruin. Fruit de sjalotten even mee. Voeg de sinaasappelschil, het kaneelstokje, de kruidnagels en naar smaak chilipeper en zout toe. Schep de parten en kweepeer erdoor en voeg ca. 150 ml water toe. Breng alles aan de kook. Leg het deksel op de pan, zet de pan in de oven en laat het gerecht in ca. 50 minuten gaar worden. Schep vlak voor het serveren de stukjes sinaasappel door het gerecht. Lekker met aardappelpuree en gestoofde rode kool. �

Verhit de olie in een ruime braadpan en fruit de uien en knoflook zachtjes 5 minuten. Schep de linzen, tijm, gedroogde tomaten en het karwijzaad erdoor. Voeg 600 ml water toe en breng alles aan de kook. Kook de linzen zachtjes gedurende 15 minuten. Voeg de stukken koolraap, de spruitjes en naar smaak zout en chilipeper toe. Breng alles opnieuw aan de kook en stoof het gerecht in nog 10-15 minuten gaar. Roer de crème fraîche door het gerecht en proef of er genoeg zout en peper in zit. Lekker met een rucolasalade.

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 17

Hollands stoofpotje van wortel en pastinaak

es n re

e ee

g Een

oude

goed v rijk aan laurinezuur oor de ch olesterol

rste

gezon d

fr i t

geevergeetn niet pan,n zwaren BRte oxid t ve ADE eer t in N t ni de et

su ltaat, frituur j

ook te gebruiken ter vervanging van boter

ge10e0n% geurl

, mind calorieen n licht veerrteerbaar eren.

zonder transvetzu

INTRODUCTIE AANBIEDING

2500ml 24,95

19,95

500ml 6,95

4,95

250ml 3,95

kokos oos smaak

2,95

Skal 025099

Royal Green Odourless Coconut cream 7E ZIJN TROTS U EEN GEURLOZE KOKOSOLIE VAN GECERTIl CEERD BIOLO

BAKKEN OF FRITUREN IS ER GEEN VORMING VAN SCHADELIJKE STOFFEN OF VRIJE

GISCHE TEELT TE BRENGEN "AKKEN BRADEN WOKKEN EN FRITUREN IS NOG NOOIT

RADICALEN -INDER CALORIEĂ&#x2018;N LICHT VERTEERBAAR EN ZONDER TRANSVETZUREN

ZO GEZOND GEWEEST /OK TE GEBRUIKEN TER VERVANGING VAN BOTER 2IJK AAN LAURINEZUUR GOED VOOR DE CHOLESTEROLSPIEGEL

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliĂŤn, conserveringsmiddelen, synthetische

$E GECERTIl CEERD BIOLOGISCHE KOKOSOLIE VAN 2OYAL 'REEN IS EEN ZEER GE

zoet- of smaakstoffen en is 100% vegetarisch.

ZONDE OLIE DIE AL HAAR GOEDE EIGENSCHAPPEN BEHOUDT BIJ VERHITTING )DEAAL

Ervaar het verschil nu.

hoofdgerecht, 4 personen

TER VERVANGING VAN ONDER ANDERE OLIJFOLIE 4IJDENS HET BRADEN WOKKEN

Verhit de boter in een braadpan en bak het spek zachtjes uit. Fruit de uien 5 minuten heel zachtjes in het braadvet. Schep de paddenstoelen, tijm en het laurierblad door de uien en bak alles 2 minuten. Schep de wortel, pastinaak en naar smaak zout en peper door de champignons. Schenk de azijn in de pan en breng dit aan de kook. Schenk nu 100 ml water in de pan en breng dit aan de kook. Leg het deksel op de pan en stoof alles in 10-15 minuten gaar. Lekker met aardappelpuree en eventueel een groene salade. ďż˝

Verkrijgbaar bij: $E BETERE REFORM EN NATUURWINKEL Meer informatie: &RENCHTOP .ATURAL #ARE 0RODUCTS "6 s 4EL s WWW ROYAL GREEN EU

Enjoy life, stay healthy!

s m a askmmaaakkem n ad k 6e n| dwinter 5 | 2009-2010 kerst 2009 19

granen

Dick

De gouden graanschuur ur van va Culinair gezien zijn granen verrassend veelzijdig. Dat weet chef-kok Dick Soek als geen ander. Zijn menukaart is rijkelijk gevuld met tarwe, spelt, gerst en boekweit. “Je kunt er veel meer mee dan brood bakken alleen.”

20 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

Wuivende halmen zover je kunt kijken. Als de zon schijnt en de wind waait, is het Groninger graanlandschap een zee van groen en geel. Het is het dagelijkse uitzicht vanuit de werkplek van Dick Soek: de keuken van zijn restaurant Schathoes Verhildersum in Leens dat vijf jaar geleden bekroond werd met een ster. Hij kookt er volledig biologisch en met de seizoenen.

Bite Van die velden vol graan raakt Dick Soek in vervoering. “Omdat granen wereldwijd de basis zijn voor iedere maaltijd, líjkt het een heel gewoon product. Maar je kunt er veel meer mee dan brood bakken alleen. Ik gebruik ze bijvoorbeeld veel in salades. Ook in soepen zijn granen goed te verwerken. Niet alleen voor de smaak, maar ook voor de structuur. Granen geven gerechten bite.”

Gerst

Het graan waar ook veel bier van wordt gebrouwen heeft een volle aardse smaak en is lekker stevig. Er is ook een geslepen versie en die heet gort. Ook daar kun je dit gerecht van maken.

Subtiel, aards en puur Notig, zoetig, jodiumachtig: de smaak van graan verschilt van soort tot soort. Maar de grondtoon is over het algemeen: subtiel, maar aards. Dat vindt Dick Soek inspirerend. “Ik krijg daardoor vaak zin in andere aardse smaken zoals die van paddenstoelen. Of van snoekbaars uit het Reitdiep. De combinaties zijn eindeloos.” Verrassend veelzijdig Granen zijn culinair gezien verrassend veelzijdig. Neem bijvoorbeeld de risotto van gort die hij laatst maakte. Soek: “Ik kan er intens van genieten hoe die harde korreltjes zich helemaal volzuigen en kleine glanzende kussentjes worden. Granen absorberen de smaak van de andere ingrediënten in de pan en maken zich die smaken eigen. Ze passen daarom perfect in mijn filosofie van de pure keuken. Ik laat de smaken van mijn ingrediënten zoveel mogelijk intact. Granen doen precies hetzelfde.”

Gehakttaart met gerst en paddenstoelen hoofdgerecht, 4 personen 100 g gerst of gort | 500 g gehakt | 3 eetlepels ketjap | 1 ei | 5 eetlepels koriander, fijngehakt | 2 eetlepels plantaardige olie | 4 bosuitjes, grof gesneden | 250 g champignons, in plakjes | 100 g shiitake, in reepjes Extra nodig: kleine ronde ovenschaal Kook de gerst volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking gaar. Laat de gerst in een zeef goed uitlekken. Verwarm de oven voor op 175 °C. Kneed het gehakt met ketjap, ei, koriander, de gerst en naar smaak zout en peper goed door elkaar. Schep het gehakt in de ovenschaal en strijk het glad. Plaats de vorm in het midden van de oven en bak het gehakt in ca. 35 minuten gaar. Verhit na 20 minuten de olie in een hapjespan en fruit hierin de bosui, voeg de paddenstoelen toe en bak ze op hoog vuur al omscheppend gaar. Breng op smaak met zout en peper. Haal de taart uit de oven en verdeel de paddenstoelen over het gehakt. Lekker met sambal manis en een salade van winterpostelein. � s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 21

Vijfgranenmix

granen

Tip: Deze gezonde traktatie kun je in een luchtdicht afgesloten trommel een week goed houden.

Gerst, haver, kamut, spelt en ongepelde rijst. Elk van deze granen heeft een eigen smaak en bite. Samen vormen ze een lekkere basis voor deze energybars.

Vijfgranenmix energybar met sesam ca. 20 stuks 75 g vijfgranenmix | 2 eetlepels sesamzaadjes | 75 g bruine basterdsuiker | 75 g havermout | 50 g rozijnen | 75 g boter, kamertemperatuur | 2 eieren | 4 eetlepels pindakaas met stukjes noot | 1 theelepel kaneelpoeder langwerpige ovenschaal of bakvorm, bakpapier Kook de granen iets langer dan op de verpakking staat aangegeven. Ze moeten lekker zacht zijn. Laat ze in een zeef goed uitlekken. Verwarm de oven voor op 175 °C. Rooster de sesamzaadjes in een droge koekenpan goudgeel. Houd de helft van het sesamzaad apart. Doe alle andere ingrediënten met de voorgekookte granen in een kom en meng alles met een spatel heel goed door elkaar. Bekleed de bakvorm met bakpapier, schep het beslag erin en strooi de resterende sesamzaadjes erover. Zet de bakvorm op een rooster in het midden van de oven en bak het gebak in ca. 30 minuten goudbruin en gaar. Laat het gebak afkoelen in de vorm. Keer het volgens op een plank en snijd dikke repen van het gebak.

22 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

Kamut

Verhit de olie in een grote soeppan en fruit hierin de ui en bleekselderij zachtjes, zonder dat ze kleuren. Schep de knolselderij, wortel, prei en gedroogde tomaat door de ui en schenk de bouillon in de pan. Breng alles aan de kook. Leg het deksel op de pan en kook de groenten zachtjes 20 minuten. Voeg de kamut toe en kook de soep zachtjes nog 15 minuten tot de kamut gaar is. �

Een soort oergraan, dat verwant is aan harde tarwe, de graansoort waar pasta van wordt gemaakt. De royale korrel heeft een stevige bite. Lekker in soepen en salades. s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 23

granen

Tip: lekker met dunne room (ongeslagen slagroom)

Spicy appel-speltcrumble nagerecht, 6 personen Deze crumble is lekker vullend. Met een stevige soep vooraf heb je een heerlijke maaltijd na een dag in de winterkou. 265 g tarwebloem | 140 g oersuiker | 3 theelepels koek- en speculaaskruiden | 150 g koude roomboter, in blokjes | 100 g pompoenpitten |100 g spelt | Elstar appels, geschild | 3 eetlepels suiker | 1½ theelepel kaneelpoeder Voorbereiden Meng in een kom de bloem, basterdsuiker en koekkruiden, wrijf de boter met de vingertoppen door de bloem tot grove deegkruimels ontstaan. Meng er dan snel de pompoenpitten door. Kneed vooral niet te lang, het deeg moet kruimelig blijven. Leg het deeg 20 minuten in de koelkast voordat je het gebruikt. Kook de spelt volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking, laat het graan in een zeef goed uitlekken. Bereiden Verwarm de oven voor op 175 °C. Snijd de appels in vieren en halveer de partjes overdwars. Schep in de ovenschaal de appel, suiker, kaneel en spelt door elkaar en verdeel alles gelijkmatig over de bodem. Verdeel het kruimeldeeg gelijkmatig over de appels en zet de ovenschaal op een rooster in het midden van de oven. Bak de crumble in 45 minuten goudbruin en gaar. 24 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

Spelt, snijbiet en spekjes bijgerecht, 4 personen 250 g spelt | 500 g snijbiet, gewassen | 2 eetlepels olijfolie | 2 kleine uien, fijngesnipperd | 3 stengels bleekselderij, kleine blokjes | 3 tenen knoflook, in plakjes | 1 gedroogde chilipeper, verkruimeld | 150 g ontbijtspek, in reepjes Kook de spelt volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking gaar. Kook de snijbiet in een ruime pan met kokend water en zout beetgaar. Schep de bladeren op een groot bord en laat ze afkoelen. Bewaar een beetje van het kookvocht. Snijd de snijbiet in brede repen. Verhit de olie in een hapjespan fruit de ui hierin 5 minuten zonder te kleuren. Voeg de bleekselderij en knoflook toe en verkruimel de chilipeper boven de pan. Stoof de groente heel zachtjes 10 minuten. Voeg het spek toe en bak het mee tot het krokant begint te worden. Schep de spelt en snijbiet door het spek. Stoof alles ca. 5 minuten. Voeg eventueel nog een klein beetje kookvocht toe. Lekker bij kip of varkensvlees. �

Spelt

Deze graansoort lijkt veel op tarwe. Hij is grover en het vliesje zit steviger om de korrel. De smaak is nootachtig en past perfect bij appels en winterwarme specerijen.

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 25

Drie in de pan met kikkererwten

Gefrituurde kikkererwten met komijn

voorgerecht, 4 personen Zeef het kikkererwtenmeel, de specerijen en het bakpoeder boven een kom en voeg een snufje zout toe. Klop de karnemelk en eieren met een garde door het meel tot een glad beslag. Laat het beslag 15 minuten rusten. Verhit een koekenpan met antiaanbaklaag en laat hierin een klein klontje boter smelten. Schep met een kleine soeplepel bergjes beslag in de pan en bak de pannenkoekjes aan beide kanten goudbruin. Verdeel de pannenkoekjes over 4 borden. Roer de uitgelekte kikkererwten en de koriander door de yoghurt en breng op smaak met zout en peper. Verdeel de yoghurt over de pannenkoekjes.

26 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

snack

Recepten Yolanda van der Jagt | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen

1 liter plantaardige olie | 1 blik kikkererwten (400 g) | 100 g kikkererwtenmeel | 2 eetlepels gemalen komijn Verhit de olie in een steelpan met een dikke bodem. Spoel de kikkererwten in een zeef met koud water goed af en laat ze heel goed uitlekken Schud de kikkererwten in een kom. Maak de zeef goed droog. Meng in een andere kom het kikkererwtenmeel en de gemalen komijn door elkaar. Schep de helft van de kikkererwten in de droge zeef en strooi het meel eroverheen. Klop het overtollige kikkererwtenmeel eraf.

Frituur de kikkererwten in de olie in enkele minuten goudbruin en krokant. Schep ze met een draadspaan uit de hete olie en laat ze op een stukje keukenpapier uitlekken. Bestrooi ze met zout. Bak de resterende kikkererwten op dezelfde wijze. Ze zijn zowel koud als warm lekker. �

Tip: varieer met kruiden. Kies bijvoorbeeld Marokkaanse kruiden, kerrie- of chilipoeder.

Opvallend

Zo bijzonder is: kikkererwtenmeel

Kikkererwtenmeel is, zoals de naam het al zegt, het meel van gemalen gedroogde kikkererwten. De papadum wordt ervan gemaakt. Deze lijkt op kr kroepoek en eet je in India als bijgerecht, bijvoorbeeld bij ccurry’s. Het meel wordt veel gebruikt als bindmiddel in In Indiase beignets zoals phakora en bhaji. Of om sauzen mee me te binden. Ook wordt het vaak gebruikt voor falafel. In I het Middellandse zeegebied van Nice tot ongeveer Livorno wordt van kikkererwtenmeel een soort immense pannenkoek gebakken, die op straat vaak in stukken wordt verkocht. In Nice en omstreken heet de pannenkoek socca, in Noord-Italië farinata en in het gebied tot Livorno calda-calda.

Twee verrassende recepten om zelf ook met kikkererwtenmeel aan de gang te gaan. In de gefrituurde kikkererwten zorgt het meel voor een knapperig randje om de gekookte kikkererwten. Drie in de pan is geïnspireerd op socca.

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 27

Doe meer mett zuurkool! z

Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen

Elke dag lekker!

28 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

Zuurkool wordt gemaakt van witte kool. Voor het ‘verzuren’ worden laagjes geschaafde kool bestrooid met zout. Na het aanstampen en verzwaren met een gewicht begint de rijpingstijd. Afhankelijk van de omgevingstemperatuur en het suikergehalte in de kool duurt dit vier tot acht weken. Tijdens dit fermenteren vormen zich bacteriën die goed zijn voor de darmflora en daarmee voor de weerstand. Was zuurkool niet, want dan gaan de goede voedingsstoffen, evenals de smaak, verloren.

Zuurkoolsoep Bak 50 g fijngehakte chorizo en 1 gesnipperde ui zachtjes in 2 eetlepels olie. Voeg 250 g uitgelekte zuurkool, 1 theelepel gedroogde majoraan en 750 ml groente- of rundvleesbouillon toe en kook de soep zachtjes in 20 minuten gaar.

Tip: kook zuurkool en aardappels nooit in dezelfde pan. Door het zuur in de kool worden de aardappel niet gaar.

Rode zuurkool Fruit 1 gesnipperde ui en 2 fijngehakte tenen knoflook in 3 eetlepels olijfolie. Voeg 25 g fijngesneden gedroogde tomaat, 1 theelepel gerookt paprikapoeder, 750 g zuurkool, 200 ml witte wijn en 100 ml water toe en stoof de zuurkool in 25 minuten gaar. Lekker bij varkensvlees.

Zuurkoolpeer Hongaarse zuurkool Fruit 1 gesnipperde ui en 3 fijngehakte tenen knoflook in 2 eetlepels olie. Voeg 1 eetlepel tijm, ½ theelepel karwijzaad, 300 ml witte wijn en 750 g zuurkool toe en stoof dit in ca. 25 minuten gaar. Roer 125 ml zure room door de zuurkool. Lekker bij (vegetarische) gehaktballetjes.

Sandwich zuurkool Bestrijk 1 snee zuurdesembrood met boter en mosterd. Leg er plakjes pekelvlees of pastrami op en leg daarop een ruime hoeveelheid warme zuurkool.

Halveer 4 geschilde peren, snijd het klokhuis er ruim uit en zet ze in een ovenschaal. Vul ze met een restje zuurkool. Kruimel er blauwe kaas over en laat ze in de oven (voorverwarmd op 200 °C) in ca. 20 minuten warm worden. Lekker als voor- of bijgerecht.

Zuurkool/hamtaartje Steek uit 4 plakken ham elk 2 rondjes van ca. 5 cm. Hak de restjes ham fijn en meng ze met 200 g zuurkool. Verdeel de zuurkool over 4 rondjes ham, dek de zuurkool af met de andere 4 rondjes. Garneer met een toef crème fraîche, gemengd met geraspte mierikswortel. s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 29

Warm winterbrood

PREMIUM ORGANIC CHOCOLATES

Elke dag lekker!

hoofdgerecht, 2 personen Verwarm de oven voor op 200 째C. Snijd 1 ciabattabrood (200 g) in de lengte open en leg de helften naast elkaar op een bakblik. Bestrijk ze met 2 eetlepels pesto en strooi er 1 theelepel majoraan erover. Verdeel 250 g kastanjechampignons (plakjes), 6 gedroogde tomaten (stukjes) en 2 eetlepels zwarte olijven (grofgehakt) over het brood. Snijd 1 bol mozzarella in dunne plakken en verdeel ze over het brood. Maal ruim peper over de kaas. Schuif de bakplaat in het midden van de oven en bak het brood ca. 15 minuten tot de champignons gaar zijn en de kaas net gesmolten is. Verdeel een handje rucola over de kaas en serveer direct.

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN VERKOOPADRESSEN OP

WWW.AUSTRALIANHOMEMADE.COM

Tip: dit gerecht is het lekkerst met brood dat een paar dagen oud is. Het is dus ook ideaal om restjes in te verwerken.

voor verkooppunten, kijk op

www.proef.nu s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 31

EDAMAMÉ IS GOED VOOR JE. HET IS GOED VOOR JE KINDEREN. HET IS GOED VOOR DE KINDEREN VAN DE KINDEREN VAN DE KINDEREN VAN JE KINDEREN.

Wanneer Edamamé volgens de strenge criteria van Lima wordt gekweekt, wordt de natuur gerespecteerd en de impact op het milieu maximaal geminimaliseerd. Puur natuur of in de soep, je krijgt in ieder geval een kwaliteitsvolle portie fosfor, magnesium, ijzer, mangaan, koper, kaliumcarbonaat en vitamine B1 binnen, en vooral voor wie minder vlees wil eten is het een fantastische bron van plantaardige eiwitten : bijna 2 keer zo veel als andere peulvruchten. Edamamé is goed voor je en als het biologisch is, dus zonder GGO’s of pesticiden, dan is het nóg beter. Beter voor je gezondheid, beter van smaak, maar ook beter voor het milieu en alle toekomstige generaties.

Spitskool met tofu

Elke dag lekker!

hoofdgerecht, 2 personen

Week of kook 125 g mie volgens de aanwijzing op de verpakking. Leg 300 g spitskool (reepjes) in een vergiet en schenk er royaal kokend water over. Snijd 1 blok tofu in blokjes van 3 cm en bestrooi ze met een flinke mespunt kerriepoeder. Verhit ½ eetlepel sesamolie in een wok en bak de tofu in delen goudbruin. Schep ze uit de wok op een bord. Schenk 1 eetlepel sesamolie in de wok en roerbak 3 tenen knoflook (plakjes) goudbruin. Voeg de uitgelekte noedels en uitgelekte spitskool toe en roerbak alles tot het goed warm is. Voeg de gebakken tofu en 2-3 eetlepels zoete Thaise chilisaus toe en laat alles al omscheppend warm worden.

Tip: Knapperige tofu? Leg een plank met daarop een gewicht (bijvoorbeeld een conservenblik) op een blok tofu. Laat dit 10 minuten staan. Zo loopt het overtollige vocht uit de tofu en bakt het beter.

www.edamamebylima.com www.limafood.com s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 33

elkedaggroen www groenpas nl

Wilt u ook belastingvrij winkelen? www.groenpas.nl

Weerribben zuivel, Veldhuisweg 9, 8362 VB Nederland (Ov.), www.weerribbenzuivel.nl

Geniet dagelijks van gezonde olie uit Zuid-Frankrijk!

Veelzijdige

Boer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de

coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie. Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.

Milde extra vierge olijfolie

Salade- en rauwkost olie

Gezonde

Hoog verhitbare

Deze milde olie wordt van de beste zongerijpte olijven gemaakt en benadrukt de natuurlijke smaak van uw eten. Geschikt voor de koude en warme keuken.

Rijk aan Omega 3. Deze olie bestaat uit koudgeperste koolzaad-, zonnebloemen olijfolie. Een melange bevat essentiële Omega 3 en 6 vetzuren. Voor de gezonde koude gerechten.

Een oliemelange van high-oleic zonnebloemen palmolie. Hierdoor is de olie hoog verhitbaar en ideaal voor bakken, braden en frituren.

Bak- en braadolie

www.bioplanete.com - Bio Planète Ölmühle Moog SARL - Route de Limoux - F-11150 Bram - sales@bioplanete.com

Winkelwaar

Tekst | Nicole Willemse

1 Hmmm….

2 Karamelwafeltjes

Goed masseren moet je leren. Het boekje Massage: sportief, gezond en weldadig staat vol inspirerende ideeën en handige massagetips. Een perfect (cadeau) idee voor jezelf of – nog veel beter – je partner. En ook je vrienden, familie, je collega’s of de mensen met wie je sport of jouw favoriete cursus volgt, zullen graag kans maken op een lekkere massage. Los verkrijgbaar voor € 4,95

Ze happen gevaarlijk makkelijk weg, de nieuwe ministroopwafeltjes van De Rit. De biologische wafeltjes zijn klein van stuk, maar perfect van smaak door de karamelvulling van tarwestroop, rietsuiker en gekaramelliseerde suiker. Heerlijk voor jong en oud, voor het bezoek of lekker voor jezelf. Kachel aan, op de bank met een goed boek, een kop koffie of thee … én krokante miniwafeltjes! Adviesprijs €1,99 | 150 g

3 Biologische pannenkoeken

4 Ongezouten de lekkerste

Voor sommige kinderen (en volwassenen) is er niets leuker dan een pannenkoekenfestijn. Niet alleen hier eten we ze, de hele wereld kent ze. Van American pancakes en Russische blini’s tot Franse crêpes: ze worden op elk moment van de dag gegeten, iedereen houdt ervan. En bakt ze. Zelf? Jazeker, dat is een fluitje van een cent en echt het allerlekkerst. Bak biologische pannenkoeken met de mixen van Ekoland: kies een pak basismix, meergranen- of poffertjesmix. Roer er een beslag van met eieren en melk. Verhit een koekenpan, klontje boter erin en ga aan de slag. Wie lust de meeste pannenkoeken? Adviesprijs € 1,99 | 500 g

Van nature vol van smaak: dat zijn de producten van Proef. Neem bijvoorbeeld de ongezouten roomboter. Voor één pakje van 250 gram wordt ruim 6 liter melk opgeroomd en gekarnd. Minimaal een kwart van de melk is afkomstig van Jersey koeien. Melk die boordevol eiwitten en mineralen zit die voor de volle smaak zorgen. De botergele kleur is afkomstig van het natuurlijke caroteen uit het verse gras dat de koeien in de wei hebben genoten. Echte roomboter, op brood, bij het bakken en braden: dat proef je! Tip: voeg voor zoute boter naar eigen smaak (zee)zout toe. Benieuwd waar de Jersey melk vandaan komt? Kijk op www.proef.nu Adviesprijs € 1,79 | 250 g

5 Soepen van weleer Proef nodigt uit om te proeven: drie nieuwe soepen die je met recht culinair mag noemen. Patron cuisinier Eric van Veluwen van Landgoed Rhederoord bedacht ze speciaal voor Proef. Een bijzondere samenwerking, want Proef is hét biologische versmerk en Eric van Veluwen is altijd op zoek naar pure smaak. In zijn keuken kiest hij voor biologische en, waar mogelijk, voor streekeigen producten. Hij ontwikkelde drie totaal verschillende soepen met een eerlijke smaak: pittige pindabloemkoolsoep met kokos, een eveneens pittige tomaatpaprikasoep en een stevige pompoensoep. Alle drie verse biologische soepen die de naam Proef eer aan doen. Adviesprijs € 3,15 (pompoenen tomaat-paprikasoep) € 3,99 (pinda-bloemkoolsoep) | 500 ml

3 5

6 Biologisch en duurzaam kauwen Koop Chicza kauwgom en je kauwt niet alleen biologisch maar ook ecologisch verantwoord. Je kauwgom is volledig biologisch afbreekbaar en je beschermt ook nog eens 1,3 miljoen hectare regenwoud. Dat zit zo. Chicza kauwgom wordt gemaakt van hars die tijdens het regenseizoen van de metershoge Sapodilla wordt getapt, de meest voorkomende boom in het Mexicaanse regenwoud. Voor veel van de daar levende Maya’s is dit de enige inkomstenbron. Als de kauwgom er niet was, zou de houtindustrie en (daarmee) de vernietiging van het regenwoud het enige alternatief zijn. Om niet langer afhankelijk te zijn van de kauwgomindustrie besloten de chicleros, degenen die de ‘chicle’ van de bomen tappen, een eigen kauwgomfabriek te bouwen en was fairtrade kauwgom een feit. Bewust kauwen doe je op Chicza, in de smaken pepermunt, spearmint en limoen. Adviesprijs € 1,65| 30 g

7 Apple gaat bio

8 Peanuts!

Biologisch boodschappen doen met je iPhone. Dat kan met de Bio-gids, de gratis te downloaden app die Biologica samen met PushGPS ontwikkelde. Handig, want hierdoor hoef je nooit meer te zoeken naar een biologische supermarkt, bakker, slager of restaurant in de buurt. De toepassing maakt gebruik van GPS (Global Positioning System) en werkt in heel Nederland. Ontdek je eigen buurt en vind biologische adressen in een wildvreemde omgeving. Trefzeker en gebruiksvriendelijk, je zou er bijna een iPhone voor aanschaffen. Maar dat hoeft ook weer niet, de circa 1.600 biologische verkooppunten zijn ook te vinden in de vernieuwde Bio-Gids van Biologica. Check www.biogids.nl

Hoog scorend in de top tien heimweeproducten van in het buitenland wonende Nederlanders en derhalve niet voor niets op menig ontbijttafel van een Hollands gezin te vinden: de pot pindakaas. Wie zich ooit aan biologische pindakaas heeft gewaagd, is er voor altijd aan verknocht. Pindakaasliefhebbers zijn er doorgaans in twee kampen, met of zonder stukjes noot. Goed nieuws voor het laatste kamp: TerraSana verkoopt ze allebei en produceert ze tegenwoordig ook onder eigen dak. Pindakaas Crunchy is biologische pindakaas met vers gebrande stukjes pinda’s. Net als Pindakaas Fijn gemaakt van pure pinda’s, zonder zout, kleur- of conserveringsmiddelen. Leverbaar in 250 en 500 gram. Zet voortaan gerust twee potten pindakaas op tafel. Adviesprijs € 2,95 | 500 g € 1,80 | 250 gram

7 2

36 s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010

s m a a k m a k e n d 6 | winter 2009-2010 37

Gelukkig

met Genoeg Genoeg is een tijdschrift voor mensen die graag een wat eenvoudiger leven leiden, met minder gedoe en meer tijd voor de belangrijke dingen in het leven. Genoeg biedt inspiratie en praktische tips voor een zinvol, duurzaam en gelukkig bestaan. Meer info: www.genoeg.nl

OBILOT NATUURTEXTIEL in Zutphen. Mode, basics, bio-babyuitzet, Demeterwol, hennep, biokatoen, zijde, kinderwagens, bed en zo. Groenmarkt 1, www.obilot.nl Heeft u een culinaire uitdaging? Kijk op www.passievoorsmaak.eu www.biologischgoed.nl: voor al uw biologische boodschappen. Thuisbezorgd in heel Z-Holland.

s nd UIS rla RH de DE Ne IN d: M en SU op ON Ge te C rs ee

GENOEG

de beste bio-adresjes

SINCERO winkel www.sincero.nl Hardebollenstraat 1 in Utrecht. Dames-, heren- en kindermode Nu belastingvrij biologisch winkelen met de groenpas www.groenpas.nll

FAMILIE

www.biologischebomen.nl en www.biologischefruitbomen.nl de groenste websites van Nederland!

PLICHT OF PLEZIER?

editie 77 dec. 2009 - jan. 2010 € 3,75 is genoeg

www.bijenwaskaars.nl voor o.a. dompelkaarsen, materialen, zelfmaak/ versieren en meer! info@bijenwaskaars.nl

LOW IMPACT MAN WEKT ZELF ENERGIE OP LES IN GELUK � ALLES OVER AOW & PENSIOEN Voor een HABBEKRATS uit eten � De beste SPAARLAMPEN

ABONNEREN & BESPAREN Word nu abonnee en betaal € 50,- voor 12 nummers (Genoeg verschijnt 6 maal per jaar) plus de Bespaarkalender 2010 van Marieke Henselmans (t.w.v. € 14,95). Abonneren kan op www.genoeg.nl of stuur de ingevulde bon (of een kopie) in een ongefrankeerde envelop naar: Uitgeverij Genoeg, antwoordnr. 10516 5340 WB Oss.

Kleine Groene (gezins-)Camping met biologisch eethuisje. Schitterende wandel/fietsomgeving. Camping Eelerberg Hellendoorn (0548) 681223; www.eelerberg.nl Genieten van biologische topgerechten in Rotterdam? Kom naar Nul10! www.nul10.nl Warme, lekkere en gezonde kruidentheeën en oliën. Kijk www.kruidenrijk.nl

GENOEG BESTELBON � Ik neem een abonnement op magazine Genoeg en betaal € 50,00 voor 2 jaar (12 nummers) plus de Bespaarkalender 2010.

www.heulhoeve.nl : compleet assortiment EKO-producten aan huis bezorgd in West- Brabant!

� Stuur mij een kennismakingsnummer van Genoeg en de Bespaarkalender 2010, samen voor € 17,50 incl. verzendkosten.

Te Huur: Vakantiehuis aan zee in Dieshoek in Zeeland www.landgoedaanzee.com

Ik machtig uitgeverij Genoeg éénmalig van mijn rekening af te schrijven: � € 50,00 � € 17,50

Wilt u hier ook adverteren? Dat kan al vanaf € 52,50 (ex. btw). Meer info: Biologica, Renata Horenova, tel. (030) 232 04 90 en horenova@biologica.nl of kijk op: www.biologica.nl

Naam: Adres: Postcode:

Bank- of girorekeningnummer: Handtekening

Smaakmakend 2009

Plaats:

voor een volledig overzicht van alle biologische winkels, boerenmarkten, webwinkels, restaurants en nog veel meer, ga naar: www.biologica.nl/ biogids

colofon

Renske de Greef

SMAAKMAKEND 6• winter 2009-2010 Smaakmakend is een uitgave van Biologica. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt u aangeboden door uw natuurvoedings-specialist. In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Biologica. Uitgever Biologica | Postbus 12048 | 3501 AA Utrecht | tel 030 2339970 | fax 030 2304423 | info@biologica.nl Redactie Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Peter Jens (uitgever) | Hans Moltzer | Annelijn Steenbruggen | Rob Zentveld | Nicole Willemse Vormgeving Carla Goossens | Marc van Meurs Fotografie en illustratie Sven Benjamins | Eric van den Elsen | Pieter Oudeken | Otto Polman | Petra Steenkamer

Kippetjes “Ik heb een tijdje in Dar es Salaam gewoond. Daar kon ik niet zeggen dat ik vegetariër ben. Een rijke noorderling die geen vlees eet, dat kan niet, wat zielig. Ze slachtten gewoon een kippetje voor me, één van de vele die om het huis scharrelen. Ze zien er daar heel anders uit, veel kleiner dan die roze, opgespoten gevallen in onze supermarkten.”

Aan dit nummer werkten mee Bianca Daniels | Dorien Dijkhuis | Ulrika Gustavsson | Yolanda van der Jagt | Ingmar Niezen | Patricia F. Wessels Druk & lithografie Roto Smeets Acquisitie Renata Horenova, Katrien Hornikx, Biologica Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. Abonnement op Smaakmakend? Dat kan voor € 22,50 per jaar (6 nummers). Bel: (030) 233 99 77 of ga naar www.smaakmakend.nl ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Biologica niet aansprakelijk. Smaak-makend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier. Biologica heeft het keurmerk van het CBF voor verantwoorde werving en besteding van fondsen.

bekend met bio

is schrijfster. In oktober kwam haar nieuwste roman uit: En je ziet nog eens wat, een met vaart geschreven, komisch portret van de nieuwste subcultuur: die van jonge vrijwilligers in Afrika.

Tekst Hans Moltzer | fotografie Eric van den Elsen

advertenties

Knuffelvegetariër “Ik vind een minivarkentje het meest briljante huisdier ter wereld, maar ik woon één hoog in Amsterdam, dus dat blijft voorlopig een mooie droom. En ik moet er ook niet te vaak over beginnen, want dan word ik ingedeeld in de categorie ‘knuffelvegetariërs’. Zo van: paarden begrijpen me beter dan mensen. Dat is namelijk niet de belangrijkste reden waarom ik geen vlees eet. We eten met z’n allen veel te veel vlees. Dat is voor niemand goed, ook voor mij niet. Dus heb ik er maar helemaal een punt achter gezet. Ik denk dat steeds meer mensen zo bezig zijn. Het is niet meer een luxe om vlees te eten, mensen zien het meer als een basisrecht. Toch lijkt men wel langzaam bewuster te worden. Heb je Eating Animals van Jonathan Safran Foer gelezen? Zijn conclusie is : ik zal nooit meer vlees eten. Zelf doe ik mijn best om verantwoord bezig te zijn, maar ik doe ook niet alles correct. In Afrika at ik dus een stukje kip en ik draag bijvoor-

beeld ook leer. Ik ben niet tegen vlees eten. Als iedereen zelf kippen zou houden en die zou slachten en opeten, vind ik het prima.”

je kunt er altijd alles kopen, ik wist niet beter. Wat meer ‘smaakmakende’ reclame voor biologisch eten zou een goed tegenwicht zijn.”

Aardbeien “Lang stond ik er niet bij stil dat fruit of groente eigenlijk seizoensgebonden is. Nu denk ik: aardbeien in de winter, dat kan echt niet meer. Maar ja, hoe zit ‘t dan met biologische mango’s, worden die klimaatneutraal ingevlogen? Waarom is biologische rijst soms ook fairtrade rijst en soms juist weer niet? Moeilijk allemaal, na moeten denken over dingen waar je weinig informatie over hebt.”

Lui “De Marqt op de Overtoom is lekker dichtbij, daar kom ik vaak. Veel lokale producten hebben ze. Niet echt goedkoop en ook niet allemaal biologisch, maar wel erg lekker. De Natuurwinkel is ook vlakbij. Kom ik ook vaak. Ik neem aan dat alles daar biologisch is. Je hoeft niet na te denken of het wel verantwoord is wat je kiest. Lekker makkelijk voor luie types zoals ik.”

Reclame “Ik ben vooral geïndoctrineerd door niet-biologische reclame. Je wordt gelukkiger door iets te kopen wat je niet echt nodig hebt, dat gevoel. Ze zouden echt foute keuzes wat minder makkelijk moeten maken. En ook niet zo onnatuurlijk goedkoop. De supermarkt verwent je,

Natuurlijk evenwicht “Wel of niet biologisch, wel of geen vlees? Het probleem is dat door onze eetgewoonten het natuurlijk evenwicht zoek is. Als je daar goed over nadenkt, wordt het moeilijker om de oude, vertrouwde – maar foute – keuzes te maken.” � s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 39

rie-in-de-pan met kikkererwten Dit verrassende recept vind je in Smaakmakend,

het enige blad dat puur over biologisch eten & drinken gaat. Je kunt het gratis meenemen in de natuurvoedingswinkels. Eén probleempje: ‘t smaakt allemaal zo ontzettend lekker, dat ons blad de winkels uitvliegt. Dat is natuurlijk leuk voor de makers van het blad, maar minder leuk voor de lezers. Want die grijpen nogal eens mis. Onze oplossing: voor € 22,50 valt Smaakmakend een jaar lang (6x) op je deurmat. Vind je dit een lekker idee? Ga dan naar www.smaakmakend.nl of bel (030) 233 99 77.

Biologisch smaakt ’t lekkerst in