Bioweekkrant2014 singlepages

“Ik maak bio omdat het werkt.”

Renaat Daem, Biofresh

“De biosector blijft vooruit gaan, tegen de crisis in. Het bewijst hoe sterk ons verhaal is.” Dertien Bioweekambassadeurs over hun job Didier innoveert Belgische wafels met bio Jarno (22) gaat bioboeren samen met zijn lief Wetenschappers over biologisch Op stap in de Bioweek van 7 - 15 juni

“De groei van bio in grootkeukens vandaag is fenomenaal. Er zijn er heel wat die serieuze stappen zetten naar een duurzame keuken. Zo krijgen 8000 kinderen en ouderen in Brussel dagelijks, naast granen en peulvruchten, een 100% biologisch dessert. De vraag is soms zo groot dat we strikte afspraken met onze klanten moeten maken. Vraag en aanbod afstemmen is een uitdaging, maar wel één die ik graag aanga. Zo was er laatst een aankoopdirecteur die vroeg of hij bij mij vijftig ton knolselder kon kopen, wat ik helaas niet kon bieden. Maar gisteren vroeg een boer mij: “Wil jij mijn knolselder verkopen? Ik zal ze voor jou telen …” Een brug slaan, dat maakt voor mij alles de moeite waard. Naarmate de biosector groeit, worden de projecten groter. Eén van mijn eerste grote projecten voor grootkeukens was het ontbijt in de Waalse jeugdherbergen. Kostprijs speelde een grote rol, dus moesten we op zoek naar manieren om binnen het beperkte budget een gezond ontbijt te serveren. Prijs is vaak het moeilijkste aspect, maar met kleine aanpassingen in het menu kan je ver komen. En het is ons gelukt: intussen krijgen jaarlijks zo’n 400.000 bezoekers van de jeugdherbergen een voor 85% biologisch ontbijt. Het is belangrijk dat we blijven groeien en de vraag is er, maar het hoeft niet te snel te gaan. Er zijn ook andere zaken van tel. Ik streef naar duurzaamheid op alle vlakken: gezondheid, zorg, ecologie én billijkheid. Vooral die ‘faire’ gedachte vind ik erg belangrijk. Bij Biofresh, het verdeelbedrijf waar ik voor werk, wordt dit gedachtegoed consequent doorgetrokken. We hebben zo’n 120 werknemers met meer dan tien verschillende nationaliteiten. Sommigen hebben het maatschappelijk heel moeilijk, voor hen is er ook plaats bij ons. Duurzaamheid, dat zit ook in de relatie die we met onze leveranciers nastreven. Zo ben ik in zee gegaan met Vredeseilanden voor een rijstproject in Indonesië: een revolutionaire teeltmethode die tot 40% minder water gebruikt en 45% meer opbrengst geeft! Dankzij de eerlijke prijs die we betalen, krijgen kleine boeren ginds ook een toekomst. Aan dit project heb ik twee jaar gewerkt: een ongelooflijk complexe controleprocedure met een jaar uitstel als gevolg. Maar vandaag kan ik een eerlijk bioproduct aanbieden waar een verhaal bij hoort dat er echt toe doet.” Lees verder over Bioweekambassadeur Renaat op blz. 4

Bioweek 7 - 15 juni commerciële bijlage niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 1

14/04/14 13:05

PUBLI

VANDAAG TOON IK HOE JE EEN PERFECT GEPOCHEERD EI OP TAFEL TOVERT. W JEROEN DE PAU

Voor een kok is niets plezanter dan koken met goeie, smakelijke bioproducten. Keuze genoeg bij Delhaize! Zo heb ik altijd bio-eitjes in huis. Die zijn smakelijk en gezond, en je kan er 1001 superlekkere gerechtjes mee bereiden.

Een gepocheerd eitje in 1-2-3! Een eitje pocheren, daar heb ik een simpel trucje voor. Neem een vel plasticfolie, bestrijk het in het midden met wat olie en kruid met peper en zout. Duw het midden van je folie in een kom, breek je eitje in het plastic, bind het vel toe en laat 2-3 min. pocheren in kokend water. Haal het ei uit het water, maak de folie los en serveer op een bedje van jonge gestoofde prei met een vinaigrette van sesamolie en limoen. Superlekker! Gelukkige kippen leggen lekkerdere eitjes. Dankzij het biolabel en het kwaliteitsmerk Biogarantie, herken je de eieren meteen. De biologische eierboeren van Delhaize stellen alles in het werk om het welzijn van hun kippen te verbeteren. Zo leven de kippen in ruime hokken en lopen ze bij mooi weer vrij rond in de openlucht waar ze zoveel kunnen pikken en scharrelen als ze willen. Delhaize steunt deze aanpak ten volle en biedt daarom al sinds 2007 BIO VOOR IEDEREEN geen eieren uit legbatterijen meer aan. DA'S NATUURLIJK EN GOED.

DEG1400093 - BIO Annonce.indd 1

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 2

01/04/14 16:19

14/04/14 13:05

Kathelijne Didier

Gert Wim

Griet

Renaat

Roel Micheline

Lien Linda

Godfried

De smaak van het terroir Onder topchefs waart een nieuwe trend die culinaire recensenten erg weten te waarderen: de eigentijdse, seizoensgebonden terroirkeuken. Denk Kobe Desramault, Gert De Mangeleer, Vilhjalmur Sigurdarson, René Redzepi ... Wat hen bindt is een grote liefde voor streekproducten van goede kwaliteit uit het juiste seizoen. Niet toevallig werken de beide Vlaamse koks met bioproducten - Kobe outte zich al meermaals als voorstander van biolandbouw. Hun filosofie is heel makkelijk in je eigen keuken te introduceren. Zelfs zonder grootse budgetten. Opnieuw genieten van heerlijke, pure smaken...

Marlies

Wat nog mooier is: je maakt met bio een duurzame keuze.

en vol natuur of monotoon en arm zijn? Zal de grond wel of niet langzaam eroderen en zijn vruchtbaarheid verliezen? Kunnen landbouwdieren wel of niet buiten rondlopen en gezond lokaal voer krijgen? Zal het grondwater wel of niet vervuild en uitgeput geraken? Er komen heel veel thema’s samen op ons bord. Dat maakt de landbouw- en voedingssector zo boeiend en verbindend. Dat maakt ondernemen in deze sector zo bevredigend. Ondernemers in deze sector bepalen mee of en waar voldoende en gezond voedsel voorhanden is, een basisbehoefte die revoluties kan doen ontketenen. Voedsel is een wereldgebeuren. De landbouw- en voedingssector is een sector die in werk kan voorzien, ook voor laaggeschoolden of andersvaliden. Het is een sector die preventief aan onze gezondheid werkt, of dat zou moeten doen. Want je voedsel is dé basis. Het is een sector die een onmiskenbare invloed heeft op landschap en milieu. En mits goed beheer kan een bodem tot in het oneindige in voedsel voorzien.

Door keuzes te maken in de winkel of op de markt, geef je mee vorm aan het landbouwsysteem en de voedselketen die achter een product schuilt. Zullen de boeren hier en in het zuiden wel of niet hun brood verdienen en een waardig leven kunnen ontplooien? Zal een landschap aantrekkelijk

We nemen u graag mee in de denkwereld van drie wetenschappers die elk op hun terrein tot de conclusie komen dat bio heel veel troeven in handen heeft waar wij allemaal profijt uit kunnen halen. En om deze visie tot leven te brengen, bieden we u ook de authentieke verhalen achter het product. Onze ambassadeurs-ondernemers staan stuk voor stuk achter hun keuze voor bio. Ze zijn eigenzinnig als die topkoks. Ze werken aan en met ons terroir. Langzaam groeit de erkenning. Omdat het werkt.

Hartelijke groet, Kurt Sannen voorzitter BioForum Vlaanderen vzw

Jarno Colofon

• Concept en realisatie: BioForum Vlaanderen • Vormgeving: Ogly Doglin’ • Fotografie ambassadeurs: Frank Toussaint • Uitgave: mei 2014 • www.bioweek.be • www.biomijnnatuur.be • Citeren uit deze uitgave mag mits bronvermelding en akkoord van de uitgever. Contacteer info@bioforumvl.be. • Deze publicatie hoort bij de Bioweek, een campagne van BioForum Vlaanderen vzw, sectororganisatie van de biologische landbouw en voeding. • Met financiële en logistieke steun van

Kris Peeters steunt bio omdat het werkt Kris Peeters steunde bio op vele manieren als Vlaams minister van Landbouw tijdens de afgelopen legislatuur. “Het kabinet en de administratie van Landbouw & Visserij ondersteunen sinds meer dan 10 jaar de biosector. We hebben daarin mooie resultaten behaald: in de periode 2008-2012 groeide het areaal bio met 41% en het aantal bioboeren met 30%. Begin 2013 ondertekende ik een tweede Strategisch Plan Biologische Landbouw, met BioForum, Boerenbond, ABS en VLAM om de Vlaamse biolandbouw verder te laten groeien en ontwikkelen. Ook twee nieuwe partners, Fevia Vlaanderen en Comeos Vlaanderen engageerden zich om de ketenwerking te optimaliseren.

We schreven dit Strategisch Plan met twee ambities: een duurzame kwantitatieve en kwalitatieve groei van de biosector met een evenwichtige marktontwikkeling. En een optimale ontwikkeling van de voorbeeldfunctie van bio voor de verduurzaming van landbouw en maatschappij. Uiteraard biedt het Vlaamse beleid ook rechtstreekse steun aan de bioboeren zelf: zij kunnen gebruik maken van financiële steun in de vorm van een tussenkomst in controlekost, een hectaresteun voor biologische teelt, bedrijfsadvies en extra investeringssteun. Boeren die aan omschakelen denken of pas met bio gestart zijn, kunnen steun ontvangen voor een omschakelplan of voor bedrijfsbegeleiding.

Ontdek leuke uitstapjes tijdens de Bioweek van 7 tot 15 juni! Kijk op p. 11-14 en op www.bioweek.be.

bio week

De biologische sector is een erg boeiende en waardevolle sector. Ik geloof erin!” Kris Peeters

• Met dank aan de biosector voor de interviews en ondersteuning. • Verantwoordelijke uitgever: Kurt Sannen, Asdonkstraat 49, 3294 Molenstede

vijf redenen om bio te kopen

Deze publicatie werd mede gefinancierd door de Europese Unie, Directoraat-Generaal voor Landbouw en Plattelandsontwikkeling. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt geheel bij de uitgever. De Europese Commissie kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor welk gebruik dan ook van deze informatie.

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 3

Lekker puur

Goed voor je lijf

Schone akkers

Vriendelijk 100% voor dieren toekomst

14/04/14 13:05

bio week

Creatieve ondernemers maken succes van hun biobedrijf

Durven springen voor innovatie

Deze drie bio-ondernemers hadden het lef te springen. Met veel goesting en innovatieve ideeën groeiden hun bedrijven uit tot een succes. Didier, de wafelfabrikant, vond geen biologische parelsuiker dus ontwikkelde hij het zelf. Renaat, de verdeler, heeft oog voor nieuwe samenwerkingen en nieuwe bioproducten. En Wim wil gewoon de kost verdienen door te boeren. Hij stapte in een partnerschap en koos voor een gemengd bedrijf met directe verkoop.

Renaat Daem distributeur bioproducten BioFresh

Hectarepremie voor bio De Vlaamse overheid steunt biolandbouwers met een ‘biohectarepremie’: een extra vergoeding dus per gecertificeerde biologische hectare. Deze tegemoetkoming wordt gefinancierd door Europa in het kader van haar landbouw en plattelandsbeleid. De overheid wil hiermee de biosector ondersteunen omdat deze duurzame productiemethode door de huidige beperkte schaal nog kampt met nadelen in vergelijking met gangbare landbouw.

Didier Clarisse biokoekjesfabrikant Dimabel

“Zo’n 15 jaar geleden namen mijn vrouw en ik een wafelbakkerijtje over. Al snel zagen we dat het in de voedingsindustrie niet evident was om tussen de grote spelers een plaats te veroveren. Bovendien wilde ik in mijn producten graag iets van mezelf, een meerwaarde, steken. We wilden met de betere en niet de goedkoopste grondstoffen werken. De kwaliteit moest primeren dus lag de keuze voor bio voor de hand. We kwamen uit bij een kwaliteitsvol product met een volle, natuurlijke smaak.”

“Bio zit niet meer in de niche, we hebben een gigantische toekomst.”

De drempel voor bio verlagen, dat is de missie van Renaat. vervolg van blz. 1 “In de jaren zeventig had ik een minuscuul winkeltje. In de aanbieding enkel pure natuurlijke voeding. Op dat moment waren er nog maar heel weinig echte bioproducten, de sector was volop aan het experimenteren en de verkoop was in het begin allesbehalve evident. Dus deed ik alles om de drempel te verlagen en een zo breed mogelijk publiek aan te spreken. Ik begon soep, quiches en patés te maken van moeilijk verkoopbare producten. Een kannetje soep voor veertig Belgische frank per liter. Op die manier kon ik de mensen uit de buurt aantrekken en ze in contact brengen met pure voeding. Of ik bakte duizenden boekweitpannenkoeken en bracht ze voor een spotprijs op de jaarmarkt. Iedereen kreeg mijn recept met biologische ingrediënten en een woordje uitleg over de meerwaarde van bio. Dat bleek een groot succes. Na omzwervingen in Europa, ervaring in de horeca, als verkoper van natuurwijnen, als vertegenwoordiger bij een biobakkerij … ben ik in de distributie van biovoeding beland. Vandaag werk ik nog steeds zoals vroeger: de drempel naar bio verlagen met de juiste

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 4

communicatie en zo bio bij het grote publiek brengen. Biofresh verdeelt biologische droogwaren, verswaren, groenten, fruit en diepvriesproducten aan biowinkels, restaurants en cateraars. Ons assortiment bestaat in totaal uit zo’n zesduizend producten, met dagelijks ongeveer 250 verschillende referenties groenten, het ganse jaar door. Ik sta in voor de verkoop aan grootkeukens. Samen met koks en cateraars start ik projecten op om duurzame voeding te integreren in de keuken. Eén van de eerste projecten was de receptie van het Festival van Vlaanderen in 1994. Men serveerde een bijna volledig biologische en vegan maaltijd voor achthonderd personen. Toen ik daar quinoa serveerde, kende nog niemand dit lekkere, gezonde graantje. Maar een goede communicatie doet wonderen. Ik zorgde ervoor dat elke ober, kon vertellen dat ‘quinoa een glutenvrij Zuid-Amerikaans graan is’. Het bleek een enorm succes en de maaltijd werd op applaus onthaald. Dat was een heel boeiende ervaring. Het bewees dat het mogelijk is om een nieuw publiek aan te spreken en te motiveren voor biovoeding. Het gaf mij ook vertrouwen om verder te kijken en te groeien. Want de biosector gaat vooruit en we blijven vooruit gaan, tegen de crisis in. Het bewijst hoe sterk ons verhaal is.”

In de beginjaren maakte Didier enkel suikervrije producten; vanaf 2000 begon hij biowafels te ontwikkelen. Omdat de vraag toenam, evolueerde één bioproduct al snel naar een tiental soorten biowafels: zonder suiker, met rietsuiker, met chocolade, fijne galetjes van tarwe of spelt, met sinaassmaak, biosuikerwafels ... In 2003 kregen alle producten fairtradegarantie. De kleine bioproductie van 1 à 2 uur per week groeide uit naar een drietal biologische productiedagen per week, met producten op de Belgische, Franse en Nederlandse markt. In het begin gebeurde alles handmatig met wafelijzers. “Mijn vrouw en ik stonden toen de ganse dag in de productie. Vandaag hebben we een semi-automatische productielijn en zeven voltijdse werkkrachten: een administratief medewerker, een kwaliteitsverantwoordelijke, een deegbereider en vier mensen in de verpakking.” Didier start nog dagelijks de productie op en houdt zich verder bezig met administratie, verkoop en promotie. Voor marketing en beurzen rekent hij op de hulp van een zelfstandig medewerker. Zijn vrouw ontvangt de bestellingen, maakt de planning op, zet de mixen klaar, helpt mee in de productie en bij de verpakking. Omdat Dimabel naast de biowafels ook niet-bioproducten maakt, eist de biowetgeving goed gescheiden verwerkingsprocessen. De machines worden verplicht gereinigd vóór elke biologische productie. Alle grondstoffen en afgewerkte producten worden volledig afzonderlijk opgeslagen en gelabeld, bio en gangbaar gescheiden. Deze procedures zijn opgenomen in hun kwaliteitssysteem. “Wij zijn BRC high level gecertificeerd, met kwaliteitsvereisten waaraan je jaarlijks opnieuw moet voldoen. Om dat te bereiken moet je een aantal administratieve kwaliteitssystemen onder de knie hebben en alles registreren van grondstof tot eindproduct. Zo kunnen we alle producten traceren, van ontvangst van grondstoffen tot verkoop aan de klant.”

14/04/14 13:05

bio week

“Biologisch boeren wil niet zeggen dat je op je blote voeten de koeien knuffelt of de schaapjes kietelt.”

Wim Schotsmans bioboer De Kijfelaar Wim: “In een gemengd bedrijf kan alles efficiënt gebruikt worden, van mest tot groenteafval. Een kringloop zoals landbouw hoort te zijn.”

Na acht jaar ervaring in het onderwijs, als chauffeur voor evenementen en rechtenstudies, besloot Wim om zijn jongensdroom te realiseren en bioboer te worden. “Ik wilde graag een gemengd biobedrijf met groenten en dieren. Dan heb je veel grond en gebouwen nodig, dus ik op zoek in Frankrijk. Een stuk grond kost daar een tiende van hier. Tot ik twee jaar geleden dankzij mijn opleiding bij Landwijzer als stagiair op de Kijfelaar van Bavo terecht kwam …” Didier maakt wafels, koekjes en sinds kort ook echte Luikse suikerwafels. Allemaal volgens de strikte regels van bioverwerking. “Onze prijs ligt iets hoger omdat we duurdere grondstoffen gebruiken. Maar het is niet altijd gemakkelijk om klanten te overtuigen van de betere kwaliteit. We maken ook werk van ecologische verpakkingen.” Hierdoor bouwt Didier zijn bedrijf langzamer op in vergelijking met industriële wafelbakkerijen. De waarde van de inzet is des te groter. “Dimabel is een Belgisch familiebedrijf waar mijn vrouw en ik onze eigen spaarcenten insteken om steeds het beste resultaat te bereiken. We willen er een waardevol bedrijf van maken, een gezonde en eerlijke toekomst opbouwen voor onze nakomelingen.” “Ik hou ervan om te innoveren, te ontwikkelen, dingen uit te proberen. Zo heb ik vorig jaar het merk ‘Dimasugar’ gelanceerd om biologische parelsuiker op de markt te kunnen brengen. Ik wilde graag biologische suikerwafels maken om ons assortiment uit te breiden en ging op zoek naar bioparelsuiker. Maar die was nergens verkrijgbaar. Uiteindelijk gingen we zelf aan de slag.” Het werd een ontwikkelingsproces van vijf jaar omdat werken met uitsluitend natuurlijke producten creativiteit vereist. Didier is fier op het resultaat. “Ik heb een gloednieuw bioproduct ontwikkeld dat mogelijkheden biedt voor allerlei nieuwe biologische bakkerijproducten zoals suikerwafels, peperkoek, suikerbrood ... En het is ook te verkrijgen in de biowinkels.” In 2009 verhuisde het bedrijf naar een groter bedrijfspand in Ieper; de productie kan nu verdubbelen of verdrievoudigen. Didier is dus volop op zoek naar nieuwe producten, nieuwe ontwikkelingen, nieuwe markten ... met behoud uiteraard van de huidige stabiele relatie met de klanten. Hij kijkt uit naar export binnen en buiten Europa. “Ik sta regelmatig op grote internationale voedingsbeurzen. Ik merk dat de interesse voor kwalitatieve producten groeit en dat steeds meer bedrijven bioproducten ontwikkelen. Bio is er en blijft groeien; onze bio-omzet stijgt jaarlijks met 10 à 15 procent. Bio is geen niche meer zoals vroeger, we hebben nog een gigantische toekomst. Mensen willen meer kwaliteit in hun voeding en daar scharen wij ons achter. Dat is onze motivatie om nieuwe bioproducten te ontwikkelen en op de markt te brengen.”

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 5

De boerderij in Noorderwijk telt zo’n 30 Blonde d’Aquitaine koeien en in totaal 30 ha grond, met 1 ha groenten, 1 ha aardappelen, 1 ha voederbieten, 13 ha graan, 5 ha grasklaver en graaswei. We pachten de grond en gebouwen van de eigenaars van park en kasteel naast de boerderij. “Het is een erg mooie plek én vlakbij huis. Gelukkig want met vier kinderen naar het buitenland verhuizen is ook niet evident. Met Bavo klikte het meteen en we zijn beginnen nadenken over samenwerken, een kans die ik niet kon laten liggen.” Sinds oktober 2013 is de samenwerking officieel. Alles werd goed doorgesproken en de taken verdeeld. “Bavo doet het papierwerk en ik het transport van de bestellingen. Ieder heeft z’n eigen teelten en moet zien dat zijn boekhouding klopt. We dragen beiden een verantwoordelijkheid en zorgen dat we allebei apart rendabel zijn. Uiteraard helpen we elkaar waar nodig.” Alles wordt lokaal afgezet via rechtstreekse verkoop. In de buurthuizen en Voedselteams in Antwerpen hebben ze een stabiele verkoop, onder meer dankzij de buurtwerking en goede mond-tot-mondreclame. Sinds twee jaar kunnen klanten van zondag tot dinsdag via de webwinkel bestellen. Woensdag wordt geoogst en donderdag geleverd. “Zo kunnen we de oogst afstemmen op wat er is besteld en verlies beperken. Zelfs het vlees van de koeien is op bestelling. Het kan om de 1 à 2 maanden in het winkeltje op de boerderij worden afgehaald.”

Direct contact met tevreden klanten is uiteraard leuk. Bij negatieve reacties kan je je niet verstoppen. “Ik moet de lat dus wel hoog leggen en echt ‘achter mijn product staan’. Zo kan ik mijn klanten elke dag recht in de ogen kijken. Tegelijkertijd kan ik ook uitleggen waarom er eens een plekje op de savooikool zit.” Vooral smaak en versheid maken het verschil bij de klanten. “Een goeie vriend met restaurant was eerst nogal kritisch over het feit dat ik bio zou gaan telen, vooral over de prijs. Nu is hij laaiend enthousiast en bevestigt dat de smaak en bewaring duidelijk beter zijn.” Een gemengd bedrijf is het ideaal in de biosector. Terecht want het heeft duidelijke voordelen: een ruimer aanbod voor de klanten, een gesloten kringloop, eigen mest voor de gewassen, groenteafval voor de koeien, grasklaver en granen voor voeder … “99% van het voeder voor de dieren is van eigen teelt en alle mest wordt op de boerderij zelf afgezet. Alles kan efficiënt benut worden. Bovendien komen mensen heel graag op een boerderij met dieren. Het geeft een juist beeld van hoe landbouw zou moeten zijn: een boerderij waar alles op elkaar is afgestemd. Het totaalplaatje, dat moet kloppen.” “In een jaar waarin alles lukt, is onze opbrengst te vergelijken met een gangbare boerderij. Wel zijn we meer afhankelijk van weersomstandigheden of plagen. Het is vooral door het totaalsysteem anders aan te pakken dat we veerkrachtig en rendabel zijn: veel verschillende groenten, bloemenranden voor optimale bestuiving en natuurlijke bestrijding, veeteelt, diverse verkoopskanalen …” Differentiëren is hier het codewoord. Van landbouw word je niet rijk … “Ik moet ervoor zorgen dat ik mijn gezin kan onderhouden. Gelukkig kan ik door te kiezen voor bio en directe verkoop mijn kost verdienen. Ik vind het trouwens erg fijn dat er in de biosector allesbehalve een ‘dansen rond de bomen sfeer’ heerst. Kiezen voor bio wil niet zeggen dat je op je blote voeten de koeien knuffelt of de schaapjes kietelt. Een bioboer staat met beide voeten op de grond. Wij kiezen gewoon voor een ander productiesysteem. En dat moet opbrengen.”

Ontmoet Renaat, Wim en Didier tijdens de Bioweek blz 11 > 14

14/04/14 13:05

bio week

Efficiënte oplossingen voor het wereldhongerprobleem

De biologische landbouwsector is een laboratorium voor innovatie Kan de huidige landbouw de wereld voeden? Een retorische vraag ... Hoe kan het dan wel? Tittonell én Willekens waarschuwen dat het belang van een gezonde bodem wordt onderschat. Voor Lucy van de Vijver start gezonde voeding daar. > vleeseter) gaat energie verloren. Dus meer groente, fruit en noten eten en minder dierlijke producten. En liefst zoveel mogelijk seizoensgebonden en lokaal. Is er voldoende grond om de wereld te voeden? Ja, grond is niet het probleem. Al wordt die niet altijd goed ingezet. Vandaag is zeer veel grond in gebruik voor de productie van veevoer. Dat is opnieuw niet efficiënt en kan leiden tot grondtekort. Meer zorgwekkend is dat vandaag 25% van de bodems wereldwijd gedegradeerd zijn en het wordt steeds erger. Met agro-ecologische landbouwtechnieken moeten we aan de bodemvruchtbaarheid werken en koolstof in de bodem opslaan. Dat is trouwens dubbele winst want koolstofopslag in de bodem remt meteen ook de klimaatopwarming af.

landbouwsysteem en bewandelen we een andere weg. Vergelijk het met varen met de Titanic: je vaart tegen een ijsschots en probeert het gat te dichten. Vervolgens bots je opnieuw en opnieuw en telkens probeer je die gaten te dichten. Kies gewoon beter een andere route. Sommige wetenschappers verklaren dat de milieu-impact van gangbaar vlees lager zou zijn dan die van biologisch vlees.

Welke rol ziet u biologische landbouw spelen? Vandaag neemt de gecertificeerde biolandbouw wereldwijd slechts een klein aandeel in; daar mag het niet bij blijven. Al is de certificering, die zo kenmerkend is voor de biosector, op zich geen must voor een agro-ecologische aanpak. In Latijns-Amerika zien we een groeiende agro-ecologische beweging en die heeft geen certificaat nodig. Veel belangrijker dan certificatie is dat boeren overtuigd worden om het anders te gaan doen en inzien dat ze moeten samenwerken met de natuur. Veel bioboeren innoveren op hun bedrijf en experimenteren met de aanwezige biodiversiteit: zij zetten interessante pistes uit. Voor mij is de biologische sector een laboratorium voor innovatie en uiterst belangrijk in de transitie naar een ecologisch duurzame landbouw. Hoe kan het Europese beleid de transitie naar een agro-ecologische landbouw bewerkstelligen? Tittonell: “Er is voldoende grond. En nee, we hebben ggo’s niet nodig.”

De uit Argentinië afkomstige professor dr. Pablo Tittonell bekleedt sinds maart 2012 de leerstoel ‘Farming Systems Ecology’ aan de befaamde Nederlandse landbouwuniversiteit Wageningen. Hij liet zich opmerken door zijn inaugurale redevoering waarin hij onomwonden stelt dat we ons niet moeten afvragen of biologische landbouw de wereld kan voeden. De echte vraag is: kan de gangbare landbouw de wereld voeden? Een retorische vraag want we weten allemaal dat het antwoord negatief is. Hoe moet het dan wel? Wat zijn de belangrijkste vereisten om in 2050 de wereld te voeden? Voedsel moet in de eerste plaats geproduceerd worden waar het nodig is. Als er honger heerst in Malawi moeten we niet voedsel naar Malawi brengen, maar zorgen dat Malawi zelf voldoende produceert.

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 6

Verder hebben we nood aan technologieën die het mogelijk maken het productiepotentieel van een landbouwgebied beter te realiseren. Niet de typische groene revolutie-technologieën, want die zijn niet efficiënt. Voor granen konden we in de laatste 50 jaar wereldwijd de opbrengst verdubbelen maar wel ten koste van dubbel zoveel water, 3 keer meer fosfaatmeststof en zelfs 7 keer meer stikstof. Dat kan je geen efficiëntie meer noemen. We hebben nood aan agro-ecologische technologieën die voedingsstoffen en water efficiënt gebruiken en die komaf maken met kunstmest, pesticiden en ggo’s. Technologieën die de bodemvruchtbaarheid verhogen, die gebruik maken van natuurlijke stikstoffixatie en die biodiversiteit inzetten in functie van gewasbescherming. Ten derde moeten we af van de enorme afvalstromen. Maar liefst 30 tot 50% van het geproduceerde voedsel wordt niet opgegeten. In Indië gaat jaarlijks (!) 21 miljoen ton tarwe verloren door inadequate opslag en distributie. Dat is 2 maal de tarweproductie van Argentinië of 18 keer die van Nederland! En het helpt als we onze consumptiepatronen aanpassen. Bij elke stap in de voedselketen (plant > planteneter

Het Europese landbouwbeleid zet vandaag de middelen op een verkeerde manier in. Subsidies worden nauwelijks ingezet voor diegene die het goed doen. Dit moet omgedraaid worden. Een goed beleid zet in op carrots voor wie het goed doet en sticks om ongewenst gedrag te ontmoedigen. Ik geloof vooral in een aanmoedigend beleid. Bijvoorbeeld een subsidiesysteem voor wie aan intercropping doet en dus meerdere teelten in elkaars nabijheid op eenzelfde perceel teelt. Sommige mensen beweren dat ggo’s en bio hand in hand gaan. Hebben we ggo’s nodig voor een ecologische intensivering? Absoluut niet. We hebben ggo’s niet nodig. Ggo’s zijn een quick fit for a single problem, een op het eerste zicht eenvoudig antwoord op een probleem zonder aandacht voor de achterliggende oorzaken. In Latijns-Amerika zien we intussen welke problemen ggo’s veroorzaken. Herbiciden werken op den duur niet meer en nieuwe, gestapelde ggo’s zijn nodig die tolerant moeten zijn tegen meerdere herbiciden. Het is een straatje zonder einde waarbij zeer veel financiële middelen worden ingezet voor ontwikkeling, terwijl er nauwelijks budgetten zijn om de risico’s in kaart te brengen.

De tirannie van de CO2-problematiek! Sommige studies die zich beperken tot de carbon footprint (- de berekening van CO2-uitstoot -) concluderen inderdaad dat bijvoorbeeld een batterijkip beter scoort. Zo’n studie poneert een conclusie op slechts één duurzaamheidsindicator en zegt niets over dierenwelzijn, antibioticagebruik, de kwaliteit van het product en ga zo maar door. Een dergelijke reductionistische kijk op de zaken vind ik ronduit zorgwekkend. Dat gezegd zijnde, de Nederlandse kippenhouderij is slechts verantwoordelijk voor minder dan 1% van de totale emissie van de Nederlandse economie. Als je het CO2-probleem hier wil aanpakken, moet je niet naar de kippenhouderij kijken. Daarnaast speelt ook het verdunningseffect mee. Als je een groot milieuprobleem verdeelt over zeer veel dieren - zeer veel kilo’s - dan is de kans groot dat je eindcijfer gunstig scoort. Het resultaat kan dan beter lijken dan wanneer je een kleinere milieu-impact gaat verdelen over veel minder dieren. Terwijl je reële impact in het tweede geval veel gunstiger is. Meer weten? http://www.wageningenur.nl/en/show/ Towards-ecological-intensification-of-worldagriculture.htm

En stel nog dat ggo’s risicovrij zijn: we hebben ze niet nodig. Binnen een agro-ecologische landbouw herbekijken we het volledige

14/04/14 13:05

Gezondheidsdiscussie gebaat bij nuchter onderzoek

bio week

Gezonde voeding begint bij een echt duurzame landbouw Dr. Lucy van de Vijver, senior onderzoeker aan het Nederlandse Louis Bolk Instituut, focust op voedingskwaliteit en gezondheid. Het Louis Bolk Instituut streeft naar een écht duurzame landbouw, voeding en gezondheid. De verwerking van biologische voedingsproducten verloopt anders dan bij gangbare producten. Hoe anders? Voor de verwerking van biologische producten moet de fabrikant zich houden aan de richtlijnen voor biologische productie, zoals vastgelegd in de Europese wetgeving. In praktijk betekent dit, dat zijn ingrediënten biologisch moeten zijn en dat hij slechts een beperkt aantal hulpstoffen kan gebruiken. Zo mag hij geen kunstmatige geur-, kleuren smaakstoffen toevoegen en evenmin gebruik maken van genetisch gemodificeerde ingrediënten of

ingrediënten die gemaakt zijn met behulp van ggo’s. Alleen de expliciet toegelaten hulpstoffen, kunnen worden gebruikt. Daarnaast eist de wetgeving dat het verwerken behoedzaam gebeurt, dus op een dusdanige manier dat de kwaliteiten van de oorspronkelijke grondstoffen zo goed mogelijk bewaard blijven. Hiervoor zijn in de wet afspraken vastgelegd welke methoden wel of niet mogen worden toegepast. Het gebruik van ioniserende straling om bacteriën te doden is bijvoorbeeld niet toegestaan. Veel mensen kopen bio vanuit de overtuiging dat bio gezonder is. Is die overtuiging terecht? Een belangrijk aspect van gezonde voeding is de productkeuze. Je moet allereerst gezonde producten kiezen, zoals veel groente en fruit, en zout, zoet en snacks beperken. Een ongezonde productkeuze maak je niet veel ‘gezonder’ door voor biologisch te kiezen: veel biologische chips eten zullen we ook als ‘ongezond’ moeten aanmerken.

Nu valt het op dat mensen die voor biologisch kiezen ook vaak een gezondere productkeuze hebben. Blijkbaar gaan deze consumenten bewuster om met voeding. Deze groep mensen eet over het algemeen meer groente, fruit en noten en minder vlees. Dus het biologische voedingspatroon kun je zeker wel gezonder noemen. Verder zijn er aanwijzingen dat biologische producten gezonder zijn. Zo hebben we binnen het KOALA onderzoek gevonden dat kinderen die biologische melk drinken, minder last van eczeem hebben en dat de borstvoeding van vrouwen die vooral biologische zuivel gebruiken meer gunstige vetzuren bevat dan de moedermelk van vrouwen die gangbare zuivel gebruiken. Om algemeen geldende uitspraken te doen, moeten we nog meer onderzoek uitvoeren. Kenmerkend voor biologische producten is de teeltwijze. Via het eten van biologisch producten vermijd je de consumptie van residuen van synthetische pesticiden. Die mogen namelijk niet worden gebruikt in de biologische teelt.

We weten uit onderzoek dat bij consumptie van gangbare producten, afbraakproducten van deze residuen terug te vinden zijn in de urine. Wanneer je een tijd biologisch eet, zijn deze afbraakproducten niet in je urine te vinden. De aanwezigheid van afbraakproducten kan niet direct in relatie gebracht worden met een risico voor de gezondheid. Van kleine hoeveelheden, onder de wettelijk toegestane Maximale Residu Levels (MRL’s), worden geen schadelijke gezondheidseffecten verwacht. Echter, het is nog onduidelijk wat het effect van een - veel voorkomende - combinatie van kleine hoeveelheden verschillende residuen op de gezondheid is. De bovengenoemde onderzoeken geven dus aanwijzingen en die moeten verder en uitgebreider onderzocht worden. www.louisbolk.org Lees haar mening over antibioticaresiduen op www.bioweek.be (© KVL/Creative Nature)

Composthopen voor een natuurlijke verrijking van de bodem.

Biologische teeltpraktijk remt klimaatswijziging af

“Duurzame voedselproductie en gezonde leefomgeving dankzij de zorg voor bodemkwaliteit.” Koen Willekens, onderzoeker aan het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek ILVO, specialiseerde zich in bodem en bemesting. Terwijl de gangbare landbouw de bodem ziet als een eventueel vervangbare productiefactor, maakt de biologische landbouw de bodem tot niets minder dan haar kern. Productkwaliteit en opbrengst vloeien immers voort uit de bodemvruchtbaarheid. Een bioboer heeft er dus alle baat bij om zijn grond met de meeste zorg te beheren. Waarom is bodemvruchtbaarheid zo belangrijk? Wat betekent het voor een landbouwsysteem om te vertrekken vanuit de bodem?

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 7

Elk landbouwsysteem hoort te vertrekken vanuit de vruchtbaarheid die de bodem biedt of kan bieden. Een gezonde gewasontwikkeling staat of valt met de kwaliteit van de bodem. In de gangbare landbouw kan toepassing van kunstmest een instant tekort aan voedingsstoffen opvangen en kan er met chemische gewasbeschermingsmiddelen curatief ingegrepen worden tegen ziekten of plagen. In de biolandbouw worden mogelijkheden waarmee gecorrigeerd wordt voor een tekort aan bodemkwaliteit bewust ingeperkt. Gewasontwikkeling en gezondheid stoelen er op de vitaliteit van het systeem. De biologische landbouw is in grote mate afhankelijk van de bodemvruchtbaarheid voor het behalen van een voldoende opbrengst en productkwaliteit. Hoe belangrijk is het voor een maatschappij om voldoende aandacht aan de bodem te schenken? Een gezonde bodem is van kapitaal belang voor een duurzame voedselproductie. Daarnaast

leveren de bodem en de vegetatie die erop voorkomt, een grote bijdrage aan de gezondheid van onze leefomgeving. Roofbouw op de bodem heeft al geleid tot de ondergang van menige beschaving. Bodembescherming is dan ook een belangrijk aandachtspunt in het huidige beleid. Als van de landbouw een investering in de bodemkwaliteit wordt verwacht, dient daar iets tegenover te staan voor de boer die deze zorg op zich neemt. Koolstof is een belangrijke parameter voor de bodemvruchtbaarheid. Ook bij discussies over klimaatverandering speelt de opslag van koolstof in de bodem een belangrijke rol. Koolstof maakt deel uit van de organische stof in de bodem die van groot belang is voor de bodemkwaliteit. Er kan veel koolstof omgaan in een bodem. Ze komt er terecht door de gewassen die er wortel schieten en gewasresten achterlaten. Economisch hangt het resultaat voor de boer af van wat hij van het veld haalt. Winst aan bodemkwaliteit hangt juist af van

wat er aan gewasresten op het veld en in de bodem achterblijft. Belangrijk voor de koolstofvastlegging is dat uit een deel van het organisch materiaal dat achterblijft, zich humus vormt. Bij de ontbinding van gewasresten en organische mest wordt een deel van de erin besloten koolstof vastgelegd in de bodem door de vorming van humus. Ook bij composteren wordt koolstof opgeslagen in humusbestanddelen. Door ruim organisch materiaal aan te brengen en door het gebruik van compost begunstigt de biologische teeltpraktijk de koolstofopslag in de bodem. Ook in de gangbare landbouw is men zich bewust van het belang van organische stof voor bodemvruchtbaarheid en koolstofopslag, maar de afhankelijkheid van snelle bemestingsvormen die geen of weinig stabiele organische stof aanbrengen is er groter. Lees verder op www.bioweek.be.

14/04/14 13:05

bio week

“Een boom reikt onder de grond even ver en ‘hoog’ als boven de grond, dus een gezonde, vitale bodem is van immens belang voor de kwaliteit van het sap.” Linda Plessers, biosappenproducent Pajottenlander Linda: “Biologisch directsap is de manier om fruitsap heel puur, evenwichtig en bijzonder lekker te consumeren.”

“Wanneer we eten of drinken, proeven we vaak niet echt, terwijl onze zintuigen ons veel vertellen. Pure smaken zijn voor mij een waar genot. Ik organiseer graag smaaktesten. Enkel je smaakpapillen laten spreken, met je ogen toe. Dan kiest bijna iedereen voor biologisch directsap. Het liefst heb ik voeding zo puur als de natuur het heeft gemaakt, mooi in evenwicht. Onze keuze voor het maken van ‘directsappen’ past voor mij volledig in dit plaatje.” Aan het woord is Linda, medezaakvoerder van een sapbedrijf uit de vruchtbare fruitstreek ten westen van Brussel. “Als sapmakers zoeken wij biofruit van zeer goede kwaliteit. Daarom werken wij samen met vakbekwame fruittelers. Een goede fruitteler zorgt voor een gezonde bodem, die op zijn beurt zorgt voor een gezonde boom en gezonde vruchten. Weet je, een boom reikt onder de grond even ver en ‘hoog’ als boven de grond, dus de bodem is van immens belang.” Linda en Peter hebben zelf een kleine hoogstamboomgaard. Daar zorgen ze voor een grote biodiversiteit. Vele soorten dieren en insecten zorgen immers voor balans. De vele nestkasten zijn een paradijs voor vogels die samen met de rondscharrelende kippen de schadelijke insecten opeten. De steenuil en vleermuizen doen ’s nachts hun deel van het opruimwerk. Schapen en koeien grazen tussen de hoogstambomen en eten de zieke bladeren en het wormstekig fruit op dat van de boom valt. “Dieren in een boomgaard ruimen dus de vervelende zaken op en geven in ruil uitwerpselen vol voedingsstoffen die de bodem en planten nog sterker maken.” Fruitbomen onderhouden is zoeken naar evenwicht, want een boom met teveel hout of bladeren, produceert minder vruchten. De assen van brandhout en compost uit de potstal van dieren is prima bemesting voor de bomen in het voorjaar. Gesnoeide takken kunnen worden verhakseld en een ‘boomschijf’ rond de stam vormen, tegen onkruid. Zo vormt zich een gesloten kringloop, wat de meest efficiënte vorm van landbouw is. “Een teler heeft geen dure kunstmest of bestrijdingsmiddelen nodig die veel aardolie verbruiken

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 8

en die met de vrachtwagen van ver komen. Een natuurlijk evenwicht voorkomt de meeste ziektes en plagen.” Hoogstamfruitbomen zorgen van nature voor een evenwichtige biotoop. Het zijn grote, veerkrachtige bomen die weinig last hebben van plagen, ziektes of ongemakken. “Wanneer het licht vriest, komt de vorst niet zo hoog, dus moet de teler geen maatregelen nemen. Bij laagstam moet de teler flink snoeien, zodat de zon voldoende aan de appels kan om ze te doen blozen. Dat maakt de bloesem en vrucht echter kwetsbaar bij hagel. Hoogstamfruitbomen zijn vaak oude variëteiten die minder snoeiwerk nodig hebben. Er blijven meer bladeren aan de boom die beschermen tegen hagel. “Oudere rassen hebben ook een dikkere schil. En uiteraard is er de superieure smaak van hoogstamfruit die ons als sapmakers zo interesseert. De ene appel is de andere niet.” Een klein deel van het fruit voor de sappen komt van eigen teelt, het grootste deel van biofruittelers in België, Frankrijk en Duitsland. Voor exotische vruchten voert ze directsappen in uit warme landen waar deze vruchten goed groeien. Ook leveren Linda en haar man een heel assortiment fruit aan biologische verwerkers voor confituur of taart. Linda werkt nooit met concentraat, altijd met ‘enkelvoudig sap’: vruchten persen en klaar. Oersap, noemt men het ook, of moedersap. “Fruit dat heel zacht is, zoals abrikozen, mango, perziken of bananen, kan niet geperst worden, maar verwerken we als puree.” “Sap is net als wijn een natuurproduct: het volgt de seizoenen en het klimaat. De smaak van een sap verschilt van jaar tot jaar. Wij standaardiseren niet. Ik vind het juist mooi dat een product mee varieert.” In totaal hebben ze nu 29 sappen. “We proeven onze sappen voortdurend en voelen ons, samen met onze medewerkers, vaak sommeliers. Ik wil niet toegeven op kwaliteit. Ook al kost die ene biobes meer, we kiezen op smaak. Dat inspireert. En wie weet bedenken we binnenkort ons dertigste sap!”

Biologische hop en knoflook voor aroma en karakter in het bier van Gert. Als liefhebber van streekbieren begon Gert in 2000 te experimenteren met bier brouwen in soepketels. Twee jaar later won zijn tripel de prijs voor het ‘Beste amateurbrouwsel van Limburg’. “Mijn vrouw en ik waren overtuigde bioconsumenten, dus bio was een vanzelfsprekende keuze. In 2006 hebben we een grotere installatie kunnen kopen en besloten we om op de markt te gaan.” “We gebruiken altijd knoflook in onze recepten. Het is niet echt waarneembaar in de smaak, maar het geeft wel karakter aan het bier”, vertelt Gert. “Jessenhofke is genoemd naar onze straat. Het betekent ‘Agnes haar moestuin’, de tuin van een kasteelvrouw die veel met kruiden bezig was. Een mooie link met onze brouwerij. Voor het volledige plaatje moeten we terug naar mijn grootvader, 35 jaar lang meester-stoker van Hasseltse jenever. Hij kon heel gepassioneerd vertellen over de kruiden in zijn stooksels.” Na de tripel volgde al gauw een tweede bier, ‘Maya’. “Dit bier is volledig cradle to cradle en is ontstaan uit een samenwerking met de biologische seitanmakerij Maya uit Hasselt. Hun smaakvol restwater gebruiken wij als brouwwater en met de draf wordt nadien brood gemaakt. Door de pelletjes te verrijken met gewoon meel krijg je een zwaar en volmoutig brood dat we gebruiken bij proeverijen”, vertelt Gert. Samenwerken doet niet alleen lekkere bieren ontstaan, maar ook efficiënt transport. “Als wij leveren in Poperinge, dan halen we daar bier op bij de Plukker, de biologische hopboerderij en brouwerij van Joris Cambie. Hij levert ons ook onze hop. Het distributietraject ‘economiseren’ heet dat.”

14/04/14 13:05

Bierbrouwer, sapverwerker en winkelier over compromisloos ondernemen

Een hoge lat als ultieme efficiëntie

bio week

Ze laten zich consequent leiden door hun eigenwijze neus voor kwaliteit. Dat levert bijzondere producten op: een eigentijds en authentiek biobier, een energievriendelijke en volledig transparante biowinkel en biofruitsap van directe persing. De biolat ligt hier bijzonder hoog en zorgt voor de perfecte smaak en ecologische winst. Zo gaan compromisloos ondernemen en efficiëntie verrassend genoeg heel goed samen.

Is bio dan wel echt bio? Je kan het zo gek niet bedenken of het bestaat biologisch. Wie graag bio kiest, vindt dus zeker zijn goesting. Ben je liefhebber van lokale seizoensgroenten, dan ontdek je met plezier de bioboer in je buurt. Hou je van een snelle en gemakkelijke hap, dan vind je bio in je vaste supermarkt of in de biowinkel vlakbij. Ook gezellig op café kan steeds vaker met bio! Gelukkig is de controle op bio streng en verplicht. Uitgebreide controles gebeuren regelmatig en deels onverwacht: bij de boer, de verwerker, de verdeler én de winkel. Niemand mag dus ‘bio’ op zijn verpakking zetten zonder eerst controle en certificaat. Alleen de horeca in Vlaanderen is nog niet verplicht zich te laten controleren wanneer ze bio serveert.

“Als biowinkelier wil ik ook op ecologisch vlak een voorbeeldrol spelen.”

Roel Van Hove, biowinkelier Bio Shop Kamille

Gert Jordens, biobrouwer Jessenhofke Na de succesvolle samenwerking met Maya, ging Gert ook met andere bedrijven in zee. “‘Pimpernel’ is een bier met zes kruiden van een bioboer in Ranst. En het ‘Light bier’ ontstond in samenwerking met een traiteur die voor zijn lunchrestaurant een licht alcoholisch bier zocht, geschikt voor het middaguur. Sinds 2013 brouwen we ‘Arvum’, waarbij we het restwater van de seitanmakerij gebruiken en biologische gerst van een boer uit Herkenrode.” In totaal brouwt Gert zes bieren onder eigen naam, allemaal in 33cl, 75cl en van het vat. Alle bieren die hij zelf commercialiseert zijn biologisch gecertificeerd. Op de etiketten van de bierflesjes staat ‘Jesse’ de eekhoorn met een hazelnootje, het symbool van Hasselt. “In 2012 hebben we het merk opgefrist, de klinkers uit de namen van de bieren zijn weggevallen en we hebben gekleurde dopjes en kleinere bakken van 12 flesjes om het de distributeurs makkelijker te maken.” Met de nieuwe look hoopt Gert de verkoop in het buitenland uit te breiden. “We zijn momenteel in een tiental landen actief en verdelen niet alleen via biowinkels maar ook via drankenhandels, horeca en speciaalzaken. Want mensen drinken ons bier omdat het lekker is, niet alleen omdat het bio is natuurlijk.”

“Wij maken ‘cradle tot cradle’ biobieren met gerst, kruiden en hop van Vlaamse bioboeren.”

Sinds juni 2013 worden de bieren gebrouwen bij brouwerij Anders. In de eigen brouwerij ontwikkelt Gert enkel nieuwe producten. “Het repetitieve brouwen besteed ik liever uit. De installatie die hier staat is een gecertificeerde biologische installatie, maar de hoeveelheid die we kunnen brouwen is beperkt tot 125 liter”, legt Gert uit. “Een bier ontwikkelen is het liefste wat ik doe. Ondertussen heb ik meer dan vijftig verschillende recepten ontwikkeld. Dat is zoeken en vernieuwen tot het recept goed zit.” “Biologisch bier brouwen is eigenlijk niet anders dan voor een ander bier, gisting is sowieso een natuurlijk proces”, legt Gert uit. “Wij werken uiteraard wel zonder toevoegingen of chemische bestanddelen. Dat is ook niet nodig want de biologische hop geeft veel aroma.” Naast de keuze voor biologisch, streeft Gert vooral naar smaak en kwaliteit. Hij werkt met levende bieren die nagisten op fles. Als die even kunnen rusten, krijgen ze een volle, gebalanceerde smaak. “Aan de horecazaken die ons bier schenken, vragen we een aparte rubriek ‘biobieren’ op de kaart; dan begrijpen mensen beter waar de meerkost vandaan komt.” Bio gaat voor Gert verder dan de bio wetgeving. “Ik gebruik zo weinig mogelijk papier, beperk het transport en rijd op lpg. In onze brouwerij werk ik met een zonneboiler om het water te verwarmen. Voor het koelwater gebruiken we regenwater dat we dan laten teruglopen. Het lageren gebeurt gewoon buiten in de kou. ‘Econologisch’ werken heet dat …”, knipoogt hij.

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 9

Roel bestelt met gerust gemoed dankzij de sociale balans van zijn producten. “Het is intussen bijna 35 jaar geleden dat ik een kleine reformwinkel overnam”, vertelt Roel van Bio Shop in Schilde. “Dit gebouw staat hier intussen meer dan 27 jaar. We hebben het helemaal gebouwd volgens de ecologische normen van toen. Zopas hebben we het dak vernieuwd en extra geïsoleerd met 100% gerecycleerde materialen, geïnvesteerd in led-verlichting, hoogrendementsglas, 71 zonnepanelen en twee waterstofcentrales geplaatst. Zo hebben we de energiefactuur kunnen halveren. Mooi meegenomen, al doen we het in de eerste plaats voor het milieu. Als biowinkelier wil ik ook op ecologisch vlak een voorbeeldrol spelen.” Roel heeft al vele jaren een certificaat als Biogarantie®-winkel. “Dat wil zeggen dat je extra inspanningen doet om transparant te zijn in je aanbod. Minstens 90% van het voedingsaanbod moet biologisch zijn, niet-bioproducten moeten duidelijk apart staan”, legt hij uit. “Vooral in de cosmetica-afdeling hebben we veel veranderd. Een jaar geleden was amper 50% van ons aanbod gecertificeerd. We willen de lat hoog leggen.”

Ook de leveranciers spelen hierin een rol voor Roel. “Ik werk graag met de Nieuwe Band, een coöperatieve groothandel die van elk product een sociale balans opmaakt. Ze hebben een open boekhouding en alle medewerkers krijgen een winstaandeel. Daar bestel ik met een gerust hart.” De winkel is zes dagen in de week open, met gemiddeld 180 klanten per dag. “We hebben als buurtwinkel een erg gemengd publiek. De meerderheid komt omdat we bio verkopen, maar sommigen kennen het verschil niet. Mijn personeel is goed onderlegd op vlak van voedingsadvies. Ik stimuleer hen om bij te leren of opleidingen te volgen over gezonde voeding.” “Op dezelfde oppervlakte de verkoop nog doen groeien, is een uitdaging. Maar het is nodig om als kleine zelfstandige op te kunnen tegen de grote ketens. Daarom moet je professionaliseren, investeren in kwaliteit, het assortiment optimaliseren, een autocontrolesysteem voor voedselveiligheid instellen … zoveel dingen waar ik in de toekomst nog tijd voor wil maken. Ik doe dus met plezier nog enkele jaren verder!”

Ontmoet Linda, Gert en Roel tijdens de Bioweek blz 11 > 14

14/04/14 13:05

PUBLI

Geniet van onze pure smaken:

MEET THE FRUIT FARM FAMILY In de BIONINA boerderij doen we ook aan duurzame landbouw en respecteren we het milieu. In onze boomgaard groeit het fruit op een natuurlijke manier tot het wordt geplukt.

Zonder

chemische

meststoffen

zonder

keuze uit 21 fruitsappen, 6 groentesappen, vlierbloesemdrank en fruitbereidingen Bio is voor ons vanzelfsprekend, uit liefde voor het leven.

Als ambassadeur van de bioweek nodigen we u van harte uit op onze opendeurdag zondag 15 juni 2014 www.pajottenlander.be Kerkstraat 14 · 1670 Pepingen

pesticiden. De grond is hier zeer vruchtbaar, het water is zuiver en de lucht gezond. Het fruit groeit in de allerbeste omstandigheden. Zo kan het dan ook het beste van zichzelf geven. Ontdek de Fruit Farm Family op www.bionina.com

Bioingrediënten

Zonde r Kle en Bew urstoffen aarmidd elen

Zuiver Mineraalwater

Coöperatief. Sober. Transparant. Reële economie.

-0,99€ Enkel geldig bij Carrefour in België tot en met 31/07/2014. 1 bon per aankoop. Onmiddellijk aftrekbaar aan de kassa. Niet cumuleerbaar. Bericht aan de HH. Handelaars: deze bon geldt enkel bij aankoop van het vermelde product. Carlsberg Importers NV behoudt zich het recht voor de terugbetaling te weigeren bij gebrek aan voldoende aankoopbewijzen. Bonnen terug te sturen voor 31/07/2014 naar HighCo DATA, Kruiskouter 1, 1730 Asse, België voor controle en terugbetaling. V.U. : S. Gillé - 16-20 Industrielaan, 1740 Ternat.

Bionina_Annonce Bioweek 2014.indd 1

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 10

SAMEN BOUWEN WE ONZE BANK Vanaf € 20 ben je al coöperant via www.ikbankmee.be

3/04/14 12:13

14/04/14 13:05

Legende

Leuke uitstapjes tijdens de Bioweek!

vooraf inschrijven noodzakelijk toegankelijk voor personen met een handicap leuk voor kinderen met boerderijdieren

Ontdek zelf waarom bio werkt > 7-15 juni Provincie Limburg DIN

WOE

DON

10 11 12 juni juni juni

Biopannenkoekentijd!

Doppahuis

Hmmm, heel het Doppahuis ruikt naar pannenkoeken! Tijdens de Bioweek maken we pannenkoeken met biologische ingrediënten. We kiezen voor verrassende combinaties: pannenkoeken met verse tuinkruiden, boekweitpannenkoeken, pannenkoeken met ijs en appelschijfjes. Alles kan, alles mag! Kom proeven!

ZAT

14 juni

Bakken en braden met bio Bio shop Klimop

Waarom kiezen voor biologische bak- en braadolie? Omega-3, hoe zit die vork nu in de steel? Bio Shop Klimop organiseert korte workshops voor biologische keukenprinsen en prinsessen. Je leert er welke biologische kruidenmixen van je gerecht een harmonisch én gezond geheel maken. 9u-12u30 en 13u-17u • Boseind 25, 3910 Neerpelt • www. bioshopklimop.be

7 Ambassadeur Bioweek 2014: juni Feestelijke opening biobrouwerij ZAT

Biologische handel

Onder de appelboom

10u-… • Putvennestraat 108, 3500 Hasselt • www.onderdeappelboom.be • consumpties betalend

DIN

WOE

DON

Maak zelf jouw

10 11 12 juni juni juni biobroodbeleg

Kom tijdens de Limburgse fietsen sneukelzoektocht zeker langs bij het Jessenhofke. Acht jaar lang brouwden we in onze huisbrouwerij. Dit jaar zetten we onze activiteiten voort in een vroegere graanmaalderij aan het Albertkanaal. We openen deze nieuwe locatie feestelijk tijdens de Bioweek: kom ons nieuwe brouwen proeflokaal bezoeken! Jouw kans om al onze bieren van het vat te degusteren en te proeven van Limburgse biohapjes. 16u-… • Simpernelstraat 17, 3511 Hasselt • www.jessenhofke.be • consumpties betalend

Doppahuis

Wil je wel eens wat anders op je boterham dan kaas, hesp of chocopasta? Tijdens onze kookworkshop ‘Zelf vegetarisch broodbeleg maken met biologische ingrediënten’ leer je hartig en zoet broodbeleg maken. Breng een keukenhanddoek, snijplank en keukenmesje mee. We werken samen met het Biokruidenierke. De seitan en tofu komen van de Maya Seitanmakerij, fruit en groenten van De Wroeter. 9u30-13u • Heidestraat 2A , 3500 Hasselt • info@doppahuis.be • www.doppahuis.be • €18

7 Twee ambassadeurs Bioweek

ZAT

juni

2014: Fiets- en sneukelzoektocht

MAA

juni

Alpaca’s?

9 Bio & in België!

Alpaca Nieuwenhoven

Ooit al gehoord van alpaca’s? Deze kameelachtigen leven op de hoogvlakten van Zuid-Amerika. Ze worden ook berglama’s genoemd. Geen hoogvlaktes hier, toch kan je deze wollige dieren aantreffen op ons bedrijf. Dit is het moment om kennis te maken met deze bijzondere dieren en te leren over hun leefwijze en gedrag. Ook Samenland CSA is van de partij! 14u-18u • Engelbamp 55-57, 3800 SintTruiden • www.alpacanieuwenhoven.be

Biodiverse landbouw Natlandhoeve voor kasteel Nieuwenhove

Kom meer te weten over biodiversiteit in de biolandbouw via infostands over aardappelen, granen, begrazing en ontdek meerdere soorten gekende en minder gekende hoevedieren. Misschien ontmoet je wel boer Jos van Natlandhoeve die je met plezier uitleg geeft. Deze activiteit maakt deel uit van ‘Nieuwenhoven in het kwadraat’ op het Provinciaal Domein Nieuwenhoven.

7 of handel in bio? juni

Hou tijdens de Limburgse fietsen sneukelzoektocht zeker halt ‘Onder de appelboom’. Niet op ons bedrijf, maar op de kinderboerderij te Kiewit. Willen we morgen met z’n allen bio eten, werken en leven, laat ons dan even biologisch denken en dromen. In een korte workshop gaan we op zoek naar een beeld van de biologische handel, vandaag en morgen. Daarna fiets je verder met verruimde blik! We voorzien sappig fruit om dorst en honger te stillen.

ZON

Biobrouwerij Jessenhofke

11u30-14u (10-12 juni) en 16u-19u (11 juni) • Ambachtsschoolstraat 19, 3500 Hasselt • info@doppahuis.be • www.doppahuis.be • €4/pannenkoek ZAT

ZAT juni

ZAT

ZON

14 15 juni juni

Ongedwongen degusteren

11u-18u • Opstraat 90, 3960 Opitter-Bree • ofﬁce@pureorganicwines.com • www.pureorganicwines.com

ZAT

14 juni

ZAT

juni

Pannenkoekenmarathon Natlandhoeve & Herkenrodeboer

Voor de Limburgse fietsen sneukelzoektocht slaan twee Limburgse bioproducenten de handen in elkaar: Herkenrodeboer en Natlandhoeve zijn gemengde biobedrijven. Ze produceren samen granen, vlees, melk en fruit. Hiermee maken ze voor jou de heerlijkste pannenkoeken met Limburgse biobloem. Bezoek de winkel en ga met heerlijke producten naar huis. Kom dat proeven! 14u-18u20 • Olmenbosstraat 12, 3511 Stokrooie • www.tuyltermolen.be • consumpties betalend

Pure Organic Wines

Drink je graag een wijntje? Waarom geen biowijn? Kom proeven en vergelijken in ons proeflokaal. We zetten een rijkelijke proeftafel voor je klaar met verrassende biowijnen uit dertien landen. Je kan bovendien kennismaken met wijnen zonder sulfiet. Je wordt persoonlijk begeleid bij het degusteren en je kan rekenen op een vakkundig antwoord op al jouw vragen. Bovendien hebben we een muzikale verrassing voor jou in petto. Tot dan!

Jessenhofke & Bolderhof

doorlopend • Hasseltsesteenweg, 3800 Sint-Truiden • www.kasteelnieuwenhoven.be/biodiversiteitnieuwenhoven.html

ZAT

Smul van de

7 hoogstamboomgaard

juni

Den Boogerd

Den Boogerd is een landbouwonderneming die zich toelegt op het aanplanten en uitbaten van authentieke hoogstamboomgaarden volgens de principes van de biologische teelt. Tijdens de Limburgse fietsen sneukelzoektocht kan je proeven van onze producten, terwijl we je vertellen hoe de boomgaard groeit en bloeit. 12u-18u • Karestraat 35, 3545 Zelem • www.denboogerd.be • consumpties betalend

Gezond en glutenvrij met bio Biowinkel Bioka

Natuurvoedingswinkel Bioka nodigt je uit voor een kookworkshop. Wil je anders beginnen koken, maar je weet niet goed hoe? Een voedingsconsulente toont je hoe je biologisch én glutenvrij de heerlijkste gerechten kan klaarmaken. Vaste klanten kunnen tijdens de Bioweek bovendien voordelig winkelen.

Provincie Vlaams-Brabant

14u-18u • Millerdries 7A, 3770 Riemst-Millen • info@ bioka.be • www.bioka.be • €10, terug bij aankopen

De twee Limburgse Bioweekambassadeurs slaan de handen in elkaar: biobrouwerij Jessenhofke en biokippenhouderij Bolderhof nodigen je uit voor een fantastische fietsen sneukelzoektocht. Onderweg passeer je het grootste en mooiste vijvergebied van België: de Platwijers. In en rond dit gebied werken verschillende bioproducenten en verwerkers: ‘t Biokruidenierke, Natlandhoeve, Herkenrodeboer, Maya seitan, Den Boogerd, Onder de Appelboom, Biovan en De Wroeter. Al luisterend en proevend ontdek je hun verhalen. Je kan fietsen reserveren bij Blue Bike. Vertrek tussen 10u en 14u. Einde: zonsondergang • Simpernelstraat 17, 3511 Hasselt • Voor 1 juni via christel@ jessenhofke.be • €15/volwassene, €10/kind, €3/kleuter

7 juni

ZON

8 juni

MAA

Ontdekken in

9 Samenland juni

Samenland CSA

Kom verse en vergeten groenten proeven en ontdekken op Samenland CSA. Dit unieke project financiert haar biologische landbouw via CSA en werkt volgens de principes van permacultuur. Het hele weekend zijn er stands over natuur en biodiversiteit, rondleidingen, lezingen, een plantenruilbeurs en proeverijen. De kinderen kunnen zich uitleven met de volksspelen. Ook Alpaca Nieuwenhoven is van de partij! 11u-18u • Engelbamp 55-57, 3800 Sint-Truiden • www. samenland.be

15 juni

Bio for nature Het Bolhuis

Het Bolhuis presenteert een rijkelijk gevuld programma, samen met bioboerderijen Den Boogerd, Groenkost, Herkenrodeboer en Goerenhof en met Natuurpunt vzw: we organiseren rondleidingen, ezel- en natuurwandelingen, we gaan tafelen met biokok Kris Baeyens, we houden een demonstratie schapendrijven, we stellen je de Biogenoten voor, we rennen in de Run for Nature ... en meer! Het volledige programma met praktische info vind je op www.bolhuis.be! 10u-18u • Asdonkstraat 49, 3294 Diest • info@bolhuis.be of 013 33 85 12 • www.bolhuis.be • Brunch: €20 (volw.), €12 (kind) WOE

Een blik achter de schermen

11 van Bio-Planet ju1i

Bio-Planet Dilbeek, Grimbergen, Leuven, Nossegem

Ontdek ons verhaal tijdens de Bioweek. Neem een blik achter de schermen en kom alles te weten over je biosupermarkt. Welke weg legt een product af voor het in je winkelwagentje belandt? Waarom worden groenten en fruit verkocht in een koelkamer? Wat is vegetarische kaas? ... Breng je vragen mee! Steeds van 20u-22u • www.bioplanet.be Dilbeek: Ninoofsesteenweg 554 • 02 582 69 87 of in de winkel Grimbergen: Vilvoordsesteenweg 307 • telefonisch of in de winkel Leuven: Tiensesteenweg 371 • 016 26 00 64 of in de winkel Nossegem: Mechelsesteenweg 424 • 02 751 09 48 of in de winkel

ZON

15 ju1i

Biobabbelen

De Paddenbroek vzw & Velt

Biologische producten vind je steeds meer: op de markt, bij de boer, in de supermarkt. Hoe herken je zo’n product en waarom zou je het kopen? Biologische producten zijn vaak duurder, maar wel gezonder. Hoe kan dat? Op deze biobabbel laat Velt vzw je ‘bio’ voelen, herkennen en proeven. Onze uitgestippelde fietstocht leidt je verder langs andere biobedrijven en meer activiteiten. In samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant! 14u-16u • Paddenbroekstraat 12, 1755 Gooik • info@paddenbroek.be • www.paddenbroek.be ZON

juni

ZAT

Toveren met kruiden &

14 sfeervolle open dag juni Den Diepen Boomgaard

Op 8 juni leer je bij Den Diepen Boomgaard hoe je kruiden kweekt en wat je ermee kan doen. Vzw Arch’educ leidt de workshop in goede banen. Op 14 juni zet Den Diepen Boomgaard haar deuren open. We leiden je rond in de tuin en houden de sfeer op peil met een streepje muziek en heerlijke biohapjes en drankjes. Vergeet zeker je winkelmand niet want er zijn standjes met bioplantgoed en hoeveproducten. 10u-17u (open deur), 14u-16u (workshop) • Rijkenhoekstraat 80, 1850 Grimbergen • www.diepenboomgaard.be • www. archeduc.be (enkel voor workshop) • gratis, workshop €15

ZON

Gezellige bio- en

15 juni streekproductenmarkt

ZAT ZAT

ZON

juni

Werken met wol

Herba Lana

Onze nieuwe wol is aangekomen: een minder gekend landbouwproduct! Onze wol komt van de schapenrassen Swifter, Melkschaap en Bleu-du-maine, allemaal uit Vlaanderen afkomstig! We leren de wol op kwaliteit sorteren en wassen. Daarna kleuren we de wol met kruiden rechtstreeks uit onze tuin. Neem allemaal wat biolekkers mee voor de picknick. Er gaat een nieuwe wereld voor je open! 13u-18u • Linthoutstraat 31, 1785 Brussegem • info@herbalana.com • www.herbalana.com •

Boerderij de Brabander

Verscholen in het weidse Hageland, tussen groen en graan, ligt Boerderij de Brabander. Deze bioboerderij en sociale werkplaats maakt dit jaar opnieuw plaats voor een gezellige markt waar verschillende lokale en bioproducenten hun producten voorstellen. Je kan er genieten van biobrood, confituur, wijn, diverse fruitsappen en misschien … van de zon! 10u-18u • Leedsevroente 6, 3472 Kersbeek-Miskom • www. boerderijdebrabander.be ZAT

14 juni

Leuvense biomarkt

Doekjes en Broekjes & Anders Getint

Naar jaarlijkse gewoonte kan je je in de Diestsestraat (van aan het station van Leuven tot

We stelden deze kalender met de grootste zorg samen. Toch is het mogelijk dat een activiteit een wijziging ondergaat. En niet elke Bioweekactiviteit kwam tijdig tot onze redactie. Check dus www.bioweek.be voor de meest actuele én volledige kalender. Goed om weten: alle activiteiten zijn gratis, tenzij anders vermeld. Veel plezier!

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 11

14/04/14 13:05

aan de Louis Melsenstraat) onderdompelen in een bonte verzameling kraampjes. De plaatselijke winkels komen naar buiten met hun bioproducten. Het aanbod wordt verrijkt met biokraampjes van onder meer Onder de Appelboom en VivaVega! De dag wordt opgevrolijkt met de nodige animatie... 10u-18u • Diestsestraat 153, 3000 Leuven • www.doekjesenbroekjes.be • www.andersgetint.be ZAT

WOE

ZAT

Met de fiets van

Biotoop & ‘t Appelfabriek

Natuurwinkel Biotoop nodigt jou uit voor een fietstocht van zo’n 12km naar ’t Appelfabriek. We fietsen op idyllische wijze langs de Dijle en door het natuurgebied de Doode Bemde. ’t Appelfabriek is het biofruitbedrijf van de familie Frisque, gelegen in St-Agatha-Rode (Wolfshagen 130). We wandelen door de boomgaarden en luisteren naar het verhaal van de fruitboer. 14u • Zwarte Zusterstraat 16 , 3000 Leuven • swinnen. eric@telenet.be

Ambassadeur Bioweek 2014:

15 juni Ontwaken met bio Bioschuurke

ZON

Open dag bij onze lokale

Delhaize Group

Schatten van de Kempen 9 De Cruythoeck

juni

Laat je per bus meevoeren op een pittige tocht vol fruit en sap. Op deze mooie dag staan De Drie Wilgen centraal, een biobedrijf gespecialiseerd in de distributie en verkoop van biosappen en dranken. Appel-kers, appel-mango, multivruchten... kom ze allemaal ontdekken.

9u-16u • Heidsiebaan 22, 2390 Malle • www.wijngaardhof-biogroenten.be

ZON

7u-19u • Nieuwstraat 67B, 2260 Westerlo • info@decruythoeck.be • www.decruythoeck.be • €15

Ambassadeur Bioweek 2014:

8 Boerderijdag de luxe

WOE

juni

Lier, Mechelen, Turnhout, Wilrijk

MAA

DIN

WOE

DON

VRIJ

9 10 11 12 13 juni juni juni juni

juni

Bezoek aan de wijngaard Hageling wijnbouw v.o.f

Zondagochtend. Uitslapen. Discussie over wie het ontbijt klaarzet. Deze keer niet! ’t Bioschuurke maakt voor jou een ontbijt klaar om van te smullen. Fruitsappen, gebak, heerlijke confituur. Allemaal huisbereid en bio! Na het ontbijt kan je rustig verder fietsen langs de mooiste bioplekjes van het Pajottenland waar nog veel meer activiteiten op jouw wachten. Een uitgestippelde fietstocht ligt voor je klaar! Met steun van de provincie Vlaams-Brabant.

We leiden je rond op onze wijngaard langs de vele druivenrassen. Door een nauwgezette keuze van de druivenrassen kan de biowijnbouwer biologische bestrijdingsmiddelen beperken tot een minimum. Biolandbouw vereist bovendien een bijzondere bodembewerking. We tonen je de kneepjes van het vak. Uiteraard kan je ook genieten van een wijndegustatie. De kleinsten krijgen een lekker glaasje appelsap. 10u-12u en 14u-18u • Deelberg 5, 3300 Tienen • hageling@ skynet.be • www.hageling-bio.be • €3/pers

9u30 en 11u • Warandestraat 26, 1755 Oetingen www.pajottenlander.be • betalend

Ambassadeur Bioweek 2014:

15 juni Proef, beleef en geniet Pajottenlander

Permacultuur: aangename

11 kennismaking

ZON

juni

Oost West Centrum vzw

10u-18u • Kerkstraat 14, 1670 Pepingen • www.pajottenlander.be • www.pajottenlander.be • betalend

ZAT

7 juni

ZAT

14 juni

Kleinfruit in grote serres

De Biopoort

De Biopoort, een producent van kleinfruit, leidt je door de serres. Wat is het verschil tussen een zomer- en een herfstframboos? Hoe bestrijdt hij ziektes? Op welke hoogte snoeit hij zijn planten? Je komt het onderweg allemaal te weten! Ter afkoeling kan je genieten van verse fruitsappen gemaakt door collega-bioboeren.

WOE

Ambassadeur Bioweek 2014:

11 proef en geniet

juni

Bioshop Schilde

Provincie Antwerpen WOE

Pajottenlander leidt je rond in enkele hoogstamboomgaarden. Arch’educ vzw leert je hoe je kruiden gebruikt en hoe je een tuin maakt van oude paletten. Dat bio goed is voor de omgeving toont Natuurpunt op een vlinderwandeling. Honger van het wandelen? Heerlijke biohapjes (mede met dank aan Freja Food en De Groentelaar) en sapjes geven je energie. Onze uitgestippelde fietstocht leidt je verder langs andere biobedrijven en meer activiteiten. Met steun van de provincie Vlaams-Brabant.

Van 13u tot 17u kan je op onze boerderij terecht voor een waaier aan activiteiten: 14u-15u: ‘Bioboer of biolandbouwer?’ Een workshop in samenwerking met Wervel. 15u-16u: Geleide wandeling op de boerderij met Bioweekambassadeur Wim Schotsmans. 18u: Met de boer aan tafel! Een biodiner met chef-kok Jo Bussels van Radis Noir (inschrijven!). Alle lege momenten en magen kan je vullen in ons biocafé. Sfeer verzekerd!

Steeds van 20u-22u • www.bioplanet.be Lier: Boomlaarstraat 309 • 03 488 34 08 of in de winkel Mechelen: Battelsesteenweg 68 • 015 26 25 93 of in de winkel Turnhout: Steenweg op Oosthoven 247 • 014 43 68 46 of in de winkel Wilrijk: Boomsesteenweg 524 • 03 899 18 11 of in de winkel

13u-17u • Schravenhage 4, 2200 Noorderwijk (Herentals) • www.dekijfelaar.be • info@dekijfelaar.be (enkel voor diner) • gratis, behalve diner

ZON

Een blik achter de schermen

11 van Bio-Planet

De Kijfelaar

10u-17u • Osseghemstraat 53, 1080 Sint-Jans-Molenbeek • nmebarka@delhaize.be • www.delhaize.be

MAA

Het Wijngaardhof zet deuren, serres en velden open voor iedereen! Kom een kijkje nemen op ons bedrijf, ontdek het lekkers in onze boerderijwinkel, stap mee met de rondleidingen en geniet van een overheerlijk biohapje en drankje. We voorzien twee rondleidingen.

We laten je graag zien waar onze bioproducten vandaan komen. Daarom organiseren we een open dag bij vier van onze lokale bioleveranciers: Belvas (pralines), Les 3 petits fours (patisserie), Agrico (bloemkool) en Bioweekambassadeur Bolderhof (eieren). Naast een bedrijfsbezoek voorzien we ook animatie voor de kinderen.

We springen op de fiets en nemen een kijkje op bioboerderij De Bio-hoeve en biobrouwerij Den Hopperd. De Bio-hoeve is een biologische boerderij wiens groenten vooral in groentenpakketten terecht komen. Den Hopperd brouwt biobieren met natuurlijke ingrediënten, zonder additieven. ‘s Middags verwennen we jou met een biolunch. Tot dan! vertrek om 10u, terug rond 17u • Nieuwstraat 67B, 2260 Westerlo • info@decruythoeck.be • www.decruythoeck.be • €20

8 juni bioproducenten

Biotoeren 9 De Cruythoeck

MAA juni

Wijngaardhof

Op het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit ‘Pamel’ voeren we proeven uit op aardbeien en ander kleinfruit. Op biologische wijze! We nemen jou mee in onze wereld en starten met een visuele beoordeling van verschillende rassen. Na een rondleiding op de proefvelden testen we de aardbeien ook op smaak. We tonen de verschillende metingen die we uitvoeren op de vruchten. We sluiten de avond af met een receptie... met aardbeien! 18u-… • Molenstraat 26, 1760 Roosdaal • www.vlaamsbrabant.be/ppk • Voor 9/06 via proefcentrum.pamel@ vlaamsbrabant.be

Ambassadeur Bioweek 2014:

14 juni Open velden en serres

Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit ‘Pamel’

14 juni winkel naar boer

ZON

Aardbeien, aardbeien en nog

11 meer aardbeien

juni

Zelfpluktuin in wording

Bona Dea

Binnenkort starten we op onze boerderij een biologische zelfpluktuin. Je mag nu al een kijkje komen nemen. We hebben workshops voor jong en oud. We kuieren samen door de tuin, terwijl we al je vragen beantwoorden. Zie je die paardenbloem, vogelmuur en veldzuring? We proeven alle eetbare wilde planten op onze weg. Van ‘onkruidbestrijding’ gesproken! Voor de kinderen hebben we een verrassingsactiviteit.

Met deze lezing laten we je kennis maken met een eigentijdse kijk op landen tuinbouw. Daarnaast biedt onze inleiding op permacultuur je de nodige inzichten om zelf de transitie te maken naar een samenleving die voor positieve oplossingen kiest. Wees welkom!

13u30-17u • Pallaaraard, 2290 Vorselaar • €5/gezin

19u30-21u30 • Van Schoonbekestraat 148, 2018 Antwerpen • www.owc.be • betalend

Voel, ruik, zie, proef en hoor

VRIJ

13 juni

Open lesdag

Landwijzer & Akelei

Landwijzer, vormingscentrum voor de professionele biologische landbouw, nodigt al wie geïnteresseerd is in ons tweejarig leertraject uit voor een open lesdag. Op het tuinbouwbedrijf Akelei in Schriek bij Mechelen maak je kennis met huidige cursisten van de opleiding, word je rondgeleid op het bedrijf en neem je deel aan een workshop over bodemvruchtbaarheid.

ZAT

juni

DIN

WOE

DON

VRIJ

Voor de Bioweek zet Bioshop Schilde een feesttent voor de winkel waar allerhande demonstraties en proeverijen zullen doorgaan. Je proeft verschillende biowijnen, roomijs en vegetarisch beleg. We halen onze superblender boven en maken zoete en hartige smoothies. Superfood in de praktijk! 9u-18u • Van de Wervelaan 10, 2970 Schilde schilde@bioshop.be

ZAT

10 11 12 13 14 juni juni juni juni juni

De Cruythoeck

Biowinkel De Cruythoeck heeft tijdens de Bioweek heel wat activiteiten op stapel staan. Op dinsdag ervaar je dat ook voor make-up biologische alternatieven bestaan. Woensdag prikkelen we al je zintuigen met een workshop aromatherapie, in samenwerking met Ladrôme. En elke dag komt een van onze leveranciers langs om je smaakpapillen te testen. We bereiden ook heerlijke biomaaltijden! Meer info op onze website. startuur op website • Nieuwstraat 67B, 2260 Westerlo • info@decruythoeck.be • www.decruythoeck.be • €15

ZON

juni

Groenten met passie De Bio-Hoeve

De Bio-hoeve is een kleinschalig tuinbouwbedrijf uit Voortkapel, Westerlo. Wij telen al sinds 1995 met passie groenten, zonder gebruik te maken van chemische bemesting of synthetische ziekte- of onkruidbestrijders. En daar zijn we best trots op. Tijdens onze open dag leiden we je met plezier rond op ons bedrijf. 14u-18u • Pasbrug 18, 2260 Westerlo • www.debio-hoeve.jouwweb.be

13u30-17u30 • Haachtsebaan 2, 2223 Schriek • www.landwijzer.be • info@landwijzer.be

14u-17u • Ramerstraat 7, 1760 Roosdaal • andreevenepoel@ skynet.be • www.handelsgids.be/debiopoort

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 12

14/04/14 13:06

Provincie Oost-Vlaanderen DIN

WOE

DON

VRIJ

10 11 12 13 juni juni juni juni

Ambassadeur Bioweek 2014: SRI? Over revolutionaire rijst. Biofresh

ZON

15 juni

Zalige zelfpluktuin

Zelfpluktuin Aveschootshoeve

De Aveschootshoeve nodigt jong en oud uit voor twee rondleidingen in de zelfpluktuin, met proevertjes! Na de rondleiding is de tuin open voor zelfpluk. Niet vergeten afrekenen! Daarna lig je languit op het gras in onze nieuwe hoogstamboomgaard of geniet je van een ijsje of sapje. Voor de kinderen hebben we een knuffelhoek met jonge boerderijdieren en de weide waar ze naar hartelust kunnen ravotten.

DIN

Fietsen? Twee Bioweek-

8 ambassadeurs achterna! juni ‘t lang leven

7 Boerderijfeest De Wassende Maan juni ZAT

Onze boeren leiden je rond op het erf, je kan (h)eerlijke gerechten proeven (De Goede Zaak, La Cuisine sur la Colline) en we leggen eigen varkensvlees op de barbecue. In het Kinderkookkaffee doppen de kleintjes hun eigen boontjes, met avontuurlijke tractorritten tussendoor. Ter ontspanning houden we een yogainitiatie. Als kers op de taart: een fietszoektocht naar onze gepachte velden in Zulte bij biocompostbedrijf Humus. De smaakmakende opdrachten onderweg kunnen je een half jaar lang gratis groentepakketten opleveren! Meer info: www. dewassende maan.be.

Twee Bioweek-ambassadeurs: ‘t lang leven (2013) en Bioslagerij Meert (2014) fietsen elkaar tegemoet, met jou in de fietskaravaan! Onderweg wijzen we je op al het schoon in de streek en houden we halt bij zelfpluktuin Rawijs. Op bioboerderij ’t Uilenbos ontmoeten de groepen elkaar en kan iedereen smullen van een heerlijk biobuffet. Sofie van ‘t lang leven vertrekt om 13u15 in Lochristi, met de steun van de gemeente. 13u15-18u • Dekenijstraat 2, 9080 Lochristi • voor 11 juni, meer info op www.bioweek.be • €5

‘t lang leven

Biokoffie, sojabonen, açaí-sap, overheerlijk fruit … Wervelende sambamuziek lokt je in de proevertjestent. Brazilië? De verwarring is begrijpelijk, maar we zijn wel degelijk in het Vlaamse Lochristi. Bereid jouw eigen biosmoothie met de sappentrapper, ‘t lang leven tegemoet. Vamos! 9u-18u • Dorp west 1, 9080 Lochristi • www.tlangleven.be

Ambassadeur Bioweek 2014: 8 Fietsen? Twee Bioweekjuni ambassadeurs achterna!

ZON

Bioslagerij Meert

MAA

WOE

juni

ZAT bio op de fiets 14 Met De Natuurfrituur

Een blik achter de schermen 11 van Bio-Planet juni

WOE

Steeds van 20u-22u • www.bioplanet.be Destelbergen: Dendermondesteenweg 301 • telefonisch of in de winkel Gent: Drongensesteenweg 134 • 09 217 04 58 of in de winkel

ZAT

Biologische, biodynamische en

7 juni natuurlijke wijnen TINTO

Meer dan ooit schakelen wijnbouwers over op biologische wijnbouw. We laten je een aantal wijnen uit Oostenrijk, Portugal, Spanje en Frankrijk proeven die gecertifieerd biologisch zijn. Je krijgt van ons haarfijn uitgelegd wat dit precies betekent.

Puur Natuur

Kom tijdens de bioweek mee voelen, ruiken, zweten, bukken, planten, oogsten en wieden op onze bio-akker. ’s Avonds wil je gegarandeerd niet meer van onze akker af. Doe mee en ervaar wat een dagje op de buiten doet met een mens. Breng je laarzen en eventueel tuingereedschap mee. Tot dan! 13u-16u • Kalishoekstraat 93 , 9120 Melsele www.puurnatuurmelsele.be

ZAT

Open dag ‘t Uilenbos

‘t Uilenbos is een biologisch tuinbouwbedrijf dat zijn groenten en fruit verkoopt via de hoevewinkel en via groentepakketten. Tijdens de Bioweek zetten wij onze deuren wijd open. We geven je een rondleiding op ons bedrijf en serveren hapjes en drankjes zodat je de smaak van bio leert kennen. Voor de kinderen voorzien we leuke animatie. En lekker bio-ijs met aardbeitjes! 10u-17u • Eksaardsedam 40-42, 9180 Moerbeke-Waas • www.uilenbos.be •

DON

VRIJ

12 13 juni juni

De Kollebloem

Leer tijdens onze open dag de geschiedenis en visie kennen van onze bioboerderij met bed & breakfast, hoevewinkel en scholenwerking. We tonen je welke lekkere gerechten je met onze groentepakketten kan maken en laten je biosap, bier en wijn proeven. Daarnaast organiseren we verschillende rondleidingen met proevertjes. Voor de kinderen voorzien we korte workshops over landbouw en natuur. 11u-17u • Doornstraat 30, 9550 Sint-Lievens-Esse • www. kollebloem.be • bioweek@kollebloem.be (voor de workshops)

DON

12 juni

Lekkere rondleiding

Bio Shop De Zonnebloem

Heb je altijd al eens achter de schermen willen kijken van jouw Bio Shop-winkel? Dat kan! We bieden jou een informatieve rondleiding in onze biowinkel en laten je proeven van diverse bioproducten. 14u-16u • Stadionstraat 3, 9190 Stekene • info@dezonnebloem.net • www.dezonnebloem.net

ZAT

Ambassadeur Bioweek 2014:

7 gezellig keuvelen bij een

juni

hapje en een drankje De Volle Maan

Koken in de biowinkel Bio Shop De Korenaar

Voor de Bioweek halen we het beste uit onze rekken en leren we je koken met ons breed gamma aan bioproducten. Ondertussen leggen we je uit waarom kiezen voor bio vaak gezonder en puurder is.

Open huis en zoekwedstrijd

15 juni voor bio-dummies

Netelvuur & Aarde-nd-werk

Twee Bioweek-ambassadeurs: ‘t lang leven (2013) en Bioslagerij Meert (2014) fietsen elkaar tegemoet, met jou in de fietskaravaan! Onderweg wijzen we je op al het schoon in de streek en houden we halt bij de Etboshoeve en eeuwenoude turfputten. Op bioboerderij ’t Uilenbos ontmoeten de groepen elkaar en kan iedereen smullen van een heerlijk biobuffet. Micheline van bioslagerij Meert vertrekt om 13u30 in Lokeren. 13u30-18u • Veerstraat 12, 9160 Lokeren • voor 11 juni, meer info op www.bioweek.be • €5

Bio-Planet, Destelbergen, Gent

ZAT

Boeren met de boer: doedag!

ZON

juni

11u-20u • Tinkstraat 5, 9000 Gent • info@denatuurfrituur. be • www.denatuurfrituur.be • Fietstocht gratis, eten betalend

VRIJ

11 13 14 juni juni

Ontmoeting en proeverij op

7 De Kollebloem.

juni

Donderdag: 9u-12u30 en 13u-18u30. Vrijdag: 9u-12u30 • Weggevoerdenstraat 36, 9400 Ninove • bioshop.ninove@ pandora.be • www.bioshop.be

12u30-18u • Beekstraat 35, 9800 Astene • www.dewassendemaan.be of info@dewassendemaan.be • gratis, behalve lunch: €15/€8 (volw/kind)

We nodigen iedereen uit in het Astridpark, van waaruit een heuse fietszoektocht je langs de Gentse bioplekjes leidt. Honger of moe van het fietsen? Na de fietstocht kan je met je honger terecht bij de Natuurfrituur en kaasmakerij het Hinkelspel. Of parkeer je fiets aan de Bike Bar en geniet van een streepje muziek!

toegankelijk voor personen met een handicap leuk voor kinderen met boerderijdieren

ZAT

Porta aberta! Open dag in een 7 Braziliaans kleedje juni

vooraf inschrijven noodzakelijk

9u30-11u30 • Nijverheidslaan 9, 9990 Maldegem • www. hobbit.be • info@hobbit.be

juni ZAT

Legende

De Hobbit is al dertig jaar gespecialiseerd in het maken van vegetarische biovoeding. Burgers, salades, seitan, spreads, we maken het allemaal. Twee voormiddagen zetten we de deuren van ons bedrijf open voor wie de productie van dichtbij wil ontdekken. En natuurlijk mag je proeven!

10u-11u en 14u-15u (rondleiding). 10u-17u (doorlopend) • Aveschoot 67A, 9971 Lembeke • www.aveschootshoeve.be

ZON

www.biofresh.be

In de voetsporen De Hobbit

Sinds de zomer van 2013 importeert Biofresh drie heel speciale rijstvariëteiten uit Indonesië. Deze rijst is niet alleen 100% bio, ze is ook fair trade, CO2-neutraal en SRI. SRI? Dit is een revolutionaire stap in de biolandbouw en toont dat er andere oplossingen zijn dan genetische manipulatie. We leggen alles in geuren en kleuren uit en verbinden er zelfs een heuse kookwedstrijd aan. Waar en wanneer? Dat vind je op de website van Biofresh.

WOE

10 11 van De Hobbit juni juni

Welkom in de wondere wereld van gedroogde kruiden, etherische oliën en kruidenpreparaten. We leiden jullie rond in onze drogerij- en destillatieruimte. Doorlopend organiseren we een zoekwedstrijd ‘Bio voor Dummies’ waarmee jullie het verwerkingstraject van kruiden al doende ontdekken. Daarenboven zijn er meerdere infostands, drankjes, proevertjes én lavendel-honingijs! 11u-17u30 • Veldhoek 33, 9931 Oostwinkel • www.netelvuur.be en www.aardendwerk.be

ZON ZAT

14 juni

Fijn! Vlees en wijn

Bioslagerij Meert

Vind je kaas- en wijnavonden ook wat cliché? Bioslagerij Meert en Fairwine slaan de handen in elkaar en organiseren een vlees- en wijndag. Kom proeven van al het lekkers in de slagerij, terwijl je deskundige uitleg krijgt bij een glaasje biowijn. Heerlijk! 10u-12u15 en 13u30-18u • Sterrestraat 240, 9160 Lokeren ZON

15 juni

Zuivelse zondag

De Zwaluw

Kom een kijkje nemen op de melkveeen groenteboerderij van De Zwaluw. Speciaal voor de kinderen voorzien we een knuffelhoek waar ze jonge dieren naar hartelust mogen aaien. Voor groot en klein serveren we lekker hoeve-ijs. We stellen je daarenboven onze laatste projecten voor: de zelfoogstakker en hoogstamfruitbomen.

Boeren met een

15 juni historisch kantje Blauw Kasteel bvba

Bioboerderij Blauw Kasteel ontvangt jou hartelijk op hun eeuwenoude kasteeldomein. Op onze rondleidingen tonen we je de historische, ommuurde moestuin en nabijgelegen akkers waar biologische groenten worden geteeld. Onderweg maak je kennis met onze kleine kudde Ardense Voskoppen. 14u en 15u30 • Schaperstraat 2-4, 9860 Scheldewindeke • www.blauwkasteel.be

Kom vandaag een kijkje nemen op onze idyllische geitenboerderij. Je bent de hele dag welkom voor een hapje en een drankje. We geven vakkundige uitleg op al jouw vragen. Vergeet niet langs de boerderijwinkel te passeren. De geiten zullen je gegarandeerd met veel gemekker ontvangen! 9u-18u • IJshoutestraat 70, 9520 Sint-Lievens-Houtem • www.devollemaan.be

ZAT

juni

Ontbijt in de winkel De Graal

Biowinkel de Graal nodigt je uit voor een heus bio-ontbijt, met pistolets, kaas en confituur. Voor zij die zich aan iets bijzonder willen wagen, is er warme havermoutpap met rozijntjes en gojibessen. En lekker fruit natuurlijk! 9u-11u • Gasthuisstraat 26, 9140 Temse • bio.degraal@ skynet.be • www.degraal-bio.be • €5/pers

ZAT

juni

Het leven begint in de bodem Humus Bvba

Welkom op bioboerderij Humus bvba. We telen biologische groenten, voedergewassen, granen en frambozen. Hoogkwalitatieve humuscompost en compostthee staan hierbij centraal. We tonen je hoe we composteren en compostthee brouwen. Daarnaast bezoeken we enkele velden in samenwerking met bioboerderij De Wassende Maan. Dat gaat natuurlijk gepaard met een glaasje vlierbloesemdrank en frambozengebak. 10u-18u (elk uur rondleiding) • Zaubeekstraat 227, 9870 Zulte • www.bio-compost.be

10u30-17u • Verbindingsweg 66, 9920 Lovendegem • www.biodezwaluw.be

14u-18u • Blauwe Steenstraat 75, 9070 Heusden (Destelbergen) • info@wijnhuistinto.be • www.wijnhuistinto.be

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 13

14/04/14 13:06

Provincie West-Vlaanderen VRIJ

Sociaal en ecologisch

13 juni verantwoorde bedrijvigheid Het Ganzenhof

Wij nodigen je uit voor een bezoekje aan de moestuin en de serre van onze educatieve bioboerderij. We werken hier samen met ongeveer 40 mensen aan de uitbouw van een uniek project. Wat denk je van een gezellige babbel bij een lekker drankje? Intussen kan je ook biogroenten kopen in ons vernieuwde winkelconcept. Kom dat zien! Ingang via Ganzenhofstraat.

ZON

15 juni

Zuivere zuivel

ZON

11u-17u • Dodepaardenstraat 58, 8600 Keiem • www.dischhof.be

16u-17u • Dronckaertstraat 665, 8930 Lauwe www.tgoedterheule.be

ZON

Ambassadeur Bioweek 2014:

15 juni Over koetjes en kalfjes ‘t Vier Uiterstenhof

Meer energie, je ideale gewicht, beter slapen ... Het zijn maar enkele voordelen van Raw Food. Volgens de Raw Food beweging gaan heel wat noodzakelijke voedingsstoffen verloren bij het opwarmen van voedsel boven 45°C. Velen denken bij rauwe voeding aan konijnenvoer en inspiratieloze slaatjes. Wij bewijzen je deze avond het tegendeel, met bioproducten natuurlijk!

Een blik achter de

Brugge, Kortrijk

ZAT

juni

ZON

8 juni

5e bio déjeuner sur l’herbe Purfruit

Voor de vijfde maal organiseert de biologische fruitteler Purfruit een biobrunch. Aan een rijkelijk gedekte tafel, met zicht op de fruittuin en weide, kan je genieten van heerlijke bioproducten. Niet alleen van ons eigen fruit en sappen, maar ook van brood, kazen en vlees van collega-bioboeren. Na de brunch geven we een rondleiding op het domein. Wees welkom op dit prachtige eiland tussen twee Leies. 10u-14u (en later) • Neerhoek 7, 8720 Dentergem • bart@ purfruit.com • www.purfruit.com • betalend (van 27,50 tot 10 euro volgens leeftijd)

ZON

15 juni

de Zoete Zondag

Heerlijkheid van Heule - vzw Oranjehuis

De Heerlijkheid van Heule is een open boerderij, een plek voor feest en plezier. Tijdens de Bioweek plaatsen we onze biozuivel en biobloem in de kijker. We zetten een lange tafel klaar vol biodesserten, van klassiek tot suiker- en glutenvrij. Vanwaar komen alle ingrediënten? Dat tonen we tijdens de rondleidingen door onze kaasmakerij en bakkerij. Kinderen kunnen spelen op het grote binnenerf!

ZAT

Vandaag is het moment om het reilen en zeilen van onze melkveeboerderij te beleven. Je kijkt toe hoe we de koeien voederen en melken met de melkrobot. De kleinsten ervaren hoe aaibaar kalfjes zijn. Enkele kilometers verder kan je de biokaasmakerij Het Dischhof van broer Dries en zijn echtgenote Katrien bezoeken. Ze verwerken er onze melk tot boter, kaas, yoghurt & en ambachtelijke hoeve-ijsjes! 11u-17u • Tervaetestraat 39, 8600 Keiem-Diksmuide ZAT

ZON

WOE

juni

VRIJ

ZAT

ZON

11 13 14 15 juni juni juni

Bezoek aan geitenboerderij met kaasmakerij ‘t Reigershof

Hoe maak je kaas? Hoe melk je een geit? Al eens een lam geaaid? Je krijgt het allemaal te zien en te horen tijdens onze rondleidingen. ’t Reigershof ligt midden in de Klemskerkse polders op enkele kilometers van de zee. We tonen jullie de geitenstallen en kaasmakerij, we zorgen voor een film en degustatie. Wil je een geitenmelk-ijsje proeven? Dit is het moment!

ZAT

toegankelijk voor personen met een handicap leuk voor kinderen met boerderijdieren

ZAT

juni

DIN

WOE

VRIJ

10 11 13 juni juni juni

Boeiende rondleiding in Biovita Biovita

Wat is macrobiotiek? Waarom drink je beter biowijn dan gangbare wijn? Wat zijn de voordelen van raw- en superfood? Welke suiker gebruik je het best? Wat is tempeh, wakame, quinoa, spirulinasap… Dit en veel meer kom je te weten tijdens een rondleiding in onze winkel. Deze activiteit gaat door op twee locaties. Meer info op de online Bioweekkalender! 14u-16u • Torhoutsesteenweg 179, 8200 Sint-Andries • www.biovita-brugge.be

Word een echte boer

11 14 juni in de bioboerenklas!

juni

’t Goed Ter Heule

In de bioboerenklas van ‘t Goed ter Heule leer je alles om een echte boer te worden. We laden de tractor en trekken het veld op. Samen verzorgen we de groenten: zaaien, planten, wieden, oogsten … Daarna gaan we naar de stallen en verzorgen de schapen, ezels en konijnen. Een boer proeft uiteraard ook zijn product! We maken een overheerlijke milkshake van de aardbeien die we geoogst hebben. Vanaf 6 jaar! 14u-16u30 (11 juni), 9u30-12u (14 juni) • Dronckaertstraat 665, 8930 Lauwe • hubert.dewitte@tgoedterheule.be • www.tgoedterheule.be • €6/kind

15 Ambassadeur Bioweek 2014:

ZON juni

De betere biobrunch

‘t Ambrozijn

ZAT

Het wat, waarom en hoe van

7 bio op ’t Goed Ter Heule ’t Goed Ter Heule

14u-15u30 • Dronckaertstraat 665, 8930 Lauwe • www.tgoedterheule.be

ZON

juni

ZON

15 juni

Onze piepjonge boerderij opent voor de eerste keer zijn deuren. En hoe! We bereiden voor jou een heerlijke biobrunch met alles erop en eraan. Als dessert krijg je een bio-ijsje. Met ons zelfgemaakte appelsap kan je je dorst lessen. Na de brunch leiden we je rond op onze boerderij die in omschakeling is naar bio. Met de kinderen bouwen we een luxueus insectenhotel! 11u-13u (brunch), 13u-17u (open dag) • Stokhovestraat 32, 8020 Oostkamp • info@tambrozijn.be (voor 1 juni) • brunch: €15 (+10j), €8 (-10j), gratis (-3j), rondleiding: gratis

Biohoeve-ontbijt!

’t Goed Ter Heule

Geniet van een Bourgondisch ontbijt op onze vierkantshoeve. We bieden een buffet aan boordevol heerlijke hoeveproducten van eigen bedrijf of van biobedrijven uit de omgeving. Om 10u30 is er kinderanimatie en kunnen de volwassenen genieten van een korte rondleiding. De papa’s krijgen ter gelegenheid van Vaderdag een attentie van de provincie. Vermeld dus zeker het aantal papa’s dat je meebrengt! (Attentie enkel op 8 juni). 8u30-11u • Dronckaertstraat 665, 8930 Lauwe • hubert. dewitte@tgoedterheule.be • www.tgoedterheule.be • €14 (volw), €8 (-12j), gratis (-3j)

elders

Kijk ook op www.lasemainebio.be!

DIN

WOE

DON

VRIJ

ZAT

ZON

10 11 12 13 14 15 juni juni juni juni juni juni

Zes dagen creatief koken Oost West Centrum

Heel wat mensen hebben een ongezond voedingspatroon maar zijn zich daar niet altijd van bewust. Veel suiker, vet en vlees en weinig granen en groenten. In deze zesdaagse workshop, uitsluitend met bio-ingrediënten, leer je hoe je jouw voedingsgewoonten geleidelijk kunt veranderen en hoe je jouw huidige kookstijl kunt laten evolueren naar een meer evenwichtige en biologische keuken. Meer info op onze website. 19u (10-14 juni), 16u (15 juni) • Bois-le-Comte 1, 6823 Villersdevant-Orval • info@owc.be • www.owc.be • 575 euro

juni

Dimabel

Dimabel is dé specialist voor wafels: biologisch, met of zonder suiker, met chocolade of sinaassmaak, in dieetversie of met fairtradegarantie ... Voor elk wat wils! We nodigen je van harte uit voor een rondleiding in onze wafelbakkerij. We tonen je hoe we het deeg bereiden en hoe we de wafels halfautomatisch bakken en verpakken. Vrijdag ontvangen we verenigingen uit de regio Poperinge-Ieper. Op zaterdag 7 juni is iedereen welkom!

WOE

14u-18u • Polderstraat 4, 8420 Klemskerke info@reigershof.be •

Ambassadeur Bioweek 2014:

7 Waar zijn die wafels!

juni

vooraf inschrijven noodzakelijk

19u • Dronckaertstraat 665, 8930 Lauwe • hubert.dewitte@tgoedterheule.be • www.tgoedterheule.be • €10/persoon

Wat is bio? We trekken over de akkers en tonen onze aanpak. Waarom? “Voor ons lijfje”, zeggen spontane kindermondjes. En natuurlijk zijn er nog duizend andere redenen: puurheid, eenheid met de natuur, smaak, bewustwording ... en we zijn zot van schoffelen ;) Daarna kan je in de zelfpluktuin zelf je verse groenten, kruiden en aardbeien oogsten! Op de hoeve kan je genieten van een heerlijk biodrankje.

14u-17u • Zeger van Heulestraat 53, 8501 Heule • info@hofvanheule.be • www.hofvanheule.be • €2,5/100g (desserts)

voedsel op je bord! 9 ’tLevend Goed Ter Heule

MAA juni

11 schermen van Bio-Planet

Steeds van 20u-22u • www.bioplanet.be Brugge: Sint-Pieterskaai 53 • 050 31 30 28 of in de winkel Kortrijk: Brugsesteenweg 65 • 056 35 91 07 of in de winkel

Legende

’t Goed Ter Heule

Het is tijd om de schapen te verlossen van hun dikke winterjas en hen een frisse zomerlook te geven. Kom op ‘t Goed ter Heule kijken hoe de boer zijn schapen scheert en hoe hij hun poten een grondige onderhoudsbeurt geeft. Ondertussen zie je hoe de wol op ambachtelijke wijze gesponnen wordt tot bruikbare dikke garens. Op het erf kan je genieten van een heerlijk biodrankje.

juni

Scheer een schaap

Het Dischhof is een biologische kaasboerderij. We geven je uitleg over het bereidingsproces van kaas, waarbij je natuurlijk proeft van onze kazen. We maken echter niet alleen kaas… maar ook ijsjes. Dat wordt smullen! Aansluitend kan je in de buurt de melkveeboerderij ’t Vieruiterstenhof van zus Lien en echtgenoot Philip bezoeken. Je ziet er hoe ze de koeien voederen en melken met de melkrobot.

14u-… • Bosstraat 2, 8580 Avelgem • www.tinyurl.com/ganzenhof WOE

ZON

8 15 juni juni en spin zijn wol!

Het Dischhof

Ontdek eens een boerderij 14 De Zaaier juni ZAT

De Zaaier is een biologische zorgboerderij waar heel wat beweegt. We kweken vooral aardappelen, pompoenen en kolen. En alle mogelijke boerderijdieren lopen bij ons rond: schapen, koeien, varkens, konijnen … noem maar op! We besteden veel aandacht aan de natuur. Afgelopen jaar startten we bovendien de CSA-zelfpluktuin De Molik. We leggen je graag uit wat dit inhoudt. 10u, 14u en 16u • Korte Akkerstraat 2, 8020 Ruddervoorde www.zaaier.be

ZON

15 juni

Boerderij-uitstap met reden! Reason2be

Reason2be, verdeler van biopakketten, neemt je mee naar een van zijn leveranciers: bioveehouderij het Bolhuis. Het Bolhuis presenteert samen met andere bioboeren een rijkelijk gevuld programma: rondleidingen, tafelen met biokok Kris Baeyens, natuurwandelingen met Natuurpunt, ezelwandelingen, demonstratie schapendrijven, enz. Voor de autolozen organiseren we carpooling. 10u-18u • vertrek carpooling volgens afspraak • www. reason2be.be • julie@reason2.be (voor de carpooling) • Brunch (niet-klanten): €20 (volw.), €12 (kind)

Ook benieuwd naar promo-acties? In de kalender op www.bioweek.be vind je ook alle wedstrijden, kortingen en proevertjes. Lekker bio!

14u-18u • Rozendaalstraat 29, 8900 Ieper • www.dimabel.be

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 14

14/04/14 13:06

PUBLI

Since 1921

biobuurtwinkel Bij Origin’O kan je in alle vertrouwen, verse en volwaardige voeding ontdekken. Producten die op een zorgzame manier worden geteeld en vervaardigd, met respect voor de natuur. Laat je inspireren en geniet van puur en lekker eten.

Granaatappel Verstevigende Gezichtsverzorging Actieve regeneratie voor de rijpere huid

www.origino.be

Ontdek de kracht van granaatappel en kies voor natuurlijke en tijdloze schoonheid. Verwen je gezicht met pure ingrediënten zoals granaatappelpitolie en pluimgierstextract. Granaatappel Verstevigende Gezichtsverzorging stimuleert de celvernieuwing, verstevigt de huid, verzacht rimpels en gaat vroegtijdige huidveroudering tegen. De producten bevatten geen synthetische geuren kleurstoﬀen, conserveringsmiddelen of minerale oliën. In harmonie met mens en natuur. www.weleda.be

Brugge Brussel Gent Drongen Leuven Koksijde Mortsel Overijse Overpelt Roeselare Sint-Lambrechts-Woluwe Torhout Ukkel Waregem Watermaal-Bosvoorde

Adv Granaatappel Bioweek 116x181.indd 1

BIO

27-03-14 13:17

uw supermarkt Van aardappelen tot koolrabi en van brood tot sesamkoekjes.

Alles is 100 % biologisch in onze winkels en webshop. Kom ons ontdekken! bio-planet.be

646342_BP_NL_181x255mm_ADV BIOFORUM.indd 2

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 15

25/03/14 12:50

14/04/14 13:06

bio week

Biolegkippen profiteren van extra daglicht. Een innovatie-award waard

Grootschalig met een hoge lat voor bio “Van jongs af aan sta ik tussen de kippen. Mijn ouders hadden een gangbaar legkippenbedrijf in Bolderberg, waar ik geboren en getogen ben. Het begon met vier stalletjes met uitloop. Eind jaren 1950 zetten ze één grote stal en in de jaren 1980 hielden ze 7000 scharrelkippen maar zonder uitloop naar buiten. Na wat omzwervingen kwam ik terug bij mijn roots. Ik wilde het toch wat anders aanpakken. De biologische productiewijze en ook het pionierswerk, dat lag mij wel. Dus keerde ik terug naar de manier waarop mijn ouders begonnen waren.” Toen bio in Vlaanderen de kop opstak, was Griet erbij. Eerst in de zuivelsectie van Biofresh, daarna op het ouderlijk bedrijf. “Het lastenboek voor biologische teelt hield amper vijf richtlijnen in en de controle op bio stond in zijn kinderschoenen. Veel referenties waren er niet; ik kende één andere Vlaamse producent van bio-eieren met 600 kippen. Er waren nog geen biologische voederleveranciers dus moest ik alle granen apart aankopen en mengen.” Sindsdien is de biosector flink geëvolueerd. Het lastenboek beschrijft intussen het hele productieproces in detail, het aanbod is sterk gegroeid en ook de legprestaties zijn beter geworden. Wel komen er steeds nieuwe uitdagingen. “Binnenkort moeten we minstens 20% regionaal geteeld voeder aankopen en op zoek naar geschikte biologische eiwitbronnen. Vooral dit laatste baart ons zorgen, want misschien veranderen hierdoor het productieproces en de legprestaties.” Het welzijn van de kippen is het vertrekpunt, gezond voer de basis. “Wat je aan je kippen voert, komt er ook uit. De voeding van de kip beïnvloedt

haar gezondheid en dus ook het ei en de smaak. Smaak is natuurlijk iets persoonlijks, maar ik krijg toch regelmatig enthousiaste reacties van klanten. Daar doen we het voor!”, lacht Griet. De 5000 kippen hebben een buitenloop van twee hectare en een stalleefruimte van zo’n 850 m2. Griet investeerde ook in een bijkomende overdekte ruimte van 500 m2. “Optimale huisvesting en stalomstandigheden vind ik heel belangrijk. Daarom installeerde ik een lichtsysteem dat met intelligente lichtkoepels en zwavelplasmalicht zorgt voor meer daglicht in de stallen.” Het

eieren per jaar. Het verpakken gebeurde eerst in een gehuurd pand naast de kippenstal. Sinds 2010 zit Bolderhof in een mooie, ruime hal op het industrieterrein van Zonhoven. “Wij zijn het enige, volledig biologische pakstation in Vlaanderen, goed voor de productie van 100.000 biologische legkippen. Zo’n twaalf bioproducenten leveren hier hun eieren, dat is ongeveer één derde van de biologische productie in België. In het pakstation werken zes mensen, de kippenstal doen we met twee. Vooral de variatie is echt iets voor mij: van begin tot eind betrokken zijn bij het productieproces.”

“Zo’n twaalf bioproducenten leveren hier hun eieren, dat is één derde van het aanbod in België.” leverde haar bedrijf en het verantwoordelijke studiebureau de innovatie-award voor landbouw op van de provincie Limburg. “Zulke investeringen zijn enkel mogelijk als je redelijke verkoopcijfers haalt en een stabiele relatie hebt met je afnemers. Ik ben Biofresh en Delhaize erg dankbaar omdat zij mij van bij het begin hun vertrouwen schonken en nog steeds zorgen voor de verkoop van mijn bio-eieren.” Of hoe een eerlijke prijs een rendabel bedrijf mogelijk maakt. Met voldoende marge om te investeren in het welzijn van de kippen of in automatisering om het werk van personeel te verlichten. “Nieuwe dingen uitproberen houdt de drive erin voor mij; dit jaar is het pakstation aan de beurt. De inpakmachine is aan vernieuwing toe en wordt uitgerust met een nieuwe robot voor de aanvoer van de eieren. De vrachtwagen wordt ook vervangen door een nieuw en milieuvriendelijk model.” Wat in 1989 begon met 1000 biolegkippen en 5000 eieren per week, is 25 jaar later uitgegroeid tot een stabiele verkoop van zo’n 20 miljoen

Bio werkt echt wel. 25 jaar geleden dachten sommigen van niet. “Toen ik mijn eerste eieren met een stationwagen leverde, zei men mij al lachend dat ik maar niet te snel een camion moest kopen. Ik heb nu een chauffeur in dienst die met onze vrachtwagen de eieren bij de boeren ophaalt en externe transportfirma’s verzorgen de leveringen”, vertelt Griet. Niet zozeer het groeien, wel het steeds beter worden, het innoveren en het streven naar kwaliteit, dat is haar drijfveer. “Voor mij is dat ook wat de biosector voor andere bedrijven kan betekenen: altijd een stapje voor zijn, duurzaam innoveren, zodat iedereen uiteindelijk volgt. Zo help je eigenlijk iedereen vooruit. Als zogenaamd kleine biosector hebben we een grotere betekenis dan het percentage marktaandeel.”

Griet was er als de kippen bij in de beginjaren van bio en heeft veel zien veranderen. Ze pioniert met ambitie en zin voor duurzaamheid. Het welzijn van haar legkippen staat voorop. Er zijn erg weinig bioslagerijen in Vlaanderen. Micheline en Luc hebben er een midden in een woonwijk. De controle op hun werk is streng en uitgebreid, maar de smaak en tevredenheid van de klanten spreken boekdelen.

Gezonde dieren, gezond vlees

“Lang durende en eerlijke prijsafspraken met mijn afnemers geven mij ruimte om te innoveren.”

41 > 11 zlb

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 16

Griet Maes biolegkippenhouder en pakstation Bolderhof

Voorkomen is beter dan genezen, is het motto van de biologische veeboer. Biologische dieren kunnen als het weer het toelaat vrij naar buiten, eten voedzaam biologisch voer en krijgen de tijd om te groeien in een ruime zonverlichte stal. Een biologische veeteler kiest robuuste rassen om het gebruik van geneesmiddelen zoveel mogelijk te beperken. Preventieve antibiotica is verboden en bovendien niet nodig. De dieren krijgen de tijd en ruimte om soorteigen gedrag te vertonen. Ze varen er wel bij.

14/04/14 13:06

Slagerskoppel zweert bij de smaak van biovlees

Micheline Van Buynder, bioslager Bioslagerij Van Meert

bio week

Kwaliteit en transparantie bij de bioslager

Micheline en Luc kiezen op smaak. “Ons kippenvlees komt van kippen met vlekjes en zwarte poten. Ze zien er niet uit maar wat een smaak!”

“Wij zijn een bioslager midden in een woonwijk in Lokeren. We werken met producten van bioboeren uit de regio. Luc en ik volharden met plezier in het vakmanschap: we doen alles zelf.” Aan het woord een gedreven slagerskoppel met een hart voor de stiel. Klanten hebben een sterke band met hun producten. Voor velen maken ze slagerswaren op maat. Ze komen van ver voor smaak en kwaliteit, bio komt als motivatie op de tweede plaats. De winkel biedt niet alleen vlees en huisgemaakte charcuterie, maar ook andere biovoeding zoals vers brood, groenten, vegetarische burgers, kaas, sauzen, conserven, bronwater, wijnen en diepvriesproducten. Klanten nemen hier een abonnement op een biologisch groente- of fruitpakket en ontdekken confituren en sap van bioboeren uit de streek. Micheline beaamt: “Met wat je in onze buurtwinkel vindt, kan je een hele week volwaardig en vers koken.” De toon is meteen gezet: kwaliteit blijkt een kernwoord in hun bedrijfsvoering. Maar ook ‘lokaal’ en ‘smaak’. “We kopen onze dieren regionaal aan. Het runds-, kalfs-, lams- en varkensvlees komt van Belgische bioboeren. Mijn favoriete biologische kippenvlees vonden we tot nu toe enkel in Frankrijk.” De Belgische dieren gaan van de bioboer rechtstreeks naar het slachthuis in Mechelen. Dat slachthuis is gecertificeerd voor bio. Zonder biocertificaat en bijhorende controle, mag een slachthuis niet slachten voor de biosector. Elke schakel in de keten staat verplicht onder controle. Na het

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 17

slachthuis gaat het naar de slager. “We kiezen het vlees puur op basis van smaak. Smaak krijg je via voer, levenskwaliteit en rassenkeuze. Zo komt ons kippenvlees van kippen met vlekjes en zwarte poten. Ze zien er niet uit maar hun smaak is superieur. Bij diezelfde Franse boer kopen we ook kalkoen. Als we even lekker Belgisch kippenvlees vinden, kopen we het met plezier aan. Dat zou ons lokaal verhaal compleet maken.” De wetgeving gebiedt hen duidelijk in de winkel te onderscheiden wat bio is en wat niet. Bij slagerij Meert prijkt ook het Biogarantie®label. Dat is een Belgisch privélabel dat op sommige punten nog strenger is dan het Europese biolabel. “We zijn de enige Biogarantie®-slager in Vlaanderen. Dat wil zeggen dat wij gegarandeerd geen nitrietzout gebruiken in producten met een Biogarantie®label. Nitrietzout mag je niet verhitten, wat vaak gebeurt met vlees, want dan wordt het nitrosamine en dat geeft darmklachten.” Jaren geleden had het koppel echt genoeg van de vele hormonen in het vlees. Ze gingen op zoek naar een systeem waarbij ze via transparantie en controle garanties konden krijgen van begin tot einde. “Niet enkel vanaf het afmesten, maar voor de volledige levensduur van het dier. Zo zijn we uitgekomen bij biologisch. Geloof me, dertig jaar geleden was dat pionieren. Samen met een andere slagerij zijn we naar een controleorganisatie gestapt: hoe kunnen wij ons laten controleren op vastgelegde regels voor vlees?” Luc is best trots op dat pionierschap. Voor de verplichte controle hoort een slager thuis in de categorie ‘bioverwerker’. Niet alleen het vlees, maar ook de andere ingrediënten moeten bio gecertificeerd zijn. Eieren, kruiden, specerijen, noem maar op. De regels voor bio zeggen wat er wel en wat er niet in het vlees

mag. Geen chemisch-synthetische smaakmakers, geen fosfaat of bewaarmiddelen, om maar de belangrijkste te noemen. “We gebruiken alleen vitamine C als zuurregelaar en antioxidant, gegarandeerd niet genetisch gemodificeerd en gemaakt met natuurlijke bacteriën.” Want ook genetisch gemodificeerd mag niet in bio. “We worden onwaarschijnlijk streng gecontroleerd. Niet alleen via de uitgebreide controle voor voedselveiligheid van het FAVV, maar ook de biocontroleur komt alles uitkammen. Als bioverwerker ben je in feite dubbel gecontroleerd. We pakken er niet mee

Steeds meer mensen krijgen last van intoleranties en allergieën. “Zij komen bij ons terecht op zoek naar vlees dat ze zonder problemen kunnen eten”, aldus Micheline. “We vermoeden dat het gebruik van antibiotica in voeders en van additieven in de bereidingen hier een rol speelt. Niet het vlees is de boosdoener, wel wat er aan toegevoegd wordt. Bio is dan een goed alternatief.” De slagerij maakt slagerswaren op maat en heeft een duidelijke lijst met glutenvrije verswaren. Een klant die allergisch leek aan salami, bleek allergisch aan synthetische bewaarmiddelen en

“We kiezen het vlees puur op basis van smaak. Smaak krijg je via voer, levenskwaliteit en rassenkeuze.” uit, maar de consument zou eens moeten weten hoe hygiënisch en correct het allemaal is. Het levert ons ook veel geregel en papierwerk op, die dubbele controle, maar we zijn trots op de verdiende certificaten.” Luc en zijn assistente verwerken zelf het verse vlees tot bereidingen en charcuterie. “Luc werkt al jaren met dezelfde boeren en geeft hen feedback over de kwaliteit. Zo was er een veeboer die teveel lijnzaad aan zijn varkens gaf. Allemaal prima, maar van dat vlees was het moeilijk salami maken.” Luc maakt ook zelf kruidensamenstellingen. “Die recepturen verbeteren was voor Luc een proces van lange adem”, knipoogt Micheline. “Ikzelf houd me graag bezig met de recepten van onze bereide gerechten, zoals lasagne en pastasauzen.”

startculturen. “Toen bleek dat ze onze biosalami kon eten, was ze heel content. Hij bevat niets anders dan vlees, biologische kruiden, zout en wat suiker voor de fermentatie. Puur en vol van smaak!”

Ontmoet Griet en Micheline tijdens de Bioweek

blz 11 > 14

14/04/14 13:06

bio week

geitenboerin met passie voor kaas maken

“Onze geiten leven buiten in open stallen en op de wei. Dat proef je in hun melk.”

Kathelijne De Clercq, biogeitenhouder De Volle Maan

Kathelijne veroverde brons met de Geta, haar versie van feta, in een internationale kaaswedstrijd.

“Ik heb in ’t begin toch een paar keer gedacht: zal dat hier wel lukken? Onzekere afzet, twee keer per dag melken ... En er is veel kennis en knowhow nodig voor het melken en verwerken! Gelukkig zijn we vanaf het begin geleidelijk kunnen groeien: klein begonnen en dan stap voor stap vooruit. Met een portie geluk, hard werken én drie jonge kinderen. Onze geiten zijn gezond, maar zijn wij wel zo gezond door al dat harde werken?” Kathelijne zegt het met een kwinkslag. De Oost-Vlaamse geitenboerderij herbergt 300 dieren. De verse melk wordt integraal verwerkt op de boerderij tot kaas en yoghurt. Een gastenverblijf verwelkomt vakantiegangers. “Bart doet de landbouwteelten en het melken. Hij staat op de markt op vrijdag, zaterdag en zondag. Ik melk de geiten in het weekend en run de kaasmakerij en de vakantiewoning. Helpen bij het lammeren is ook mijn job. Aan de kaasmakerij is een kleine hoevewinkel, dus zowel mijn man als ik hebben rechtstreeks contact met onze klanten, wat we erg leuk vinden.” “Het is keihard werken, maar ik vind wel rust omdat we nu zeker zijn van onze afzet. De vraag overstijgt zelfs ons aanbod. We staan dus op een kantelpunt: worden we groter of niet? Wil ik dat wel, vraag ik me af, want ik doe graag veel zelf.” Binnenkort krijgt Kathelijne door

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 18

een ruilverkaveling toegang tot extra weiden rond de boerderij. “We zijn hier erg blij om, het garandeert dat onze dieren zoveel mogelijk buiten kunnen grazen.” Groei lijkt onvermijdelijk. “Maar ik wil niet raken aan onze kwaliteit of ons engagement voor bio.” Om genoeg en lekkere melk te produceren volgens biologische normen, zorgt Kathelijne dat haar dieren uit zichzelf gezond zijn. De geiten leven in open stallen en gaan in de lente en zomer elk mogelijk moment naar buiten. “In de lente zetten we de kleine geitjes met z’n allen in een weide met een mobiele stal. Daar blijven ze dan maanden aan een stuk tot het einde van de zomer. We doen ook aan ‘omweiden’: we verhuizen de grazende geiten van perceel naar perceel. Zo voorkomen we op eenvoudige manier wormen.” In de winter houden de open buitenwanden van de stal de geiten gezond met veel zuurstof en licht. De stal loopt lichtjes in een putvorm, zodat een dikke laag mest met een dagelijks verse laag stro voor warmte zorgt.

verstand. Pure voeding, gemaakt door middel van een gezonde bodem, gezonde planten en dieren, brengt je telkens bij de oorsprong van het leven. Pure voeding betekent dus ook puur kunnen werken; ik vind het heel fijn dat ik als bioboer het ecologisch evenwicht een handje kan helpen.”

ductie. “Er zitten zoveel meer voedingsstoffen in rauwe zuivel. Geitenzuivel is door de kleinere vetdeeltjes sowieso beter opneembaar en rauw ook beter verteerbaar. Het vergt uiteraard wel een erg hygiënische verwerking. Maar verhitten doen we dus niet. Zo behouden we de goede bacteriën die zorgen voor een goed evenwicht in de kaas.”

“De bodem van onze velden lééft, dat is onze beste start voor gezondheid en kwaliteit.”

“Weet je, lente smaakt anders dan winter. Wanneer de geiten voor het eerst melk produceren na het grazen op de lenteweides, dan proef je echt een verschil in de melk. Die frisse smaak! Het voordeel van de winter is dan weer dat de yoghurt dikker is vanwege het hoger vetgehalte. In de zomer gaat het maken van een natuurkaasje dan weer makkelijker. Ik standaardiseer dat niet, het is juist zo boeiend en ook gezond om de seizoenen te volgen.”

Biodiversiteit op het veld is heel belangrijk op de Volle Maan. Elk jaar bouwen ze nestkasten bij en planten ze knotwilgen en hagen waar veldmuizen en egels schuilen. “De bodem van onze velden lééft, dat zie je aan de humusrijke bovenlaag en het bodemleven. En zo hoort het. Die levende bodem is onze beste start voor gezondheid en kwaliteit. Het gras dat hier groeit, voedt onze dieren en bepaalt onze melk.” Op een perceel groeven ze de oorspronkelijke poel opnieuw uit, omdat de begroeiing omheen een poel een grote variatie aan flora en fauna aantrekt. “Onze boerderij lijkt wel een ecosysteem dat op zichzelf bestaat met een eigen kringloop. Natuur en landbouw komen hier samen met de boer als natuurbeheerder. En dat vertaalt zich in een goede melkproductie, in voedzame melk en gezonde, tevreden dieren.”

“Pure voeding is niet ingewikkeld of raar doen,” vervolgt Kathelijne, “het is gewoon gezond

Kathelijne maakt rauwmelkse kaas. Ze beschouwt dat als het speerpunt van haar pro-

“Wei is de vloeistof die uit de jonge kaas lekt. Het bevat veel mineralen. Wei zit deels in onze kaas, zeker in de meer vochtige types, en wordt ook wel apart gebruikt. Sommige toprestaurants, zoals In de Wulf of het voormalige Oud Sluis, verwerken onze wei in sausjes. Dat steeds meer koks met ambachtelijke bioproducten werken, heeft veel met de smaak te maken. Dat is een heel positieve evolutie.” Kathelijne heeft zelf ook talent voor smaak. Enkele jaren geleden won de Volle Maan de derde prijs in de reeks zachte kaas zonder korst van een internationale biokaaswedstrijd, met een eigen versie van de feta, hun ‘Geta’. “Het is onze enige wedstrijd tot nu toe; onze dochter had ons gepusht om mee te doen”, lacht ze. “Geta is één van mijn favorieten om te maken; ik ben er fier op.”

14/04/14 13:06

bioboerin kiest voor melkrobots en zelfgeteeld ruwvoeder

Extra steun voor investeringen in bio Grote investeringen in gebouwen, uitrusting of machines dringen zich soms op. Om landen tuinbouwbedrijven hierin te ondersteunen, bestaat de investeringssteun. De Vlaamse overheid geeft extra steun (tot 38%) aan investeringen die specifiek bedoeld zijn voor de biologische landbouw. Deze steun is mogelijk dankzij het Europese beleid voor landbouw en platteland.

bio week

“Meer grasklaver voor de koeien betekent meer omega 3 in de melk.” Zowel Lien als haar man Philip zijn opgegroeid op een melkveebedrijf. Haar ouders werken biologisch sinds 1986 en zijn gekend voor hun kaas het ‘Keiems Bloempje’. “De combinatie van melkvee en kaasmakerij werd hen te zwaar en ze wilden graag hun koeien aan ons verkopen. Een winwinsituatie: wij konden uitbreiden en mijn ouders gas terugnemen. Om de koeien te kopen en melk te kunnen leveren voor de biokazen, moesten wij wel omschakelen naar bio.” In 2000 zetten ze de stap en sinds 2002 is de West-Vlaamse boerderij ’t Vier Uiterstenhof volledig biologisch. De omschakelperiode is berucht want financieel lastig. Lien beaamt: “In het begin hebben we zwarte sneeuw gezien. Eerst hadden we 45 koeien, in 2002 het dubbele. Dat was een enorme investering: een grotere stal, meer grond … Bovendien had ik mijn job als leerkracht EngelsSpaans opgezegd om voltijds in het bedrijf te stappen. De omschakelperiode naar bio is echt moeilijk. Je krijgt nog geen meerprijs voor je melk, terwijl je vanaf dag één enkel biologisch voer aan je koeien mag geven.” Het melken duurde toen vijf uur per dag: met drie kleine kinderen een tijdrovende klus. In 2008 bouwden ze daarom een stuk stal bij en installeerden ze melkrobots. “We kunnen nu flexibeler werken en hebben meer tijd voor de kinderen. Het is een duur systeem maar als je een beetje sociaal leven wilt, een noodzakelijke investering. Het bespaart ons zo’n drie uur werk per dag.” Een melkrobot is te vergelijken met een soort box waar de koeien 24u op 24u in kunnen lopen vanuit de open vrijloopstal. Ze beslissen zelf wanneer ze gemolken worden. “Het is niet alleen voor ons, maar ook voor de koeien veel beter.

Vroeger werden ze enkel ’s morgens en ’s avonds gemolken en wachtten ze soms twee uur in groep om door de melkstand te gaan. Nu gaan ze tot vier keer per dag en ervaren minder stress.” Dankzij die moderne installatie hebben de koeien minder druk op de uier en minder kans op mastitis, een veel voorkomende uierontsteking. “Omdat we in bio preventief geen antibiotica mogen gebruiken, letten we goed op de gezondheid van de dieren. Wij fokken op robuustheid. Wij verkiezen koeien die lang meegaan met een sterk beenwerk boven hoge productiecijfers. Daarom geven we liefst ruwvoer; krachtvoer dient enkel om de productie te stimuleren en dat is niet ons streefdoel.” Voor het comfort installeerden ze matrassen in de ligboxen waar de koeien op kunnen liggen. Al deze inspanningen werpen hun

Omdat het rantsoen minder krachtvoer en weinig soja bevat, zit er in de mest van de koeien minder stikstof en is er dus minder kans op milieuoverlast. “Maar voor de mestwetgeving is alle mest gelijk; daarom mogen we niet alle mest op onze akkers afzetten. Jammer, want zo kunnen we het grasland onvoldoende voeden. Het kost ons nu niet alleen veel geld om mest elders af te zetten, maar ook om extra voer aan te kopen omdat het grasland niet voldoet. En dan spreek ik nog niet over al die onnodige kilometers … De enige oplossing op dit moment is een aanpassing van de wet of grond bijkopen en dat is - betaalbaar - moeilijk te vinden.” Een ondernemer kan idealistisch zijn, maar zonder inkomen duurt het niet. “Een correcte prijs voor je product is cruciaal. In de beginjaren

“Liever een koe die lang meegaat dan de hoogste productiecijfers.” vruchten af. In de boekhoudgroep kan Lien hun cijfers vergelijken met die van andere melkveehouders; de veeartskosten zijn duidelijk lager dan bij enkele gangbare collega’s. “We telen zoveel mogelijk het voer zelf. Afhankelijk van de weersomstandigheden kan de opbrengst variëren, maar we zijn toch voor 70 à 80 procent zelfvoorzienend.” Het rantsoen van de koeien bestaat vooral uit grasklaver, een beetje maïs en graan. Omdat ze niet chemisch bemesten, zaaien ze klaver in het gras. Die klaver trekt stikstof aan uit de lucht, wat de bodem voedt. Bovendien zit er dankzij de klaver meer omega 3 in de melk. “Sinds de omschakeling naar bio telen we minder maïs omdat die moeilijk onkruidvrij te houden is. Ook de distels en netels onder de omheining moeten we manueel maaien. Dat vergt nu veel meer tijd dan vroeger volgens de gangbare manier.”

vroegen we een overbruggingskrediet, maar de bank vond bio een te groot risico. In de loop van de jaren is het vertrouwen wel gegroeid.” Ook het bedrijf is gegroeid (nu 130 koeien) en er is een stabiele afzet aan coöperatieve Biomelk Vlaanderen en aan broer Dries, die intussen de ouderlijke kaasmakerij overnam. “Zo’n zestig procent van de melk verkopen we rechtstreeks aan mijn broer: een zekere verkoop aan een eerlijke prijs.” “We willen graag alles met ons twee doen en autonoom blijven. Mijn man doet het voeren, het insemineren en het veldwerk. Ik doe de boekhouding, de kalfjes, controleer de gegevens in de melkrobot en houd de ligboxen proper. Als er veel veldwerk is in de zomer spring ik daar ook bij. Uitbreiden is niet nodig, misschien later als één van de kinderen in het bedrijf komt”, droomt Lien.

“Veel van onze melk gaat aan een eerlijke prijs naar mijn broer, die er zachte West-Vlaamse biokazen van maakt.” Lien Debergh, biomelkveehouder ‘t Vier Uiterstenhof

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 19

blz 11 > 14

Ontmoet Kathelijne en Lien tijdens de Bioweek blz 11 > 14

14/04/14 13:06

bio week

samenwerking, vakkennis en lokale afzet bij Vlaamse bio-ondernemers

Lokaal en bio: sterk, lekker en leuk

Een piepjong koppel gaat samen bioboeren, want ze willen met trots, tevredenheid en veel vakkennis hun beroep uitoefenen. Een even jonge vrouw met passie voor brood bakken en het verwerken van fruit vindt puur natuur een bijzondere troef. En Godfried voelt zich al bijna veertig jaar zeer tevreden als bioboer in de korte keten.

Jarno Claeys groenteteler en marktkramer in omschakeling naar bio ‘t Ambrozijn

“Als bioboer moet je je expertise maximaal benutten. Dat motiveert mij.”

EU-steun voor de omschakelende boer Bioboer wordt je niet van de ene op de andere dag. Vanaf de dag dat een boer zich engageert om volledig biologisch te werk te gaan, begint zijn omschakelingsperiode te lopen. Die kan 2 tot 3 jaar duren afhankelijk van de teelt. Tijdens deze periode heeft de boer hogere kosten en lagere opbrengsten. Hij ontvangt nog geen meerprijs voor zijn product dat hij nog niet als bio mag verkopen. Om boeren tot omschakeling te stimuleren en de omschakelperiode financieel haalbaar te maken, betaalt de Vlaamse overheid een omschakelpremie. Deze premie is mogelijk dankzij het Europese beleid voor landbouw en platteland.

“Door onze kleinschaligheid en grote variatie spelen wij op veilig. Klein maar onafhankelijk!”

Jarno houdt van puur natuur. Hij zag in landbouw de oorsprong van veel van onze problemen en ziet er ook de oplossing. Hij brak zijn studie voor bio-ingenieur af en volgde bij Landwijzer een praktijkopleiding voor bioboer. Als jonge snaak van 21 waagde hij eind 2012 met veel goesting de sprong: sindsdien boert hij samen met zijn vriendin Christel op een stuk grond van haar ouders, onder de naam ‘t Ambrozijn in het West-Vlaamse Oostkamp. In september 2014 zullen ze klaar zijn met omschakelen naar bio en krijgen ze hun certificaat en het biolabel. Resoluut kiest hij voor korte keten. Eigen teelten mag hij intussen, na 1 jaar omschakelen, verkopen als ‘bio in omschakeling’. “Klanten komen bij ons marktkraam voorzichtig proberen met één zakje groenten of fruit. Daarna komen ze terug voor de smaak, dat valt wel op. We proeven ook alles zelf: onze eigen teelten, de producten van collega-boeren en van de groothandel. Is het niet lekker genoeg, dan kunnen we er niet trots op zijn en verkopen we het niet.” “Op de route naar de markt haal ik verse waren bij verschillende collega-bioboeren, als aanvulling op ons eigen aanbod. Lokaal en bio, dat vind ik een sterke combinatie.” Daarom zijn ze recent gestart met het verdelen van groentepakketten in Brugge en het Meetjesland. “We merken dat de mensen de versheid, de diversiteit en de band met de boer enorm waarderen.” Contact tussen boeren vindt Jarno heel belangrijk. Hij is een jonge boer die wil leren van de oudere generatie. “Ik wissel kennis en ideeën uit met andere bioboeren en kan hen ook om raad gaan vragen. Zo’n collegiale en open houding onder boeren vind je bij bio vaak. Dat is niet alleen bewonderenswaardig maar ook echt nodig, want als bioboer moet je behoorlijk wat kennis en knowhow verzamelen om je oogst en afzet tot een succes te brengen.” “Biologische boeren moeten hun eigen praktijkkennis en expertise maximaal benutten. Dat is het wat mij motiveert. Ik zal kunnen leven van mijn job, zonder

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 20

steeds maar groter te worden of chemische producten te moeten gebruiken,” stelt Jarno gedreven. Hij raakt daar aan één van de kernwoorden van een familiaal landbouwbedrijf: autonomie. Voor Jarno een Christel een erg belangrijk aspect. “Het lijkt mij dat veel gangbare boeren vastzitten in een straatje van steeds intensiever en grootschaliger. Steeds grotere financiële risico’s ook. En zelfs met zo’n groot bedrijf komen velen niet rond. Ze zijn in feite niet meer baas over hun eigen bedrijf.” (rustiger) “Er zijn veel gangbare boeren in onze buurt en we merken dat ze onze aanpak met gezonde nieuwsgierigheid volgen. Ik heb wel het idee dat we het moeten waarmaken. Ik heb er vertrouwen in.” Jarno is met zijn landbouwactiviteiten gestart in september 2012. Toen meldden ze zich aan bij een van de vier onafhankelijke controleorganisaties bevoegd voor de controle op bio. Van bij de start houden ze zich aan alle wettelijke normen voor biologische productie en ze zijn bijna officieel biologisch. “We zijn in ‘omschakeling naar biologisch’. Ik zeg graag dat we onze grond een soort zuiveringskuur geven om eventuele resten uit het verleden weg te werken. Bovendien maken we onze bodem gedurende twee jaar extra rijk en gezond, want een humusrijke, veerkrachtige bodem is dé sleutel tot een succesvolle landbouw zonder chemische pesticiden of kunstmest. De bodem geeft meer dan ze neemt als je haar met respect behandelt.” Intussen verbetert Jarno zijn bodemkwaliteit met diepwortelende graangewassen. “Ik zaaide afgelopen najaar drie voedergewassen - triticale, haver en erwten - door elkaar. En ik zie opnieuw dat bio werkt: door de menging van soorten heb ik geen onkruid en er is altijd wel een soort die lukt. Toen hadden we een bijzonder nat najaar, wat twee van de drie soorten eerst verzwakte. De derde soort kon daar juist goed mee om en uiteindelijk hadden we een volle oogst, zonder gedoe met plagen zoals graanhaantje of teveel onkruid.” Jarno kent als geen ander de voordelen van een agroecologische aanpak. “Wie denkt dat kleinschalige landbouw zonder boosters zoals kunstmest zwak is, heeft het mis. Ik zie juist dat wij door onze kleinschaligheid en grote variatie aan teelten op veilig kunnen spelen. We zijn klein maar wel onafhankelijk. Economisch zullen we nooit erg lijden onder een mislukte teelt want door de variatie en de verkoop via de korte keten staan we sterk.”

Marlies Billens, biobakker en winkelier ‘t Bioschuurke

Marlies rolde als vanzelfsprekend in het ondernemerschap. Al meer dan 20 jaar teelt haar vader biologisch pitfruit in het landelijke Oetingen en bakt hij als patissier in de eigen bakkerij. Een deel van de oogst verkoopt de familie vers of verwerkt in de boerderijwinkel. Marlies nam het roer over, met een extra boon voor het broodbakken en de viervruchtentaart. Uitdagingen genoeg voor een pure dochter die van aanpakken weet. “Ik bak elke week zelf brood, taart en koffiekoeken. Mijn favoriet is brood met zuurdesem dat langzaam rijpt. Mijn vader komt voor zijn plezier wekelijks mee bakken, voor de speciallekes zoals meringue of huisgemaakte pralines. Van onze appels en ander biologisch fruit maken we zelf sap, confituur, compote, stroop, taart en gebak. Ons doel was vanaf het begin om niets te verspillen. Uit de boerderijwinkel verwerken we groenten in quiche of plattekaas in kaastaart. Zo wint iedereen erbij: wij laten niets verloren gaan en de klant vindt lekkere, verse en huisgemaakte gerechten.”

“Ik ben ‘happy ignorant’ wat betreft chemische hulpstoffen.”

“Smaak en biologisch horen voor mij samen. Geen verbeteraars of chemische additieven in bio. Die zijn ook niet nodig. Ik leerde van mijn vader om ‘puur’ te bakken. Ik heb geen officieel bakkersdiploma daarom ken ik niets van broodverbeteraar en dat beschouw ik als een rijkdom. Ik ben happy ignorant. Wij gebruiken degelijke, biologische olijfolie: dat werkt prima als broodverbeteraar. Het brood bewaart ook langer. In gebak gebruik ik wijnsteenbakpoeder en voor cake is vers eiwitstijfsel al wat je nodig hebt.” “Ik ken mijn ingrediënten goed, alles bio uiteraard. De melk komt van Seppe en Hilde in Gooik. De eieren van onze eigen kippen of van een collega-bioboer. De boter is van Zuiver Zuivel. Biologische bloem durft wel eens wisselen van kwaliteit. Dat is normaal, want het is een niet-gestandaardiseerd natuurproduct. Zeezout kan niet bio gecertificeerd zijn, wel ecologisch ontgonnen en onbewerkt. En zelfs parelsuiker is sinds kort te vinden in biologische versie!” “De vraag naar producten uit de bakkerij zit duidelijk in de lift. Ik vraag me af tot op welk punt ik dit nog alleen kan doen. Als jonge ondernemer heb ik het niet slecht: mijn zaak draait goed, ik heb plezier in mijn werk … en altijd overschot aan lekker en puur eten in de buurt!”

14/04/14 13:06

bio week

“Voor ik begon, stond hier enkel maïs. Nu staan er zo’n zeventig gewassen.”

Godfried Bervoets, biogroententeler Wijngaardhof Bioboer Godfried en zijn medewerkers werken met computergestuurde serresystemen bij regen, wind en koude.

Toen hij twaalf was, ging Godfried al helpen bij boeren uit de buurt. “In 1985 begon ik biologisch te telen voor eigen gebruik, de overschot verkocht ik op de zondagse boerenmarkt in Kapellen. Dat ging zo goed, dat ik speciaal voor de markt ben gaan telen. Van mijn klanten kreeg ik wel eens de reactie ‘jij kan wel zeggen dat het bio is, maar kan je dat bewijzen?’, dus wilde ik me laten controleren”, vertelt hij. Sinds 1991, bij het ontstaan van de biologische wetgeving, is Wijngaardhof gecertificeerd bio. “Dat jaar heb ik mijn voltijdse job opgezegd en ben ik markten gaan bijdoen.” “Voor de markten moest ik om vier uur ‘s ochtends opstaan. Als je dan in de late namiddag thuiskomt en aan het veldwerk moet beginnen, heb je niet veel energie over.” Gelukkig was zijn neef Jelle door dezelfde microbe gebeten en kon Godfried een tiental jaar geleden de markten aan hem doorgeven. “Op zondag sta ik nog zelf op de markt; verse groenten verkopen aan een prijs die goed is voor mij én voor de klanten, daar haal ik veel voldoening uit.” Naast markt en boerderijwinkel, fungeert Wijngaardhof als verdeelpunt. “We leveren groenten en fruit aan een 17-tal Voedselteams, aan de nieuwe winkel van Jelle, enkele restaurants, het Conservatorium, de campussen van Universiteit Antwerpen, Karel De Grote Hogeschool … Wat ik niet heb staan, koop ik rechtstreeks van collega-bioboeren. Ik rijd toch, dus ik kan beter met een volle camion rijden. Bovendien heb ik zo een ruimer aanbod en kan ik mij specialiseren in fijne groenten uit de serres.” Godfried is steeds op zoek naar nieuwe soorten. “Soms ontdek ik zelf nieuwe dingen of teel ik een speciale groente op vraag van restaurants, zoals hertshoornweegbree, oxalisknol of vogelmuur. Het leuke aan rechtstreekse verkoop is dat je eens iets speciaals in een groentepakket kan steken met een receptje erbij, zodat de mensen het leren kennen.” “Voor ik begon, stond hier enkel maïs en de eerste jaren dat ik teelde, groeide er zo goed als niets door de onkruidverdelgers die in de gangbare maïsteelt gebruikt werden. Nu staan er in het seizoen zo’n zeventig soorten

“Biologische olijfolie werkt prima als broodverbeteraar.”

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 21

gewassen op iets minder dan twee hectare.” De serres zijn verdeeld in 18 vakken; het kan zes jaar duren voor een soort terug op dezelfde plaats staat. “Het teeltplan is elk jaar een puzzel: vruchtwisseling is erg belangrijk om de grond gezond te houden en plagen te vermijden, dat kan je niet onberedeneerd doen.” “Ik merk dat mijn investeringen in een gezonde bodem met vruchtwisseling en compost hun vruchten afwerpen. Ik heb nog nooit zo’n mooie prei geoogst als dit jaar. Dat is voor mij het bewijs dat ik nu een gezonde bodem heb”, vertelt Godfried. “Ook van ziekten en plagen heb ik weinig last. Ik gebruik zo goed als niets, zelfs geen toegestane biologische bestrijdingsmiddelen. En natuurlijke bestrijders zoals sluipwespen komen vanzelf in de serres omdat er een natuurlijk evenwicht heerst.” Naast seizoensarbeiders en wekelijkse hulp van bewoners van een dagcentrum, heeft Godfried sinds 2013 twee extra werkkrachten, zodat er nu vier vaste medewerkers in dienst zijn. “Mijn vrouw helpt ook halftijds mee en doet de bestellingen voor de winkel, want op vraag van onze klanten vullen we ons aanbod verse biogroenten en fruit aan met enkele droogwaren”, vertelt hij. “De laatste twee jaar kunnen we enorm veel realiseren op korte termijn. We investeren volop in een bureau met personeelsruimte, een beton voor de compost, een gereedschapsruimte … We hebben in de nieuwe serre ook geïnvesteerd in een beregeningscomputer en klimaatcomputer. Alles is computergestuurd: ik heb een weerstation dat windrichting en windsnelheid meet en de dakramen sluiten automatisch als het regent.” “Ik wil de koeling uitbreiden en combineren met een werkplaats voor de pakketten, een tunnelserre erbij, zuivel in de pakketten ... er zijn nog zoveel mogelijkheden. En in de winkel zie ik nog steeds nieuwe gezichten koment, zonder reclame te maken. Soms denk ik, zo had het twintig jaar geleden al moeten zijn. Zoals het nu evolueert, wil ik gerust nog even verder doen, dan hoef ik niet met pensioen!”

Ontmoet Jano, Marlies en Godfried tijdens de Bioweek blz 11 > 14

14/04/14 13:06

bio week

Flexibiliteit en veerkracht op een autonoom bedrijf

Het jaar van de familiale landbouw Als een jaar naar je vernoemd wordt, dan ben je bijzonder: ofwel bedreigd ofwel jarig. Bij de familiale landbouw is het eerder het eerste, al bestaat het sinds mensenheugenis. Familiale landbouw klinkt als ‘het hele gezin, klein en groot, mee het veld op’. Een breugeliaans schilderij. Toen de Verenigde Naties 2014 uitriepen tot het Internationaal Jaar van de Familiale Landbouw, deden ze dat eerder met focus op het zuiden. Toch is het concept familiale landbouw ook in ons maatschappijmodel relevant: het verwijst naar autonomie, flexibiliteit en veerkracht. Op een familiaal landbouwbedrijf hebben de boer en de boerin zeggenschap over de keuze van gewassen, de organisatie van het werk,

de verdeling van het inkomen. Ze beheren zelf de productiefactoren grond, water, grondstoffen, zaaigoed en krediet. Een familiaal landbouwbedrijf probeert risico’s te beperken door in verschillende teelten te investeren, door de afzet te diversifiëren, door grondstoffen op het eigen bedrijf te verwerken en zo meerwaarde te creëren. Dat maakt haar flexibel en veerkrachtig. Klaar om in te spelen op nieuwe behoeften van klant en maatschappij. Met de zekerheid dat haar diverse activiteiten een opeenvolging van alleen maar magere jaren erg onwaarschijnlijk maakt. Bio en familiaal zijn natuurlijke bondgenoten. Een bioboer is sowieso gedwongen om jaar na jaar zijn teelten te variëren. Om de bodem niet uit te putten past hij teeltrotatie toe en vermijdt hij verregaande specialisatie. Gezien het belang

van natuurlijke bemesting en gesloten kringlopen binnen bio, is het gemengd bedrijfstype een na te streven ideaal, te realiseren op één bedrijf of als samenwerking tussen verschillende bedrijven. Ook dat werkt diversificatie en dus risicospreiding in de hand. Bioboeren kiezen vaak voor korte ketenverkoop, hoevezuivel, fruitverwerking en het aanbieden van abonnementen. Lees er de verhalen van Jarno, Marlies, Godfried en Kathelijne maar op na. Een biologisch landbouwbedrijf zal ook eerder een brede waaier aan commerciële en sociale activiteiten ontplooien en zich inbedden in de lokale gemeenschap. Het is niet toevallig dat CSAboerderijen, waar het risico van het boeren mee gedragen wordt door de klantenkring, steevast gebaseerd zijn op duurzame biologische

of agroecologische landbouw. Familiale landbouw is ook in het zuiden hét antwoord op twee grote uitdagingen: de voedselzekerheid verhogen en de natuurlijke rijkdommen beschermen. Voormalig VNrapporteur voor het recht op voedsel, Olivier De Schutter, heeft het keer op keer benadrukt. We moeten de kleine onafhankelijke landbouwers steunen zodat zij voedsel en een toekomst hebben. Een stelling die professor Pablo Tittonell in deze krant beaamt. Voedsel kan best verbouwd worden waar het nodig is. Op autonome, familiale landbouwbedrijven. Want dat geeft de beste garantie op voedselzekerheid en bescherming van natuurlijke rijkdommen. Hier en in het zuiden.

De boer is terug van weggeweest. Een nieuw type boer staat op: zelfverzekerd en onafhankelijk. Klaar voor de toekomst met een gediversifieerd bedrijf. Al kan een boer vaak wat steun gebruiken om duurzame toegang te krijgen tot grond.

De Landgenoten participeren in biogrond

Boeren zonder grond? Landbouwgrond is duur. Jonge mensen die willen boeren, krijgen het noodzakelijke startkapitaal vaak niet bijeen. Boeren die willen uitbreiden, beschouwen de extra lening als niet haalbaar. De prijs van de grond staat vaak niet meer in verhouding tot de waarde van de productie die op die grond kan gerealiseerd worden.

bodemvruchtbaarheid. Een werk dat gauw meerdere jaren vergt. En dat riskeert verloren te gaan wanneer de boer stopt of de grond wordt verkocht.

Absurd want voedsel verbouwen is niets minder dan een cruciale hoeksteen van een maatschappij. Als een maatschappij dat onmogelijk maakt...

dat landbouwgrond koopt en aan een redelijke prijs verhuurt aan een bioboer. De Landgenoten aanvaardt schenkingen van grond en geld en schrijft aandelen uit. Met die middelen koopt het fonds landbouwgrond aan - vaak grond die reeds bewerkt wordt door een pachtende bioboer. Om vervolgens die grond ter beschikking te stellen aan diezelfde bioboer. En later aan zijn opvolger. Zo wordt de bestemming van die grond voor biolandbouw voor generaties verzekerd.

Vanuit die gedachte richtten verschillende middenveldorganisaties eind april De Landgenoten op, een participatief grondfonds

Meteen is ook het levenswerk van de bioboer beschermd: een bioboer investeert sterk in het opbouwen van de natuurlijke

www.delandgenoten.be

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 22

De Landgenoten stimuleert bioboeren om zich in te bedden in de lokale gemeenschap en economie, om sociale activiteiten te ontplooien en rechtstreekse verkoop te realiseren. Om veerkrachtig en flexibel te boeren. Voor een levend land.

Biogarantie® is het Belgische keurmerk voor bio. De biosector streeft naar een duurzame wereld, hier en nu, elders en later. Bedrijven die kiezen om het Belgische label Biogarantie® te behalen, gaan voor bio op volle kracht. Ze zetten zich extra in voor ecologische, sociale en economische duurzaamheid. Biogarantie® vraagt immers aandacht voor een eerlijke prijs, zorg voor water, energie, biodiversiteit, transport, verpakking en afval. Biogarantie®-houders zijn gecertificeerd bio conform de Europese wetgeving voor bio. Biogarantie®-producten garanderen voor de consument de link met een Belgische producent of verwerker. Logisch dat consumenten het meeste vertrouwen hebben in Biogarantie®

www.biogarantie.be

Word jij een Landgenoot?

14/04/14 13:06

PUBLI

Een heerlijke koffie met een verhaal Per verkocht pakje Bio Pachamama schenkt Koffie Kàn 20 cent aan Coffee Kids. In Latijns-Amerika hebben vooral vrouwen het moeilijk omdat ze weinig toegang hebben tot land, krediet of kapitaal. Met 15 euro zorgt Coffee Kids ervoor dat een vrouw wordt onderwezen in financieel beheer, microkredieten en bedrijfsadministratie. Zo konden vorig jaar 80 vrouwen een inkomen verwerven en hun gezin een betere toekomst garanderen! Te koop in de biowinkel, de speciaalzaak en de betere bakker. www.koffiekan.be

Actieve regeneratie voor de rijpere huid Granaatappel Verstevigende Gezichtsverzorging van Weleda bevat biologische granaatappelpitolie en granaatappelsap, rijk aan vitaminen, polyfenolen en essentiële vetzuren. Granaatappel Verstevigende Gezichtsverzorging stimuleert de celvernieuwing, verstevigt de huid, verzacht rimpels en gaat vroegtijdige huidveroudering tegen. De producten bevatten geen synthetische parfum- of kleurstoffen noch conserveringsmiddelen of minerale oliën. www.weleda.be/granaatappel

Voor bij de koffie Niets Belgischer dan een Luikse wafel. De bio suikerwafel van Biscovit is gebakken met speltbloem en bevat heerlijk knapperige stukjes rietsuiker die smelten in je mond. De suiker is zowel biologisch als fair trade en volledig ontwikkeld door de wafelbakker zelf. Een echt traditioneel recept. Proef de authentieke smaak. Te koop in de biowinkel en in de supermarkt. www.dimabel.be

Gezond tussendoortje Al meer dan 35 jaar is Ceval Healthfood dé specialist voor gezonde voeding. Naast een uitgebreid gamma aan suikervrije en gezonde tussendoortjes, bevat hun smakelijke assortiment ook biologische koeken en sappen. Laat je verleiden door de fruitkoek, de zemelen fruitkoek, de fruitcarré of de speculoos troubadour. Te koop vanaf 2,65 euro in de biowinkel. www.vitaline.nu

Verleidelijk bio Melk rijk aan gezonde vetzuren De melk van Zuiver Zuivel is dagvers. Dat wil zeggen dat de melk uitsluitend gepasteuriseerd is, waardoor de kwaliteit optimaal behouden blijft. Pasteuriseren is een wettelijk vereiste hittebehandeling op lage temperatuur, die de belangrijkste ziektekiemen doodt. Zo kunnen wij de heerlijke smaak van verse koemelk het best benaderen. Biologische melk is, dankzij het natuurlijke rantsoen van melkkoeien die vaak buiten grazen, bovendien rijk aan gezonde vetzuren. Verkrijgbaar in de biowinkel, vanaf 1,59 euro (1l halfvol) en 1,73 euro (1l volle melk).

Verfrissing op warme zomerdagen De biologische fruitdrank van Bionina is gemaakt met natuurlijk sprankelend mineraalwater, zonder kleurstoffen of bewaarmiddel. Ontmoet de vier grappige personages met elk hun eigen smaak: Uncle Pomegranate & The Cranberries (met veenbessen en granaatappel), Miss Blood Orange (bloedappelsiensap), Lady Pink Grapefruit (pompelmoes), en Mister Lemon (citroen). In de boomgaard van Bionina groeit het fruit op een natuurlijke manier tot het wordt geplukt. Zonder chemische meststoffen en zonder pesticiden. Het water is rijk aan bicarbonaten en dat zorgt voor een goede spijsvertering. Verkrijgbaar in de betere biowinkel en in restaurants met bio. www.bionina.com

www.zuiverzuivel.nl

Omdat bio niet duur hoeft te zĳn. uw biologische verswinkel

Bioweek vanaf 07/06 t.e.m. 15/06

Bio Shop vindt u in: Borgerhout - Bornem - Brussel - Deinze - Eupen - Gent - Hamme Hasselt - Lier - Merchtem - Neerpelt - Ninove - Oostende - Oudenaarde Schilde - St-Amandsberg - St-Niklaas - Stekene - Turnhout - Wilrijk

www.bioshop.be

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 23

OP WEG NAAR MORGEN !

14/04/14 13:07

bio week

Ontdekken, genieten én winnen!

De Bioweek is het moment om bio zelf te ontdekken. Online maak je van vrijdag 30 mei tot en met maandag 16 juni kans op talloze leuke prijzen met de wedstrijd ‘Bio Deluxe.’

Maak kans!

www.bioweek.be

Win de Bioweekhoofdprijs: barbecuefestijn voor 10 vrienden door WEBER AIRSTREAM®, bereid met biologische voeding en dranken geschonken door de Origin’O-biowinkels. De Smokey Joe, ter waarde van 99 euro, krijg je mee naar huis om het feest verder te zetten.

rabarbersorbet Ingrediënten 500 g rabarber • 200 g rietsuiker • 1 tl gedroogde roze peperbessen, optioneel • sap van 1 citroen • extra: aardbeien

Bereidingswijze

Stoof de rabarber met de suiker en de peperbessen gaar op een laag vuur. Laat afkoelen. Voeg het citroensap toe en mix fijn in ee keukenmachine. Doe de coulis in de ijsmachine en draai tot ijs. Of giet de coulis in een ijsblokjesvorm en laat bevriezen. Mix de ijsblokjes kort en krachtig in de keukenmachine. Serveer met aardbeien.

vijf redenen om bio te kopen

Lotte: “Ik wilde bio kopen voor onze baby, maar ik wist niet goed waar te beginnen. Via de online BioGenietenGids vond ik mijn vaste adresjes en ontdekte ik ook kinderopvang met biovoeding.” (Foto: Lisa Develtere)

Adressen met bio in jouw buurt? www.biogenietengids.be

zo herken je bio > aan het woord ‘biologisch’ > aan het Europees logo: > aan de controlecode BE-BIO-xx

Lekker puur

Goed voor je lijf

Schone akkers

Vriendelijk 100% voor dieren toekomst

> aan het Belgisch logo:

lekker bio

Bioweek buitenkansjes De Bioweek van 7 tot 15 juni is jouw buitenkans om in de biowinkel niet alleen heerlijke boodschappen te doen, maar ook een proevertje of promotie te ontdekken. Bovendien zijn er tientallen Bioweekactiviteiten in heel Vlaanderen. Ideaal voor een origineel lente-uitstapje! Lekker dichtbij of liever verder weg? Zoek handig en snel in de Bioweekkalender op www.bioweek.be.

www.bioweek.be

BW2014_DeStandaard_Bioweekmag14_definitief.indd 24

14/04/14 13:07