v ÂÈÍÊÎ ÌÜÎÄÅÐÍÄÎÐÔÅÐ
ÆÈÂÎÒÚÒ ìè å íàðåä.
Èìàì ïðåäâèä, ÷å ìàìà, òàòêî è àç ñìå íàðåä.  êëàñà íè ñúùî âñè÷êî å íàðåä. Å, ïî÷òè íàðåä. Íÿêîè ñå ðàçáèðàò ïîìåæäó ñè, äðóãè íå. Íî ìàìà êàçâà: – Ãàøïåð, ïî ïðèíöèï, êîãàòî ïîðàñíåø, íåùàòà ùå ïðîäúëæàò ïî òîçè íà÷èí. Àç, ðàçáèðà ñå, íå ñúì ñúâñåì ñèãóðåí. Íå çíàì çàùî âñè÷êè õîðà íå ñå ðàçáèðàò ïîìåæäó ñè.  íàøèÿ êëàñ, íàïðèìåð, íàéãîëÿìî, êàêòî ñå êàçâà, íåðàçáèðàòåëñòâî, èìà, êîãàòî Æåëå, Ïåðî è Éîëå ïðàâÿò íåùà, êîèòî îñòàíàëèòå íå õàðåñâàò. Ìèñëÿò, ÷å íàé-âàæíîòî å äà ñ÷óïÿò íåùî, äà îáúðíàò êîø÷åòî çà áîêëóê, èëè äà ïðåêúñíàò ó÷èòåëêàòà ïî ñëîâåíñêè. Êîãàòî èì êàçàõ, ÷å òîâà íå ìè ñå ñòðóâà ïðàâèëíî, òå ìè îòãîâîðèõà, ÷å ñè å ìíîãî ïðàâèëíî. Êîãàòî êàçàõ òîâà íà ìàìà, òÿ ñàìî ñâè ðàìåíå è ðå÷å: –  æèâîòà å òàêà. Íÿêîè ìèñëÿò êàòî òåá, äðóãè – òî÷íî îáðàòíîòî. È êúì òîâà òðÿáâà äà ñå ïðîÿâÿâà ðàçáèðàíå. Òðÿáâà äà ñìå òîëåðàíòíè êúì ðàçëè÷íîòî ìèñëåíå. Ðàçáèðà ñå, òîâà ñàìî ïî ñåáå ñè íå å âÿðíî. Òàêà ñìÿòàì, ñ öÿëîòî ìè óâàæåíèå êúì ðàçëè÷íîòî ìèñëåíå. Íåêà äà äàì ñàìî åäèí ïðèìåð, ìàêàð ÷å ñà ñòðàøíî ìíîãî. 6
ÊÀÒÎ ÍÀ ÊÈÍÎ v
Ïî÷òè âñåêè äåí ãî èçïèòâàì íà ñâîé ãðúá: ìàìà íå ïðàâè òîâà, êîåòî ãîâîðè è êîåòî ìèñëè. Êîãàòî âåäíúæ é ãî êàçàõ, òÿ ñàìî ñâè ðàìåíå, íî íå îòãîâîðè íèùî. Åòî, íàïðèìåð: êîãàòî ÿ ïîïèòàõ äàëè ìîãà äà ãëåäàì ïî òåëåâèçèÿòà ôèëì, êîéòî ãîðå â úãúëà èìà ÷åðâåí òðèúãúëíèê ñ íàäïèñ “12+”, òÿ ñ ëåêîòà, áåç äà ñå çàìèñëè, îòãîâîðè, ÷å íå ìîãà. Òîãàâà àç é êàçàõ, ÷å âúâ ôèëìà âåðîÿòíî íÿìà íèùî ÷àê òîëêîâà ñòðàøíî, èëè ïîíå íå òàêîâà, êîåòî âå÷å äà íå çíàì èëè äà íå ñúì âèæäàë. Òÿ ìå ïîãëåäíà ñ ãîëÿìî èçóìëåíèå, è êàçà, ÷å òåçè òðèúãúëíèöè ïîêàçâàò, ÷å âúâ ôèëìà èìà íàñèëèå, è òÿ íå ìîæå äà ïîçâîëè åäèíàéñåòãîäèøíèÿò é ñèí äà ãëåäà ñöåíè íà íàñèëèå, çàùîòî òîâà ìîæå äà èìà ìíîãî ëîøî âëèÿíèå âúðõó ìîÿòà ïñèõèêà. Âåäíàãà ñå âúçìóòèõ. Êàçàõ é, ÷å ìè îñòàâà ñàìî ìàëêî äî äâàíàéñåò, åäèí ìåñåö è äåñåò äíè, è ÷å íå áèâà äà å òîëêîâà ñòðèêòíà. À è òÿ ñàìàòà ìè å êàçâàëà, ÷å ñúì òâúðäå çðÿë çà âúçðàñòòà ñè. Ìàìà, ðàçáèðà ñå, íå îòñòúïè. Êàçà, ÷å “12+” îçíà÷àâà, ÷å òðÿáâà äà ñúì ïî-ãîëÿì îò äâàíàéñåò. È àç ÿ ïîïèòàõ: – Êîëêî ïî-ãîëÿì? Åäèí ÷àñ, äâà äíè, åäèí ìåñåö? Òÿ êàçà, ÷å òîâà ùå ðåøè òÿ. Òîâà “+” 7
v ÂÈÍÊÎ ÌÜÎÄÅÐÍÄÎÐÔÅÐ
ïîçâîëÿâà ñâîáîäà íà ìèñëåíåòî è íà èçáîðà, ìíîãî ïî-ãîëåìè, îòêîëêîòî íà äâàíàéñåò. Èäèîòñêî! Íàèñòèíà ãëóïàâî! Íàïúëíî áåçñìèñëåíî! Òîâà “+” ïîçâîëÿâà íà ðîäèòåëèòå ñòðàøíè çëîóïîòðåáè ñ äåöàòà èì. Íàêðàÿ ìàìà îùå âåäíúæ ïîä÷åðòà: – Òàêèâà ôèëìè ñ íàñèëèå ìîæå äà ñà ìíîãî âðåäíè çà òâîÿòà ïñèõèêà. Ïñèõèêà, òî÷íî òàêà ãî êàçà. Òðÿáâà äà çàïîìíÿ òîâà, ðåøèõ àç. Çà äà ïðîâåðÿ â èíòåðíåò êàêâî òî÷íî îçíà÷àâà. È, ðàçáèðà ñå, íå ñå ïðåäàäîõ. Äîñòàòú÷íî äîáðå ÿ ïîçíàâàì, çà äà çíàì, ÷å òðÿáâà äà ñúì íàñòîé÷èâ ñ íåÿ, àêî èñêàì äà ïîñòèãíà íåùî.  ñâîÿ ïðîòåñò âåäíàãà ñëåä òîâà èçêàçàõ äðóãî ìíåíèå.  íîâèíèòå, êîèòî ïðåäàâàò òðè ïúòè íà äåí, èìà ìíîãî ïîâå÷å íàñèëèå, îòêîëêîòî âúâ ôèëìèòå, îïèòàõ ñå äà îáÿñíÿ òúðïåëèâî àç. Íà âñè÷êî îòãîðå, ïðîäúëæèõ, ìàêàð ÷å ìàìà ïîâäèãíà ëÿâàòà ñè âåæäà, êîåòî îçíà÷àâàøå, ÷å ñêîðî ùå áúäà ïðåêúñíàò, íàñèëèåòî ïî íîâèíèòå å ìíîãî ïî-æåñòîêî, çàùîòî å èñòèíñêî. À ôèëìúò å èçìèñëåí. Ðàçáèðàø ëè? – äîâúðøèõ ðå÷òà ñè. Ìàìà îïðåäåëåíî íå å òîëåðàíòåí ÷îâåê, ñåãà âå÷å çíàì òîâà, ìàêàð è äà ïðîäúëæàâà äà ãîâîðè çà òîëåðàíòíîñò. Ìîæå 8
ÊÀÒÎ ÍÀ ÊÈÍÎ v
äà ñå êàæå, ÷å å æèâà ðåêëàìà íà òîëåðàíòíîñòòà. Ãîâîðè çà òîâà êàê õîðàòà ìîæå äà èìàò ðàçëè÷íè ìíåíèÿ è íèå òðÿáâà äà óâàæàâàìå òîâà, à â ñúùîòî âðåìå èçîáùî íå çà÷èòà ìîåòî èíàêîìèñëèå. Ðàçáèðà ñå, íÿìà íóæäà äà îáÿñíÿâàì, ÷å íå ìè ðàçðåøèõà äà ãëåäàì ôèëìà. Çàòîâà ïúê âåäíàãà ïðîâåðèõ êàêâî îçíà÷àâà äóìàòà ïñèõèêà.  èíòåðíåò íàìåðèõ 22 453 ðåçóëòàòà çà ïñèõèêà. Íàêðàòêî êàçàíî: ïñèõèêàòà å íåùî, êîåòî èìàìå â ãëàâàòà ñè. Íî íå êàòî íÿêàêúâ âúòðåøåí îðãàí. Ïñèõèêàòà å íåùî êàòî ñúñòîÿíèå, íåùî ñâúðçàíî ñ íåðâíîñòòà. È ìàìà ÷åñòî å ìíîãî íåðâíà, íèùî ÷óäíî, ÷å îáè÷à òàçè äóìà. Âñè÷êè èìàìå ïñèõèêà. Ïîíå äîêîëêîòî ðàçáèðàì. Ïñèõèêà íå å ñúùîòî êàòî äóøà. Òîâà ñúùî ãî ðàçáðàõ. Âúïðåêè ÷å â íàøåòî ñåìåéñòâî íå âÿðâàìå â äóøàòà, çàùîòî íå õîäèì íà öúðêâà. À ìîæå áè íå õîäèì íà öúðêâà, çàùîòî íå âÿðâàìå â äóøàòà. Íÿìàì ïðåäñòàâà. Êàòî ãëåäàì ãîëÿìîòî êîëè÷åñòâî ðåçóëòàòè, ìè å ÿñíî, ÷å íà íèêîãî íå ìó å ìíîãî ÿñíî êàêâî å ïñèõèêàòà. Àêî íà õîðàòà èì áåøå ÿñíî, ùåøå äà èìà ñàìî åäèí îòãîâîð: Ïñèõèêàòà å... À òàêà íàâñÿêúäå öàðè ïúëíà áúðêîòèÿ. Òàêà ÷å âñå îùå íå çíàì ñ êàêâî áè íàâðåäèë õîðúðúò “Ïåòúê òðèíàéñåòè” íà 9
v ÂÈÍÊÎ ÌÜÎÄÅÐÍÄÎÐÔÅÐ
ìîÿòà ïñèõèêà. Ìîæå áè çàðàäè îãðîìíîòî êîëè÷åñòâî ÷åðâåíà áîÿ, êîÿòî òðÿáâà äà ìèíå çà êðúâ, èëè çàðàäè öåëóâêèòå è ìîìè÷åòàòà, êîèòî õîäÿò áåç ñóòèåíè. Êàêâî ìó å ñïåöèàëíîòî íà òîâà äà ñå ðàçêàðâàø áåç ñóòèåí? Äâàìàòà ñ Ìàðêî, êîéòî ìè å ñúó÷åíèê è íàé-äîáðèÿò ìè ïðèÿòåë ñëåä Òèíà, ãëåäàõìå ôèëìà òðè ïúòè. Âåäíúæ áàâíî è äâà ïúòè íà áúðçè îáîðîòè. Òåçè ñöåíè, êîèòî íè áÿõà ñêó÷íè, ãè ïðåâúðòÿõìå, à ïðè íÿêîè çàáàâèõìå ìàëêî ïîâå÷å. Ñàìî èçñëåäâàíå. Çà äà ðàçáåðåì çàùî ìàéêà ìè, êàêòî è òàçè íà Ìàðêî ñìÿòàò, ÷å òàêèâà ôèëìè âëèÿÿò ëîøî âúðõó ïñèõèêàòà íà åäèíàéñåòãîäèøíèòå. Íàèñòèíà, ïúëíà áúðêîòèÿ. – Òðÿáâà äà èçãëåäàìå ôèëìà ìíîãî âíèìàòåëíî – êàçàõ íà Ìàðêî. – Çàùî? – ïîãëåäíà ìå òîé ãëóïàâî. – Çà äà âèäèì êàêúâ å ïðîáëåìúò çà ïñèõèêàòà. – Ïñè-õèêàòà? – Ïîâòîðè òîé è êðúãëèòå ìó î÷èëà ñå çàìúãëèõà, êîåòî îçíà÷àâàøå, ÷å å ìíîãî îáúðêàí è ìèñëè ìíîãî óñèëåíî. Ïîäîáíî íåùî ìó ñå ñëó÷âàøå íà êîíòðîëíî ïî ìàòåìàòèêà. Ñëåä äúëãî ðàçìèøëåíèå íàé-íàêðàÿ ðå÷å: – Ìàìà êàçà, ÷å æèëèùåòî íè å òâúðäå ìàëêî çà ïåñîâå. 10
ÊÀÒÎ ÍÀ ÊÈÍÎ v
– Òîÿ ïúê! – çàâúðòÿõ î÷è àç. – Ïñèõèêàòà íÿìà íèùî îáùî ñ ïåñîâåòå. Òîé ñè ñâàëè î÷èëàòà, èçáúðñà ãè ñ ðúáà íà ðèçàòà è ñè ãè ñëîæè îòíîâî. Ñÿêàø ÿñíîòî âèæäàíå ùå ìó ïîìîãíå äà ðàçáåðå ïñèõèêàòà. Êèìíà. Íå ìè ñå îáÿñíÿâàøå. Ïîñòàâèõ â ïëåúðà ÄÂÄ-òî ñ ôèëìà, êîéòî ïðåäè òîâà ñâàëèõìå îò íåòà, è ãî ïóñíàõ. Êîãàòî ãî ãëåäàõìå çà òðåòè ïúò, ñå ðàçíåñå çâúí. Íàòèñíàõ íà ïàóçà è îòâîðèõ. Áåøå Òèíà. Íîñåøå ìè òåòðàäêàòà, êîÿòî é áÿõ äàë, çà äà ïðåïèøå îò íåÿ, çàùîòî áåøå áîëíà. Ïîñëå ãëåäàõìå çàåäíî ôèëìà çà ïîñëåäåí ïúò. Íà íåÿ é ñå ñòîðè ìíîãî ãëóïàâ. Íî çàùîòî ðàçãîëåíèòå ãúðäè íà ìîìè÷åòàòà ñà ñèëèêîíîâè. Òàêà êàçà òÿ. Íà âñè÷êè àêòðèñè, êîèòî ñå ïîÿâÿâàò âúâ ôèëìà áåç ñóòèåí, ñà èì ïðàâåíè ïëàñòè÷íè îïåðàöèè. È òîâà é ñå ñòðóâàøå íàèñòèíà ãëóïàâî. Äâàìàòà ñ Ìàðêî âåäíàãà ïðåâúðòÿõìå îòíîâî, çà äà ïðîâåðèì ãúðäèòå. Íå íè ñå ñòîðèõà ñèëèêîíîâè. Òèíà çàâúðòÿ î÷è è êàçà, ÷å å çíàåëà, ÷å ñìå êëèíè÷íè ñëó÷àè, íî íå å çíàåëà, ÷å ñìå ïñèõèàòðè÷íè. Ñïîãëåäàõìå ñå. Òèíà áåøå èçïîëçâàëà äóìàòà ïñèõèêà. Å, íåéíà ñðîäíà: ïñèõèêà, ïñèõèàòðèÿ. Íà òîâà ìÿñòî ñïðÿõìå äà èçñëåäâàìå ôèëìà “Ïåòúê 11
v ÂÈÍÊÎ ÌÜÎÄÅÐÍÄÎÐÔÅÐ
òðèíàéñåòè”. Âñúùíîñò âñå òàÿ. Îñâåí àêî òàêèâà ôèëìè íàèñòèíà íå îêàçâàò íåçàáåëåæèìî âëèÿíèå âúðõó ïñèõèêàòà. È ÷îâåê ñå ïðîìåíÿ. Ìîæå áè è àç ñúì ñå ïðîìåíèë. Íàèñòèíà, ñëåä íÿêîëêî äíè ñå óëîâèõ, ÷å íåâîëíî ñå çàãëåæäàì â ãúðäèòå íà ìîìè÷åòàòà îò äåâåòè êëàñ. Ìîæå áè òîâà å ïñèõèêàòà. Èëè âðåäíîòî âëèÿíèå íà ôèëìèòå ñ òðèúãúëíèê è “12+” â úãúëà. Íÿìà äà ãëåäàì ìîìè÷åòàòà îò äåâåòè êëàñ â ãúðäèòå, ðåøèõ. Íÿìà äà ïîçâîëÿ ñëó÷àÿò äà ñòàíå êëèíè÷åí èëè ïñèõèàòðè÷åí. Ñèëíî ñå âúçïðîòèâèõ íà òîâà. Ñúñ ñèëíà âîëÿ ìîæå äà ñå ïðåäîòâðàòè âñè÷êî. Íàïðèìåð àêî ïî÷óâñòâàìå, ÷å íè õâàùà ïðîñòóäà, ïðîñòî ñå îáëè÷àìå òîïëî è áúðçî èçïèâàìå ãîëÿìî êîëè÷åñòâî ÷àé. Ùå ãëåäàì ìîìè÷åòàòà îò äåâåòè êëàñ ñàìî â î÷èòå. Èëè êúì âåñòíèêà. Èëè â ðúöåòå ñè. Íÿìà äà ãè ãëåäàì ïîä øèÿòà, ìàêàð òàì äà å íàéèíòåðåñíî. Íÿìà äà ïîçâîëÿ äà ìè ñå ðàçðóøè ïñèõèêàòà. Òî÷êà.
12
ÊÀÒÎ ÍÀ ÊÈÍÎ v
ÑÅÌÅÉÑÒÂÎÒÎ È ÄÐÓÃÈ ÃÐÓÏÈ
13