Duyu Organları GÖZÜN YAPISI VE GÖRME Görmeyi sağlayan kısım ve bunu koruyan göz kapakları, kirpikler, göz yaşı bezleri, yağ bezleri ile hareketi sağlayan kaslardan oluşur. Görmeyi reseptörler mercek ve beyinle bağlantılı sinirler tarafından gerçekleştirilir. Gözün yapısındaki katmanlar dıştan itibaren 3 tabaka halindedir; o Sert Tabaka o Damarlı Tabaka o Ağ Tabaka SERT TABAKA: o Sıkı bağ dokudan yapılmış en dıştaki beyaz tabakadır. o Göz yuvarlağına doğru inerek saydamlaşır. Kornea adını alır. Kornea ışığı ilk kıran kısımdır. DAMAR TABAKA: o Gözü besleyen kan damarlarını barındırır. İç yüzeyinde bulunan melanin pigmenti siyah renk vererek fazla ışığı emer ve göz yuvarlağını karanlık oda haline getirir. o Damar tabaka göz yuvarlağında kalınlaşarak irisi oluşturur. o İris göze renk veren kısımdır. o İrisin ortasında göz bebeği, arkasında göz merceği bulunur. o Göz merceği korneadan gelen ışığı kırarak ağ tabakaya (retina) ya düşürür. o Göz merceği kalınlaşıp incelerek odak uzaklığını ayarlar. (göz uyumu) AĞ TABAKA (RETİNA): o Işığa duyarlı reseptör hücreler, duyu sinirleri ve glia hücreleri ağ gibi birbiri içerisine geçmiştir. o Reseptör hücreler 2 çeşittir. (Koni – Çomak) o Çomak şeklindeki reseptörler; Işığa duyarsızdır ve zayıf ışıkta görmeyi sağlar. o Koni şeklindeki reseptörler; Renklere duyarlıdır. o Gözün arka kısmında göz sinirlerinin çıktığı yerde reseptör olmadığından burası kör nokta olarak adlandırılır. Burada görüntü yoktur. o Kör noktanın hemen üstünde sarı benek bulunur. Sarı benekte bol miktarda koni hücreleri bulunur. Buralarda görüntü daha nettir. GÖRME OLAYI Işınlar önce korneadan daha sonra mercekten geçerken kırılır ve retinada ters bir görüntü oluşur. Biyoloji Öğretmeni Gökhan KARATAŞ
Retinadaki reseptörler uyarılır. Reseptörler ise sinirler ile beyindeki görme merkezine iletir. Beyinde değerlendirildikten sonra sarı benekte düz ve net bir görüntü oluşur. Cisimden çıkan ışık ışınları sıra ile; Kornea Ön oda Göz bebeği Arka oda Göz merceği Camsı cisim Retina Reseptörler Duyu sinirleri beyin GÖRME KUSURLARI MİYOP: o Mercek normalden daha şişkin olur ve görüntü retinanın önünde oluşur. Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.
HİPERMETROP: o Mercek normalden daha zayıf olur ve görüntü retinanın arkasında oluşur. İnce kenarlı mercekle düzeltilir.
ASTİGMAT: o Saydam tabaka ve merceğin kavislenmesi kusurludur.
Duyu Organları RENK KÖRLÜĞÜ: o Duyu reseptör hücrelerinden bazılarının bulunmaması sonucu ortaya çıkar. Kalıtsaldır.
KULAĞIN YAPISI VE DUYMA İşitme ve denge organı olarak görev yapar. Kulak dıştan içe doğru 3 bölümde incelenir. DIŞ KULAK: o Kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur. o Bazen özelleşmiş hücrelerin salgılarıyla koruyucu, tampon görevi yapar. o Orta kulakla birleştiği yerde ses dalgasıyla titreşebilen kulak zarı bulunur. ORTA KULAK: o Kulak zarı ile başlar. o Çekiç, örs ve üzengi adı verilen üçlü kemik ile sona erer. o Üçlü kemik ses dalgalarını iç kulağa taşır. o Östaki borusu ile yutağa bağlanır. o Bu borunun görevi kulak zarının her iki yanındaki hava basıncını dengelemektir. İÇ KULAK: o Labirent şeklindeki kanallardan oluşur. o Beyincik ile beraber vücut dengesini sağlar. o Orta kulak ile bağlandığı yerde tulumcuk (urtikulus) bulunur. Yarım daire kanalları urtikulusa bağlıdır. o Urtikulustan sonraki bölüme kesecik (sakkulus) denir. o İşitme ile ilgili kısım kohlea (=dalız) dır. o Kohlea zarları açıldığında tepe noktaları ortak 3 kanaldan ibaret olduğu görülür. Bunlar vestibular kanal (oval pencereye bağlı), timpanik kanal (yuvarlak pencereye bağlı) ve mediatik kanaldır. o Kohlea salyangoz şeklinde kemik ve zardan yapılmıştır. Bu salyangozda korti organı bulunur. (işitmeyi sağlar)
DUYMA OLAYI Kulak kepçesi Kulak yolu Kulak zarı Üçlü kemik Dalız Salyangoz Korti Beyin
BURUN VE KOKU ALMA Bir taraftan burun delikleri ile dışarı, diğer taraftan yutağa bağlıdır. Burun boşluğunda mukus algılayan epitelyum hücreler ve kıllar bulunur. Koku alma olayı burundaki sarı bölgede gerçekleşir. Koku reseptörlerinin dendritlerine koku çomakları denir. Aksonları ise koku soğancığı bölgesinde beyinle bağlantılı sinirlerle sinaps yapar. Koku reseptörleri ancak koku mukus içinde eriyerek kendisine ulaşınca uyarılır.
DİL VE TAT ALMA Tat alma reseptörlerine tat tomurcukları denir. Papilla denilen yapılar içerisinde bulunurlar. Papillalar mantarsı, çanaksı ve yapraksı (ipliksi) olabilir. Tat verici maddeler su veya tükürükte eriyince reseptörleri uyarır ve beyinle bağlantılı sinirler impulsları merkeze iletir.
Biyoloji Öğretmeni Gökhan KARATAŞ
DERİ VE MEKANİK DUYU Dokunma, basınç, sıcaklık ve ağrıyı hisseder. Paccini Cisimciği; Basınç Meisner-Markel Cisimciği; Dokunma Krusse – Ruffini Cisimciği; Sıcaklık Kıl kökü reseptörleri; Ağrı