ISNN 1429 5512
TO B&E OR NOT TO B&E ukazuje się od 1997 roku ISSN 1429-5512
nr
140
Cena
Marzec 2015
10 zł
(w tym 5% VAT)
OPINIE – EKO-EURO – EKO-RYNEK – TARGI – KONGRESY – KONFERENCJE – INNOWACJE
PEROWSKITY – rewolucja w energetyce 16 ŚWINNA Poręba 24 SALON Dłużnika 31 www.biznesiekologia.pl
„Geniusz polega na tym, że zabiera się za coś trudnego i sprawia, że staje się to łatwe” George Hamilton
Szanowni Państwo, To był trudny i bolesny poród. Po ponad czteroletnich zmaganiach 20 lutego br. Sejm RP uchwalił wreszcie ustawę dotyczącą odnawialnych źródeł energii (OZE). Dzięki odrzuceniu kontrowersyjnej poprawki Senatu, jak również propozycji rządu RP zmierzających do likwidacji wsparcia dla budowy przydomowych mikroinstalacji energetycznych o mocy do 10 kW nastąpił przełom. Ustawa, pomimo że ma jeszcze wiele wad wrodzonych, stanowi krok we właściwym kierunku, gdyż zapewnia inwestorom, przyszłym producentom, a zarazem i konsumentom energii (tzw. prosumentom) sprzedaż nadwyżek energii i obowiązek jej zakupu przez dystrybutorów po gwarantowanych cenach, wyższych od rynkowych. Zasada ma obowiązywać przez 15 lat. Ceny mają zależeć od wielkości instalacji, w przedziale do 3 kW i do 10 kW, a także od technologii. Zwyciężyła wreszcie idea budowy rozproszonej, odnawialnej, prosumenckiej energetyki, wykorzystującej naturalne resursy, takie jak wiatr, woda, biomasa, fotowoltaika, a w niedalekiej przyszłości rewolucyjna nowość: perowskity (czytaj str 16-17). Wprowadzenie ceny gwarantowanej zapewnia opłacalność inwestowania w OZE i szacowany na 8 – 10 lat zwrot poniesionych nakładów. Ułatwi także dostęp do kredytów, co poszerzy krąg inwestorów i przyspieszy rozwój prosumenckiej energetyki. Ujawnią się przy tym dodatkowo efekty skali, w postaci obniżki kosztów instalacji, oraz stabilizacja cen. Skorzysta przy tym bezpieczeństwo energetyczne, ochrona środowiska, w tym szczególnie klimatu i zdrowia rodaków. Wiele miast i ich mieszkańców cierpi dziś z powodu zanieczyszczenia powietrza (pyły i gazy, produkty niskiej emisji, przykładem Kraków). Agresywny lobbing spółek energetycznych przeciw OZE częściowo przegrał batalię i obnażył autorów. Zwyciężyło społeczeństwo reprezentowane przez organizacje pozarządowe, naukowe, prasę branżową. Szczególną rolę w tej wojnie odegrał Instytut Energii Odnawialnej i jego szef Grzegorz Wiśniewski, upowszechniając racjonalne argumenty za OZE. Zdaniem Grzegorza Wiśniewskiego, ustawa w obecnym kształcie, nie do końca spełnia swą rolę, gdyż bazuje na złych założeniach. Z zasady powinna minimalizować koszty poprzez zwiększenie udziału zielonego ciepła w mixie energetycznym, którego wytwarzanie jest tańsze i ma dominujący udział w kosztach energii dla domu (CO i CW to 80 % kosztów), nie mówiąc o szkodliwej emisji (smog). Ostateczna decyzja, dotycząca ustawy OZE znajduje się obecnie w gestii Prezydenta, który ma możliwość podjęcia własnej inicjatywy dla udoskonalenia jej treści, biorąc pod uwagę społeczne propozycje i oczekiwania. Miejmy nadzieję, że Prezydent skorzysta ze swych uprawnień. To warunkuje realizację zielonej transformacji energetyki i ograniczenie importu paliw. Zapraszamy do współpracy Rada Konsultacyjna: Prof. dr hab. Zygmunt Babiński Prof. dr hab. Andrzej Grzywacz Prof. dr hab. Marek Gromiec Prof. dr hab. Andrzej Jasiński Prof. dr hab. Wojciech Majewski Prof. dr hab. Waldemar Mioduszewski
Prof. dr hab. Maciej Nowicki Prof. dr hab. kazimierz Pająk Prof. dr hab. Jan Popczyk Prof. dr hab. kazimierz Rykowski Prof. dr hab. Henryk Skolimowski Prof. dr hab. Ewa Solarska
Magazyn „BIZNES & EkOLOGIA” jest niezależnym czasopismem na rynku od roku 1997. Miesięcznik o zasięgu ogólnokrajowym, czytany przez profesjonalistów zajmujących się ochroną środowiska w administracji wszystkich szczebli, biznesie, przemyśle, nauczycieli, młodzież szkolną i akademicką oraz wszystkich, którzy interesują się problemami środowiska i jakości życia. Aleksandra Wójtowicz - Redaktor Naczelna, tel. 604 772 512, a_wojtowicz@biznesiekologia.pl, Henryk Oleksy - Dyrektor Programowy, tel. 601 354 144, olehenem@wp.pl Kontakt: tel/fax 22 723 25 70
Redakcja zastrzega sobie prawo i skracania artykułów bez naruszenia zasadniczych myśli autora i do dokonywania streszczeń. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych reklam. Redakcja zastrzega sobie prawo nie przyjęcia zamówienia na reklamy niezgodne z filozofią czasopisma. Redakcja zastrzega sobie możliwość dokonywania niezbędnych poprawek, uzupełnień, skrótów nadesłanych tekstów, dołączania cytatów, śródtytułów, treści w ramkach.
Zespół: Adam Bogoryja-Zakrzewski, Jolanta kamieniecka, Peter van der Laan, Wanda Pazdan, Tadeusz Peter, Anna Piwowarska - Nasz, Bożena Tokarska, Natalia Skoczylas, Marek Szwarc, Cezary T. Szyjko, Marcin Piasek. Współpraca: Instytut na rzecz Ekorozwoju, Pracodawcy Rzeczpospolitej Polskiej, Polska Izba Gospodarcza EkOROZWÓJ, Społeczny Instytut Ekologiczny, Towarzystwo, Przyjaciół Filozofii Ekologicznej, Stowarzyszenie Polskich Mediów, klub Publicystów „EkOS”, Stowarzyszenie Dziedzictwo Natury. Skład i łamanie: Studio C&D Company Naświetlanie i druk: LOTOS Poligrafia ISSN 1429-5512. Nakład: 5000 egz. Na okładce: Świnna Poręba w 2009 roku. Widok na dolne stanowisko zapory Źródło: DHV Hydroprojekt Sp. z o.o.
SPIS TREĹšCI
GOSPODAROWANIE WODAMI
XI EDYCJA kONkURSU o NagrodÄ™ Przyjaznego Brzegu 28 SALON DĹ‚UĹťNIkA
SALON DĹ UĹťNIKA
O CZYM DłUŝNIk powinien wiedzieć 31 ZIELONA GOSPODARKA
O czym
dłuşnik O CZYM DŠUŝNIK powinien wiedzieć?
CHRONIĆ KRAJOBRAZ, ALE NIE KOSZTEM ROZWOJU LOKALNEJ SPOŠECZNOŚCI
NIE WYLEWAĆ dziecka z kąpielą
powinien wiedzieć?
28
Liczba dłuşników w Polsce wciąş rośnie. Choć tempo tego wzrostu nie jest w ostatnim okresie zbyt duşe, to jednak w sposób znaczący zwiększa się wartość długu [1]. W okresie maj 2011 r. – czerwiec 2013 r. Liczba dłuşników w Polsce wciąşz rośnie. Choć tempo tego wzrostuliczba nie jest wniespłacających ostatnim okresie zbyt duşe, to jednak (jak wynika danych BIG Informator), w sposób znaczący zwiększa się wartosć [1].mln W okresie 2011 r. - czerwiec 2013 r. (jak wynika z danych długów wzrosła z 2,1długu do 2,3 osób,maj a wartość długów wzrosła BIG Informator), liczbado niespłacających wzrosłabez z 2,1względu do 2,3 mlnna osób, a wartość długów wzrosła z 30,89 z 30,89 39,85 mld złdługów [2]. Jednak liczbę dłuşników, do 39,85 mld złistotne [2]. Jednak bezto, względu na liczbę dłuşników, istotnewjest to, şe oczekująsytuacji, oni na pomoc jest şe oczekują oni na pomoc rozwikłaniu w rozwikłaniu sytuacji, w której się znaleźli.w której się znaleźli.
nr 140 / 2015
'åXĪQLF\ FKFą GRFKRG]Lß VZ\FK SUDZ DOH QLH -HJR FHOHP MHVW VNXWHF]QD SRPRF GOD RVyE SRV]NRGRZDQ\FK SU]H] ZLHG]ą JG]LH L GR NRJR PDMą VLĊ ]ZUyFLß &]ĊVWR WH VZRLFK ZLHU]\FLHOL NRPRUQLNyZ EDQNL L LQQH LQVW\WXFMH 2 W\P ĪH LQLFMDW\ZD WD RND]DåD VLĊ ]H ZV]HFK PLDU SRĪ\WHF]Qą ĞZLDGF]\ WR RVRE\ PDMą ]åH GRĞZLDGF]HQLD Z GRW\FKF]DVRZ\P Dłuşnicy chcą dochodzić swych praw, ale nie wiedzą, gdzie i do Jego celem jest skuteczna pomoc dla osób poszkodowanych ĪH Ä6DORQ 'åXĪQLND´ ]DV\S\ZDQ\ MHVW NRUHVSRQGHQFMą RG RVyE SURV]ą kogo VLĊJDQLX SR SRPRF &KFą SHZQRĞFL ĪH MHVW MHV]F]H mają się zwrócić. Często te osoby mają złe doświadczeprzez swoich wierzycieli, komorników, banki i inne instytucje. F\FK R SRPRF nia wV]DQVD QD UDWXQHN 'ODWHJR WHĪ LVWRWQHJR ]QDF]HQLD dotychczasowym sięganiu po pomoc. Chcą pewności, şe O tym, şe inicjatywa ta okazała się ze wszech miar poşyteczną, : UDPDFK Ä6DORQX 'åXĪQLND´ G]LDåD ]HVSyå ]åRĪRQ\ ] Z\ELWQ\FK QDELHUD WR E\ SRV]XNLZDß VNXWHF]Q\FK IRUP Z\M jest jeszcze szansa na ratunek. Dlatego teş istotnego znaczenia świadczy to, şe „Salon Dłuşnika� zasypywany jest korespondenVSHFMDOLVWyZ Z 3ROVFH ] ]DNUHVX SUDZD HNRQRPLL RUD] SU]HGVWDZLFLHOH ĞFLD LP QDSU]HFLZ nabiera to, by poszukiwać skutecznych form wyjścia im cją od osób proszących o pomoc. 7DNą SRPRF QLHVLH PLHVLĊF]QLN Ä(XURJR LQQ\FK G]LHG]LQ QDXNL 7R OXG]LH NWyU]\ SRVLDGDMą QLH]EĊGQą ZLHG]Ċ naprzeciw. VSRGDUND´ NWyU\ XWZRU]\å G]LDå VWDQRZLąF\ IR IDFKRZą L GRĞZLDGF]HQLH DE\ SRPDJDß GåXĪQLNRP Z UR]ZLą]\ZDQLX W ramach „Salonu Dłuşnika� działa zespół złoşony z wybitnych LFK SUREOHPyZ 7H G]LDåDQLD RSLHUDMą VLĊ QD ZF]HĞQLHMV]\P ]EDGDQLX UXP GåXĪQLND R QD]ZLH Ä6DORQ 'åXĪQLND´ > @. Taką pomoc niesie miesięcznik „Eurogo-spodarka�, który utworzył specjalistów w Polsce z zakresu prawa, ekonomii oraz przedstadział stanowiący forum dłuşnika, o nazwie: „Salon Dłuşnika� [3]. wiciele innych dziedzin nauki. nr 140 / 2015 Untitled-1 5
31 30.01.2014 09:36
ZIELONA GOSPODARkA
NIE WYLEWAć dziecka z kąpielą 56
W lipcu 2013 roku do Sejmu wpłynął prezydencki projekt ustawy tzw. krajobrazowej. Ma wdraşać zapisy Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, czyli wprowadzać takie rozwiązania prawne, bez których – zdaniem prezydenta - krajobraz Polski nie będzie wystarczająco chroniony. Po pierwszym czytaniu, które odbyło się takşe w lipcu 2013 roku projekt został odesłany do komisji sejmowych: Kultury i Środków Przekazu, Infrastruktury oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Projekt w załoşeniu miał walczyć głownie ze szpecącymi nasz krajobraz, stawianymi głównie wzdłuş dróg reklamami. Postuluje wprowadzenie urbanistycznych zasad ochrony krajobrazu ustanawianych jednak nie przez gminy na swoim terenie, lecz przez władze wojewódzkie w zdefiniowanych w projekcie tzw. krajobrazach priorytetowych. Zasady będę wprowadzane na podstawie audytu dokonywanego przez władze wojewódzkie co 20 lat. Projekt wprowadza takşe pojecie tzw. dominant krajobrazowych, czyli obiektów znacznie górujących nad otoczeniem. Zarówno fakt, şe gmina nie będzie miała decydującego głosu o tym, co się dzieje na jej terenie, jak i owa dominanta stanowiły istotne ogniska zapalne. W Sejmie utworzono podkomisję nadzwyczajną, złoşoną z przedstawicieli trzech komisji sejmowych, która miała „zjeść tę şabę� czyli pochylić się nad projektem prezydenckim. Trwało to długo, a właściwie trwa to nadal, bowiem nie zakończyła ona jeszcze swoich obrad, choć niebawem przekaşe projekt z poprawkami i zmianami do rozpatrzenia trzem, wcześniej wspomnianym komisjom.
SPORNA DOMINANTA Zastrzeşenia budził fakt, şe to województwo będzie decydować o krajobrazach priorytetowych, które ograniczą gminom inwestowanie w takich rejonach. Pojawiły się zarzuty niekonstytucyjności takiego rozwiązania. Wśród stowarzyszeń i organizacji związanych z OZE największy niepokój wzbudziła dominanta krajobrazowa. Uznano, şe pod tym słowem kryje się ... wiatrak. Duşy jest niewątpliwie i znacznie góruje nad terenem. Tym bardziej, şe nie stawia się go wśród drapaczy chmur, lecz w polu. 56
Uzasadnione były, więc obawy, şe „tylnymi drzwiami� pod pozorem ochrony krajobrazu chce się zahamować rozwój tego sektora energetyki. Zdaniem Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej PSEW zapisy projektu pozostają w sprzeczności z ustawą Prawo Energetyczne, oraz obowiązkiem sporządzania przez gminy planów zaopatrzenia w paliwa i energię. W przyjętym przez rząd dokumencie Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, za jeden z priorytetów uwaşa się wzmocnienie pozycji samorządów wobec przedsiębiorstw energetycznych, oraz realizacje gminnych planów zaopatrzenia w ciepło i energię elektryczną. Projekt ustawy zdaje się stać w sprzeczności z tymi zasadami. W marcu ubr. obudził się równieş rząd. Dominantą wszak będą takşe maszty telefonii komórkowej czy słupy sieci trakcji elektrycznej. Opinia rządu elegancko, w białych rękawiczkach dyskredytuje prezydencki projekt. Przypomina, şe w polskim prawodawstwie istnieją juş instrumenty ochrony krajobrazu. W ustawie o ochronie zabytków, ochronie środowiska i o ochronie przyrody, w której jest definicja ochrony krajobrazowej oraz walorów krajobrazowych. Ponadto odnosząc się bezpośrednio do decyzji województw w sprawie krajobrazów priorytetowych przypomina, şe ... przewidywane w projekcie uchwały sejmików województw w sprawie urbanistycznych zasad ochrony krajobrazu będą kolejnymi w polskim porządku prawnym aktami regulującymi zagospodarowanie terenu. Wypomina, şe... w przedłoşonym projekcie ustawy zbyt mały nacisk połoşony został na wykorzystanie i włączenie w proces ochrony krajobrazu istniejących rozwiązań, w tym zawartych w ustawie o ochronie przyrody. Zgodnie z przepisami tej ustawy obszary cenne ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, obejmowane są ochroną w formie parku krajobrazowego. Dopomina się „doprecyzowania przepisów zawierających definicję pojęcia dominanty krajobrazowej.� Dlaczego?
nr 140 / 2015
GOSPODAROWANIE WODAMI
OD POWODZI DO ZARZÄ…DZANIA ryzykiem powodziowym 18
BEZPIECZEĹƒSTWO ENERGETYCZNE
PEROWSkITY - czy będzie rewolucja w energetyce? 16
BEZPIECZEĹƒSTWO ENERGETYCZNE
NIC NOWEGO pod słońcem? 10
NOWE TECHNOLOGIE
TECHNOLOGICZNA odsiecz 36
GOSPODAROWANIE WODAMI
REFORMA GOSPODARkI WODNEJ a transport rzeczny 22
GOSPODAROWANIE ODPADAMI
kTO NIE CHCE spalarni odpadĂłw? 48
nr 140 / 2015
SPIS TREŚCI AkTUALNOŚCI
W PROGRAMIE PROSUMENT - BOŚ wesprze NFOŚiGW 4 UNIA energetyczna 5
WYDARZENIA
DZIENNIkARZE u Premiera 6 DZIEŃ OTWARTY NFOŚiGW 7 SPOłECZEŃSTWO OBYWATELSkIE jako główny podmiot produkcji energii ze źródeł odnawialnych - raport EkES 8 NIC NOWEGO pod słońcem? 10
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE
SEJM POPARł PRZYDOMOWE ELEkTROWNIE, ale nie zlikwidował patologii w energetyce 12 PRYWATNE FIRMY energetyczne pominięte 13 PEROWSkITY - czy będzie rewolucja w energetyce? 16
ROZMOWA
GOSPODAROWANIE WODAMI
SALON DłUŻNIkA W REGIONACH NOWE TECHNOLOGIE BEZPIECZEŃSTWO ZDROWIA
DOMY ZASILANE energią odnawialną 14 OD POWODZI DO ZARZąDZANIA ryzykiem powodziowym 18 REFORMA GOSPODARkI WODNEJ a transport rzeczny 22 ŚWINNA Poręba 24 DESZCZÓWkA na wagę złota! 26 XI EDYCJA kONkURSU o Nagrodę Przyjaznego Brzegu 28 SZLAk WODNY Berlin-Szczecin-Bałtyk 29 O CZYM DłUŻNIk powinien wiedzieć 31 STRAŻNIk CZYSTEGO POWIETRZA i bezpieczeństwa na drogach 34 POMORZE ZACHODNIE stawia na klastrowe innowacje 35 TECHNOLOGICZNA odsiecz 36 TECHNOLOGIE utylizacji azbestu 38 PROGRAM „ZDROWIE I TRADYCJA” ... 40
GOSPODAROWANIE ODPADAMI
ILE kOSZTUJą SPALARNIE odpadów w Polsce? 43 PIECZąTkA, czyli przepisy od kuchni 46 kTO NIE CHCE spalarni odpadów? 48
ZRÓWNOWAŻONY TRANSPORT
TRADYCYJNE BIOPALIWA tylko do 2020 roku 50 TIRY do poprawki – sukces NGO 51
ZIELONA GOSPODARkA
ZRÓWNOWAŻONE MIASTO
INWESTYCJA W WIATRAkI Dlaczego tak? 52 DLA PODNIESIENIA efektywności biogazowni 54 NIE WYLEWAć dziecka z kąpielą 56 kONkURENCJA dla spalania słomy 58 Sen o smart city 60
EDUkACJA
OGRZEWANIE a oszczędzanie 62 WY SIĘ NIE ŚMIEJCIE, A POMAGAJCIE! kto nie lubi ekologii? 63
RECENZJA
ALARM NAWOłUJąCY nas wszystkich 64
nr 140 / 2015
3
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE
„Nauka jest najlepszą drogą do tego, żeby ducha ludzkiego uczynić heroicznym” Giordano Bruno
Perowskity - czy będzie rewolucja w energetyce?
Technika opatentowana przez Polkę na Uniwersytecie w Walencji jest o wiele bardziej uniwersalna niż inne metody opracowane przez wybitnych, uznanych naukowców na całym świecie. Dr Olga Malinkiewicz za swoje odkrycie otrzymała m.in. prestiżową nagrodę Photonics21 w konkursie organizowanym przez Komisję Europejską. W Europie już o niej głośno.
W styczniowej rozmowie telewizyjnej (szkoda, że tuż przed północą) z redaktorem Grzegorzem Miecugowem dr Olga Malinkiewicz przedstawiła rezultat swej pracy naukowej dotyczącej rewolucyjnych możliwości przetwarzania energii słonecznej na energię elektryczną dzięki perowskitom! Studentka fizyki Uniwersytetu Warszawskiego wystartowała przed kilku laty z Programu Erasmus do Hiszpanii, następnie zdobywała doświadczenie na kilku innych światowej rangi uczelniach. Omawiana technologia jest prostsza i tańsza w porównaniu z produkowanymi obecnie na bazie krzemu panelami PV przy podobnej sprawności przetwarzania. Inną zaletą jest możliwość budowania ogniw, stosując specjalną, elastyczną folię (kilka kolorów), na której drukiem nanosi się perowskity, dzięki czemu można ją układać na dachach, fasadach budynków oraz wielu innych powierzchniach dużych i małych. Ambicją twórczyni jest uruchomienie nie gdzie indziej, ale w ojczystym kraju, Polsce produkcji, bowiem ta technologia ma ogromną jej zdaniem przyszłość dla rozwoju energetyki prosumenckiej, poprawy bezpieczeństwa energetycznego i ochrony klimatu. Utworzona już została spółka Saule Technologies., a jej przedstawiciele próbują zainteresować wynalazkiem stosowne instytucje wysokiego szczebla, by zdobyć środki na utworzenie bazy produkcyjnej i kontynuowanie prac badawczych. Niestety trafiają na mur urzędniczej obojętności. Jak na razie trwają próby przełamania biurokratycznych barier. Krajowa specyfika. 16
nr 140 / 2015
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE Pomimo, że słowo innowacyjność decydenci w Polsce powtarzają jak mantrę, zamiast podejmować decyzje, powołują się na procedury. To ucieczka od ryzyka i odpowiedzialności, skrywana za papierową zasłoną. Pomysłodawcy pozostają bez wsparcia, a ambicje nie wystarczą. Rozwiązaniem tym zainteresowanych jest szereg firm zagranicznych. Czas ucieka, konkurencja nie śpi, nawet krótka informacja może być inspiracją do przechwycenia idei. Olga Malinkiewicz zna cenę uciekającego czasu, liczy się zatem z koniecznością wejścia w partnerstwo z obcym kapitałem. Wyprowadzenie technologii poza Polskę byłoby wielką przegraną polskiej gospodarki, zwłaszcza w kontekście sytuacji geopolitycznej, kiedy trwa zacięta walka o kierunki rozwoju polskiej i europejskiej energetyki oraz radykalne jej uniezależnienie od importu paliw kopalnych i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wywołujących zmiany klimatu. Zwlekanie z decyzjami to wg EBOR jedna z przyczyn, że polskie firmy są wciąż uzależnione od transferu technologii z zewnątrz. Ma to negatywny wpływ na konkurencyjność gospodarki. Inną przyczynę stanowi brak przepływu informacji wśród kręgów decyzyjnych. Dowiodły tego sondaże dziennikarzy TVP oraz B&E.
Co to są perowskity? Perowskity to materiały o specyficznym ułożeniu siatki krystalicznej. Ich właściwości nie determinuje skład, lecz struktura ułożenia atomów. Nazwa pochodzi od nazwiska rosyjskiego geologa Lwa Perowskiego. Natomiast Niemiec Gustav Rose, jako pierwszy ponad sto lat temu sklasyfikował ten charakterystyczny układ atomów na podstawie tytanianu wapnia występującego w skałach Uralu. Od tamtej pory materiały mające analogiczny układ atomów jak tytanian wapnia nazywane są perowskitami. Jest bardzo dużo różnego typu perowskitów, występują w naturze (np. w skałach, magmie). Można je także wytwarzać w laboratoriach w procesie syntezy chemicznej z bardzo tanich i łatwo dostępnych materiałów wsadowych. Najciekawsze są tzw. perowskity hybrydowe o składzie po części organicznym, a po części nieorganicznym o niezwykle unikalnych właściwościach. Świetnie np. pochłaniają światło. Lepiej niż krzemu, a nawet arsenek galu (materiały stosowane w fotowoltaice). Dzięki temu pochłaniają światło w ultracienkich warstwach. Zmniejsza to przynajmniej trzykrotnie zużycie materiału niezbędnego do wyprodukowania fotoogniwa. Bardzo praktyczne jest również to, że ogniwa można wytwarzać w procesie mokrej chemii. To znaczy, że na przykład można taki perowskit po prostu nadrukować.
Sprawność przetwarzania energii słonecznej w elektryczność. Wydajność laboratoryjna jest porównywalna z wydajnością wiodących technologii fotowoltaicznych, takich jak krystaliczny krzem, CdTe i CIGS, i obecnie jest na poziomie około 20%. Warto jednak zaznaczyć, że ogniwa oparte na perowskicie to zupełnie inne podejście do fotowoltaiki. Nie można wprost przyrównywać do nich ogniw krzemowych. To mniej więcej tak, jakby samochody napędzane prądem przyrównać do pierwszych automobili napędzanych silnikiem parowym – mówi Olga Malinkiewicz
Podobna przepaść dzieli omawiane technologie ogniw fotowoltaicznych. Topornie wyglądające konstrukcje utrzymujące sztywne panele krzemowe, psują wygląd pięknie zaprojektowanych budynków. Natomiast ogniwa perowskitowe dzięki unikalnym właściwościom będzie można harmonijnie - komponować z architekturą. Okna np. zmienią się w panele fotowoltaiczne, naprawdę niewiele tracąc na przezroczystości. Można będzie również pokrywać ogniwami perowskitowymi dachówki, dzięki czemu cały dach stanie się panelem fotowoltaicznym. Perowskity można będzie nanosić na całe elewacje nowoczesnych budynków lub hal produkcyjnych, wtedy nie tylko dach i okna, ale i ściany produkowałyby prąd. Proszę tylko porównać powierzchnię dachu - dzisiaj maksymalną powierzchnię dla ogniw krzemowych na budynku - z powierzchnią ścian drapacza chmur. Wszystkie powyżej przedstawione zastosowania opracowywane są obecnie przez Saule Technologies.
Perowskity mogą zrewolucjonizować naszą codzienność. „Dzięki elastyczności, przezroczystości i bardzo niskiej wadze i stosunkowo niskiej cenie, każdy z nas będzie miał przy sobie kilka zintegrowanych z perowskitami urządzeń bądź rzeczy” - mówi Olga Malinkiewicz. Ekran tabletu pokryty perowskitem będzie doładowywał baterię. Podczas dalekich wypraw turystycznych, nawet w ostępy cywilizacji, nie będziemy zależni od zapasu baterii - cały namiot może funkcjonować jako jeden wielki panel fotowoltaiczny produkujący prąd. Panel będzie można zwinąć w rulon i schować. Liczba zastosowań stale rośnie. Już dziś mówi się o tzw. wearable technologies tworzonych z materiałów produkujących prąd dzięki perowskitom. Dotyczy to m.in. odzieży lub jej fragmentów.
Ceny energii spadną? Możliwość integracji ogniw perowskitowych z elewacją sprawi, że budynek stanie się pasywny energetycznie. Oczywiście dużo zależy także od usytuowania geograficznego obiektu. W przypadku odpowiednio wydajnego systemu magazynowania energii, możliwe, że w ogóle nie będzie konieczności podłączania go do sieci energetycznej. To oznaczałoby zerowe rachunki za prąd lub wręcz - poprzez podłączenie do smart grid, czyli „inteligentnej” sieci energetycznej - możliwość sprzedaży wyprodukowanej nadwyżki. Taki scenariusz wymaga jeszcze znacznego usprawnienia ogniw by osiągnąć pożądany wpływ ogniw perowskitowych na rynek energii. Obecnie Spółka przygotowuje wnioski patentowe dotyczące całkowicie zmienionej technologii produkcji perowskitów, uwzględniającej processing dla produkcji przemysłowej. Czynione są starania, aby jak najszybciej pokazać światu ogniwa (wymaga to jeszcze kilku zabiegów) jako gotowy do sprzedaży, pełnowartościowy produkt. Olga Malinkiewicz została naukowym odkryciem roku w rankingu Newsweeka: „Ma niespełna 31 lat a już nieźle namieszała w fizyce. To może być początek rewolucji w energetyce” – można przeczytać w tygodniku Newsweek 5 stycznia 2015). opracował Henryk Oleksy nr 140 / 2015
17
GOSPODAROWANIE WODAMI
NAJBARDZIEJ WYCZEKIWANY ZBIORNIK ZAPOROWY W POLSCE
ŚWINNA Poręba
W tym roku mija 29 lat od momentu, gdy rozpoczęto realizację jednego z największych projektów hydrotechnicznych w historii naszego kraju. Choć wielu wydawało się, że budowa zbiornika w Świnnej Porębie już nigdy nie doczeka się szczęśliwego zakończenia, ten dzień zbliża się wielkimi krokami.
Przedwojenne plany Jezioro Mucharskie – bo tak ma nazywać się akwen, który zostanie spiętrzony na rzece Skawie na terenie gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce – najprawdopodobniej będzie gotowy jeszcze pod koniec tego roku. Tym samym stanie się jednym z największych zalewów w Polsce. Choć większość osób nie zdaje sobie z tego sprawy, jego burzliwa historia sięga znacznie dalej niż do połowy lat 80 – tych ubiegłego stulecia. – Jeszcze przed drugą wojną światową zastanawiano się gdzie go umiejscowić. – mówi Jacek Marczewski, Generalny Projektant zbiornika Świnna Poręba w latach 1997 – 2010. Poza obecną lokalizacją rozpatrywano również inne, położone nieco bardziej w górę rzeki, ale ostatecznie zadecydowały dodatkowe badania geologiczne, które potwierdziły, że najkorzystniejsze warunki do budowy zapory znajdują się w rejonie Świnnej Poręby. Jezioro zaporowe w swoim ostatecznym kształcie ma rozciągać się od miejscowości Świnna Poręba do Zembrzyc na długości około 11 km. Przy maksymalnym spiętrzeniu osiągnie pojemność ponad 160 milionów m3 i powierzchnię 1050 ha! Długość zapory przekracza 600 m, wysokość w najwyższym miejscu wynosi 54 m, a szerokość jej korony mierzy 8 m.
Zrewidowane cele Rozmiary zapory i zbiornika już na planach robią olbrzymie wrażenie. Przy tak ogromnej skali lustra wody można by na Jeziorze Mucharskim z powodzeniem organizować regaty żeglarskie, ale jak wyjaśnia Jacek Marczewski nie takie było główne przeznaczenie z jakim zaczynano realizację tego gigantycznego projektu. 24
nr 140 / 2015
– Na początku budowy podstawowym celem było zapewnienie nowego źródła wody komunalnej dla Śląska. W trakcie długiej realizacji projektu plany te zostały jednak zrewidowane. Okazało się wszak, że gdy przemysł na Śląsku podupadł , znacznie zmniejszyło się również tamtejsze zapotrzebowanie na wodę. Ustalono więc nowe cele strategiczne. Podczas realizacji inwestycji zostały wprowadzone zmiany polegające m.in. na uzupełnieniu projektu o system elektrowni przepływowej, który na skutek rezygnacji z ujęcia wody ze zbiornika stał się podstawowym instrumentem do prowadzenia gospodarki wodnej. Zapora spełnia jeszcze co najmniej dwie istotne funkcje. Rezerwa powodziowa zbiornika, która wynosi około 60 mln m3 nie tylko zabezpiecza dolinę Skawy poniżej zbiornika, ale może mieć również wpływ na redukcję wezbrań powodziowych w obrębie Krakowa. Co warte odnotowania, w trakcie suszy zbiornik alimentuje dolny bieg rzeki, zapewniając minimalny przepływ gwarantowany w stu procentach na poziomie 5,4 m3 na sekundę podczas gdy w warunkach naturalnych, w przekroju Świnna Poręba byłoby to zaledwie 0,8 m3. W takiej sytuacji życie biologiczne zamiera a wszystkie ujęcia, które znajdują się poniżej zapory nie mają wody. – tłumaczy Generalny Projektant zbiornika Świnna Poręba.
Teraz turystyka! Duże nadzieje związane z powstaniem zbiornika wiążą lokalne samorządy, przedsiębiorcy oraz mieszkańcy. W szczególności koncentrują się one na wykorzystaniu rekreacyjnej funkcji zalewu i turystyki, na której znaczenie w ramach rozwoju całego regionu zwraca uwagę Wacław Wądolny, wójt Gminy Mucharz. – Na całym akwenie będzie możliwość uprawiana sportów wodnych i wędkowania. Powyżej dzisiejszego przełomu Skawy
GOSPODAROWANIE WODAMI
źródło: RZGW Kraków
w Jaszczurowej przewiduje się również stworzenie centrum rekreacyjnego „Jaszczurówka”, z wyznaczonymi miejscami do kąpieli i plażowania. Powstały akwen wodny w pięknym, górskim krajobrazie stanie się przynętą dla turystów jak i inwestorów. Zważywszy na niewielką odległość od Krakowa i Katowic, przy drodze krajowej nr 28 należy się spodziewać, że „Mucharskie Jezioro” stanie się atrakcyjnym miejscem na wakacyjny i weekendowy wypoczynek, z dala od miejskiego zgiełku i zanieczyszczonego środowiska. – mówi Wacław Wądolny. Wymienione przez wójta atrakcje to dopiero początek zmian, jakie czekają Mucharz i inne gminy zlokalizowane nad brzegami zbiornika. Spiętrzenie jeziora dodatkowo zmobilizuje władze samorządowe do budowy atrakcyjnej przestrzeni, z nowoczesną infrastrukturą drogową, oświatową oraz sportowo-rekreacyjną. Wnoszące pewną wartość dodaną inwestycje już dziś powstają równolegle do zalewu. Na szczególną uwagę zasługują wspomniana już elektrownia wodna wyposażona w dwie turbiny Kaplana o łącznej mocy ok. 4 MW, oraz Gospodarstwo Rybackie RZGW, które stanie się największym tego typu ośrodkiem w Małopolsce. Jego celem będzie hodowla zagrożonych gatunków ryb na potrzeby zbiornika. Powstanie przy nim również łowisko komercyjne.
Finalne odliczanie Blisko 30 - letnia saga pod tytułem „budowa zbiornika zaporowego w Świnnej Porębie” wreszcie dobiega końca. Z informacji, które podał jesienią Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie wynika, że napełnianie zbiornika rozpocznie się już tej wiosny i przy sprzyjających warunkach atmosferycznych ma szansę zakończyć się do końca 2015 roku. Nawet wtedy pozostanie jednak kilka pytań, które wymagają rzetelnej odpowiedzi. Wśród nich dwa wydawałoby się kluczowe - ile wyniesie całkowity koszt realizacji projektu i dlaczego nie udało się go zakończyć od 1986 roku? W pierwszym przypadku Jacek Marczewski przyznaje, że trudno oszacować konkretną kwotę bo minęło zbyt dużo czasu, ale jego zdaniem mogło to być nawet ponad 2 miliardy złotych. W przypadku drugiej niewiadomej bez wahania przyznaje – Były długie okresy, w których finansowanie było prawie zerowe, a pieniądze przeznaczane na budowę ledwo wystarczały na jej dozór. Trwało to kilka ładnych lat.
Wojciech Kuder nr 140 / 2015
25
30
nr 140 / 2015
SALON DĹ UĹťNIKA
O czym O CZYM DĹ UĹťNIK
dłuşnik powinien wiedzieć?
powinien wiedzieć?
Liczba dłuşników w Polsce wciąş rośnie. Choć tempo tego wzrostu nie jest w ostatnim okresie zbyt duşe, to jednak w sposób znaczący zwiększa się wartość długu [1]. W okresie maj 2011 r. – czerwiec 2013 r. Liczba dłuşników w Polsce wciąşz rośnie. Choć tempo tego wzrostuliczba nie jest wniespłacających ostatnim okresie zbyt duşe, to jednak (jak wynika danych BIG Informator), w sposób znaczący zwiększa się wartosć [1].mln W okresie 2011 r. - czerwiec 2013 r. (jak wynika z danych długów wzrosła z 2,1długu do 2,3 osób,maj a wartość długów wzrosła BIG Informator), liczba niespłacających długów wzrosła z 2,1 do 2,3 mln osób, a wartość długów z 30,89 do 39,85 mld zł [2]. Jednak bez względu na liczbę dłuşników,wzrosła z 30,89 do 39,85 mld złistotne [2]. Jednak bezto, względu na liczbę dłuşników, istotnewjest to, şe oczekująsytuacji, oni na pomoc jest şe oczekują oni na pomoc rozwikłaniu w rozwikłaniu sytuacji, w której się znaleźli.w której się znaleźli. 'åXĪQLF\ FKFą GRFKRG]Lß VZ\FK SUDZ DOH QLH -HJR FHOHP MHVW VNXWHF]QD SRPRF GOD RVyE SRV]NRGRZDQ\FK SU]H] ZLHG]ą JG]LH L GR NRJR PDMą VLĊ ]ZUyFLß &]ĊVWR WH VZRLFK ZLHU]\FLHOL NRPRUQLNyZ EDQNL L LQQH LQVW\WXFMH 2 W\P ĪH LQLFMDW\ZD WD RND]DåD VLĊ ]H ZV]HFK PLDU SRĪ\WHF]Qą ĞZLDGF]\ WR RVRE\ PDMą ]åH GRĞZLDGF]HQLD Z GRW\FKF]DVRZ\P Dłuşnicy chcą dochodzić swych praw, ale nie wiedzą, gdzie i do Jego celem jest skuteczna pomoc dla osób poszkodowanych ĪH Ä6DORQ 'åXĪQLND´ ]DV\S\ZDQ\ MHVW NRUHVSRQGHQFMą RG RVyE SURV]ą kogo VLĊJDQLX SR SRPRF &KFą SHZQRĞFL ĪH MHVW MHV]F]H mają się zwrócić. Często te osoby mają złe doświadczeprzez swoich wierzycieli, komorników, banki i inne instytucje. F\FK R SRPRF nia wV]DQVD QD UDWXQHN 'ODWHJR WHĪ LVWRWQHJR ]QDF]HQLD dotychczasowym sięganiu po pomoc. Chcą pewności, şe O tym, şe inicjatywa ta okazała się ze wszech miar poşyteczną, : UDPDFK Ä6DORQX 'åXĪQLND´ G]LDåD ]HVSyå ]åRĪRQ\ ] Z\ELWQ\FK QDELHUD WR E\ SRV]XNLZDß VNXWHF]Q\FK IRUP Z\M jest jeszcze szansa na ratunek. Dlatego teş istotnego znaczenia świadczy to, şe „Salon Dłuşnika� zasypywany jest korespondenVSHFMDOLVWyZ Z 3ROVFH ] ]DNUHVX SUDZD HNRQRPLL RUD] SU]HGVWDZLFLHOH ĞFLD LP QDSU]HFLZ nabiera to, by poszukiwać skutecznych form wyjścia im cją od osób proszących o pomoc. 7DNą SRPRF QLHVLH PLHVLĊF]QLN Ä(XURJR LQQ\FK G]LHG]LQ QDXNL 7R OXG]LH NWyU]\ SRVLDGDMą QLH]EĊGQą ZLHG]Ċ naprzeciw. VSRGDUND´ NWyU\ XWZRU]\å G]LDå VWDQRZLąF\ IR IDFKRZą L GRĞZLDGF]HQLH DE\ SRPDJDß GåXĪQLNRP Z UR]ZLą]\ZDQLX W ramach „Salonu Dłuşnika� działa zespół złoşony z wybitnych LFK SUREOHPyZ 7H G]LDåDQLD RSLHUDMą VLĊ QD ZF]HĞQLHMV]\P ]EDGDQLX UXP GåXĪQLND R QD]ZLH „Eurogo-spodarka�, Ä6DORQ 'åXĪQLND´ który > @. utworzył Taką pomoc niesie miesięcznik specjalistów w Polsce z zakresu prawa, ekonomii oraz przedstadział stanowiący forum dłuşnika, o nazwie: „Salon Dłuşnika� [3]. wiciele innych dziedzin nauki. nr 140 / 2015
31
SALON DŁUŻNIKA To ludzie, którzy posiadają niezbędną wiedzę fachową i doświadczenie, aby pomagać dłużnikom w rozwiązywaniu ich problemów. Te działania opierają się na wcześniejszym zbadaniu zbadaniu problemu, jego uwarunkowań, analizie aktów prawnych, orzeczeń sądowych, wszelkiego rodzaju raportów. W dotychczasowej działalności „Salonu Dłużnika” udzielono odpowiedzi na następujące pytania: „Ile kosztuje dochodzenie wierzytelności?” [4], „Czy dłużnik może kwestionować zgłoszone wierzytelności?” [5] i in. Ponadto omówiono takie tematy jak: Biura Informacji Gospodarczej jako „straszak” dłużników [6], zadłużony lokal [7], egzekucja z nieruchomości [8], hipoteka – zabezpieczenie roszczenia na nieruchomości [9], ograniczenia egzekucji, ochrona wynagrodzenia za pracę, zatory a rozwój firmy, dłużnicy w KRS-ie, zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej [10] itd.
Procedury windykacyjne Istotne znaczenie dla dłużników ma prawidłowe rozeznanie w zakresie reguł procedur windykacyjnych. W piśmiennictwie fachowym wyróżnia się różne typy windykacji: a) windykację polubowną, dzielącą się na tzw. windykację zdalną (telefoniczną, listową) oraz osobistą (spotkania z dłużnikiem, mediacja pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem) b) windykację sądową, obejmującą uzyskanie przeciwko dłużnikowi tytułu egzekucyjnego (wyroku sądowego, nakazu zapłaty), a następnie opatrzenie go tytułem wykonawczym, tzw. klauzulą wykonalności
c) windykację komorniczną i pokomorniczną, obejmującą pełną obsługę kontaktów z komornikiem (przekazanie egzekucji, nadzór egzekucji, wnioskowanie o egzekucję z konkretnego majątku oraz o licytację mienia ruchomego lub nieruchomości, wznowienie egzekucji), a także poszukiwanie w drodze wywiadu gospodarczego ukrytego majątku dłużnika odpowiedniego do zaspokojenia roszczenia d) windykację karną, obejmującą prowadzenie postępowania karnego przeciwko nieuczciwemu dłużnikowi w przedmiocie kryminalnego uszczuplenia majątku podlegającego egzekucji, powołania na bazie tegoż majątku nowego podmiotu gospodarczego, udaremnienia wyroku sądu lub równie często na wcześniejszym etapie powstawania wierzytelności oszustwa na szkodę wierzyciela [11].
Kim jest dłużnik i jakie ma prawa? Różnorodność sytuacji gospodarczych i społecznych pozwala czasami na uwolnienie się od zadłużenia. W polskim prawie przewidziane są instytucje, na mocy których dłużnik, bez naruszania praw wierzyciela, może nawet uwolnić się od zobowiązania, nie wydając ani złotówki ze swojej kieszeni. Jedną z takich możliwości zapewnia zwalniające przejęcie długu (art. 519 i następne Kodeksu cywilnego). Inną furtką dla dłużnika jest kumulatywne przystąpienie do długu w myśl postanowień art. 376 Kodeksu cywilnego. Jest wiele możliwości, by dłużnik dochodził swoich racji. „Salon Dłużnika” będzie służył poszukiwaniu najlepszych rozwiązań, z wykorzystaniem obowiązującego prawa. Kamil Spryszak fot. MIFA, Stock.xchng
[2] „Gazeta Wyborcza”, 27 lipca 2013. [3] Zob. „Salon Dłużnika”, strona internetowa: http://www.eurogospodarka.pl/salon-dluznika. [4] Zob. M. Kuryłek, Ile kosztuje dochodzenie wierzytelności, „Eurogospodarka”, styczeń 2013 r., s. 33-34. [5] Zob. M. Kuryłek, Dłużnik a wierzytelności. Czy dłużnik może kwestionować zgłoszone wierzytelności, „Eurogospodarka”, październik 2013 r., s. 33-34. [6] Zob. A. Kuryłek, Biuro Informacji Gospodarczej, „Eurogospodarka”, maj 2013 r., s. 33-34. [7] Zob. M. Zadrożny, Zadłużony lokal, „Eurogospodarka”, kwiecień 2013 r. [8] M. Kuryłek, Egzekucja z ruchomości, „Eurogospodarka”, styczeń 2013 r. [9] M. Kuryłek, Hipoteka – zabezpieczenie roszczenia na nieruchomości, „Eurogospodarka”, grudzień 2012 r. [10] Zob. A. Mościcka, Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej, „Eurogospodarka”, listopad 2013 r., s. 33-34. [11] K. Turaliński, Windykacja gospodarcza – podręcznik do nauki zawodu, Wydawnictwo „Ardius”, Warszawa 2010 r. [12] Zob. Zmiany w e-sądzie. Dłużnicy lepiej chronieni przed nadużyciami wierzycieli, „Gazeta Prawna”, 11 września 2013 r. [13] Zob. A. Janowski, Dane osobowe dłużników a windykacja należności, „Gazeta Podatkowa”, nr 20, 8 marca 2012. www.eurogospodarka.eu 32
nr 140 / 2015
Prawo
Koszty pracy
DEKALOG Dล UลปNIKA
Oto 10 spraw, o ktรณrych dล uลผnik powinien wiedzieฤ :
1
=PLHQLรก\ VLฤ SU]HSLV\ .RGHNVX SRVWฤ SRZDQLD F\ZLOQHJR GRW\F]ฤ FH GรกXฤชQLNyZ Z ]DNUHVLH LFK RFKURQ\ :HV]รก\ Z ฤช\FLH NRU]\VWQH GOD GรกXฤชQLNyZ ]PLDQ\ GRW\F]ฤ FH (OHNWURQLF]QHJR 3RVWฤ SRZDQLD 8SRPLQDZ F]HJR (38 7HUD] GR H Vฤ GX PRฤชQD NLHURZDรผ MHG\QLH VSUDZ\ GRW\F]ฤ FH GรกXJyZ QLHVWDUV]\FK QLฤช WU]\ ODWD SU]HG GQLHP ZQLHVLHQLD SR]ZX 3U]HG OLSFD U F]\OL SU]HG ZHMฤ FLHP Z ฤช\FLH ]PLHQLRQ\FK SU]HSL VyZ .RGHNVX SRVWฤ SRZDQLD F\ZLOQHJR Z HOHNWURQLF]Q\P SRVWฤ SRZDQLX XSRPLQDZF]\P QLH E\รกR RERZLฤ ]NX VSUDZG]HQLD F]\ QLH XSรก\Qฤ รก WHUPLQ SU]HGDZQLHQLD GRFKRG]HQLD URV]F]HQLD 7D QRZHOL]DFMD VรกXฤช\ RFKURQLH GรกXฤชQLNyZ :F]Hฤ QLHM ]GDU]DรกR VLฤ ฤชH ZLHU]\FLHOH Z\NRU]\VW\ZDOL SRVWฤ SRZDQLH HOHNWURQLF]QH GR GRFKRG]H QLD URV]F]Hฤ SU]HGDZQLRQ\FK :SURZDG]RQH ]PLDQ\ PDMฤ QD FHOX XQLNQLฤ FLH WDNLFK V\WXDFML [12] .ROHMQฤ NRU]\VWQฤ ]PLDQฤ MHVW RERZLฤ ]HN SRGDZDQLD Z SR]ZLH VNรกDGDQ\P GR H Vฤ GX QXPHUX 1,3 OXE 3(6(/ SR]ZD QHJR GรกXฤชQLND :LHU]\FLHORZL JUR]L JU]\ZQD MHฤ OL ZSURZDG]L Z Eรกฤ G FR GR DGUHVX ]DPLHV]NDQLD GรกXฤชQLND
2 3 4 5 6
3UREOHPHP MHVW ELHUQD SRVWDZD GรกXฤชQLNyZ : ZLHOX SU]\SDGNDFK GรกXฤชQLF\ QLH RGELHUDMฤ SLVP ] Vฤ GX P\ฤ Oฤ F ฤชH MHVW WR SUDZLGรกRZH UR]ZLฤ ]DQLH 1LF EDUG]LHM P\OQHJR ยฑ SLVPD QDOHฤช\ RGELHUDรผ 0LWHP MHVW ฤชH REVรกXJD SUDZQD ]DZV]H MHVW WDN NRV]WRZQD ฤชH Z Z\QLNX WDNLHJR P\ฤ OHQLD ZLHOX GรกXฤชQLNyZ QLH VLฤ JD SR QLฤ 7\PF]DVHP IDFKRZD SRUDGD PRฤชH E\รผ NOXF]HP GR UR]ZLฤ ]DQLD SUREOHPyZ 1DOHฤช\ PLHรผ ฤ ZLDGRPRฤ รผ ฤชH JG\ G]ZRQL ZLQG\NDWRU UR]PRZD MHVW ] UHJXรก\ QDJU\ZDQD *G\ Z WUDNFLH UR]PRZ\ QLHRSDWU]QLH SRZLHP\ ร -HVWHP GรกXฤชQ\ยด PRฤชH WR E\รผ SRWUDNWRZDQH MDNR SU]\]QDQLH VLฤ GR GรกX JX :LQG\NDWRU]\ VWDUDMฤ VLฤ Z\FLฤ JDรผ ZรกDฤ QLH WDNLH Rฤ ZLDGF]HQLD ,VWRWQฤ ]DVDGฤ SUDZQฤ MHVW WR ฤชH NDฤชG\ GรกXJ PXVL E\รผ XGRZRGQLRQ\ 6WDQRZL WR LVWRWQฤ UHJXรกฤ JZDUDQ F\MQฤ RFKURQ\ SUDZ GรกXฤชQLNyZ ZH ZV]\VWNLFK SRVWฤ SRZDQLDFK
7U]HED ZLHG]LHรผ ฤชH ZLHU]\FLHO QLH PD SUDZD REFLฤ ฤช\รผ GรกXฤชQLND ZV]\VWNLPL NRV]WDPL NWyUH SRQLyVรก QD U]HF] ยฟ UP\ ZLQG\NDF\MQHM Z ]ZLฤ ]NX ] UHDOL]DFMฤ ]OHFHQLD ZLQG\NDFML 8VWDZRGDZFD X]QDรก ฤชH W\ONR NRV] W\ SURFHVRZH RUD] ]DOLF]NL NRPRUQLF]H SRQLHVLRQH SU]H] ZLHU]\FLHOD PRJฤ E\รผ ฤ FLฤ JDQH RG GรกXฤชQLND -DN FKRG]L R NRV]W\ SURFHVRZH WR Vฤ ]DUyZQR RSรกDW\ Vฤ GRZH MDN L NRV]W\ ]DVWฤ SVWZD SURFHVRZHJR SRQLHVLRQH SU]H] ZLHU]\FLHOD QD U]HF] UHSUH]HQWXMฤ FHJR JR SU]HG Vฤ GHP WXG]LHฤช WDNฤชH Z SRVWฤ SRZDQLX HJ]HNXF\MQ\P UDGF\ SUDZQHJR OXE DGZRNDWD
7
'รกXฤชQLN PXVL PLHรผ ฤ ZLDGRPRฤ รผ WHJR NLHG\ SRV]F]HJyOQH W\S\ GรกXJyZ SU]HGDZQLDMฤ VLฤ ยฑ QS GHEHW QD NRQFLH ยฑ ODWD ]DEH]SLHF]HQLD ] XPRZ\ NUHG\WX OXE SRฤช\F]NL ยฑ ODWD OLF]ฤ F RG GQLD Z NWyU\P SRZVWDรก RERZLฤ ]HN VSรกDW\ NUHG\WX OXE SRฤช\F]NL XPRZ\ VSU]HGDฤช\ ยฑ RNUHV ODW ]DGรกXฤชHQLH QD NDUFLH NUHG\WR ZHM ยฑ ODWD XVรกXJL WHOHNRPXQLNDF\MQH ยฑ ODW URV]F]HQLD ] XPRZ\ XEH]SLHF]HQLRZHM ยฑ ODWD ]RERZLฤ ]D QLD SRGDWNRZH ยฑ ODW OLF]ฤ F RG NRฤ FD URNX NDOHQGDU]RZHJR Z NWyU\P XSรก\Qฤ รก WHUPLQ SรกDWQRฤ FL SRGDWNX ยฑ Z SU]\SDGNX ]RERZLฤ ]Dฤ SRZVWDMฤ F\FK ] PRF\ SUDZD QS SRGDWNL GRFKRGRZH 9$7 SRGDWHN RG F]\QQRฤ FL F\ZLOQRSUDZQ\FK ODWD OLF]ฤ F RG NRฤ FD URNX NDOHQGDU]RZHJR Z NWyU\P SRZVWDรก RERZLฤ ]HN SRGDWNRZ\ Z SU]\SDGNX ]RERZLฤ ]Dฤ SRZVWDMฤ F\FK QD VNXWHN GRUฤ F]HQLD GHF\]ML XVWDODMฤ FHM Z\VRNRฤ รผ SRGDWNX SU]H] XU]ฤ G VNDUERZ\ QS SRGDWHN RG QLHUXFKRPRฤ FL
8 9 10
1DOHฤช\ SDPLฤ WDรผ ฤชH LQIRUPDFMH QD WHPDW ]DGรกXฤชHQLD RVyE ยฟ ]\F]Q\FK Vฤ GDQ\PL RVRERZ\PL L SRGOHJDMฤ RFKURQLH 5HJXรก\ SU]HWZDU]DQLD GDQ\FK RVRERZ\FK GรกXฤชQLND RNUHฤ ODMฤ DUW XVW SNW L DUW XVW SNW 8VWDZ\ R RFKURQLH GDQ\FK RVRERZ\FK [13] -HฤชHOL MHVW QDND] WR RQ VLฤ XSUDZRPRFQLD MHฤ OL GรกXฤชQLN QLH ZQLHVLH RGZRรกDQLD 2GZRรกDQLH VLฤ Z XVWDZR ZR RNUHฤ ORQ\P WHUPLQLH MHVW ZLฤ F ZDUXQNLHP E\ QDND] WHQ ]RVWDรก SRGGDQ\ NRQWUROL LQVWDQF\MQHM 'รกXฤชQLN PRฤชH ZQLHฤ รผ VNDUJฤ QD F]\QQRฤ FL NRPRUQLND Eฤ Gฤจ ยฟ UP\ 0RฤชH Z WHQ VSRVyE SUH]HQWRZDรผ VZH UDFMH Z SRVWฤ SRZDQLX ZLQG\NDF\MQ\P
=RE =PLDQ\ Z H VDG]LH 'รกXฤชQLF\ OHSLHM FKURQLHQL SU]HG QDGXฤช\FLDPL ZLHU]\FLHOL ร *D]HWD 3UDZQDยด ZU]Hฤ QLD U =RE $ -DQRZVNL 'DQH RVRERZH GรกXฤชQLNyZ D ZLQG\NDFMD QDOHฤชQRฤ FL ร *D]HWD 3RGDWNRZDยด QU PDUFD U
ZZZ HXURJRVSRGDUND HX
nr 140 / 2015
33