Methodewijzer Eigentijds by Blink

METHODEWIJZER GROEP 3 T/M 8

MAAK GESCHIEDENIS ONVERGETELIJK VERSIE 2

INTRO REVOLUTIONAIRE METHODE GESCHIEDENIS Eigentijds is een revolutionaire lesmethode geschiedenis voor het basisonderwijs. • Het is de eerste lesmethode waarin het bereiken van leerlingen het uitgangspunt is en waarin actuele inzichten uit hersenonderzoek zijn verwerkt over hoe kinderen leren en zich optimaal ontwikkelen. • Door de digitale basis is de lesmethode altijd actueel en is het – op termijn – zelfs mogelijk de lessen te personaliseren met eigen beeldmateriaal en filmpjes. •D e methode is ontwikkeld in samenwerking met historici van onder andere de Rijksuniversiteit Groningen en verhalenvertellers. Eigentijds bevat dus prachtige verhalen, foto’s, pakkende filmpjes en een bronnenboek waarin kinderen – en leerkrachten en ouders trouwens ook – willen blíjven lezen.

voelen en beleven, begrijpen ze de lesstof sneller en onthouden ze deze beter. Misschien wel hun leven lang. In de educatieve verantwoording (die je vindt op bladzijde 17) lees je meer over het wetenschappelijk onderzoek en de didactische uitgangspunten waarop Eigentijds is gebaseerd. EEN TOTAALPAKKET VOOR WERELDORIËNTATIE Eigentijds (geschiedenis) vormt samen met Grenzeloos (aardrijkskunde) en Binnenstebuiten (natuur en techniek) een totaalpakket voor wereldoriëntatie, voor de groepen 3 tot en met 8. De methodes zijn onafhankelijk van elkaar te gebruiken, maar ze versterken elkaar ook. Voor elk leerjaar is een vakoverstijgend thema beschikbaar, waarin lesstof uit de drie vakgebieden op een logische wijze is geïntegreerd. EIGENTIJDS:

LESSTOF DIE BLIJFT HANGEN Bij het ontwikkelen van Eigentijds hebben we voelen en onthouden centraal gesteld. De methode zet leerlingen aan om na te denken en zelf te ervaren en ontdekken. Dat helpt hen om alle informatie beter te begrijpen en langer te onthouden. Eigentijds brengt geschiedenis dichtbij met spannende verhalen die je als leerkracht zelf voorleest of vertelt. Bijbehorende illustraties en muziek (op het digibord) versterken het verhaal. Hierdoor zuigt Eigentijds leerlingen mee de geschiedenis in. Verschillende tijden worden bijna letterlijk op hun netvlies gebrand. Zo is het alsof Floris de Vijfde gisteren nog in zijn Muiderslot gevangen zat. Omdat kinderen met Eigentijds zelf zien,

• is uitermate geschikt voor combinatiegroepen; • bereidt leerlingen voor op de Cito-toets voor wereldoriëntatie; • speelt optimaal in op niveauverschillen tussen leerlingen; • is ontwikkeld in de praktijk; elke les is getest door leerkrachten en leerlingen; • maakt het mogelijk om volledig digitaal te werken; • heeft de 21st century skills geïntegreerd in de methode.

INHOUD

Intro 2 De methode

Didactiek en leerresultaat

Structuur en opbouw

Inhoud 10 Materialen 12 Opbouw van de les

Differentiatie 16 Educatieve verantwoording

Praktische informatie

ÂŠ 2015 BLINK EDUCATIE WWW.EIGENTIJDS.NL

DE METHODE HET DIGIBORD IS DE BASIS, BOEKEN NAAR KEUZE Digibordlessen vormen de basis van Eigentijds. Je hebt dan ook een digibord nodig om met de methode te kunnen werken. Naast de lessen op het digibord zijn er werkbladen en een bronnenboek voor groep 5 tot en met groep 8. Voor groep 3 en 4 zijn er doeboeken. Deze onderdelen zijn digitaal beschikbaar via de lesomgeving. Je kunt ze zelf printen op school of in gedrukte vorm bestellen. Daarnaast is het ook mogelijk om de leerlingen digitaal te laten werken met de werkbladen en het bronnenboek via pc, laptop of tablet. ONTWIKKELD IN DE PRAKTIJK De lesmethodes van Blink Educatie worden ontwikkeld samen met partnerscholen. Elke les wordt op ten minste drie verschillende scholen uitgeprobeerd. Daardoor weten we zeker dat de les in de praktijk goed werkt. Ook de komende jaren blijven we de scholen volgen die werken met onze methodes en verwerken we ervaringen en suggesties uit de praktijk. Heb je zelf suggesties, verbeteringen of andere opmerkingen met betrekking tot een les? Deel ze met ons via www.eigentijds.nl, Facebook of Twitter. EIGENTIJDS PRIKKELT KINDEREN DANKZIJ DE INPUT VAN EXPERTS Kinderen zitten op het puntje van hun stoel als de verhalen van Eigentijds worden verteld. Samen met historici van onder andere de Rijksuniversiteit Groningen, auteurs en ervaren verhalenvertellers hebben we de spannendste invalshoeken weten te vinden voor elk historisch onderwerp. We combineren dit met geluidsfragmenten en prachtige illustraties zodat kinderen de geschiedenis ingezogen worden. Uiteraard doen we daarbij geen afbreuk aan de historische feiten. Sterker nog, zelfs het forensisch rapport van Floris de Vijfde heeft gediend als bron bij het maken van de illustraties. Veel ideeĂŤn komen direct van leerkrachten en leerlingen zelf, waardoor Eigentijds daadwerkelijk dichterbij komt en de geschiedenis tastbaar maakt.

ÂŠ 2015 BLINK EDUCATIE WWW.EIGENTIJDS.NL

DIDACTIEK EN LEERRESULTAAT ACTIVERENDE DIDACTIEK Eigentijds gaat uit van een activerende didactiek en prikkelt leerlingen om zelf te willen weten en ontdekken. Het is voor leerlingen aan het begin van elke les meteen duidelijk wat het leerdoel is. Aan het eind van de les wordt hierop teruggeblikt. De volgende drie stappen keren in elke les terug:

» STAP 1 EERST PRIKKELEN EN RAKEN Het begin van elke les is erop gericht om leerlingen nieuwsgierig te maken naar de lesstof, zodat ze zelf iets willen weten, onderzoeken en ontdekken. Dit prikkelen doet Eigentijds niet alleen door voorkennis te activeren, maar ook door emotie op te wekken bij leerlingen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt namelijk dat kinderen informatie beter onthouden wanneer ze ergens door geraakt worden. Dat kan op heel veel verschillende manieren. Door het voelen van spanning, verwondering, verdriet, verbazing, blijheid, afschuw, nieuwsgierigheid en opluchting bijvoorbeeld. Cruciaal bij deze eerste stap is de presentatie van de centrale uitdaging van de les. Dit is een prikkelende onderzoeksvraag die leerlingen in beweging brengt. Bijvoorbeeld: Wie heeft Floris de Vijfde ontvoerd?

» STAP 2 ZELF AAN DE SLAG: ONTDEKKEND LEREN Vervolgens gaan de leerlingen zelf op onderzoek uit om daarna de centrale vraag van de les te beantwoorden. Dat doen ze door het maken van opdrachten, waarbij ze bijvoorbeeld filmpjes of bronnen krijgen aangereikt die extra informatie opleveren of nieuwe inzichten geven. Dit gebeurt via het bronnenboek of via de online leerlingenomgeving. Of ze luisteren naar een spannend verhaal over vroeger en leven zich in met een spel of oefening. De leerlingen verwerken de informatie vervolgens zelf en komen zo tot een antwoord op de centrale vraag. Op deze manier onthouden ze de informatie beter dan wanneer deze kant-enklaar in een tekst te vinden is.

» STAP 3 SAMENVATTEN EN CONTROLEREN Elke les eindigt met een conclusie op het digibord waarin de essentie is samengevat. De vorm van deze samenvatting is altijd anders. Het kan een animatie zijn, een filmpje, een foto met onderschrift of een oefening. Als leerkracht kun je de samenvatting gebruiken om te controleren of de lesstof daadwerkelijk is binnengekomen en of de essentie van de les door alle leerlingen is begrepen. 6

» RESULTAAT SNELLER EN BETER LEREN Door leerlingen zelf in beweging te brengen, verwerken ze de lesstof sneller en onthouden ze deze beter. Blink Educatie zet samen met universiteiten onderzoeken op om ook in de toekomst de leeropbrengst van het werken met Eigentijds (en onze andere methodes) te blijven meten en deze voortdurend te blijven verhogen.

LEERRESULTAAT • 21st century skills en talentontwikkeling zijn binnen Eigentijds op een logische wijze verwerkt. • Leerlingen zijn bij Eigentijds niet bezig met begrijpend lezen; ze vergroten hun kennis van de wereld. Dat heeft een positieve invloed op de vaardigheden in lezen, taal en rekenen. • D e onderzoekende aanpak en de aandacht voor verschillende leerstijlen stimuleren de ontwikkeling van het denken onderzoeksvermogen van kinderen. Daar hebben ze ook bij andere vakken – en later in hun leven – voordeel van. • E igentijds bevat veel onderwerpen die leerlingen een spiegel voorhouden en hen laten nadenken over zichzelf en hun eigen leven. Daarnaast zijn er lessen die leerlingen de ruimte geven om hun eigen interesses en talenten verder te ontplooien. Zo levert Eigentijds ook een bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van elk kind. • E igentijds stimuleert leerlingen ongemerkt om informatie op verschillende manieren te verwerken. Daardoor wordt elk kind uitgedaagd zich maximaal te ontwikkelen en zich verschillende strategieën eigen te maken.

STRUCTUUR EN OPBOUW

GROEP 5 TOT EN MET 8

STRUCTUUR EN ORGANISATIE Met Eigentijds is het mogelijk om in groep 5 tot en met 8 in twintig lessen per jaar alle kerndoelen volledig te dekken en ook voldoende herhaald te hebben. Alle lessen kunnen worden gegeven in 45 tot 60 minuten. Is er meer tijd in de jaarplanning? Dan kun je bij alle thema’s de toets afnemen, het geïntegreerde projectthema doen, kinderen bij ieder thema laten werken aan de plusopdrachten of meer tijd nemen voor de laatste les van ieder thema waarin kinderen de stof uit de voorgaande lessen gebruiken om zelf iets te bedenken, ontwerpen of maken.

BEKNOPT KERNDOELDEKKEND JAARPROGRAMMA

OPBOUW PER THEMA Eigentijds voor groep 5 tot en met 8 bestaat uit vier thema’s per jaar. Elk thema beslaat vijf lessen. In les 1 tot en met 4 wordt steeds één belangrijk aspect van het tijdvak behandeld. Er zit een ‘ritme’ in de lessen binnen één thema. Sommige lessen kennen wat intensievere werkvormen (zoals een quiz), andere lessen laten leerlingen juist heel zelfstandig werken. Les 5 is altijd creatiever van aard en laat leerlingen over het algemeen zelfstandig werken aan een opdracht. In deze les is er vaak ook iets te kiezen; de ene keer het onderwerp, de andere keer de uitvoeringsvorm. Hier kan dan een extra les aan gekoppeld worden waarin ze hun opdracht verder uitwerken (bijvoorbeeld voor hun eigen tijdschrift ook nog een mooie omslag maken). Doordat elke les in ieder thema anders is, blijven de leerlingen les na les geboeid.

Groep 5 tot en met 8 Kortste route: 20 lessen per groep per jaar Met projectthema en toetsen: 29 lessen per groep per jaar Thema 1

5 lessen + toets

Thema 2

5 lessen + toets

Thema 3

5 lessen + toets

Thema 4

5 lessen + toets

Projectthema 5 lessen (optioneel)

TOETSING Bij elk thema voor de groepen 5 tot en met 8 hoort een toets die aansluit bij de Cito-toets Wereldoriëntatie die vooral draait om basiskennis en inzicht. Deze toets is optioneel en kan worden ingezet als les 6. Daarnaast kan de vijfde les ook als toets ingezet worden: de les levert een ‘product’ op dat je als leerkracht kunt beoordelen op verschillende criteria (bijvoorbeeld creativiteit, of toepassing van kennis).

PROJECTTHEMA Voor de groepen 5 tot en met 8 is er nog een vijfde ‘projectthema’ waarin de stof van de vakken geschiedenis, aardrijkskunde en natuur en techniek geïntegreerd wordt aangeboden. Dit thema is hetzelfde voor de gehele bovenbouw, waardoor het ook in projectweken gedaan kan worden. In het projectthema gaan kinderen aan de slag met een opdracht vanuit een echte organisatie. Ze gebruiken de invalshoeken vanuit de diverse vakken om tot een onderbouwd advies voor de betreffende organisatie te komen. Er wordt ieder jaar een nieuw en actueel thema ontwikkeld.

WERELDORIËNTATIE VOOR GROEP 3 EN 4 STRUCTUUR EN ORGANISATIE In groep 3 en 4 bieden we wereldoriëntatie aan als een compact en geïntegreerd pakket: geschiedenis, aardrijkskunde en natuur en techniek bij elkaar. De vakken zijn goed herkenbaar in de afzonderlijke thema’s, zodat er een logische lijn loopt naar Eigentijds, Grenzeloos (aardrijkskunde) en Binnenstebuiten (natuur en techniek) in groep 5. Het pakket voor groep 3 bestaat uit drie thema’s (12 lessen) en het pakket voor groep 4 uit zes thema’s (24 lessen). In groep 3 start je dan vanaf januari, zodat in de periode daarvoor alle aandacht kan gaan naar lezen, schrijven en rekenen. OPBOUW PER THEMA Elk thema bestaat uit vier lessen, waarvan de vierde les echt een ‘maak-les’ is. De lessen duren ongeveer 30-40 minuten. Bij alle thema’s is apart aandacht voor de opbouw van woordenschat. Elke les begint klassikaal op het digibord. Daarnaast hebben de leerlingen een eigen doeboekje. In dit boekje maken zij opdrachten en staan extra informatiebronnen. BEKNOPT KERNDOELDEKKEND JAARPROGRAMMA Groep 3

Groep 4

3 thema’s (twaalf lessen)

6 thema’s (24 lessen)

Thema 1

4 lessen

Thema 2

4 lessen

Thema 3

4 lessen

Thema 4

4 lessen

Thema 5

4 lessen

Thema 6

4 lessen

LES-OVERZICHT Een les bestaat altijd uit de volgende onderdelen; als volgt zichtbaar op het digibord:

Dit is de INTRO, waarin je het onderwerp van de les bij de kinderen introduceert. Dat kan door middel van een foto of een filmpje, waar kort over gepraat kan worden en waarmee de voorkennis van de kinderen opgehaald wordt. Vervolgens ga je door naar INFO, waarmee je de kinderen informatie of instructie geeft die ze nodig hebben bij het maken van de opdrachten in het doeboek. Na de instructie gaan de leerlingen zelf wat DOEN. Ze gaan aan de slag in het doeboek. Hierin maken ze opdrachten en staan korte leestekstjes en weetjes. Onder deze knop vind je het doeboekje digitaal, zodat je de opdrachten eventueel kunt toelichten voordat de kinderen zelf aan de slag gaan. Dit is de EN DUS… Deze gebruik je na de gemaakte opdrachten in het doeboek om de les met behulp van het digibord weer af te sluiten. Hier komt nog eens expliciet het leerdoel van de les terug, om samen met de kinderen te bespreken wat ze nu geleerd hebben. Hier vind je de belangrijke WOORDEN per les. Je kunt deze op een moment naar keuze inzetten in de klas: als eerste onderdeel, voordat de kinderen zelf aan de slag gaan of juist als afsluiting van de les.

INHOUD Onderstaande tabel biedt een overzicht van de onderwerpen die in de groepen 5 t/m 8 behandeld worden. Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Thema 1 Jagers en boeren Tijdvak 1

Ontdekkers en hervormers Tijdvak 5

Wereldoorlogen en holocaust - De Eerste Wereldoorlog Tijdvak 9

Geschiedenis als theater Herhaling tijdsvakken 3, 4, 5 en 6

Thema 2 Grieken en Romeinen Tijdvak 2

Regenten en vorsten Tijdvak 6

Wereldoorlogen Eigenwijze burgers en holocaust - De Herhaling tijdsvakken Tweede Wereloorlog 7, 8, 9 en 10 Tijdvak 9 Thema 3 Monniken en ridders Pruiken en revoluties Televisie en compuEeuwige portretten Tijdvak 3 Tijdvak 7 ter – Nederland in Herhaling tijdsvakken opbouw 2, 3, 5, 6, 7 en 8 Tijdvak 10 Thema 4 Steden en staten Burgers en Televisie en computer Wondere wereld Tijdvak 4 stoommachines – De wereld in twee Herhaling tijdsvakken Tijdvak 8 blokken 1, 2, 4 en 5 Tijdvak 10 Vakover- Geschiedenis, Geschiedenis, Geschiedenis, Geschiedenis, stijgend aardrijkskunde en natuur aardrijkskunde en natuur aardrijkskunde en natuur aardrijkskunde en natuur Geschiedenis, aardrijkskunde en natuur en techniek geïntegreerd project- en techniek geïntegreerd en techniek geïntegreerd en techniek geïntegreerd en techniek geïntegreerd thema

BEELD VAN DE TIJDVAKKEN Door lesstof te integreren in een fascinerend verhaal met mooie illustraties kunnen leerlingen feiten en verbanden beter plaatsen en begrijpen. In Eigentijds ligt de focus op de essentie van ieder tijdvak; de methode prent leerlingen bijna letterlijk een beeld in van de tien tijdvakken. Alle belangrijke feiten en jaartallen zijn verwerkt, maar Eigentijds overlaadt leerlingen niet met weetjes en gebeurtenissen. Eigentijds creëert een solide basis en biedt de juiste kapstokken waaraan in het voortgezet onderwijs de verdieping kan worden opgehangen. DE CANONVENSTERS In ieder thema is aandacht voor het gebruik van bronnen (kerndoel 51) en voor belangrijke personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis, zoals uitgewerkt in de canonvensters (kerndoel 53). ECHTE VERDIEPING EN VOLDOENDE HERHALING In groep 5 tot en met groep 7 worden de eerste tien tijdvakken heel grondig en samenhangend behandeld. Door deze uitgebreide verdieping beklijft het tijdvak beter. Voldoende herhaling blijft essentieel. In groep 8 herhalen we daarom de eerste tien tijdvakken zodat de kinderen met een goede gedegen basiskennis naar het voortgezet onderwijs gaan. In elk thema staat een case centraal waarbij de tijdvakken op thematische wijze aan bod komen. In deze thema’s introduceren we ook een ‘master’: een expert met een beroep dat te maken heeft met het betreffende onderwerp (bijvoorbeeld een rechter of fotograaf). De master brengt ‘de echte wereld’ in de klas en laat de kinderen vanuit zijn of haar beroep op onderzoek gaan.

MATERIALEN ALLE MATERIALEN ONLINE TOEGANKELIJK De materialen zijn toegankelijk via de digitale lesomgeving www.blink-studio.nl. Vanuit deze omgeving kun je ook alle relevante pagina’s printen. Het menu van een les ziet er als volgt uit:

Iedere les start klassikaal via het digibord en wordt ook weer klassikaal afgesloten via het digibord. Na de klassikale start werken de leerlingen individueel of in groepjes aan de opdrachten op de werkbladen. Hier staan de pagina’s uit het bronnenboek die bij deze les horen. Bij een van de vijf lessen van ieder thema hoort een verhaal dat door de leerkracht voorgelezen wordt. Deel direct suggesties, verbeteringen of andere opmerkingen over de les. De antwoorden kunnen worden geprint en uitgedeeld of getoond op het digibord voor een klassikale nabespreking. De printbare lesvoorbereiding voor de leerkracht is handig ter voorbereiding én als leidraad tijdens de les zelf. Daarnaast is er een thema-overzicht waarin je ziet wat er in alle lessen van het thema aan bod komt.

» DIGIBORDLES Je opent elke digibordles met de button ‘start’. Via het digibord stuur je de les aan. Steeds vind je op de juiste momenten de verwijzing naar het bronnenboek, de opdrachten en eventueel de bronnen op internet.

» LEERLINGPAGINA’S Op www.eigentijds.nl/leerling vind je de leerlingpagina’s. In sommige lessen wordt naar deze pagina’s verwezen. De kinderen vinden hier extra filmpjes en links naar internetpagina’s die ze nodig hebben om informatie op te zoeken.

Met de sterren kun je de les beoordelen en zien hoe collega-leerkrachten de les beoordeeld hebben.

» LESVOORBEREIDING De printbare lesvoorbereiding geeft je in drie minuten een overzicht van de gekozen les. Ook geeft het extra informatie en tips om het maximale uit de les te halen. De lesvoorbereiding is zo opgezet dat je hem eenvoudig bij de hand kunt houden tijdens de les.

» VERHAAL

» WERKBLADEN

Bij ieder thema is speciaal voor Eigentijds een spannend verhaal geschreven, gebaseerd op een belangrijke en tot de verbeelding sprekende historische gebeurtenis uit het betreffende tijdvak. In de tijd van ‘steden en staten’ is dat bijvoorbeeld de ontvoering van Floris de Vijfde. Het verhaal wordt door de leerkracht voorgelezen en ondersteund met een afbeelding op het digibord. Het verhaal is niet alleen spannend, maar geeft de leerlingen ook een goed beeld van hoe het er in die tijd aan toe ging. Ze leren over Floris de Vijfde en ontdekken tegelijkertijd dat er in zijn tijd verschillende staten waren die hun eigen bazen hadden.

Thema 5.4 • les 1 Floris de Vijfde ontvoerd

Dikke muren, schietgaten en poepen boven De gracht

weetjes:

wOnen in het MuiderslOt De fijnste plek in het kasteel was waarschijnlijk de kemenade. Hier was een grote open haard en brede vensterbanken waarop de dames lekker konden handwerken. Er was ook een ridderzaal en een wapenkamer. Dat is een grote zaal waar Floris zijn zwaarden, harnassen en schilden konden uitstallen.

handwerk. • Floris de Vijfde liet nog meer kastelen bouwen en ook de Ridderzaal op het Binnenhof in Den Haag. Dat ken je als de plek waar de Nederlandse regering zit. De treden van de wenteltrap in de zuidertoren draaien rechtsom. Dat was handig voor de verdedigers van het kasteel, want zij konden beter met hun zwaard in hun rechterhand zwaaien.

Zou jij het leuk vinden om in een kasteel te wonen? Denk daar nog maar even goed over na voor je heel hard ‘ja’ roept. Het was namelijk koud achter die dikke muren. En vochtig, tochtig en donker. Een kasteel werd namelijk niet gebouwd om lekker in te wonen. Het moest vooral goed te verdedigen zijn.

In het Muiderslot zitten 48 van deze schietgaten. Daar door konden de soldaten vuren op de vijand. Kijk dus maar uit als je in de buurt bent!

Strijd tuSSen de Staten

Martelkelder Als iemand werd verdacht van een misdaad, werd hij opgesloten in de kerker onder een toren van het Muiderslot. Daar werd hij ‘verhoord’. In de tijd van Floris de Vijfde betekende dat dat de verdachte werd gemarteld tot hij zijn misdaad toegaf. Daarna kreeg hij straf. Zo werd zijn hand eraf gehakt als hij had gestolen, of zijn oog eruit geprikt als hij een spion was.

Antwoorden De antwoorden kunnen worden geprint en uitgedeeld, zodat leerlingen hun eigen werk kunnen nakijken. Je kunt er ook voor kiezen om de antwoorden te tonen op het digibord.

is • Het Muiderslot is 34 bij 32 meter. Dat bijna zo groot als een half voetbalveld. • Het duurde tien jaar om het Muiderslot te bouwen. Dat ging natuurlijk zonder hijskranen en cementmolens. Alles is

flOris in de tOren Toen Floris de Vijfde in zijn eigen kasteel gevangen werd gezet, kwam hij waarschijnlijk terecht in de zuidertoren. Ze zeggen dat het bloed van Floris nog altijd in de vloer zit. Hoe hard je ook boent, het gaat niet weg. Maar eigenlijk weten ze niet eens zeker of de torenkamer er al was in de tijd van Floris.

Na de klassikale start kunnen de leerlingen zelfstandig aan de slag met de werkbladen. De werkbladen zijn ook gebundeld als werkboek verkrijgbaar. Via www.blinkstart.nl krijgen leerlingen toegang tot de interactieve, digitale versie voor pc, laptop of tablet.

vuren Op de Muren

plassen in de gracht

De muren van het Muiderslot zijn zo dik dat je erop kunt lopen. Soldaten konden daar boven de omgeving goed in de gaten houden. Achter de kantelen konden ze zich verschuilen als er pijlen of kogels op het kasteel Dit zijn kantelen. werden geschoten.

Dit is het gemak, de wc dus. Het is een gat in een plank. Daar ging je op zitten om te poepen of te plassen. Je kreeg er wel koude billen van. Het gat hangt namelijk boven de slotgracht. Ploep, daar gaat je poep!

Hierachter kon een soldaat zich verschuilen en toch nog de vijand in de gaten houden.

Over de brug, Of… zweMMen! Je ging het Muiderslot binnen over de ophaalbrug. Als de vijand eraan kwam, trok je de poort met dikke kettingen omhoog. Knappe jongen die dan nog binnen wist te komen! Om het kasteel is namelijk een gracht met water. Kon je niet over de brug, dan moest je zwemmen.

Graaf Floris de Vijfde was een machtig man in de late middeleeuwen, zo rond het jaar 1250. Maar er waren meer machtige mannen in die tijd. Dat komt omdat er toen veel kleine gewesten waren (een soort provincies, die later in deze tijd ‘staten’ werden genoemd) die ieder hun eigen baas hadden. Dat is heel anders dan nu, de provincies zijn allemaal onderdeel van Nederland en we hebben samen één baas. Tussen de staten en hun bazen was er vaak strijd. Een machtig man als Floris had veel vijanden. Echt veilig was het dus niet. Om jezelf en je gevolg te beschermen bouwde je een kasteel. Met een slotgracht en dikke muren, zodat het voor vijanden niet makkelijk was om binnen te komen.

» BRONNENBOEK Het bronnenboek is gemaakt in samenwerking met historici, verhalenvertellers en illustratoren. Het resultaat is een prachtig boek dat leerlingen graag willen lezen. Daardoor leren ze ongemerkt heel veel. Bij iedere les horen twee pagina’s uit het bronnenboek. Op de tweede pagina uit het bronnenboek staat altijd een ‘leerblok’ waarin de essentie van de les is samengevat.

» LEERBLAD Per thema is er een leerblad beschikbaar. Hierop vind je een overzichtelijke samenvatting van de lesstof, waaronder ook de leerblokken uit het bronnenboek. Deze samenvatting kun je printen en is handig voor leerlingen ter voorbereiding op een toets.

OPBOUW VAN DE LES »1 Een les begint altijd met een prikkelend openingsbeeld. Tip: Open de les al in de pauze zodat leerlingen het beeld meteen zien als ze de klas binnenkomen.

»4 De trigger leidt naar de ‘onderzoeksvraag’: de centrale vraag in de les waar leerlingen mee aan de slag gaan.

»5 Na de klassikale start gaan de leerlingen zelf aan de slag met de onderzoeksvraag. Dit staat altijd duidelijk op het digibord en in de lesvoorbereiding aangegeven. Er staat ook bij of internet of het bronnenboek nodig is.

»2 Dan volgt er een kort overzicht van wat leerlingen in deze les gaan doen. Dit overzicht is altijd op dezelfde manier geformuleerd: ‘In deze les ga je’ en ‘Daarmee ontdek je’. Dat wat ze daadwerkelijk gaan leren, wordt bewust nog niet prijsgegeven. Dat ontdekken de leerlingen tijdens de les immers zelf.

»6 De les bevat altijd een aantal dia’s die als voorbereiding dient voor de opdrachten op de werkbladen of ingezet wordt om de gemaakte opdrachten te bespreken. Dat kan een filmpje zijn, een foto, een quiz, een animatie, een tekening, een oefening, een proefje etcetera. Hiermee wordt de stof op een andere manier dan via tekstverklaren behandeld.

»3 Dan volgt een ‘trigger’, iets dat leerlingen pakt en hen nieuwsgierig maakt naar het vervolg van de les. Dat kan een foto zijn, een filmpje of een korte opdracht.

»7 Een les wordt altijd afgesloten met een samenvatting, met de ‘En dus…’. Dit verwijst terug naar het leerdoel en de onderzoeksvraag uit het begin van de les. Hiermee wordt expliciet gemaakt wat leerlingen met de opdrachten op de werkbladen zelf uitgevonden hebben. Deze samenvatting kan verschillende vormen hebben, zoals een animatie, een oefening of foto’s met bijschriften.

DIFFERENTIATIE Eigentijds differentieert op verschillende manieren om optimaal aan te sluiten bij de niveauverschillen van leerlingen:

» IN DE BASIS UITDAGEND VOOR ALLE LEERLINGEN Door de gekozen didactische aanpak (zie pagina 6), de spannende invalshoeken en gevarieerde opdrachten biedt het basismateriaal uitdaging voor alle leerlingen. Ook plusleerlingen geven spontaan aan de lessen leuk en leerzaam te vinden. Leerkrachten onderschrijven dit.

» TAALONDERSTEUNING OP IEDER WERKBLAD De gekozen visuele aanpak zorgt ervoor dat ook dyslectische en taalzwakke leerlingen uitstekend met Eigentijds kunnen werken. Daarnaast bevat elk werkblad taalondersteuning waarin moeilijke woorden duidelijk worden toegelicht. Zo lopen leerlingen niet vast bij het zelfstandig maken van opdrachten.

» EXTRA OPDRACHT VOOR SNELLE LEERLINGEN De laatste opdracht op ieder werkblad is voor snelle leerlingen. Ze kunnen deze geheel zelfstandig uitvoeren.

» EIGEN OPDRACHTSERIE VOOR PLUSLEERLINGEN Om plusleerlingen maximaal te motiveren is er bij elk thema een aparte opdrachtserie. Hierbij werken plusleerlingen tijdens meerdere lessen aan één, twee of drie extra uitdagende opdrachten. De plusopdrachten zijn ontwikkeld als ‘plus’ bovenop de lessen van het thema. Plusleerlingen doen dus gewoon mee met de rest van de klas. Over het algemeen zullen zij ook de reguliere lessen van het thema als interessant en uitdagend ervaren, omdat de onderzoekende aanpak van de methode het mogelijk maakt om op het eigen niveau te leren. Als ze eerder klaar zijn met de opdrachten van de les kunnen ze verder met een plusopdracht naar keuze. Aan deze opdracht kunnen ze gedurende het gehele thema werken.

De opdrachten zijn ingedeeld in overzichtelijke stappen, wat het voor kinderen makkelijker maakt om er zelfstandig aan te werken. Over het algemeen werken de opdrachten toe naar een ‘product’, zodat er ook een tastbaar resultaat ligt – dat motiveert. Dit resultaat kun je als leerkracht eventueel beoordelen. Daarnaast leidt de opdracht soms tot iets dat in de klas – bijvoorbeeld aan het einde van een thema - gebruikt kan worden, zoals een kwartet of een quiz. COMBINATIEGROEPEN Ook wanneer je lesgeeft in combinatiegroepen kun je Eigentijds gebruiken. Je kunt alle leerlingen tegelijkertijd lesgeven – ieder op zijn eigen niveau – zonder de groep te hoeven splitsen. Dat is efficiënt en ook nog eens veel leuker voor de leerlingen. Werk je bijvoorbeeld in een combinatiegroep 5/6 dan behandel je het ene jaar met de gehele groep het materiaal van groep 5 en het andere jaar het materiaal van groep 6. Door de manier van werken in Eigentijds – die niet uitgaat van tekstverklaren, maar van zelf ontdekken – leren alle leerlingen op hun eigen niveau. Dat een deel van de groep de tijdvakken dan niet in chronologische volgorde krijgt aangeboden, is geen probleem. De tijdlijn (die beschikbaar is via het digibord) zorgt ervoor dat leerlingen alle onderwerpen in het juiste tijdvak kunnen plaatsen.

LIEVER PER JAARGROEP LESGEVEN?

Vind je het belangrijk dat je leerlingen per jaargroep les krijgen? Dan kun je natuurlijk ook op de reguliere manier met Eigentijds werken. Je gebruikt dan het materiaal voor groep 5 voor de leerlingen uit groep 5 en het materiaal van groep 6 voor de leerlingen uit groep 6.

EDUCATIEVE VERANTWOORDING Ben je geïnteresseerd in de wetenschappelijke en didactische uitgangspunten van Eigentijds? Hieronder volgt een aantal uitgaven die het auteursteam bij de ontwikkeling van de lesmethode heeft geïnspireerd. Focus op de essentie – Bij het maken van een geschiedenismethode is de valkuil groot om te veel te willen behandelen. Per tijdvak is er immers enorm veel te vertellen. Gebleken is dat leerlingen van al die feiten uiteindelijk maar weinig onthouden… Het is gewoonweg te veel informatie en de stof ‘leeft’ niet. Om ervoor te zorgen dat we bij het maken van Eigentijds niet in deze valkuil trapten, hebben we samengewerkt met Hans Keissen, vakdidacticus geschiedenis aan de iPabo te Amsterdam. Hij is tevens de auteur van het boek ‘Basiskennis geschiedenis’. In meerdere bijeenkomsten hebben we samen met hem de essentie per tijdvak bepaald. Deze essentie heeft steeds als leidraad gediend bij het ontwikkelen van de lessen. Een beeld van de geschiedenis – Zomaar een Straat Door de Eeuwen Heen en Zomaar een Stad Door de Eeuwen Heen laten een beeld zien van hoe het leven in een straat of stad – in dit geval in Zuid-Europa – er in een bepaalde periode uitzag. Een dergelijk beeld zegt leerlingen veel meer dan duizend woorden en het wordt voor hen veel eenvoudiger om gebeurtenissen in dat tijdvak te kunnen plaatsen en verbanden te leggen met andere tijdvakken. Deze gedachte vormt de basis voor de themaplaten in Eigentijds. Er is op het digibord een kijkplaat bij elk tijdvak waarop veel te zien is en waarover veel te vertellen is. Emotie als motor van de herinnering – Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat kinderen informatie beter opslaan wanneer er sprake is van emotie in het leerproces. Jelle Jolles, hoogleraar Hersenen, Gedrag en Educatie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en directeur van LEARN!, Centrum Brein & Leren, Faculteit Pscychologie & Pedagogiek noemt dit proces de motoren van herinnering. Bij de ontwikkeling van materiaal houdt Blink Educatie altijd rekening met deze ‘motoren’. In elke les moet iets zitten dat leerlingen ‘raakt’. Plakfactoren – De Amerikaanse broers Chip and Dan Heath verrichtten onderzoek naar waarom dat ene verhaal wél blijft hangen. Ze ontdekten dat zes factoren hiervoor verantwoordelijk zijn. In hun – gratis te downloaden – artikel Teaching That Sticks hebben ze deze factoren toegepast op lesgeven. Wij hebben daar dankbaar gebruik van gemaakt bij de ontwikkeling van Eigentijds. Leerstijlen, intelligenties en afwisseling – Het huidige geschiedenisonderwijs is taliger dan voor veel kinderen goed is. In Eigentijds bieden we lesstof daarom op verschillende manieren aan: in de vorm van beeld, beweging, filmpjes, audio, schema’s, weetjes en rollenspellen. Daarnaast bevatten de lessen een grote variatie aan opdrachten, waarbinnen leerlingen ook steeds andere strategieën gebruiken om informatie te verwerken. Dit past uitstekend binnen de multiple intelligences-theorie van Howard Gardner. © 2015 BLINK EDUCATIE WWW.EIGENTIJDS.NL

PRAKTISCHE INFORMATIE VOLLEDIG THEMA GRATIS UITPROBEREN Eigentijds gratis uitproberen in je eigen klas? Meld je aan op www.eigentijds.nl. Je krijgt dan vrijblijvend toegang tot een aantal thema’s. Ook is er een voorbeeldtoets beschikbaar. We horen graag wat je ervan vindt! BEKIJK DE FILM OVER EIGENTIJDS IN DE PRAKTIJK Op www.eigentijds.nl vind je een filmpje waarin een collega-leerkracht vertelt over zijn ervaringen met de methode. PARTNERSCHOLEN Alle lessen van Eigentijds worden op minimaal drie verschillende scholen uitgeprobeerd, zodat ze gegarandeerd goed zijn en fijn werken in de praktijk. Wil je ook meewerken aan de ontwikkeling van Eigentijds? Neem dan contact op met de coördinator partnerscholen Monique Lijftogt, monique.lijftogt@blinkeducatie.nl. Heb je suggesties, verbeteringen of andere opmerkingen bij of over een les? Stuur ze ons via www.eigentijds.nl, Facebook (Blink Wereldoriëntatie) of Twitter (@BlinkWereld). HET TEAM De lesmethode Eigentijds is ontwikkeld door de makers van Groove.me, de revolutionaire digitale lesmethode Engels (www.groove.me). Het deskundige team bestaat uit leerkrachten, auteurs, onderwijsspecialisten, wetenschappers, ontwerpers, digiborddeskundigen en niet te vergeten kinderen zelf. Zie ‘Wie zijn wij’ op www.eigentijds.nl voor de betrokkenen en voor meer informatie. Eigentijds is een initiatief van Blink Educatie. Blink Educatie is een zusje van Blink Uitgevers, de uitgever van Bobo, Okki, Taptoe en National Geographic Junior. Blink Educatie ontwikkelt vernieuwende digitale lesmethodes. In januari 2016 verschijnt de digibordmethode muziek: Kazoo (zie www.kazoo.nl). 18

BESTELINFORMATIE EN VERSCHIJNINGSDATA Blink Educatie kiest voor een maximaal voordelig en flexibel aanbod voor scholen:

» DIRECT VOLLEDIG DIGITAAL AAN DE SLAG Met een schoollicentie heb je via www.blink-studio.nl toegang tot alle digitale leerlingen leerkrachtmaterialen. In Blink Studio zet je materiaal klaar voor de leerlingen. Zij verwerken dit volledig digitaal via pc, laptop of tablet door in te loggen bij www.blinkstart. nl. Werken jullie liever op papier? Print de werkbladen dan direct vanuit Blink Studio of bestel de werkbladen en bronnenboeken in gedrukte vorm.

» EENVOUDIG TE BESTELLEN Eigentijds bestel je snel en eenvoudig via de schoolleverancier of direct bij Blink Educatie.

Op www.eigentijds.nl vind je een volledig prijsoverzicht, het laatste nieuws en andere flexibele voorwaarden die Eigentijds biedt. SYSTEEMEISEN Eigentijds is te gebruiken op alle formaten en typen digitale schoolborden en touchscreens. Het beeldmateriaal en geluid werken het beste wanneer je ten minste een breedbandverbinding hebt. Als browser is een recente versie van Firefox, Chrome of Internet Explorer vereist. Ook is het belangrijk dat je Flash (versie 10.2 of hoger) en Javascript hebt geïnstalleerd. De minimale schermresolutie is 1024 x 768. Maar hoe hoger de resolutie, hoe optimaler de leerbeleving. Geluid is hierbij een vereiste. Leerlingen kunnen volledig digitaal werken op pc, laptop of tablet. Het is van belang om een recente versie van Firefox, Chrome of Internet Explorer te gebruiken. TOTAALPAKKET VOOR WERELDORIËNTATIE Eigentijds vormt samen met Binnenstebuiten (natuur en techniek) en Grenzeloos (aardrijkskunde) een totaalpakket voor wereldoriëntatie. Meer weten over deze methodes? Kijk op www.binnenstebuiten.nl en www.grenzeloos.nl. © 2015 BLINK EDUCATIE WWW.EIGENTIJDS.NL

“IK VOND HET ERG FIJN DAT DE VRAGEN GOED WERDEN UITGELEGD.”

DOMINIQUE, 11 JAAR, GROEP 7

“ DE OPDRACHT WAARIN WE EEN LIST MOESTEN VERZINNEN VOOR FLORIS DE VIJFDE WAS HEEL LEUK OM TE DOEN!”

PUCK, 8 JAAR, GROEP 5

“ IK VOND DIT DE ALLERLEUKSTE EN LEERZAAMSTE LES DIE IK OOIT HEB GEHAD. IK GEEF HEM EEN 10!”

THIJS, 10 JAAR, GROEP 6

CONTACTGEGEVENS Blink Educatie Koningsweg 66 5211 BN ‘s-Hertogenbosch 073 85 000 22 service@blinkeducatie.nl www.blinkeducatie.nl @BlinkWereld www.facebook.com/BlinkWereldorientatie www.eigentijds.nl

versie 2

“ DE PLAATJES IN HET BRONNENBOEK ZEGGEN AL GENOEG, ZONDER TEKST WEET JE AL WAAR HET OVER GAAT. IK VIND HET SUPER DAT HET ZO BEELDEND IS!”

JOS RUIJTER HET KOMPAS, ALKAAR