ZABAWY: MUZYCZNE – PLASTYCZNE – RUCHOWE magazyn o wychowaniu i edukacji dzieci
nr 10.133 październik 2012 indeks: 248428
Zabawy, ćwiczenia oraz sytuacje zadaniowe pomagające maluchom kształtować własne Ja i poznawać otoczenie w przedszkolu i w domu
Decyzje administracyjne dyrektora przedszkola TOC – czyli jak wychować Twórcze,
Optymistyczne i Ciekawe świata dziecko
Nowatorska metoda pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym!
Co nowego w nadzorze pedagogicznym?
CENA 20,48 ZŁ
Jesienne dekoracje Scenariusze zajęć innowacyjne pomysły
w tym VAT 5%
ISSN 1642-8668
NowY podrêcznik metodyczny Edyty Gruszczyk-Kolczyñskiej i Ewy Zieliñskiej
szczegó³y str.4
nr 10.133 październik 2012
Centrum Edukacyjne BLIŻEJ PRZEDSZKOLA miesięcznik Bliżej Przedszkola sklep BliżejEdukacji.pl strony internetowe dlaPrzedszkoli.eu portal blizejprzedszkola.pl Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli
w numerze: Dwulatki w przedszkolu
4 Zabawy, ćwiczenia oraz sytuacje zadaniowe
pomagające maluchom kształtować własne Ja i poznawać otoczenie w przedszkolu i w domu
Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska
Jak przygotować przedszkolaka do szkoły?
10 Zbiory grzybów Edyta Kaczanowska
Wasi sojusznicy
66 rejestracja czasu pobytu w przedszkolu 67 Wszystko dla dzieci Agnieszka Woźny 68 Poznaj mnie, jeśli chcesz mnie nauczyć Elżbieta Gyzińska 70 Edukacja, ekonomia i ekologia Elżbieta Wasil 72 Książka oknem na świat! Agnieszka Woźny
Kącik muzyczny
Bliżej przedszkola
14 Informacja o gotowości dziecka
do podjęcia nauki w szkole Ewa Zielińska
20 Fenomen baśniowych spotkań
74 Spotkanie z wiewióreczką • W jesiennym kąciku Maria Tomaszewska
Pomysły dla artysty
76 Kwiaty na Dzień Nauczyciela • Znaczek pocztowy
Małgorzata Swędrowska
24 Nowe sposoby pracy z tekstem literackim część II Anna Torbicka
28 Źródła mitów i uprzedzeń dotyczących
pedagogiki Marii Montessori Julia Janowska
32 Widzę, czuję, poznaję Gabriela Fejkiel 34 Powiedz to inaczej Violetta Kruczkowska 36 TOC – czyli jak wychować Twórcze, Optymistyczne i Ciekawe świata dziecko
• Jesienne drzewo • Wesoły Jeż Katarzyna Michalec
Spotkania ze sztuką
77 Przedszkolaki w weneckim lustrze Małgorzata Maćkowiak, Ewa Stadtmüller
Sprzymierzeńcy w wychowaniu
80 Poznajmy się, czyli o wymianie informacji Maria Mendel
Przedszkole otwarte na zmiany
Dorota Kamińska, Joanna Sowa
82 Kiedy coś buduję, to z kolegą współpracuję
Kącik tęczowej muzyki
Monika Majewska
38 Jesień liście malowała
Monika Wyrwa-Kluza, Elżbieta Kaczmarska, Mateusz Kluza
84 Grzeczne słowa Karolina Gawlik Jak się pokazać
Scenariusze na różne okazje
86 Placówka Rewelacyjna Anna Jankowska
46 Wiemy, co jeść i wiemy, jak jeść Elżbieta Bukowiecka-Górny
48 Kto chodzi po lesie, grzybów kosz przyniesie Małgorzata Barańska, Ewa Jakacka
50 Andrzejkowe wróżby
O diabełku, który odważył się śmiać
92 W niebie i w piekle ks. Mieczysław Maliński
Pod prąd...
Urszula Nadolna, Bożena Stącel-Winiarska
52 Jesienne dekoracje 53 Morphun – klocki inne niż wszystkie! Lilianna Kędzierska
54 Jesienne listki Emilia Sobczuk 55 Jesienne skarby Agnieszka Sęczek 56 Jeż z gliny Agnieszka Sęczek
95 Jak to łatwo być nauczycielem... Bogusław Śliwerski
Z życia przedszkolaków
96 Obrazy z dzieciństwa Irena Obuchowska
A ponadto:
Zarządzanie przedszkolem
58 Decyzje administracyjne dyrektora przedszkola Dariusz Skrzyński
62 Co nowego w nadzorze pedagogicznym?
Poczytaj mi, proszę – str. 9 Pod patronatem BLIŻEJ PRZEDSZKOLA – str. 13, 57 Ogłoszenia – str. 94
Agnieszka Czeglik
bliżej przedszkola 10.133 październik
szukaj gotowych narzędzi na błękitnych stronach
TYLKO DLA PRENUMERATORÓW ATRAKCYJNE NAGRODY na KONKURSY organizowane przez Twoją placówkę ZNIŻKI na KONFERENCJE, SZKOLENIA, WARSZTATY z wybitnymi specjalistami ZNIŻKI na założenie STRONY WWW dla Twojego przedszkola ZNIŻKI na KSIĄŻKI wydane przez Centrum Edukacyjne BLIŻEJ PRZEDSZKOLA
Co miesiąc nowe PLAKATY wspierające edukację dzieci
magazyn o wychowaniu i edukacji dzieci ADRES REDAKCJI:
ul. J. Kostrzewskiego 17, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 262 50 34 12 631 04 10,
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – sekretarz redakcji (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Maria Broda-Bajak (m.bajak@blizejprzedszkola.pl) Kinga Kurczek (k.kurczek@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY:
prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Marta Bogdanowicz, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska, Beata Bielska, Joanna Maghen, ks. Mieczysław Maliński
WSPÓŁPRACA:
prof. Maria Mendel, dr Elżbieta Minczakiewicz, dr Bronisława Dymara, dr Lidia Wollman, dr Barbara Kurowska, dr Agnieszka Olczak, Anna Sowińska, Aneta Maciągiewicz, Barbara Szeląg, Agnieszka Pasternak, Monika Urbańska-Bulas, Agnieszka Janiec, Violetta Kruczkowska, Maria Zofia Tomaszewska, Edyta Kaczanowska, Dorota Kamińska, Małgorzata Maćkowiak, Ewa Stadmüller.
ZESPÓŁ DORADCZY:
Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda
FOTO NA OKŁADCE: depositphotos © Be_Fly FOTO: sxc.hu, morguefile.com, depositphotos.com, 123rf.com GRAFIKA I SKŁAD: Wojciech Wolak PATRONATY MEDIALNE: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) MARKETING i REKLAMA: Jarosław Wypych (j.wypych@blizejprzedszkola.pl); Katarzyna Kiljańska (k.kiljanska@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Aneta Machał (a.machal@blizejprzedszkola.pl) WYDAWCA: Centrum Edukacyjne BLIŻEJ PRZEDSZKOLA NAKŁAD: 8000 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart
PRENUMERATA REDAKCYJNA:
Prenumeratę redakcyjną można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 268 zł, za 6 miesięcy: 136,58 zł prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 101, www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA ZAGRANICZNA: 12 631 04 10 wew. 101 prenumerata@blizejprzedszkola.pl
A teraz – EXTRA NIESPODZIANKA! Już dziś możesz zamówić 9 plakatów w specjalnej cenie 25 zł (w tym koszt wysyłki) Plakaty zobacz na www.plakaty.blizejprzedszkola.pl Sprzedaż plakatów do wyczerpania zapasów! Aneta Machał – 12 631 04 10 wew. 101; e-mail: a.machal@blizejprzedszkola.pl
Prenumerata instytucjonalna: Kolporter S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową http://sa.kolporter.com.pl RUCH S.A.: Wpłaty na prenumeratę przyjmują jednostki kolportażowe RUCH S.A. właściwe dla miejsca zamieszkania. Termin przyjmowania wpłat na prenumeratę krajową do 5. dnia każdego miesiąca poprzedzającego okres rozpoczęcia prenumeraty. Infolinia 0 804 200 600, www.ruch.com.pl; tel. 22 532 88 19, fax. 22 532 87 34 Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w Internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów.
W tym numerze tylko dla prenumeratorów plakaty przedszkolne: • Przedszkolny K¹cik Wymiany Ksi¹¿ek
• Kontrakt Dobrego
Zachowania w Przedszkolu
NIE BIJEMY – TO BOLI
POMAGAMY SOBIE WZAJEMNIE
BAWIMY SIÊ BEZPIECZNIE
ODPOCZYWAMY W CISZY
Poszczególne elementy plakatu w formacie A4 lub A5 (do samodzielnego wydruku) możesz pobrać ze strony www.dopobrania.blizejprzedszkola.pl bliżej przedszkola 10.133 październik 2012
Dwulatki w przedszkolu Edyta Gruszczyk-Kolczyńska Ewa Zielińska
Dwulatki i tr zylatki w pr zedszkolu i w domu
Jak œwiadomie je wychowywaæ i uczyæ
Zabawy, ćwiczenia oraz sytuacje zadaniowe pomagające maluchom kształtować własne Ja i poznawać otoczenie w przedszkolu i w domu
Z
abawy, ćwiczenia oraz sytuacje zadaniowe pomagające maluchom kształtować własne Ja i poznawać otoczenie w przedszkolu i w domu przedstawiam w takim porządku, w jakim mają być realizowane w działalności pedagogicznej przedszkola oraz w domu. Pierwszy opisany blok zajęć z maluchami obejmuje orientację w pomieszczeniach przedszkolnych i w najbliższym otoczeniu placówki, np. w ogrodzie przedszkolnym. Jest więc przeznaczony dla nauczycieli i zapewniam, że proponowane sposoby nie wzmacniają stresu adaptacyjnego. Drugi blok to zajęcia sprzyjające intensywnemu wspomaganiu dzieci w konstruowaniu własnego Ja i poznawaniu zwierząt. Trzeci blok obejmuje zajęcia, w których dzieci poznają obiekty znajdujące się w otoczeniu i ustalają ich miejsce. Zabawy, ćwiczenia i sytuacje zadaniowe opisane w drugim i trzecim bloku można z powodzeniem realizować wszędzie tam, gdzie dzieci przebywają, a więc w przedszkolu i w domu. Wszystkie zajęcia przedstawiam w formie dokładnego opisu, nie oznacza to jednak, że nauczycielki i rodzice mają je kopiować. Szczegółowy opis zajęć pomoże im wyobrazić sobie, co trzeba zrobić, aby maluchy mogły gromadzić doświadczenia potrzebne im do tworzenia własnego Ja i poznawania otoczenia. Na zasadzie analogii można wymyślić wiele innych, równie kształcących zajęć z dziećmi. .
Jak pomóc dzieciom poznać przedszkole i najbliższe otoczenie placówki W planie pracy każdej grupy wiekowej przewiduje się zwiedzanie pomieszczeń, w których dzieci przebywają. Jest to dla maluchów doświadczenie trudne pod względem emocjonalnym. Muszą jednak poznać swe nowe otoczenie, wszak będą w nim przebywać przez pięć dni w tygodniu, po kilka go-
bliżej przedszkola 10.133 październik
dzin. Oto wskazówki, jak zapoznawać maluchy z przedszkolem, aby było to dla nich z korzyścią i nie pogłębiało stresu adaptacyjnego. Maluchy mają poznawać przedszkole według zasady: od tego, co bliskie, do tego, co dalsze. Najpierw poznają szatnię. Pomagają im w tym rodzice. Zwykle zaczyna się od rozdawania znaczków. Nie wiadomo, dlaczego uważa się, że znaczek malucha ma przedstawiać coś zwyczajnego, co ma uproszczony kształt. Dzieci mają więc do wyboru znaczki z łopatką, wiadrem, misiem, lalką, itd. Maluch utożsamia się z tym, co znaczek przedstawia, obrazek ten pełni rolę symbolu jego imienia. Nie należy się więc dziwić, że dziecko nie chce „być” łopatką albo wiaderkiem. Ponieważ nie potrafi wyjaśnić dorosłym swojego problemu za pomocą słów, protestuje krzykiem: Nie chcę! A przecież można dać dzieciom do wyboru misie, lalki, zajączki, pieski, itd. Każdy może być w innym kolorze. Przyjemniej być różowym zajączkiem niż łopatką! Różowego zajączka lepiej zapamiętają dziecko i jego rodzice. Ważna jest również łazienka. Tutaj dziecko musi załatwiać własne potrzeby, ale i zapamiętać, gdzie wisi jego ręcznik. Bardzo to trudne, jeżeli ma się dwa lub trzy lata. Problem w tym, że dzieci, które doskonale radziły sobie z korzystaniem z łazienki w domu, w przedszkolu mają spore kłopoty. Bywa, że strach przed korzystaniem z nowego miejsca i znajdujących się tam urządzeń sprawia, że maluchy powstrzymują się od siusiania: zamierają w bezruchu i ściskają nóżki – aż do katastrofy. Mają mokre majtki i wstydzą się tego. Dodatkowych stresów można uniknąć, jeżeli w czasie dni adaptacyjnych skłoni się rodziców, aby możliwie często udawali się z dzieckiem do przedszkolnej łazienki i wdrażali do korzystania z niej. Dzięki temu we wrześniu łazienka jest już dla malucha otoczeniem znanym i bezpiecznym. Nauczycielce będzie wówczas łatwiej kształtować ważne umiejętności samoobsługowe maluchów.
Jak przygotować przedszkolaka do szkoły? Im częściej dzieci będą miały do czynienia z liczebnikami w naturalnej sytuacji, tym głębiej zakorzenią je w umysłach. Zaprezentowane zajęcia pozwolą zaś na usystematyzowanie i rozwijanie posiadanych umiejętności matematycznych.
Edyta Kaczanowska
Zbiory grzybów edukacja matematyczna
N
ieodzowną umiejętnością w zakresie pojęć matematycznych jest z pewnością posługiwanie się liczebnikami. Na co dzień w przedszkolu jest wiele okazji do zaaranżowania sytuacji edukacyjnych, w których dzieci przeliczają, używają liczebników porządkowych i porównują liczebność zbiorów. Pierwsza z brzegu to zwykłe pytanie, kto jako pierwszy, drugi i trzeci przyszedł danego dnia do sali. Dzieci kończące edukację przedszkolną potrafią też bez problemu przeliczać ilość obecnych kolegów i koleżanek, jeśli nauczycielka systematycznie stwarza ku temu okazję. Radzą też sobie z porównywaniem liczby dziewczynek i chłopców w grupie. W przygotowanym przeze mnie scenariuszu inspirowałam się pedagogiką zabawy, która dysponuje metodami o ogromnym aktywizującym ładunku. Miałam również na uwadze metodę kształtowania pojęć matematycznych według prof. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej. Podczas opisu sytuacji edukacyjnych posłużyłam się formą zadaniową nakierowaną na dzieci w starszym wieku przedszkolnym.
Temat: Zbiory grzybów Cele ogólne: o kształtowanie umiejętności posługiwania się liczebnikami głównymi i porządkowymi; o kształtowanie umiejętności porównywania liczebności zbiorów; o stwarzanie okazji do aktywności ruchowej i posługiwania się wyobraźnią.
10
bliżej przedszkola 10.133 październik
Umiejętności dzieci: o określanie i wyodrębnianie miejsca w szeregu za pomocą liczebnika porządkowego; o szacowanie ilości określonych elementów zbioru; o przeliczanie elementów zbioru w zakresie dostępnym dzieciom; o porównywanie liczebności dwóch zbiorów poprzez łączenie elementów w pary; o tworzenie zbiorów równolicznych; o układanie elementów w szeregu wg podanego rytmu; o rozróżnianie wybranych gatunków grzybów; o śpiewanie piosenki pt. „Zbieramy grzyby”; o posługiwanie się w działaniu wyobraźnią; o współdziałanie i współpraca. Interakcje: NDZ (1-n), NDZDZ (2-n), (1-2) DZ DZ (3-4), DZ DZ (praca z całą grupą, każde dziecko po kolei, pary, każde dziecko indywidualnie). Metoda wiodąca: czynna – zadaniowa. Pomoce i przybory: ilustracje do wiersza Jana Brzechwy „Grzyby” (J. Brzechwa, „Wielka księga wierszy”, Warszawa 2010), nagrania muzyczne do zabaw z ruchem (melodie o wesołym nastroju), piosenka pt. „Zbieramy grzyby” z płyty ,,Wesoła szkoła sześciolatka” (Wydawnictwo WSiP), kółka imitujące kapelusze grzybów (trochę kółek żółtych, brązowych i pomarańczowych w odcieniach jasnym i ciemnym), duża chusta, dwa koszyczki, kilka kartoników z wizerunkami mrówek, pacynka (lub sylweta) krasnala Hałabały, tablica korkowa, cztery kartony z wizerunkiem dziupli,
Bliżej przedszkola Ewa Zielińska
Informacja o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole Jak wypełnić? – pomocne wskazówki
O
bserwacja pedagogiczna (diagnoza przedszkolaka) prowadzona we wrześniu i październiku pozwala spojrzeć indywidualnie na każde dziecko. Odkryć jego talenty, zainteresowania, a także dostrzec trudności i problemy, z którymi nie potrafi sobie poradzić. Dzięki obserwacji (diagnozie) nauczyciel określa potrzeby rozwojowe dziecka, w tym zauważone predyspozycje, uzdolnienia i zainteresowania. Udziela wsparcia odpowiednio do potrzeb dziecka, jego możliwości, m.in. dzięki prowadzeniu indywidualnej lub zespołowej pracy o charakterze dydaktyczno-wyrównawczym. Z rozmów z nauczycielami wynika, że prowadzenie obserwacji dziecka nie przysparza szczególnych trudności. Problemem jest natomiast analiza i ocena kompetencji dziecka oraz opisanie w krótki, zwięzły, jednoznaczny sposób osiągnięć, możliwości, potrzeb oraz działań naprawczych. Wychodząc naprzeciwko oczekiwaniom nauczycieli, postanowiliśmy artykuł Ewy Zielińskiej na temat wypełniania informacji o gotowości szkolnej dziecka wydrukować dwukrotnie: w bieżącym numerze oraz w marcu 2013 roku. Jesteśmy przekonani, że dokumentowanie wstępnej obserwacji (diagnozy przedszkolaka) przy wykorzystaniu proponowanych przez autorkę konkretnych ocen, stwierdzeń, sformułowań, ułatwi nauczycielom opis stanu wiedzy i umiejętności badanego dziecka. Natomiast gotowe rozwiązania metodyczne – propozycje zajęć – pomogą już teraz w bezpośredniej pracy dydaktyczno-wyrównawczej. Zaprezentowany sposób dokumentowania obserwacji jest tylko propozycją, z której można skorzystać lub nie. Ostateczna decyzja zawsze należy do nauczyciela. Taki sposób odnotowywania obserwacji (diagnozy) ma na celu również ograniczenie do niezbędnego minimum dokumentacji nauczycielskiej w tym zakresie. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 roku (§ 3 ust. 5) w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych przedszkole, szkoła podstawowa, w której zorganizowano oddział przedszkolny, zespół wychowania przedszkolnego i punkt przedszkolny, wydają rodzicom dziecka objętego wychowaniem przedszkolnym informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Informację na druku nr 70–MEN–I/54/2 wydaje się do końca kwietnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko ma obowiązek albo może rozpocząć naukę w szkole podstawowej.
14
bliżej przedszkola 10.133 październik
Opanowanie wymagań określonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego w obszarze: Umiejętności społeczne i odporność emocjonalna W zakresie umiejętności społecznych i odporności emocjonalnej dziecko rozpoczynające naukę w szkole potrafi: o zorganizować sobie zabawę, bawić się z dziećmi i rywalizować z nimi np. podczas zabaw i gier sportowych; o przestrzegać reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej i grzecznie zwracać się do innych; o dzielić się swoją wiedzą i umiejętnościami, a także brać udział w występach i konkursach; o racjonalnie radzić sobie w sytuacjach trudnych i łagodnie znosić porażki. Mocne strony dziecka. Dziecko łatwo nawiązuje kontakty i szybko adaptuje się do nowych warunków. Planuje i organizuje zabawy, bezkonfliktowo współdziała z dziećmi oraz potrafi z nimi rywalizować. Służy radą i pomocą w różnych sytuacjach i zgodnie dzieli się zabawkami. Interesuje się czynnościami szkolnymi i chętnie bierze udział w zajęciach organizowanych przez nauczyciela. Przestrzega zasad (umów) ustalonych zarówno przez dorosłego, jak i społeczność dziecięcą. Grzecznie zwraca się do innych osób i jest usłużne wobec nich. Racjonalnie radzi sobie w sytuacjach trudnych, nie zniechęca się i potrafi znosić porażki. Dzieli się swoją wiedzą i umiejętnościami z innymi oraz bierze udział w różnorodnych występach i konkursach.
Zauważone trudności. Dziecko ma trudności z przystosowaniem się do nowych warunków i nawiązywaniem kontaktów z dziećmi oraz dorosłymi. Niechętnie uczestniczy w organizowanych przez nauczyciela zabawach i zajęciach z całą grupą. Nie interesuje się czynnościami szkolnymi. Czę-
Bliżej przedszkola Dziecko od najmłodszych lat jest ciekawe świata. Interesuje się tym, co je otacza. Rodzice, opiekunowie oraz wychowawcy dokładają wszelkich starań, aby przybliżyć i pomóc zrozumieć dzieciom zjawiska zachodzące w przyrodzie. Pozwalają na eksperymentowanie, smakowanie, dotykanie, zachęcają do obserwacji, dzięki czemu maluch nabywa i zapamiętuje nowe doświadczenia oraz zaczyna rozumieć świat, a rzeczywistość powoli staje się dla niego przewidywalna.
Gabriela Fejkiel
Widzę, czuję, poznaję
– czyli wszystko, co o zmysłach powinien wiedzieć przedszkolak
J
uż niemowlęta okazują ciekawość świata, domagając się, żeby dać im do rączek przedmiot, który je zainteresował, następnie manipulują nim, a potem biorą do ust, żeby go lepiej poznać. Na co dzień kierujemy do dziecka słowa: spójrz, popatrz, posłuchaj, powąchaj, dotknij, nie tłumaczymy mu, jak ciekawymi mechanizmami dysponuje, że jest w stanie zrobić to, o co je prosimy i wyciągnąć z tego wnioski. Dziecko po pewnym czasie będzie wiedziało, że cukierek jest słodki i smaczny – ponieważ wcześniej miało okazję go skosztować. Często odwołujemy się do doświadczenia dziecka, mówiąc: Pamiętasz, jak smakowało ci wtedy...? Teraz też będzie ci smakować. Sprostanie ciekawości dziecka i wytłumaczenie mu tego, co się dzieje dookoła, jest trudnym zadaniem. Niejednokrotnie nie uświadamiamy mu, że to właśnie dzięki zmysłom, które posiada, jest możliwe odbieranie i poznawanie otaczającego świata. Nie jest to łatwe, gdyż my, dorośli, jesteśmy świadomi tego, że uczymy się bardzo długo. Dlatego proponuję warsztaty, które nie dość, że zintegrują przez wspólne doświadczanie i zbliżą do siebie dzieci i rodziców,
32
bliżej przedszkola 10.133 październik
to dodatkowo pozwolą na przybliżenie i zapoznanie dzieci z podstawowymi wiadomościami dotyczącymi zmysłów, którymi posługuje się człowiek. Warsztaty to tylko jedna z form zabawy ze zmysłami. Warto przy tej okazji zachęcić rodziców do wspólnych zabaw z dzieckiem, przez eksperymentowanie ze smakiem, dotykiem, sprawdzanie spostrzegawczości przedszkolaka. Ważne jest, by podczas wykonywania codziennych prac domowych, nie sadzać dziecka przed komputerem czy telewizorem, ale zachęcić do wspólnego gotowania, pokazać, jak wygląda mąka, czym się różni od soli i cukru, itp. Podczas zwykłego spaceru można zaproponować zabawę polegającą na wychwyceniu jak największej ilości dźwięków. W trakcie zabawy w piaskownicy, zanim dziecko wybierze foremkę, niech zgadnie z zamkniętymi oczami, tylko za pomocą dotyku, jaką foremkę rodzic trzyma w ręku. Zabawy kształtujące zmysły dziecka można stosować na każdym kroku podczas zajęć przedszkolnych, dostosowując stopień ich trudności oraz rodzaj do wieku dziecka. Warto kierować się przede wszystkim chęcią zaspokojenia
ciekawości dziecka i starać się urozmaicić te zabawy. Dziecko, które będzie znało z przedszkola zabawy, w trakcie których doświadcza rzeczywistości różnymi zmysłami, namówi rodziców do powtórzenia ich w domu. Proponowane przeze mnie warsztaty składają się z kilku zabaw związanych tematycznie z każdym zmysłem. Pod koniec danej zabawy prowadząca omawia poszczególne zmysły. Ważne jest, aby podczas podsumowań dzieci samodzielnie wyciągały jak najwięcej wniosków. Udanej zabawy!
NASZE ZMYSŁY warsztaty
Co to są zmysły? Krótka rozmowa z dziećmi dotycząca tematu spotkania warsztatowego. Oczywiście wprowadzenie nie może być naszpikowane medycznymi sformułowaniami oraz obfitować w szczegóły. Schemat człowieka. Wszystkie pary uczestników dostają po dużej kartce papieru, najlepiej formatu A3, na której dziecko z pomocą rodzica rysuje schemat człowieka – jeżeli znamy grupę i wiemy,
Bliżej przedszkola Dorota Kamińska, Joanna Sowa
TOC
– czyli jak wychować Twórcze, Optymistyczne i Ciekawe świata dziecko Nowatorska metoda pracy z dziećmi w wieku przedSzkolnym! Rozmowa z Dorotą Kamińską, autorką miniporadnika „Jak bawić się i uczyć z pasją? Zastosowanie narzędzi myślowych TOC w pracy z dziećmi” Jak bawić się i uczyć z pasją, wykorzystując narzędzia TOC? I jak wychować Twórcze, Optymistyczne i Ciekawe świata dziecko? Dorota Kamińska: Odpowiedzi na te, jak i wiele innych pytań, znajdą Czytelnicy w proponowanym miniporadniku. Przedstawiłam w nim autorskie pomysły na modyfikacje narzędzi myślowych TOC i zastosowanie ich w pracy z dziećmi nieposiadającymi jeszcze umiejętności czytania i pisania. Poradnik został napisany z myślą o zainspirowaniu Czytelników do pasjonujących i twórczych zabaw z dziećmi, a także zachęceniu ich do własnych poszukiwań nowatorskich rozwiązań z zastosowaniem narzędzi TOC. Co oznacza skrót TOC? D.K.: TOC (Theory of Constrains – teoria ograniczeń) to program, który pozwala na identyfikację i zarządzanie ograniczeniami występującymi w otaczającym nas świecie, w tym pojawiającymi się w procesie edukacyjnym, takimi jak np.: koncentracja na zapamiętywaniu, a nie na rozumieniu tego, czego uczy się dziecko; problemy ze zrozumieniem i analizą słuchanych treści oraz samodzielnie czytanych tekstów. Obecnie TOC wdrażane jest już na pięciu kontynentach, w ponad 20 państwach, przez 100 tys. edukatorów oraz 8 mln dzieci. Do kogo skierowany jest miniporadnik? D.K.: Opracowałam go z myślą o nauczycielach wychowania przedszkolnego pragnących uczynić proces edukacyjny wychowanków fascynującą podróżą do krainy nauki poprzez zabawę. Zarówno doświadczeni zawodowo, jak też świeżo rozpoczynający pracę nauczyciele i specjaliści (pedagodzy, logopedzi, terapeuci), znajdą w nim inspirację do twórczej zabawy i pracy z dziećmi w postaci praktycznych rozwiązań metodycznych z zastosowaniem narzędzi TOC.
Co zawiera miniporadnik? D.K.: W skład publikacji wchodzi omówienie metody oraz sprawdzone propozycje praktycznych rozwiązań dotyczących zastosowania narzędzi TOC – stanowią one propozycję pewnej strategii nauczania, która sprzyja rozwijaniu umiejętności logicznego myślenia, rozwiązywania problemów, planowania pracy oraz efektywnego uczenia się dziecka. Poradnik jest uniwersalny, gdyż umożliwia nauczycielowi modyfikowanie własnych działań w zależności od potrzeb i możliwości grupy, z którą pracuje. Jakie narzędzia powinien zastosować nauczyciel, aby skutecznie wspierać swoich wychowanków w procesie efektywnego uczenia się? D.K.: Biorąc pod uwagę, że zapamiętujemy 90% tego, co jednocześnie słyszymy, widzimy, mówimy i robimy, powinniśmy zastosować taką strategię nauczania oraz narzędzia, aby informacja, jaką kierujemy do dzieci, była połączona z obrazem, ruchem i emocjami. To wszystko spowoduje, że będzie ona odbierana wielozmysłowo, a dzięki temu lepiej zrozumiana i zapamiętana. Warto skorzystać w tym celu z zaproponowanych w miniporadniku narzędzi myślowych TOC: chmurki, gałązki logicznej i drzewka ambitnego celu. Jaką rolę w procesie efektywnego uczenia się pełnią narzędzia myślowe TOC? D.K.: Narzędzia myślowe TOC stanowią skuteczną strategię wspierającą proces efektywnego uczenia się. Dzięki graficznemu schematowi narzędzia te są proste w użyciu i łatwe do nauczenia. Rozwijają one umiejętność logicznego myślenia poprzez wnikliwe analizowanie związków przyczynowoskutkowych występujących w treści sytuacji, opowiadań, utworów literackich (gałązka logiczna), wpływają pozytywnie na relacje w grupie rówieśniczej poprzez doskonalenie umiejętności rozwiązywania konfliktów (chmurka), uczą samoregulacji, czyli świadomego i celowego planowania swojej pracy: wyznaczania celów (edukacyjnych i życiowych) i kon-
opis zajęć z zastosowaniem narzędzi TOC znajdziesz w miesięczniku BLIŻEJ PRZEDSZKOLA: nr 11.122 listopad 2011 nr 7-8.130-131 magazyn specjalny 2012 nr 9.132 wrzesień 2012
36
bliżej przedszkola 10.133 październik
Kącik Tęczowej Muzyki Monika Wyrwa-Kluza Elżbieta Kaczmarska Mateusz Kluza
Jesień liście malowała Z
a oknami piękna złota jesień. W Kąciku Tęczowej Muzyki nie mogło więc zabraknąć zabaw i piosenek na jesienny czas. A ponieważ ta pora roku jest bajkowa i kolorowa, tak też będzie u nas. Zapraszamy wszystkich do wspólnej zabawy.
Jesień pędzlem malowała
gotowe narzędzia
sł. Monika Kluza, muz. Monika, Mateusz Kluza
W parku dziś wesoło jest i kolorowo, bo już Pani Jesień ozdobiła świat. Lecą nam na głowę liście kolorowe, kasztanowy z drzewa pada grad. Ref. To Jesień pędzlem malowała, złote farby od Lata dostała. W deszczu je mieszała, wiatrem je suszyła, z mgłą je rozwiesiła. W sadzie dziś wesoło jest i kolorowo, bo już Pani Jesień ozdobiła Świat. Mienią się na drzewach jabłka żółte i czerwone, fioletowe śliwki zbierać czas. Ref. To Jesień pędzlem malowała...
Jesień pędzlem malowała
W lesie dziś wesoło jest i kolorowo, bo już Pani Jesień ozdobiła świat. Wszędzie rosną grzyby smaczne i pachnące, wiewióreczki skaczą tu i tam. słowa: Monika Kluza muzyka: Monika, Mateusz Kluza
E
B
A
Wpar-ku dziś we - so - ło jest
B
bi - ła Świat! E
grad. A
B
ko - lo - ro - wo,
Le-cą A
nam
B
na gło-wę li - ście E
To
je - sień li - ście ma-lo - wa - ła B
Wde-szczu je mie-sza-ła,
bliżej bliżejprzedszkola przedszkola10.133 10.133październik październik
A
je - sień o - zdo B
ko - lo - ro- we,
A
ka-szta - no - wy zdrze-wa pa - da B
E
38 38
bo już pa - ni
E
f
i
wia-trem je su-szy-ła,
zło-te A
far - by od la - ta do - sta - ła. B F C
zmgłą je ro-zwiesi -
© teczowamuzyka.com
1.
-
ła
ła.
Scenariusze na różne okazje Elżbieta Bukowiecka-Górny
Wiemy, co jeść i wiemy, jak jeść Zdrowe ¯ y wienie przedszkol ak a
gotowe narzędzia
Obszary edukacyjne z podstawy programowej: (Obszar 2) Wykonywanie czynności samoobsługowych – kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych; dziecko stosuje zasadę kulturalnego zachowania się przy stole w trakcie spożywania posiłków (umie przyjąć właściwą pozycję przy stole; zachowuje się spokojnie i nie prowadzi głośnych rozmów; nie rozmawia „z pełną buzią”; posługuje się sztućcami).
Witaminowe abecadło Stanisław Karaszewski Oczy, gardło, włosy, kości zdrowe są, gdy A w nich gości. A w marchewce, pomidorze w maśle, mleku też być może. B – bądź bystry, zwinny, żwawy do nauki i zabawy. W drożdżach, ziarnach i orzeszkach w serach, jajkach B też mieszka. Naturalne witaminy lubią chłopcy i dziewczyny, bo najlepsze witaminy to owoce i jarzyny.
(Obszar 5) Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci. Dbałość o zdrowie – dziecko stara się przestrzegać zasad zdrowego żywienia (zna podstawowe zasady prawidłowego odżywiania się; wie, które produkty są zdrowe i potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a które można spożywać tylko od czasu do czasu; rozumie, dlaczego trzeba ograniczyć jedzenie takich produktów, jak słodycze, chipsy, napoje gazowane).
C – to coś na przeziębienie i na lepsze ran gojenie. C – porzeczka i cytryna świeży owoc i jarzyna.
Grupa wiekowa: pięciolatki, sześciolatki.
Naturalne witaminy, lubią chłopcy i dziewczyny. Mleko, mięso, jajka, sery W słońcu marsze i spacery.
Cele: o rozpoznawanie warzyw i innych produktów stosowanych do przygotowania określonej potrawy; o rozpoznawanie i nazywanie zdrowych produktów żywnościowych; o utrwalenie zasad zachowania się przy stole. Metody pracy: o zabawa dydaktyczna; o metoda aktywizująca – mapa mentalna, zabawa tematyczna. Forma pracy: grupowa, indywidualna. Środki dydaktyczne: wiersz St. Karaszewskiego „Witaminowe abecadło” (B. Godzimirska, Razem w przedszkolu 4. Przewodnik metodyczny ze scenariuszami zajęć, Warszawa 2010), plansze z obrazkami i napisami: różne owoce, warzywa, przyprawy, itp., karta pracy z warzywami, owocami, przyprawami, chipsami, słodyczami, wyposażenie do zabawy kulinarnej w kąciku lalek (naczynia, sztućce, serwetki, napisy globalne – zasady spożywania posiłków: Przy stole siedzimy prosto; Zachowujemy się spokojnie podczas jedzenia; Nie rozmawiamy głośno; Nie opieramy się łokciami o stół; Nie oblizujemy talerzy).
46 46
Przebieg zajęć: o Witaminowe abecadło. Zaproszenie na zajęcie pani kucharki, która opowie dzieciom, co zrobić, by zdrowo odżywiać się w przedszkolu. Nauczycielka recytuje wiersz „Witaminowe abecadło” Stanisława Karaszewskiego. Następnie opowiada dzieciom o przygotowaniu w przedszkolnej kuchni zdrowych posiłków. Na zakończenie spotkania przekazuje nauczycielce aktualny jadłospis przedszkolny, prosząc, by prowadząca odczytała dzieciom, co dzisiaj ciekawego i zdrowego będą jadły. Żegna się z dziećmi, ponieważ musi przygotować obiad.
bliżej bliżejprzedszkola przedszkola10.133 10.133październik październik
Zęby, kości lepiej rosną, kiedy D dostaną wiosną. Zjesz ją z rybą, jajkiem, mlekiem. Na krzywicę D jest lekiem.
o Przygotowywanie mapy mentalnej. Zabawa w grupach: nauczycielka czyta dzieciom dzisiejszy jadłospis, a następnie wywiesza dwie duże plansze z napisem: Obiad przedszkolny – 30.10.2012 (aktualna data). Na jednej planszy znajduje się napis: „zupa brokułowa – krem z groszkiem ptysiowym”; na drugiej: „pulpety drobiowe w sosie warzywnym”. Rozmowa na temat, jakie produkty są potrzebne, by przyrządzić te dania. Dzieci pracują w dwóch zespołach. Po podziale dzieci na zespoły nauczycielka objaśnia zadania do wykonania. Spośród obrazków znajdujących się w kopercie należy wybrać i przykleić produkty, które trzeba zużyć do przygotowania zupy i drugiego dania.
Scenariusze na różne okazje Małgorzata Barańska Ewa Jakacka
Kto chodzi po lesie, grzybów kosz przyniesie
scenariusz dla najstarszej grupy przedszkolaków
S gotowe narzędzia
cenariusz zawiera zabawy kształcące funkcje percepcyjno-motoryczne i językowe: uwagę i pamięć słuchową, umiejętność dokonywania analizy i syntezy sylabowej, percepcję wzrokową, koordynację ruchową i ruchowo-słuchową. Środki dydaktyczne: nagranie muzyki relaksacyjnej z odgłosami lasu lub innej spokojnej muzyki; rysunki kurek, prawdziwków i czerwonych muchomorów; tablica magnetyczna lub korkowa do umieszczania obrazków, wyrazów i zdań; obrazki do analizy sylabowej: las, lis, dom, zając, sarna i inne, których nazwy są jedno- lub dwusylabowe; napisy To jest oraz las, lis, kurka, sarna do tworzenia zdań do czytania globalnego; dość duże muchomory z wyraźnymi kropkami, od jednej do trzech (lub do pięciu). Przebieg zajęć: o Przywitanie piosenką. Kształcenie uwagi i pamięci słuchowej oraz koordynacji ruchowej i ruchowo-słuchowej – dzieci siedzą skrzyżnie na obwodzie koła i śpiewają piosenkę na przywitanie. Razem się witamy Plecy proste, uszy w górę, piękny uśmiech, dziarska mina! Wszyscy razem się witamy, bo zabawa się zaczyna. Gdy się wszyscy postaramy, to zabawa nam się uda. Będzie miło i wesoło, i nie przyjdzie do nas nuda. Śpiewając pierwszą zwrotkę, dzieci ilustrują ją ruchem (cyfry oznaczają kolejne wersy zwrotki): prostują plecy, a potem chwytają się za uszy i lekko pociągają je ku górze; rysują uśmiech na twarzy, najpierw palcem jednej, a potem drugiej ręki; podają dłonie siedzącym obok i lekko, rytmicznie nimi potrząsają. Śpiewając drugą zwrotkę, przedszkolaki wykonują rytmiczną sekwencję gestów: na przemian klepią w kolana skrzyżowanymi rękami i rękami ułożonymi na wprost.
48 48
bliżej bliżejprzedszkola przedszkola10.133 10.133październik październik
o Zagadki słuchowe. Ćwiczenie uwagi słuchowej, słuchu fonematycznego w zakresie sylab oraz umiejętności spostrzegania i tworzenia rymów – przedszkolaki siedzą skrzyżnie w rozsypce, przodem do osoby prowadzącej zajęcia. Nauczyciel przedstawia zagadki, zastępując wskazane słowa klaskaniem. Klaśnięć powinno być tyle, ile jest sylab w danym słowie. Dzieci odgadują, jakie słowo nauczyciel zastąpił klaskaniem, a następnie wspólnie dokonują analizy sylabowej tego słowa. Dzieleniu na sylaby mogą towarzyszyć inne gesty, zaproponowane przez dzieci. Gdy dziadek ma trochę czasu, to idzie ze mną do (dwa klaśnięcia) lasu. To jest sosna. Pod tą sosną bardzo ładne grzybki (dwa klaśnięcia) rosną. Na czerwonym kapeluszu ma z kropeczek wzorek. Choć jest ładny, nikt go nie je, bo to (cztery klaśnięcia) muchomorek. Wiewiórka, która w tym lesie mieszka. dziś nie znalazła jeszcze (trzy klaśnięcia) orzeszka. Wojtek woła: „Grzyby widzę! Takie grzyby to są (dwa klaśnięcia) rydze”. o Gdy cichnie muzyka, grzybek do koszyka. Zabawa ruchowa – kształcenie koncentracji uwagi, umiejętności szybkiego i właściwego reagowania na sygnał. Dzieci stoją w rozsypce, w dość dużych odstępach. Na podłodze leżą rysunki grzybów: kurek, prawdziwków i czerwonych muchomorów.
Nauczyciel tłumaczy: Gdy będziecie słyszeć muzykę, spacerujcie po lesie. Gdy muzyka ucichnie, niech każdy z was zerwie jeden grzybek. Pamiętajcie, że wolno zbierać tylko grzyby jadalne. Nie ruszajcie czerwonych muchomorów! Następnie kilkakrotnie włącza i wyłącza muzykę (może to być muzyka relaksacyjna z odgłosami lasu). Po zabawie dzieci siadają w kole, układają przed sobą grzybki i liczą je. Nauczyciel powinien szczególnie pochwalić dzieci, które zebrały tyle jadalnych grzybków, ile było przerw w muzyce i nie wzięły muchomora.