jouw streek vroeger & nu
FRIESLAND
VROEGER EN NU – FRIESLAND
Dit is deel 2 van de twaalfdelige serie Jouw Streek vroeger & nu -boeken 2017, mogelijk gemaakt door Unox
bronvermelding pagina Oldehove Leeuwarden, Nationaal archief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 De Schans in Lemmer omstreeks 1930 , Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Station Leeuwarden, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
concept en productie
De start van de eerste algemene Elfstedentocht per fiets. , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Het Leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Blue in Green BV, Eric Holman – Amsterdam
Fierljeppen, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Rob Webster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
beeldredactie
Centrum Drachten, Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Esther Kroeze
tekst en eindredactie
Kaatsen, Franeker, Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Centrum Drachten, Simon van der Woude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Vliegtuigen op de Waddenzee. februari 1956 , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Fotograaf onbekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Gerard van Midden
Autobusdienst op weg naar Leeuwarden, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
grafische verzorging
Afsluitdijk wordt voltooid. , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/ANP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Studio BAR – Amsterdam
drukwerkbegeleiding Eric Daams
met dank aan Govert Verbeek Promotieadvies
uitgever
Veerpontje Leeuwarden, Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Dichten van de Lauwerszee., Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/F.C.D. Popken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Haven Terschelling, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Weg naar Schier, Beeldbank Groningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Weg naar Schier, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Oude Waag, Leeuwarden, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Planetarium, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Vlierbessenpluk., Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Fotograaf onbekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Blue in Green Publishing
Bulloper. , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/CNF/Joh. Kuiper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
ISBN 978-94-92526-14-4 NUR 653
Wekservice Leeuwarden, 1947. , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Jan de Jong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Meubelwerkplaats in Hindeloopen, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/ANP/Harry Sagers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
© 2017: Blue in Green BV. All Rights Reserved.
Aardewerkfabriek, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Fotograaf onbekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Ketellapper, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/ANP/Joh. Kuiper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Thialf in 1979 , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Dit boek is voor promotionele doeleinden en is gratis verkrijgbaar bij aankoop van Unilever-producten. Verkoop van dit boek is niet toegestaan.
Thialf 2017, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Voor meer informatie: info@blueingreenbv.nl
Drukte op een veemarkt in Leeuwarden, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Cevirum/G.A. van der Chijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Leeuwarden Grachtswal, Ansichtkaartenarchief Stichting Blokhuispoort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 De Leeuwenburg te Sneek aan weerszijden van het grachtje de Wip. , Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Heerenveen, De Hoofdbrug , Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Hoofdbrug Heerenveen, Simon van der Woude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Landing Veerdienst, Beeldbank Groningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Haven Schiermonnikoog, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Winnaars van de Elfstedentocht 1956., Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/IISG/AHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Toeschouwers Friese Elfstedentocht. , Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Dijkstra/Fred Steenman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Belangstelling schaatsrijders waterpoort in Sneek, 23 december 1946., Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/ANP/Gé van der Werff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Elfstedentocht, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Pensioen Bakker, Hindeloopen, Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Pensioen Bakker nieuw, Simon van der Woude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Blokhuisplein Leeuwarden, Ansichtkaartenarchief Stichting Blokhuispoort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Blokhuisplein Leeuwarden, Simon van der Woude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Het Martiniplein in Sneek in de jaren 20 - Dit pand werd later het postkantoor , Fries Fotoarchief, Tresoar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Martiniplein Sneek, Simon van der Woude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
jouw streek vroeger & nu FRIESLAND
OLDEHOVEN, LEEUWARDEN
vroeger & nu 80 jaar Nederlandse geschiedenis. De bevolking verdubbelt van 8,5 miljoen in 1937 naar ruim 17 miljoen in 2017. Een steeds kleurrijker samenleving met mensen die allemaal op hun eigen manier willen werken en leven. En die dankzij internet in verbinding staan met de hele wereld. 17 miljoen mensen die elkaar appen, foto’s sturen en elkaar liken. Die samen de straat oranje maken als de voetbalgekte weer toeslaat. Die kratten bier op elkaar stapelen als tribune in de tuin om op groot scherm de wedstrijden te volgen. Die op Nieuwjaarsdag een duik nemen in het ijskoude water van de Noordzee. Die graag over het weer en de files praten en in het weekend eropuit willen. In hun eigen omgeving of verder weg. Dit boek laat je met andere ogen naar je eigen streek kijken. Naar gebouwen met een geweldig verhaal. Naar feesten en gewoontes in de tijd dat alles nog zwart-wit leek. Van al die foto’s krijg je zin om er zelf op uit te gaan. En dat is ook precies de bedoeling van dit fotoboek. In dit deel uit de serie ‘Jouw streek vroeger en nu’ kijk je met de ogen van nu naar het Friesland van vroeger.
Geniet ervan!
6
Nederland & Unox Nederland en Unox horen bij elkaar. Al vanaf 1937, want toen werd het merk Unox geboren. En nu, in 2017, viert het alweer zijn tachtigste verjaardag. Dat is voor iedereen een feestje. Daarom trakteert Unox op dit fotoboek over ‘Jouw streek vroeger & nu’, een kijk- en leesboek over de iconen van ons land. Over bijzondere gebouwen en tradities. Over de mensen die die tachtig jaar geschiedenis met elkaar hebben gemaakt. Die genieten van mooie momenten in het leven, in het groot en in het klein. Zoals van de gezelligheid van lekker eten. En iedere streek heeft weer zijn eigen lekkernijen. Wie voor typisch Fries gaat, kiest voor Fryske sûkerbôle, tsiis of oranjekoek. Dat Unox zich thuis voelt bij die Hollandse gezelligheid is wel duidelijk.
Als het buiten kouder wordt, maken we het gezellig warm binnen met stamppot en rookworst. Ieder feestje wordt leuker met een broodje knaks. En wie is niet opgegroeid met een warme kom snert tijdens een koude winterdag… Het zijn iconen van de Hollandse keuken. In 1997 verschijnt tijdens de Elfstedentocht voor het eerst een oranje Unoxmuts. Ook de Nieuwjaarsduik is intussen uitgegroeid tot een ware Hollandse traditie. En over tradities gesproken... Op 1 januari 1998 adopteerde Unox de eerste Unox Nieuwjaarsduik in de Noordzee bij Scheveningen. Duik nu in dit boek over Friesland, een warme ontmoeting met alles wat jouw streek zo mooi maakt!
Thuis wacht een warm welkom.
Dat kan alleen maar Unox zijn.
7
LEMMER
De Schans in Lemmer in 1930. Lemmer ligt op een plek waar al in de 13e eeuw een nederzetting was met de naam Lenna of Limna. Rond 1450 werd een schans gebouwd met als doel: de verovering van heel Friesland. 8
WIST JE DAT?
Een schans is een oud militairaakt verdedigingswerk, meestal gem van afgegraven aarde
STATIONSPLEIN LEEUWARDEN Dit is een van de Standaardstations van de Staatsspoorwegen (SS derde klasse) uit 1863. Van dit type zijn er nรณg acht gebouwd in Nederland.
met ur de an gr e ig en as p g ee kr n io at st et H et de bouw, 1904, van een hogendhastill m halfrond venster in Juge 9
VRIJE TIJD
De Fietselfstedentocht: elk jaar op tweede pinksterdag
Natuurlijk denk je bij Friesland meteen aan schaatsen en zeilen. Dat kan ook niet anders met ruim 2080 vierkante kilometer water! Ter vergelijk: bij Drenthe is dat 23…
Route is 229,4 km lang
WIST JE DAT?
Fierljeppen
Het Fries is verwant met het Engels. In die taal zou fierljeppen ‘far leaping’ zijn: verspringen. De kaats is een houten blokje dat de plek van een onbesliste slag in het speelveld aangeeft Een ambachtelijke kaatsbal (24 gram) is van leer en gevuld met koeien haar Kaatsen is een balspel van twee teams van elk drie spelers
10
Skûtsjesilen op een van de vele Friese meren. Skûtsje is Fries voor ‘schuitje’. Het is een houten of stalen Friese tjalk gebouwd voor vrachtvervoer.
ennen Elke boot isigente zheeilrtkeken aan een e
Tekst
11
DRACHTEN
Drachten heeft het tientallen jaren zonder de Drachtstervaart, in 1641 gegraven voor turfvervoer, moeten doen. De gracht werd namelijk tussen 1963-1971 voor een groot deel gedempt. Veel Drachtsters vonden dit zonde. De vaart is in 2015 heropend. Aan weerszijden van de Drachtstervaart was een straat. De ene kant heette de Zuidkade; de andere de Noordkade. Beide straten bestaan nog steeds.
12
WIST JE DAT?
De vaart die in 2015 is heropend, stopt vlakbij het carillon en is 1100 meter lang. Op de plek van het carillon was vroeger de hoofdbrug.
Het heropenen van de vaart duurde lang: van 2002 tot 2015. Dit kwam onder andere door de economische crisis.
13
Jouw streek vroeger & nu Verder kijken door de historische vergelijkingen van jouw streek? Ga tussen 30 oktober en 2 december naar een van de onderstaande winkelformules en bij aankoop van 3 UNOX actieproducten krijg je het boek gratis mee. Op is op! Controleer bij de winkelformule voor de actieperiode.
Dit fotoboek is een cadeautje van Unox, een oer-Hollands bedrijf dat in 2017 tachtig jaar bestaat en je graag de iconen uit jouw streek, vroeger en nu, laat zien.
Verza mel ze alle twaalf!
Wilt u de delen over de andere provincies aanschaffen? Dat kan! Ga naar www.jouwstreekboeken.nl en maak uw serie compleet.