Transformacja energetyczna

34 Wojciech Szymalski

w podziale odpowiedzialności oraz korzyści, a więc związana z pojęciem sprawiedliwości. W spółdzielni właściciele samochodów nie biorą udziału w grze rynkowej w zakresie wynajmu pojazdu, być może konkurują między sobą o czas, w jakim chcą korzystać z pojazdów. Tym samym ich koszty są raczej stałe, niezależnie od tego, ile jeżdżą. Odpowiedzialność także jest rozłożona po równo pomiędzy właścicieli i użytkowników (są to te same osoby). W car sharing oferowanym przez operatorów większość odpowiedzialności, w tym szczególnie odpowiedzialność za utylizację pojazdu, bierze na siebie właściciel floty pojazdów (on również czerpie najwięcej korzyści), natomiast użytkownicy są dużo mniej nią obciążani. Czasem rolę pośrednika, czy też dodatkowego regulatora rynku współdzielenia samochodów, pełni samorząd.

Jeszcze większe przesunięcia w zakresie odpowiedzialności i podziału korzyści wprowadziły na rynek rozwiązania w transporcie osób pojazdami osobowymi. Tradycyjna forma tej usługi to przewozy taksówką. Właściciel lub współwłaściciel pojazdu prowadzi przewóz osób na rynku regulowanym przez lokalne i krajowe przepisy. Przewozy te są opodatkowane, a wpływy z podatków zasilają budżet publiczny. Dużą zmianą było pojawienie się najpierw w Niemczech, a potem także w innych krajach, usług typu BlaBlaCar, czyli kojarzenia pasażerów z kierowcami prywatnych samochodów, którzy, podróżując w tym samym kierunku, mieli wolne miejsca w samochodzie. To rozszerzona wersja tzw. carpooling. Usługa ta nie dla konkuruje z przewozami taksówkowymi, bo zwykle dotyczy przewozów na duże odległości. Nie jest jednak opodatkowana, choć kierowcy uzyskują z tego tytułu korzyści finansowe od pasażerów. Natomiast rewolucją można nazwać to, co przyniosły rozwiązania przedsiębiorstwa Uber. Aplikacja tej firmy umożliwiła szybkie kojarzenie pasażerów z chętnymi kierowcami, także w przypadku przewozów wewnątrz miast. Uber nie posiada pojazdów, a jego źródłem utrzymania są przychody z pośrednictwa w kojarzeniu kierowców z pasażerami. Kierowcy uzyskują przychody, choć w wielu miastach, gdzie wprowadzono usługę, nie prowadzą działalności gospodarczej i nie odprowadzają podatków.

Stabilność działania ekosystemów (oraz gospodarek?) warunkuje otoczenie. Tymczasem działalność ludzkości przekroczyła granice ekosystemów na tyle, że zmieniła warunki funkcjonowania całego ekosystemu ziemskiego. Główny czynnik, który uległ w jej wyniku zmianie, to skład ziemskiej atmosfery. Unieruchomione od tysięcy lat w skorupie ziemskiej pokłady węgla (w różnych formach – kamiennej, płynnej, gazowej) zostały przetworzone przez człowieka w gazy cieplarniane. Zaburzają one przepływ energii przez ziemski ekosystem: zatrzymują więcej ilości energii słonecznej. Zjawisko to nazywamy globalnym ociepleniem. Prowadzi ono do zmiany klimatu w każdym miejscu na Ziemi.

Aby ograniczyć skalę tego zjawiska, potrzebna jest transformacja energetyczna, czyli zmiana sposobu pozyskiwania energii przez człowieka na potrzeby stworzonej przez niego cywilizacji. Wpisuje się to w zasady gospodarki zamkniętego cyklu, ponieważ wymaga odejścia od zastosowania zasobów energetycznych, które są nieodnawialne, ich wykorzystanie jest jednorazowe i powoduje generowanie wielu odpadów (spalin, ścieków, osadów). Ścieżka odejścia od paliw kopalnych w inny sposób kształtować będzie sprawiedliwe relacje pomiędzy ludźmi. Rysuje się jednak kilka linii potencjalnych sporów: ■ Sprawiedliwość względem osób, które tracą miejsca pracy przy wydobyciu paliw kopalnych na skutek rozwoju odnawialnych źródeł energii.

Z jednej strony możliwe jest sterowanie tempem procesu zamiany źródeł nieodnawialnych na odnawialne tak, aby odwlekać moment zamykania kopalń, z drugiej strony, jak podpowiada świat nauki, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych powinno nastąpić jak najszybciej. ■ Sposób budowy systemu energetycznego, który może być oparty o duże elektrownie niskoemisyjne (takie kryteria spełniają m.in. elektrownie jądrowe, wodne, biomasowe, niektóre elektrownie geotermalne, farmy wiatrowe) lub o sieć małych elektrowni w systemie rozproszonym