Medici.com 95 by Medici.com

P O Z I T I V N E

F R E K V E N C I J E

Kampanja za porast nataliteta u RS

Djeca nam se rađala

Visoko nad nama odjekuju lepeti vremenskih krila, koji dugu i vrelu predstavu ljeta odnose sa nebeske pozornice tamo... daleko ... Godišnji odmori su uveliko iza nas. Energetske resurse duše i tijela smo obnovili i pripremili za nove bitke i osvajanja. Ostaju divna sjećanja na tople zagrljaje ljeta i dane preplavljene sunčevim plesom po nebeskom svodu. Kap po kap i jesen se polako uliva u naša životna dvorišta. Oktobar nas ogrće plaštovima najljepših duginih boja, koje se prepliću sa već umornim i blijedim sunčevim zracima, čineći tako čarobni splet. Priroda funkcioniše u savršenom skladu svojih procesa. Čovječe gledaj, uživaj, uči korake ljepote i prepusti se vihoru strujanja materije koja vodi do potpunog savršenstva. U narodu poznato Miholjsko ljeto, u punoj snazi opravdava svoje prisustvo. Iako jutra već odavno drugačije mirišu, još uvek topli i vedri dani dođu kao odlično uigrana predstava prirode koja nam bezgranično prija i hrani dušu dobrim raspoloženjem. No, jedno je sigumo, jesen nam se beskompromisno uvlači u sve pore prostora i života. I duša i oči, pune su nam njene raskoši, najsavršenije muzike boja, tišine i svježine njenih noći... te veličanstvene ljepote prirodnih kreacija. Čitavi pejzaži emocionalnog sklada i harmonije boja, kao da ih je Van Gog slikao u svojim kreativnim zanosima. Arogantna i tajanstvena, a u isto vrijeme raskošna i kreativna. Koliko genijalnog je u njoj, zar ne? I naša ekipa širom je otvorila vrata bogatoj jeseni. Septembar i oktobar i jesu mjeseci velikog broja događanja. „Medici.com“, na pragu već 95. broja, njišući se na granama svog visokog stabla, imao je čast da prisustvuje mnogima od njih, o čemu Vam donosimo pregršt novih informacija. Pa da počnemo: Srce počinje da kuca četiri nedjelje nakon začeća i ne zaustavlja svoj rad sve do smrti. Stoga, čuvajmo svoje srce. U tom smislu, Svjetski dan srca, ove godine obilježen je brojnim aktivnostima, usmjerenim ka prevenciji srčanih bolesti, a pod motom „Budi heroj svoga srca“. Dakle, obećajmo sebi radi sebe, ali i radi svojih najmilijih, da ćemo se uhvatiti u koštac sa faktorima rizika i čuvati zdravlje svoga srca, koliko god možemo, a možemo! Na ovu aktivnost idealno naliježe priča iz ZTC Banja Vrućica, koja je u septembru proslavila čitav jedan vijek – 100 godina uspješnog postojanja i rada u službi zdravlja naroda u koju ljudi, uživajući u blagodetima Banje, dolaze da liječe srce, ali i dušu. A onda i priča posebne ljepote...“Narode, nek ti zdravica ova/ bude umesto blagoslova…/ Što god radio,/ deca ti se rađala./ I kada pevao, i kada snevao,/ i kada mukama odolevao/ deca ti se rađala…/ Nije bogat ko ima volova,/ već kćeri i sinova./ Nije srećan ko ima pušaka,/ već kolevki… Daće Bog, da rodi zob i uzri klas,/ da bude i za konje i za nas./ I kada sveca slavio,/ i kada školu pravio/ i kad se u čudu čudom bavio/ deca ti se rađala! (Ljubivoje Ršumović “Zdravica srpskom narodu”). Pričamo Vam i da je započela sa radom Fondacija “Djeca nam se rađala”! Cilj joj je da djeluje na svijest stanovništva o podizanju nataliteta kao uslovu našeg opstanka. Mom narodu želim da nam se djeca mnogo više rađaju! Nema veće sreće od dječjeg osmijeha i njihove radosti. Ona će nas podmladiti, učiniti uspješnim, ponosnim i moćnim! Još mnogo zanimljivosti možete saznati ako zavirite među korice ovog oktobarskog broja. Zato, ostanite sa nama! Vaš „Medici.com“ Prim. dr Momir Pušac

ZTC “Banja Vrućica”

100 godina postojanja

Biomedic - 18 godina rada

Made in Germany

Aunity anionski proizvodi

Dermatomiozitis i polimiozitis Понедељак 30. септембар 2019. medjunama@politika.rs

ПОГЛЕДИ

Како остварити напредак

научних истраживања Dijabetes Uticaj na oralno zdravljeН 46 Рајко Игић*

ед а в н о ј е Славко Симић указао како би Универзитет у Београду (УБ) могао да напредује на Шангајској листи (Погледи, 5. септембар). Предлог је да се укине финансирање истраживачких пројеката а уместо тога оним појединцима који објаве научни рад у часописима које региструје WoS „држава треба да исплати 2.000 евра”. То би било „директно финансирање научних резултата”. Предлог личи на давање награда нашим спортистима или средњошколцима који учествују на међународним олимпијадама из математике, физике или хемије када освоје неку од медаља које организатор учесницима дели нештедимице: десетину златних, три пута више сребрних, а још више бронзаних. Није нам основни циљ да се УБ вештачки одржи или пење на Шангајској листи већ да развијамо врхунска научна истраживања из одабраних научних области, јер развијање науке води бољој едукацији студената, унапређењу разних струка и развоју друштва. Наша земља нема велика природна богатстава и зато нам предстоји све веће улагање у науку и коришћење знања. У праву је Симић када напомиње да би скривени таленти требало да дају најбоље од себе. Међутим, само су за развој математике довољни „папир, оловка, компјутер и KOBSON”, а можда и за еволуциона истраживања (наш највећи генетичар Никола Туцић обављао је главна истраживања на моделу жишка). Међутим, хиљадама истраживача Србије су неопходни модерна опрема, скупи материјали, контакти с врхунским ствараоцима и технике за реализацију иновација које ће бити публиковане у престижним часописима. Наивна је претпос-

тавка да би 12.000 истраживача из Србије могло да објављује у исто толико публикација регистрованим у WоS-у. То се не може остварити ни у високо развијеној земљи. Истраживачки пројекти су гаранција остварљивог истраживачког подухвата. Учешће на конкурсима треба омогућити сваком квалификованом истраживачу. Када су Кинези проценили да би им наука значајно допринела целокупном развоју, осмислили су једноставан модел унапређења науке. Одлучили су да унапреде све дефицитарне гране науке. У Чикагу сам радио са двојицом стипендиста из Кине. Од њих сам сазнао да је Кина тих година слала на стотине стипендиста у најбоље лабораторије Америке и Европе. Младе истраживаче су најпре у Пекингу обучавали основним техникама и апаратурама које ће користити у истраживању. Потом

Prof. dr Slavica Vučinić Trovanja deterdžent-kapsulama Akademik Rajko Igić Naučna istraživanja UKC RS Info bilten

ФотоПиксабеј

Riječ urednika

желели да се упишу на те студије, након што положе GRE (Graduate Record Examinations) тест, дата је могућност да добију стипендију и после четири или пет година рада с ментором одбране докторат (Ph.D). Тако је више од 30 наших стручњака стекло ту титулу и сви су остали у Америци. Други модел спроводио је један Хрват, професор на Универзитету у Милвокију. Он је обезбедио да млади стручњаци из Хрватске долазе тамо на усавршавање и/или докторске студије. Половина тих стручњака се након боравка у Америци вратила у Хрватску. Сазнао сам и зашто су се враћали: наиме, они су долазили на усавршавање када су већ били запослени и имали су где да се врате. Имајући у виду честе проблеме око повратка наших младих стручњака након усавршавања у иностранству најбољи је кинески систем: стипендирати своје стручњаке да се усавршавају у иностранству уз обавезни повратак у земљу, а не да се за одлазак на усавршавање траже стране стипендије. Разговарао сам с директором једног института УБ у којем ради преко двадесет факултетски образованих стручњака, већином као млађи сарадници. Питао сам колико их је тренутно на усавршавању у иностранству. „Проблем је што нико не жели да иде на усавршавање”, одговорио је директор. Из те институције је пре 50–60 година већина стручњака боравила по неколико година у најпознатијим истраживачким центрима Британије, Америке, Шведске и других земља. Они су донели славу том институту. Мањак интереса за усавршавање је знак да установа мора почети с отпуштањем неамбициозних. Уместо њих, треба запошљавати оне који ће испунити план установе. Држава би могла да оформи фонд за двогодишње стипендирање млађих стручњака из разних научних области. Да би се ти одласци на усавршавање у светски познате истраживачке установе континуирано спроводили, неопходан је одбор научника који ће послове водити без политичких утицаја и честих промена. ¶ *Академик, Сомбор

су најбољи кандидати добијали трогодишњу стипендију и одлазили на усавршавање код познатих научника. Сви су се након обављених истраживања враћали у Кину. У току ратних година постојала је сарадња Универзитета у Београду и Универзитета Илиноис (UIC) у Чикагу. Код нас је програм назван „међууниверзитетска сарадња”, а у Илиноису „recruitment program” (врбовање добрих студената). Наши најбољи тек свршени стручњаци, још се нису запослили, позивани су на месец дана у Чикаго да се упознају с могућностима докторских студија. Онима који су

Прилозиобјављениурубрици„Погледи”одражавају ставовеаутора,неувекиуређивачкуполитикулиста

Glavni urednik: prim. dr Momir Pušac Izvršna urednica: Anđa S. Ilić Tehnički urednik: Sretko Bojić; Lektor: Biljana Kuruzović Stručno naučni konzilij redakcije: akademik prof. dr Miodrag Ostojić, akademik prof. dr Drenka Šećerov-Zečević, akademik prof. dr Miodrag Čolić, prof. dr Zoran Popović, prof. dr Miodrag Jevtić, prof. dr Zoran Rakočević, prof. dr Vaso Antunović, prof. dr Danica Grujičić, prof. dr Ljiljana Vujotić, prof. dr Srboljub Golubović, prof. dr Duško Vulić, dopisni član ANURS, prof. dr Duško Vasić, prof. dr Zdenka Krivokuća, prof. dr Senad Mehmedbašić, prof. dr Sandra Lazarević, prof. dr Miroslav Petković, mr. sc. ph. Pero Rokvić, mr. ph. Nataša Grubiša, prof. dr Snežana Pejičić, dr sc. med Slavica Žižić-Borjanović, mr. ph. Zlata Žuvela, akademik prof. dr Enver Zerem i prof. dr Elizabeta Ristanović. Stručni savjet redakcije: prim. dr Lela Popović, prim. dr Slavko Dunjić, prim. dr Mira Popović, mr. ph. Dragana Reljić, dr Rade Dubajić, dr Danica Mihajlović, mr Živana Vuković-Kostić, mr. sci. med. dr Branislav Lolić, prim. dr Boro Gužvić, dr Dušan Bastašić, dr Goran Račetović, mr. ph. Rada Krća, Amra Odobašić, i Nataša Aleksić Redakcija: 78000 Banja Luka, Branka Ćopića 15, Tel: +387 (0)51 318 606, +387 (0) 65 603 346; e-mail: medici.com@blic.net; www.medicicom.com Izdavač: “Udruženje Medici.com” Banja Luka, Branka Ćopića 15 Direktorica: Vera Pušac Prodaja, marketing, promocija u BiH: Jelena i Bojan Broćilović Promocija i marketing u inostranstvu Beoimpex AD Beograd tel. +381 11 38 09 715 Pravni savjetnik: Advokat dr Jovana Pušac, Banja Luka, tel. +387 65 692 377 Foto: Bojan Crnokrak, tel. 066/454-211; Štampa: ”Atlantik bb” Banjaluka Tiraž: 5.000

96. broj izlazi u decembru 2019. godine

Rješenjem Ministarstva prosvjete i kulture RS broj 6-09-3783/03 od 25.09.2003. upisano u Registar javnih glasila pod r. br. 430. Svako umnožavanje, reprodukovanje i kopiranje dijela ili cijelog materijala iz časopisa i www izdanja dozvoljeno je isključivo uz pismenu saglasnost izdavača.

Z D R AV S T V O - d o g a đ a j d a n a

videntno je da se Republika Srpska već dugi niz godina suočava sa složenim demografskim procesima, što je rezultiralo konstantnim smanjenjem stope rađanja i negativnim prirodnim priraštajem. Takođe, prisutno je smanjenje broja upisanih učenika u osnovnim i srednjim školama i studenata na fakultetima, odumiranje seoskih sredina, starenje stanovništva i emigracije porodica u reproduktivnom stadijumu i radnosposobnog stanovništva u inostranstvo. S tim u vezi, očekuje se nastavak nepovoljnih tendencija te je potrebno što hitnije provođenje dodatnih pronatalitetnih mjera i aktivnosti u populacionoj politici.

Na inicijativu predsjednice Republike Srpske Željke Cvijanović u Palati Republike predstavljena je naučnoistraživačka studija “Demografski razvoj i populaciona politika Republike Srpske – analiza stanja i prijedlog mjera”. “Predstoji preduzimanje cijelog niza mjera koje se odnose na podršku majci, djetetu, porodici u cjelini, počevši od mjera koje se već primjenjuju poput prve pomoći za novorođenče, preko jednokratne pomoći za treće i četvrto dijete, dodjele besplatnih udžbenika za učesnike prvog i drugog razreda, besplatni udžbenici za odlikaše iz višečlane porodice od trećeg do devetog razreda, kao i stambeni krediti za mlade bračne parove, dječji dodatak, podrška nezaposlenim i zaposlenim porodiljima”, istakla je predsjednica Srpske. Srpska ostaje bez 4.500 stanovnika svake godine Popis u BiH je održan 2013. godine, a nakon toga su urađene procjene broja stanovnika Republike Srpske za period 2013-2016. godine na osnovu kojih je vidljivo konstantntno smanjenjenje broja stanovnika Repu8

Promovisana fondacija „Djeca nam se rađala“

Kampanja za porast 10.000 ljudi, fudbaleri, novinari, ljekari i muzičari za povećanje

blike Srpske za prosječno 4.500 svake godine. To znači da je u periodu 2013-2016. godine, samo po osnovu negativnog prirodnog priraštaja, demografski deficit -13.663 stanovnika.

Tim ljekara UKC RS

novnik pa je prirodni priraštaj negativan za -42.072 stanovnika. Dakle, samo na osnovu negativnog prirodnog priraštaja broj stanovnika Republike Srpske za 10 godina se smanjio za 3,6%.

Osnivanje Fondacije „Djeca Tome se moraju dodati i demografski nam se rađala“ gubici po osnovu emigracije stanovImajući u vidu naznačene demoništva, čime je broj stanovnika Republike Srpske sigurno znatno manji od grafske procese, neophodno je aktivnije provoditi mjere pronatalitetne populaciprikazanih procjena. one politike kako na republičkom, tako i Za deceniju negativan prirodni na nivou lokalnih zajednica. Pored mjera koje već provodi Republika Srpska, priraštaj više od 40.000 Stopa nataliteta u Srpskoj je u kon- tačnije kabineti predsjednika Republike stantnom padu, a od 2011. godine broj Srpske, Vlade Republike Srpske i kabiživorođenih je pao ispod 10.000. Za pro- net člana Predsjedništva BiH iz Reputeklih 20 godina, u periodu 1996-2016. blike Srpske, neophodno je djelovanje godine, ukupno je rođeno 239.669 dje- i drugih nedvladinih institucija i drugih ce, istovremeno je umro 281.741 sta- organizacija i pojedinaca. U tu svrhu je

ZZDDR R AVAS V T VS OT -V dOo g a đ a j d a n a

nataliteta u Srpskoj nataliteta u Republici Srpskoj...

osnovana Fondacija „Djeca nam se rađala“. Dobra pronatalitetna politika zahtijeva kontinuirano sprovođenje i nadgradnju mjera i intervenciju države. To podrazumijeva sistem finansijskih sti-

politike. Sa tim ciljem fondacija planira preduzeti kampanju širenja informacija o demografskim trendovima u Republici Srpskoj i podizanju svijesti stanovnika o važnosti rađanja i nataliteta. Osnovni

mulacija, postavljenu politiku u oblasti zdravstvene i socijalne zaštite porodice i djece. Takođe, potrebno je raditi na radnom i poreskom zakonodavstvu koje promoviše opciju fleksibilnog radnog vremena, sistem srednjeg i visokog obrazovanja u funkciji sigurnog zaposlenja, sistem predškolskog i osnovnog obrazovanja sa cjelodnevnim programima. To će biti samo dio zadanih aktivnosti Fondacije. Pojedinac nema dovoljno snage da se sam pozabavi ovim problemom te je populaciona edukacija veoma važna u provođenju populacione

cilj zasnivaće se na povećanju nataliteta. Takođe jedan od ciljeva je vraćanje ugleda trudnici, porodilji, majci, domaćinstvu, a njena finansijska nezavisnost i sigurnost mora biti među prioritetima. Aktivnosti Fondacije Početak aktivnosti Fondacije označena je odigravanjem humanitarne fudbalske utakmice 12. septembra 2019. godine na Gradskom stadionu Banjaluka, između veterana FK „Crvena zvezda“ s jedne strane i veterana FK „Borac“ i fudbalskih veterana Srpske s druge strane,

kao i revijalna utakmica između ljekara i novinara Republike Srpske. Utakmice su imale za cilj promociju aktivnosti novoosnovane Fondacije „Djeca nam se rađala“ i podizanje svijesti o važnosti povećanja nataliteta u Republici Srpskoj. Meč je humanitarnog karaktera, ulaz je bio besplatan, a od 1. septembra je aktivan i humanitarni broj 1432.

Ovu utakmicu sa Crvenom zvezdom dogovorio je prof. dr Vlado Đajić, direktor UKC i predsjednik Fondacije „Djeca nam se radjala“. Utakmica je odigrana pred više od 10 hiljada gledalaca, a pobijedila je Crvena zvezda sa 3:0. Rezultat je bio u drugom planu, nogometni velikani pokazali su fudbalske majstorije koje su gledaoci nagradili aplauzom. Na utakmici je bila prava fudbalska atmosfera, a igrači i rukovodstvo Crvene zvezde kažu da su došli u Banjaluku da podrže plemenitu ideju dr Vlade Đajića i daju svoj doprinos povećanju nataliteta u Republici Srpskoj. Utakmicu su sa tribina posmatrali Milorad Dodik, član Predsjedništva BiH, Željka Cvijanović, predsjednica Republike Srpske, i Radovan Višković, premijer Vlade, sa ministrima te brojni gosti iz Srbije, Slovenije i dijaspore. Poslije utakmice dr Đajić je u Hotelu „Bosna“ organizovao druženje sa legendama Crvene zvezde, a Marinko Rokvić i njegov sin Nikola pjevali su majstorima fudbala koji su oduševljeni boravkom i prijemom u Banjaluci. Istakli su da su posebno dirnuti bratskim prijemom Banjalučana i rukovodstva Srpske. „Srpski narod je uvijek podržavao ovakve akcije. 9

Z D R AV S T V O - d o g a đ a j d a n a

Početak kampanje “Djeca nam se rađala” ozvaničen je puštanjem balona i prvim udarcem koji je na terenu izveo legenda Fudbalskog kluba Crvena zvezda Dragan Džajić, uz prisustvo predsjednika fondacije dr Vlade Đajića. Legendarni Džaja rekao je da Zvezda sa zadovoljstvom podržala početak kampanje “Djeca nam se rađala” u Republici Srpskoj. “Ovo je jedna lijepa akcija, danas se igra humanitarna fudbalska utakmica na gradskom stadionu u Banjaluci. Nadam se da će i druge sfere učiniti ovako nešto, da popularišemo i da se što više djece rađa na ovim prostorima”, istakao je Dragan Džajić. Svi akteri, a među njima i Božur Matejić, legenda FK Borca iz 80-tih godina prošlog vijeka je izjavio:

“Rado sam se odazvao pozivu, Banjaluka mi je ostala u srcu. Moja generacija je osvojila Kup i ušla u Prvu ligu u staroj Jugoslaviji i uvijek se odazivam, a pogotovo za ovakve akcije. Ovo je fenomenalno. Skoro 10 hiljada je ljudi došlo i hvala ljudima iz Borca, gdje nisam bio dugo. Stvarno je sjajno i osjećam se predivno”. Značaj ove humanitarne akcije prepoznale su i fudbalske legende. Tom prilikom, pred banjalučkom publikom ponovo su zaigrali fudbalski asovi poput Dragana Džajića, Vladimira PetrovićaPižona, Jovana Aćimovića, Stanislava Karasija, Miloša Šestića, Dušana-Duleta Savića, Zdravka Borovnice, braće Milka i Boška Đurovskog i drugih. Za FK „Borac“ iz Republike Srpske nastupili su: Željko Buvač, Damir Špica, Stojan Malbašić, Oliver Jandrić, Darko Ljubojević, Jovan Šmanja, Radmilo Mihajlović, Petar Jelić, Nikola Nikić i drugi. U revijalnom dijelu prije utakmice C Z i FK Borca, nastupile su ekipa ljekara UKC i ekipa novinara RS. Duel je pripao ljekarima koji su slavili sa 2:0. U 10

Predsjednik Fondacije “Djeca nam se rađala” Vlado Đajić sa Goricom Dodik potpredsjednicom Fondacije uručio je 7. oktobra po 100 KM za devet beba rođenih 4. oktobra na Klinici za ginekologiju i akušerstvo UKC

muzičkom dijelu programa učestvovali su: Marinko Rokvić, Marko Rokvić i Tropiko bend.

Fudbalere Crvene Zvezde ugostio je predsjednik Vlade RS Radovan Višković

Poruka Od 2002. godine prisutan je negativni prirodni priraštaj, što je posljedica smanjivanja stope nataliteta, a povećavanja stope mortaliteta. U zadnjih nekoliko godina broj živorođenih se smanjio za više od trećine, a istovremeno se broj umrlih povećao. Negativna demografska slika dodatno je usložnjena i negativnim migracionim saldom, tako da ukupna depopulacija poprima velike razmjere. Osnovni problem stanovništva Republike Srpske je fenomen nedovoljnog rađanja koji je posljedica niza negativnih faktora. Iz tog razloga provođenje mjera populacione politike biće imperativ Fondacije. Da bi se povećao broj novorođenih stanovnika Srpske, potrebna je šira društvena akcija i program planiranja porodice, koji treba da uzmu u obzir broj djece koji je potreban za zamjenu generacija. S tim u vezi treba aktivirati mnoge mjere populacione politike i usmjeriti ih prvenstveno u pronatalitetne svrhe i na stimulisanju rađanja, a samim tim i povećanja nataliteta, istakao je prof. dr Vlado Đajić, predsednik Fondacije „Djeca nam se rađala“. Pripremio: Željko Derajić

Prije odigravanja utakmice “Zvijezdine” zvijezde su bile podvrgnute pregledu na UKC RS, gdje ih je lično pregledao prof.dr Vlado Đajić sa osobljem

Vlado Đajić se odrekao poslaničkog dodatka u korist novorođenih beba Sve bebe rođene 4. oktobra ove godine u Klinici za ginekologiju i akušerstvo UKC Republike Srpske narednih 12 mjeseci primaće 100 KM, a novac za ovu namjenu obezbijediće predsjednik Fondacije “Djeca nam se rađala” doktor Vlado Đajić odricanjem od svog poslaničkog dodatka, saopšteno je iz ove fondacije. „Donio sam odluku da povodom svog rođendana prvo počastim nove stanovnike Republike Srpske rođene u banjalučkom porodilištu, odričem se svog poslaničkog dodatka i u narednih godinu dana poklanjam iznos od 100 KM svakoj bebi koja je rođena 4. oktobra ove godine u UKC“, rekao je Đajić. - Apelujem na sve svoje kolege poslanike, načelnike opština i gradonačelnike gradova, predsjednike skupština opština i gradova, odbornike u skupštinama opština i gradova, sve direktore preduzeća, sve javne službenike, privrednike i građane u Republici Srpskoj da slijede moj primjer jer bi to bio znak da nam je stalo da se više beba rađa, istakao je Đajić.

Z D R AV S T V O - d o g a đ a j d a n a

ko 350 zvanica prisustvovalo je 11.9.2019. godine svečanoj akademiji koja je upriličena povodom stotinu godina postojanja ZTC-a „Banja Vrućica“. Akademiji su prisustvovali predsjednica Republike Srpske Željka Cvijanović i premijer Republike Srpske Radovan Višković. Tom prilikom predsjednica Republike Srpske Željka Cvijanović je istakla da je „Banja Vrućica“ veliki resurs ne samo za Teslić i Republiku Srpsku, nego i šire. Ona je navela da je raduje što ova ustanova iz godine u godinu ostvaruje pozitivne rezultate i što se probija na evropsko tržište. „Banja Vrućica“ može da ide rame uz rame sa nekim mnogo većim evropskim, banjskim centrima i zato je ova ustanova veoma važna za cijelu Republiku Srpsku i u turističkom i u zdravstvenom smislu,“ dodala je Cvijanovićeva. Predsjednica je generalnog direktora „Banje Vrućice“ dr Dragana Bogdanića odlikovala ordenom Njegoša prvog reda za doprinos razvoju zdravstva u poslijeratnom periodu. Premijer Republike Srpske Radovan Višković kazao je da je „Banja Vrućica“ pravi primjer uspješne privatizacije državnog kapitala te da ga raduje činjenica da ova ustanova zapošljava oko 400 radnika.

Svečana akademija

100 godina postojanja ZTC-a „Banja Vrućica“ Pripremila: Milijana Kerić

„Stotinu godina postojanja je veoma veliki jubilej za jedno privredno društvo. Vlada pozdravlja činjenicu da ovo preduzeće isplaćuje 13. platu svojim radnicima te da najavljuje nove investicije. Koliko je uspješno ovo preduzeće svje-

doči i činjenica da je od ukupnog broja noćenja ostvarenih u Republici Srpskoj u „Banji Vrućici“ zabilježeno 23%,“ pojasnio je Višković. Generalni direktor „Banje Vrućice“ dr Dragan Bogdanić naveo je da je ova

Z D R AV S T V O - d o g a đ a j d a n a

generacija imala tu sreću da obilježava stogodišnjicu uspješnog postojanja, ali da sve to ne bi mogla da nije bilo njihovih prethodnika i korisnika usluga ovog zdravstveno-turističkog centra. „Nastavljamo da investiramo u nove objekte, trudimo se da radnicima obezbijedimo što bolje uslove za rad. Zahvaljujući odlukama Vlade RS, povećali smo i plate zaposlenima. Pokušavamo da se u što većoj mjeri probijemo i na evropsko tržište. Dakle, nastojimo da i za sljedećih stotinu godina obezbijedimo jednako dobru budućnost,“ naglasio je Bogdanić. Na svečanoj akademiji dodijeljena su i priznanja nekima od partnera kao što su: Fond zdravstvenog osiguranja RS, Udruženje penzionera RS, Savez računovođa Republike Srpske, Elektoprivreda RS, koncernu „Agram“ kao i Udruženju banaka BiH. Svečanu akademiju povodom 100 godina postojanja uživo je emitovala Radio televizija Republike Srpske. Pripremila: Milijana Kerić

Monografija o istorijatu ZTC „Banja Vrućica“ i Viber stikeri sa motivima “Banje Vrućice” predstavljeni su 6. septembra u Hotelu „Kardial“. Uz domaćine, o monografiji je govorio i njen autor Bojan Stojnić, direktor Arhiva Republike Srpske. U monografiji je predstavljen razvojni put i bogata stogodišnja istorija „Banje Vrućice“. Monografija je rađena skoro godinu i po, a arhivski materijali su prikupljeni iz raznih štampanih medija zemalja bivše Jugoslavije.

Pouzdani podaci o mogućnostima korištenja ljekovite termomineralne vode Banje Vrućice su iz perioda austrougarske vladavine u BiH. Tada počinju prva naučna istraživanja kvaliteta mineralnih i termomineralnih voda BiH. Narod je znao, a prenosilo se i “s koljena na koljeno”, da je voda s vrela pored potoka Grabovca (današnja lokacija Banje Vrućice) zdrava, da otklanja bolove i podmlađuje te su je koristili u domaćinstvu za piće i pripremu hljeba, a potom i za liječenje (banjanje, kiseljenje i kupanje). Zabilježeno je da se banja zvala Mitrova banja, po Mitru Blagojeviću, jer se pričalo da se izliječio koristeći vodu iz banje. Moderna istorija Banje Vrućice počinje poslije završetka Prvog svjetskog rata kada ju je 1919. godine otkupio šumarski inženjer Simo Krstić koji je prije same izgradnje kapaciteta angažovao vrsne strane stručnjake da obave istraživanja, analize i utvrde ljekovitost vode Banje Vrućice. Nakon završenih istraživanja, pristupilo se izgradnji objekata i uređenju banje prema savremenim evropskim mjerilima. Izgrađeno je moderno kupatilo sa dva bazena i šest, a potom još 14 kada, a 1928. godine otvoren je moderan Hotel “Paviljon” sa 60 soba i 100 ležajeva. U neposrednoj blizini glavnog kupatila izgrađena je tzv. Mala seljačka banja s bazenom veličine 3×7 metara i kabinama za presvlačenje. U desetogodišnjem periodu je izgrađen prelijep banjski kompleks, koji je po svemu bio evropski, kao i njegova okolina. Koliki su značaj imale ove vode govori podatak da je Banja Vrućica državnim aktima Kraljevine 1926. i 1930. godine zaštićena i uvrštena u Registar banja Kraljevine Jugoslavije. Nažalost, ovaj banjski kompleks je tokom Drugog svjetskog rata skoro u cjelini razoren. Već 1946. godine prišlo se obnovi porušenih objekata i izgradnji novih. Zakonom o nacionalizaciji banja je oduzeta od ranijeg vlasnika Sime Krstića te predata u opštenarodno, odnosno vlasništvo države s novim nazivom Zemaljsko lječilište Banja Vrućica. U periodu od 1947. do 1964. godine izgrađeni su smještajni i ugostiteljski objekti: Kupatilo i paviljon “Hercegovina” 1947. godine, a nakon njega Restoran “Ozren” i Hotel “Bosna” te Hotel “Dalmacija” 1964. godine. U međuvremenu je izgrađena i Upravna zgrada i novi objekat “Kiseljak” za snabdijevanje mineralnom vodom. Pošto postojeći smještajni kapaciteti još nisu bili dovoljni za prihvat svih gostiju, 1968. je izgrađeno kamp-naselje sa 11 vikend-kućica sa 55 ležajeva. Trenutno najveći, Hotel “Kardial” izgrađen je i stavljen u funkciju 1976. godine, a zatim novi Hotel “Hercegovina” 1989. te Hotel “Posavina” 1991. godine. 13

Z D R A V S T V O

vjetski dan srca u Banjaluci je obilježen 29. septembra i to na Trgu Krajine i u Parku „Mladen Stojanović”. Ovogodišnja globalna misija je da za ovaj dan izaberemo heroje srca i napravimo obećanje, obećanje za moje srce, tvoje srce. Cilj obećanja je da ljudi postanu svjesniji svih uzroka kardiovaskularnih bolesti. Fondacija „Zdravlje i srce“, u saradnji sa Medicinskim fakultetom Univerziteta u Banjaluci, u saradnji sa Gradom Banjaluka, u Parku “Mladen Stojanović”, promovisali su „Stazu zdravlja“, koja je dio Projekta „Promocija značaja fizičke aktivnosti“ koju će Fondacija „Zdravlje i srce“ u saradnji sa „Društvom za srce“ Slovenije, uz podršku Evropske mreže za srce (EHN), realizovati u narednom periodu u saradnji sa gradovima: Banja Luka, Prijedor, Bijeljina, Doboj, Trebinje i Istočno Sarajevo. „Plan je da stručni tim edukuje studente Medicinskog fakulteta, profesore fizičke kulture i doktore u domovima zdravlja koji bi držali predavanja u predškolskim ustanovama, školama, fakultetima i mjesnim zajednicima te podstakli stanovništvo na fizičku aktivnost koja je važna za smanjenje kardiovaskularnih oboljenja“, rekao je prof. dr Duško Vulić, direktor Fondacije “Zdravlje i srce”. Fondacija „Zdravlje i srce“ u saradnji sa Domom zdravlja Banjaluka i Udruženjem kardiologa RS, uz podršku Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite RS i Grada Banjaluka, je na Trgu Krajine, organizovala niz aktivnosti: Preventivno mjerenje faktora rizika od nastanka kardiovaskularnih bolesti (antropometrijska mjerenja i određivanje BMI, određivanje pušačkog statusa, mjerenje krvnog pritiska, mjerenje ukupnog holesterola u

Obilježen Svjetski dan srca, 29. septembar

Budi heroj srca Igor Radojčić, gradonačelnik grada Banja Luka, prof. dr Duško Vulić, prim. dr Matej Cevc, predsjednik “Društva za srce” Slovenije i dr Mira Kecman

krvi, mjerenje šećera u krvi). Zdravstveni radnici su građanima davali savjete i dijelili pisani edukativni materijal koji se odnosi na prevenciju kardiovaskularnih oboljenja. Ove aktivnosti organizovane su sa ciljem podizanja svijesti i edukacije gra-

đana o značaju faktora rizika za kardiovaskularne bolesti i mogućnostima prevencije KVB-a. - Visok krvni pritisak je glavni faktor rizika za KVB, zato su i naše aktivnosti usmjerene ka prevenciji - kaže Angelina Dulić, student treće godine Medicinskog fakulteta u Banjaluci. “Mi smatramo da najviše možemo postići u prevenciji, a i postiglo se pošto se organizovano radi već 20 godina na prevenciji da zaustavimo ovaj trend rasta, obolijevanja i umiranja od kardiovaskularnih bolesti”, rekao je prof. dr Duško Vulić, dopisni član ANURS. Prof. dr Tamara Kovačević-Preradović, načelnica Klinike za kardiologiju i predsjednica Udruženja kardiologa RS, rekla je da su i na ovom području bolesti srca i krvnih sudova vodeći uzrok obolijevanja i smrti, kao i u svijetu. “Svake godine, u cijelom svijetu, ovaj dan se obilježava pod određenom parolom. Ove godine je parola da damo obećanje sebi, radi sebe i svojih bližnjih,

Z D R A V S T V O Prnjavor

Lopare

na koji faktor rizika ćemo da utičemo kako bismo očuvali svoje zdravlje srca”, rekla je dr Kovačević-Preradović. Istakla je da su brojni faktori rizika, ali da kardiolozi najčešće upozoravju na pušenje, povišen krvni pritisak, povećane vrijednosti šećera i masnoća u krvi gdje je važno da svaki pojedinac vodi o sebi računa i posluša savjete ljekara. Svake godine, 17,9 miliona ljudi umre od KVB-a, uključujući bolesti srca i moždani udar, a procjenjuje se da će do 2030. godine biti 23 miliona smrti. Neophodno je stoga realizovati aktivnosti na podizanju svijesti o značaju prevencije faktora rizika. Redovna fizička aktivnost od najmanje trideset minuta dnevno, pravilna ishrana i prestanak pušenja predstavljaju mali korak za nas, a veliki korak za naše zdravlje.

prepuštate. Obratite pažnju na to šta vas uznemirava, probajte da to iskorijenite, ili praktikujte vježbe disanja i opuštanja kako biste kontrolisali svoju reakciju na stres. Ostavite štetne navike Često konzumiranje alkohola i duvana ugrožava vaše srce. Potražite pomoć i ostavite ove štetne navike zauvijek!

Smanjite unos soli Previše soli podiže krvni pritisak, a Svjetska zdravstvena organizacija savjetuje da se na dnevnom nivou unosi manje od jedne pune kašičice. Hranite se zdravo Nemasno meso, kao što su piletina ili riba, mliječni proizvodi sa smanjenom količinom masti i jaja biće vam odličan izvor proteina. Pokušajte da barem dva puta nedjeljno jedete ribu, koja sadrži i omega-3 masne kiseline koje smanjuju pritisak. Pasulj, grašak i sočivo odličan su izvor proteina i ne sadrže holesterol, što ih čini idealnom zamjenom za meso. Jedite svježe voće i povrće Na taj način dobićete minerale i vitamine, unijećete manje kalorija, a više korisnih vlakana.

Tuzla

U cijeloj Republici Srpskoj kao i u Federaciji BiH organizovane su aktivnosti povodom obilježavanja Svjetskog dana srca u čemu su učestvovale lokalne zajednice i domovi zdravlja. Dom zdravlja u Prnjavoru je na gradskom trgu besplatnim mjerenjem vrijednosti krvnog pritiska i šećera u krvi svim zainteresovanim sugrađanima obilježio Svjetski dan srca.

Pokrenite se !!! Fizička aktivnost blagotvorno djeluje Probajte da se ne nervirate ne samo na tijelo, već i na duh - bićete Stres je veliki okidač za zdravstvene probleme, pa pokušajte da mu se ne zdraviji, ali i raspoloženiji!

P R O J E K A T

Promocija značaja fizičke aktivnosti

U SARADNJI SA GRADOVIMA:

BANJA LUKA, PRIJEDOR, BIJELJINA, DOBOJ, TREBINJE, ISTOČNO SARAJEVO

staze zdravlja

Povodom Svjetskog dana srca uključila se i Mg Mivela, koja je tokom proteklog vikenda bočicama vode obradovala građane na ulicama Tuzle, Sarajeva, Banje Luke i Mostara, podsjetivši ih da srce, kao najvažniji mišić u ljudskom tijelu, zahtijeva posebnu brigu. Zdrava ishrana ne podrazumijeva samo optimalan unos masti, bjelančevina i šećera, već i optimalan unos takozvanih mikronutrijenata kao što je magnezij. Preporučeni unos ovog minerala iznosi 375 mg dnevno. Njegovi prirodni izvori su orašasti plodovi, sjemenke, mahunarke, integralne žitarice, zeleno lisnato povrće i prirodna mineralna voda koja sadrMedici.com ži magnezij. 15

Z D R A V S T V O

ali je broj privatnih firmi koje se mogu pohvaliti da su dočekale punoletstvo poput „Biomedica“, a još manje je onih koje poput biošopa „Minela“, iz koje se iznedrio „Biomedic“, slave svoj 30. rođendan. Osnivači i idejni pokretači ove dvije firme su dr Nedeljko Petković i njegova supruga Mila. Dr Petković je čovek koji je svu svoju ljubav prema medicini, prirodi, bilju i želji da pomaže drugima pretvorio u poslovnu filozofiju koja je dovela do toga da je danas „Biomedic“ lider na domaćem tržištu kada je u pitanju uvoz i distribucija organske hrane, bioaktivnih dodataka prehrani, kozmetike i ekoloskih deterdženata za posuđe i rublje. „Priča o našim počecima vraća nas u 1989. godinu. Tad smo supruga i ja razmišljali koji bi posao mogli pokrenuti u malom lokalu od osam kvadrata u centru Banjaluke“, seća se početaka dr Petković kao i toga kako je jedan oglas na radiju dao odgovor. Naime, tada najpoznatija travarka u Jugoslaviji Matija Paunovski tražila je saradnike. Dr Petković, koji je odmalena gajio ljubav

„Biomedic“ obilježava 18 godina rada, a biošop „Minela“ tri decenije poslovanja

Od malog biošopa postali lideri na tržištu organskih proizvoda prema bilju i želji da pomaže ljudima, odmah je video šansu, pozvao gospođu Paunovski i priča je počela. Otvoren je biošop „Minela“. Nažalost, posle dobrog početka, velikih očekivanja i želje za radom, sve nas je zadesila velika tragedija. Počeo je rat. Sukobi su prekinuli saradnju sa Matijom Paunovskom, zavladale su opšte nestašice i više se nije razmišljalo o poslu već o preživljavanju. Uprkos takvim okolnostima ni tad nisu odustajali. „U uslovima bez struje, sa biljkama koje su često brane i na prvim linijama fronta, krenulo se s proizvodnjom u maloj pakirnci čajeva u stanu. Sve se ručno radilo, merilo, pisale etikete, razvrstavalo bilje... Najveća satisfakcija za sav taj naporan rad bila je zahvalnost ljudi kojima smo pomagali“, priča dr Petković. 16

„Biomedic“ je danas lider na domaćem tržištu kada je u pitanju uvoz i distribucija organske hrane, bioaktivnih dodataka prehrani, kozmetike i ekoloških deterdženata za posuđe i rublje.

Stefan Graf, direktor Aunity i dr Nedeljko Petković

Z D R A V S T V O

Po okončanju tog teškog perioda, uz poslovnu filozofiju da se posao mora raditi uz dosta ljubavi i da se kroz njega moraju sticati ne partneri, već prijatelji, „Minela“ je nastavila sa radom, a kao rezultat toga 2001. godine iz nje se iznedrio „Biomedic“, koji je danas prerastao u respektabilnu firmu. „Uspjeh nije došao slučajno. Iza njega su velika posvećenost, inovativan i avangardan pristup te praćenje svih svjetskih trendova koje smo prvi prenosili ne samo u našoj zemlji, već i u celom regionu. Na našim policama se nalaze proizvodi iz celog sveta Evrope, Azije, Afrike, daleke Australije, Severne i Latinske Amerike. Uspostavili smo

Vlasnici kompanije “Siberian Wellness”: dr. Jurij Gicev i Tatjana Gorohovska sa dr Petkovićem

Skup Morinde u Tokiju, 2018.

saradnju sa velikim brojem multinacionalnih kompanija kao što su MORINDA, SIBERIAN WELLNESS, AUNITY, FOREVER LIVING PRODUCTS iz Kine, Japana, Rusije i Njemačke“, navodi dr Petković. Objašnjavajući kako uvek znaju šta tržište zahteva, dr Petković objašnjava da su on, ali i zaposleni, redovni učesnici svih važnih svetskih smotri na kojima se promovišu organski proizvodi. Prema njegovim rečima, kako bi ostali u toku sa najnovijim svetskim trendovima njemu ne predstavlja problem otići na sajmove u Japan, Kinu ili Ameriku, kako bi videli šta je novo i šta se može ponuditi našim korisnicima. „Uporedo sa širenjem tržišta, naša misija je bila i edukacija stanovništva. Živimo u vremenu u kojem se, nažalost, mnoge stvari samo vrednuju kroz kvantitet. Strpljivim radom sve više ljudi uviđa značaj organske ishrane, korištenja organske kozmetike ili ekoloških deterdženata. Često je za neke proizvode trebalo dosta vremena da objasnimo korisnicima njihov značaj, ali velika upornost se isplati“, navodi dr Petković. Otkriva da se tajna uspeha krije i u tome da onaj ko dođe u „Minelu“ ili „Biomedic“, ne dolazi da bi samo kupio proizvod, već da bi dobio i savet. „Naši zaposleni imaju dugogodišnje iskustvo u poslu koji rade, a pored toga, redovno posećuju razne edukacije, tako da svim kupcima mogu na pravi način pružiti sve potrebne informacije o svakom proizvodu“, navodi dr Petković. Iako je naš moto da je naša najveća nagrada zadovoljan pacijent, zadovoljstvo nam je reći i da smo dobitnici brojnih priznanja na sajmovima organ-

skih proizvoda, ali i priznanja koja potvrđuju bonitetnu izvrsnost „Biomedica“ i „Minele“. Kako bismo dodatno izašli u susret našim korisnicima, krenuli smo i sa širenjem naše prodajne mreže. Pored četiri poslovne jedinice u Banjaluci i distributivnog centra, upravo smo otvorili i Bioorganic šop u Prijedoru, a u planu je širenje prodajne mreže i u drugim gradovima. Sarađujmo sa prirodom i dopustimo joj da nas ona liječi svojom iskrenom mudrošću, jer je ona Božji vrt svekolikog sklada, dobrote i ljubavi. Pripremio: Rade Šegrt

Z D R A V S T V O

unity d.o.o. je kompanija iz Paderborna, malog grada sa sjevera Njemačke. Fokus kompanije je na proizvodnji i prodaji visokokvalitetnih higijenskih i kozmetikčkih proizvoda i dodataka prehrani. Proizvodnja se odvija isključivo sa visokokvalitetnim sastojcima i sirovinama, sa posebnom tehnologijom proizvodi su obogaćeni anionima. Već više od pet godina Aunity je prisutna ne samo u Njemačkoj, već i u drugim evropskim zemljama poput Estonije, Poljske, Rumunije, Slovačke, Češke, Hrvatske i Slovenije. Proizvodi se takođe isporučuju individualnim kupcima u Kini, SAD, Rusiji, Izraelu, Saudijskoj Arabiji, Kanadi, Francuskoj, Italijji i Engleskoj. Aunity d.o.o, je nedavno sklopila partnerstvo sa preduzećem Biomedic d.o.o, koje je na tržištu BiH prisutno već tri decenije, pod vođstvom dr Nedeljka Petkovića iz Banjaluke. Doktor Petković je prepoznao prednosti anionskih proizvoda i uvrstio ih u ponudu Biomedicovih bioshopova. Biomedic d.o.o. je generalni zastupnik ne samo za BiH, već i za Hrvatsku, Crnu Goru i Srbiju.

Made in Germany

Aunity anionski proizvodi Tajna istinske sigurnosti

Više nego superapsorbirajući higijenski uložak! Aunity Luxury higijenski ulošci i panty linersi su obogaćeni sa anionima, nano česticama srebra, aktivnim kiseonikom, sa FIR tehnologijom (korištenje dalekih infracrvenih zraka emitovanih od tijela), MFT tenologija (magnetno polje) i chitosanom. Smanjuju iritaciju i otečenost, poboljšavaju cirkulaciju krvi kod žena s dismenorejom, poboljšavaju imuni sistem i pH vrijednost. Pomažu detoksikaciji i oporavku od štetnih materija u organizmu. Sa njima se promoviše vaginalno zdravlje - prirodno i sigurno bez hemikalija, mirisa ili umjetnih elemenata. • • • • • • • • • 18

Garancija kvaliteta Ne sadrže fluorescentne materije i sredstva za izbjeljivanje Antimikrobni Pomažu u eliminaciji iritacije Pomažu u sprječavaju infekcije Uklanjaju mirise Garantovano najbolja apsorpcija Suvo i komforno Proizvedeno sa sertifikatom 9001 HALAL sertifikovano

Šta su anioni Anioni su molekuli bez mirisa, ukusa i nevidljivi. Anioni imaju poseban pozitivan uticaj na zdravlje, takođe su poznati i po nazivu „vitamin iz vazduha“. Anioni su djelovi atoma sa negativnim nabojem. Atom postaje anion (negativni ion) kada uzima elektron, a kation (pozitivni ion) kada predaje elektron. Ove čestice su neophod-

Z D R A V S T V O

ne za naš organizam. Zahvaljujući svom negativnom naboju neutraliziraju mikroorganizme sa pozitivnim nabojem. Laički rečeno, uništavaju bakterije koje su uzročnici bolesti. Dakle, što je veći sadržaj aniona u vazduhu, to je manje štetnih mikroorganizma u njemu. Patentirana anionska trakica, ugrađena u higijenski uložak, napravljena je nanotehnologijom, a aktivira preko 7000 aniona/cm3 konstantno tokom 7 sati, a kasnije sve manje dok se u potpunosti ne isprazni. U šumi, na planinama, pored mora itd. gdje je količina aniona velika, osjećamo „svježinu“. Zato ljekari uvijek preporučuju odlaske na takva mjesta prilikom raznih zdravstvenih tegoba. Anion pomaže metabolizam ćelija, povećava vitalnost i apetit, čisti krv i smiruje živce, povećavaju sposobnost koncentracije, podstiču zdrav san, pospješuje ten i jača imunitet.. Zbog svega toga nazivaju ga i „vitaminom iz vazduha“, kao i elementom dugovječnosti. Svježi vazduh osjećamo u prostoriji sa puno aniona. Svjetska zdravstvena organizacija je dala podatak da bi bilo idealno za spriječavanje širenja bakterija kada bi se u vazduhu po cm3 nalazilo 1000 aniona. Zaključak: Aunity Luxury 100% sigurno i 100% suvo ! Podržava prirodnu funkciju samočišćenja kod žena, bez lijekova i hemijskih komponenti, jača imunološki sistem i pruža više energije u većini “kritičnih dana”. Aunity ANIODENT pasta za zube - sa mineralima – bez šećera i bez ﬂuoride, dugotrajan svjež dah i svjež ukus.

anionima optimalno štite zube i usnu šupljinu. Prirodna metvica osvježava i osigurava dugotrajnu svježinu u ustima, pored toga, svjež i elegantan ukus zelenog čaja pomaže ukloniti loš zadah. Bez šećera. AunityAquaBalance II FILTER SISTEMA 4 AQUA BALANCE II Korištenje AQUA-BALANCE II pruža vama i vašoj PORODICI čistu vodu izvanrednog ukupnog kvaliteta. Zapravo ne biste vjerovali, no u stvarnosti se pitka voda u njemačkim vodovodima ne čisti od ostataka lijekova, hormona, radioaktivnosti, nitrata, pesticida i drugih štetnih materija.

ANIONSKA ZUBNA PASTA SA MINERALNIM SOLIMA – ZAHVALJUJUĆI NANOTEHNOLOGIJI U PASTI JE OPTIMIZOVANA Prilikom pranja zuba temperatura usta i trenje osiguravaju da se pasta za zube energetski aktivizuje. Voda se apsorbuje i oslobađa, stvarajući anione. Anioni apsorbuju anaerobne bakterijske sojeve u usnoj šupljini i sprječavaju njihovo stvaranje. Kao rezultat toga, smanjuje se stvaranje plaka i desni su dobro opskrbljene krvlju. Mineralne soli sadrže prirodne elemente u tragovima, podržavaju stvaranje probiotičkih bakterija u usnoj šupljini i pospješuju cirkulaciju desni. Štetne bakterije eliminišu i sprječavaju halitozu. Rezultat su čisti i zdravi zubi. Mineralne soli održavaju zdravlje desni, izvor su minerala i minerala u tragovima te omogućavaju stvaranje probiotičkih bakterija u ustima. TIBETANSKA SO Ova so je iz Tibeta/Kina, nastala je tokom isparavanja morske vode prije oko 300 miliona godina. Pored natrijum-hlorida, sadrži i druge sastojke koji se nalaze u ljudskom tijelu, poput joda, kalijuma, kalcijuma, magnezijuma, gvožđa i drugih organizmu neophodnih materija. ANIODENT zubna pasta sadrži i biljne ekstrakte koji zajedno sa

AQUA-BALANCE II SISTEM FILTERA VODE SADRŽI TRI FILTERA VISOKOG KVALITETA: - filter s aktivnim ugljenom za nepolarne i organske materije u koji je ugrađen predfilter za grube nečistoće, - Mikrokapilarni filter za sitne nečistoće za mikrofiltraciju, - Komora za protok koja daje energiju, obogaćuje anionima i mineralima Zaključak: Korištenjem aunity AQUA-BALANCE moguće je dobiti kvalitetnu vodu za piće koja odgovara svježoj izvorskoj vodi. Napomena – trenutno nije dostupno u BiH. https://www.aunity.de

Generalni zastupnik za BiH, Hrvatsku, Crnu Goru i Srbiju

Majke Jugovića 20, Banjaluka, RS/BiH, tel. +387 51 306-969, e-mail: biomedicbioorganicshop@gmail.com https://biomedic-bl.com/

Z D R A V S T V O

rojekat „Uređenje Park-šume ‘Slatina’” prezentovan je polovinom septembra 2019. godine u Kongresnoj sali Banje Slatina. Idejni projekat kao i njegovu razradu za izvođenje uradili su predstavnici Univerziteta u Beogradu sa Šumarskog fakulteta: prof. dr Milan Medarević, vođa projekta, i doc. dr Jelena Beloica, projektant, koji su ga i prezentovali. Vrijednost Projekta „Uređenje Park-šume ‘Slatina’“, prema procijenjenim vrijednostima, iznosi oko 3,09 mil. KM i finansira ga Zavod iz vlastitih sredstava. Koncept uređenja Park-šume Generalni koncept uređenja i organizacije prostora Park-šume „Slatina“ je zasnovan na očuvanju prirodnih i stvorenih vrijednosti, uvođenju sadržaja u funkciji odmora, sporta i rekreacije u obimu kojim se neće narušiti navedene vrijednosti. U skladu sa navedenim, u Park-šumi „Slatina“ se definištu dvije osnovne funkcionalne zone: zona mirnog odmora i šetnje i zona intenzivnih aktivnosti. Zona mirnog odmora i šetnje obuhvata dio prostora Park-šume (oko 80%) a ujedno predstavlja najočuvaniji dio prostora. Zone intenzivnih aktivnosti će biti podijeljene na pet funkcionalnih cjelina. U okviru ovog rješenja i u svrhu fizikalne terapije na otvorenom, staze i centralni plato će biti uređeni prema standardima za ovu namjenu. Zona sporta i rekreacije će sadržati pješačke i trim staze kao i formiranje teretana na otvorenom. Idejnim projektom, u okviru zone, predviđeni su sljedeći tereni: fudbalski 20

Banje Slatina

Park-šume „Slatina” Pripremila: Sandra Kojadinović, stručni saradnik za odnose s javnošću

stolovi za stoni tenis, površine za fitnes na otvorenom sa spravama koje istovremeno mogu služiti za fizikalnu terapiju i rehabilitaciju od određenih povreda, površine za igru djece, površine za miran odmor i rekreaciju (predviđeno je postavljanje kompleta šah-stolova sa klupama) tribine, staze za šetnju, teniski teren i restoran. Zavod za rehabilitaciju „Dr Miroslav Zotović“ Banjaluka, Odlukom Vlade Republike Srpske, određen je za Upravljača zaštićenog područja Park-šume „Slatina“ od 11.8.2016. godine na povrteren sa travnatom podlogom, košar- šini od 35,73 hektara. Park-šuma „Slakaški teren sa kombinovanim terenom tina“ je u vlasništvu Republike Srpske za odbojku sa specijalnim podlogama, – Vlade Republike Srpske.

Z D R A V S T V O

okom evolucije šaka, kao i cijela ruka, razvila se od organa za pokretanje u organ za hvatanje i dodir. Postala je najsavršeniji organ sistema za kretanje, tako da rukom možemo raditi najteže, ali i najpreciznije poslove, možemo neverbalno komunicirati, iskazivati ljubav, proizvoditi gotovo sve što nam mozak osmisli. Šaka učestvuje u emocionalnom reagovanju čovjeka i odražava njegova emotivna stanja. Ruku možemo ispružiti u prostor i dobiti precizne informacije o našoj okolini jer nam je šaka glavno oruđe da ispitamo okolinu i stupimo u mehaničku intereakciju sa okolinom. Šaka posjeduje veliki broj visokodiferenciranih receptora koji su raspoređeni u koži prstiju tako da je šaka osnovni taktilni organ čovjeka. Šaka, kao organ za hvatanje, se odlikuje velikom pokretljivošću koja daje neophodne uslove za mobilne aktivnosti, a posebno za stvaralački, kreativan rad. Vještine hvatanja i manipulacije odnose se na svjesne i kontrolisane pokrete malih mišića ruku i prstiju što uključuje dohvatanje (posezanje), hvatanje, nošenje i voljno otpuštanje predmeta kao i složenije radnje. Mnogobrojne hvatove možemo podijeliti na: razvojne, funkcionalne (snage, preciznosti, kombinovane i miješane), hvatove pisanja i nehvatačke pokrete. Kordinacija 27 kostiju, 17 zglobova i 33 mišića obezbjeđuje osnovu za fine motorne vještine i omogućava pravovremeno i uspješno izvođenje i učešće u svakodnevnim životnim aktivnostima. Sposobnost ljudske ruke da obezbijedi bezbroj pozicija i da primijeni tačnu količinu pritiska neophodnog da bi pridržala predmet zavisi od mobilnosti i stabilnosti koje daje skelet, snage mišića i izuzetne povratne senzorne informacije iz nerava. Senzorni feedback se koristi da se procijeni oblik, veličina, sastav i težina predmeta. Zahvaljujući fantastičnoj preciznosti ljudi mogu izvoditi različite, nekad jako zahtjevne zadatke od korištenja igle do sviranja muzičkog instrumenta. Međutim, sa evolucijski visokim stepenom razvoja ide i izuzetna ranjivost šake. Ako zbog bolesti ili povrede dođe do gubitka i disharmonije mišićnog balansa, ruka gubi svoje izvanredne vještine. Razvoj oblasti koja se bavi isključivo rehabilitacijom šake započinje tokom 2. svjetskog rata. Obim povreda na gornjim ekstremitetima zahtijevao je timski pri22

Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju “Dr Miroslav Zotović”

Radna terapija i rehabilitacija šake Pripremila: Lidija Slunjski-Tišma, dipl. radni terapeut

stup u zbrinjavanju i rehabilitaciji nastalih povreda. Plastični i ortopedski hirurzi su razvijali svoju stručnost u oblasti hirurškog zbrinjavanja, a postepeno se proširivao i rehabilitacioni tim koji danas čine hirurzi, fizijatri, radni terapeuti, fizioterapeuti, ortotičari. Uloga radnih terapeuta u rehabilitaciji šake Kada je u pitanju rehabilitacija šake, radni terapeuti kao zdravstveni profesionalci ne posmatraju šaku izolirano od

ostalih segmenata, nego sagledavaju osobu koja se koristi šakom u izvođenju različitih aktivnosti u svakodnevnom životu. Uloga radnog terapeuta u procjeni funkcionalne sposobnosti i ograničenja šake uključuje ispitivanje fizičkog statusa šake i ruke u kombinaciji sa standardizovanim i nestandardizovanim testovima, ali i analizu aktivnosti koje zahtijevaju vještinu korištenja šakom. Važno je naglasiti da radni terapeuti treba da posjeduju znanja iz anatomije,

Z D R A V S T V O

etiologijie i patologije kliničkog stanja osobe da bi razumjeli kako utiču na sposobnost izvođenja svakodnevnih aktivnosti. Kako se radni terapeut fokusira na fiziologiju, anatomiju i biomehaniku u radu sa osobama koje imaju neki gubitak funkcije ruke koristiće se najčešće biomehaničkim modelom. Ovaj model pretpostavlja da se normalna funkcija ruke može uspostaviti primjenom tretmana koji je zasnovan na kineziološkim principima. (Hagedorn, 2002) i/ili primjenom opreme, pomagala i ortoza da bi se nadoknadio gubitak funkcije. Tretman je usmjeren na povratak normalnog obima pokreta, mišićne snage i izdržljivosti. Ako posmatramo komponente izvođenja biomehanički model korsiti pristup “bottom-up”. Za radne terapeute je neophodno da znaju da bilo koji gubitak funkcije šake može postati značajan izvor stresa i remećenja života (Schier i Chan, 2007). Takođe, radni terapeuti treba da budu svjesni uticaja povrede šake na osobu, porodicu, posao i životne uloge. Gubitak funkcije šake može rezultirati gubitkom samostalnosti i zavisnosti od drugih ili gubitak aktivnosti unutar neke uloge. Važno je znati i kako povreda utiče na psihosocijalno blagostanje osobe. Samoučinkovitost i slika o vlastitom tijelu mogu ometati uključivanje u životne uloge i/ili terapijski program (Kimmerle i saradnici, 2003.) U Zavodu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju “Dr Miroslav Zotović” je od 10-12. septembra 2019. godine održana radionica o “Osnovima rehabilitacije šake” kojoj je prisustvovalo 11 radnih terapeuta i jedan fizijatar. Trodnevnu radionicu vodio je Paul de Buck, terapeut za rehabilitaciju šake i sekretar EFHST (European Federation of Societies for Hand Therapy). Radionica je bila fokusirana na anatomiju, procjenu, način liječenja i rehabilitaciju osoba sa frakturama i povredama mekih tkiva šake i izradu jednostavnijih ortoza. „All the changes in man’s environment are brought about by his hands. Really, it might seem as if the whole business of intelligences is to guide their work. The hands are the instruments of man’s intelligence. What the hand does the mind remebers.” (Montessori, 1964) „Sve promene u čovekovom okruženju prenose njegove ruke. Zaista, može se činiti kao da čitav posao inteligencije vodi njihov posao. Ruke su instrumenti čovekove inteligencije. Ruka pamti um.” (Montessori, 1964)

Zavod za forenzičku psihijatriju u Sokocu

Bolje iskoristiti kapacitete Zavoda

orenzički pacijenti koji se trenutno nalaze u drugim ustanovama, koje nisu specijalizovane za njihovo zbrinjavanje, trebalo bi da što prije budu smješteni u Zavod za forenzičku psihijatriju u Sokocu. Riječ je o jedinstvenoj ustanovi, koja ispunjava sve uslove za adekvatan psihijatrijski tretman za osobe kojima su u krivičnom postupku izrečene mjere bezbjednosti, zaključeno je na sastanku u ovoj ustanovi na kojem su učestvovali Alen Šeranić ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, Andrea Rauber-Sakser (Andrea Rauber Saxer), ambasador Švajcarske u Bosni i Hercegovini, predstavnici Ministarstva pravde Bosne i Hercegovine, Ministarstva pravde Republike Srpske, Federalnog ministarstva pravde, Federalnog ministarstva zdravstva, kao i kantonalnih ministarstava pravde. Učesnici sastanka su donijeli zaključak da će u narednom periodu održati radne sastanke sa predstavnicima sudova koje bi informisali o dostupnosti specijalizovanog liječenja u Zavodu. Takođe je zaključeno da će se u narednom periodu organizovati sastanak sa predstavnicima Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH, informisati sudije o potrebama forenzičkih pacijenata te da će se razmotriti mogućnosti izmjena zakonske regulative u domenu koji se odnosi na mjeru upućivanja lica na izdržavanje obaveznog psihijatrijskog liječenja u Zavod kao adekvatnu ustanovu. Zavod je obnovljen i opremljen uz podršku Vlade Švajcarske, a za njegov rad je nadležno Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske. Otvaranjem ove ustanove stečeni su uslovi za ispunjenje međunarodnih obaveza koje je preuze-

la Bosna i Hercegovina i odluke Suda u Strazburu da se osobama koje su krivična djela počinile u stanju smanjene uračunljivosti omogući adekvatan tretman u odgovarajućoj ustanovi. U nedavnom izvještaju Evropskog komiteta za sprečavanje mučenja i nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja (CPT) uslovi u Zavodu ocijenjeni su kao dobri. Tokom obilaska prostorija Zavoda učesnici ovog radnog sastanka su se uvjerili u vrlo dobre uslove i metodologiju rada Zavoda, a posebno dodatne aktivnosti u cilju bolje socijalizacije i kvalitetnijeg boravka pacijenata kroz radnookupacionu terapiju. Ministar Šeranić je poručio da će Zavod i dalje imati punu podršku Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske u realizaciji planova ka proširenju usluga i poboljšanju uslova liječenja, a korak naprijed u reformi oblasti mentalnog zdravlja jeste i novi Zakon o mentalnom zdravlju koji će se uskoro naći u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Zavod pruža usluge pacijentima iz cijele BiH pod istim uslovima i u skladu sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima, a u skladu sa garancijama iz Sporazuma o smještaju i naknadi troškova za izvršenje mjera bezbjednosti izrečenih u krivičnom postupku i u drugom postupku u kojem se izriče mjera liječenja, potpisanom između Savjeta ministara Bosne i Hercegovine, Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, Vlade Republike Srpske i Vlade Brčko distrikta Bosne i Hercegovine. Kapaciteti Zavoda su 200 ležajeva, a trenutno je u njemu smješteno 100 pacijenta. Jelena Vujić 23

Z D R A V S T V O

ojaznost je u zadnjih nekoliko godina, prema zvaničnim svjetskim statistikama, postala glavni faktor rizika obolijevanja od masovnih hroničnih nezaraznih oboljenja. Osim dobro poznate povezanosti gojaznosti sa kardiovaskularnim oboljenjima i dijabetesom, dokazana je direktna veza između gojaznosti i hormonskih poremećaja kod žena, nekih vrsta karcinoma, kamena u žuči, reumatskog artritisa kao i mnogih drugih oboljenja. Liječenje gojaznosti je kompleksna, multidisciplinarna oblast. Osnovne metode liječenja gojaznosti su: • Dijetoterapija, koja podrazumijeva individualno prilagođenu ishranu i program fizičke aktivnosti prilagođen mogućnostima pacijenta; • Medikamentozna terapija, koja podrazumijeva upotrebu sljedećih grupa lijekova: klasični anoreksički lijekovi sa centralnim djelovanjem, lijekovi u razvoju sa mogućim centralnim anoreksičkim djelovanjem, lijekovi koji djeluju na transport nutritijenata i lijekovi koji utiču na homeostazu i kontrolu metabolizma. Većina ovih lijekova dovodi do gubitka od oko 4 - 5 kg i ima mnogo neželjenih efekata zbog kojih su mnogi od njih povučeni iz upotrebe. Lijekovi koji se trenutno istražuju ne nude ništa bolju perspektivu; • Barijatrijska hirurgija je najefikasniji vid liječenja gojaznosti sa najvećim uticajem na smanjenje tjelesne mase, poboljšanje metaboličkih poremećaja, redukciju komorbiditeta i sa najvećom održivošću postignutih rezultata. Vrsta operacije određuje stepen efikasnosti, ali i moguće neželjene pojave nakon hirurškog liječenja. Pojedine procedure dovode do značajno smanjene apsorpcije i makro i mikronutritijenata, što može dovesti do deficita pojedinih neophodnih hranjivih materija, a u krajnjem slučaju i do stanja teške pothranjenosti. Osim toga, javlja se: gubitak koštane mase, reproduktivni poremećaji radi promjene hormonskog statusa, kao i psihički problemi i unakrsna zavisnost nakon barijatrijske hirurgije; • Kognitivno bihevioralna terapija gojaznosti - pošto je nesumnjivo dokazano da je gojaznost istovremeno i hronična bolest i zavisnost, ovaj vid liječenja se nametnuo kao najbolji način spoznaje i promjene pogrešnih navika i životnih rutina 24

U ZTC “Banja Vrućica“

Novi pristup liječenju gojaznosti Pripremio: Dr Almir Azabagić, specijalista nutricionizma i dijetoterapije

koje su uslovile nastanak gojaznosti. Prvi put se pominje još 1962. godine, a danas su već dobro razvijeni kognitivno bihevioralni protokoli za gojaznost koji traju četiri do šest mjeseci. Tretman u ZTC „Banja Vrućica“ namijenjen je ekstremno gojaznim osobama, osobama sa rizičnim komorbiditetom ili onima koji su dosada nekoliko puta neuspješno pokušavali smršaviti. Gojaznost se liječi bez gladovanja, napornog vježbanja, upotrebe lijekova protiv gojaznosti, upotrebe suplemenata i jojo efekta. Naš tretman je kombinacija dijetoterapijske i kognitivno bihevioralne metode, a čine ga četiri osnovne komponente: • Individualno prilagođena ishrana na osnovu testa intolerancije na hranu i zdravstvenog stanja pacijenta; • Individualno prilagođen program fizičke aktivnosti koji dovodi do postepenog i trajnog ubrzanja metabolizma; • Identifikacija pogrešnih navika i postupaka koji su doveli do nastanka gojaznosti; • Kreiranje i usvajanje novih navika i novog načina života koji će spriječiti ponovni nastanak gojaznosti. Liječenje ne prestaje odlaskom iz Banje. Podrška pacijentu se nastavlja u periodu od tri mjeseca nakon odlaska.

Na početku liječenja uradi se detaljna procjena zdravstvenog stanja koja podrazumijeva proširene biohemijske laboratorijske testove, test intolerancije na hranu, UZ abdomena, pregled interniste kardiologa i pregled specijaliste nutricionizma i dijetoterapije. Nakon toga počinje desetodnevni program sa individualno prilagođenim jelovnikom i planom vježbanja. Osim toga, pacijent svaki dan gleda petominutni video dizajniran po principima kognitivno bihevioralne terapije gojaznosti. U toku tretmana pacijent može po potrebi svakodnevno imati on line kontakt sa specijalistom dijetoterapije, a obavezna su tri pregleda. Značajna faza liječenja, koja nas izdvaja od ostalih je podrška koju pružamo pacijentu tri mjeseca nakon odlaska, čime se prebrodi kritična faza i postave temelji usvajanju novih navika koje sprječavaju ponovni nastanak gojaznosti. Ključna prednost našeg programa, u odnosu na slične, je to što se program prilagođava pacijentu, a ne pacijent programu. Za sve informacije o programu mršavljenja možete kontaktirati dr Almira Azabagića na broj: 061/714-716, ili na mail: marketing@banja-vrucica.com. Rezervacije u vezi sa smještajem možete izvršiti na recepciji Hotela „Kardial“ na broj: 053/421-200, ili na mail: recepcija@banja-vrucica.com.

Na raspolaganju su Vam saloni opremljeni prema evropskim standardima sa posebnom pažnjom na akustici, pratećoj opremi, klimatizaciji i rasporedu salona.

Kontakt telefon:

+387 53 410 030

marketing@banja-vrucica.com www.banja-vrucica.com

Usavršavajte se uspješno u srcu prirode!

Z D R A V S T V O

va oboljenja spadaju u grupu inflamatornih autoimunskih miopatija, a manifestuju se gubitkom mišićne snage, uzrokovanom autoimunim oštećenjem. Na sreću, ovo su rijetke bolesti, a javljaju se rjeđe od ostalih kolagenoza. Obolijevaju sve starosne kategorije, a kada se pojave poslije 40. godine obično su paraneoplastične. U prilog autoimunoj etiologiji govori prisustvo autoantitijela (miozitis-specifičnih ili u sklopu preklapanja sa ostalim kolagenozama). Oštećenje mišića u polimiozitisu je primarno celularno (CD8+ citotoksične ćelije svojim efektornim enzimima perforinom i granzimima dovode do nekroze mišićnih vlakana, koja aberantno eksprimiraju MHC i antigene). U dermatomiozitisu humoralni mehanizmi sa aktivacijom komplementa (membranolitički kompleks C5b-9) dovode do mikroangiopatije i nekroze mišića usljed neadekvatne vaskularizovanosti, a infiltrujuće ćelije su CD4+ i B limfociti i makrofagi. Klinički oblici klasifikovani su kao polimiozitis, dermatomiozitis (adultni i juvenilni), amiopatski dermatomiozitis i paraneoplastični dermatomiozitis. U polimiozitisu postoji samo oštećenje mišića bez zahvatanja kože; amiopatski dermatomiozitis ima ispoljene samo kutane znake oboljenja bez oštećenja mišića. Paraneoplastični dermatomiozitis udružen je sa malignim tumorom. Miozitis sa inkluzijskim tjelašcima je posebna kategorija inflamatornih miopatija. U dermatomiozitisu i polimiozitisu najčešće su zahvaćeni mišići proksimalnih dijelova ekstremiteta, karličnog i ramenog pojasa, potom farinksa, jezika, a napredovanjem bolesti može doći i do zahvatanja muskulature interkostalnih prostora, gastrointestinalnog trakta i miokarda. Klinički se mišićna slabost tipično ispoljava otežanim penjanjem uz stepenice, podizanjem ruku iznad glave, otežanim gutanjem i poremećenom fonacijom, a poremećaji motiliteta jednjaka ili crijeva, otežano disanje, poremećaji srčanog ritma ukazuju na zahvatanje tih organskih sistema. Kožni znaci su prvi simptom dermatomiozitisa kod oko 25% bolesnika a postoji više patognomoničnih i karakterističnih oblika. Patognomonični kožni simptomi su: Gotronov znak (lividan eritem simetrično raspoređen po koži iznad koštanih prominencija, interfalangealnih i metakar26

Dermatomiozitis i polimiozitis Prof. dr Bogdan Zrnić, dermatovenerolog Dr med. Kristina Zrnić Vranješ, dermatovenerolog

Dr med. Kristina Zrnić-Vranješ, dermatovenerolog

pofalangealnih zglobova šaka, laktova, koljena, gležnjeva) i Gotronove papule (lihenoidne papule atrofičnog centra iznad zglobova prstiju šaka). Karakteristični kožni simptomi su: heliotropni edem (lividno-eritematozan edem kapaka, periorbitalan), prominentne telangiektazije nokatnog nabora, eritematozne makule i plakovi po čelu, bradi, ramenima, nadlakticama i prednjoj strani vrata i dekolteu (V znak), promjene tipa poikilodermia atrophicans vascularis (lividan eritem, telangiektazije, dispigmentacije, atrofija). Oralne ulceracije postoje kod 1020% bolesnika. Ekstramuskularne manifestacije bolesti su brojne. Sistemski znaci (febrilnost, malaksalost, mršavljenje) česti su u oblicima udruženim sa drugim kolagenozama. Artralgije perifernih zglobova mogu se komplikovati kontrakturama. Zahvatanje pluća je najteža ne-mišićna manifestacija; poremećaj plućne ventilacije može nastati usljed hipofunkcije respiratorne muskulature, aspiracione pneumonije zbog poremećenog motiliteta jednjaka ili difuznog intersticijalnog pneumonitisa, koji vodi fibrozi pluća, kao autoimunog oštećenja. Zahvatanje srčanog mišića dovodi najčešće do poremećaja ritma, rjeđe dilatativne kardiomiopatije i kongestivne insuficijencije. Kalcinoza mekih tkiva karakteristič-

na je za juvenilni dermatomiozitis, može biti ekstenzivna i ostaviti teške sekvele. Gastrointestinalni trakt često je zahvaćen kod djece, sa ulceracijama i hemoragijom; kod odraslih se obično ispoljava poremećajem motiliteta. Klinička sumnja na oboljenje iz grupe inflamatornih miopatija potvrđuje se na osnovu detekcije povišenih mišićnih enzima u serumu, elektromiografskog nalaza i biopsije mišića sa patohistološkom analizom.

Paraneoplastic-syndrome

Enzim kreatin fosfokinaza je najspecifičniji marker miozitisa; ostali mišićni enzimi koji mogu biti detektovani su laktat-dehidrogenaza, aspartat i alanin aminotransferaze, urinarni kreatin. Elektromiografski pregled može razlikovati miopatske od neurogenih lezija, preciznije detektovati zahvaćene mišiće i ukazati na optimalni odabir mišića za biopsiju. Biopsija mišića je najspecifičniji dijagnostički test sa varijabilnim stepenom nekroze i regeneracije mišićnih vlakana i inflamatornim infiltratom u patohistološkom nalazu. Autoantitijela koja se detektuju u polimiozitis/dermatomiozitisu mogu biti miozitis specifična (anti-Jo-1 (antisintetaza, marker intersticijalnog pneumonitisa), anti-SRP (signal-recognition protein), anti-Mi 2 (helikaza) ili usmjerena protiv nuklearnih antigena (antinuklearna antitijela). Sigurna dijagnoza dermatomiozitisa postavlja se kada, uz kožne znakove, postoje tri od sljedećih kriterijuma: -- proksimalna mišićna slabost, -- porast mišićnih enzima, -- elektromiografski nalaz miopatskog oštećenja,

Z D R A V S T V O

-- patohistološka potvrda inflamacije u mišićima. Diferencijalno dijagnostički treba misliti na miopatije: miozitis sa inkluzijskim tjelašcima (starije osobe, sporiji početak, zahvata distalne mišićne grupe ekstremiteta), mišićne distrofije, neuro-muskularne atrofije, miasteniju, tireotoksikozu, alkoholizam. Trihineloza liči na dermatomiozitis, sa edemom kapaka, mišićnim bolovima, hemoragijama u nokatnom naboru, obično postoji eozinofilija. Lijekovi koji mogu izazvati sliku dermatomiozitisa najčešće su hipolipemici, hidroksiurea, rjeđe nesteroidni antireumatici. Kortikosteroidi su osnovni lijek, u srednjim-visokim dozama (40- 80 mg prednisolona dnevno) ili pulsna terapija u težim oblicima, kada je potrebna intenzivnija imunosupresija. Adjuvantni lijekovi kortikosteroidnoj terapiji su metotreksat 5-15mg nedjeljno ili azatioprin 1-3mg/kg dnevno. Intravenski imunoglobulini se primjenjuju u dozi 2g/kg/dnevno tokom dva da-

Hemijski piling

Mikrografija bioptičkog uzorka mišića

na, u mjesečnim intervalima, tokom 612 mjeseci (imunomodulatorna terapija, indikovana kod rezistentnih oblika, djece sa vaskulitisom i bolesnika sa steroidnim dijabetesom ili drugim jatrogenim komplikacijama). U aktivnoj fazi bolesti neophodno je mirovanje, a u fazi remisije umjerena fizička aktivnost može da smanji gubitak funkcije, ali može i pokrenuti relaps ako je suviše forsirana. U terapiji paraneoplastičnih oblika neophodno je liječenje osnovnog maligniteta uz kortikosteroidnu terapiju dermatomiozitisa.

emijski piling je medicinsko - kozmetološka procedura kojom se kontrolisano izaziva povreda kože, tj izaziva se površno vidljivo ili nevidljivo ljuštenje epiderma ili gornjih partija derma.Prema tome pilinzi se dijele na površne, srednje i duboke pilinge.U zavisnosti od tipa kože, željenih indikacija, a naravno uzimajući u obzir i kontraindikacije u dogovoru sa dermatologom koji je obučen za primjenu pilinga dogovara se dalja procedura. Površni hemijski piling izaziva kontrolisanu povredu epiderma. Vrijeme oporavka i komplikacije su minimalne i primjenljiv je na svim tipovima kože. Srednje duboki piling izaziva povredu papilarnog dermisa i izaziva vidljivo perutanje kože, s toga je neophodna adekvatna njega nakon tretmana i pacijenti treba da se pridržavaju uputa dermatologa. Duboki piling, izvodi se ciljano samo na manjim površinama kože i nakon tretmana treba se pridržavati uputstva dermatologa. Pilinzi se rade u određenom vremenskom razmaku u seriji u 4 ili manjoj seriji, u zavisnosti od indikacije. Mogu da se tretiraju regije lica, vrata, dekoltea, šake i leđa. Pilinzi se rade u zimskom periodu kada je izloženost sučevom zračenju minimalna, u toku je neophodna obavezna fotoprotekcija i adekvantna kućna njega po savjetu dermatologa. Površni pilinzi mogu da se rade i tokom cijele godine, ali uz maksimalnu zaštitu kože od sunca. Indikacije za hemijske pilinge su: akne, regeneracija kože, fotostarenje, hiperpigmentacije, melazme, keratoze, fine linije, podmlađivanje kože, pušačka koža. U našoj ambulanti rade se površni, srednje duboki pilinzi i parcijalno duboki. Tretmane radi: Dr Kristina Zrnić, spec. dermatovenerolog. 27

Z D R A V S T V O

nkontinencija kod osoba s demencijom je funkcionalna inkontinencija. To je nekontrolirano ispuštanje urina i/ili stolice koje je uzrokovano faktorima izvan urinarnog ili gastrointestinalnog trakta i onemogućava obavljanje nužde na socijalno prihvatljiv način. Funkcionalnoj inkontinenciji doprinose kognitivne sposobnosti i utjecaj okoline. Kognitivna disfunkcija ograničava moućnosti pojedinca. Može biti akutna i postupna. Očituje se u gubitku sposobnosti samozbrinjavanja. Kognitivni deficit – utjecaj na inkontinenciju • Smanjena mogućnost učenja i zapažanja kako primijeniti pomagala za inkontinenciju • Gubitak pamćenja, teškoće u prilagodbi na novu okolinu i učenju novog rasporeda higijenskih prostorija (kupatila i WC-a) • Nedostatak pažnje i koncentracije • Nemogućnost prepoznavanja stvari i WC-a • Gubitak pokretljivosti i koordinacije pokreta • Nemogućnost skidanja i oblačenja odjeće • Nemogućnost primanja instrukcija, slijeđenja koraka za odlazak u toalet Inkontinencija kod osoba koje boluju od Alzheimerove bolesti • otežava zbrinjavanje u vlastitom domu i u ustanovi • utječe na opće funkcioniranje • umanjuje sposobnost za samostalno obavljanjanje fizioloških potreba • usmjerava nas pri izradi plana zdravstvene njege i cjelokupne skrbi Inkontinencija urina i stolice kod osoba s demencijom • osoba s demencijom često zaboravi gdje se nalazi WC, • ako ga i pronađe ne prepoznaje školjku i sl. • Nešto je muči, ali ne zna prepoznati o čemu se radi.

Pomoć i njega inkontinentne osobe s demencijom Nemir koji se često javlja postavlja poseban problem jer osoba s demencijom ne razumije zašto se tako osjeća, ne zna verbalizirati što joj je, samo osjeća nemir, nesigurnost i traži pažnju i zaštitu od njegovatelja, bilo da se radi o stručnoj osobi u domu ili o članu obitelji koji vodi brigu u vlastitom domu. Cvjeta Mitić, viša med. sestra, certificirana voditeljica edukacije za inkontinenciju, Društvo za hospicijsku i palijativnu zdravstvenu njegu HUMS-a

već se jednostavno uklanjaju sa tijela.Održavati redovitu i pravilnu intimnu higijenu i pranje ruku. Uz korištenje pelena gaćica preporučaju se preparti koji dodatno štite kožu od pelenskog osipa i iritacija. Razumijevanjem poteškoća jačamo povjerenje i poštovanje, umanjujemo strah, tugu i depresiju zbog gubitka nesamostalnosti, osiguravamo primjenu Kako pomoći inkontinentnim oso- pravilnih postupaka u rješavanju složenih potreba bolesnika. bama s demencijom? Najefikasnijima su se pokazali načini: Staviti velike, uočljive oznake na vraPlan zdravstvene njege ta WC-a, obavezno i slikovni znak jer će U izradi plana zdravstvene njege u takav znak osobe najlakše uočiti i pre- timu koji brine treba raspraviti važnost poznati. Aktivno reagirati kad je osoba kognitivne procjene prije izrade toalets demencijom nemirna jer to može biti nih programa. Plan svih aktivnosti vrlo je važan za i znak da treba obaviti nuždu, ići na WC, potaknuti je i otpratiti, pomoći joj pri to- njihovu psihičku, fizičku i duhovnu dome. Pravilno izabrati pomagalo – odgo- brobit. Zahtijeva individualni pristup skrbi varajuće veličine i moći upijanja te ga na osobi sa demencijom. vrijeme mijenjati jer osoba s demenci- • Predložiti intervencije koje su primjejom nema osjećaj kada treba promijeniti njive: modifikacija barijera i toaletnih pomagalo. Održavati redovitu i pravilnu programa

intimnu higijenu i pranje ruku. Aktivna pomoć njegovatelja osobi s demencijom uključuje njegovu educiranost, koji treba pretpostaviti o kojoj se potrebi radi. Najvažnije je odvesti osobu do WCa, pomoći joj skinuti odjeću, potaknuti je i pomoći pri higijeni ruku. Pravilno izabrati pomagalo – odgovarajuće veličine i moći upijanja. Imamo inovacija u pomagalima za inkontinenciju za osobe sa demencijom. To su cjelovite pelene gaćice koje treba na vrijeme mijenjati jer osoba s demencijom nema osjećaj kada treba promijeniti pomagala. Pelene gaćice, jednostavno i lako se oblače, a nakon upotrebe ne zahtijevaju skidanje

• Edukativni rad sa njegovateljima • Primjenom komunikacijskih i tehničkih postupaka. Pohvaliti osobu, potaknuti njenu samostalnost • Posebno treba isticati ono što osoba može sama učiniti za sebe, što pridonosi stvaranju pozitivnog stava o sebi i pomaže očuvanju samostalnosti pri obavljanju fizioloških potreba. Primjena strategije menadžmenta -- osigurati smanjenje boli i konzultirati stručnjaka, -- zbog slabe motivacije, adekvatno tretirati depresiju, -- poticati poželjno ponašanje.

Z D R A V S T V O

-- regulirati stolicu, spriječiti opstipaciju, -- primjenjivati lijekove (sedative, diuretike) u adekvatno vrijeme -- rješavati prema mogućnostima oslabljen vid i sluh, -- pomagati pri pokretljivosti, prehrani i sl. Svi programi trebaju biti individualno prilagođeni osobi s demencijom jer osoba zbog umanjenih kognitivnih sposobnosti ovisi o drugoj osobi, što joj treba onda osigurati: toaletni program sa rasporedom, program tretiranja navika, poticanje obavljanja nužde. Uz odgovarajuću podršku ostvaresima, poslu i drugim zanimanjima ruju se rješenja za brojne probleme s iz života kojima se suočavaju formalni i neformalni njegovatelji te skrbnici osoba s • Upotrijebiti znanje, iskustvo i vještine koje osoba posjeduje. demencijom i na taj način ostvaruje poboljšanje kvalitete života osoba s • Imati poštovanja i učiti, time učiniti napredak dijelom procesa. demencijom. • Pitati osobu s demencijom što bi ona željela raditi. Postavlja se pitanje Kako? • Ukoliko aktivnost ne postoji, stvorit Empatično - svakog dana ćemo je. • putem aktivacije osobe s demencijom • putem zajedničkog rada Smisao aktivnosti • provodeći vrijeme sa osobom • ojačati psihičke i fizičke sposobnosti, • razgovarajući s njom povećati kvalitetu i radost življenja Da osoba ustane iz kolica, ukoliko • stvoriti zajedništvo, bliskost, prijaje moguće teljstva Da osobe s demencijom, obitelj i nje- • kreirati dan koji ima smisao i dobar govatelji profitiraju jedni od drugih ritam sati, u svim danima tjedna, vikenda i godišnjeg doba Kako osobe s demencijom akti- • izbjegavati pasivnost virati? • pokazati da su svi individue s osje• Tražiti pravu aktivnost za svaku osobu ćajima i potrebama posebno, temeljenu na njenim inte- • jer život teče dalje, sve do kraja!

Poboljšanje kvalitete života bolesnika oboljelih od demencije temeljene na odnosu „najbolji prijatelj“ dokazano su učinkovite. Baziraju se na elementima prijateljstva kao što su poštovanje, suosjećanje, podrška, povjerenje, humor i dijeljenje vremena zajedn sadrže niz prijedloga za osmišljavanje osobnih aktivnosti koje su usmjerene na preostale snage bolesnika kako bi se smanjilo i uklonilo problematično ponašanje. Nemir koji se često javlja postavlja poseban problem jer osoba s demencijom ne razumije zašto se tako osjeća, ne zna verbalizirati što joj je, samo osjeća nemir, nesigurnost i traži pažnju i zaštitu od njegovatelja, bilo da se radi o stručnoj osobi u domu ili o članu obitelji koji vodi brigu u vlastitom domu Razumijevanjem poteškoća jačamo povjerenje i poštovanje, umanjujemo strah, tugu i depresiju zbog gubitka nesamostalnosti, osiguravamo primjenu pravilnih postupaka u rješavanju složenih potreba bolesnika. U izradi plana zdravstvene njege u timu koji brine treba raspraviti važnost kognitivne procjene prije izrade toaletnih programa. Plan svih aktivnosti vrlo je važan za njihovu psihičku, fizičku i duhovnu dobrobit. Posebno treba isticati ono što osoba može sama učiniti za sebe, što pridonosi stvaranju pozitivnog stava o sebi i pomaže očuvanju samostalnosti pri obavljanju fizioloških potreb.

Z D R A V S T V O

odaci ishrani su proizvodi čija je svrha dopuna uobičajene ishrane, a koji predstavljaju koncentrovani izvor hranjivih materija ili drugih materija prehrambenog ili fiziološkog dejstva, pojedinačno ili u kombinaciji, koji se stavljaju na tržište u doziranim oblicima kao što su kapsule, pastile, tablete, pilule, vrećice praha, ampule tečnosti, bočice na kapaljku i u drugim sličnim oblicima za korištenje u odmjerenim malim količinama u skladu sa zakonom (1). U proizvodnji dodataka ishrani mogu se koristiti samo vitamini i minerali koji su navedeni u Pravilniku o dodacima ishrani (1), takođe su navedeni i hemijski oblici vitamina i minerala koji se mogu koristiti. Najveće dopuštene količine vitamina i minerala koje se mogu dodavati dodacima ishrani i preporučeni dnevni unosi, a namijenjeni odraslim licima, sastavni su dio ovog Pravilnika. Biljne vrste koje se mogu koristiti u proizvodnji dodataka ishrani propisane su Pravilnikom, uz posebna ograničenja koja su takođe navedena, ukoliko ih ima za datu biljnu vrstu.

Za svaku pojedinačnu materiju koja se koristi u proizvodnji dodataka ishrani primjenjuju se kriterijumi čistoće propisani farmakopejom i/ili posebnim propisima o hrani. Takođe, i sirovine biljnog porijekla ili preparati biljnih sirovina koji se koriste u proizvodnji dodataka ishrani, treba da, u vezi sa zdravstvenom ispravnosti i kvalitetom, odgovaraju zahtjevima propisanim farmakopejom i/ ili posebnim propisima o hrani. Dodaci ishrani, namijenjeni dojenčadi i maloj djeci, ne sadržavaju u dnevnoj dozi količine vitamina i minerala veće od referentnih vrijednosti propisanih posebnim propisima kojima se uređuje hrana za dojenčad i malu djecu. U svrhu informisanja pacijenata, označavanja, reklamiranja i prezentovanja, dodaci ishrani, pored uslova propisanih Pravilnikom o dodacima, treba da ispunjavaju i uslove utvrđene propisom o pružanju informacija potrošačima o hrani i propisom o hranjivim i zdravstvenim tvrdnjama. 30

Dodaci ishrani Pripremila: Doc. dr sc. Mirjana Đermanović, Institut za javno zdravstvo RS

Označavanje, reklamiranje i prezentovanje dodataka ishrani mora biti takvo da: – proizvodu ne pripisuje svojstva prevencije, terapije i liječenja bolesti ljudi ili upućuje na takva svojstva, – ne sadrži navode koji upućuju da uravnotežena i raznolika ishrana ne može pružiti primjerene količine hranjivih materija.

U regulativu koja reguliše ovu oblast implementirane su direktive koje su na snazi u zemljama Evropske unije. Prilikom prvog stavljanja na tržište Republike Srpske ove grupe proizvoda subjekat u poslovanju obavezan je da registruje svaki proizvod kod nadležnog Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite. Institut za javno zdravstvo RS

Postupak i uslovi upisa i brisanja, sadržaj i način vođenja Registra dodataka ishrani, definisani su Pravilnikom o sadržaju i načinu vođenja Registra za hranu za posebne prehrambene potrebe, Registra dodataka ishrani i Registra hrane obogaćene nutrijentima, koji je objavljen u „Službenom glasniku Republike Srpske“ broj 9/18 (2). Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske vodi Registar dodataka ishrani. Dodatak ishrani briše se iz registra Ministarstva ukoliko postoje dokazi nepovoljnog efekta ili neželjenog dejstva dodatka ishrani, takođe i na osnovu zvaničnog mišljenja Evropske agencije za bezbjednost hrane ili drugih relevantnih međunarodnih tijela koja se bave procjenom bezbjednosti hrane, kao i u drugim slučajevima propisanim Pravilnikom. Služba za farmaciju Instituta za javno zdravstvo i njeni zaposleni odgovorni su za davanje Stručnog mišljenja o registraciji i analitičkog izvještaja o zdravstvenoj ispravnosti dodataka ishrani. Danas odgovorno možemo reći da kontrola kvaliteta dodataka ishrani, ono što je prije deset godina bio dugoročni cilj, sada jeste naša stvarnost koju živimo i radimo, a sve u skladu sa zakonskim okvirom i podzakonskim aktima koji su na snazi u Republici Srpskoj iz ove oblasti. Literatura:

1. Pravilnik o dodacima ishrani, „Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 10/2018 2. Pravilnik o sadržaju i načinu vođenja Registra za hranu za posebne prehrambene potrebe, Registra dodataka ishrani i Registra hrane obogaćene nutrijentima, „Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 9/2018

uvo oko je stanje koje zahvata površinu oka, ali i kapke. Stanju doprinosi više faktora koji sa svoje strane dovode do promjena u suznom filmu. Poremećaj suznog filma može da uzrokuje smanjena proizvodnja suza, povećano isparavanje suza i poremećaj u sastavu suza. Bolest zahvata svu populaciju, ali se njena učestalost povisuje sa starenjem, većom učestalosti korišćenja ekrana (sindrom kompjuterskog vida), lijekova, kao i nakon hirurgije katarakte i hirurgije rožnjače. Takođe, promjene u okolini (pušenje, zagađenje vazduha, upotreba klimatizacije), hormonalni disbalans, neodgovarajuće ideje, infekcija demodexom, upale ivica kapaka (blefaritis, rozacea, seboroični dermatitis, rozacea, psorijaza, hronične očne alergije). Simptomi su brojni i uključuju svrab, peckanje, osjećaj žuljanja, prisustva pijeska ili stranog tijela, osjetljivost na svjetlo, vjetar i duvanski dim,

poteškoće sa otvaranjem očiju ujutro, osjećaj otečenih kapaka, odsustvo suza u situacijama kada bi obično trebalo da ih bude (emotivna stanja, ljuštenje bijelog luka), problemi sa nošenjem kontaktnih sočiva i osjećaj da je došlo do smanjenja vidne oštrine. Takođe se može desiti da suvo oko bude i bez simptoma. Osim ovih navedenih simptoma, za dijagnozu su potrebni sljedeći nalazi: Interferometrija služi da se procijeni debljina lipidnog sloja suznog filma između dva treptaja. Boja i struktura lipidnog sloja omogućava da se odredi kvalitet i debljina ovog sloja. Ovaj test se naročito koristi kada se želi procijeniti funkcija Majbovih žlijezda kapka i stepen isparavanja suznog filma. Mjerenje visine suznog meniskusa duž ivice kapka služi da se vidi koliko je prisutno suza na oku. Normalna debljina je 0,2 mm i određuje se između donjeg kapka i bulbarne konjunktive. NIBUT (neinvazivno vrijeme prekida suznog filma) služi da se procijeni stabilnost suznog filma na rožnjači.

Z D R A V S T V O

Analiza suznog filma i suvo oko

Dr Milan Preradović, spec. oftalmolog

Normalno NIBUT je duži od 10 sekundi, a ako je kraći to je znak suvog oka. Meibografija je nekontaktni pregled, gdje se koristi infracrveno svjetlo da se na jednostavan i brz način vizuelizuje morfologija žlijezda. Ovim pregledom se može odrediti količina prisutnih i preostalih žlijezda u kapku. Svakako da treba spomenuti i konvencionalne testove kao što su Širmerov test, bojenje površine oka i BUT, mada oni pomalo gube na značaju s pojavom modernije dijagnostike. Kako se radi o sindromu koji je nastupio zbog više uzroka, tretman je

Korišćenje preparata - kapi vještačkih suza je posebno popularno. Na tržištu se nalazi mnoštvo preparata kojima se pokušavaju nadoknaditi nedovoljna pokrivenost oka suznim filmom. Zbog različitog uzroka, neke kapi su više podešene da nadomjeste lipidni sloj, a neke samu količinu tečnosti. Kapi je neophodno kapati više puta dnevno, zavisno od težine problema. IPL tehnologija se bazira na seriji pulseva stimulišućeg svjetla i pojačavanja metabolizma lakrimalnih žlijezda. Tretman je brz i skoro bez-

kompleksan i može uključiti drugačiji pristup higijeni oka, masažu i grijanje kapaka, vježbe treptanja, nadopunu suznog filma kapima i intenzivni tretman pulsnim svjetlom (IPL).

bolan. Potrebno je 3-4 sesije svake dvije nedjelje do jednog mjeseca, nakon čega dolazi do popravka suznog filma i smanjenja ili nestajanja simptoma.

Korisničke aktivnosti

Promoviranje Udruge Pripremila: Sanja Vidović, dopredsjednica Udruge „Most“

prostorijama Centra za mentalno zdravlje Doma zdravlja Vitez 16. rujna 2019. godine održana je promocija Udruge građana za podršku osobama u duševnoj nevolji „Most“, u sklopu projekta „Most prijateljstva“ financiranog od strane Općine Vitez. Ovo je bila jedinstvena prilika da se članovi obitelji korisnika, kao i svi drugi građani Viteza, pobliže upoznaju sa radom Udruge i budu dio dvosatne kreativne radionice članova udruge i volonterki iz Srednje mješovite škole Vitez. Između ostalih, promociji Udruge prisustvovali su i đaci prvog razreda Ekonomske škole Vitez sa njihovom pedagoginjom, kao i logopedinja i pe32

dagoginja iz Osnovne škole Vitez. Predstavnici udruge su ukratko predstavili „Most“, te učenicima objasnili što rade i za što se zalažu u Udruženju, posebno skrenuvši pozornost na veoma prisutnu stigmu i diskriminaciju osoba sa mentalnim poteškoćama u društvu, te potrebu stalnih aktivnosti za njeno reduciranje. Također, istaknuto je da Udruga stavlja fokus na rad s mladima jer su oni budućnost ove zemlje, te je jako bitno da se kod njih razvije svijest i empatija prema ovoj diskriminiranoj populaciji. Napomena: Sve osobe na fotografijama suglasne su s njihovom objavom.

Z D R A V S T V O

Aktivnosti CMZ

Antistigma aktivnosti u Vogošći Pripremila: Ajla Alić, dipl. medicinska sestra, okupacioni terapeut, CMZ Vogošća

okviru realiziranja antistigma programa Centar za mentalno zdravlje Doma zdravlja Vogošća je u saradnji sa Općinom Vogošća organizirao interaktivno stručno predavanje “Stigma duševne bolesti”. Cilj predavanja bio je upozoriti na potrebu podizanja kvalitete mentalnog zdravlja, kao i objasniti sam pojam i koncept stigme, oblike stigme te simptome i mehanizme nošenja sa posljedicama stigme. Stigma, predstavljena negativnim obilježavanjem osoba samo zato što imaju dijagnozu mentalnog poremećaja, danas je društveni, medicinski i etički problem. Usprkos napretku u liječenju osoba s duševnim poremećajem i pomaku prema liječenju u zajednici, stigma negativno utiče na traženje pomoći, prihvaćanje liječenja, uspješni ishod liječenja, kvalitetu života i integraciju oboljelih u zajednici. Stigma psihičke bolesti je vrlo raširena, ima psihološke, socijalne i ekonomske posljedice za stigmatizirane osobe. Duševna bolest je invaliditet, no ne privlači simpatije ljudi kao druge vrste invaliditeta (slijepe, gluhonijeme ili osobe bez jednog ili više ekstremiteta). Stigmatizacija je produkt neznanja, straha i predrasuda. Moglo bi se reći da postoji direktna povezanost između stepena straha i neznanja sa

jačinom stigmatizacije. To bi moglo objasniti zašto su osobe sa mentalnim poremećajima značajnije stigmatizirani od onih sa nekim drugim oboljenjem. Dakle, što je teža duševna bolest, sve manje je razumijemo, uz konsekventnu izraženiju stigmatizaciju. Danas, duševni invaliditet treba biti, pored medicinskog, smatran i socijalnim pitanjem. Prečesto se na ljude sa duševnom bolesti gleda kao građane drugog reda, koji ne doprinose javnom dobru u ekonomskom smislu i dobrobiti države te crpe društvo i parazitiraju. Istovremeno, uskraćuje im se zapošljavanje, veoma često ih i porodica odbacuje, a društvo ih ne želi integrirati. Nažalost, Bosna i Hercegovina, kao i druge zemlje, nije se uspjela riješiti stigme koja je okrenuta prema duševnoj bolesti i ne samo prema bolesti, već i prema svemu što ona dotiče. Upravo zato Centar za mentalno zdravlje Vogošća problem stigmatizacije shvata ozbiljno i angažiran je u antistigma programu na nivou lokalne zajednice. Čovjek koji ima predrasude selektivno prima znanje. Od izuzetne je važnosti upoznati stanovništvo sa pojmom duševne bolesti i na taj način promijeniti ponašanje ljudi koji okružuju osobe sa mentalnim poremećajima. Destigmatizacija je neophodna da bi se zaštitilo i unaprijedilo duševno zdravlje svih kojima je naša pomoć potrebna. Napomena: Sve osobe na fotografijama suglasne su s njihovim objavljivanjem.

Korisničke inicijative

Somatsko zdravlje osoba sa mentalnim poremećajima

druženje za podršku licima, porodicama i zajednici u mentalnom zdravlju „Duša“ iz Čelinca je u okviru aktivnosti Projekta „Unapređenje somatskog zdravlja lica sa poremećajima u mentalnom zdravlju iz ruralnog područja“ sistematskim pregledima korisnika dobila bolju sliku o njihovim životnim stilovima. Od specifičnih pitanja evidentirani su i: briga o drugom članu porodice, lice s tjelesnim invaliditetom, briga o članovima porodice koji su takođe lica sa mentalnim poremećajem, briga o teže pokretnim članovima porodice, briga o članovima porodice sa intelektualnom onesposobljenosti. Ujednačena ishrana zastupljena je kod 23 korisnika, neredovna kod četiri, a redukovana kod troje korisnika. Pušači su 16 ispitanih korisnika, dok ih 14 ne konzumira cigarete, a troje povremeno konzumira alkohol. Umjerenu fizičku aktivnost upražnjava 14 korisnika, nisku 12, a povišenu četvoro korisnika. Analiza je pokazala da je san uredan kod 26 korisnika, neuredan kod troje, a jedno lice ima hipersomniju. Ovaj projekat provodi se uz podršku Projekta mentalnog zdravlja/Asocijacije XY, kao i u saradnji sa Službom porodične medicine i Centrom za zaštitu mentalnog zdravlja Doma zdravlja “Sveti vračevi” Čelinac, a u cilju prevencije organskih oboljenja kod osoba sa mentalnim poremećajima. Pripremila: Željka Stevanović, dipl. psiholog

Z D R A V S T V O

krofobija se definše kao iracionalni strah od visine. Za razliku od ostalih specifičnih fobija (kao npr. aerofobije, koja predstavlja strah od letenja), akrofobija može izazvati strah od različitih stvari, povezanih s udaljenošću od zemlje. Uzroci Dosadašnja istraživanja su pokazala da određeni nivo straha od visine nije neobičan ne samo za ljude, već i za neke životinje. Još 1960. godine je provedeno zanimljivo eksperimentalno istraživanje u kojem se pokazalo da su mala djeca odbila puzati preko debele staklene ploče koja je prikrivala prividno visoku udaljenost od zemlje i oštar pad. Čak niti prisutnost majke s druge strane, koja je ohrabrivala dijete i zvala ga k sebi, nije uvjerilo dijete da je prijelaz preko staklene ploče siguran te da je, ipak, previsoko. Prema ovim istraživačkim podacima, jasno se može uočiti da postoji određena genetska predispozicija za određenu jačinu straha od visine koja se očito razvila kao evolucijski mehanizam preživljavanja. Bez obzira na to, većina djece i odraslih je oprezna u situacijama kada je prisutna određena visinska udaljenost od zemlje iako se ne boji visine. Stoga se čini da je akrofobija, kao i neke druge fobije, povišenenog nivoa, uobičajeni strah. Mnogi stručnjaci vjeruju da je u pitanju naučeni odgovor na mogući pad koji je djelomično uvjetovan zabrinutim roditeljskim reakcijama i upozorenjima iz djetinjstva na bilo kakvo približavanje djeteta visini. Simptomi Akrofobija uzrokuje i emocionalne i fizičke odgovore koji su slični i kod drugih vrsta specifičnih fobija. Možda nećete doživjeti teške simptome poput vrtoglavice, ali ćete vjerojatno imati problema sa sljedećih nekoliko skupina simptoma: • emocionalni simptomi – osjećaj panike kada primijetite da ste visoko od zemlje zbog čega ćete vjerojatno instinktivno početi tražiti nešto za što ćete se moći prilijepiti jer ne možete vjerovati vlastitom osjećaju ravnoteže, • tjelesni simptomi – možete se početi tresti, znojiti, osjećati srčane palpitacije, plakati, ili čak vikati, a često se osobe osjećaju prestravljeno i paralizirano zbog čega ne znaju adekvatno reagirati, 34

Akrofobija – uzroci, simptomi i liječenje Marija Granić, mr. psych.

• psihički simptomi – anksioznost i izbjegavanje su najčešći simptomi koji se javljaju kod akrofobije zbog kojih se osoba počinje plašiti bilo kakve situacije u budućnosti koja bi mogla dovesti do sličnih ishoda. U situacijama u kojima se suočavamo s visinskim izazovima, najčešće posežemo za brzim izlazima (npr . trčanje prema sigurnom mjestu, puzanje četveronoške kako bismo osigurali izlaz s visinske udaljenosti itd.) koji ne moraju uvijek biti racionalni. S obzirom na to da se osoba boji visine, zbog anksioznih i paničnih reakcija će vjerojatno reagirati na bilo koji način samo kako bi vratila sigurnost. No, potrebno je ostati smiren kako ne bi došlo do poduzimanja rizičnih i opasnih reakcija koji onda mogu biti puno opasniji od samog izvora straha.

Foto: Photosecrets

Najveća opasnost koju predstavlja akrofobija je rizik ograničavanja životnih aktivnosti kako bi se izbjeglo bilo kakvo suočavanje s visinom. Međutim, akrofobija je neobična po tome što panični napad može dovesti do zamišljene opasnosti koja zapravo niti ne postoji. Situacija čak može biti i sigurna ako se poduzmu uobičajene mjere opreza, ali brzopleto panično reagiranje bi vas moglo dovesti do opasnih i nesigurnih poteza. Dijagnoza i liječenje Akrofobiju nije uvijek jednostavno dijagnosticirati, no uglavnom je prijavljuju oboljeli želeći sebi pomoći i olakšati život. Ako osjetite bilo kakve od navedenih simptoma akrofobije, potražite stručnu pomoć. Liječenje se bazira na nekoliko osnovnih principa liječenja svih fobi-

Z D R A V S T V O

ja, a najefikasnija metoda je svakako psihoterapija. U ovakvim slučajevima, najčešće se koristi kognitivno-bihevioralna psihoterapija koja uči osobu tehnike ponašanja i suočavanja sa situacijom u kojoj je prisutna visoka udaljenost od zemlje. Riječ je o sistematskoj desenzitizaciji, odnosno postepenom suočavanju s izvorom straha, ali i učenju prepoznavanja i upravljanja automatskim mislima koje često svoj izvor imaju u anksioznim obrascima razmišljanja. Klasično izlaganje visini predstavlja najčešće rješenje ovog problema. Međutim, istraživanje iz 2017. godine je pokazalo da u ovim situacijama čak i virtualna izloženost visinama može biti jednako efikasna. Glavna prednost liječenja virtualnom stvarnošću su uštede vremena i financija, ali ova metoda liječenja nije prisutna svugdje, stoga je bolje još uvijek posezati za tradicionalnim načinima izlaganja visinskim izazovima uz prisutnost psihoterapeuta. Ako je potrebno, mogu se propisa-

osobu da se uključi u određene opuštajuće aktivnosti (npr. ples, vježba, bicikliranje itd.) kako bi se naučila relaksirati i naučiti smanjiti učinke paničnih napada. Poticanje pozitivnog razmišljanja može psihički osnažiti osobu te smanjiti utjecaj automatskih negativnih misli kako bi znala racionalno protumačiti izvor straha te adekvatno reagirati.

ti i određeni lijekovi koji se koriste za kratkotrajno olakšavanje u određenim situacijama kako bi se smanjile panika i anksioznost. Međutim, ako nije potrebno, bolje je više truda i napora uložiti u psihoterapiju koja je zaista efikasniji izbor liječenja fobija. Uz sve to, potrebna je podrška porodice i prijatelja koji će pomoći osobi u situacijama suočavanja s izvorom straha. Oni mogu podstaći

Izvori: 1. Emmelkamp, P. M., Krijn, M., Hulsbosch, A. M., De Vries, S., Schuemie, M. J. i van der Mast, C. A. (2002). Virtual reality treatment versus exposure in vivo: a comparative evaluation in acrophobia. Behaviour research and therapy, 40(5), 509-516. 2. Fritscher, L. (2019). Symptoms, Causes, and Treatment of Acrophobia. Verywell mind. 3. Raypole, C. (2019). Understanding Acrophobia, or Fear of Heights. Healthline.

Z D R A V S T V O

erontologija je nauka o starenju koja predstavlja skup više naučnih disciplina koje se bave izučavanjem starosti i starenja. Starost i starenje se veoma jasno razlikuju. Starenje je poces koji počinje rađanjem, traje dugo i predstavlja krajnje individualno stanje dok starost predstavlja određeno životno razdoblje povezano sa hronološkom dobi što znači da svi ljudi istog hronološkog uzrasta nisu na istom nivou starosti. Period zrelog doba i starosti dijeli se na: -- period odraslog čovjeka, od 40. do 64. godine -- period mlađe starosti, od 65. do74. godine -- period srednje starosti, od 75. do 84. godine -- period duboke starosti, od 85. godine. Starost i bolest nisu sinonimi. Stara osoba nije nužno i bolesna osoba. Biološka starost samo je odraz fizičkog, mentalnog i duhovnog putovanja kroz život. Priroda starenja U pokušajima određivanja prave prirode starenja, obično se grubo razlikuje nekoliko osnovnih aspekata starenja: • hronološko starenje (broj godina proteklih od rođenja) • biološko starenje (promjene, usporavanje i opadanje u funkcijama organizma s vremenom) • psihološko starenje (promjene u psihičkim funkcijama, vlastita percepcija i prilagođavanje ličnosti na starenje) • socijalno starenje (promjene u odnosu pojedinca koji stari i društva u kojem živi). Na osnovu mnogobrojnih istraživanja i kliničkih iskustava, Svjetska zdravstvena organizacija starenje dijeli na: • primarno (fiziološko) i • sekundarno (patološko) starenje. Primarno starenje (fiziološko starenje ili senescencija) – odnosi se na normalne, fiziološke procese koji su određeni unutrašnjim, biološkim faktorima, koji su neizbježni i posljedica su sazrijevanja ili protoka vremena (npr. menopauza kod žena ili usporavanje aktivnosti srednjeg nervnog sistema). Sekundarno starenje (patološko starenje) prate poremećaji zdravstvenog stanja koje može dovesti do smrti. U toku starenja sve funkcije i sistemi ne opadaju istom brzinom kao što se nisu ni u toku razvoja razvijale istom brzinom. Iz iskustva znamo da ranije opa36

Kako zdravo doživjeti stotu

Primarijus mr farm. Anđelka Damjanović, spec. farmakoinformatike

daju čovjekove fizičke nego inelektualne sposobnosti. Sa odmaklom životnom dobi događaju se i brojne promjene organa i organskih sistema, što izaziva progresivno slabljenje i oštećenje njihove funkcije te se u starosti učestalije javljaju pojedine hronične bolesti što uslovljava funkcionalnu onesposobljenost čovjeka. Zdravlje se definiše kao proces dinamičke ravnoteže čovjeka i njegove okoline, a bolest, nesposobnost ili nemogućnost uspostavljanja te ravnoteže. Ukoliko je osoba duže vremena izložena djelovanju faktora rizika, posebno kod osoba od 65 godina, adaptivni mehanizmi se zamore, iscrpljuju, odbrambena sposobnost organizma opada, ravnoteža čovjeka sa okolinom se remeti i javlja se bolest. Da se ovo ne bi desilo svaki čovjek bi morao postići osjećaj odgovornosti za sopstveno zdravlje, zdravlje ljudi oko sebe, svoje porodice i za očuvanje i unapređenje socijalne sredine.

• životna sredina (klima, zagađenost, najpovoljnija je planinska i ostrvska klima) • način ishrane • fizička aktivnost (poželjno je da bude redovna, prilagođena godinama) • umjereni unos alkohola i nepušenje • zdravlje (poželjne su redovne kontrole) • prilagodljivost i dobra sposobnost suočavanja sa stresom omogućuje preživljavanje kriza i stresnih promjena Preporuke farmaceuta Ljudi od kada postoje traže način koji će im bez puno truda omogućiti da ostanu zdravi i u dobroj kondiciji, odnosno način kako što duže ostati mlad i u poznim godinama. Čarolija nema, ali uz malo korekcije negativnih navika iz našeg života zlatni snovi, ipak, mogu postati stvarnost. Da bismo pobijedili vrijeme potrebno je: Biti fizički aktivni Redovna fizička aktivnost reguliše tjelesnu težinu, snižava krvni pritisak i tzv. loš holesterol (LDL) čime štiti tijelo od srčanog i moždanog infarkta, bolesti koronarnih krvnih sudova. Tjelesnom aktivnošću mišići postaju snažniji, zglobovi jači i fleksibilniji te se sprečavaju padovi i ozljede, tijelo postaje sigurnije, osoba samostalnija. Redovna fizička aktivnost sprečava i nastanak osteoporoze, poboljšava zdravstveno stanje kod osteoartritisa.

Smijeh jača imunitet i prokrvljenost, smanjuje upale i stres

Životni stil, dobre i loše navike, koje se stiču dosta ranije u životu, se najčešće u starijoj životnoj dobi ispoljavaju svojim posljedicama. Starenje je samo jednom trećinom uslovljeno genima, dok za druge dvije trećine odgovaramo sami. Faktori koji utiču na dužinu života Nasljedni faktori i uslovi života predstavljaju važne faktore koji dovode do individualnih razlika među ljudima, a najizraženiji su upravo u periodu starenja. Koliko će godina svaka osoba doživjeti zavisi o mnogo faktora: • nasljeđe (dugovječnost u porodicama) • pol (žene u prosjeku žive duže od muškaraca)

Ne pušiti cigarete Procjena SZO je da oko 1,2 milijarde ljudi u svijetu upotrebljava duvan od čega 84% pušača živi u zemljama u razvoju. Prema istom izvoru, duvan izaziva smrt 4,9 miliona ljudi godišnje uz očekivanje da će se ta brojka udvostručiti u sljedećih dvadeset godina. Svakih 6,5 sekundi umire jedna osoba od posljedica pušenja. Ukoliko se nastavi rast pušača današnjim tempom, broj pušača će se sa današnjih 1,2 milijarde porasti na 1,7 milijardi do 2025. godine. Koristiti umjereno alkohol Povećani unos alkohola dovodi do povećanja krvnog pritiska i može dovesti do rezistencije na antihipertenzivnu terapiju. Kod alkoholičara redukcija unosa smanjuje značajno krvni pritisak. Umjeren

Z D R A V S T V O

unos alkohola, za žene 20 grama dnevno, za muškarce 20-39 grama dnevno, što odgovara 1,5 boci piva, 3 dl vina ili 0,5 dl žestokog pića, smanjiće kardiovaskularni rizik. Zdravo se hraniti √√ unos proizvoda od punog zrna žitarica, odnosno tamni, crni hljeb, integralni hljeb, integralna riža, integralna tjestenina, soja √√ što više povrća i voća √√ svakodnevno uzimati mlijeko i mliječne proizvode √√ jesti nemasna mesa, najzdravija su bijela mesa, maslinovo ulje √√ koristiti što manje šećera √√ koristiti što manje količine soli √√ održavati normalne vrijednosti holesterola i triglicerida √√ održavati normalnu tjelesnu težinu √√ unos dovoljne količine tečnosti (najmanje osam čaša tečnosti), negazirana tečnost • biti intelektualno aktivni • više čitanja knjiga ili novina • manje gledanje televizije • psihički uravnoteženi • duhovno zadovoljni • imati redovan odmor i zdrav san • poželjne su redovne ljekarske kontrole • održavati krvni pritisak normalan ili niži • postojanje znatiželje • imati osjećaj odgovornosti za svoju sudbinu i zdravlje • imati osjećaj vrijednosti i značaja svoje budućnosti • imati pozitivan stav o životu Zaključak Starije osobe sebe više ne doživljavaju kao odvojenu populacijsku grupu nego kao sastavni dio zajednice u kojoj, aktivnim uključivanjem, žive, rade i stvaraju. Osnove za zdravo, aktivno starenje, uz očuvanje funkcionalne sposobnosti i unapređenja zdravlja u dubokoj starosti, postavljaju se u ranoj životnoj dobi kroz vlastite odluke i pozitivno zdravstveno ponašanje, što podrazumijeva nepušenje, pravilnu i uravnoteženu prehranu, održavanje normalne tjelesne težine te redovnu, svakodnevnu fizičku aktivnost prilagođenu godinama. Literatura

1. Damjanović, A. et al: Vodič za savjetovanje pacijenata u apoteci. FDRS, FDF BiH, Banjaluka, 2013. 2. Džejms, Djuk: Zelena apoteka, Narodna knjiga, Beograd, 2005. 3. Ugrešić, N: Farmakoterapija za farmaceute. Farmaceutski fakultet Beograd, Beograd, 20011.

Tajna dugovječnosti Poznati japanski doktor koji je živio 105 godina, otkrio je tajnu dugovječnosti: 10 zlatnih savjeta za dug, zdrav i kvalitetan život!

oglo bi se reći da je doktor Šigeaki Hinohara zaslužan za dugovječnost Japanaca, jer su savjeti ovog japanskog doktora u velikoj mjeri doprineli da njegova nacija živi srećno i kvalitetno. Preminuo je 18. jula 2017, u 105. godini, a u nasleđe čitavom svijetu ostavio je vrlo vrijedna saznanja o nedokučivoj tajni dugog življenja. Želite da doživite stotu i to u dobroj formi, zdravog tijela i duha? Moguće je – on je to pokazao svojim primjerom! Hinohara je pomogao i u uspostavljanju medicinskih sistema, zahvaljujući kojima su Japanci postali jedan od najdugovječnijih naroda na svijetu. Gotovo do smrti, doktor Hinohara je radio u bolnici, liječio pacijente i predavao studentima na fakultetima. Ovo su njegovih 10 zlatnih savjeta o postizanju dugog, zdravog i kvalitetnog života. 1. Energija dolazi iz toga što se osjećamo dobro, a ne iz zdrave ishrane i puno spavanja. “Svi se sjećamo kako smo kao djeca, zabavljajući se, često zaboravljali da jedemo ili spavamo. Vjerujem da možemo da zadržimo taj stav i kao odrasle osobe – najbolje je ne umarati tijelo s previše pravila, kao što su ručak i spavanje”, objašnjava dr Hinohara. 2. Čuvajte se debljine! Doktor Hinohara stalno je naglašavao da stotu dožive osobe koje nemaju višak kilograma, pa zato treba paziti na svoju težinu i fizičku kondiciju. Ne treba se opterećivati ishranom, ali ipak treba voditi računa da se ne prejedamo. On je, na primjer, za doručak pio kafu, čašu mlijeka i sok od pomorandže sa kašičicom maslinovog ulja. Vjerovao je da je ovo ulje odlično za krv i kožu. 3. Planirajte unapred! Hinohara je uvek imao pun raspored za godinu unapred, a čak je i planirao još više u budućnost. Tako se, kako je rekao – jako radovao Olimpijskim igrama u Tokiju 2020. Na žalost, nije ih doživio, ali njegov stav prema životu i planovima govori koliki je bio optimista, što je isto vrlo važna stavka za dugovječnost. 4. Ne morate da idete u penziju ako ne želite. “Nakon 65. godine počeo sam da volontiram. Predajem i obilazim pacijente, čak i po 18 sati na dan i uživam u svakom minutu svog posla”, govorio je Hinohara. Ukoliko čovjek želi još da radi – neka radi. Ukoliko ne želi, neka ide u penziju i posveti se onome što želi da radi. 5. Dijelite znanje i vještine s drugima. Hinohara je godišnje držao oko 150 preda-

vanja. Predavao je svima – od djece u školi do ozbiljnih preduzetnika i doktora. Uvijek je stajao dok je govorio, a predavanja su mu trajala ponekad i po 90 minuta. Imao je običaj da kaže kako ga stajanje čini snažnijim. 6. Nemojte da vjerujete svemu što kaže doktor. Dr Hinohara je smatrao da doktori ne mogu da izliječe svaku bolest i svakog pacijenta. Predlagao je ljudima da, kada im doktor prepiše terapiju ili neki pregled, da ga pitaju da li bi to isto preporučio svojim bližnjima. Ukoliko bi odgovor bio negativan, zašto se izlagati bespotrebnom stresu i patnji? Vjerovao je da životinje i muzika imaju veliki uticaj u ozdravljenju, mnogo veći nego što to misli medicina. 7. Uvijek koristite stepenice i sami nosite prtljag. Kako biste ostali zdravi i vitalni, zaboravite na lift. Uvijek i svuda idite stepenicama i trudite se da nosite svoj prtljag sa sobom. Hinohara je cio život išao stepenicama i uvijek po jednu preskakao. Stepenice i hodanje su svakodnevna vježba za vaše srce i cijelo tijelo. 8. Nadahujte se svaki dan, pronađite inspiraciju. Čitajte, pronađite u književnosti pisce koji vas nadahnjuju. Tako je činio i Hinohara. Za njega je najinspirativnija bila pjesma Roberta Brauninga – Abt Vogler. Ne morate da se zadržite samo na književnosti. Slušajte muziku, uživajte u likovnoj umjetnosti, šetajte u prirodi… 9. Bol je misteriozna. Najefiksniji način za savladavanje bola je kroz zabavu. Kada se dijete udari, objasnio je Hinohara, plakaće sve dok mu pažnju ne okupira nešto drugo. Tada će zaboraviti na bol. Tako bi trebalo da rade i odrasli ljudi. Bol treba utopiti u zabavi! Smatrao je da bi u bolnice trebalo dovesti terapijske pse i ostale životinje, kao i muizku koja će pomoći pacijentima nositi se s bolom. 10. Ne gomilajte materijalne stvari. “Ne trošite život na gomilanje materijalnog, jer ionako ništa nećete poneti sa sobom kada umrete” – jednostavan je bio Hinohara u poslednjem M.C. od deset zlatnih principa dugovječnosti. 37

Z D R A V S T V O

ijabetes predstavlja globalni zdravstveni problem od kojeg boluje više od 452 miliona ljudi, a očekuje se da će taj broj 2045. godine biti 629 miliona. Procjenjuje se da u Bosni i Hercegovni od dijabetesa boluje 399 hiljada pacijenata, od čega veliki broj nije ni svjestan da ima dijabetes. Dijabetes je bolest označena kao tihi ubica, obzirom da komplikacije do kojih dovodi, pored smrtnosti, često uzrokuju i invaliditet. Svakih osam sekundi u svijetu neko umre zbog dijabetesa i njegovih komplikacija. Oboljeli od dijabetesa najčešće razvijaju kardiovaskularne komplikacije, te se procjenjuje da u svijetu svakih pet minuta neko sa dijabetesom doživi srčani udar. Kardiovaskularne bolesti (KVB) su vodeći uzrok smrtnosti i u Bosni i Hercegovini. Tako je u Republici Srpskoj 48% smrtnosti vezano za kardiovaskularne bolesti, a u Federaciji BiH KVB su na prvom, dok je dijabetes na trećem mjestu uzročnika smrtnosti. Skoro sve smrti od KVB, njih 85%, uzrokovane su aterosklerotskim oboljenjima, uključujući srčani i moždani udar. Ateroskleroza je proces u kojem se stvara plak na arterijskom zidu, sužavajući promjer krvnog suda, što dovodi do smanjenja protoka krvi. Zavisno koje arterije su pogođene ovom promjenom, krvni ugrušci mogu izazvati srčani ili moždani udar. Dijabetes tipa 2 takođe je povezan sa visokim krvnim pritiskom i visokim holesterolom što povećava rizik za pojavu brojnih komplikacija kao što su srčani udar, moždani udar i periferna arterijska bolest (PAD). Prema podacima Federalnog zavoda za javno zdravstvo u 2017. godini od srčanog udara umrle su 1.904 osobe, moždanog udara 1.754, ishemijske bolesti srca 1.006, a od dijabetesa 828 osoba. Svaka treća osoba sa dijabetesom tipa 2 ima neku kardiovaskularnu bolest, a 70-80% osoba sa dijabetesom tipa 2 su pod visokim rizikom od KV bolesti. Skoro svaki peti pacijent (18%) u prvih 5-6 godina nakon dijagnosticiranja dijabetesa tip 2 doživi prvi KV događaj. Rizik od srčanog udara više je nego udvostručen kod osoba sa dijabetesom tipa 2 u odnosu na one bez dijabetesa. Ateroskleroza i koronarna arterijska bolest su najčešći komorbiditeti iz grupe KVB-a kod osoba sa 38

Dijabetes i oboljenja srca i cirkulatornog sistema

Dva do četiri puta veći rizik za srčani ili moždani udar dijabetesom tipa 2, a detaljan udio mo šećer u krvi, već i rizik od srpojedinih KV oboljenja koja se nalaze čanog i moždanog udara? kod osoba sa dijabetesom tipa 2 prikazan je na grafikonu prema podacima Pored komorbiditeta i smrtnosti staiz studija objavljenih u periodu 2007- novništva, kardiovaskularne komplika2017. godina: cije predstavljaju i dodatno optereće-

Iako se usljed novih dostupnih terapija smrtnost od kardiovaskularnih bolesti smanjila, osobe sa dijabetesom su pod istim rizikom kao i opšta populacija od prije 20 godina. Danas su dostupne savremene terapije za dijabetes koje, pored sniženja i kontrole nivoa šećera u krvi, imaju i kardiovaskularne benefite. Te terapije mogu biti injektabilne (uzimaju se pomoću pena) ili u formi tableta. Zanimljivo je da manje od 8% pacijenata sa dijabetesom u svijetu još prima lijekove za liječenje dijabetesa tipa 2 koji imaju protektivno djelovanje na kardiovaskularne komplikacije. Bez obzira na to svijest o kardiovaskularnim rizicima među pacijentima nije dovoljno razvijena. Stoga bi pacijenti sa dijabetesom trebali razgovarati o ovome prilikom posjete i redovnih kontrola sa svojim ljekarom i to posebno o pitanjima: • Zašto je rizik za srčani i moždani udar visočiji jer imam dijabetes tip 2? • Kako mogu smanjiti rizik od srčanog ili moždanog udara? • Može li smanjenje tjelesne težine smanjiti rizik od srčanog i moždanog udara? • Da li lijekovi koje sada uzimam za terapiju dijabetesa smanjuju ne sa-

nje za fondove zdravstvenog osiguranja. Studija troškova kardiovaskularnih komplikacija u nekoliko zemalja istočne Evrope pokazala je da su ti troškovi po pacijentu sa dijabetesom najveći u Bosni i Hercegovini i iznose preko 700 eura godišnje, a ukupni godišnji troškovi liječenja KV komplikacija prelaze nekoliko miliona eura na godišnjem nivou. Značajan dio ovih novčanih sredstava za liječenje komplikacija može se sačuvati adekvatnom i blagovremenom preventivnom terapijom kardiovaskularnih komplikacija dijabetesa. Izvori:

Zdravstveno stanje stanovništva Republike Srpske 2017. Institut za javno zdravstvo Republika Srpska. Banja Luka, 2018. Zdravstveno stanje stanovništva i zdravstvena zaštita u FBiH 2017. godina. Zavod za javno zdravstvo FBiH. Sarajevo, 2018 McGurnaghan S et al. Diabet. Med. 2018. Fox C, Coady S, Sorlie P, et al. Trends in Cardiovascular Complications of Diabetes. JAMA. 2004;292(20):2495–2499. Einarson TR et al. Cardiovasc Diabetol. 2018;17:83 Almdal T, Scharling H, Jensen JS, et al. The independent effect of type 2 diabetes mellitus on ischemic heart disease, stroke, and death: a population-based study of 13,000 men and women with 20 years of follow-up. Arch Intern Med. 2004; 164, 1422–1426. Ostrowska J et al. Estimating the cost of diabetesrelated cardiovascular complications in selected Central and Eastern European countries.Value in Health. 2017;20:A399 – A811.

PRI R O D A I

Z D R AV L J E

Jesenja ishrana za zdravo telo i jači imunitet

Pripremila: HolisticNutri Zvezdana Ljubenković, holistički nutricionista www.zvezdanaljubenkovic.com

olaskom jeseni pripremamo telo za hladnije vreme koje nam dolazi. Zbog obilja ukusa i mirisa koje donosi ovo godišnje doba, svi se unapred radujemo bogatim pijacama, dugim šetnjama, šoljici toplog čaja, kolaču od bundeve i šargarepe... Kako bismo pripremili telo za hladne dane, potrebno je da ojačamo imunitet, akcenat da stavimo na namirnice koje su bogate vitaminima i mineralima. Na trpezi obavezno da uvrstimo cveklu, bundevu, patlidžan, beli luk, kelerabu, celer, ren, šargarepu, crni luk, brokoli, kelj, tikvice. Uvrstite više u ishranu čorbice i variva od povrća, potaže sa začinima, semenkama…

Da bismo dodatno ojačali imunitet, obavezan je unos, na dnevnom nivou, voća – jabuka, limun, pomorandža, grejp, banana, šljiva, kruška, mandarina. Idealna užina može da bude i suvo-dehidrirano voće sa puterom od orašastih plodova, kompoti sa cimetom, muskatnim oraščićem, anisom… Brza slatka jesenja užina Jabuku oguliti i iseći na kockice (izblanširati i obavezno sačuvati vodu - bujon). Napravite smesu od jedne supene kašike ovsenih pahuljica, 6-7 sitno seckanih lešnika, kafene kašike kokosovog ulja, malo vanil-extrakta, pola kafene kašike cimeta, jedne kafene kašike meda (sve izmešati zajedno). Kockice 40

nane, žalfije, koprive, đumbira, brusnice, smokve. Kafu zamenite sa šoljicom čaja, ili probajte belu kafu sa kurkumom (napraviti u kombinaciji sa domaćim bademovim mlekom). Jesen je idealno vreme i za neagresivnu detoksikaciju sa hidrolatima, napravite svoju idealnu kombinaciju za jabuke ostavite na ubrus na nekoliko eliminaciju toksina. minuta, pa prebacite na pek-papir i dodajte napravljenu smesu. Sve zapecite Imuno detox voda U 1l vode dodati jednu supenu kašioko 20 minuta u prethodno zagrejanoj rerni (180 stepeni). Servirajte u tanjir i ku hidrolata od matičnjaka i jednu kafena kraju prelijte sa bujonom u kojem nu kašiku hidrolata od origana, nakapati nekoliko kapi limuna i malo cimeta. Sve se kuvala jabuka. izmešati zajedno i piti u manjim gutljajima u toku dana.

Čajevi, ceđeni sokovi i detox voda Da bismo se sačuvali od virusa i bakterija koje nam dolaze, stalna hidratacija je obavezna. U toku dana je neophodno uneti minimum 1l vode. Vodu možete da obogatite sa ceđenim sokom od limuna, rendanim đumbirom, limetom. Uvrstite i sveže ceđene sokove od voća i povrća, biljne čajeve od kamilice,

Pravilan odabir namirnica Odabir namirnica i pravilna kombinacija zavisi od mnogo faktora, pokušajte da sebi prilagodite ishranu prema trenutnim individualnim potrebama. Pravilna kombinacija namirnica je od ključnog značaja, jer nedovoljno izbalansiran obrok može da se vari 6-8h duže, pri čemu dolazi i do procesa truljenja hrane u želucu i dodatno gubimo energiju na varenje hrane. Pametno birajte hranu – hrana je gorivo koje treba da nam pruži energiju, a ne da nam je odnosi. Prvi simptomi da smo opteretili naš digestivni trakt su nadimanja, bol u želucu, opstipacije, stvaranje velike količine gasova, kiselo podrigivanje.. Fizička aktivnost kao dodatna motivacija Nije jesen samo simbol početka za školarce, nego i za nas malo starije. Napravite nedeljni plan svojih obroka, organizaciju kupovine namirnica, druženje uz zalogaj zdrave poslastice, pronađite novi hobi i ne zaboravite da na spisak stavite i fizičku aktivnost. Pronađite vrstu treninga koja vam trenutno odgovara, idite u duge šetnje sa prijateljima ili napravite plan treninga kod kuće.

PRI R O D A I

Z D R AV L J E

ijaluronska kiselina (natrijum-hijaluronat) je glukozaminoglikan koji je prisutan u vezivnom, epitelnom i neuronskom tkivu. Nalazi se u sastavu sinovijalne tečnosti koja ima funkciju lubrikanta i omogućava nesmetani kontakt dve zglobne površine. Posebnu ulogu ima u amortizaciji stresa koji trpi zglob prilikom pokretanja i snabdeva hrskavicu hranljivim materijama. Hijaluronska kiselina smanjuje generisanje citokina – medijatora upalnih procesa koji dovode do oštećenja zgloba. Intraartikularnom primenom se obnavlja izgubljena funkcija sinovijalne tečnosti, umanjuju efekti zapaljenjskog procesa i ublažava napredovanje degenerativnih promena. Posebno je česta primena kod sportskih povreda i nakon ortopedskih operativnih zahvata jer sprečava oštećenja zgloba, eliminiše bol i ubrzava oporavak pacijenta. Posebno je pogodna primena kod starijih pacijenata sa degenerativnim promenama jer se izbegavaju neželjena dejstva izazvana dugotrajnom primenom nesteroidnih anireumatika (krvarenja u gastrointestinalnom traktu, oštećenja bubrega, kardiovaskularni rizici i sl.) kojima je ova populacija najugroženija.

Indikacije za intraartikularnu primenu su: • gonartroza-artroza kolena • koksartroza-artroza kuka • artroze drugih zglobova • sportske povrede • degenerativne bolesti tetiva Preporučuje se primena u ranijim stadijumima bolesti jer se postiže veća efikasnost, usporava se propadanje hrskavice i usporava pogoršanje degenerativnih promena. Aplikacija se vrši pod kontrolom ultrazvuka u odgovarajući zglob ili tetivnu ovojnicu. Ukoliko postoji izliv tečnosti u zglob, ona se prvo mora ukloniti radi bolje efikasnosti. U zavisnosti od stanja pacijenta, aplikuje se obično 1-3 injekcije u jednoj seriji terapija, a po potrebi se tretman ponavlja nakon godinu dana. Nakon aplikacije se preporučuje mirovanje u toku 24h, a zatim postepeno aktiviranje zgloba. Pacijent vrlo brzo oseća olakšanje i poboljšanje simptoma dok se maksimalni efekat postiže pet nedelja nakon završene terapije. 42

Intraartikularna primena hijaluronske kiseline

Mr ph. Anica Crkvenčić

Primena hijaluronske kiseline ima sledeće efekte: • eliminacija bola • smanjenje otoka zgloba • povećanje pokretljivosti • smanjenje oštećenja zgloba i napredovanja artroze • ubrzanje oporavka nakon povrede ili hirurškog zahvata Kliničkim ispitivanjima je potvrđeno da najveću efikasnost imaju preparati koji sadrže hijaluronsku kiselinu, odnosno natrijum-hijaluronat visoke molekularne mase i u većoj koncentraciji. U primeni su trenutno i ampule nastale novom tehnologijom izrade pri čemu se kombinuju visoke koncentracije natrijum-hijaluronata uz dodatak sorbitola što utiče na povećanje efikasnosti. Najčešći neželjeni efekat primene je blagi bol na mestu uboda koji obično prestaje nakon dva dana. Vrlo retko se javlja prolazno pogoršanje tegoba u prva dva dana. Apsolutna kontraindikacija za intraartikularnu primenu hijaluronske kiseline je septični artritis, a u relativne kontraindikacije spada primena atikoagulanasa. Ostale kontraindikacije su: • preosetljivost na natrijum-hijaluronat ili pomoćne supstance koje ulaze u sastav preparata • autoimuna oboljenja • infekcije kože na potencijalnom mestu primene • trudnoća i pacijenti mlađi od 18 godina Natrijum-hijaluronat nije kompatibilan sa kvaternarnim amonijumovim solima, kao što je benzalkonijum-hlorid, pa treba voditi računa o izboru antiseptika koji se primenjuje za dezinfekciju da ne bi došlo do interakcija.

Sedam namirnica koje obnavljaju zglobove i hrskavicu Riječ je o hrani koja obiluje omega-3 masnim kiselinama, proteinima, magnezijumom te vitaminima C i K, koji uvelike doprinose zdravlju zglobne hrskavice. Hrana koja regeneriše zglobove: 1. Mahunarke 2. Smeđi pirinač 3. Prokulice + maslinovo ulje 4. Citrusno voće

Budući da citrusno voće, poput narandži, limuna, mandarina i grejpa, obiluje vitaminom C, njegovom konzumacijom zaštitićete zglobove i kosti. Naime, poznato je da upravo ovaj vitamin doprinosi formiranju kolagena u organizmu. 5. Bademi + ostalo orašasto voće 6. Beli luk 7. Nar Bademi su, naime, bogat izvor omega-3 masnih kiselina, mangana i vitamina E. Poznato je da omega-3 masne kiseline smanjuju upalne procese u organizmu, dok je vitamin E snažan antioksidans koji štiti ćelije od propadanja. Mangan potpomaže u proizvodnji glukozamina u našem organizmu, a koji ima ključnu ulogu u izgradnji zdrave zglobne hrskavice. Još nekoliko namirnica koje čuvaju zglobove: đumbir, kurkuma, zeleni čaj, bobičasto voće, kelj, špinat, bundevine semenke i jabuke.

PRI R O D A I

Z D R AV L J E

va vrsta dijagnoze je razvijena u Sovjetskom Savezu, a početna namjera je bila ispitivanje ljudi uključenih u svemirski i vazduhoplovni program. Kroz ovaj metod su rađene vrhunske kontrole zdravlja pilota, astronauta, reprezentativaca u sportu i ljudi od specijalnog značaja. Kako su rezultati davali fantastične preporuke i uvid u stanje organizma, sama dijagnostika se danas proširila u cijelom svijetu i postala dostupna ljudima koji hoće da vode računa o svom zdravlju, bilo preventivno ili kada nastupe neželjene promjene. Sama analiza daje kompletnu sliku funkcionalnosti i zdravstvenog stanja cjelokupnog organizma. Samim uvidom u rezultate skraćujemo put ka dr. specijalisti lociranjem žarišta u organizmu. Nakon analize zdravstvenog stanja kvantnim magnetnim analizatorom, kod lica kod koga postoji narušeno zdravlje sugeriše se da posjete doktora određene specijalnosti na širu dijagnostiku i liječenje. Shodno tome, ova metoda se smatra vrstom sistematskog pregleda i pomagalom za prevenciju i sprečavanje bolesti i oboljenja. Prednosti kvantne medicine Naučnici su kvantnu medicinu proglasili medicinom budućnosti, jer koristi neinvazivne metode u dijagnostici i terapiji bez kontrasta, zračenja, zatvorenog prostora. Znači, potpuno je bezbjedna i komforna za pacijenta. Sa holističkim pristupom, pacijent se po-

Pregled organizma kvantnim magnetnim analizatorom Kvantni magnetni analizator predstavlja najsavremeniju tehnologiju koja se bazira na kvantnoj medicini, gdje je magnetna rezonanca i mjerenje elektromagnetnih impulsa tijela glavna dijagnostička metoda.

smatra kao cjelina, odnosno liječi se čovjek, a ne određena bolest. U kratkom vremenskom roku se dobija veliki broj informacija o zdravstvenom stanju pacijenta, o svim organima i organskim sistemima. Zasniva se na biološkoj rezonanci, tako da svaka ćelija predstavlja elektromagnetnu jedinicu koja šalje elektromagnetne talase kao rezultat biohemijskih procesa u njoj. Kada se normalno elektromagnetno polje u ćelijama poremeti, mijenjaju se i procesi, što dovodi do oboljenja. Promjene prvo nastaju u međućelijskoj komunikaciji. To je takozvana informaciona faza koja prelazi u energetsku da bi kasnije nastale evidentne promjene i u laboratoriji, sve do pojave bolesti koju može da dijagnostikuje i ultrazvuk i drugi aparati. Za uspješno liječenje potrebna je precizna dijagnoza. Potrebno je otkloniti uzroke oboljenja i izmijenjenih funkcionalnih stanja. U takvom složenom procesu, mnogi parametri se moraju uzeti u obzir kao što su uzročnici ili izmijenjene funkcije najvećeg broja stanja i oboljenja (enzimi, hormoni, bakterije, virusi, alergijske reakcije na alergene

i, naravno, genetske predispozicije za pojavu određenih stanja i oboljenja, koje još nismo razvili, ali nasljedni gen je prisutan u našem genomu). Kod ovakvih stanja neograničene su mogućnosti djelovanja na zaustavljanju aktivnosti čiji su korijeni u genomu. Funkcionalno izmijenjena stanja u njihovoj najranijoj fazi, u fazi energetskih promjena, biće dijagnostikovana i na tom nivou tretirana. Svaki dugotrajniji takav poremećaj, ako se ne ukloni, dovodi vas u jedno složenije stanje liječenja kada se javljaju funkcionalne smetnje na ćelijskom nivou. Ako se ni tada ne preduzima liječenje, stanje funkcionalnih anomalija prelazi u strukturalne promjene mnogih tkiva i ćelija. Kada takvo izmijenjeno stanje duže traje dolazi se u stanje degenerativnih promjena koje su često ireverzibilne. Ako želite da popravite vaše zdravlje na prirodan način i da se zaštitite od degenerativnih oboljenja pregledajte se najsavremenijom tehnologijom koja je budućnost. J. P.

U Banjaluci, pregled aparatom kvantne medicine najsavremenije tehnologije možete uraditi u Fitnes Centru Apeiron, a pregled možete zakazati na broj: +387 65 404 363

S T O M A T O L O G I J A

ećerna bolest je težak hronični metabolički poremećaj koji se karakteriše povišenim nivoom glukoze u krvi (hiperglikemija), a nastaje zbog poremećaja lučenja insulina, promjenom u njegovom djelovanju, ili oboje. Pored poremećaja u metabolizmu glukoze, u dijabetesu je poremećen metabolizam masti i proteina. Međunarodna dijabetička federacija (IDF) procjenjuje da danas u svijetu 425 miliona ljudi boluje od dijabetesa. Nažalost, oko polovine ljudi sa dijabetesom nije svjesno svoje bolesti. Preko jedan milion djece i adolescenata ima dijabetes tip1. U Crnoj Gori više od 50.000 osoba boluje od dijabetesa. Dijabetes se kategoriše u nekoliko osnovnih tipova: -- tip1 (insulin zavisni), -- tip2 (insulin nezavisni), -- gestacioni dijabetes, -- drugi tipovi dijabetesa povezani sa nekim stanjima i sindromima, -- poremećaj tolerancije. Tip 1 nastaje zbog razaranja ćelija u gušterači koje stvaraju insulin, što se događa koda genetski predisponirane osobe podlegnu npr. virusnoj infekciji ili nekom drugom faktoru. Tada može da počne autoimuni odgovor koji dovodi do oštećenja ćelija gušterače. Tip 1 uglavnom se javlja kod mladih, obično prije 21.godine života. Tip 2 je posljedica rezistencije na insulin, ali veremenom, kako oboljenje napreduje, može da se javi i njegova smanjena produkcija. Nastanak tipa 2 je postepen i obično se javlja oko 40. godine života. Zbog prisutne hiperglikemije prisutni su tipični znaci i simptomi dijabetesa kao što su poliurija, polifagija, polidipsija, pruritus, umor i slabost. Često su prisutne i komplikacije kao što su nefropatija, retinopatija, neuropatija, usporeno zarastanje rana, oboljenja krvnih sudova. Zbog ovih komplikacija potrebno je imati za cilj snižavanje nivoa glukoze u krvi kako bi se one spriječile. Gestacijski dijabetes se javlja tokom trudnoće, uglavnom poslije 24 nedjelje, i povlači se šest nedjelja nakon porođaja. Iako je prolazan, može da ugrozi zdravlje fetusa ili majke. U 30% do 50% žena sa gestacijskim dijabetesom razviće se šećerna bolest tip 2 kroz 10 godina. Promjene u usnoj duplji Oralne promjene variraju od blagih do teških, u zavisnosti od težine bolesti. Karakteristični simptomi su zadah po acetonu (halitosis) i ubrzan gubitak alveolarne kosti. Ostali znaci i simpto46

Preuzeto iz:

Broj 125, godina XI, septembar 2019.

Dijabetes - uticaj na oralno zdravlje

Dr Ognjen Kovačević, spec. parodontologije i oralne medicine, Stomatološka poliklinika, Klinički centar Crne Gore

mi su u vidu pečenja usta, povećanom sklonošću ka infekcijama, otežano zarastanje rana, suvoća usta, uvećanje parotidnih žlijezda. Kako je lučenje pljuvačke regulisano autonomnim nervnom sistemom, neuropatija ovog sistema može prouzrokovati promjene u lučenju pljuvačke. Tako kod osoba sa dijabetesom često srećemo suvoću oralne sluzokoze. Suva usta su lišena antibakterijske zaštite pljuvačke, pa su podložna nastanku karijesa i drugih infekcija. Suva sluzokoža predstavlja pogodno mjesto za razvoj oportunističkih infekcija kao što je infekcija gljivicom Candida albicans. Pojava kandidijaze se povezuje sa smanjenom količinom radikala kiseonika koje otpuštaju polimorfonuklearni leukociti (PMN) i njihovom smanjenom fagocitozom. Povećana glikosijalija podstiče i povećanu adheziju gljivica na epitelne ćelije. Takva sluzokoža je podložna oštećenjima i tzv. ,,sindromu pečenja usta”. Osobe koje imaju dobro regulisanu šećernu bolest imaju sličnu pojavu gingivitisa kao i kod zdravih, uz isti nivo dentalnog plaka. Međutim, kod osoba koje imaju loše regulisanu šećernu bolest, imaju veću učestalost gingivitisa nego kod zdravih ili osoba sa dobro regulisanom šećernom bolešću. U mnogobrojnim studijama dokazano je da je rizik od nastanka parodontopatije tri puta veći kod oboljelih od šećerne bolesti nego kod zdravih ili sa dobro regulisanom šećernom bolešću. Takođe, dokazano je da je kod osoba sa dijabetesom povećan rizik za gubitak alveolarne kosti, približno trostruko u odnosu na kontrolnu grupu koja nema dijabetes. Tako se može reći da dijabetes ne povećava samo učestalost, već utiče i na težinu parodontopatije. Kod osoba sa dijabetesom vaskularne promjene koje su prisutne u ostalim dijelovima organizma (glomerul, mrežnjača) odvijaju se i u parodontu. Kod uznapredovalog dijabetesa u krvnim sudovima parodoncijuma dolazi do nakupljanja kolagena u bazalnim membranama kapilara, što dovodi do zadebljanja membrana, a kao posljedica

toga dolazi do suženja lumena krvnih sudova i hemodinamskih poremećaja. Kako je ovim procesom poremećena ishrana tkiva, otežana je njegova reparativna i regenerativna sposobnost. Kolagen koji se nalazi u zidovim krvnih sudova je promijenjen i veže LDL koji je ionako povišen kod ovih bolesnika. Sve ovo dovodi do stvaranja ateroma i daljeg sužavanja krvnih sudova. Kod ovih bolesnika povećano je stvaranje matriks metaloproteinaza (MMP) kao što je kolagenaza, što dovodi do razgradnje novonastalog kolagena. Na ovaj način šećerna bolest dovodi do poremećaja u zarastanju parodoncijuma čije oštećenje je posljedica dejstva mikroorganizama ili mehaničke sile. Odgovor domaćina Dijabetes utiče i na poremećaj imunološkog odgovora, pogotovo dolazi do poremećaja u funkciji polimorfonuklearnih leukocita, monocita i makrofaga. Smanjena funkcija PMN i smanjena hemotaksa dovodi do poremećaja u imunom odgovoru i preogresiji inflamacije. Kod loše kontolisanih dijabetičara, osim povećane aktivnosti kolagenaze, povećana je vrijednost enzima beta-glukuronidaze i elastaze. Ovi poremećaji dovode do poremećaja u odbrani protiv patogena i ubrzavanja oštećenja tkiva. Odbranbene ćelije (makrofagi i monociti) su odgovorne za prekomjerni odgovor na antigene bakterija, što rezultira povećanim stvaranjem proinflamatornih citokina i posrednika imunološkog odgovora. Dijabetičari sa parodontopatijom imaju više koncentracije citokina IL-1β,PGE2 i TNF-α koji se dodatno ispuštaju iz monocita. U sredini sa povećanom glukozom odvija se neenzimska glikoliza mnogobrojnih proteina, što dovodi do gomilanja konačnih proizvoda uznapredovale glikolize (AGE). AGE se vezuju za makrofage čime se sprječava njihovo sazrijevanje i učestvovanje u zarastanju tkiva. Vezivanje AGE za ćelije endotela krvnih sudova može dovesti do stvaranja mikrotromboze i pojačane vazokonstrikcije krvnih sudova, što sve dovodi do smanjene ishrane tkiva. Ta-

S T O M A T O L O G I J A

kođe, pod dejstvom krajnjih produkata glikozilacije dolazi do proliferacije glatkih mišićnih ćelija, što dovodi do zadebljanja zidova krvnih sudova. Svi ovi procesi dovode do težeg oštećenj parodoncijuma, tj. gubitka pripojnog epitela i alveolarne kosti. Kod osoba koje imaju dijabetes i tešku parodontopatiju vremenom dolazi i do poremećaja regulacije glukoze u krvi. U nekim studijama je dokazano da kod dijabetičara sa parodontopatijom šestostruko je povećan rizik slabe regulacije glukoze u krvi. Studije su pokazale da dijabetičari sa teškim oblikom parodontopatije u 82% slučaja imaju neki teži oblik kardiovaskularnog oštećenja u poređenju sa 21% osoba sa dijabetesom koje nemaju parodontopatiju ili je ona u blažem obliku. Ishod liječenja parodontopatije zavisi (osim stepena održavanja oralne higijene, pušenja, ishrane) od regulacije glukoze u krvi. Osobe sa dobro regulisanom šećernom bolešću dobro reaguju na terapiju (hiruršku i nehiruršku), slično reaguju kao osobe bez šećerne bolesti. Kod osoba sa slabo regulisanom šećernom bolešću terapijski rezultati su nepovoljni i poslije kratkotrajnog poboljšanja, česti su recidivi. Zato je značajno da stomatolog bude upoznat sa vrijednostima glukoze u krvi. U stomatološku ordinaciju mogu doći pacijenti sa još nedijagnostikovanom šećernom bolešću. Kod takvih pacijenata možemo dijagnostikovati teži oblik brzo napredujuće parodontopatije, koja nije uobičajena s obzirom na godište, nivo oralne higijene, prisutnost čvrstih i mekih naslaga. Često je kod takvih pacijenata prisutna hiperplazija gingive, lako krvarenje i multipli parodontalni apscesi. U tom slučaju treba pacijenta pitati o postojanju simptoma prekomjerne žeđi, prekomjernog mokrenja i prekomjernog apetita. Ukoliko stomatolog posumnja na postojanje šećerne bolesti potrebno je pacijenta uputiti nadležnom ljekaru.

Kod pacijenata sa već dijagnostikovanom sećernom bolešću stomatolog može zatražiti da pacijent donese dnevnik mjerenja glukoze. Treba zatražiti od pacijenta i najnoviji nalaz HbA1c jer predstavlja mjeru regulacije glikemije kroz protekla 2 do 3 mjseca. Cilj terapije kod osoba oboljelih od dijabetesa je održati nivo hba1c u intervalu 6,5% do 7,5%. Kod osoba sa dijabetesom važno je sprovesti protokol za smanjenje stresa, odnosno smanjivanje bola. U stresnim situacijama dolazi do povećanog lučenja adrenalina i kortizola, što dovodi do porasta glukoze u krvi. Adrenalin koji se nalazi u stomatološkim anesteticima prisutan je u maloj koncentraciji i neće dovesti do porasta glukoze u krvi. Kod većine pacijenata sa dijabetesom tokom rutinskih stomatoloških zahvata primjena antibiotika nije indikovana. Osim kada je prisutna akutna infekcija, antibiotici su idikovani. Pojedini kliničari propisuju profilaktitičku antibiotsku premedikaciju prije hirurškog zahvata kod pacijenata koji imaju slabo regulisanu šećernu bolest, ali ovo se odnosi samo za hitna stanja. Kod teških oblika parodontopatije primjena tetraciklinskih antibiotika u kombinaciji sa obradom parodontalnih džepova rezultira kratkotrajnim ali značajnim poboljšanjem regulacije glukoze u krvi. Akutne infekcije, bilo virusne ili bakterijske, povećavaju rezistenciju tkiva na insulin i kao posljedica ovoga dolazi do porasata nivoa glukoze u krvi, što dovodi do porasta lučenja insulina od strane pankreasa. Ovaj poremećaj traje ne samo dok traje infekcija, već i kasnije, nekoliko nedjelja pa i mjeseci nakon što prođu znaci infekcije. Zbog svega navedenog, liječenje parodontopatije (infekcije) može dovesti do poboljšanja regulacije glukoze. Stomatološke intervencije kod osoba sa dijabetesom treba sprovoditi u ranim jutarnjim časovima, kao i kod

ostalih težih hroničnih bolesnika. Međutim, to nije uvjek pravilo. Najbolje bi bilo stomatološku intervenciju sprovesti prije ili poslije razdoblja najvećeg djelovanja insulina. Ovim se izbjegava mogućnost nastanka hipoglikemijske reakcije tokom stomatološke intervencije, jer hipoglikemijska reakcija najčešće nastupa u periodu najveće aktivnosti insulina. Zbog toga je bitno da stomatolog uzme detaljnu anamnezu. Nekada stomatološke intervencije nije moguće planirati da se izbjegne vrijeme najveće aktivnosti insulina, pogotovo kod pacijenata koji uzimaju isulinske injekcije. Zato bi trebalo zahtijevati od pacijenta da nosi sa sobom glukometar, pomoću kojeg se može odrediti nivo glukoze pred samu stomatološku intervenciju. Faktori koji povećavaju rizik od nastanka hipoglikemije su: davanje prevelike količine insulina, preskakanje obroka, povećanje fizičke aktivnosti bez prilagođavanja insulina, davanje insulina u jako prokrvljeno tkivo, stres, konzumacija alkohola, ranije epizode hipoglikemije. Hipoglikemija je stanje opasno po život. Znaci i simptomi su: drhtavica, znojenje, uznemirenost, zbunjenost, tahikardija, trnjenje, anksioznost, a u najtežim slučajevima dolazi do gubitka svijesti. Ukoliko pacijent osjeti simptome hipoglikemije, potrebno je provjeriti glukozu u krvi pomoću glukometra. Ako nam glukometar nije pri ruci, takvo stanje treba tretirati kao hipoglikemijski napad. Slične simptome može da daje i hiperglikemija. Međutim, hiperglikemija nastaje sporije i manja je vjerovatnoća da će se dogoditi u ordinaciji, za razliku od hipoglikemije. Ako se radi o hiperglikemiji, davanje glukoze pacijentu neće imati dodatni efekat. Ukoliko nastane hipoglikemija pacijentu se može dati na usta 15g glukoze i to u vidu 3-4 čajne kašičice šećera, kolača, bombona, voćnog soka. Ako pacijent ne može da uzima hranu na usta, može se dati intravenski 2530ml 50% glukoze, a ako ne može ni intravenski, onda se može dati 1mg glukagona subkutano ili intramuskularno. Simptomi hipoglikemije se obično povlače za 10-15minuta, ali pacijenta pratiti idućih sat vremena. Ukoliko se radi o hiperglikemijskom stanju -dijabetička ketoacidoza i hiperglikemijsko hiperosmolarno stanje, potrebno je pozvati hitnu medicinsku pomoć. U međuvremenu, uspostaviti prohodnost disajnih puteva, davati kiseonik i pratiti vitalne funkcije. 47

S T O M A T O L O G I J A

vropsko društvo za estetsku stomatologiju (ESCD) osnovano je 2003. godine s ciljem da se udruže najznačajniji profesori i kliničari, stručnjaci iz domena estetske stomatologije iz cijele Evrope. Razmjena iskustava, osnivanje “Study klubova” u svim zemljama članicama društva, organizovanje redovnih edukacija, sertifikacija članova, samo su neke od aktivnosti zahvaljujući kojima je za kratko vrijeme ostvaren značajan napredak u radu i mogućnostima u estetskoj stomatologiji. Pored “Study klubova”, tu je i jedinstven godišnji kongres sa posebnim temama i atraktivnim mjestima dešavanja, a čiji je cilj pružiti najnovije vijesti, zapažanja i znanja kroz program u kom se prepliću predavanja najznačajnijih svjetskih stručnjaka, radionice i zanimljivi društveni događaji idealni za sklapanje novih poznanstava, umrežavanje i razmjenu iskustava. Estetska stomatologija u svijetu predmet je interesovanja stomatologa i javnosti već godinama unazad, a ono što nas raduje je da je sve popularnija i na našim prostorima. Vidjeti poznata lica na 16. godišnjem kongresu Evropskog društva za estetsku stomatologiju koji je održan od 19. do 21. septembra u Sankt Peterburgu bilo je veliko zadovoljstvo. Željni najnovijih informacija o trendovima u interdisciplinarnom pristupu rješavanja dentalnih problema kroz implantologiju, parodontologiju i protetiku, a sa fokusom na estetiku, na ovogodišnjem kongresu naša zemlja i naš grad Banjaluka imali su značajan broj predstavnika, članova društva, koji su prevalili dalek put u želji da spoje ugodno s korisnim – vrhunsku edukaciju i mini-odmor u jednom od najljepših gradova svijeta. Već pri samom ulasku u peterburški Hotel “Corinthia”, gdje je održan kongres, dalo se naslutiti da će sve biti besprijekorno organizovano i na vrlo visokom nivou. Predavanja stručnjaka poput dr Paola Monteira (savjeti za direktne kompozitne restauracije), dr Michaela Kobozova (najbolje metode augmentacije mekih tkiva oko zuba i implantata), dr Carlosa Fernandesa Villaresa (postizanje estetskog savršenstva uz mini-trikove stručnjaka), prof. dr Francesce Vaila48

XVI kongres ESCD

Esthetic Connections je dešavanje koje niste smjeli propustiti

Piše: dr Gordana Simić, spec. stom. protetike

Simić Dent na kongresu

S T O M A T O L O G I J A

“Neka Vas po Osmijehu Pamte” - poručuje „Simić Dent“ tim

ti (razlika između rehabilitacije i rekonstrukcije) bila su fantastična i ispratili smo ih s velikim zadovoljstvom zbog činjenice da smo dobili još jednu potvrdu da se naši radni procesi nimalo ne razlikuju od onih koji se izvode u prestižnim svjetskim klinikama.

Upotreba najkvalitetnijih materijala, interdisciplinarni planovi rehabilitacije, analiza svih estetskih parametara, znanje principa estetike prirodnog osmijeha i sve to s ciljem kreiranja harmonije između boje, oblika i teksture zuba sa gingivom i usnama. Nakon kongresa, koji je definitivno jedan od kvalitetnijih koji smo posjetili u posljednjih nekoliko godina, iskoristili smo vrijeme da uživamo u ritmu i kulturi grada u kom se u nešto više od 300 godina postojanja smjestilo više od 100 pozorišta, 45 galerija i 220 muzeja te da puni elana kujemo planove za dalji rad, usavršavanja i podizanje standarda kada je u pitanju estetska stomatologija u našoj zemlji i regionu. A kada je u pitanju Piter, kako ovaj carski grad od milja nazivaju njegovi stanovnici, bilo da povod u budućnosti bude neki kongres ili čisto zadovoljstvo, toplo preporučujem posjetu i uživanje u svemu što nudi: arhitekturi, istoriji, umjetnosti, gastronomiji i što je najvažnije – toplini naroda kakva se rijetko gdje u svijetu može osjetiti.

Sankt Peterburg

ZDRAVSTVO - SRBIJA

Ovogodišnji dobitnik nagrade EDEN

Kuršumlija - izuzetna destinacija Evrope Žarko Đurić, direktor Prolom banje

Banje Srbije

anje u Srbiji poslednjih godina privlače sve više pažnje kako gostiju iz Srbije, tako i iz čitave Evrope. One postaju prepoznatljive na mapi popularnih turističkih destinacija i gosti dolaze kako zbog lečenja i odmora, tako i zbog prevencije, a sve zbog atraktivnih sadržaja koji banje pružaju. U Prolom i Lukovskoj banji gost je uvek na prvom mestu. Sagrađeni su najmoderniji spa i wellness centri sa lekovitim vodama zahvaljujući kojima je opština Kuršumlija ovogodišnji dobitnik nagrade EDEN kao izuzetna turistička destinacija u Evropi. Ove godine, Prolom i Lukovska banja ukupno su zabeležile više od 150.000 noćenja, što ovu sezonu čini najuspešnijom za ove dve banje u kuršumlijskoj opštini. Sadržaji prilagođeni kako starijoj populaciji (medicinski nadzor, raznovrsne terapije, stručnost osoblja, profesionalnost, ljubaznost, staze zdravlja i dr.) tako i mlađoj populaciji (wellness centri, vrhunske masaže za opuštanje, bazeni za rekreaciju, igraonice za decu) doprineli su da ove dve banje budu u samom turističkom vrhu. Kuršumlija je jedina opština u Srbiji koja na svojoj teritoriji ima tri banje – Prolom, Lukovsku i Kuršumlijsku banju, prirodni fenomen Đavolju varoš i bogato kulturno-istorijsko nasleđe. “U našim banjama je uvek negovan zdravstveni turizam zasnovan na lekovitim prirodnim faktorima (voda, blato, gas i klima) ali se poslednjih godina usled promena zahteva gostiju postojeća ponuda nadograđuje wellness turizmom i sadržajima koji će pomoći u opuštanju i relaksaciji organizma među mlađom populacijom. Sve ovo je doprinelo da se konstantno proširuju kapaciteti za smeštaj gostiju a usluga podiže na jedan znatno viši nivo“, rekao je Žarko Đurić direktor Specijalne bolnice za rehabilitaciju Prolom banje.

Urednik rubrike “Banje Srbije”: Rade-Radenko Karalić Priprema: “Medici.com” DTP: Sretko Bojić

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Dobrodošli u Banju Koviljaču

prijatnom klimatskom i ekološki zdravom ambijentu Banje Koviljače kome je priroda podarila lekovitu sumporovitu termomineralnu vodu i peloid, a struka i nauka ih stavile u službu zdravlja, potrebe pacijenata su imperativ. Predsednik Svetske asocijacije balneoklimatologa zvanično je potvrdio da je odnos lekovitih materija iz blata i sumporovite vode Banje Koviljače jedinstven u svetu i zaslužan za tako dobre terapijske efekte u lečenju, pre svega reumatskih bolesti. Prateći potrebe svojih pacijenata kao i savremene tokove u medicini, u Specijalnoj bolnici Banja Koviljača primenjuje se široka paleta dijagnostičkih i terapijskih procedura, koje su individualne i prilagođene svakom pacijen-

tu. Ovde su usavršili i najsavremeniju biološku terapiju koja pomaže oporavak oštećenih tkiva kod povreda mišića, tetiva, zglobova i ligamenata. Ortokin terapija se primenjuje posebnom metodologijom obrade krvi pacijenta, gde se izdvaja serum obogaćen najkvalitetnijim faktorima rasta i antizapaljenjskim proteinima. Pre 30 godina, 1989. godine, ovde je osnovano prvo odeljenje za rehabilitaciju dece u bivšoj Jugoslaviji. Od tada je lečeno više od 41 hiljadu mališana. Oni i njihovi roditelji borave u objektu gde je sve podređeno i prilagođeno njima, uključujući i terapijske postupke. Kvalitetan odmor podrazumeva i udobnost privatnog prostora svakog gosta. Ovde su to studio apartmani, jednokrevetne i dvokrevetne sobe, smeštene u prelepi ambijent veličanstvenih predratnih zdanja sa bogatom istorijom koje su međusobno povezane sistemom toplih hodnika. Kreativne, nutritivno bogate, a ukusne obroke po strogom HASAP standardu, spremaju se u četiri savremeno opremljene kuhinje, poštujući novi pristup u kulinarstvu koji prvenstveno ističe zdravstveni aspekt ishrane, a koji je pritom potpuno personalizovan. Višestruko nagrađivan restoran “Pod kulom” nalazi

SB Bukovička Banja

ukovička Banja je smeštena u srcu Šumadije, na padinama planine Bukulje okružena stoletnom bukovom šumom. Specijalna bolnica za rehabilitaciju „Bukovička Banja“ se nalazi u parku Bukovičke Banje, koji je nadrastao ulogu banjskog šetališta i danas je jedan od najvećih svetskih galerija skulptura na otvorenom prostoru“. Banja je poznata po lekovitoj mineralnoj vodi koju Specijalna bolnica za rehabolitaciju “Bukovička Banja” Aranđelovac koristi zajedno sa glinom za lečenje oboljenja gastrointestinal-

se u zdanju koje podseća na kraljevsku krunu nadaleko je poznat po svojim specijalitetima, vrhunskoj usluzi, jedinstvenoj kaskadnoj bašti i divnom pogledu na banjski park. Pod kupolom stoletnog zdanja kupatila kralja Petra Prvog, na oko hiljadu i po kvadratnih metara, nalazi se wellness centar Kovilje. Daleko od gradske vreve, okružen prelepom prirodom koja upotpunjuje osećaj utočišta od stresa svakodnevnog života, wellness Kovilje je jedinstvena oaza relaksacije. Prepuštanje svim blagodetima kupanja u toploj sumpornoj vodi, bazenima, aromatičnim kupkama, blatnim pakovanjima ili masažama je nesvakidašnje iskustvo kojem ne možete odoleti. U wellnesu sve je usmereno ka zdravlju a u centru Kovilje to pretvaraju u umetnost – umetnost zdravlja i lepote. Na usluzi u svakom trenutku je i konsultacija medicinskog tima lekara specijalista, a sve u cilju dostizanja maksimalnog ugođaja i povoljnog efekta tretmana na zdravlje svakog gosta.

 https://www.banjakoviljaca.rs

nog i hepatolibijarnog sistema, bolesti respiratornog sistema i povreda lokomotornog sistema. O blagotvornosti kisele vode govori podatak da je još 1811. godine svoje zdravlje njome krepio Dositej Obradović. Na lični zahtev kneza Miloša, bukovička voda je dopremana u bocama i korišćena na dvoru. Rehabilitacija je osnovna delatnost Specijalne bolnice “Bukovička Banja” u Aranđelovcu. Predstavlja proces osposobljavanja osobe do njenih maksimalnih ili optimalnih fizičkih, fizioloških i psihisocijalnih mogućnosti. Osnovni ciljevi kojima se stručni kadar rukovodi u ovoj ustanovi u sprovođenju rehabilitacije su: prevencija invalidnosti-nesposobnosti, rehabilitacija hendikepiranih u cilju kompenzacije i prilagođavanja na postojeće zdravstveno stanje. Poboljšanje kvaliteta života i obuka aktivnostima dnevnog života, su naš prioritet. Raspolažemo sa kompletnim timom stručnjaka koji se bave rehabilitacijom dece obolele od šećerne bolesti. Pored pedijatara, odnosno endoktrinologa, imamo i fizijatra, psihologa i nutricionistu. Tu je i tim sestara koji je obučen za rad sa decom i tim od šest fizioterapeuta koji rade samo sa decom. U toku lečenja koje se sprovodi u Specijalnoj bolnici „Bukovička Banja“ praktično se primenjuju svi dostupni modaliteti fizikalne terapije. Pored kinezi terapija, to su različiti vidovi termo terapije – parafin, primenjuje se lekovito blato koje se meša sa mineralnom vodom i koja je balneološki faktor po kojem je “Bukovička Banja” poznata.

 +381 34 725 250  https://www.bukovickabanja.co.rs 51

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Zdravstveni i SPA centar “Merkur”

Lek za dušu i telo, uz dobru zabavu

eto je doba godine kome se svi raduju. Duži dani, više sunca i naravno letnji odmori. Banja je savršeno mesto da se ukloni sav stres nagomilan tokom godine i napune baterije za predstojeći period. Uz zanimljiv kulturno-zabavni program koji nudi Vrnjačka Banja njeni posetioci osetiće sve čari banjskog boravka a pritom se dobro zabaviti i družiti. Letnja sezona u Vrnjačkoj Banji po broju i raznovrsnosti događaja može parirati svim drugim turističkim destinacijama u zemlji ali i regionu. Karneval, muzički festivali, koncerti klasične i savremene muzike, izložbe i književne večeri, animacije za najmlađe – samo su deo bogatog sadržaja vrnjačkih manifestacija. Uz sve turističke atraktivnosti i dešavanja, Zdravstveni i spa centar „Merkur“ omogućava da se doživi ono što Vrnjačka Banja u svojoj osnovi i jeste – mesto bogate i lekovite prirode. Doći u Vrnjačku Banju a ne osetiti pravi banjski boravak koji postoji u „Merkuru“ – potpuno je nezamislivo. Blagodeti tople banjske mineralne vode se koriste već decenijima u cilju poboljšanja zdravlja, kroz jedinstvene „Merkurove“ tretmane i procedure. Ba-

nja je pravo mesto da se uz odmor pozabavite zdravstvenim problemima ukoliko ih imate. Vrhunski tim sastavljen od 40 lekara različitih specijalnosti, kroz dugogodišnje iskustvo i rad u oblasti lečenja dijabetesa, gastroloških problema i fizikalne rehabilitacije, pozicionirao je „Merkur“ kao lidera zdravstvenog turizma. Moderna dijagnostika i terapije toplom mi-

 Tel. +381 36 51 55 150

 https://www.vrnjackabanjamerkur.com IMPERIAL PROGRAM - Vrhunski komfor banjskog boravka uz kontrolu zdravlja i relaksaciju od 5.990,00 din/dan. Program koji na najbolji i najbogatiji mogući način daje pune efekte kompletnog banjskog boravka uz „Merkurovu“ vrhunsku medicinu, savremene spa tretmane i mineralne vode.

neralnom vodom, svim gostima omogućavaju da na komforan način obave preglede za koje bi im u njihovom mestu bili potrebni meseci.

Mataruška Banja

ataruška Banja se nalazi u centralnom delu Srbije, na desnoj obali reke Ibar, udaljena je 8 km od Kraljeva i 170km od Beograda. Ono što je čini posebnom je termomineralna voda koja pripada kategoriji sumporovitih hipertermi. Sadrži značajne količine vodonik-sulfida (14 mg/l) što je glavna terapeutska vrednost ove mineralne vode uz temperaturu do 46 stepeni Celzijusovih. Specijalna bolnica „Agens“ je akreditovana zdravstvena ustanova koja se bavi rehabilitacijom pacijenata sa reumatskim bolestima (zapaljenjski i degenerativni reumatizam), nakon oštećenja centralnog i perifernog nervnog sistema i nakon povreda koštano-zglobnog sistema. Prirodni faktor, sumporovita termomineralna voda, ima značajan efekat u ginekologiji, kod hroničnih zapaljenja adneksa i kod steriliteta. 52

Tokom boravka i lečenja u ovoj ustanovi o Vama brine tim lekara (fizijatri, internista-reumatolog, neurolog) defektolog, fizioterapeuti i medicinske sestre- tehničari. Pored stručnog medicinskog kadra, raspolaže i savremenom opremom za sprovođenje terapijskih procedura u oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije. Krajem oktobra očekujemo završetak radova na rekonstrukciji terapijskog bazena i na poboljšanju energetske efikasnosti zgrade terapijskog bloka što će doprineti poboljšanju kvaliteta zdravstvenih usluga. U blizini Mataruške Banje se nalaze i značajni kulturno-istorijski spomenici: krunid-

beni manastir Žiča (13. vek) udaljen je 2km, manastir Studenica (12. vek) udaljen 50km, kao i srednjevokovni grad Maglič (20km južno, u dolini Ibra).

 Tel. +381 36 541 10 22

 https://www.agensmb.rs

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Prevencija i lečenje gojaznosti kod dece i adolescenata

Program „Čigotica“

 Tel. +381 31 597 597

 https://www.cigota.rs

otreba za prevencijom gojaznosti proizlazi iz dramatičnog porasta njene učestalosti, ograničenih mogućnosti lečenja i direktnog i indirektnog uticaja na razvoj niza hroničnih bolesti koje se javljaju uz gojaznost u sve mlađoj životnoj dobi. Kao odgovor na epidemiju gojaznosti kod dece u Srbiji od 2008. godine formiran je u Specijalnoj bolnici “Čigota” na Zlatiboru Centar za prevenciju i lečenje gojaznosti kod dece i adolescenata i program popularno nazvan „Čigotica“. U Centru je od avgusta 2008. do sada lečeno vise od 6.500 gojaznih adolescenata iz Republike Srbije i susednih zemalja. Prilikom dolaska u ČIGOTU® korisnici Programa „Čigotica“ imaju prijem i pregled pedijatra. Inicijalni pregled pedijatra i procena prekomerno uhranjenog ili gojaznog deteta obuhvata anamnezu (podatke o evoluciji gojaznosti, procenu porodičnog rizika) i klinički pregled. Ishrana je hipokalorijska sa očuvanom hranjivom vrednosću. Izbor namirnica je raznovrstan, tako da su zadovoljene potrebe dece za gradivnim i zaštitinim materijama. Ukupna dnevna količina hrane podeljena je u 5-6 obroka, sa preporukom da se obroci nikako ne izostavljaju. Kroz mini-radionice pripreme hrane koje drži dijetetičar nutricionista i predavanja o pravilnoj ishrani učimo korisnike Programa „Čigotica”, kako da nastave da se zdravo hrane. Fizičke aktivnosti koje su planirane Programom “Čigotica” su: 1. Šetnje – brzi hod u prirodi, na TRIM stazi, ili na kardio-fitnes trenažerima, 2. Vežbe oblikovanja i jačanja pojedinih mišićnih grupa, bez rekvizita, ili uz pomoć izotoničnih fitnes trenažera, ili sa rekvizitima kao što su terapeutska lopta, elastične trake, na TRIM poligonu i sl. 3. Vežbe u vodi, 4. Trenažno plivanje, 5. Terenske igre, aktivnosti na otvorenom i 6. Sportske igre. Psiholog je uvek tu za decu - od prvog do poslednjeg dana programa. Zajedno prolaze kroz period upoznavanja, adaptacije, druženja i, na kraju, rastanka koji često završi sa po kojom suzom u uglu oka. Predavanja o rizicima, komplikacijama i lečenju gojaznosti pedijatra, psihologa, profesora fizičkog faspitanja, nutricioniste i radionice uz razmenu iskustava gojazne dece doprinose lečenju i izboru zdravog načina života. Stavovi o stilu života, prehrambenim navikama i telesnoj aktivnosti, obično se uče i stiču u porodicama gde su duboko ukorenjeni. Terapijski tretman, a prvenstveno edukacija, mora obuhvatiti i porodicu. Svi segmenti Programa “Čigotica” utiču na jačanje svesti adolescenata o individualnoj odgovornosti za sopstveno zdravlje (što je osnovni cilj i ključni element programa za prevenciju, lečenje i rehabilitaciju gojaznih adolescenata) zaslužuje punu podršku i solidarnost društva.

Vazdušna banja Ivanjica

alazi se 220 km od Beograda, u jugozapadnoj Srbiji, okružena planinama Javorom i Mučnjem, na obronku pl. Golije, rezervatom biosfere od 2000. godine. Specijalna bolnica za rehabilitaciju Ivanjica u prirodnom ambijentu, očuvane životne sredine sa četiri decenije iskustva, najsavremenijom opremom i stučnim kadrom ponudiće vam kvalitetnu i efikasnu uslugu iz oblasti fizikalne medicine/degenerativni i upalni reumatizam, posttraumatska stanja, neurološka oboljenja, hematologije/rekondicioniranje i podizanje opšteg imuniteta organizma, rehabilitacije respiratornih organa, kao i rekreativnih odmora.

 Tel. +381 32 662-258  https://www.sbivanjica.rs Ustanova poseduje 250 ležaja, raspoređenih u tri lamele sa po dva sprata. U najvećem broju to su dvokrevetne sobe, za one koji bi da budu sami postoje i jednokrevetne sobe, a za one koji vole društvo i trokrevetne sobe. Pet apartmana je predviđeno za one koji žele dodatni komfor. Ceo objekat je okružen šumom, pokriven je širokopojasnim bežičnim internetom a svaka soba ima televizor sa kablovskim priključkom. Ishrana obuhvata tri pansionska obroka sa domaćom kuhinjom i proizvodima iz lokalnog kraja uz mogućnost izrade posebnih programa ishrane.

Sastavni deo medicinskog paketa, a može biti i poseban (odmor i rekreacija) sprovodi stručni tim profesora fiskulture, rekreatora i animatora, a obuhvata: saunu, zatvoreni bazen, đakuzi kadu, sale za bilijar i stoni tenis, sportske terene, trim i pešačku stazu (7km), penjanje na vrhove obližnjih brda, izlete na planine Goliju (1833 metra), Javor (1519 metara) i Mučanj, izlete u srednjovekovne manastire Studenicu (osnovan u XII veku), Kovilje, Pridvoricu .... 53

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Specijalna bolnica za rehabilitaciju Ribarska banja

 Tel. +381 37 865 270

 https://www.ribarskabanja.rs

pecijalna bolnica „Ribarska banja“ iz godine u godinu sve svoje goste i posetioce obraduje novim sadržajima, kako u medicinskom, tako i u turističkom delu. Na samom početku ovogodišnje turističke sezone svečano je otvoren i pušten u rad sportsko-rekreativni centar „Samar“, čiji centralni i najveći deo čini mini-akva park, sa tri toboganska bazena sa termalnom vodom, od čega jedan za decu. Pored bazena, tu je i teren za tenis, teren za odbojku na pesku, rent a bike, sto za

stoni tenis, kafe-pizerija, park za decu. Pored ovih sadržaja, tokom leta organizuju se razna sportska i kulturna dešavanja - noćno kupanje, zanimljiva takmičenja na vodi, koncerti, muzičke večeri i još mnogo toga. Kompleks je svečano otvorio ministar turizma i trgovine Rasim Ljajić, naglasivši da je ovo izuzetna investicija koja proširuje turističku ponudu ne samo ovog kraja, već i čitave zemlje. Pored centra ‘’Samar’’ i mini-akva parka posetioci mogu uživati i u wellness i spa cen-

tru sa brojnim sadržajima, etno-restoranu u Srndalju, brojnim sportskim i kulturnim dešavanjima tokom kulturnog leta, verskom i etno-turizmu. Termalni sumporoviti izvori pogoduju ne samo ljudima koji čuvaju i održavaju zdravlje, već i pacijentima koji traže lek za svoje zdravstvene probleme. Specijalna bolnica veoma uspešno leči i rehabilituje pacijente sa koštanozglobnim, degenerativnim, ortopedskim, nekim neurološkim oboljenjima. Hiperbarična komora, kompletne dijagnostičke metode i terapijske procedure čine ovu ustanovu veoma uspešnom i popularnom.

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Specijalna bolnica za rehabilitaciju Gamzigradska banja

 Tel. +381 19 450-443  https://www.gamzigradskabanja.org.rs

amzigradska banja se nalazi u istočnoj Srbiji, 220km jugoistočno od Beograda, a 11km zapadno od Zaječara. Leži na 160m nadmorske visine u meandarskoj dolini donjeg toka Crnog Timoka, na samim njegovim obalama, nedaleko od ma-

gistralnog puta Zaječar – Paraćin, kojim se ostvaruje dobra saobraćajna veza u svim pravcima. INDIKACIONA POLJA • Neurološka oboljenja • Oboljenja srca i krvnih sudova • Reumatska oboljenja • Povrede i oboljenja lokomotirnog sistema U okviru Specijalne bolnice postoji Odeljenje za terapijski i rehabilitacioni tretman koje obuhvata hidroterapiju, termoterapiju, kineziterapiju, radnu terapiju, vakuumterapiju, magneto-terapija i terapija laserom.

HBO-hiperbrična oksigenacija – 100% kiseonik pod pritiskom 55

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Vranjska Banja

ranjska Banja je bogata sa najtoplijom mineralnom vodom u Evropi. Voda temperature od 94° do čak 110°C, kapaciteta 140 litara u sekundi, izbija na površinu zemlje iz desetak izvora. Značaj ove vode nije samo u visokoj temperaturi, nego i u izuzetnom lekovitom svojstvu (mineralna, bogata sumporom, blago alkalna). Najveću lekovitu vrednost vode predstavlja rastvoren lekovit gas sumpor-vodonika u količini od 1,9 mg/l, što je skoro dvostruko više od dovoljne količine 1 mg/l da bi voda imala lekovito dejstvo. Uspešno pomaže u lečenju svih oblika reumatizma, neuroloških oboljenja, posttraumat-

 Tel. +381 17 546 428  https://www.vranjskabanja.co.rs skih stanja, bolesti organa za varenje, ginekoloških i kožnih oboljenja. Vranjska Banja je jedna od retkih kraljevskih banja u Srbiji. U njoj se od 1914. godine lečio i kralj Petar I Karađorđević. Kraljeva kada se i danas čuva i koristi. Nalazi se na jugu Srbije, dvanaest kilometara jugoistočno od Vranja, na nadmorskoj visini od 400 metara. Pominje se još u povelji kralja Stefana Dušana iz XIV veka. Iznad crkve Svetog Ilije, na desnoj strani reke Banjštice, nalaze se tragovi srednjovekovnog grada Izoma. Za vreme turske vladavine dolazi do stagnacije u kulturnom i privrednom razvoju i iseljavanja stanovništva. Turci su Banju nazivali ilidžom i koristili njene termalne izvore.

-- Bolesti disajnih organa dece i odraslih (bronhijalna astma, akutni i hronočni bronhitis, sinusitis,emfizem, bronhiektazije, respiratorna insufijencija, postpneumonična stanja, respiratorne infekcije i alergijske manifestacije naročito kod dece) -- Akutne i hronične kardiovaskularne bolesti i akutni koronarni sindrom, hipertenzija i hipertenzivna kriza, srčana slabost, aritmije -- Reumatične bolesti (reumatizam perifernih zglobova i kičmenog stuba, vanzglobni reumatizam)

Nakon oslobođenja od Turaka, dolazi do razvoja banje koja u tom periodu i dobija naziv Vranjska Banja, po varošici u čijoj se blizini nalazi.

-- Posttraumatska stanja -- Hronična ginekološka oboljenja -- Neurološka oboljenja (neuralgije, radikuliti, stanja posle povrede perifernih nerava) -- Neuroze -- Parkinsonova bolest (lakši oblici) -- Stres sindrom -- Psihička i fizička iscrpljenost

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Banja Rusanda

Institut za rehabilitaciju Beograd

nstitut za rehabilitaciju u Beogradu postao je prestižna institucija u ovom delu Evrope, koju čine dva organizaciona dela - Sokobanjska 17 i Selters Banja u Mladenovcu. Institut je sertifikovani trening centar evropskog bordoa za fizikalnu medicinu, akreditovani rehabilitacioni centar, nastavna baza Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, referentni centar za Balneoklimatologiju Republike Srbije, sa uvedenim ISSO i HASSAP standardom. Usko specijalizovani stručni kadar, dijagnostički kabineti, savremena medicinska oprema i adekvatno renoviran prostor su preduslovi koji omogućavaju izuzetne rezultate u lečenju i rehabilitaciji naših korisnika. Banja Selters u Mladenovcu, udaljena svega 40km od Beograda, prava je oaza čistog vazduha, mira i zelenila sa prirodno lekovitim faktorima (lekovita voda, blato, klimat). U Seltersu se odvija stacionarna i ambulantno-poliklinička rehabilitacija neuroloških, ortopedsko-traumatoloških i reumatoloških pacijenata, kao i dečja rehabilitacija. Selters raspolaže sa tri bazena, od kojih je jedan sa mineralnom vodom, savremenim wellness centrom i kompletno renoviranim smeštajnim kapacitetima. Wellness&Spa je pravi rajski vrt gde o Vašem blagostanju brine stručan tim ljudi, edukovanih po visokim standardima. U prijatnom ambijentu Selters Wellness centra na raspolaganju su Vam unutrašnji bazen sa vodom temperature 32 stepena, bazen na otvorenom, jakuzzi kada, kade za podvodnu masažu, blatna terapija, finska sauna, tepidarijumi, slana soba i sve vrste ručnih masaža.

 Tel. +381 11 8241-425

 https://www.rehabilitacija.com

anja „Rusanda“ se nalazi na obali najvećeg slanog jezera u Srbiji, u prelepom parku bogatom florom i faunom. Od davnina se prepričavaju legende o lekovitosti blata naše banje. Upravo ovde, na obali jezera, u prelepom okruženju netaknute prirode 1867. godine je stvoreno lečilište, koje je preraslo u današnju Specijalnu bolnicu za rehabilitaciju „Rusanda“. Lekovitost blata, odnosno peloida je prvi put potvrđena u Carskoj akademiji u Beču, a očuvana je do danas. U ‘”Rusandi” se primenjuju razni oblici fizikalne terapije koji se zasnivaju na primeni različitih oblika fizičke energije u svrhu lečenja, osposobljavanja i medicinske rehabilitacije obolelih i povređenih osoba, sprečavanja pogoršanja i recidiva oboljenja.

 Tel. +381 23 315 04 00  https://www.banjarusanda.rs

Ona podrazumeva primenu mineralnog peloida, lekovitog blata u terapijske svrhe. Hemijski sastav, koji se naročito odnosi na aktivne forme sumpora i visok salinitet, daje mu prednost u korišćenju u reumatologiji, pre svega u lečenju degenerativnog reumatizma, dermatologiji, dominantno psorijaze i u ginekologiji (lečenje steriliteta). Našim gostima su u okviru usluga spa-wellnessa omogućeni odmor, relaksacija, detoksikacija i rekreacija. U okviru naših wellness i spa usluga primenjuju se tretmani savremenim radiofrekvencijskim GreenIRF aparatom, Green-press aparatom, različite vrste masaže, boravak u body-therm kabini, u zatvorenom bazenu, masaže u bisernoj ili masažnoj kadi, relaksacija na tepidarijumu ili toplom krevetu, kao i druge vrste relaksacije, vežbe disanja, uz individualno prilagođenu ishranu. U Banji se, uz pesmu ptica, šetnjama po parku i među cvetnim lejama uz zvuk fontane, meditira i opušta svaki naš gost.

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Specijalna bolnica za progresivne mišićne i neuromišićne bolesti

Novopazarska banja

Preporučuje se za Neuromišićne bolesti, reumatska oboljenja, išijas, sportske i druge povrede, stanja posle moždanog udara, kožne i ginekološke bolesti. Prirodni lekoviti faktori “Novopazarska Banja“ je bogata izvorima termomineralnih voda čija je temperatura na izvorištu 52°C. Načini lečenja Lečenje se obavlja u Specijalnoj bolnici za lečenje progresivnih mišićnih i neuromišićnih bolesti “Novopazarska Banja”, koja je dobila status specijalne bolnice 1993. godine. U lečenju se primenjuju najsavremeniji aparati za fizikalnu terapiju, kojim rukovodi visokostručno osposobljeni kadar. Prirodne vrednosti u okolini Ova banja je okružena planinama Golija i Rogozna, pogodne za izlete i rekreaciju. Kulturno-istorijski spomenici u okolini U neposrednoj blizini „Novopazarske Banje“ nalaze se manastiri Sopoćani, Ðurdevi stupovi i stari grad Ras. Interesantne su i ambijentalne vrednosti grada Novog Pazara.

 Tel. +381 20 313-655  https://www.novopazarskabanja.com

Z D R AV S T V O - S R B I J A

„Merkur” tradicionalno na Sajmu turizma u Novom Sadu

“Specijalni paketi za odmor i kontrolu zdravlja”

večanom ceremonijom, sa početkom u 10 časova, ministar trgovine, turizma i telekomunikacija Rasim Ljajić otvorio je 52. međunarodni Sajam turizma u Novom Sadu, koji se održava od 3. do 5. oktobra. Zdravstveni i spa centar “Merkur” već tradicionalno predstavilja ponude za predstojeći period, uz prigodan prateći program za sve prisutne. Na štandu su, uz menadžment “Merkura”, prisutni i lekari, kao i predstavnici Udruženja za borbu protiv dijabetesa, predstavnici radnih organizacija u cilju sklapanja i održavanja već postojeće uspešne saradnje. U okviru sajamskog segmenta B2B sastanaka veliko interesovanje za ponudu “Merkura” pokazale su turističke agencije i tur-operateri iz inostranstva, kao i veliki broj predstavnika medija. Tokom trajanja Sajma, svi posetioci “Merkurovog” štanda imali su priliku da se upoznaju sa novinama i aktuelnostima koje ovaj centar ima u ponudi. Za sezonu decembar 2019 – mart 2020. godine kreirani su spe-

Pripremila: Bojana Beljić, master ing. organizacionih nauka, PR i referent marketinga

cijalni paketi, koji nude mogućnost odmora i brige o zdravlju u Vrnjačkoj Banji po najboljim uslovima i povoljnim cenama. Osmišljeni su kako bi pomogli ljudima da otputuju u Vrnjačku Banju i brinu o svom zdravlju i lepoti. Bilo da je cilj boravka u “Merkuru” korišćenje medicinskih tretmana ili spa sadržaja, svaki od ovih paketa uključuje specijalno kombinovane usluge vrhunske medici-

ne, tretmana mineralnom vodom i blatom, masaža i wellness sadržaja. Uz popuste i do 17% u odnosu na redovan cenovnik i dodatni popust od 5% na rani buking Vrnjačka Banja i “Merkur” daju opciju savršenog odmora i brige o zdravlju početkom 2020. godine. Ovo je moderna prezentacija “Merkura”, kao savremene zdravstvene ustanove koja je uspela da spoji tradiciju lečenja prirodnim faktorom sa najmodernijom dijagnostikom, kvalitetnom opremom, obučenim kadrovima i atraktivnim programima. Banjski, wellness i spa turizam glavne su teme 52. međunarodnog sajma turizma, a Vrnjačka Banja kao najveće banjsko mesto u Srbiji sa tradicijom od preko 150 godina turizma i “Merkur” kao nosilac zdravstvene i spa podude, imaće adekvatnu i zanimljivu prezentaciju. Koncepcijski, ovaj događaj redefinisan je u Sajam receptivnog turizma u čijem centru je turista za kojeg se kreira ponuda zasnovana na savremenim motivima, očekivanjima i iskustvima. 61

Vesti iz VMA

Z D R AV S T V O - S R B I J A

pasan trend kod mladih koji prijavljuju američki centri za kontrolu trovanja aktuelan je poslednjih nekoliko godina, a odnosi se na konzumiranje paketića sa koncentrovanim deterdžentom. Tokom 2017. godine Američka asocijacija centara za kontrolu trovanja je registrovala preko 10.000 ekspozicija (ekspozicija je izlaganje, ali ako se jave simptomi i znaci to je trovanje), a od početka 2018. godine već 86 slučajeva trovanja. U Nacionalnom centru za kontrolu trovanja (NCKT) VMA do sada nije bilo ovakvih trovanja, iako se na godišnjem nivou medicinski zbrine oko 15 slučajeva trovanja deterdžentima. Za razliku od male dece, koja ove raznobojne paketiće sa deterdžentom zadesno pregrizu, misleći da je slatkiš, i na taj način dođu u kontakt sa njim, kod tinejdžera

je ovo postao bizaran trend koji shvataju kao izazov. Takozvani Tide Pods Challenge, sličan je ranijim opasnim izlaganjima drugim agensima, fizičkim i hemijskim agensima (ledena voda, cimet) o kojima su saznavali preko masovnih medija. Među njima je i inhalacija alkohola u cilju bržeg izazivanja efekta. To dovoljno govori o dvostrukoj ulozi interneta, koja se vezuje i za nove psihoaktivne supstance (sintetički kanabinoidi, sintetički katinoni i dr.), koje se na taj način reklamiraju, distribuiraju i prodaju. O opasnostima koje donosi dvostruka uloga interneta govori i iskustvo NCKT VMA u kojem je u avgustu 2017. godine lečena devojka koja je koristila tatulu (lat. Datura stramonium) u cilju izazivanja halucinacija. Ova biljka sadrži atropin, hioscijamin i skopolamin, koji imaju antiholinergički efekat. Nakon otpusta je svoje „iskustvo“ podelila na internetu što je u roku od nedelju dana povezano sa tri nova slučaja trovanja istom biljkom koja ima halucinogene efekte, a pacijenti su navodili da su o tome saznali baš iz njenog priloga. Pored toga, javljali su nam se lekari iz drugih zdravstvenih centara sa istim problemom. U najvećem broju slučajeva klinička slika trovanja u slučaju ingestije praškastih deterdženata je blaga, sa mučninom, povraćanjem i prolivastim stolicama. Duže izlaganje deterdžentima 62

Trovanja deterdžent-kapsulama Prof. dr Slavica Vučinić, načelnik Nacionalnog centra za kontrolu trovanja VMA

je najčešće praćeno znacima suve, ispucale kože i alergijom. Međutim, opisuju se i teža trovanja sa iritacijom respiratornog trakta, edemom pluća, komom, itd. To je, pre svega, posledica različitog sastava ovih preparata, ali i činjenice da se radi o visokokoncentrovanim oblicima. Kod svakog trovanja u kome se koristi više supstanca, pogotovo ako se radi o psihotropnim agensima, klinička slika može biti znatno teža.

Postupak u slučaju izlaganja U slučaju da dospe u oči, ispirati oči vodom tokom 15 minuta. Ako se proguta - ne izazivati povraćanje, već popiti jednu do dve čaše vode. Obratiti se lekaru ili pozvati Nacionalni centar za kontrolu trovanja VMA. Nacionalni centar za kontrolu trovanja VMA je jedina specijalizovana institucija u zemlji za prevenciju, dijagnostiku i lečenje akutnih trovanja različitim hemijskim sredstvima. Opremljen je najsavremenijim mehaničkim ventilatorima i monitoring sistemom za lečenje pacijenata sa najtežim trovanjima. Radi 24 sata tokom cele godine, a konsultaciju toksikologa je moguće dobiti i putem broja telefona 011 3608 440. Centar je ujedno informaciona podrška svim zdravstvenim ustanovama u zemlji u kojima se zbrinjavaju akutna trovanja lakše do srednje teškog stepena. Takođe, u NCKT se svakodnevno obezbeđuje

Međunarodna saradnja Vojnomedicinske akademije

Pukovnik prof. dr Miroslav Vukosavljević, načelnik Vojnomedicinske akademije Beograd

ojnomedicinska akademija intenzivno učestvuje u aktivnostima međunarodne saradnje u oblasti zdravstva, koja se ogleda kroz saradnju sa velikim brojem vojnih i civilnih zdravstvenih ustanova širom sveta. Vojnomedicinska akademija (VMA) je prepoznata kao vodeća ustanova ove vrste u regionu sa zavidnim ugledom

na svetskom nivou. Predstavnici VMA aktivni su i zapaženi učesnici svetskih i domaćih naučnih skupova, kongresa i konferencija. Medicinskom osoblju omogućeno je da se usavršavaju u najeminentnijim svetskim centrima, a vodeći svetski stručnjaci su gostujući profesori na VMA. Vojnomedicinska akademija sarađuje sa preko 40 država, regionalnih, evropskih i međunarodnih organizacija. Razmena iskustava i znanja iz oblasti lečenja, mogućnosti školovanja, usavršavanja i obuke pripadnika sanitetskih službi i zajedničko učestvovanje sanitetskih timova u mirovnim misijama najčešći su razlozi brojnih poseta stranih delegacija VMA. Teme interesovanja prilikom ovih susreta odnose se na lečenje, školovanje i naučnoistraživački rad, a posebno na jedinstvena iskustva zaposlenih na VMA u domenu ratne hirurgije, zbrinjavanja povređenih i obolelih u uslovima masovnih katastrofa i posttraumatskog stresnog sindroma.

Vesti iz VMA

visokospecijalizovana konsultativna podrška pedijatrijskoj službi u zemlji. Na godišnjem nivou obavi se oko 800 do 1000 konsultacija, od toga svakodnevno makar jedna vezana za trovanja u dece, kod koje su dominantna trovanja lekovima i kućnom hemijom.

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Važna novina u lečenju reumatoidnog artritisa?

Biološka terapija Pukovnik u penziji prof. dr Dušan Stefanović, Klinika za reumatologiju VMA

Učestalost trovanja U Klinici za urgentnu i kliničku toksikologiju Nacionalnog centra za kontrolu trovanja Vojnomedicinske akademije svake godine se zbog trovanja medicinski bude zbrinuto oko 4500 pacijenata, odraslih osoba i dece starije od 14 godina. Od toga preko 1250 trovanja lekovima, 190 trovanja gasovima, oko 80 trovanja pesticidima, 78 trovanja preparatima koji se koriste u domaćinstvu (oko 15 sa deterdžentima, ali se ne radi o Tide Pods), oko 400 trovanja sredstvima zloupotrebe itd. U grupi hospitalno lečenih najčešća su trovanja lekovima (>70%), kućnom hemijom (8,5%), pesticidima (4%) i otrovnim biljkama, a u ambulantnim uslovima se leče pacijenti sa akutnim trovanjem alkoholom i lekovima lakšeg stepena. Zimi se registruje više trovanja gasovima, a u kišnim periodima proleća i jeseni - gljivama.

eumatoidni artritis je hronična zapaljenjska reumatična bolest koja vrlo često dovodi do oštećenja zglobova, invalidnosti i skraćenja životnog veka obolelih. Danas još ne znamo šta izaziva ovu bolest, ali znamo da se zapaljenje, a potom i oštećenje zglobova, javlja kao posledica pogrešne reakcije imunskog sistema koji se, umesto da štiti organizam, nizom interreakcija tzv. imunokompetentnih ćelija (T i B limfocita), makrofaga, fibroblasta, sinoviocita, osteoklasta i osteoblasta okreće protiv njega. Pretpostavljamo da u Srbiji danas od reumatoidnog artritisa boluje oko 35000 ljudi, a ono što je dobro je da smo odnedavno u nekoliko centara (VMA, Reumatološki institut KC Srbije, Niška Banja, Novi Sad) u prilici da omogućimo lečenje ove bolesti biološkim lekovima

U poseti vojnom zdravstvu, 3. 10. 2019.

Načelnik sanitetske službe Mađarske

ačelnik Uprave za vojno zdravstvo brigadni general dr Uglješa Jovičić i načelnik Vojnomedicinske akademije pukovnik dr Miroslav Vukosavljević sastali su se sa delegacijom Oružanih snaga Republike Mađarske, koju je predvodio načelnik sanitetske službe brigadni general dr Ištvan Kopčo. Sastanku, održanom u cilju sagledavanja mogućnosti unapređenja voj-

ili ciljnom terapijom koja je napravila ogroman pomak u odnosu na klasično lečenje. Naime, sa razvojem molekularne biologije omogućeno je stvaranje proteina koji su u stanju da blokiraju pojedine činioce imunološkog sistema (T i B limfocite, zapaljenjske citokine njihove posrednike) koji se okrenu protiv organizma. Danas imamo na raspolaganju rituksimab-MabTheru i etanercept-Enbrel koje najčešće primenjujemo u kombinaciji sa metotreksatom. Ovi tzv. biološki lekovi se primenjuju u vidu intravenskih infuzija ili potkožnih injekcija, brzo smiruju aktivnu bolest, zaustavljaju radiografsku progresiju oštećenje zglobova i značajno poboljšavaju kvalitet života. Adekvatno odabrani pacijenti (o detaljima se možete raspitati kod svog reumatologa) ih mogu dobiti na teret Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje. Deo razgovora posvećen je temama od posebnog interesa, kao što su iskustva iz mirovnih misija, a zaključeno je da postoje značajni potencijali za unapređenje saradnje u oblasti vojne medicine. Nakon sastanka, general Kopčo održao je predavanje na temu operativne logističke podrške u mirovnim operacijama. Delegacija Mađarske posetu je završila obilaskom organizacijskih jedinica VMA kako bi se bliže upoznala sa tehničkom opremljenošću i organizacijom rada Klinike za kardiologiju i urgentnu internu medicinu, Centra za hiperbaričnu medicinu i Instituta za radiologiju.

nomedicinske saradnje, je prisustvovao i dekan Medicinskog fakulteta VMA pukovnik dr Tihomir Ilić. Tokom razgovora gostima su predstavljeni kapaciteti i delokrug rada vojnozdravstvenog sistema, a posebno interesovanje vladalo je za organizaciju službe lečenja u VMA, kao i neophodnu logističku podršku. Bilo je reči i o formiranju i usavršavanju medicinskog kadra na Medicinskom fakultetu VMA. 63

Vesti iz VMA

Z D R AV S T V O - S R B I J A

irektor Glavne vojne bolnice Narodnooslobodilačke armije Kine general-potpukovnik Ren Guokuan (Ren Guoquan) posetio je Vojnomedicinsku akademiju, gde sa sastao sa načelnikom Uprave za vojno zdravstvo brigadnim generalom dr sc. med. Uglješom Jovičićem i načelnikom Vojnomedicinske akademije pukovnikom prof. dr Miroslavom Vukosavljevićem. Na sastanku je bilo reči o proširenju saradnje u oblasti vojne medicine između Srbije i Kine, u skladu sa memorandumom o saradnji, nedavno potpisanim za vreme posete potpredsednika Centralne vojne komisije NR Kine generala Džanga Jousjaoa našoj zemlji. Generalu Guokuanu predstavljen je rad ekspertskih grupa koje su tokom prethodnih dana zajedno sa predstavnicima VMA sagledavale kapacitete za izgradnju Centra za tradicionalnu kinesku medicinu u VMA, kao i mogućnosti po pitanju pružanja logističke podrške, nabavke medicinske opreme i edukacije kadra. Načelnik VMA pukovnik prof. dr Miroslav Vukosavljević zahvalio je kineskoj delegaciji na poseti i istakao da je sve što je prethodno dogovoreno na državnom i vojnom vrhu već implementirano. - Vojnomedicinska akademija i Uprava za vojno zdravstvo učiniće sve da se program Centra za tradicionalnu kinesku medicinu u VMA realizuje po dogovoru, ali to je samo početak naše saradnje i uveren sam da ćemo se uskoro okupiti opet da razmatramo druge programe i oblike saradnje - istakao je pukovnik prof. dr Vukosavljević. General Guokuan rekao je da je delegacija Glavne vojne bolnice Narodnooslobodilačke armije Kine tokom boravka imala priliku da sa srpskim kolegama razmeni iskustva i stekne bolji uvid o budućem izgledu Centra za tradicionalnu kinesku medicinu u VMA.

VMA Beograd, 16. 9. 2019.

Poseta delegacije Glavne vojne bolnice NOA Kine

Lekari Klinike za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Vojnomedicinske akademije doc. dr Zorica Brdareski i dr Vesna Pejović učestvovale su na simpozijumu iz oblasti tradicionalne kineske medicine održanom oktobra 2018. godine u Ćingdaou, NR Kina.

- Želimo da produbimo tradicionalno prijateljstvo između naše dve vojske i uspešnu realizaciju ovog projekta, ali i da proširimo našu saradnju, naročito u oblasti vojne medicine. Želimo, takođe, da zajedničkim trudom realizujemo sve dogovore koji su postignuti između rukovodstava naše dve zemlje i naših vojski - rekao je general Guokuan.

Čelično prijateljstvo naroda Srbije i Kine U okviru zvanične petodnevne posete delegacije Narodne Republike Kine Republici Srbiji 6. Septembra , u Palati „Srbija“ predvođene potpredsednikom Centralne vojne komisije generalom Džangom Jousjaom. 64

Na sastanku je bilo reči i o održavanju prve zajedničke bilateralne vežbe pripadnika dve vojske, koja bi dodatno doprinela daljem razvoju vojno-vojne saradnje i saradnji u oblasti vojne medicine. Nakon sastanka ministra Vulina i generala Jousjaoa, usledilo je potpisivanje Memoranduma o formiranju Centra tradicionalne kineske medicine na VMA. U ime Republike Srbije Memorandum je potpisao načelnik Uprave za vojno zdravstvo brigadni general Uglješa Jovičić, a u ime NR Kine direktor Biroa za zdravstvo general-major Čen Jingjuan. Formiranje medicinskog centra za tradicionalnu kinesku medicinu i akupunkturu u obostranom je interesu i predstavljaće pokretač daljeg unapređenja saradnje u ovoj oblasti.

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Evropski forum Donna Srbija

Trka za lek Pripremio: Rade-Radenko Karalilć

rka za lek, jedinstven i najveći međunarodni netakmičarski sportski događaj, održana je na Adi Ciganliji u Beogradu pod pokroviteljstvom NjKV princeze Katarine, Grada Beograda, Ministarstva zdravlja Republike Srbije i Instituta za onkologiju i radiologiju Srbije. Manifestaciju je prvi put u našoj zemlji organizovao Evropski forum Donna Srbija. Tokom svečanog otvaranja, NjKV princeza Katarina je u svom govoru istakla: „Radujem se što ću učestvovati u prvom događaju „Trka za lek“ u našoj zemlji. Moj muž i ja smo imali to zadovoljstvo da budemo deo ovog događaja u Vašingtonu 2009. godine, na poziv tadašnjeg potpredsednika Sjedinjenih Američkih Država Džoa Bajdena i njegove žene. Zajedno sa tadašnjim potpredsednikom Bajdenom, njegovom ženom Džil i ambasadorkom Nensi Brinker ispred Komen fondacije, moj muž i ja smo hodali sa preko 50.000 ljudi.“ Znajući koliko se NjKV princeza Katarina trudi da pomogne i edukuje ljude u Srbiji o raku dojke, tadašnji potpredsednik Džo Bajden je od nje zatražio da održi govor o raku dojke, zajedno sa njim, njegovom ženom Džil i ambasadorkom Nensi Brinker ispred Komen fondacije. Nensi Brinker, koja je osmislila do66

gađaj „Trka za lek“, takođe je osnovala i „Susan G. Komen Breast Cancer“ fondaciju 1982. godine u spomen na svoju sestru koja je pre toga umrla od ove opake bolesti. NjKV prestolonaslednik Aleksandar i princeza Katarina su ugostili Nensi Brinker i njenog sina u Kraljevskom dvoru u Beogradu. Njihova kraljevska visočanstva gaje veliko divljenje za ambasadorku Nensi Brinker i njen rad. Događaj, koji predstavlja uvod u Međunarodni mesec borbe protiv raka dojke, posvećen je osnaživanju i podizanju svesti žena i celog društva u borbi protiv raka dojke, kao i sećanju na one koji su izgubili bitku sa ovom bolešću. Organizovan je širom sveta u više od 150 gradova, uključujući Njujork, Čikago, Rim, Atinu, Porto, Bukurešt, Brisel i mnoge druge. Ove godine, na isti datum, trka je održana u još 17 gradova u Evropi. Pored trke, u sklopu manifestacije organizovan je i edukativni, muzički i zabavni program, u kome su učestvovali umetnik Ljuba Ninković, vokalni solista Ljiljana Filimonović, Nina Dimitrijević i Body fit centar, kao i škola salse Ane Radovanović i kluba AGUA. Završetak pograma označio je predivni prikaz balona na nebu, puštenih u znak sećanja na žene koje su izgubile bitku sa rakom dojke.

jeno kraljevsko visočanstvo princeza Katarina i dr Gorana Kuka Epstin iz Majamija zvanično su uručile opremu za skrining sluha kod novorođene dece, invalidska kolica, mašinu za sukciju krvnog pritiska, mobilni uređaj za merenje krvnog pritiska i stalke za infuziju porodilištu Kliničkog centra “Dr Dragiša Mišović” u Beogradu u vrednosti oko 12.000 evra. Dr Gorana Kuka Epstin je rođena u Beogradu, gde je pohađala osnovnu školu i gimnaziju, a potom diplomirala na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Po diplomiranju, obavezni lekarski staž je obavila u KBC “Dragiša Mišović”, a specijalizirala je plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju. U Ameriku se preselila 2014. i priključila se Fondaciji za plastičnu hirurgiju i transplantaciju kose. „Zahvaljujem se doktorki Gorani Kuki Epstin, koja, iako živi daleko, nikad ne zaboravlja svoju zemlju. Nadam se da će ova oprema unaprediti rad Instituta i poboljšati negu majki i njihovih beba,”– istakla je princeza Katarina u svom govoru.

Prof. dr Vladimir Đukić, direktor Kliničko-bolničkog centra “Dr Dragiša Mišović”, i dr Slađana Mihajlović, upravnica Porodilišta, kao i celokupno medicinsko osoblje Instituta, zahvalili su princezi Katarini i dr Kuka Epstin na donaciji i pruženoj pomoći. U pratnji NJKV princeze Katarine i dr Kuka Epstajn bio je i suprug dr Kuka Epstin dr Džefri Epstin, plastični hirurg iz Majamija na Floridi.

Centar za odrasla i stara lica „Bežanijska kosa“

NJKV princeza Katarina zvanično je isporučila Centru za odrasla i stara lica „Bežanijska kosa“ u Beogradu mobilni uređaj za krvni pritisak, pregledne stolove, hodalice, medicinski potrošni

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Njeno Kraljevsko Visočanstvo

Donacije Fondacije princeze Katarine Pripremio: Radenko-Rade Karalić

Katarina u svom govoru. Doc. dr Zoran Gojković, pokrajinski sekretar za zdravstvo Vojvodine, prisustvovao je isporuci u Institutu za plućne bolesti u Sremskoj Kamenici. Nakon toga, NjKV princeza Katarina posetila je Opštu bolnicu u Somboru i, u prisustvu gradonačelnice Sombora gospođe Dušanke Golubović, uručila 10 električnih kreveta i ostalu medicinsku opremu u vrednosti od oko 30.000 evra. Ova donacija je takođe omogućena uz pomoć Projekta CURE, humanitarne organizacije iz Denvera u Koloradu.

Opštoj bolnici u Čačku

“Toyota Verso” 2.2 D-CAT

ondacija NjKV princeze Katarine, u prisustvu g. Roberta Lukića, generalnog direktora kompanije “Tojota” Srbija, isporučila je vozilo TOYOTA VERSO 2.2 D-CAT Opštoj bolnici u Čačku, u vrednosti od 10.000 evra, za prevoz pacijenata iz Čačka i okoline u bolnicu, radi hemoterapije i dijalize, ali i za druge potrebe bolnice. „Moja poslednja poseta ovoj bolnici bila je pre samo mesec dana, kada sam isporučila medicinsku opremu u vrednosti od 40.000 evra. Tada sam saznala za hitne potrebe za ovim vozilom. Zahvaljujem gospodinu Lukiću, direktoru kompanije materijal i drugu medicinsku opremu u vrednosti od oko 12 000 evra. Ova donacija omogućena je uz pomoć projekta CURE, dobrotvorne organizacije iz Denvera, Colorado. “Jako sam srećna što mogu da dostavim preko potrebnu medicinsku opremu najznačajnijem Centru za odrasla i stara lica u našoj zemlji. Stariji ljudi zaslužuju dobru negu i pažnju i drago mi je ako ova donacija tome može da doprinese,” rekla je princeza Katarina u svom govoru.

Institutu za plućne bolesti u Sremskoj Kamenici Uručeno je10 električnih kreveta za jedinicu intenzivne nege - donaciju humanitarne organizacije Project C.U.R.E iz Denvera, u državi Kolorado - Institutu za plućne bolesti u Sremskoj Kamenici, u vrednosti od 27.500 evra. „Zadovoljstvo mi je što mogu da dostavim ovu vrednu pomoć renomiranom Institutu,“ rekla je NJKV princeza

“Toyota” Srbija, koji je bio voljan da pomogne mojoj fondaciji, zahvaljujući čemu smo vrlo brzo reagovali i drago mi je što smo mogli da isporučimo ovu dragocenu donaciju koja će se koristiti za prevoz pacijenata iz Čačka i okoline na hemoterapiju i dijalizu do bolnice. Ovo je dobar primer kako zajednički napori mogu da imaju veliki uticaj“ - rekla je NjKV princeza Katarina u svom govoru. Gospodin Lukić, generalni direktor “Toyota” Srbije, rekao je u svom obraćanju: „Kao društveno odgovorna kompanija čija je globalna inicijativa „Mobilnost za sve“, sa zadovoljstvom smo prihvatili poziv NJKV princeze Katarine za donaciju bolnici u Čačku. Izuzetno cenimo napore Fondacije za pomoć našim građanima i nadamo se da ćemo moći da pomognemo i u budućnosti.” Uručivanju ove donacije prisustvovale su i gospođa Maruška Topalović, poslovna žena iz Čačka, i gospođa Beatris Grozdanić. Zajednički je rečeno da je doprinos NjKV princeze Katarine i njene fondacije Opštoj bolnici u Čačku bio ogroman i da je saradnja potrebna i u budućnosti. 67

Z D R AV S T V O - S R B I J A

akon o zdravstvenoj zaštiti Republike Srbije (“Službeni glasnik RS”, br. 25/2019), kao i prethodno važeći, posebnim poglavljem reguliše utvrđivanje vremena i uzroka smrti i obdukcije umrlih lica. Utvrđivanje smrti i izdavanje Potvrde o smrti (dokumenta na osnovu kojeg se izdaje umrlica i odobrava sahrana), specifičan je složen i veoma odgovoran lekarski posao. Posebno emocionalno stanje familije, rodbine ili prijatelja preminulog pacijenta iziskuje od lekara i drugih zaposlenih strpljivost, samokontrolu i spremnost da u svakom pogledu pomognu u maksimalnim granicama svojih mogućnosti. Zakonom je regulisano da se za svako umrlo lice utvrđuje vreme i uzrok smrti, na osnovu neposrednog pregleda umrlog lica. Za lica umrla u zdravstvenoj ustanovi, vreme i uzrok smrti utvrđuje se u zdravstvenoj ustanovi i o tome obaveštava nadležni organ jedinice lokalne samouprave, u skladu sa zakonom. Medicinski kriterijumi, način i uslovi za utvrđivanje smrti, uređuju se zakonom kojim se uređuje presađivanje ljudskih organa, kao i propisima donetim za sprovođenje tog zakona. Umrlica je javna isprava sa zakonskom važnošću pred svim sudovima. Sama ova činjenica – da se na osnovu nje može prekinuti progon lica, naplatiti premija osiguranja, osloboditi materijalna obaveza i dr. – dovoljno ukazuje na važnost ovog dokumenta i na tačnost upisanih podataka o smrti lica koje je lekarski pregledano. Doktor medicine koji vrši neposredan pregled umrlog lica radi utvrđivanja vremena i uzroka smrti, bilo da je smrt nastupila u zdravstvenoj ustanovi ili na nekom drugom mestu, dužan je da bez odlaganja o smrtnom slučaju obavesti nadležnu organizacionu jedinicu ministarstva nadležnog za unutrašnje poslove, ako: 1) nije u mogućnosti da utvrdi identitet umrlog lica; 2) pregledom umrlog lica utvrdi povrede ili na drugi način posumnja u nasilnu smrt; i 3) na osnovu raspoloživih medicinskih činjenica nije moguće utvrditi uzrok smrti. U ovim slučajevima doktor medicine koji vrši neposredan pregled umrlog lica neće izdati potvrdu o smrti, dok nadležni organ ne donese odluku u vezi sa obdukcijom. Zdravstvena ustanova je dužna da obavesti punoletnog člana porodice o vremenu smrti, a nadležni doktor medicine o uzroku smrti pacijenta odmah, a najkasnije u roku od šest sati od utvr68

Medicina i pravo

Naknada štete zbog neutvrđivanja uzroka smrti

Ljubiša Živadinović, advokat, Beograd

đivanja smrti, kao i da obezbedi punoletnom članu porodice neposredan pristup telu umrlog lica radi provere identiteta. Član porodice može odbiti neposredan pristup telu umrlog lica, o čemu se sačinjava službena beleška, koju potpisuje član porodice umrlog lica. Kao posebna mera utvrđivanja uzroka i porekla smrti umrlih lica vrši se obdukcija. Obdukcija se obavezno vrši: 1) na licu umrlom u zdravstvenoj ustanovi ukoliko nije utvrđen uzrok smrti; 2) ako smrt, čiji uzrok nije moguće jasno utvrditi iz postojeće medicinske dokumentacije, nastupi u roku od 24 sata od prijema lica u zdravstvenu ustanovu; 3) na mrtvorođenom detetu i novorođenčetu koje je umrlo u zdravstvenoj ustanovi odmah nakon rođenja ili tokom lečenja; 4) na zahtev doktora medicine koji je lečio umrlo lice; 5) na zahtev doktora medicine određenog za stručno utvrđivanje vremena i uzroka smrti od strane nadležnog organa opštine, odnosno grada; 6) kada je to od posebnog značaja za zaštitu zdravlja građana ili kada to nalažu epidemiološki ili sanitarni razlozi; 7) na zahtev nadležnog organa, u skladu sa zakonom; 8) na zahtev člana uže porodice umrlog lica; 9) ako smrt nastupi u toku dijagnostičkog ili terapijskog postupka, kao i nakon ovog postupka ukoliko postoji osnov sumnje da je smrt nastupila u vezi sa izvršenim postupkom; 10) u slučaju smrti lica umrlih u stacionarnoj zdravstvenoj usta-

novi ili organizacionom delu stacionarne zdravstvene ustanove u kojoj se obavljaju specijalističko-konsultativni pregledi i bolničko lečenje lica sa mentalnim smetnjama, kao i u slučaju smrti pritvorenih i osuđenih lica; 11) u slučaju smrti lica koje je u vreme nastupanja smrtnog ishoda bilo uključeno u kliničko ispitivanje lekova ili drugo medicinsko istraživanje; 12) u slučaju smrti lica čiji se delovi tela mogu uzimati radi presađivanja u svrhu lečenja, u skladu sa zakonom. Zahtev za obdukciju može opozvati isključivo lice ili organ koji je obdukciju i zahtevao, ukoliko su prestali razlozi za vršenje obdukcije. Sudska praksa Zdravstvena ustanova koja propusti da obaveznom obdukcijom utvrdi uzrok smrti pacijenta preminulog u zdravstvenoj ustanovi odgovara za štetu zbog nezakonitog i nepravilnog rada, jer bliski srodnici imaju pravo da saznaju uzrok njegove smrti i pravo da neizvesnost u pogledu ovih okolnosti ne traje neuobičajeno dugo. Iz obrazloženja: “Sada pokojni D. K, rođen 1962. godine, primljen je na hirurško odeljenje tuženog zbog stomačnih tegoba i potom 27.6.2001. godine operisan, ali je 3.7.2001. godine tokom lečenja (reope-

Z D R AV S T V O - S R B I J A

racije) preminuo. Sahranjen je bez potvrde o smrti, a izveštaj o smrti tuženi je sastavio naknadno 11.9.2001. godine, s tim što je, u međuvremenu, 24.7.2001. godine tuženi dodelio porodici pokojnog D.K. 10.000,00 dinara. Osim toga, iz izveštaja Zavoda za sudsku medicinu u ... od 28.9.2004. godine proizlazi da se sa sudsko-medicinskog stanovišta neposredni uzrok njegove smrti sa sigurnošću ne može utvrditi jer obdukcija nije izvršena. Imajući u vidu sve navedene okolnosti, Vrhovni sud nalazi da se zbog propusta tuženog u postupku utvrđivanja uzroka smrti sada pokojnog D.K. s obzirom na to da obdukcija, iako obavezna - nije izvršena i da je izveštaj o njegovoj smrti koja se dogodila 3.7.2001. godi-

ne sastavljen tek 11.9.2001. godine, za sada se ne može pouzdano - van svake razumne sumnje, zaključiti ni da li je tokom njegovog lečenja postupano prema standardnim pravilima medicinske struke, jer od ovih okolnosti zavisi odluka o isključenju odgovornosti tuženog za naknadu ove štete tužiocima. Iako su tužilje kao bliski srodnici sada pokojnog D.K. mogle zahtevati obdukciju radi utvrđivanja uzroka njegove smrti, to ne isključuje obavezu tuženog da uzrok smrti pacijenta preminulog u ovoj zdravstvenoj ustanovi utvrđuje obaveznom obdukcijom, budući da je postupak utvrđivanja smrti pacijenta propisan zakonom izostao i da je izveštaj o smrti sada pokojnog D.K. sačinjen naknadno.

Zato i ovakav protivpravni postupak tuženog, ako je učinjen, može biti dovoljan za zasnivanje odgovornosti tuženog za naknadu štete u smislu člana 170. i 171. ZOO bez obzira na to da li je smrt pacijenta uzrokovana lekarskom greškom ili ne, budući da tužilje kao bliski srodnici umrlog lica imaju pravo da saznaju uzrok njegove smrti, a neizvesnost u pogledu ovih okolnosti ne sme trajati neuobičajeno dugo. (Izvor Intermex, Sudska praksa, iz rešenja Vrhovnog suda Srbije, Rev. 1000/06 od 14. septembra 2006. godine) - Bilten sudske prakse Vrhovnog suda Srbije, br. 2/2007, Intermex, Beograd, autor sentence: Snežana Andrejević, sudija Vrhovnog suda Srbije.

http://kim.sld.org.rs

Preuzeto iz:

Z D R AV S T V O - S R B I J A

Broj 126, godina XI, oktobar 2019.

smi sajam medicine ove godine realizovan je u podgoričkom Hotelu „Hilton”. Bio je to trodnevni događaj, održan 3-5. oktobra. Učešće u njemu uzele su krovne zdravstvene institucije i ustanove, tradicionalni saradnici projekta MedicalCG (Institut za javno zdravlje, Fond za zdravstveno osiguranje, Agencija za ljekove i medicinska sredstva, Klinički centar CG), više domova zdravlja, privatnih zdravstvenih ustanova, farmaceutskih kompanija i veledrogerija. Na Sajmu je učestvovalo i više zdravstvenih udruženja, kao i udruženja pacijenata. Stručnim dijelom skupa rukovodio je Naučni odbor sajma (prof. dr Vesna Miranović, predsjednica Odbora, prof. dr Agima Ljaljević, prof. dr Filip Vukmirović, prof. dr Zorica Potpara, i doc. dr sc. med. Majda Šahman Zaimović. Sertifikovanje učešća vršile Ljekarska i Farmaceutska komora Crne Gore, kao i Komora fizioterapeuta Crne Gore. Pokrovitelj skupa bilo je Ministarstvo zdravlja Crne Gore. Crnogorski zdravstveni sistem ima čime da se pohvali Poželjevši srdačnu dobrodošlicu u ime organizatora Sajma, direktorica Osmog sajma medicine Slavica Pantelić posebnu zahvalnost uputila je pokrovitelju skupa Ministarstvu zdravlja Crne Gore, Naučnom odboru Sajma i strukovnim komorama koje sertifikuju skup. − Opštu javnost očekuje puno korisnih informacija za očuvanje zdravlja, te je ovo još jedna prilika da se sa stručnjacima savjetuju po mnogim zdravstvenim pitanjima. Proširili smo segment po pitanju mnogih zdravstvenih usluga kada je u pitanju opšta javnost, tako da se nadamo da će se i oni odazvati u velikom broju – istakla je ovom prilikom Pantelićeva. Izražavajući uvjerenje da je Sajam dobra prilika za dodatnu edukaciju zdravstvenih radnika, ona je istakla i da je

U podgoričkom Hotelu “Hilton” realizovan Osmi sajam medicine

Po osmi put crnogorska medicina na okupu činjenica da se crnogorski zdravstveni sistem ima čime hvaliti. U cilju predstavljanja efekata tog rada ona je pozvala na obilazak prezentacija učesnika Sajma. Učesnicima skupa ovom prilikom su se obratili i prof. dr Agima Ljaljević, predstavnica Naučnog odbora Sajma, i dr Miro Knežević, predstavnik Ministarstva zdravlja.

Prof. dr Agima Ljaljević: Sajam − tradicionalno dobro mjesto za učešće Čast mi je i zadovoljstvo da učestvujem u otvaranju Osmog sajma medicine, jer Sajam medicine već duži niz godina predstavlja dobro mjesto na kome se okupljaju i zdravstveni profesionalci i korisnici zdravstvenih usluga. Ovo je dobra prilika da eminentni stručnjaci iz sektora crnogorskog zdravstva koji rade na različitim nivoima zdravstvene zaštite i pružaju svoje usluge različitim populacionim grupama, razmijene svoja znanja i iskustva i predstave javnosti, odnosno svojim korisnicima, nova naučna dostignuća i savremene tehnologije. Na ovom sajmu raspravljaće se na različite teme. Govoriće se o različitim aspektima promocije zdravlja, primordijalne prevencije, prevencije ranog otkrivanja i tretmana bolesti kao i rehabilitacije. Osim toga govoriće se i o različitim determinantama zdravlja. Govoriće se o komponentama koje utiču na kvalitet života, organizaciji zdravstvenog sistema, a govoriće se i o novim savremenim pri-

Z D R AV S T V O - C R N A G O R A

stupima u tretmanima osnovnih bolesti na morbiditetnim i mortalitetnim listama. Osim toga, specifičnost ovog osmog sajma je u tome što će se sastati sve četiri strukovne komore i na okruglom stolu razgovaraće o temama koje su od zajedničkog interesa. Ja želim ovom prilikom da se zahvalim svim učesnicima, da im poželim uspješan rad, želim da korisnici imaju satisfakciju što su posjetili Osmi sajam, a želim i da se zahvalim Medikalu što već duži niz godina ulaže ogromni napor da organizuje ovakve sastanke na radost svih nas. Dr Miro Knežević zvanično otvorio Osmi sajam medicine Zadovoljstvo mi je da vas pozdravim danas u ime Ministarstva zdravlja i svoje lično, da poželim dobrodošlicu na Osmi sajam medicine koji organizuje Časopis Medikal. Časopis Medikal od svog nastanka u kontinuitetu i sa visokom profesionalnošću prati aktivnosti, projekte i razvoj crnogorskog zdravstvenog sistema i sa posebnom pažnjom afirmiše medicinske profesionalce i oblasti kojima se bave. Takođe, izvor je najaktuelnijih dešavanja u svijetu medicine, ali i tekstova u kojima se čitaoci informišu o oblastima, bolestima koje najviše opterećuju opštu populaciju, ali i najsavremenijim dostignućima farmacije. Medikal je dugogodišnji partner Ministarstva zdravlja, ali i dugogodišnji partner svih čitalaca koje interesuju aktuelne informacije iz svijeta medicine. Uvažene kolege, sprovodioci politike Vlade Crne Gore, Ministarstvo zdravlja je posebno posvećeno kvalitetnoj i dostupnoj zdravstvenoj zaštiti u čijem središtu je zadovoljan pacijent. U saradnji sa institucijama zdravstvenog sistema

uspješno sprovodimo definisane reformske procese, ali s posebnom brigom radimo na poboljšanju uslova za rad svih zaposlenih u zdravstvenom sistemu kroz prostepeno tehnološko osavremenjavanje i osavremenjavanje svih segmenata rada. Svi ti procesi vođeni su onim što je definisano kao imperativ rada, a to je jačanje povjerenja u zdravstveni sistem. Pacijent u centru sistema i briga o njegovom zdravlju zadatak su na kojem istrajavamo, dok je briga o edukaciji kadra u vrhu prioriteta zdravstvenog resora. Namjera države da ulaže u budućnost zdravstvenog sistema iskazana je i kroz obezbjeđenje 1.4 miliona € za kontinuiranu medicinsku edukaciju prethodne dvije godine, ali i 500.000 za tekuću godinu. Kroz ovaj program edukacije prošlo je blizu 3.800 zdravstvenih radnika i saradnika. Stalni napredak medicine i usavršavnje ljekara prati kontinurano ulaganje u medicinsku opremu i objekte. U tom smislu, od 11,800.000 €, koliko je država opredijela za nabavku opreme u prethodnom periodu, realizovano je blizu 93%. Za ovu godinu, za podršku tehnološkom razvoju zdravstve-

nih ustanova opredijeljeno je dodatnih 5 miliona € za nabavku opreme. Istovremeno, postoji niz ostvarenih modernizacija zdravstvenih objekata u čiju su izgradnju i adaptaciju uložena značajna sredstva. Crnogorski zdravstveni sistem ne izostaje kada je u pitanju savremena terapija. Našim osiguranicima kroz usvajanje i implementaciju nove liste ljekova omogućeno je da se liječe ljekovima novije generacije i uticali smo na smanjenje budžeta izdvajanjem iz džepa naših građana. U zdravstvu su izazovi konstantni, a reformski procesi neophodnost. Pozitivne ocjene daju nam vjetar u leđa da istrajemo u daljim reformama i uzvratimo na ukazano povjerenje. Obavezuju nas da posmatramo i adekvatno odgovorimo na sve impute koje dobijamo od stručne javnosti, ali i naših osiguranika. Dragi prijatelji, u ostvarivanju zajedničkog cilja značajno doprinose ovakvi stručni susreti. Ovo je prilika da se zahvalimo organizatoru i osnivaču Časopisu Medikal što iz godine u godinu okuplja profesionalce iz oblasti medicine i farmacije i nudi građanima mogućnost da se na jednom mjestu upoznaju sa novinama iz ove sfere. Želim vam uspješan rad i proglašavam Sajam otvorenim. Sajam posvećen svima − od najmlađih do najstarijih pacijenata Raznovrsni radni program Osmog sajma medicine započet je okruglim stolom koji je za temu imao uvođenje novih terapijskih protokola u zdravstveni sistem Crne Gore. Mišljenja u vezi sa ovim sučelili su prof. dr Gordana Mijović (Institut za javno zdravlje Crne Gore) i Mina Brajović (Svjetska zdravstvena organizacija). U okviru prve sesije Sajma predavači su govorili o regionalnom zdravstvenom razvojnom centru za nezarazne bolesti − dr Milica Stanišić, Insti-

Preuzeto iz:

Z D R AV S T V O - C R N A G O R A

tut za javno zdravlje Crne Gore, malignim neoplazmama u Crnoj Gori − dr Rajko Strahinja, Institut za javno zdravlje Crne Gore, skriningu grlića materice − prof. dr Aleksandra Vuksanović, Dom zdravlja − Podgorica, te skriningu raka debelog crijeva u Crnoj Gori od 2013-2019. god. − prim. dr sc. med. Đurđica Ostojić, Institut za javno zdravlje Crne Gore. Druga sesija imala je za teme: porast javnozdravstvenog značaja moždanih udara − dr Veselinka Beatović, Institut za javno zdravlje Crne Gore, originalnu dvojnu fiksnu kombinaciju u liječenju hipertenzije − dr sc. med. Mihailo Vukmirović, Klinički centar Crne Gore, originalnu trojnu fiksnu kombinaciju u liječenju hipertenzija − mr sc. med. dr Nebojša Bulatović, Klinički centar Crne Gore, ishranu u prevenciji kardiovaskularnih oboljenja − dr Snežana Labović Barjaktarović, Dom zdravlja u Baru. U okviru treće cjeline predavanja govoreno je o: adherenciji pacijenata sa astmom i HOBP-om − dr Jelena Borovinić Bojović, Klinički centar Crne Gore, tuberkulozi i mikrobiološkoj dijagnozi − dr Stevan Lučić, Specijalna bolnica za plućne bolesti „Dr Jovan Bulajić”, Brezovik, kao i o tretmanu u primarnoj zdravstvenoj zaštiti sleep apnee − dr Slaviša Rabrenović, Dom zdravlja Podgorica. Drugog dana Sajma realizovan je okrugli sto na temu nadležnosti i međusobne saradnje komora iz oblasti zdravstva u Crnoj Gori. Učesnici ovog skupa bili su predsjednici Ljekarske i Farmaceutske komora, kao i predstavnici Stomatološke i Komore fizioterapeuta Crne Gore. U nastavku su održana stručna predavanja na teme: značaj bolničkih infekcija − dr Miro Knežević, Ministarstvo zdravlja Crne Gore i nadzor nad influencom − dr sc. med. dr Božidarka Rakočević, Institut za javno zdravlje Crne 72

Gore. U okviru petog kruga predavanja govoreno je o zaštiti zdravlja najmlađe populacije: minimalno invazivnoj hirurgiji kod djece − dr Saša Radović, Klinički centar Crne Gore / IBD; dr Nemanja Vukčević, Klinički centar Crne Gore / IBD, terapiji spinalne muskularne atropije – dr Veselinka Đurišić, Klinički centar Crne Gore / IBD; dr Milena Adžić, Klinički centar Crne Gore / IBD, principima palijativnog liječenja djece u tercijarnoj ustanovi − dr Milica Gazivoda, Klinički centar Crne Gore / IBD, dojenju, kao vječitoj temi − dr Sanja Čizmović, Opšta bolnica – Nikšić, dojenju, kao hrani, lijeku i ljubavi − prim. dr Paša Divanović, Dom zdravlja – Podgorica. Školsko okruženje i zdravlje djece bilo je tema šeste sesije Sajma. O uticaju škole i roditelja na zdrave izbore djece govorila je dr Enisa Kujundžić, Institut za javno zdravlje Crne Gore, o savjetovališima za mlade i novim pravcima razvoja govorila je prim. dr Edita Bašović, Dom zdravlja – Podgorica, o trans mastima u ishrani djece − dr Zorica Đorđević, Institut za javno zdravlje Crne Gore, a o školskoj užini Gordana Zeković, predstavnica SSŠ „Sergije Stanić”. Završni sajamski dan započet je predavanjem Biljane Popović, sa Instituta za javno zdravlje Crne Gore koje je za temu imalo zdravstveno-vaspitni rad Centra za promociju zdravlja Instituta za javno zdravlje Crne Gore. U nastavku je govoreno o značaju upotrebe informatora za prevenciju i identifikovanje nasilja u porodici u zdravstvenom sistemu Crne Gore − dr Vilnerina Ramčilović, Institut za javno zdravlje Crne Gore, potrebama za edukacijom žena o zaštiti reproduktivnog zdravlja − dr Bojana Mirović, Dom zdravlja – Tivat, kao i legionarskoj bolesti i odgovoru sistema javnog zdravlja na tu

Broj 126, godina XI, oktobar 2019.

pojavu − dr sci. med. dr Sanja Medenica, Institut za javno zdravlje Crne Gore. U okviru Osmog sajma medicine bilo je riječi i u vezi sa estetskom medicinom. Principe antiejdžing stila života predstavila je dr Marina Delić, Institut „Dr Simo Milošević” – Igalo, o antiejdžing njezi kože govorila je mr ph. Maja Mijanović, DOO „Meditas” Podgorica, o botoksu − dr Svetlana Radović Vučeković, PZU „Med Tim”, Podgorica; dr Milomir Gačević, PZU „Adonis”, Beograd. U vezi sa podmlađivanjem ruku predavanje je imala doc. dr Branka Marković, Univerzitet u Beogradu, Fakultet za sport i fizičko vaspitanje, o tome gdje počinje hirurška a završava nehirurška estetska medicina govorili su dr Zoran Terzić, Klinički centar Crne Gore i dr Marinko Paunović, Klinički centar Crne Gore, a o njezi kože nakon invazivnih tretmana − mr ph. Maja Mijanović, „Meditas”. Sesijom posvećenom fizioterapiji završen je programski sadržaj Osmog sajma. Ovom prilikom aktivnosti Komore fizioterapeuta Crne Gore predstavila je Milica Pavićević, Stručna služba Komore fizioterapeuta Crne Gore, o fizičkoj aktivnosti u prevenciji osteoporoze govorila je mr Vesna Samardžić, specijalista primijenjene fizioterapije, o uticaju vitamina D na strukturu i funkciju skeletnih mišića − prof. dr Dijana Avdić, redovni profesor Univerziteta u Sarajevu, BiH. Specifičnosti šrot metode u tretmanu skolioza predstavio je dr Bojan Kraljević, specijalista primijenjene fizioterapije. Ergonomske probleme kod fizioterapeuta prikazao je mr Krsto Kovačević, specijalista primijenjene fizioterapije, o medicinskoj akupunkturi u fizioterapiji govorio je Savo Vujović, bečelor primijenjene fizioterapije, o standardim i protokolima u oblasti limfedema − Simo Bulajić, fizioterapeutski tehničar, a o rehabilitaciji djece sa cerebralnom paralizom po Bobat konceptu predavanje je imala Milena Mraković, specijalista primijenjene fizioterapije. Interesovanje od strane predstavnika medicinskih vlasti i zdravstvenog sistema, kao i značajna posjećenost Sajma od strane laičke javnosti i ove godine su bili pokazatelji značajne potrebe crnogorskog zdravstva za ovakvim događajima. U tom smislu, Osmi sajam medicine je, po ocjeni učesnika i posjetioca sajma, realizovan sa velikim uspjehom. Stručnoj i opštoj javnosti putem štandovskih prezentacija predstavilo se skoro pedeset učesnika iz oblasti zdravstva, medicine i farmacije, među kojima je bilo i nekoliko inostranih kompanija. A. Đ.

remijer Duško Marković otvorio je u Budvi međunarodnu konferenciju povodom početka druge faze projekta Međunarodnog instituta za održive tehnologije na prostoru Jugoistočne Evrope (SEEIIST) poručivši da je Vlada Crne Gore kada je prije gotovo tri godine inicirala ovaj projekat imala viziju, da su ovaj naučni projekat, od kojeg neće imati koristi samo građani Crne Gore već i cijelog Balkana, u međuvremenu podržali CERN, GSI i Međunarodna agencija za atomsku energiju, Evropska komisija te šest premijera država našeg regiona. - Ne gajimo iluziju da naše društvo samostalno može dati presudan doprinos globalnom napretku. Ali istovremeno naša je obaveza i opredjeljenje da život ljudi na ovom prostoru učinimo kvalitetnijim, a duži životni vijek onih koji se liječe od najtežih bolesti – sasvim izvjesnim. Crna Gora je izabrala put aktivne uloge u globalnom naučnom i civilizacijskom napretku ne čekajući da nam se savremena i inovativna rješenja poklanjaju ili da ona nas potraže na mapi naučno nerazvijenih država –

zabranim doktorima za djecu, patronažnim sestrama i ostalim uključenim u oblasti zdravstvene i socijalne zaštite neophodno je obezbijediti uslove da razvijaju kompetencije u skladu sa savremenim trendovima, a posebno je važno unapređivati znanja i sposobnosti onih koji pružaju usluge marginalizovanim grupama. To je saopštio direktor Doma zdravlja Podgorica dr Nebojša Kavarić, 18. Septembra, na otvaranju prve akreditovane obuke za stručno usavršavanje patronažnih sestara za pružanje podrške ranom razvoju djece sa posebnim akcentom na Rome i Egipćane. Dr Kavarić je kazao da je program obuke namijenjen patronažnim sestrama, izabranim doktorima za djecu, sa-

Z D R AV S T V O - C R N A G O R A

Budva, 18. septembar 2019.

Obilježen početak II faze Projekta SEEIIST

rekao je predsjednik Vlade Crne Gore, otvarajući skup. - Balkan više nema pravo da čeka da savremena tehnološka rješenja dođu do nas. Mlade i obrazovane ljude neće ovdje zadržati samo veće plate, bolji putevi ili nada u bolju budućnost. Trebaju

nam aktivna jezgra naučnoistraživačke misli, nova znanja i kredibilni međunarodni partneri – rekao je u Budvi, otvarajući međunarodnu konferenciju povodom početka druge faze projekta Međunarodnog instituta za održive tehnologije, predsjednik Vlade Crne Gore Duško Marković.

Akreditovana obuka znanja i sposobnosti

Stručno usavršavanje patronažnih zdravstvenih radnika radnicima u sektoru zdravstva i socijalne zaštite, kao i medijatorima. -Svrha obuke je unapređenje znanja i sposobnosti patronažnih sestara i ostalih profesionalaca sa posebnim osvrtom na kućne posjete u vezi sa zaštitom zdravlja djece i njihovih majki. Uzimajući u obzir da patronažna sestra počinje da sarađuje sa porodicom tokom prvog mjeseca rođenja djeteta, ona ima idealnu priliku da na vrijeme

uoči i skrene pažnju roditeljima na faktore rizika po zdravlje djeteta koje je identifikovala u porodičnom okruženju - pojasnio je dr Kavarić. On je kazao da je cilj da se, kroz kontinuiranu edukaciju, bar jednom godišnje za sve pružaoce zdravstvenih usluga djeci i majkama obezbijedi uniformnost i kvalitet upućivanja poruka i aktivnosti kada je u pitanju patronaža širom Crne Gore. - Izabranim doktorima za djecu, patronažnim sestrama i svim ostalim uključenim u oblasti zdravstvene i socijalne zaštite neophodno je obezbijediti uslove da razvijaju svoje kompetencije u skladu sa savremenim trendovima pružanja što kvalitetnije zdravstvene zaštite svojim korisnicima - istakao je dr Kavarić. Posebno je, kako je dodao, važno raditi na unapređivanju znanja i sposobnosti pružalaca usluga korisnicima koji pripadaju vulnerabilnim, a naročito marginalizovanim populacionim grupama. Medical CG

VI – ta Konferencija lekara opste/porodicne medicine Jugoistocne Evrope

14 – 17 Novembar 2019. Edirne, Turska

“Zdraviji Balkan za bolji svet”

Glavne teme: zdravstva za postizanje ciljeva primarne brige • Preventivne pristupe • Prikljucivanje snaga-zajednicki rad,za zajednicke ciljeve • Jacanje pacijenata izmedju porodicne medicine I zdravstvenih vlasti • Akutne bolesti • Kvalitet povezana sa zdravljem hronicnih pacijenata • Palijativna briga • Mentalno zdravlje • Briga pri umiranju pacijenata I sveobuhvatna briga clanovima porodice • Zajednicka resenja za zajednicke problem medju Balkanzkih zemalja • E- zdravstvo u radu porodicnog doktora • Ntegrirana/komplementarna medicina • Individualna briga preko zivotnog ciklusa kod posebnih grupa(adolescenata,ranjive kategorije,hendikepirane) • Saradnja izmedju porodicne medicine I Javnog

http://www.agpfmsee.com

GODINA VIII BROJ 89. OKTOBAR 2019.

N M K

vako društvo izdvaja značajna sredstva za naučna istraživanja jer ona vode opštem napretku i što su istraživanja razvijenija, stručnost u raznim domenima je na višem nivou, obrazovanje kvalitetnije, a društvo naprednije. Univerziteti i razne istraživačke ustanove su nosioci pomenutih istraživačkih zadataka. Ali, univerziteti su kombinacija nauke i obrazovanja; zato se kvalitet univerzitetskog nastavnika uglavnom procenjuje na osnovu njegovog naučnog dometa koji je glavna odlika kvaliteta tog učitelja. Glavni problem na univerzitetima i u drugim istraživačkim organizacijama je kako raspodeliti ograničena finansijska sredstva za naučna istraživanja da se ostvare kvalitetna istraživanja. Taj problem se u raznim zemljama rešava na različite načine. Međutim, svi polaze od procene kvaliteta naučnika i njegovih dosadašnjih istraživanja. Od pre više od jednog veka, kada su naučni časopisi postali nosioci širenja naučnih saopštenja i čuvari znanja, u njima objavljena istraživanja postala su glavni kriterijum za procenu vrednosti istraživanja, važan pokazatelj za izbor i napredovanje univerzitetskih nastavnika, prijem u akademije i druge prestižne ustanove, a što je najvažnije te publikacije su glavni faktor za procenu istraživačkih projekata koje podnose pojedinci, grupe istraživača ili istraživačke ustanove da ih finansira društvo. Bio sam u prilici da tražim novac od tri vrste ustanova koje finansiraju naučne projekte u SAD. Odbori i komisije koje ocenjuju te projekte nastoje da ustanove značaj, kvalitet i izvodljivost projekta. Najpre se procenjuje da li glavni istraživač ispunjava uslove da može uraditi predviđena istraživanja. U tu svrhu se, pored kratke biografije istraživača, prilaže spisak njegovih publikacija koje je objavio u poslednjih pet (nekada deset) godina i to iz domena koji se obrađuje u predloženom projektu. Ocenjivači ne traže citiranost ni u jednoj od institucija kojima sam slao predloge, a za dva projekta sam dobio sredstva za istraživanja od American Heart Association-a; ocenjivačima je važan kvalitet časopisa u kojima je autor publikovao svoje radove, ali i vrednost publikovanih saopštenja. Dakle, ne traži se citiranost pojedinih ili celokupnih radova glavnog istraživača i njegovih saradnika. Preliminarna istraživanja su drugi važan deo koji odbor sagledava pri oceni projekta jer tako se uočava izvodljivost predloženog istraživanja. Sam projekat se piše detaljno, od cilja istraživanja, prikaza dosadašnjih istraživanja iz te oblasti, detaljnog opisa metoda koje će se koristiti, istraživačkog plana, veličine uzorka, statističke obrade podataka, etapa istraživanja i niz drugih elemenata, sve do literaturnih referenci, tj. radova koji su korišćeni pri sastavljanju projekta. Koliko će pojedine naučne publikacije biti citirane zavisi od značaja rezultata istraživanja

Kako proceniti kvalitet naučnih istraživanja Akademik Rajko Igić

i istraživačke oblasti, a najveća se citiranost obično postiže za radove objavljene u vodećim međunarodnim časopisima. Ako je autor, na primer, publikovao rad u Science, Nature ili u drugim vrhunskim časopisima, nema svrhe da se iznosi broj citata. S druge strane, citati radova koji su objavljeni pre trideset ili više godina, danas imaju više istorijsku vrednost, nego što će uticati na druge istraživače koji pokušavaju da svojim istraživanjima unapređuju postojeće znanje. Nije moguće porediti broj citiranosti autora iz različitih naučnih oblasti. Tek objavljeni radovi u časopisu izvršiće nešto kasnije uticaj na druge istraživače. Zato od objavljivanja tog rada do pojave prvih citata prođe godinu-dve dana, da bi se maksimum dostigao posle nekoliko godina. Izuzetak su otkrića koja ne prepoznaju naučnici i nekada prođe na desetine godina dok citiranost naglo ne poraste. Takvo otkriće se retko dešava i nazvano je “uspavana lepotica” (sleeping beauty). Primer za takvo zaboravljeno otkriće su i radovi našeg velikog naučnika Milutina Milankovića.

Na slici je prikazan ukupan broj citata radova tri naša naučnika koje je Judžin Garfild (Eugene Garﬁeld), osnivač Instituta za naučno informisanje u Filadelfiji, uradio 2008. godine pomoću svog programa HisCite. Radovi M. Milankovića iz 1930-ih godina, ubrzano su postali citirani tek nakon 40-godišnjeg zakašnjenja. Citiranost nekog autora nije ista ako se prati u različitim bazama podataka. Najveći broj citata za neku publikaciju dobije se kada se pretražuje baza Google Scholar, a mnogo manje kada se citati traže u bazi Web of Science (WoS). Google Scholar prikuplja citate radova i iz časopisa najnižeg ranga i drugih izvora. Za primer, uzimam ukupnu citiranost mojih publikacija. Prema Google Scholar-u

moji radovi su citirani 1195 puta (h-index 20, i10-index 27), a prema WoS-u samo 715 puta. Pokazatelj kvaliteta nauke u jednoj zemlji je i broj naučnih časopisa koji su uvršteni u poznate svetske sekundarne publikacije, tj. baze podataka, npr. Current Contents, Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index, Arts and Humanities Index, Index Chemicus, Medline i drugi. Rusi i Kinezi su izgradili svoje baze podataka u kojima se prate i citiranja, jer WoS je zaobišao mnoge njihove časopise, a slično se desilo brojnim časopisima koji izlaze u zemljama u razvoju. Kad već iznosim podatke o ukupnom broju citata nekog naučnika, treba istaći da nisu svi citati jednako vredni, mada se oni nalaze i u prestižnijim bazama podataka. Tako postoje saopštenja radova tehničkog unapređenja ili pronalasci nove metode koje drugi naučnici koriste u svom istraživanju pa ih redovno citiraju, ali ta često citirana otkrića nisu jak doprinos ukupnom znanju. Najčešće su u svetu, prema WoS-u, citirani radovi biohemičara O.H. Laurija (O.H. Lowry) s 261.840 citata i taj broj je daleko veći od ukupnog broja citata bilo kog nobelovca. Naravno, niko nije ni pomislio da Laurija predloži za najveće naučno priznanje – Nobelovu nagradu – samo zbog ogromne citiranosti njegovih otkrića. No, postoje i drugi detalji koji doprinose broju citata, od negativnih citata (kada se ukazuje na krive i izmišljene podatke ili zaključke), radova s veoma velikim brojem autora (gde se svakom pojedincu pripisuje taj rad), do publikacija koje je autor objavio sam ili zajedno sa stranim autorima u vreme boravka u stranoj instituciji, pa takvi radovi ne odražavaju stanje nauke u njegovoj zemlji. Ti radovi i njihova citiranost predstavljaju naučni doprinos tog pojedinca, institucije i zemlje u kojoj su vršena istraživanja, a ne zemlje iz koje je došao taj istraživač. Najbolji način procene kvaliteta nauke u malim zemljama predstavlja broj publikacija koje se objavljuju u međunarodnim časopisima, uključujući i časopise iz te zemlje koji se nalaze u nekoj od vodećih svetskih baza naučnih podataka. Broj citiranja pojedinih radova ili koliko puta su citirani svi radovi jednog naučnika služi u druge svrhe, od procene uticaja neke publikacije, promocije pojedinca u ustanovi u kojoj radi i njegove pozicije u raznim akademskim ustanovama i promocije ustanove do određivanja mesta istraživača u nacionalnoj istorijskoj naučnoj hijerarhiji.

N M K Понедељак 30. септембар 2019. medjunama@politika.rs

ПОГЛЕДИ

Како остварити напредак научних истраживања Рајко Игић*

ФотоПиксабеј

Прилозиобјављениурубрици„Погледи”одражавају ставовеаутора,неувекиуређивачкуполитикулиста

N M K

nastavku istraživanja sudskih odluka kojima je utvrđena odgovornost zdravstvene ustanove za greške njenih uposlenika, prvenstveno lekara, ali i ostalog medicinskog osoblja, odnosno kojima je odbijen tužbeni zahtev za utvrđivanje ove odštetne odgovornosti, donosimo aktuelne stavove judikature, među kojima je i vladajući stav da postojanje adekvatne uzročnosti između postupka lekara, odnosno medicinskog osoblja i štete uvek dokazuje tužilac, odnosno oštećeni.1 Takođe, ukazaćemo u kojim slučajevima troškovi lečenja mogu pripasti i trećim licima, a ne samo neposredno oštećenom licu, kao i kakav je odnos između građanskopravne i krivičnopravne odgovornosti lekara za propuste iz svoje profesionalne delatnosti.

Medicina i pravo

Naknada štete zbog lekarske greške sudska praksa VIII deo

Pripremila: Advokat dr Jovana Pušac

Medicinska greška podrazumeva nesavesno postupanje lekara, medicinske sestre, farmaceuta, zdravstvenih terapeuta i drugih medicinskih radnika koji se brinu o zdravstvenoj zaštiti pacijenata, odnosno građana.2 Delatnost medicinara, u pravilu, se ne terije djelatnost medicinara se ne može smatrati opasnom djelatnosti. Međutim, kada je može smatrati opasnom delatnošću.3 u pitanju postojanje subjektivne odgovornosti Iz obrazloženja: tužene za predmetnu štetu treba utvrditi da li je tužena svojim radnjama ili propuštanjima “Djelatnost sa povećanom opasnošću je- stvorila opasno stanje po oštećenog (propust ste takva djelatnost koja po svojoj prirodi i u organizaciji rada) i time omogućila da kanačinu vršenja znači povećanu opasnost štete snije dođe do prouzrokovanja štete fizičkim za život i zdravlje ljudi te za druga dobra. Da napadom posjetitelja na medicinsko osoblje, bi se mogao izvesti zaključak da povećana usljed čega bi postojala njena odgovornost opasnost štete za okolinu potiče od neke dje- za štetu u smislu odredbe člana 206. stav 3. latnosti, potrebno je da postoji uzročna veza Zakona o obligacionim odnosima (tzv. odgoizmeđu dejstva djelatnosti i nastale štete, pri vornost za štetu od zbirnih uzroka). čemu takva djelatnost treba da ima značenje povećane opasnosti ne samo u odnosu Odgovornost zdravstvene ustanove za na konkretnu i već oštećenu osobu, nego i štetu prouzrokovanu medicinskom interopćenito za okolinu u kojoj se ta djelatnost vencijom je subjektivne, a ne objektivne obavlja. Radi se o takvoj djelatnosti koja, iako prirode.4 upotrijebljena u redovne i dopuštene svrhe, i uprkos prethodno preduzetih mjera opreznosti Iz obrazloženja: od strane njenog bavioca, predstavlja za svoju okolinu očitu i unaprijed očekivanu vjero„Lice koje se podvrgava medicinskoj invatnost uzrokovanja štete, zbog čega se i po tervenciji snosi rizik od objektivnih posljedica zakonu već unaprijed pretpostavlja da šteta te intervencije. Svaki nepovoljni ishod bolesti nastala u vezi sa takvom djelatnošću potiče i liječenja ne dovodi automatski do građanod te djelatnosti. Imajući u vidu navedene kri- skopravne odgovornosti, jer je medicinska djelatnost nezamisliva bez rizika štete. Odgovornost zdravstvene organizacije je 1 Presuda Vrhovnog suda Federacije Bosne i Hercegosubjektivne, a ne objektivne prirode. Stoga vine broj 43 0 P 019379 13 Rev. od 23.3.2015. goona odgovara za štetu prouzrokovanu padine, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda FBiH, broj 1-2/2015, str. 34. cijentu ako njeni ljekari i drugo medicinsko 2 Presuda Vrhovnog suda Federacije Bosne i Hercego- osoblje nisu postupali u skladu sa pravilima vine broj 43 0 P 019379 13 Rev. od 23.3.2015. go- medicinske nauke i sa odgovarajućom padine, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda FBiH, broj 1-2/2015, str. 27.

žnjom, odnosno odgovaraju za one posljedice intervencije koje nastanu usljed nestručnog, nepažljivog ili nepropisnog rada njenih radnika. Ljekar je dužan da postupa prema pravilima struke, da primjenjuje stručna znanja i opštepriznata medicinska dostignuća i samo postupajući na suprotan način on čini ljekarsku grešku. Konkretna ljekarska greška mora biti uslov bez koga šteta ne bi nastala, tako da tužilac treba da dokaže da je šteta nastala upravo zbog ljekarske greške. Ocjenom izvedenih dokaza nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da između postupanja ljekara tuženog i predmetne štete ne postoji uzročna veza, odnosno da u konkretnom slučaju od strane ljekara K. dr. V. nije došlo do zanemarivanja dijagnostičkih i terapijskih pravila, za koji zaključak su kroz obrazloženje svojih odluka nižestepeni sudovi dali potpune i pravilne razloge koje u svemu prihvata i ovaj revizijski sud. Revident ni u svojoj reviziji ne navodi koja su to pravila struke i nauke koja je u konkretnom slučaju trebalo primijeniti, a od kojih je postupajući ljekar odstupio, dok iz nalaza vještaka medicinske struke proizlazi da je postupajući ljekar sve preduzete radnje obavio u skladu sa pravilima medicinske nauke i struke i sa potrebnom pažnjom.“ TROŠKOVI LEČENJA PRIPADAJU I TREĆIM LICIMA

Dužnost štetnika da oštećenom maloletnom licu, kome je usled lekarske greške 3 Rješenje Vrhovnog suda Federacije Bosne i Herce- 4 Presuda Vrhovnog suda Federacije Bosne i Hercego- narušeno zdravlje, umanjena životna akgovine broj 17 0 P 045329 12 Rev. od 2.7.2013. go- vine broj 32 0 P 091661 11 Rev. od 21.5.2012. gotivnost i naneta telesna povreda, naknadi dine, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda FBiH, broj dine, Bilten sudske prakse Vrhovnog suda FBiH, broj troškove lečenja, kao i sve dozvoljene vi1-2/2012, str. 50-51. 1-2/2013, str. 32. 78

N M K

dove materijalne štete, ne odnosi se sa- treća lica u bliskom odnosu sa oštećenim, mo na neposredno oštećeno lice, već i na koja zbog svoje zakonske ili moralne obaveze prema njemu i sama trpe materijalnu štetu u njegove roditelje.5 vidu umanjenja svoje imovine zbog troškova Iz obrazloženja: lečenja ili u vezi sa lečenjem oštećenog ili u vidu gubitka, odnosno propuštanja uobi“Pravilno je rezonovanje nižestepenih su- čajenog i očekivanog sticanja zarade, zbog dova o aktivnoj legitimaciji i pravu tužilaca brige o njemu. na naknadu traženih vidova materijalne štete Konkretno, predmet zahteva za naknadu kao posledice teškog oštećenja zdravstvenog materijalne štete u ovoj parnici su troškovi lestanja njihove kćerke (tužilje K.), zbog greške čenja maloletnog lica, tužilje K. J., koja nema lekara tužene medicinske ustanove. svoju imovinu i ne ostvaruje zaradu. Troškove Prema odredbi člana 155. ZOO, šteta je njenog lečenja snosili su roditelji, tužioci D.I. i umanjenje nečije imovine (obična šteta) i D.J. Zbog brige o maloletnoj K., njena majka, sprečavanje njenog povećanja (izmakla ko- tužilja D.J. bila je sprečena da ostvaruje zarist), kao i nanošenje drugom fizičkog bola ili radu. Šteta po oba navedena osnova nastala straha (nematerijalna šteta). Odredbe člana je u imovini ovih tužilaca. 185. ovog zakona sadrže pravila o naknadi Pravilno i pravično tumačenje odredbe materijalne štete. Odgovorno lice je dužno da člana 195. stav 1. ZOO dovodi do zaključka uspostavi stanje koje je bilo pre nego što je da pravo na naknadu ovih vidova materijalne šteta nastala (stav 1). Ukoliko uspostavljanje štete ima i ono lice u čijoj imovini je nastalo ranijeg stanja ne uklanja štetu, odgovorno umanjenje usled troškova lečenja, odnosno lice je dužno ostatak štete dati naknadu u čija imovina se nije povećala usled izgubljene novcu (stav 2). Kada uspostavljanje ranijeg zarade. Drukčije, restriktivno tumačenje isstanja nije moguće i kada nije nužno da to ključilo bi mogućnost primene opštih pravila učini odgovorno lice, sud će odrediti da ono o naknadi materijalne štete, suprotno načelu isplati oštećenom odgovarajuću svotu novca o zabrani prouzrokovanja štete sadržanom na ime štete (stav 3). Sud će dosuditi ošte- u članu 16. ZOO. To bi dovelo u pitanje i ćenom naknadu u novcu kada on to zahteva, ostvarivanje u punom obimu Ustavom gaizuzev ako okolnosti takvog slučaja opravda- rantovanih prava na naknadu materijalne i vaju uspostavljanje ranijeg stanja (stav 4). nematerijalne štete, na posebnu zaštitu poOdredba člana 190. Zakona sadrži pravilo o rodice, kao i dece ometene u psihičkom ili potpunoj naknadi. Prilikom određivanja na- fizičkom razvoju i prava na zaštitu psihičkog knade štete sud uzima u obzir i okolnosti koje i fizičkog zdravlja.” su nastupile posle prouzrokovanja štete i dosuđuje naknadu u iznosu koji je potreban da ODNOS GRAĐANSKOPRAVNE I KRIVIČse materijalna situacija oštećenog dovede u NOPRAVNE ODGOVORNOSTI LEKARA ono stanje u kojem bi se nalazila da nije bilo štetne radnje ili propuštanja. Pri tome, oštePri odlučivanju o predlogu za prekid ćeni koji je doprineo da šteta nastane ili da postupka po tužbi za naknadu štete zbog bude veća nego što bi inače bila ima pravo lekarske greške do okončanja krivičnog samo na srazmerno smanjenu naknadu. Ka- postupka protiv lekara zbog krivičnog dela da je nemoguće da se utvrdi koji deo potiče teško delo protiv zdravlja ljudi, treba imati od radnje oštećenog, sud dosuđuje naknadu u vidu da se svesni nehat u krivičnopravvodeći računa o okolnostima slučaja. Odred- nom smislu obično upodobljava gruboj nebom člana 195. stav 1. ZOO propisana je pažnji u građanskopravnom smislu, ali i dužnost štetnika, odnosno lica koje za njega da se nikako ne može izjednačiti građanodgovara da oštećenom licu kome je naneta skopravni pojam krivice fizičkog lica za telesna povreda ili narušeno zdravlje naknadi štetu i eventualne krivičnopravne odgotroškove lečenja i druge potrebne troškove u vornosti tog lica povodom štetnog dogavezi s tim, kao i izgubljenu zaradu zbog ne- đaja, jer je krivičnopravna odgovornost širi pojam od krivice za štetu u građansposobnosti za rad za vreme lečenja. Po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda skopravnom smislu.6 Republike Srbije, dejstvo navedene odredbe Iz obrazloženja: ne može se ograničiti samo na neposredno oštećeno lice, kako bi proizlazilo iz njene formulacije, na osnovu jezičkog tumačenja. Cilj“Pobijanim rešenjem prekinut je postuno i sistemsko tumačenje ove odredbe vodi pak u ovoj pravnoj stvari do okončanja pozaključku o njenom proširenom dejstvu i na stupka istog suda K br. 224/07. Protiv ovog

rešenja tužioci su blagovremeno izjavili žalbu zbog svih zakonskih razloga. Pošto je postupio u smislu člana 372. ZPP, Okružni sud je našao da je žalba osnovana, jer pobijano rešenje na sadrži potpune i jasne razloge o tome šta je prethodno pitanje u ovoj pravnoj stvari i da li se o tom pitanju rešava u krivičnom postupku, što predstavlja bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 12) ZPP, na koju se žalbom osnovano ukazuje. U ovoj pravnoj stvari tužioci potražuju naknadu štete zbog gubitka deteta pri porođaju tužilje I. usled greške lekara zaposlenog u tuženom zdravstvenom centru. Prema navodima tužbe radi se o gruboj nepažnji ginekologa dr. S.G, koji nije sa dužnom pažnjom, saglasno pravilima struke, pratio pretporođajno stanje tužilje, zbog čega nije blagovremeno preduzeo hiruršku intervenciju - carski rez, što je imalo za posledicu smrt deteta zbog ugušenja udisanjem plodove vode. Prema odredbi člana 215. tačka 1) ZPP, osim slučajeva posebno predviđenih u ovom zakonu, prekid postupka sud može odrediti, ako je odlučio da sam ne rešava o prethodnom pitanju (član 12. ZPP), a prema odredbi člana 12. stav 1. ZPP, kad odluka suda zavisi od prethodnog rešenja pitanja da li postoji neko pravo ili pravni odnos, a o tom pitanju još nije doneo odluku sud ili drugi nadležni organ (prethodno pitanje), sud može sam rešiti to pitanje ako posebnim propisima nije drugačije određeno. Prethodno pitanje u ovoj pravnoj stvari jeste da li je učinjena lekarska greška koja, inače, postoji ako je do greške došlo grubim zanemarivanjem dijagnostičkih i terapijskih pravila. Kod ovakvog stanja stvari, za ocenu o tome da li se o ovom pitanju rešava u krivičnom postupku protiv navedenog lekara, zbog krivičnog dela teško delo protiv zdravlja ljudi iz člana 259. u vezi člana 251. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika, bilo je neophodno da se analizira predmetno krivično delo sa stanovišta obeležja konkretnog krivičnog dela: radnji koje su u opisu konkretnog krivičnog dela (objektivni elementi dela) i oblika vinosti (subjektivni elementi dela) i da se pri tom ima u vidu da se svesni nehat u krivičnopravnom smislu obično upodobljava gruboj nepažnji u građanskopravnom smislu, ali da se nikako ne može izjednačiti građanskopravni pojam krivice fizičkog lica za štetu i eventualne krivičnopravne odgovornosti tog lica povodom štetnog događaja, jer je krivičnopravna odgovornost mnogo širi pojam od krivice za štetu u građanskopravnom smislu. U ponovnom postupku prvostepeni sud će, imajući rečeno u vidu, doneti novu odluku o 5 Presuda Vrhovnog kasacionog suda Republike Sr- 6 Rešenje Okružnog suda u Valjevu, Gž. 44/2008 od predlogu tuženika za prekid postupka u ovoj bije Rev.-76/2014 od 21.10.2015. godine, pravna 31.1.2008. godine, pravna baza Paragraf Lex SRB, pravnoj stvari.” baza Paragraf Lex SRB, pristup 3.10.2019. godine. pristup 3.10.2019. godine. 79

N M K

Od 1. marta 2019. godine Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske – punopravni član European Society of Endocrinology (ESE)

Promocija Udruženja 18.5. 2019. god. na „21st European Congress of Endocrinology (ECE) Lion, Francuska

a Skupštini Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srspke, održanoj 21.9.2018. godine u Banjaluci, u okviru godišnjeg plana rada Udruženja, kao jedan od prioritetnih zadataka bila je aplikacija za članstvo u Evropskom udruženju endokrinoga (ECE), s obzirom na to da su se, nakon desetogodišnjeg uspješnog rada Udruženja, za ovo stekli svi uslovi. Predsjednik Udruženja prof. dr Snježana Popović-Pejičić, višegodišnji član ESE, sekretar Udruženja mr. sc. dr Gabrijela Malešević i mladi specijalista endokrinologije dr Dušan Biuković, višegodišnji član ESE i AIES, su prihvatili veliku obavezu da u skladu sa propozicijama i kriterijumima, koje je postavilo ESE za prijem novih udruženja u svoje redove, prikupe svu potrebnu obimnu dokumentaciju i apliciraju za članstvo u ovom prestižnom Udruženju endokrinologa Evrope, što je i učinjeno. Kao kruna prethodnog uspješnog rada Udruženja stigla je i zaslužena nagrada. Izvršni odbor European Society of Endocrinology (ESE), na sastanku održanom 1.marta 2019. godine je prihvatio i odobrio ulazak Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske u punopravno članstvo Evropskog udruženja endokrinologa (ESE) a time dobio i pristup svim pogodnostima koje pruža članstvo u ESE. O ovoj odluci je prigodnim pismom sekretara ESE gospođe Monice Marazuela, predsjednik Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske obaviještena 9. marta 2019. godine, uz srdačnu čestitku povodom prihvaćanja Udruženja u punopravno članstvo ESE i pogodnostima koje Udruženje i njegovi članovi dobijaju pristupom u ESE. Ovo je ujedno i velika čast za sve članove jer je Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske jedino udruženje koje je primljeno u punopravno članstvo Evropskog udruženja endokrinologa (ESE) na entitetskom nivou. Inače, Evropsko udruženje endokrinologa (European Society of Endocrino80

Prof. dr Snježana PopovićPejičić, spec. internista – subspec. endokrinologije, primarijus, predsjednik Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske

logy – ESE) je formirano u januaru 2006. godine s ciljem da promoviše istraživanja od javnog interesa, obrazovanje i kliničku praksu u oblasti endokrinologije, organizovanjem konferencija, kurseva i izdavanjem publikacija, podizanjem svijesti javnosti o ovom problemu, povezivanjem sa nacionalnim i međunarodnim zakonodavcima i još na mnoge druge odgovarajuće načine. Pogodnosti za pridružene članove ESE, a što je od 1.3.2019. godine postalo i Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske, uključuje mogućnost imenovanja mjesta održavanja European Congress of Endocrinology (ECE) pravo glasanja, prisustvo na skupštini ESE, pristup informacijama o razvoju endokrinologije u Evropi i zastupanje u Briselu. Takođe smo dobili priliku i da dajemo sugestije zanimljivim temama u okviru naučnog programa ECE, koji je ove godine održan od 18. do 21. maja u Lionu u Francuskoj, a na kome su svojim radovima i odranije bili prisutni i zapaženi članovi našeg udruženja. Pored toga, kao pridruženi član ESE, postaćemo i član ESE Council of Affilated Societies (ECAS) - ESE savjeta udruženih društava. ECAS je formiran 2013. godine između ESE i nacionalnih pridruženih udruženja sa ciljem podizanja profila evropskog endokrinologa.

ECAS održava forume na kojima se razvija diskusija između predsjednika pridruženih udruženja o budućim projektima, prilikama za njihovo održavanje, problemima i pitanjima sa kojima se suočavaju njihovi članovi, kao i mogućnostima da Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske sarađuje zajedno sa ostalim udruženjima ESE na dobrobit endokrinologa širom Evrope. Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske je formirano 10.9.2007. godine u Banjaluci i od osnivanja do danas organizovalo je mnoge naučne i stručne skupove iz oblasti endokrinologije i dijabetologije od kojih se posebno ističu: Prvi kongres dijabetologa Republike Srpske sa međunarodnim učešćem, održan u Banjaluci marta 2013.godine, koji je bio izuzetno zapažen u stručnim i naučnim krugovima i okupio endokrinologe i dijabetologe iz cijele regije, Evrope i Amerike, a akreditovano je 475 učesnika. Drugi kongres endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske je održan u martu 2017. godine, takođe u Banjaluci, sa uspjehom koji je značajno nadmašio prethodni i koji je objedinio naučne i stručne radove iz oblasti dijabetologije i endokrinologije i učvrstio i poboljšao saradanju endokrinologa cijele regije. Pored održanih kongresa, od osnivanja Udruženja, održan je čitav niz zapaženih simpozijuma sa međunarodnim učešćem od kojih se ističu: Simpozijum o bolestima štitne žlijezde sa školom ultrazvuka štitne žlijezde 2014. godine u „Banji Vrućici“ u Tesliću; Simpozijum: “Dijabetes i kardiovaskularno zdravlje“ u Administrativnom centru Vlade Republike Srpske, novembra 2014. godine; Simpozijum sa međunarodnim učešćem „Dijabetes, gojaznost i metabolički sindrom“ održan 2015. godine u Banjaluci; Simpozijum „Dijabetes, predijabetes i kardiovaskularne bolesti“, održan novembra 2015. godine u Administrativnom centru Vlade Republike Srpske u Banjaluci; Simpozijum „Prevencija i liječenje dijabetesnog stopala“, u aprilu 2016. u

N M K

Zavodu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju „Dr Miroslav Zotović“. Posebno je bio zapažen Simpozijum sa međunardnim učešćem “Reproduktivna endokrinologija“ koji je održan u Banskom dvoru u Banjaluci 1. novembra 2016. godine, kao i međunarodni simpozijum, održan 21. 9.2018. god. u koorganizaciji sa Akademijom nauka i umjetnosti Republike Srpske „Osteoporoza - veliki i rastući problem javnog zdravlja“, koji je okupio endokrinologe, reumatologe i spec. fizikalne medicine i rehabilitacije iz cijele regije i bio veoma uspješan. Održani su i brojni akreditovani stručni sastanci iz oblasti dijabetologije, namijenjeni endokrinolozima/dijabetolozima, ali i doktorima porodične medicine u Republici Srpskoj sa kojima postoji višegodišnja dobra saradnja. Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske je prvo udruženje u Republici Srpskoj koje je provelo i elektronsku edukaciju za doktore porodične medicine i na taj način omogućilo prisustvo stručnim predavanjima velikom broju zdravstvenih profesionalaca, što je u skladu sa trendovima kontinuirane medicinske edukacije u svijetu. Ovo su samo najvažnija dostignuća koje je u okviru kontinuirane medicinske edukacije provelo Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske, a sa ciljem unapređenja naučne i stručne misli u oblasti endokrinologije i dijabetologije i poboljšanja dijagnostike i liječenja pacijenta u Republici Srpskoj. Cijeneći sva dosadašnja stručna i naučna dostignuća svojih članova, Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske je 31.3.2018. godine u svečnoj sali Hotela „Ras“ u Etno-selu „Stanišići“ u Bijeljini svečano obilježilo desetogodišnjicu uspješnog rada, kada je održana i izborna skupština Udruženja, gdje je za predsjednika ponovno jednoglasno izabrana prof. dr Snježana Popović-Pejičić, za predsjednika Upravnog odbora prim. dr Vesna Jelača i članovi doc. dr Milena Brkić i doc. dr Gordana Bukara-Radujković, podpredsjednik doc. dr Aleksandra Grbić i sekretar mr sc. dr Gabrijela Malešević. Udruženje je tokom svog desetogodišnjeg uspješnog rada ostvarilo veoma značajnu saradnju sa stručnim udruženjima endokrinologa i dijabetologa u Srbiji, Hrvatskoj, Makedoniji, Sloveniji, Federaciji Bosne i Hercegovine, kao i Grčkoj, SAD i drugim zemljama u okruženju. Istaknutim akademicima i profesorima, koji su značajno doprinijeli radu i razvoju Udruženja, ovom prilikom su dodijelje-

ne plakete počasnih članova, kao i nove članske karte. Takođe su uručene i zahvalnice regionalnim stručnim udruženjima sa kojim je Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske tokom svog postojanja ostvarilo dobru saradnju kao što su: Udruženje doktora porodične medicine Republike Srpske, Udruženje kardiologa Republike Srpske, Udruženje nefrologa Republike Srpske, Udruženje oftalmologa Republike Srpske, Udruženje fizijatara Republike Srpske, Udruženje neurologa Republike Srpske kao i Društvo doktora medicine Republike Srpske i Komora doktora medicine Republike Srpske. Zahvalnice su dodijeljene i značajnim institucijama koje su podržavale rad Udruženja i bile pokrovitelji i koorganizatori Prvog i Drugog kongresa endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske: Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, Univerzitetskom kliničkom centru

Republike Srpske, Medicinskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci, Zavodu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju „Dr Mirslav Zotović“, a posebno Akademiji nauka i umjetnosti Republike Srpske i predsjedniku akademiku Rajku Kuzmanoviću i akademiku Draganu Danelišenu. Povelje i zahvalnice su uručene i svim članovima Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske, koji su svojim radom doprinijeli da je Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske postalo prepoznatljivo u cijeloj regiji, a i šire. Kao predsjednik Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske, u svoje i ime svih članova Udruženja, mogu reći da smo veoma ponosni i srećni radi ostvarenog punopravnog članstva u ESE. Ono će se u najpozitivnijem smislu odraziti na dalji napredak naučne i stručne misli u oblasti endokrinologije u Republici Srpskoj, a na dobrobit naših pacijenata.

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Lionu je od 18. do 21. maja 2019. godine održan 21st European Congress of Endocrinology sa veoma bogatim naučnim programom koji je obuhvatio 11 nagrađenih i plenarnih predavanja, 30 simpozijuma sa učešćem 90 najpoznatijih predavača u oblasti endokrinologije, šest aktuelnih, naučnoorijentisanih sesija u kojima su najpoznatiji svjetski eksperti na polju endokrinologije diskutovali sa kolegama o novim idejama i budućim projektima, 20 sesija - Meet the expert, šest debata sa najznačajnijim temama posvećenim kontroverzama u endokrinologiji, 12 oralnih sesija sa 70 oralnih prezentacija, 182 pozvana predavača, 250 guided postera i više od 1700 prihvaćenih apstrakta – posterskih prezentacija, epostera te veći broj satelitskih simpozijuma, koje su organizovale farmaceutske kompanije. U okviru tema Kongresa obuhvaćena su različita polja endokrinologije, uključujući klinička i bazična istraživanja, i predstavljena su najznačajnija i najaktuelnija istraživanja koja će doprinijeti unapređenju endokrinologije u Evropi i širom svijeta. Teme Kongresa su bile koncipirane u osam različitih oblasti endokrinologije: Nadbubrežne žlijezde i neuroendokrini tumori; Kalcijum i kost; Dijabetes; Gojaznost i metabolizam; Okruženje, društvo i vlada; Interdisciplinarna endokrinologija; Hipofiza i neuroendokrinologija; Reproduktivna endokrinologija; Štitasta žlijezda. Prilikom svečanog otvorenja Kongresa 18.5.2019. dodijeljene su nagrade: Honorary Membership: podpredsjedniku ESE (2005 -2009. godine ) profesoru Eziu Ghigu i profesoru Mariji Alevizaki – Editor in Chief of the European Journal of Endocrinology (2010. do 2018. godine). Specijalnu nagradu za edukaciju i organizaciju ESE Postgraduate course dobila je profesor Marija Pfifer iz Slovenije i profesor Hans Romijn: Editor – in – Chief European Journal of Endocrinology (2011 -2018). Prvoga dana Kongresa održan je i sastanak ESE Council of Affilated Societies (ECAS) - ESE savjeta udruženih društava, čiji je član postalo i Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske, koje je od 1.3.2019. god. postalo punopravni član ESE. ECAS je formiran 2013. godine između ESE i nacionalnih pridruženih udruženja sa ciljem podizanja profila evropskog endokrinologa. Dana 18.5.2019. održan je 4-satni Forum ECAS-a na kojem sam 82

ECE 2019, 18-21. maj 2019, Lion, Francuska

21st European Congress of Endocrinology Prof. dr Snježana Popović-Pejičić, spec. internista – subspec. endokrinologije, primarijus, predsjednik Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske

prvi put prisustvovala po pozivu u svojstvu predsjednice Udruženja endokrinologa i dijabetologa RS. U okviru Foruma se razvila diskusija između predsjednika pridruženih udruženja o budućim projektima, prilikama za njihovo održavanje, problemima i pitanjima sa kojima se suočavaju njihovi članovi, kao i mogućnostima da Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske, kao punopravni član ESE i ECAS-a, sarađuje zajedno sa ostalim udruženjima ESE na dobrobit endokrinologa širom Evrope. Na ECE 2019. God. predstavljena su i četiri naučnoistraživačka rada iz Republike Srpske: 1. Snježana Popović-Pejičić, A. Figurek. The association of fibroblast growth factor 23 with other factors of mineral and bone disorders in chronic kidney disease;

2. Snježana Popovic-Pejičić: Influence of structture education program on glycemic control of patients with type 1 diabetes and depression; 3. Ivona Risović, S. Popović-Pejičić, V. Vlatković: Relatioship betwen leptin level, body mass index and parathyroid hormone in chronic hemodyalisis patients; 4. Bojana Carić: A case of pheochromocytoma left untreated for twelve years: Role of endocrinologis. Radove je publikovala Bioscientifica Ltd. u publikaciji Endocrine Abstarcts. Ponijeli smo veoma lijepe utiske iz Liona sa 21. evropskog kongresa endokrinologa, a posebno je od značaja što je ovo bio prvi kongres ECE na kojem je kao punopravni član aktivno učestvovalo i Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske.

organizaciji Društva “Žarek Upanja” iz Ljubljane, Republika Slovenija, koje se bavi liječenjem i rehabilitacijom zavisnika od alkohola održana je Internacionalna Alpe Jadran Balkan konferencija. Konferencija je održana u periodu od 12. do 14. septembra 2019. godine u Sloveniji, u Bohinjskoj Bistrici. Ovo društvo se već dugi niz godina bavi liječenjem i rehabilitacijom zavisnika od alkohola kroz grupe podrške. Osim bavljenja resocijalizacijom i rehabilitacijom liječenih zavisnika od alkohola, uradili su i brojne preventivne aktivnosti zloupotrebe i zavisnosti od alkohola na području Slovenije. Kroz njihove aktivnosti nezaobilazan je rad sa porodicama zavisnika sa posebnim akcentom na radu sa djecom i mladima. Voditelji ovog duštva su Nataša Sorko, socijalni pedagog, i Mijo Levačić. Ova konferencija je imala međunarodni značaj i na njoj su učestvovali predstavnici stručnih timova (psihijatri, psiholozi, socijalni radnici, terapeuti, defektolozi, socijalni pedagozi, itd.) iz većine zemalja bivše Jugoslavije (BiH, Hvatska, Srbija, Crna Gora), potom predstavnici Svjetske federacije klubova liječenih alkoholičara iz Italije, Danske, Norveške, Rusije, Malezije, Indije, Kenije, Filipina itd. Prva dva dana su brojni predstavnici predstavili svoje radove i način suočavanja sa ovom problematikom sa različitih aspekata. Imali smo priliku da čujemo brojna iskustva naših kolega i da razmijenimo naša iskustva, što je obogatilo naša znanja. Prezentovani su modaliteti tretmana osoba sa problemom adikcije unutar različitih institucija kao što su klubovi liječenih alkoholičara, Anonimni alkoholičari, psihijatrijske klinike, psihijatrijska odjeljenja, zavodi za bolesti zavisnosti, dnevne bolnice, klubovi liječenih kockara, itd. Obrađivane su različite oblasti kao što su prevencija zloupotrebe kod djece, prevencija u saobraćaju, načini liječenja u institucijama, izricanje određenih zakonskih mjera, liječenje u zatvorskim institucijama. Sam naziv konferencije “Put za kolaboraciju“ ukazuje na značaj integrativnih i različitih pristupa sindromu zavisnosti od alkohola i drugim zavisnostima. Ovoj konferenciji iz Republike Srpske su prisustvovali predstavnici Univerzitetskog kliničkog centra, Klinike za psihijatriju doc. dr sc. med. Nera Zivlak-Radulović, Anita Mitrović, specijalista medicinske psihologije, diplomirani socijalni radnici Dragoljub Marčeta, Maja Tomanić i socijalna radnica

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Članovi multidisciplinarnog stručnog tima UKC Republike Srpske, Klinika za psihijatriju

Internacionalna Alpe Jadran Balkan konferencija

Univerziteskog kliničkog centra Brankica Jovetić. Ovi predstavnici ujedno su i predstavnici nevladine organizacije Kluba liječenih alkoholičara grada Banjaluka. Skupu je prisustvovao još jedan član stručnog tima Kluba, diplomirani psiholog Radomir Topić. Ovaj stručni tim već duži niz godina njeguje saradnju sa kolegama iz regiona i ima potpisane međunarodne memorandume o saradnji sa udruženjima koje vode stručni timovi u zemljama u regionu. Takođe, naš stručni tim prisustvuje redovno i sjednicama Svjetske federacije klubova čiji predsjednik je do ove konferencije bio Helge Kolstad iz Norveške. U toku ove konferencije je organizovan i Svjetski kongres pa je za predsjednika Svjetske federacije izabran prof. dr Zoran Zoričić, psihijatar iz Zagreba, zaposlen u KBC “Sestre milosrdnice”, a ujedno i predsjednik Hrvatske zajednice klubova liječenih alkoholičara. Naši članovi stručnog tima su aktivno učetvovali na konferenciji sa četiri rada. Doc. dr sc. med. Nera ZivlakRadulović je bila član Naučnog odbora ove konferencije, a ujedno je imala i pozvano predavanje gdje se predstavila temom “Projekat senzibilizacije šire zajednice o sindromu zavisnosti od kocke”. Ostali članovi su predstavi-

li sljedeće radove: Diplomirani psiholog Radomir Topić „Edukacija i prevencija zloupotrebe alkohola u domovima za djecu bez roditeljskog staranja“, diplomirana socijalna radnica Maja Tomanić „Potrebe i mogućnosti prevencije i liječenja sindroma zavisnosti od alkohola iz ugla korisnika usluga Kluba liječenih alkoholičara”. Treći dan, specijalista medicinske psihologije Anita Mitrović je na Svjetskom kongresu WACAT klubova, kojem je predsjedavao Helge Kolstad iz Norveške, i prof. dr Zoran Zoričić, iz Hrvatske, predstavila aktivnosti našeg udruženja i rad na preventivnim aktivnostima. I na kraju, naš stručni tim je imao priliku da u slobodno vrijeme uživa u ljepotama Bohinjske Bistrice, što predstavlja jedan od načina razmjene iskustava, jačanja tima i prevencije sindroma sagorijevanja. Poznato je da je rad sa oboljelima od bolesti zavisnosti zahtijeva dugotrajan rad na promjeni ponašanja i navika, što od angažovanih profesionalaca zahtijeva intenzivno angažovanje stručnih i personalnih kapaciteta, što jeste i rizik za razvijanje sindroma sagorijevanja pa odgovornost prema našim pacijentima počinje sa odgovornosti prema nama samima. Pripremila: Doc. dr sc. med. Nera Zivlak-Radulović

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

vodnevna međunarodna naučna konferencija “Savremeni materijali“, u organizaciji Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske, održana je 2. i 3. septembra 2019. godine u prostorijama ANURS u Banjaluci. Skup je okupio eminentne naučnike iz cijelog svijeta, koji su predstavili 242 naučna rada, kao i saznanja iz oblasti savremenih materijala, baziranih na multidisciplinarnim istraživanjima. Od ukupno 102 referata, od čega je bilo 13 plenarnih predavanja, devet usmenih prezentacija i 80 poster prezentacija. Predsjednik ANURS Rajko Kuzmanović u uvodnom izlaganju je rekao da je 119 stranih naučnika učestvovalo u pripremi referata, dok će 12 naučnika iz inostranstva na konferenciji predstaviti rezultate istraživanja. -Broj stranih naučnika koji su učestvovali u pripremi referata je 119, a očekuje se aktivno učešće 12 naučnika iz inostranstva koji će predstaviti rezultate svojih istraživanja i to iz: Sjedinjenih Američkih Država, Ruske Federacije, Bugarske, Slovenije, Hong Konga, Indije, Italije, Makedonije, Katara, Turske, Hrvatske, Crne Gore, kao i učešće naučnika iz Srbije i Bosne i Hercegovine, rekao je akademik Kuzmanović. Na konferenciji su predstavljena najnovija istraživanja i saznanja iz oblasti savremenih materijala, baziranih na multidisciplinarnim istraživanjima, primjeni tih materijala u nauci, tehnologiji i industriji, medicini i biomedicini. Predsjednik organizacionog i naučnog odbora 12. međunarodne naučne konferencije “Savremeni materijali” akademik Dragoljub Mirjanić istakao 84

XII međunarodna naučna konferencija

“Savremeni materijali 2019“

je da su savremeni materijali jedna od najaktuelnijih oblasti u svijetu. - Koliki je značaj ove teme govori činjenica da je predsjednik Ruske Federacije Vladimir Putin nedavno na Uralskom univerzitetu rekao da bez savremenih dostignuća u oblasti nauke o materijalima ne bi bilo moguće razvijati istraživanja ni u jednoj drugoj oblasti. Veoma je zanimljiva primjena novih materijala u farmaciji i medicini, istakao je Mirjanić. U sklopu ove naučne konferencije održan je i “okrugli sto” o temi “Uticaj radona i torona na zdravlje stanovniš-

tva”, na kojem su predstavljena iskustva i rezultati istraživanja radona i torona u zemljama iz okruženja, kao i rezultati do kojih je Akademija došla u toku realizacije Projekta „Određivanje koncentracije radona u opštinama i gradovima Republike Srpske“. Održavanje skupa podržali su Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo, UNESKO, Univerzitetski klinički centar Banjaluka, Komora doktora medicine Republike Srpske i firma EHE Banjaluka. Medici.com

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Medicinski fakultet Univerziteta u Banjaluci

Svjetski dan fizioterapeuta Aleksandra Vlaški, diplomirani fizioterapeut, ZZFMR „Dr Miroslav Zotović“

vjetski dan fizioterapeuta se obilježava 8. septembra. Kao i prethodnih godina, Udruženje fizioterapeuta Republike Srpske i ove je godine organizovalo obilježavanje Svjetskog dana fizioterapeuta. Iako je glavni cilj Udruženja da se promocija fizioterapije kao struke obavlja svakodnevno, na Svjetski dan fizioterapeuta šira zajednica se upoznaje sa svrhom, ciljevima i problemima sa kojima se susreću fizioterapeuti u Republici Srpskoj.

Svjetska konfederacija fizioterapeuta je za temu ovogodišnjeg obilježavanja odredila hroničnu bol. Fizioterapeuti su zdravstveni radnici koji pomažu pacijentima da dosegnu maksimalan oporavak na fizičkom (ali i psihičkom nivou) ili izgradnjom određene funkcije ili ponovnim razvijanjem izgubljenih funkcija usljed povrede, bolesti ili procesa starenja. Ovogodišnji dan fizioterapeuta obilježen je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci. Gostima su se obratili predsjednik Udruženja fizi-

oterapeuta Republike Srpske Branko Stojnić, dekan Medicinskog fakulteta Univerziteta u Banjaluci prof. dr Ranko Škrbić, doc. dr sc. med. prim. dr Tatjana Nožica-Radulović, šef Katedre za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci, master sportske medicine Olivera Pilipović-Spasojević i predsjednik Sindikata fizioterapeuta i radnih terapeuta Republike Srpske Dragan Mikača.

Predsjedik Udruženja fizioterapeuta Republike Srpske Branko Stojnić izjavio je da Udruženje trenutno broji oko 500 fizioterapeuta, od čega je samo 150-200 zaposlenih, dok su ostalo studenti i pripravnici. Dodao je da se fizioterapija svakodnevno razvija, ali istovremeno i svijest građana o značaju fizioterapije i njenih smjernica. Kao potvrdu toga, dekan Medicinskog fakulteta Univerziteta u Banjaluci prof. dr Ranko Škrbić rekao je da je ovaj fakultet prošle godine u okviru zdravstvenih studija upisao prvu generaciju

fizioterapeuta od 30 studenata te da bi uskoro trebalo da zaživi i master studij. „Imali smo zahtjev struke, a i pokazalo se da postoji veliki interes mladih da se školuju u ovom profilu, koji je veoma interesantan i za koji, kako nam vrijeme govori, a i iskustvo pokazuje, postoji jako velika potreba, jer broj pacijenata sa određenom vrstom problema koji se odnosi na lokomotorni sistem definitivno treba i takvu vrstu usluge,“ istakao je prof. dr Škrbić. On je rekao da u zadnjih desetak godina došlo do evoluiranja ove struke, budući da je ranije postojao strukovni studij u trajanju od tri godine i 180 ECTS bodova, a da danas postoji studijski program fizikalne rehabilitacije u trajanju od četiri godine i 240 ECTS bodova. „Ove godine je na studijski program fizikalne rehabilitacije upisano oko 40 studenata. Medicinski fakultet razvija i svoj vlastiti kadar i već ima nekoliko kolega koji su na završnim godinama doktorskih studija. U roku od godinu dana očekujem i doktore nauka iz fizikalne rehabilitacije. Moramo razvijati svoj kadar koji će dalje da prenosi znanje ostalima,“ istakao je prof. dr Škrbić. Na sve probleme s kojima se fizioterapeuti u Republici Srpskoj susreću u okviru svoga rada i položaj u odnosu na druge zdravstvene radnike uputio je predsjednik Sindikata fizioterapeuta i radnih terapeuta Republike Srpske Dragan Mikača. On je dodao da je borba za njihova prava još u toku i da, bez obzira na sve pozitivne pomake koji se dešavaju u fizioterapiji, nedostaje priznavanje njihovog položaja, statusa i profesije od nadležnih institucija. 85

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Novi trendovi u psihijatriji

vropsko naučno društvo za shizofreniju i druge psihotične poremećaje (European Scientific Association on Schizophrenia and other Psychoses - ESAS) u periodu 26 – 28. septembra 2019. godine organizovalo je 7. evropsku konferenciju o istraživanjima u shizofreniji (7th European Conference on Schizophrenia Research) u Kongresnom centru „Dahlem“ u Berlinu (Njemačka) sa fokusom na nove trendove u istraživanjima i pristupima u radu sa osobama sa shizofrenijom koji se odnosi na sve aktuelnije potrebe usmjerenja na osobu, uz preciznu psihijatriju, poput usvojenih preporuka za druge oblasti medicine. Kongres je izazvao interes preko 500 učesnika iz četrdesetak zemalja, sa plenarnim predavanjima poznatih svjetskih eksperata iz oblasti psihijatrijske genetike i dinamičnim sesijama (simpozijumi, ekspertske diskusije, oralne i poster prezentacije te dva usko specijalizovana KME kursa). Kroz prikaz aktuelnih rezultata istraživanja iz shizofrenije, ali i sada već sve više razvijeni koncept preciznosti u psihijatriji, ukazano je da je mjesto precizne psihijatrije definisano u okvirima person centered pravca i u tretmanu shizofrenije, kao kvalitativna komponenta, a sa ciljem potpunog integrativnog pristupa u psihijatriji, koji je usvo86

jeni standard u svim preporukama. Takođe, Kongres je naglasio važnost kontinuirane borbe protiv stigme duševne bolesti, najispoljenije prema osobama sa psihotičnim poremećajima. Ovaj kongres imao je široku podršku vodećih internacionalnih psihijatrijskih asocijacija (WPA, EPA) i nacionalnog psihijatrijskog udruženja (DGPPN), a tokom kongresa nije bilo aktivnosti koje bi podržavala farmaceutska industrija u okvirima koncepta organizacije ovog događaja. Pripremio: Prim. dr Goran Račetović, Dom zdravlja Prijedor

periodu 21 – 24. avgusta 2019. Godine, u Kongresnom centru u Lisabonu (Portugal) održan je 19. svjetski psihijatrijski kongres (19th World Congress of Psychiatry) sa učešćem preko 4500 psihijatara i profesionalaca iz oblasti mentalnog zdravlja iz 119 zemalja. Ovogodišnji Kongres fokusirao se na nove pristupe u radu sa osobama sa mentalnim poteškoćama koje, pored terapijskog, ističu i važnost pristupa kontinuiranim oporavcima i preveniranju komplikacija, ali i naglašavanje važnosti zajedničkih aktivnosti u prevenciji mentalnih poremećaja, koji sada predstavljaju signifikantan činilac obolijevanja i onesposobljenja širom svijeta. Kroz inovativni program, svjetski eksperti su nam ukazali na nove trendove, ali i kolege iz različitih dijelova svijeta na mogućnosti kreiranja dobrih praksi u korist korisnika, koji uvijek treba da budu fokus našeg rada i kontinuiranog usavršavanja. Kongres su organizovali Svjetska psihijatrijska asocijacija (najveće internacionalno udruženje psihijatara) i Portugalska asocijacija za psihijatriju i mentalno zdravlje. Na Kongresu je učestvovalo pet psihijatara iz Bosne i Hercegovine sa dvije poster-prezentacije. Dvadeseti svjetski psihijatrijski kongres biće održan polovinom oktobra 2020. godine u Bangkoku (Tajland). Pripremio: Prim. dr Goran Račetović, Dom zdravlja Prijedor

reći kongres anestezije, intenzivne medicine i medicine bola sa međunarodnim učešćem HYPNOS 2019 održan je u periodu od 18. do 21. septembra 2019. godine u Hotelu „Bosna“ u Banjaluci. Kongres je bio u organizaciji Udruženja anesteziologa i reanimatologa RS i Klinike za anesteziju i intenzivno liječenje Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske. Kongres je okupio oko 160 učesnika i 60 predavača iz država bivše Jugoslavije i najpoznatijih svjetskih zdravstvenih ustanova kao što su Klinika Mayo i Univerzitet Yale, te vodeće stručnjake iz zdravstvenih centara iz regiona. U okviru Kongresa i nakon održanog Kongresa organizovale su se radionice iz primjene ultrazvuka u regionalnoj anesteziji, regionalne anestezije u opstetriciji i primjene ultrazvuka u intenzivnoj medicini. Tom prilikom instruktori su bili prof. Curtis Baysinger iz Klinike Mayo, Ferne Braweman sa Univerziteta Yale i Samrat Worah iz Klinike Mayo. Sve gore navedeno govori u prilog činjenici kako se u Klinici za anesteziju i intenzivno liječenje sprovode terapijske procedure u

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Svjetski psihijatrijski kongres

skladu sa svjetskim protokolima liječenja Treći kongres anestezije, intenzivne životno ugroženih pacijenata. Prema riječima predsjednika Udruže- međunarodnim učešćem nja anesteziologa i reanimatologa Republike Srpske prof. dr Darka Golića, predavači su predstavili razne teme podijeljene u četiri sesije, a uz kongres je organizovano i osam radionica. Prof. dr Golić je izrazio zadovoljstvo zbog učešća eminentnih doktora iz šest zemalja koji su podijelili svoja iskustva sa našim ljekarima. On je naglasio da je osnovni cilj kongresa praćenje stanja u svijetu u ovoj oblasti i usvajanje znanja za dobrobit pacijenata u Srpskoj. Šef Odjeljenja anestezije za porodiljstvo u Medicinskom centru u Bruklinu, Njujork dr Ivan Veličković rekao je da je u Srpsku došao zajedno sa šest kolega iz Amerike, podsjetivši da je ovdje boravio i prije dvije godine i da su iskustva pozitivna. On je naveo da kolegama iz Srpske i regiona žele da prenesu svoja iskustva iz ove oblasti. Kada je riječ o protokolima liječenja je rekao da su neke stvari veoma slične, životno ugroženih pacijenata u Americi u dodavši da je cilj ovakvih kongresa da odnosu na Srpsku i region, dr Veličković se vidi da li postoji mogućnost da ne-

medicine i medicine bola sa

HYPNOS 2019 ki protokoli i načini liječenja budu slični. Naglasio je da u UKC RS postoji veoma dobar epiduralni program, a da kada je riječ o anesteziji za carske rezove postoje određene razlike. Predsjednik Udruženja anesteziologa i intenzivista Srbije prof. dr Nebojša Lađević rekao je da su znanja i vještine anesteziologa u Srbiji i Srpskoj na zavidnom nivou. Prof. dr Lađević, koji je i direktor Centra za anesteziologiju i reanimatologiju Kliničkog centra Srbije, naglasio je da je u odnosu na svijet razlika jedino u opremi. Ono što treba da se unaprijedi je postoperativni dio, intenzivna njega, jer to nosi visoke troškove liječenja. Služba za informisanje UKC RS

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

večanom ceremonijom, uz prisustvo velikog broja učesnika, gostiju i medija u Hotelu “Mellain” u Tuzli održan je 5. kongres infektologa i 2. kongres mikrobiologa Bosne i Hercegovine sa međunarodnim učešćem. Kongres su organizovale Asocijacije infektologa u Bosni i Hercegovini, Udruženja mikrobiologa u Bosni i Hercegovini i Univerzitetski klinički centar Tuzla, u periodu od 19. do 22. septembra 2019. godine. Predsjednik organizacionog odbora kongresa i načelnik Klinike za zarazne bolesti UKC Tuzla, prof. dr. Sead Ahmetagić je poseban akcenat stavio na problem liječenja hepatitisa C. Kako je istakao hepatitis C je veliki javnozdravstveni problem u cijelom svijetu, pa tako i u Bosni i Hercegovini. “Osobe oboljele od hroničnog hepatitisa C mogu duži vremenski period biti bez simptoma bolesti, te oboljenje otkriti sasvim slučajno, a vrlo često i u već poodmaklom stadiju. Virus prvenstveno napada jetru, a najteži slučajevi završavaju sa cirozom jetre ili karcinomom. S druge strane, virus je visoko kontagiozan, prenosi se krvlju i broj zaraženih se teško kontroliše i raste. Cilj liječenja HCV infekcije je da se spriječe teške komplikacije sa smrtnim ishodom“, rekao je prof. dr. Ahmetagić i dodao da su zavodi zdravstvenog osiguranja FBiH i RS u protekloj godini učinili velike napore kako bi osiguranici-

Tuzla, septembar 2019.

5. kongres infektologa i 2. kongres mikrobiologa BiH

ma u oba entiteta obezbijedili najnovije terapije za liječenje različitih bolesti, između ostalih i hepatitisa C. “Od 2016. godine registrovani su tzv. direktno djelujući antiretroviralni lijekovi koji ranije nisu postojali. Do sada je uspjeh liječenja bio neizvjestan, ali od uvođenja DAA lijekova situacija se pozitivno promjenila, jer pomenuti lijekovi postižu uspjeh liječenja u procentu od 98 do 100 posto i oboljeli od hepatitisa C su nakon 8 do 12 sedmica izliječeni”, rekao je prof. dr. Sead Ahmetagić. Tokom ceremonije otvaranja prisutnima se obratio i direktor Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla, prof. dr. Nešad Hotić, koji je istakao da je Univerzitetski klinički centar Tuzla u više medicinskih disciplina najuspješnija zdravstvena ustanova u Bosni i Hercegovini, ali i ubjedljivo prva institucija koja objavljuje najveći broj naučnih radova u relevantnim stručnim časopisima. Organizovanjem 30 stručnih skupova na godišnjem nivou okupi više od 10 000 zdravstvenih profesionalaca. Upravo povezivanje

naučnoistraživačkog i praktičnog rada predstavlja jedan od strateških ciljeva Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla i menadžment ove ustanove je uvijek spreman pružiti podršku organizaciji stručnih skupova. 5. kongres infektologa i 2. kongres mikrobiologa Bosne i Hercegovine sa međunarodnim učešćem otvorenim je proglasila ministrica zdravstva Tuzlanskog kantona, Dajana Čolić. Ona je u svom obraćanju istakla značaj organizovanja stručnih skupova, te organizatorima i prisutnim zvanicama zaželila uspješan stručni rad kojim će obogatiti profesionalne kompetencije. Programom kongresa obuhvaćeno je 120 oralnih prezentacija i 30 poster prezentacija. Kongres je koncipiran u 18 sesija i šest radionica obuhvatajući različite oblasti mikrobiologije i infektologije. Predavači su bili eminentni stručnjaci iz pomenutih oblasti iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije, Sjeverne Makedonije, Slovenije, Crne Gore, Brazila i Turske.

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Klinika za ortopediju i traumatologiju UKC Tuzla

Budući referentni centar za operacije skolioze kičme

UKC Tuzla

Šesta škola akušerske anestezije

Univerzitetskom kliničkom centru Tuzla organizovana je Šesta škola akušerske anestezije u okviru saradnje UKC Tuzla i američke organizacije Kybele koja je posvećena poboljšanju uslova porođaja u svijetu. Tim povodom u Univerzitetskom kliničkom centru Tuzla boravili su eminentni stručnjaci iz oblasti akušerske anestezije iz USA. Tokom svog boravka američki tim ljekara održao je niz radionica iz praktičnog dijela i stručna predavanja na kojima su se razmatrale teme iz područja akušerske anestezije, sa akcentom na regionalnu anesteziju i analgeziju u porođaju. Polaznici su bili anesteziolozi iz Tuzle, Bihaća, Zenice, Travnika i Sarajeva. Voditelji, kao i polaznici škole, istu su ocijenili vrlo uspješnom. Specijalista anesteziolog u Sani bolnici Bruklin u Njujorku, Ivan Veličković je istakao da je Univerzitetski klinički centar Tuzla postao regionalni centar za obuku anesteziologa za analgeziju pri porođaju i regionalnu anesteziju za carski rez. “Nakon održanih pet škola i ove šeste, ljekari Univerzitskog kliničkog centra Tuzla osposobljeni su uradili preko 1000 procedura u regionalnoj anesteziji. Regionalnu anesteziju su dobile pacijntice za

carski rez i pacijentice koje su porađane prirodnim putem. Uvedeni su noviteti i u postoperativnoj terapiji boli gdje su uvedeni spinalni i epiduralni opioidi”, istakao je dr. Veličković. Prema riječima prim. dr. Senide Keser, šefa anestezije Odsjeka za ginekologiju UKC Tuzla, procent carskih rezova urađenih u regionalnoj anesteziji je 52 posto, a obezboljavanja porođaja 16 posto. Dr. Keser je naglasila i to da nisu sve porodilje kandidati za ove metode, te se o tome odluka može donijeti tek nakon anesteziološkog pregleda iz razloga što pojedine pacijentice imaju oboljenja koja zahtijevaju određene pristupe. Dr. Senada Čaušević i Zenice i dr. Aida Čorbeg iz Travnika su istakle zadovoljstvo konceptom škole naročito praktičnim djelom u kojem su svi učesnici imali priliku aplicirati regionalnu anesteziju. Voditelji škole su istakli veliki značaj, ali i zadovoljstvo saradnjom anesteziologa sa ginekolozima, neonatolozima i medicinskim sestrama akušerkama na Klinici za ginekologiju i akušerstvo UKC Tuzla jer cilj škole je regionalnu anesteziju uvrstiti u standardne procedure pri porođaju.

linika za ortopediju i traumatologiju UKC Tuzla održala je konferenciju za novinare na kojoj su predstavili rezultate četiri komplikovane operacije skolioze, odnosno iskrivljenja kičme koja su na ovoj klinici urađena pod vodstvom dr. Neila Davidsona i dr. Michaela Owena iz Engleske. Pacijenti su bila djeca od 12 do 17 godina starosti, a višesatni operativni zahvati su uspješno okončani, te su pacijenti u postoperativnoj fazi.

Tokom trajanja operativnog zahvata operativni tim klinike na raspolaganju je imao neuromonitoring koji prati stanje pacijenta tokom zahvata i smanjuje mogućnost nastanka oštećenja kičmene moždine. Tokom obraćanja novinarima, dr. Aleksandar Vujadinović, mr. med. sc., šef Odjeljenja za oboljenja kičme, istakao je da Klinika za ortopediju i traumatologiju za cilj ima podići kvalitet usluga i postaviti nove standarde u liječenju deformiteta kičmenog stuba kako kod djece, tako i kod odraslih, ali i postati referentni centar u BiH. “Ukoliko postignemo cilj da formiramo referentni centar, najveću korist će imati naši mali pacijenti i njihovi roditelji. Neće biti skupih odlazaka na liječenje u inostranstvo, kao što je do sada određeni broj pacijenata morao ići u Tursku, Njemačku i druge zemlje zapadne Evrope, nego će sva djeca sa područja Bosne i Hercegovine moći doći na našu kliniku i riješiti taj zaista teški zdravstveni problem”, istakao je dr. Alen Kamerić, načelnik Klinike za ortopediju i traumatologiju UKC Tuzla. Punu podršku timu Klinike za ortopediju i traumatologiju pruža i dr. Neil Davidson, ortoped iz Velike Britanije koji je istakao da je ovo tek početak saradnje i da će on i njegov tim, kao i bolnica u kojoj radi pružiti podršku i pomoć u podizanju standarda kada su u pitanju ove procedure. “Saradnja je počela kontaktom i uz pomoć ljudi koji su dali svoj dorpinos. Dr. Aleksandar je poslao 12 slučajeva za koje nije bilo bezbjednog načina da se riješe. Za ovaj put smo doarbali tri slučaja koji su bili pripremljeni za operaciju i prošli sve protokole. Prvi slučaj je bio veliki deformitet koji smo uspjeli uz neuromonitorng dobro korigovati i isrpaviti kičmeni stub. Druga je bila još zahtjevnija i duže trajala, ali smo postigli odličan rezultat.”, rekao M.C. je dr. Neil Davidson. 89

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

druženje medicinskih sestara, tehničara i babica Republike Srpske 19.9.2019. godine, u sali 2 za predavanja UKC Republike Srpske, organizovalo je radionicu po planu aktivnosti UMSTIB RS za 2019. godinu. Sekcija sestara u onkologiji je za članove udruženja pripremila temu: „Strah od bola kao barijera u zdravstvenoj njezi onkološkog bolesnika”. Radionici su prisustvovali načelnica Klinike za onkologiju UKC RS dr Zdenka Gojković, pomoćnik direktora za zdravstvenu njegu UKC RS Slađana Vranješ, predsjednica UMSTIB RS Živana Vuković-Kostić, članovi UMSTIB iz UKC Republike Srpske, JZU DZ Mrkonjić Grad, FZO Republike Srpske, Specijalna bolnica za hirurške grane “Dr Kostić” i drugi. Voditelj radionice je bila Veselka Gajić, koja je prisutne pozdravila u ime Sekcije onkoloških sestara UMSTIB Republike Srpske. Skup su pozdravile načelnica Klinike za onkologiju dr Zdenka Gojković i pomoćnik direktora UKC RS za zdravstvenu njegu Slađana Vranješ. U toku predavanja smo imali priliku da čujemo o simptomu boli, definiciji, mehanizmu nastanka, načinu liječenja, podjeli analgetika itd. Bol srećemo više puta u životu, teško je definisati jer je ona uvijek subjektivni osjećaj. Bol je neugodno osjetno i emocionalno iskustvo, povezano sa postojećim ili potencijalnim oštećenjem tkiva, i najčešći razlog posjete ljekaru. Bol je ključna za opstanak ljudi i dio je tjelesnog odbrambenog sistema. Ona nas upozorava da se sa tijelom nešto događa, podstiče nas na zaštitnički odnos prema povrijeđenom ili bolesnom dijelu tijela i traženje stručne pomoći. Od svih problema s kojima se susreću zdravstveni radnici, bol i bolni sindromi su najčešći. Iz praktičnih razloga bol se dijeli na akutnu i hroničnu. Doživljaj i podnošenje boli razlikuje se među osobama, a određeno je faktorima koji su specifični za pojedinu osobu kao što su: njeno psihičko stanje, vaspitanje, okolnosti i okruženje u kojima se osoba trenutno nalazi, socijalni status, vjera i sl. Faktori koji pojačavaju osjećaj bola su: tuga, strah i samoća, neugodno porodično i radno okruženje, dok je prisutnost dragih osoba i njihovo saosjećanje s bolesnikom faktor koji znatno smanjuje bolni doživljaj. Maligna bol je oblik hronične boli koji se javlja tokom maligne bolesti. Često je ona prvi simptom koji upućuje bolesnika da zatraži ljekarsku pomoć. 90

UMSTIB Republike Srpske, Sekcija sestara u onkologiji

Strah od bola Pripremila: Mr Živana Vuković-Kostić

Ona je prateći simptom malignih bolesti, iako veliki broj vrlo raširenih malignih bolesti uopšte ne daje bolne simptome pa čak ni u uznapredovalom stadijumu. Bol se ne smije zanemariti. Budući da neliječena jaka bol dovodi do niza patofizioloških promjena u organskim sistemima, što usporava oporavak i smanjuje kvalitet života bolesnika – djelotvorno suzbijanje i smanjenje akutne i hronične boli treba biti značajan sastavni dio liječenja određene bolesti. Maligna bol je u početku srednjeg, a kasnije i vrlo jakog intenziteta. Jak

intenzitet izrazito narušava kvalitet života bolesnika te bilo kakav socijalni i ekonomski kontakt. Uživanje u životu je ograničeno, a pokretljivost je često smanjena. Pod kvalitetom života podrazumijevamo i mogućnost spavanja. Često malignu bol poistovjećujemo sa boli uzrokovanom tumorskim procesima, terapija se može primijeniti i na liječenje boli druge etiologije u završnoj fazi bolesti. Liječenje boli kod onkološkog bolesnika mora biti sastavni dio liječenja u svim fazama bolesti. Liječenje boli u kurabilnoj fazi poboljšava rezultate liječenja, a u fazi kada liječenje ne daje rezultate smanjuje patnju bolesnika i omogućava mu dostojanstveniji završetak života. Kod maligne boli postoje dobro protokolisani sistemi za procjenu intenziteta boli, za njezinu klasifikaciju prema simptomima koje bolesnik ima. Na kraju radionice učesnici su vidjeli praktičan prikaz kako primijeniti na kožu lijek fentanil kao flaster koji djelotvorno ublažava umjerenu i intenzivnu bol koja se javlja kod karcinoma. Apliciranje flastera fentanila su učesnicima radionice pokazali: Jovana Grujičić, Sonja Rakita i Darko Makarić. Redovnu edukaciju za medicinske sestre i tehničare koje radi UMSTIB RS, uz veliku podršku menadžmenta UKC Republike Srpske, su od izuzetnog značaja za medicinske sestre i tehničare.

d 5-8. septembra u Bačkom Monoštoru, kod Sombora, održan je Prvi letnji kamp za lečene od raka. Raznim aktivnostima obeleženo je 50 godina postojanja Društva za borbu protiv raka Sombor. Prisustvovali su predstavnici osam udruženja iz Nacionalne asocijacije lečenih od raka - NALOR, iz cele Srbije. Učesnik kampa je bio i Dragan Trivun, podpredsednik ILCO Srbije, a predsednik je ILCO-STOMA iz Republike Srpske. Bilo je puno edukativnog i višestruko korisnog sadržaja. Veliku pažnju izazvala je psihoonkološkinja Tamara Klikovac. Upoznali smo se sa iskustvom udruženja i akcionim planovima, koji će nam koristiti.

N M K

s t r u č n i

s k u p o v i

Prvi letnji kamp lečenih od raka u Srbiji

N M K

- I sNt Fr Ou čVnI Ji E sS kT Iu p o v i

inistar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić učestvovao je na 69. sjednici Regionalnog komiteta za Evropu Svjetske zdravstvene organizacije koja je od 16. do 19. septembra 2019. godine održana u Kopenhagenu, Danska. Na sjednici, koja je na nivou ministara zdravlja zemalja članica, bilo je riječi o unapređenju zdravstvene zaštite, jednakosti u pristupu zdravstvenim uslugama, digitalizaciji u zdravstvenim sistemima, kao i važnoj ulozi Svjetske zdravstvene organizacije u pružanju globalne podrške u jačanju i poboljšanju zdravstvene zaštite. Na marginama sastanka ministar Šeranić se sastao sa Alanom Armitaž, direktorkom Regionalne kancelarije za Istočnu Evropu i Centralnu Aziju UNFPA.

Iz Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite RS

Ministar Šeranić na sjednici SZO-a u Kopenhagenu

Novi pravilnik JU Fonda solidarnosti

ovi pravilnik JU Fonda solidarnosti za dijagnostiku i liječenje oboljenja, stanja i povreda djece u inostranstvu koji je počeo da se primjenjuje je rezultat opredjeljenja da se stalno unapređuju propisane procedure, kao i da propis bude maksimalno približen potrebama roditelja čija djeca se liječe u inostranstvu uz pomoć sredstava Fonda solidarnosti. Pravilnikom su regulisani i kriterijumi prioriteta te će se prednost u rezmatranju zahtjeva davati bolestima, stanjima i povredama koje neposredno mogu da ugroze i pogoršaju zdravstveno stanje djeteta kao i prognozu same bolesti, stanja i povrede, tamo gdje faktor vremena značajno utiče na ishod liječenja, bolestima, stanjima i povredama koje neposredno ugrožavaju život djeteta ili dovode do teškog invaliditeta. Preciziran je i način postupanja u slučaju da dijete u toku započetog liječenja ili dijagnostike koje finansira Fond solidarnosti navrši 18 godina života te je definisano da se u tom slučaju finansiranje može vršiti do završetka rješenjem odobrene dijagnostike ili liječenja. 94

Na sastanku je bilo riječi o demografskim izazovima, strategijama i politikama iz oblasti seksualnog i reproduktivnog zdravlja, prava starijih osoba, nasilja u porodici i drugih oblasti u kojima je ostvarena saradnja sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske. Drugog dana učešća na Regionalnom komitetu Svjetske zdravstvene organizacije u Kopenhagenu, ministar Alen Šeranić učestvovao je u glasanju za izbor novog direktora Kancelarije za Evropu Svjetske zdravstvene organizacije, za kojeg je izabran dr Hans Kluge sa kojim je, dok je obavljao funkciju direktora Odjeljenja za zdravstvene sisteme i javno zdravstvo Regionalne kancelarije za Evropu SZO Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, već imalo priliku da ostvari uspješnu saradnju.

Kako bi se roditelji oboljele djece dodatno finansijski rasteretili, regulisano je pitanje finansiranja tipizacije tkiva u okviru priprema za transplantaciju, tako da će Fond solidarnosti ubuduće finansirati troškove tipizacije tkiva i djeteta i donora. U želji da roditeljima maksimalno olakšamo procedure i smanjimo troškove, propisano je da se finansijska i medicinska dokumentacija iz zdravstvenih ustanova iz inostranstva (predračuni, računi, izvještaji, otpusna pisma i drugo) dostavlja na jeziku koji je u službenoj upotrebi u toj stranoj državi i na jednom od jezika koji su u službenoj upotrebi u BiH, što znači da dokumenti ne moraju biti prevedeni kod ovlaštenog prevodica. Promjene uvedene Novim pravilnikom su rezultat aktivnog rada Fonda solidarnosti i kontinuirane saradnje sa roditeljima i zdravstvenim ustanovama, a sa ovom praksom Fond solidarnosti će nastaviti i ubuduće, kako bi se i dalje pravično upravljalo sredstvima posebnog doprinosa čije izdvajanje podržava cjelokupno društvo Republike Srpske. Darija Filipović Ostojić portparol Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske

Projekat mentalnog zdravlja

Edukacija za rad sa djecom i adolescentima

inistar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić, predstavnici Medicinskog fakulteta u Banjaluci i predstavnici Projekta mentalnog zdravlja u BiH, kao i jedanaest domova zdravlja potpisali su danas ugovore o regulisanju međusobnih odnosa za realizaciju Programa edukacije za rad sa djecom i adolescentima u mentalnom zdravlju u Republici Srpskoj. U okviru Projekta mentalno zdravlje u BiH - Faza 3, planiran je niz aktivnosti sa ciljem jačanja usluga mentalnog zdravlja u zajednici. Jedna od važnih planiranih aktivnosti bila je i izrada kurikuluma i pravilnika za rad sa djecom i adolescentima u mentalnom zdravlju u Republici Srpskoj. Asocijacija XY vrši implementaciju Projekta mentalnog zdravlja u BiH koji finansira Vlada Švajcarske.

INFO VIJESTI

a Trećem festivalu zdravlja i zdravog načina života, održanom od 13-14. septembra u Bijeljini, u dva festivalska dana predstavilo se oko 40 izlagača. Akcenat ovogodišnjeg festivala je bio: Uloga sporta u zdravlju ljudi. Ovogodišnji treći po redu Festival zdravlja na jednom mjestu je okupio eminentne stručnjake iz oblasti medicine koji su svojim prisustvom i aktivnim učešćem omogućili građanima, ali i ljudima iz struke, da saznaju za nove metode liječenja, za usluge koje nude brojne specijalističke ustanove u RS. Bila je to prilika da saznaju i koji vid prevencije je najbolji, kao i da besplatno provjere svoje zdravstveno stanje, da izmjere krvni pritisak, kontrolišu šećer i masnoće u krvi, čuju savjet i sl. Ljekari su prisustvovali predavanjima na temu: “Savremeni izazovi u medicini 2019”. Sponzor ovogodišnjeg Festivala bila je ZU Specijalistički centar “Kuća zdravlja” i Farmaceutska kompanija “Hemofarm”, a specijalni gost i ove godine je bio Institut za kardiovaskularne bolesti Sremska Kamenica. Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić svečano je otvorio treći po redu Festival zdravlja i zdravog načina života u Bijeljini. On je posebno istakao važnost promocije zdrave ishrane, fizičke aktivnosti i zdravih stilova života. “Snažno zagovaram borbu protiv svih faktora rizika i koristim svaku priliku da ukažem na njih. Izazovi savremenog društva, sjedećeg načina života i dostupnost brze hrane ne mogu i ne smiju da budu izgovori da ne preuzmemo odgovornost za svoje zdravlje. I što je još važnije, mi, zdravstveni profesionalci moramo uvijek i u svakoj prilici da podstičemo naše pacijente da misle o svom zdravlju. Inicijativa koju ova manifestacija već treću godinu sprovodi veoma je važna jer pokazuje jasnu opredijeljenost ljudi iz lokalne zajednice da žele da naprave promjene i da na neki način upotpune život građana, prije svega, da promovišu zdravlje i spriječe pojavu bolesti”, poručio je ministar Šeranić. Alelsandra Ostojić, magistar farmacije i izvršni direktor ZU Specijalistički centar “Kuća zdravlja”, je rekla da snažno podržavaju ovu manifestaciju i organizatore. I ove godine na štandu ove ustanove posjetioci su imali priliku da besplatno provjere svoje zdravstveno stanje, a na predavanjima su se predstavili specijalisti iz oblasti kardio96

Promocija sporta i zdravog života

Festival zdravlja u Bijeljini

logije i hrono-ishrane po programu dr Ane Gifing. Organizator Sajma je bilo Udruženje građana Klub za promociju zdravlja “Mi-

nerva” iz Bijeljine i Agencija “Vertigo”, a pokrovitelj je Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske. Medijski su propratili RTV BN i Bobar radio.

INFO VIJESTI

Banjaluka 28 - 29.10.2019.

II festival rekreacije osoba treće dobi

rugi festival rekreacije osoba treće dobi Republike Srpske održan je 28. i 29. septembra 2019. godine u Banjaluci – Studentski kampus. Festival se održava povodom Međunarodnog dana starijih osoba – 1. oktobra, a ima za cilj promociju i prevenciju zdravlja osoba treće dobi Republike Srpske. Festival predstavlja zdravstveno-edukativnu i sportsko-rekreativnu manifestaciju. Organizator manifestacije Asocijacija „Sport za sve“ Banjaluka (prof. dr Radomir Zrnić – Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta Banjaluka) sa partnerom (Ministarstvo zdravlja i

socijalne zaštite Republike Srpske) je usaglasila program manifestacije koji se realizovao u dva dana. Prvi dan, 28.9.2019. godine održana je Konferencija treće dobi na Fakultetu fizičkog vaspitanja i sporta Banjaluka u amfiteatru. Predavači su bili: prof. dr sc. med. Stjepan Heimer, Kineziološki fakultet Zagreb, tema „Fiziološki učinci tjelesne aktivnosti u starijih osoba“; Snježana Beri, prof. kineziologije, (postdiplomski iz gerontologije), tema „Programi za zdravlje i kvalitetu života starijih osoba“

(praksa i iskustva DSR Medveščak - Zagreb) i prof. dr Goran Spasojević, Medicinski falultet Banjaluka, tema “Faktori rizika i prevencija pada starih osoba“. Konferenciji su prisustvovali građani Banjaluke, predstavnici lokalnih zajednica Republike Srpske i profesori fizičkog vaspitanja i sporta tih lokalnih zajednica, predstavnici centara socijalnog rada lokalnih zajednica RS, predstavnici domova za starija lica lokalnih zajednica, javnih i privatnih RS, pomoćnik ministra zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Pavle Paunić, mediji ...

Drugi dan, 29.9.2019. godine, održana su sportsko-rekreativna takmičenja (pikado, košarka i fudbal (slobodna bacanja – penali) za osobe treće životne dobi u Studentskom kampusu Banjaluka, Univerzitetska sala. Nakon prijava po dolasku, po protokolu programa, uslijedio je defile/postrojavanje ekipa učesnika, a onda je sve prisutne pozdravio organizator manifestacije Radomir Zrnić, a ispred Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Sanja Zarić. Poslije zvaničnog otvaranja uslijedio je nastup KUD-a „Čajavec“ iz Banjaluke sa koreografijom narodnih plesova, a nakon toga održano je zagrijavanje - vježbanje sa ekipama takmičarima. Poslije oficijelnog dijela, otpočela su sportsko-rekreativna takmičenja koja su predvodile sudije i predstavnici takmičarskih ekipa.

Prof. dr Radomir Zrnić, Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta Banjaluka sportzasvebl@blic.net Mtel: +387 65 54 24 74

Za takmičenje se prijavilo 14 ekipa, i to: Gerontološki centar Banjaluka, Zdravo starenje Banjaluka, Starčevica Banjaluka, Zvijezda Šamac, CSR Gradiška, Laktaši, Dom za starija lica Agape Mrkonjić Grad, JU CSR Prijedor 1, JU CSR Prijedor 2, JU CSR Čelinac, Paprikovac Banjaluka, Centar 2 Banjaluka i Rekreacija prof. Zrnić – Banjaluka. Pobjednici sportsko-rekreativnih takmičenja su sljedeće ekipe: 1. mjesto – ekipa JU CSR Prijedor 1; 2. mjesto – ekipa opštine Šamac; 3. mjesto – ekipa Rekreacija prof. Zrnić Banjaluka. Nakon takmičenja dodijeljeni su pehari za pobjedničke ekipe i diplome za sve učesnike takmičare. S obzirom na to da festival promoviše druženje kao bitan segment socijalizacije, svi prisutni su na kraju festivala odigrali Užičko kolo. Na kraju festivala priređen je koktelparti sa voćem i bezalkoholnim pićem.

Email: sportzasvebl@blic.net

INFO BILTEN

ompletiranje dijagnostičke obrade i inicijalnog tretmana u što kraćem vremenskom periodu, sa prepoznavanjem teških, životno ugroženih i drugih stanja, osnovni je cilj i prioritet rada Urgentnog centra UKC RS. Ovo je, povodom godinu dana postojanja i rada Urgentnog centra, poručio načelnik centra Dragan Rakanović, naglasivši da je objedinjavanjem prijemnih ambulanti svih organizacionih jedinica u jednu funkcionalnu cjelinu, postignuta maksimalna brzina pružanja usluga pacijentima. Podatak o 53.961 pregledanom pacijentu dovoljno govori o obimu posla koji smo obavili unazad godinu dana. Adekvatna saradnja sa ostalim klinikama čini ovaj centar funkcionalnim – naglašava Rakanović. Vlado Đajić, generalni direktor UKC RS, kaže da je Urgentni centar ove zdravstvene ustanove jedan od najboljih centara u regionu. “Napravljen je po svjetskim standardima, gdje pacijentu u roku nekoliko minuta bude urađena kompletna dijagnostika. Naime, na istom nivou su i prijemni trakt i operacione sale, a iznad njih intenzivne jedinice – 25 hirurških i 25 konzervativnih, čime se ne može pohvaliti niko u regionu. Ovo omogućava da pacijenti na vrijeme budu zbrinuti. Jer, koliko god je važan kvalitet usluge, bitno je i da ona bude pružena na vrijeme kako bi se izbjeglo da bolest i trauma izazovu veće posljedice ili smrt”, ističe Đajić. Slavica Zeljković, šef Odjeljenja konzervativnih ambulanti dnevne bolnice u UC, dodaje da ona i trojica njenih kolega, sa ljekarima iz drugih klinika, zajedničkim snagama učestvuju u radu ovog centra. “Ova prva godina nam je značajna, jer smo stekli puno iskustva i znanja, koje ćemo iskoristiti u narednom periodu da poboljšamo rad. Najviše pregleda imale su ambulanta za kardiovaskularne bolesti, ambulanta za neurologiju, internistička ambulanta. Očekujemo da će, dolaskom zime i pojavom respiratornih infekcija koje pogoršavaju hronične bolesti, i pulmološka ambulanta zabilježiti povećan broj pacijenata”, kaže Zeljkovićeva.

Godinu dana rada Urgentnog centra UKC RS

Spasavaju ljudske živote u rekordnom roku Završetkom projekta rekonstrukcije Centralnog medicinskog bloka i izgradnje Sjevernog krila prošle godine, Univerzitetski klinički centar Republike Srpske dobio je Urgentni centar. Ova organizaciona jedinica predstavlja multidisciplinarni centar u kojem rade ljekari različitih specijalnosti, kao i srednji medicinski kadar, koji zbrinjavaju sve hitne slučajeve i one vitalno ugrožene i one koji to nisu. Otvaranjem Urgentnog centra naši pacijenti su dobili zdravstvenu zaštitu i dijagnostiku na jednom mjestu. Prilikom obrade pacijenta svakodnevno se radi dijagnostička obrada Dragan Rakanović

– RTG, UZV, CT dijagnostika i laboratorijski nalazi. Takođe, u Urgentnom centru rade ljekari različitih specijalnosti od hirurških do konzervativnih grana medicine koji se svakodnevno bore za zdravlje i živote stanovnika Srpske. Godinu dana rada Urgentnog centra UKC RS obilježeno je 1. oktobra, a brojke govore više od riječi koliko je pacijenata dobilo zdravstvenu zaštitu za godinu dana postojanja ove organizacione jedinice. U tom periodu u konzrvativnim i hirurškim ambulantama pregledan je 53.961 pacijent, obavljeno 5.435 malih hirurških zahvata, 3.723 hitnih hirurških zahvata u dvije operacione sale Urgentnog centra, u dnevnoj bolnici hospitalizovano je 3.020 pacijenata, opservirano 8.325 pacijenata, zbrinuto 719 pacijenta u sali za reanimaciju. 98

INFO BILTEN

Klinika intenzivne medicine za nehirurške grane UKC RS

Prestižan sertifikat

linika intenzivne medicine za nehirurške grane UKC RS uspješno je resertifikovana po tipu sertifikata ISO 9001:2015. Tim povodom je Klinici svečano dodijeljen sertifikat. Oblast sertifikacije je zbrinjavanje kritično oboljelih, a ove godine, u sklopu resertifikacije, opseg je proširen na edukaciju iz oblasti intenzivne medicine. Prema ovome je Klinika intenzivne medicine za nehirurške grane jedinstvena na prostoru RS i BiH. Na ovaj način, osim zdravstvenih usluga i zbrinjavanja kritično oboljelih nehirurških pacijenata, pridodata je i edukacija iz oblasti intenzivne medicine koja je na svjetskom nivou. Pomoćnik generalnog direktora za medicinske poslove UKC RS Zvezdana Rajkovača, pojasnila je da je ovo za UKC RS i pacijente veoma važno. Ona je navela da je za pacijente važno zato što dobijanje ovog sertifikata znači da se sve medicinske procedure, liječenje pacijenata, odvija po svim zahtjevima svjetskih velikih centara, a to obezbjeđuje veliku sigurnost u liječenju ovih pacijenata koji su najteži i životno ugroženi. Peđa Kovačević, načelnik Klinike intenzivne medicine za nehirurške grane UKC RS, je rekao da je veliko zadovoljstvo to što se prije godinu dana Klinika preselila u Sjeverno krilo UKC RS, u moderno opremljeno Odjeljenje intenzivne njege. Svi pacijenti koji nisu hirurški, a koji imaju težak poremećaj zdravstvenog stanja, koji je karakterisan otkazivanjem bitnih životnih funkcija, kao što je prestanak disanja ili ugroženo disanje, ili prestanak rada srca ili ugrožen rad srca ili centralnog nervnog sistema, odmah dolaze kod nas, a Klinika bilježi sve bolje rezultate u liječenju pacijenata.

Dejan Radivojević, direktor “Bureau Veritasa”, sertifikacijske kuće za BiH, čestitao je timu UKC RS na uspješno sprovedenoj sertifikaciji i rekao da je to još jedna potvrda kvalitetnog rada, po svim međunarodnim i svjetskim standardima. Klinika intenzivne medicine za nehirurške grane UKC RS jedina je organizaciona jedinica ova-

kvog profila na prostoru Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine koja je zadovoljila kriterijume za dodjelu sertifikatata ISO 9001:2015. U praksi to znači da su sve medicinske procedure koje se izvode u sklopu ove Klinike standardizovane i ujednačene sa istim ili sličnim procedurama u drugim razvijenim zemljama i sve su prema međunarodno priznatim normama koje se odnose na opseg liječenja kritično oboljelih pacijenata. Ove godine opseg je proširen te je edukacija studenata, ljekara na specijalizaciji i ljekara na supspecijalizaciji iz intenzivne terapije koja se provodi u Klinici intenzivne medicine za nehirurške grane standardizovan i transparentan proces. To podrazumijeva da se sva edukacija koja se sprovodi u ovoj klinici izvodi po propisanim standardima pravilinika o specijalizacijama i supspecijalizacijama koje je donijelo Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite u Vladi RS. U navedeni zakonski okvir stavljen je i angažman stranih edukatora – predavača iz oblasti intenzivne medicine što ovaj vid edukacije u UKC RS čini još privlačnijim za zainteresovane kandidate. Naučnoistraživački rad u Klinici intenzivne medicine je izuzetno produktivan te je od početka godine do danas iz ove organizacione jedinice publikovano šest publikacija u prestižnim medicinskim časopisima, a jedan od njih je i sa Impakt Faktorom od 6,95, što nas svrstava u red medicinskih ustanova čije se ime citira u prestižnim medicinskim časopisima (Medical journal: Critical Care) Klinika intenzivne medicine za nehirurške grane UKC RS jedina je organizaciona jedinica na prostoru BiH koja zbrinjava najteže i kritično oboljele nehirurške pacijente te se izdvaja po savremeno opremeljenom prostoru, najmodernijoj opremi i izuzetno stručnom kadru.

U UKC RS

Prva mukotomija radiofrekventnim nožem

anas 2. oktobra 2019. godine u Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske urađena je prva mukotomija radiofrekventnim nožem i od danas je to standardna metoda koju izvode naši stručnjaci. Riječ je o operativnom zahvatu u nosu kojim se smanjuje veličina nosnih školjki ako je ustanovljeno da su uvećane nosne školjke uzrok otežanog disanja. Nakon ovog zahvata koji spada u domen radiohirurgije, pacijent može isti dan da bude pušten na kućno liječenje. Zahvat je izveo dr Nenad Stevandić, specijalista otorinolaringolog, uz učešće načelnika Klinike za bolesti uha, grla i nosa doc. dr sc. med. Dmitra Travara, dr Dražena Praće, specijalizanta otorinolaringologije dr Dragana Švrake, specijaliste anesteziologa, instrumentarki Slavice Nježić i Aleksandre Stanković te anestetičarke Sanele Grkinić-Bajić. Uvođenje ovog zahvata kao standardne metode u UKC RS je pokazatelj kontinuiranog procesa modernizacije otorinolaringologije u Republici Srpskoj, a njegov dodatni benefit je taj što se pacijenti sa ovim zdravstvenim problemima ne moraju da šalju van Republike Srpske na liječenje. 99

INFO BILTEN

Ruska delegacija iz Onkocentra u Sankt Peterburgu u posjeti UKC RS

Nastavak kontinuirane medicinske edukacije

ao nastavak kontinuirane medicinske edukacije i međunarodne saradnje, kao i razmjene iskustava u dijagnostikovanju i liječenju onkoloških oboljenja između Onkocentra u Sankt Peterburgu i Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, delegacija ruskih ljekara iz Onkocentra iz Sankt Peterburga je u višednevnoj

ma novoizgrađenog Sjevernog krila Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, a naši ljekari su tokom ove godine u više navrata boravili u Onkocentru Sankt Peterburg na edukaciji. Prof. dr Vlado Đajić, generalni direktor UKC RS, rekao je da pored brojnih ljekara iz Amerike i Evrope, u našoj zdravstvenoj ustanovi su i eminen-

posjeti Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske. Tokom boravka ruskih hirurga u UKC RS, izvedena je laparoskopska operacija karcinoma debelog crijeva sa našim ljekarima koji su već boravili na edukaciji u Rusiji, hirurški zahvati na dojci (odstranjivanje i rekonstrukcija) te hirurški zahvati u smislu otvorene hirurgije. Delegaciju čine Vitalij Jegorenkov, zamjenik direktora za medicinska pitanja za hirurške grane u Onkološkom centru Sankt Peterburg, Ikram Alijev, šef Odjeljenja za koloproktologiju u Onkološkom centru Sankt Peterburg, te Jelena Bit-Sava, šef Odjeljenja za karcinom dojke u Onkološkom centru Sankt Peterburg. Podsjetimo, tradicionalne prijateljske veze između Republike Srpske i Ruske Federacije su u septembru prošle godine rezultirale prvim korakom u praktičnoj realizaciji saradnje u sferi zdravstva. Tada su eminentni medicinski eksperti iz oblasti onkološke hirurgije iz Sankt Peterburga zajedno sa ljekarima najveće zdravstvene ustanove u Republici Srpskoj izveli prvi operativni zahvat u novim savremeno opremljenim operacionim sala-

tni stručnjaci iz Rusije. Istakao je da i dalje pišemo jednu internacionalnu priču i, ono što je najbitnije, unapređujemo zdravstveni sistem Republike Srpske. Naglasio je da su dogovorene dvosmjerna saradnja i edukacija, kao i rad ruskih ljekara u UKC RS i naših ljekara u Rusiji. Vitalij Jegorenkov, zamjenik direktora za medicinska pitanja za hirurške grane u Onkološkom centru Sankt Peterburg, u ime ovog centra zahvalio se na gostoprimstvu. Rekao je kako je prošla već godina dana od početka saradnje, da su ponosni što su učestvovali u otvaranju rekonstruisanog UKC RS te naglasio kako su sa kolegama iz Banjaluke već postali prijatelji. Jelena Bit-Sava, šef Odjeljenja za karcinom dojke u Onkološkom centru Sankt Peterburg, istakla je da postoji odlično razumijevanje između ljekarskih timova. Objasnila je da su uradili odstranjenje tumora, kao i rekonstrukciju dojke. Navela je da su ove operacije krajnje važne ne samo za produženje, nego i za poboljšanje kvaliteta života onkoloških bolesnika.

100

Ikram Alijev, šef Odjeljenja za koloproktologiju u Onkološkom centru Sankt Peterburg, rekao je da je u UKC RS već drugi put. Pojasnio je da je izvršena niska frontalna resekcija prednjeg crijeva, te da je ova metoda minimalno invazivna, kao i da pacijentkinja hoda, jede i ustaje. Napomenuo je da je prošle godine bio ovdje na ceremoniji otvaranja rekonstruisanog CMB i novog Sjevernog krila te da je izvršio prvu laparoskopsku operaciju u novoopremljenim salama. Dr Goran Janjić, specijalista opšte hirurgije u Klinici za opštu i abdominalnu hirurgiju, istakao je da je bio na edukaciji u Sankt Peterburgu te da su ovom prilikom izveli dvije složene operacije koje su bile zaista jako korisne za sve ljekare koji su bili dio hirurškog tima. Dodao je da je laparoskopska hirurgija neuporediva sa klasičnom hirurgijom jer pacijenti isti dan nakon operacije mogu da jedu, hodaju, brzo se vraćaju svojim obavezama, borave četiri-pet dana poslije operacije na odjelu, a u klasičnoj hirurgiji boravak u bolnici traje deset do petanest dana. Dr Nikola Baroš, načelnik Klinike za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju, je rekao da je takođe prije mjesec dana boravio u Sankt Peterburgu, gdje su vršene operacije u oblasti onkoplastične rekonstrukcije dojke.

INFO BILTEN

U Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske

Međunarodni dan fizioterapeuta

Projekat edukacije

Stručna predavanja bečkih profesora

ana 16. avgusta, u saradnji sa Medicinskim fakultetom Univerziteta u Banjaluci, Klinički zavod za nuklearnu medicinu i bolesti štitne žlijezde Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske organizovao je predavanja uvaženih profesora iz AKH Beč, Austrija, iz oblasti nuklearne medicine. Profesor Marcus Hacker održao je predavanje na temu: „PET/CT u onkologiji“, a profesor Thomas Beyer „Hibridni imidžing, njegova sadašnja i buduća uloga u medicini“. Oba su gostujući profesori na Medicinskom fakultetu u Banjaluci, a predavanja su bila od posebnog

značaja za specijaliste nuklearne medicine, radiologije, radioterapije, onkologije, pulmologije, interne medicine, kao i za sve ostale ljekare specijaliste i specijalizante UKC RS. Napominjemo da se s projektom edukacije u AKH Beč počelo još u februaru prošle godine te da svakog mjeseca dva ljekara Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske odlaze na jednomjesečnu edukaciju u ovu prestižnu zdravstvenu ustanovu. U februaru naredne godine očekujemo odlazak još jednog ljekara iz Kliničkog zavoda za nuklearnu medicinu i bolesti štitne žlijezde na edukaciju. Takođe, u okviru CEEPUS projekta petoro zaposlenih različitih profila iz Kliničkog zavoda za nuklearnu medicinu i bolesti štitne žlijezde dodatno su se edukovali iz ove oblasti u AKH Beč. Ova posjeta predstavlja kontinuirani nastavak saradnje UKC RS i AKH Beč te potvrdu uspostavavljanja trajnih veza kada je riječ o međunarodnoj saradnji i razmjeni iskustava u nauci i struci.

ovodom Međunarodnog dana fizioterapeuta, fizioterapeuti UKC RS su organizovali stručno predavanje i prezentaciju svoga rada u našoj ustanovi. Ovom prilikom se govorilo o značaju rehabilitacije kod endoproteze kuka kao i rane rehabilitacije kod reumatoidnog artritisa. Glavni fizioterapeut Službe kliničke rehabilitacije Momirka Milaković je rekla da su u UKC RS poboljšani uslovi rada fizioterapeuta te da sa preseljenjem u nove prostorije imaju adekvatnu opremu i prostor. Naglasila je da su fizioterapeuti zastupljeni u 24 organizacione jedinice naše ustanove te da trenutno raspolažemo sa trideset i pet terapeuta. Fizioterapeut Službe kliničke rehabilitacije Đorđe Milić, koji već dvije godine radi u našoj zdravstvenoj ustanovi, rekao je da je veoma zadovoljan uslovima rada od preseljenja te da je cilj svih njegovih kolega i njegov da se pacijentu pruži najbolja moguća terapija i adekvatan fizioterapeutski tretman i savjet. Zaključak predavanja je da je obilježavanje Međunarodnog dana fizioterapeuta značajno u cilju promovisanja važnosti ove struke.

Druženje sa penzionerima

ao što je prošle godine i najavljeno, poslovodstvo najveće zdravstvene ustanove, na čelu sa prof. dr Vladom Đajićem, 5. septembra, po drugi put, organizovalo je druženje i svečani ručak za penzionisane radnike Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, kako bi se ljudima koji su svoj radni vijek proveli u UKC RS odalo priznanje za sve što su učinili za našu ustanovu. 101

INFO BILTEN

Obilježen Svjetski dan srca

Saradnja sa porodičnom medicinom

druženje kardiologa Republike Srpske zajedno sa Udruženjem doktora porodične medicine Republike Srpske i Domom zdravlja Banjaluka, povodom obilježavanja Svjetskog dana srca, u nedelju 29. septembra 2019. godine, organizovalo je niz aktivnosti u periodu od 11:00 do 13:00 časova. Ove aktivnosti imale su za cilj podizanje svijesti i edukaciju građana o značaju faktora rizika za kardiovaskularne bolesti i mogućnostima prevencije infarkta miokarda. Načelnica Klinike za kardiologiju UKC RS prof. dr Tamara Kovačević-Preradović ovom prilikom je izjavila da su na ovom području bolesti srca i krvnih sudova vodeći uzrok obolijevanja i smrti, kao i u svijetu. Naglasila je da su faktori rizika brojni te da kardiolozi najviše apeluju na važnost prestanka pušenja te na opasnosti koje nose povišene vrijednosti šećera i masnoća u krvi i krvnog pritiska. Prema njenim riječima, od izuzetnog je značaja da svaki pojedinac prevashodno o sebi vodi računa, da obećamo sami sebi, radi sebe i svojih bližnjih, na koji faktor rizika ćemo da utičemo kako bismo očuvali zdravlje srca.

U sklopu manifestacije Svjetski dan srca, predsjednica Udruženja kardiologa Republike Srpske prof dr Tamara Kovačević-Preradović i predsednik Udruženja doktora porodične medicine Republike Srpske dr sc. med. Draško Kuprešak potpisali su sveobuhvatni sporazum o saradnji u oblasti zdravstva. Predmet sporazuma je definisanje okvira za

saradnju koja omogućava razvoj, prije svega, porodične medicine i primarne zaštite u cjelini kao i zajednički nastup pred domaćim i međunarodnim zdravstvenim institucijama u rješavanju zdravstvene problematike. Na ovaj način je krunisana dugogodišnja saradnja na obostrano zadovoljstvo. Saradnici za informisanje UKC RS 

Kampanju “Djeca nam se rađala” stanovnici Srpske mogu da podrže pozivom na humanitarni broj 1432 i tako do nove godine doniraju jednu KM, za doprinos povećanju nataliteta u Srpskoj.

IN MEMORIAM Prim. dr Nedeljko Ritan (1940 - 2019)

Dana 21.9. 2019. godine preminuo naš uvaženi kolega prim. dr Nedeljko Ritan. Dr Nedeljko Ritan rođen je 25. maja 1940. godine. Ma Medicinskom fakultetu diplomirao je 1969. godine. Dr Ritan radio je u Medicinskom centru Jajce od 8.1.1970. godine do 10.8.1992. godine, a u Medicinskom centru Glina od 11.8.1992. do 25.9.1993. godine. Radni odnos kao ljekar supspecijalista kardiolog u tadašnjoj RO Kliničko-medicinski centar OOUR Kliničko-bolnički centar Banjaluka zasniva 26. septembra 1993. godine u tadašnjoj Klinici za unutrašnje bolesti. Poslije redovnog radnog vremena ordinirao je i u Humanitarnoj ambulanti „Sveti apostol i evenđelist Luka“ Banjaluka. U zasluženu penziju odlazi 25.5.2005. godine. 102

Predrag Broćeta (1971- 2019)

Obavještavamo da je dana 5.9.2019. godine preminuo naš uvaženi medicinski tehničar Predrag Broćeta. Predrag Broćeta rođen je 5.2.1971. godine u Livnu, gdje je završio osnovnu i srednju školu. Medicinski fakultet u Banjaluci upisao je 1990. godine, ali zbog ratnih okolnosti prekida sa studiranjem. Sa porodicom u izbjeglištvu nastanjuje se u Banjaluci. U Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske zasnovao je radni odnos 9.7.2004. godine u Klinici za psihijatriju, a 26.9.2005. raspoređen je na radno mjesto u Klinici za onkologiju. Bio je oženjen je i otac dvoje djece.

Z D R AV S T V E N I H O R O S K O P

Horoskop od 23. 10. - 20. 12. 2019.

Planetarna konfiguracija na nebu

SUNCE je u škorpiji, ženski, vodeni znak, fiksnog kvaliteta, od 23.10-22.11. a u strijelcu, muški vatreni znak, promjenljivog kvaliteta, od 23.11-20.12. MJESEC će napraviti dva puna obilaska zodijaka krećući se od 28° znaka lava do 12° znaka škorpije. MERKUR se kreće od 24° škorpije do19° strijelca. U škorpiji dugo boravi, sve do 10.12., a u retrogradnom hodu je u periodu od 1-19.11. od 27°-11° znaka. VENERA se kreće od 24° škorpije do 2° vodolije. Znak škorpije napušta 1.11., u strijelcu je od 2.11-26.11, u jarcu od 27.11.-20.12. a u vodoliju ulazi 21.12. MARS od 20.11. iz znaka vage prelazi u znak škorpije. JUPITER završava boravak u znaku strijelca i od 3.12. je u znaku jarca. SATURN je u jarcu u direktnom kretanju od 14° -20° znaka.. URAN se kreće retrogradno od 4°-2° bika. NEPTUN u ribama je retrogradan do 28.11. u sporom kretanju od 16°-14°. PLUTON je u jarcu u direktnom hodu od 20-22°. Najznačajnija promjena u ovom periodu je ulazak Jupitera u znak jarca, znak u kome se nalazi u padu, u kom ne može iskazati ogroman prirodni optimizam i entuzijazam, ali može omogućiti postizanje uspjeha i ostvarenje ambicija pravednim postupanjem, vrijednim radom i usredsređenošću na cilj.Rođenima u znaku jarca nastupa povoljan period od godinu dana, period rasta i širenja. Dug boravak Merkura u škor-piji povoljan je za rođene u vodenim i zemljanim znacima.

SREĆAN ROĐENDAN škorpijama i strijelčevima, da ste mi živi, zdravi i voljeni.

Mnogo toga zavisi od rasporeda planeta na rođenju. U vremenu se aktiviraju harmonične i izazovne konstelacije planeta u znacima i aspektima i dobijamo lekcije i stičemo iskustva. Okolnosti su rijetko kad savršene. Ali svako od nas ima slobodnu volju i treba da gradi karakter koji će moći da se nosi i sa teškim izazovima života. Nekada okolnosti pomognu ili odmognu da se uticaji ispolje u punoj snazi. Želim vam dovoljno snage da slijedite svoju viziju i pod nepovoljnim okolnostima. OVAN 20. 3 - 20. 4. Do 20.11. Mars u vagi potencira akciju u partnerskim odnosima, ali istovremeno zbog nedostatka snage može uzrokovati nesuglasice, problematične situacije i sukobe. Nezadovoljstvo i odluka da se neki odnosi prekinu može biti uslovljena dodatnim nepovoljnim uticajem kvadrata Saturna na Marsa, kao i konfiguracija u kojoj učestvuje Mars sa Neptunom i Uranom koja može usloviti pogrešno kanalisanje enegije, zato budite obazrivi i nastojte održati kontinuitet razumne akcije. Poslije 29.11. energija postaje snažna i prodorna te u decembru nastojte popraviti greške učinjene tokom novembra. Emotivna preosjetljivost može uzrokovati psihičke uznemirenosti, a nesmotrenost može uzrokovati povrede, zato oprez. BIK 21. 4 - 20. 5. Vaš vladar Venera, planeta ljubavi, ljepote i uživanja u brzom hodu od znaka škorpije, do vodolije, do 1.11. unosi previše žestokih emocija u ljubavni odnos, a do kraja novembra unosi više lepršavosti i otvorenosti u partnerske odnose kao i podršku partnera na finansijskom planu. Tokom decembra moguća su poslovna putovanja u inostranstvo. Ako ne putujete fizički možete putovati duhom u svijet istraživanja drugačije filozofije i kulture. Moguća su i statusna napredovanja kao rezultat uloženog truda. Od decembra se otvaraju mogućnosti za daleka putovanja. Prekontrolišite štitnu žlijezdu. BLIZANCI - 21. 5 - 20. 6. U ovom periodu pažnja će biti najviše usmjerena na poslovna pitanja. Bićete skloni da sa mnogo strasti i energije obavljate poslove, ali i da sa „poganim jezikom“ iritirate druge i nalazite im zamjerke, što može nepovoljno uticati na skladnost odnosa. Jupiter završava svoj boravak u polju partnerstva i ako ste pravilno koristili njegovu energiju proteklih godinu dana, u svoja partnerstva ste uveli red i poboljšanja, neki su možda izrekli svoje sudbonosno „da“. Ulazite u povoljan period za rješavanje finansijskih problema zahvaljujući poboljšanju finansijske situacije partnera, kreditima ili stipedijama. Čuvajte se pada sa visine. RAK - 21. 6 - 22. 7. Iskoristite blagodeti tranzita Jupitera još tokom novembra da posvršavate poslove i realizujete planove vezane za poslovne aktivnosti. Od decembra Jupiter će na period od godinu dana boraviti u znaku jarca i vašem polju partnerstva i u tom segmentu

104

donijeti prosperitet i uspjeh kako na poslovnom, tako i ličnom planu. Dug boravak Merkura u znaku škorpije, omogućava da sva pitanja u vezi s djecom uspješno odradite, njihove nestašluke i „bubice“ držite pod kontrolom. Saturn je i dalje u polju partnerstva i podržava svaki odnos u kom ima poštovanja i odgovornosti prema preuzetim dužnostima. U novembru akutne upale bubrega i mokraćnih kanala. LAV - 23. 7 - 23. 8. Spor tranzit Merkura kroz škorpiju u napetom aspektu prema vašem Suncu sigurno će uticati na jaku logiku, dobru koncentraciju kao i sposobnost nenadmašne kritike, ali budite oprezni da ne uđete u sukob sa autoritetima i nadređenima. Naročito budite oprezni da vam oštra i sarkastična riječ nekontrolisano ne izleti gdje ne treba, u vrijeme retrogradnosti Merkura od 119.11. Sa Venerom u strijelcu tokom novembra imaćete sreće u ljubavi i ako ste imali nekih nesuglasica pravi je trenutak da ih riješite. Od decembra, ulaskom Jupitera u vaše polje rada i zdravlja, slijedi poboljšanje zdravlja, uslova rada i podrške od kolega, ali uz uslov da se prilagodite okolnostima. DJEVICA - 24. 8 - 22. 9. Merkur, vladar vašeg znaka, povoljno aspektuje vaše Sunce sve do 9.12. i ovo je period kada svojom pronicljivošću i snažnom inteligencijom možete savladati sve intelektualne izazove i efikasno i logično riješiti svaki problem. Kretanje kroz 3. polje horoskopa djevice uzrokuje veliku spretnost i okretnost kao i brzinu misli, ali i brzine u saobraćaju. Moguća su kraća i češća putovanja. Rođeni u drugoj polovini znaka imaće snagu volje, upornosti i izdržljivosti kao i pojačane ambicije da uspiju u onom što rade ili napreduju, što se može i realizovati. Obratite pažnju na ishranu, smanjite prženu i brzu hranu, a više „kašikom“ jesti. VAGA - 23. 9 - 22. 10. Do 20.11. Mars je u vašem znaku i daje vam veliku energiju, snagu volje i puno aktivnosti, ali i netaktičnost i gubitak strpljenja. Ako vam je natalni Mars loše postavljen mogući su akutni zdravstveni problemi sa visokom temperaturom, upalom ili groznicom, kao i mogućnost fizičkih povreda. Dug boravak Merkura u finansijskoj kući horoskopa u prvi plan stavlja pitanje novca, a periodu njegovog retrogradnog kretanja moguće trošenje novca koje nameću okolnosti ili zadovoljenje vaše urođene potrebe za ljepotom i stilom potpomognute željom za glamurom pri kupovini garderobe. Od decembra možete očekivati stabilnost u porodici. ŠKORPIJA - 23. 10 - 22. 11. Sve do 20.11. moguća je pojačana psihička uznemirenost kao i problemi sa nesanicom. U ovom periodu energija je u padu, a pod nepovoljnim aspektom od Saturna i Plutona potrebno je čuvati se padova i povreda. Tokom decembra energija dobija na snazi kao i vaša sposobnost za velike poduhvate i postizanje cilja. Dug boravak Merkura u vašem znaku usloviće sklonost ka dubokim analizama, razmišljanje o temama pitanja

Uređuje i piše: Snežana DespotVuletić snezana.despot@ gmail.com

Kurs iz osnova astrologije, informacije na tel. 065 523 036

smisla života, sklonost okultnim naukama. Nastojte kontrolisati sklonost cinizmu i sarkazmu tokom novembra. U decembru ćete razmišljati o odlasku na kraće putovanje u inostranstvo. STRIJELAC - 23. 11 - 21. 12. Jupiter u decembru završava svoje putovanje kroz vaš znak i višak kilograma koji ste sebi natovarili u ovom periodu moći ćete u narednom periodu dovesti pod kontrolu. Tokom novembra vam je izuzetno povoljan period, pun zadovoljstva u emotivnim odnosima, sreće i dobrog zdravlja. Zbog sporog kretanja Merkura kroz vaše 12. polje horoskopa moguć je gubitak dokumenata, a u problematičnijim horoskopima moguća je krađa dokumenata i manje količine novca, zato pojačajte oprez i budnost. Povoljan period za finansije je od 27.11 - 20.12. Potreban je oprez u vožnji automobila, naročito u nepovoljnim vremenskim uslovima, kiša, magla ili tokom noći. JARAC - 22. 12 - 19. 1. Rođenima između 6. i 14. januara Saturn će preći preko Sunca i može uzrokovati pad imuniteta ili aktiviranje neke hronične tegobe. U povoljnijoj pozicji su rođeni između 25. i 27. decembra jer će harmoničan aspekt od Urana donijeti nove ideje i inspiraciju, a u nekim slučajevima i iznenadno poboljšanje finansijske situacije. Kada se od decembra u vaš znak useli planeta Jupiter slijedi period napretka i ekspanzije, kao i oporavak ako je zdravlje bilo narušeno. Tokom novembra povoljan je period za putovanja sa prijateljima. Svakako se toplite u ove hladnije dane jer ste skloni reumatskim bolestima i osjetljivosti kože. VODOLIJA - 20. 1 - 19. 2. Iritantan aspekt Merkura prema Suncu ukazuje na mogućnost povećane nervoze i napetosti tokom novembra. Rođeni od 23-25. januara mogu imati i probleme sa kičmom i srcem, a treba da izbjegavaju sukobe sa nadređenima u ovom periodu jer ishod može biti nepovoljan za njih. Mnogo izazova stoji pred vama u ovom periodu pa nastojte svoju akciju kreativno usmjeriti u konkretan problem. Uran u biku u retrogradnom kretanju uslovljava neplanirane porodične obaveze, koje unose nervozu jer vam remete planove. Ako ste planirali preseljenje moguće je da ćete ga morati odložiti do januara sljedeće godine. Ne nervirajte se nepotrebno, sve prolazi. RIBE - 20. 2 - 20. 3. Dug boravak Merkura u škorpiji do 10.12. koji šalje harmonične aspekte prema Suncu, omogućava da je ovaj period dobar za pregovore, sastanke i kreativan rad. Period je odličan za i za putovanja, studiranje u inostranstvu, kao i vođenje interesantih razgovora sa profesorima, filozofima i sveštenim licima. Vladar Jupiter svojim tranzitom od decembra utiče na velike planove, ulazak u udruženja, a može donijeti i značajniji novac od karijere. Uz skladan aspekt prema Suncu povoljno utiče na zdravlje i vrlo visok nivo dobrog raspoloženja i životnog optimizma. Nemojte se samo ulijeniti sa ovako opuštajućim aspektima u ovom periodu i propustiti povoljne prilike.

S M I J T E S E , Z D R AV O J E !

Prof. dr Slobodan Janković, književnik i humorista

Razgovor sa samim sobom

Umjesto autobiografije Rođen 7.4.1935, Vrbljani, majka Stevanija i otac Niko. Zašto 7. april? - Da bi se Hitler ubio istog mjeseca! A ima i inata: 6. aprila su počinjali da ubijaju Srbe. Zašto aprila? - Da bih mogao da pišem humor. Jer, prvi april je dan šale, a tada se i vara. (Bivši ili bolje rečeno, dosadašnji rukovodioci su mislili da se to može raditi cijele godine.) Zašto 1935? Da bih izbliza vidio početak Drugog svjetskog rata. I bio vršnjak “Ošišanog ježa”. Zašto u Vrbljanima? Bolje je poći od manjeg mjesta ka većem mjestu nego obrnuto. Obrnuto idu oni koji završavaju život, a ja sve poslove ostavljam za kasnije... Zašto na izvoru Sane? - Ako pamet ne bude u stanju da me vodi, neka me voda nosi. I to je jedan vid kretanja naprijed. Rodio se ? - Ne, rodili me. Plod ljubavi? - Možda i omaške..., iz dosade, nepostojanja kontraceptivnih sredstava... Od majke nerotkinje? - Stevanija je rodila samo 14 djece! Nije stigla više, smetala joj unučad i pokoje praunuče.

Priznaćete, mnogo? - Djece i novaca nikada previše. Bili su siromašni, nisu imali ni kreveta, pa su spavali jedno na drugom. A nije bilo ni struje, televizije, filmova, sastanaka... Otac nepoznat? - Niko. I slovima: Janković Niko, zvani Nice. Jesu li svi rođeni za pisanje? - Ne, nismo, neki su rođeni onako, za oko kuće. Da nahrane svinje, izvedu nilskog konja u šetnju, ovdedu prasicu pod nerasta, kravu pod bika... Zar to nije mogao neko stariji? - Mama je govorila da će to nerast i bik najbolje... Ipak su imali nekakvu namjeru s vama? - Imali su političku. Da dokažu svijetu kako i nepismeni i polupismeni Srbi znaju da naprave nešto ovako lijepo i pametno. Ima raznih zanimanja? - Da, jedni mlate praznu slamu, drugi presipaju iz šupljeg u prazno. Sjećate li se profesora? - Naročito onog iz zoologije: čim vidim vola, sjetim ga se... Neki su snalažljivi? - Malo sna, više lažljivi. Jedni uključuju rešo u morsku struju, da ne bi plaćali električnu, drugi dišu kroz rupice progutanog dugmeta da ne bi plaćali ljekarske usluge, treći prodaju čavku pod goluba... Ko se vuka boji još? - Mlada vučica koja bi da ostane i dalje nevina. Koliko je časova? - Kod nas je još pet do dvanaest, ali ima ih kojima se već smrklo! A oni na vlasti? - Mislite na ženu Vlastu? Sunce ili mjesec? - I sunce i mjesec, samo da ne bude polumjesec. Poruka mladima? - Da ne stare. I da ne vjeruju da su uvijek stariji pametniji ako su budale. Čitaocima? - Čitajte me! Ja sam vas već pročitao! Poruke državnicima? - Sve su države više ili manje ograničene. Državnici su neograničeni, u prohtjevima... Narodu? - Dosta nam je moždanih udara, ne trebaju nam i državni udari! Šta niste rekli? - Ono što vlast ne voli da čita i konstataciju da nam se na glavu popnu najčešće oni koji su nam se nekada nalazili na čelu. Šta ne želite da kažete? - Da su se neki pošteno obogatili, jer ih na vrijeme nisu uhvatili u lopovlucima. 105

ZDRAVSTVENA USTANOVA, BOLNICA IZ HIRURŠKIH OBLASTI

"PROF. DR SCI. N. LAGANIN" 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Dermatološki pregledi Kozmetološki tretmani i liječenje polnih bolesti Ultrazvuk krvnih sudova Krioterapija tečnim azotom (otklanjanje bradavica, kondiloma) Peeling lica, kauterizacija (otklanjanje visećih, staračkih, seborojičkih bradavica) Biopsije kože i elektrohirurgija radiotalasima Imunodijagnostika kožnih oboljenja Dijagnostika i liječenje gljivičnih oboljenja IPL tretmani (trajno uklanjanje dlaka)

Radno vrijeme: subotom od 8-14h radnim danom od 10-20h Bulevar Cara Dušana 3 (kod Ekvatora), Banja Luka Tel. 051/22 66 00; 22 66 06 Mob. 065/20 80 00 Fax. 051/22 66 01 E-mail: drroljic@teol.net

Sime Matavulja 11, 78000 Banja Luka, R. Srpska tel: +387 51 216 462, 214 036; +387 65 538 169 e-mail: poliklinikalaganin@gmail.com

• Savremena poliklinika, Vrhunski iskusni lekari • Savremena oprema, nove, savremene metode lečenja. • vrhunska dnevna hirurgija, artroskopija, rekonstrukcija prednjeg ukrštenog ligamenta kolena, hirurgija stopala • planiranje i ugradnja proteza kuka, kolena i ramena jednostrane i obostrane u istom aktu

Prof. dr sc. med. Zoran Popović, ortopedski hirurg Kumodraška 121, Beograd; Phone: +381 11 39 88 111 Tel.: +381 11 63 01 900; Fax: +381 11 63 01 900 Email: vozdmedik@gmail.com Web: www.vozdmedik.com

• regenerativna ortopedija, Ortokin terapjja za oporavak hrskavice zglobova sa najvećim iskustvom u regionu

KVALITETNOM ZDRAVSTVENOM USLUGOM, UZ PRIHVATLJIVE CENE DO ZADOVOLJSTVA PACIJENATA

Ekskluzivni uvoznik i distributer za BiH

Noni originalno pakovanje Tel. +387 51 216 824, 211 904, 306 969

Srijemuš la vita Biljne kapi od svježeg lista srijemuša

SRIJEMUŠ la vita kapi kao dodatak ishrani: snižava krvni pritisak; smanjuje trigliceride i holesterol; poboljšava cirkulaciju; djeluje kao antioksidans; pomaže kod: prehlada, stomačnih tegoba, bronhitisa i astme.

O Ć I L O V I Ć B R

P orodično gazdinstvo

Porodično gazdinstvo BROĆILOVIĆ Brod, Klakar Donji bb

Kontakt: +387 65 591 337, 66 305 874 E-mail: srijemuslavita@gmail.com

PREGLEDI I LIJEČENJE

Sretni predstojeÄ&#x2021;i praznici

ZU Specijalna bolnica iz hirurških oblasti “Dr Kostić” Maksima Gorkog 9, Banja Luka, 051/491-999, 066/340-004

E-mail: shbdrkostic@gmail.com; www.klinikakostic.com

Mi smo tu zbog Vas!!! U našoj ustanovi možete obaviti sljedeće usluge: 1. Pregled hirurga i operativni zahvati iz domena abdominalne hirurrgije 2. Pregled gastroenterologa i gastroenterološka obrada (gastroskopija,kolonoskopija u analgosedaciji) 3. ERCP 4. CT dijagnostika 5. UZ dijagnostika 6. Pregled kardiologa + UZ srca 7. Pregled dermatologa 8. Pregled ortopeda, endoskopske intervencije 9. Pregled endokrinologa

10. Pregled i endoskopska dijagnostika dječijeg gastroenterologa (prof. dr Vojislav Perišić) 11. Pregled specijaliste ORL – fonijatar, te operativni zahvati iz domena otorinolaringologije 12. Operativni zahvati iz domena laparaskopske ginekologije 13. Operativni zahvati štitne žlijezde minimalno-invazivnom metodom (prim. dr Dejan Ilinčić) 14. Operativni zahvati iz domena plastično-rekonstruktivne hirurgije

Apartman DOLOVAC Vrnjačka Banja Mobilni: +381 (0) 65 371 3554