Hartini van Rijssel - Adoptie en rouw

Hartini van Rijssel

Hartini van Rijssel werkt als adoptiecoach en -therapeut. In haar praktijk komen interlandelijk geadopteerden met verschillende klachten die te maken hebben met de adoptie.

Linda, geadopteerd uit Korea, komt bij mij en vertelt dat zij zich voortdurend slap en afgepeigerd voelt, haar eetlust is verminderd en ze heeft last van migraineaanvallen. Op het werk meldt ze zich oververmoeid wegens een langdurig ziekbed van haar adoptievader.

Ruben, geadopteerd uit India, is al een poosje gestopt met werken, omdat hij paniekaanvallen heeft, zich niet goed kan concentreren, dingen vergeet. Hij voelt zich duizelig worden zodra hij zich in drukke ruimtes bevindt. Samen met zijn vriendin is hij bezig een kind te krijgen, wat niet direct lukt. Ze zijn een traject gestart in het ziekenhuis om de natuur een handje te helpen.

Laurens, geadopteerd uit China, wordt emotioneel tijdens de sessie als hij vertelt over een conflict met zijn baas die maar niet begrijpt waarom hij zich overwerkt noemt. Hij slaapt al weken slecht. Zijn baas is familie van zijn vrouw.

De klachten die mijn coachees ervaren lopen uiteen; plotseling in huilen uitbarsten, voortdurende vermoeidheid, een verstoord slaapritme, verandering in eetgedrag, weinig focus, onrust, hoofdpijn. Klachten die voorkomen bij overwerktheid en daardoor dus logisch lijken in de situatie waarin zij op dat moment verkeren. Als we de klachten nader bekijken, ontdekken we dat zij gelijk zijn aan die van rouw. In de gevallen van Linda en Ruben wordt dit nog eens extra getriggerd. Linda neemt langzaam afscheid van haar adoptievader aan wie zij gehecht is geraakt en Ruben is bezig een bloedband te creëren die hij nog niet eerder bewust heeft mogen ervaren, maar dit wil niet vlotten. Ook de situatie van Laurens maakt het ingewikkelder doordat hij loyaliteit richting zijn vrouw ervaart, aangezien zijn baas familie van haar is.

Adoptie is (vaak onbewuste) gestokte rouw

Gestokte rouw

Adoptie is (vaak onbewuste) gestokte rouw. De band tussen geboortemoeder en baby of jong kind wordt, in ieder geval voor het kind, ongewild verbroken. In reactie op verlies doorlopen we volgens de Britse psychiaters John Bowlby en Colin Murray Parkes vier fasen:

• Verdoving, waarbij het verlies niet doordringt

• Het zoeken naar de overledene, in dit geval de persoon of personen die we verloren

• Het besef van dit verlies, waardoor verwarring en wanhoop kan ontstaan

• Een groeiend herstel van de psychische organisatie, acceptatie en adaptatie aan de nieuwe realiteit

Adoptieouders maken vaker niet dan wel ruimte voor het verwerken van het verlies dat hun adoptiekind lijdt en uit loyaliteit naar de adoptieouders zullen adoptiekinderen er ook niet om vragen. Meestal zijn beide partijen zich er niet eens van bewust. Bovendien neemt de geadopteerde naast de geboortefamilie ook afscheid van zijn land van herkomst en zijn oorspronkelijke taal en cultuur.

Als er geen ruimte voor rouw is in het adoptiegezin, kan een kind in het stadium van verdoving blijven hangen. Op een bepaald punt, meestal in de puberteit, begint de vorming van identiteit. In deze fase gaat een kind zich bewust bezighouden met het tweede stadium: de zoektocht naar de verloren ouder of familie. Maar we zien vaak ook dat dit pas later plaatsvindt, doordat geadopteerden zich jaren met een masker op door het leven kunnen bewegen.

Het kan zelfs gebeuren dat de geadopteerde de eerste drie stadia overslaat als er geen aandacht wordt geschonken aan de gestokte rouw in het adoptiegezin. Hij gaat dan meteen over tot adaptatie aan de nieuwe realiteit. Een geadopteerde doet er namelijk (onbewust) alles aan om zich aan te passen, zodat hij weet te overleven in de nieuwe omgeving. De kans is groot dat hij bepaalde dingen onderdrukt, zoals verdriet om het verlies van het land of een verlangen naar antwoorden. Maar het kan evengoed dat een geadopteerde alles wat met zijn oorsprong te maken heeft of eraan doet denken probeert te vermijden uit angst voor de pijn om opnieuw afgewezen te worden of vanwege een herinnering aan dat gevoel. Soms doet hij dit bewust, soms onbewust.

Drie uitkomsten van een zoektocht

Een zoektocht kan op verschillende manieren uitpakken:

1 De familie wordt gevonden

2 De familie wordt niet gevonden

3 De familie is overleden

In het eerste geval zijn niet-geadopteerden oneerbiedig gezegd geneigd te geloven in het zogenaamde Spoorloos-sprookje; geboortemoeder is gevonden, eind goed, al goed. Helaas is dit in veel gevallen niet hoe het uitpakt. Marijn, wiens familie in Sri Lanka wordt gevonden, heeft te kampen met onduidelijke antwoorden over het hoe en waarom. Lianes geboortemoeder in Colombia vraagt enkel om geld en Zyon vertelt dat zijn vader in Amerika hem niet wil leren kennen. Marijn voelt zich niet serieus genomen en Liane en Zyon voelen zich wederom afgewezen. Liane weet niet hoe ze dit kan verwerken en spendeert veel tijd aan social media. Zyon vertelt dat hij na het bericht van zijn vader aandacht zoekt door middel van seksuele escapades waar hij zich erg voor schaamt.

Wanneer de familie niet wordt gevonden, is er een open eind

In het tweede geval, wanneer de familie niet wordt gevonden, is er een open eind en zijn er veel onbeantwoorde vragen. Opnieuw kan een geadopteerde blijven steken in het rouwproces en dan in het derde stadium van verwarring en wanhoop. Mijn cliënten noemen het vaak gevoelens van machteloosheid en onrechtvaardigheid. In het laatste geval, wanneer de familie is overleden, kan het rouwproces worden doorgezet, maar dan om een persoon die de coachee nooit heeft mogen kennen.

Ruimte voor gevoelens en emoties

Meestal is een geadopteerde in de periode van de adoptie zo jong dat hij nog niet of nauwelijks talig is en daarom slaat hij deze scheiding op in zijn lichaam. Op een gegeven moment zal het lichaam erom vragen deze gestokte rouw te gaan verwerken. Dit kan pas na jaren tot uiting komen en niet direct herkend worden, doordat een geadopteerde overtuigd is ‘dat hij het toch goed heeft hier’ of ‘dat hij een goede band heeft met de Nederlandse ouders’ of ‘dat hij alle kansen die hij hier krijgt zo veel mogelijk wil benutten’.

Met behulp van de ACT-methode (ACT staat voor Acceptance & Commitment Training of Therapie) maak ik samen met de coachee ruimte voor de gevoelens en emoties die bij deze vorm van rouw komen kijken. We kijken waar de rouw zich in het lichaam bevindt en hoe deze gevoeld kan worden. Linda vertelt dat ze bij een triggerende situatie tegenwoordig eerst naar binnen gaat in zichzelf om haar gevoelens en emoties te doorleven. Dit helpt haar om er niet van weg te bewegen, zoals ze eerder deed, wat uiteindelijk tot de hevige hoofdpijn en misselijkheid leidde. Gaandeweg krijgt ze wat meer energie om haar dagelijkse werkzaamheden op te pakken en om zich te kunnen richten op het afscheid van haar adoptievader.

Daarnaast verzinnen we met elkaar manieren, denk aan rituelen, om toch alsnog afscheid te nemen van de geboortemoeder, het oorspronkelijke land en al het andere waar de coachee niet eerder een plek voor heeft gemaakt. Denk aan het branden van een kaars bij een foto van het geboorteland, het draaien van door de coachee gekozen muziek, het samen lezen van een bijpassende tekst. Daarnaast helpt act om de coachee losser te kunnen laten omgaan met overtuigingen die voortkomen uit loyaliteit. Met luchtige, grappige technieken kunnen we meer afstand nemen van storende gedachten en leren deze minder serieus te nemen. Wanneer belemmerende overtuigingen gedrag minder blokkeren, gaan we stap voor stap kijken wie de coachee in de kern is, welke waarden bij hem passen, hoe hij in het leven wil staan en hoe hij daar vorm aan kan geven.

Brainspotting

Als de overtuigingen te diep zitten, zoals we na meerdere actsessies merken bij Ruben, Laurens, Zyon en Liane, gaan we aan de slag met Brainspotting. Met deze methode wordt de blokkade, veroorzaakt door gestokte rouw, opgelost. Tijdens Brainspotting wordt er zo min mogelijk met elkaar gesproken, zodat het onbewuste brein de verwerking kan doen. Daarom is dit een zeer geschikte methode voor gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in periodes in het niet-talige verleden van mijn coachees.

Tijdens een Brainspotting-sessie focussen coachees op hun fysieke sensaties en laten beelden aan zich voorbijtrekken. De verhalen, interpretaties en analyses die coachees normaliter verzinnen bij gedachten en beelden laten we bij Brainspotting liggen. Het onbewuste brein gaat ongestoord aan de slag. Nadat blokkades zich geleidelijk oplossen kan Ruben weer een aantal uren per dag aan de slag op een werkplek zonder in paniek te raken. Laurens slaapt beter door en durft de confrontatie aan te gaan met zijn baas. Zyon en Liane durven meer bij hun gevoel van afwijzing te blijven zonder vermijdingsgedrag te gaan vertonen. Zyon werkt nu als kok in een restaurant waar hij zich gewaardeerd voelt en Liane is begonnen met een yogaopleiding.

Het onbewuste brein gaat ongestoord aan de slag

Ruimte en energie

Mijn coachees komen uitgeblust binnen als verwarde jongvolwassenen die denken dat hun klachten puur voortkomen uit een te druk werkleven of zelfs een burn-out. Uiteindelijk ontdekken we in de sessies dat adoptietrauma zich als gestokte rouw in hun lichaam heeft opgeslagen, wat z’n tol eiste. Met act leren de coachees omgaan met die ongemakkelijke gevoelens en met Brainspotting verwerken ze beetje bij beetje delen van de gestokte rouw, waardoor er weer ruimte en energie ontstaan voor nieuwe mogelijkheden in hun dagelijkse leven.

Hartini van Rijssel (1981) is werkzaam als adoptiecoach en -therapeut. Zij begeleidt interlandelijk geadopteerden tijdens hun zoektocht rondom identiteit en relatieproblematiek. Daarnaast ontvangt ze adoptieouders om met elkaar de gezinsdynamiek en het familiesysteem te onderzoeken. Samen met Cees van Elst en Paul Smit schreef zij het boek Van vermijding naar bevrijding. www.hartini.nl