11 gouden tips bij rouw- en verliesbegeleiding

Palmyra Bakker

Na lang wikken en wegen heb je eindelijk een besluit genomen. Je hebt hulp nodig na het overlijden van een dierbare en daarom heb je je aangemeld bij een rouwtherapeut. De website spreekt je aan, naar deze persoon wil je toe met jouw verdriet. Als de afspraak voor de kennismaking dichterbij komt, begin je toch te twijfelen. Is dit de juiste beslissing? Kan deze persoon mij helpen? Je besluit toch om te gaan.

De meeste mensen zoeken hulp omdat ze iemand verloren hebben door overlijden, maar verlies is natuurlijk veel breder, denk aan verlies van werk, fysieke of mentale gezondheid of echtscheiding. Met het ene verlies kunnen we omgaan en komen we er zelf bovenop, maar soms is het zo overweldigend dat we daarbij ondersteuning zoeken.

Wat kun je verwachten van een rouwtherapeut?

Het eerste gesprek zie ik als een kennismaking van de coach en de coachee. Voor mij als coach is het een moment om een helder beeld te krijgen van de hulpvraag. Ik stel bijvoorbeeld vragen over hoe het verlies ontstaan is en welke gevoelens een rol spelen. Hebben ze afscheid kunnen nemen of was het overlijden onverwachts, misschien was er sprake van zelfdoding, een lang ziekbed of misschien ging het gepaard met jarenlange mantelzorg? Zijn er gevoelens van spijt, schuld of boosheid, speelt er onenigheid over nalatenschap of boosheid over vermeende onzorgvuldigheid bij de zorgverlening?

Verlies is universeel, maar iedereen ervaart de gevoelens die ermee gepaard gaan anders. Daarom is het voor mij belangrijk om te weten uit welke culturele achtergrond mijn coachee komt. Ook is de vraag hoe er in het gezin van herkomst werd omgegaan met verlies en of er een relatie is met hoe er nu mee wordt omgegaan. Kan de coachee bij zijn gevoel of praat hij er overheen, spelen er boosheid of depressieve gevoelens?

Soms is het verlies zo overweldigend dat we daarbij ondersteuning zoeken

Naar aanleiding van het gesprek kijken we samen naar hoe we de hulpvraag vorm kunnen geven. Verlies en rouw is niet iets waar je vrijwillig voor kiest. Het is een zoeken naar een goede balans tussen rouwen en afleidende activiteiten om met het verdriet en gemis om te gaan.

Wat helpt iemand die in de rouw is?

Om mensen die in de rouw zijn een leidraad te geven, heb ik een boekje met elf gouden tips gemaakt. Dit geeft een goede weergave van wat zich afspeelt bij verlies en rouw. Naast deze thema’s gebruik ik in mijn praktijk verschillende technieken, oefeningen en opdrachten. We werken aan een balans tussen verlies en herstel, waarvoor we aan de slag gaan met verschillende rouwmodellen, zoals dat van William Worden en het Duale Procesmodel van Stroebe en Schut.

Hieronder vind je mijn elf gouden tips in het kort.

* Vertel je verhaal.

Een luisterend oor is heel belangrijk, zelfs als je het gevoel hebt dat je je verhaal al heel vaak verteld hebt. Ik moedig mensen toch aan het te blijven vertellen, omdat er een helende werking van uitgaat.

* Herbeleving van het gebeurde.

Er is misschien een gevoel van onwerkelijkheid, dus gaan we terugkijken naar wat er gebeurd is en maken we samen een rouwreis.

* Laat gevoelens toe.

Om het verlies langzaam te kunnen integreren in het leven en toe te werken naar een nieuwe balans, is het belangrijk om gevoelens toe te laten. Een opdracht die ik regelmatig inzet is het kleuren van een doosje, waarbij het gaat om de gevoelens. Aan de binnenkant kleur je het doosje hoe je je voelt en aan de buitenkant kleur je wat je van deze gevoelens laat zien. Naar aanleiding van de gebruikte kleuren bespreken we de gevoelens en emoties.

* Omgaan met heftige emoties.

Emoties kunnen onverwachts opkomen. We werken met verschillende ademhalingsoefeningen bij heftige emoties, zodat ze hanteerbaar worden in verschillende situaties.

* Geef schuldgevoel de ruimte.

‘Had ik maar …’, is iets wat ik coachees regelmatig hoor zeggen. We onderzoeken of er gevoelens van boosheid, schaamte, spijt of schuld zijn. We bekijken hoe reëel deze zijn en of ze met zichzelf in het reine kunnen komen.

* Stel belangrijke beslissingen uit.

‘Mijn neef, die zijn vriendin had verloren, gaf mij het advies, na het overlijden van mijn partner, om de eerste zes maanden geen levensveranderende beslissingen te nemen. Je kunt het namelijk niet overzien. Dit was voor mij een heel goed advies.’ Dit advies geef ik nu ook regelmatig.

* Eén stap tegelijk.

Om het leven langzaam weer op te pakken, ben je continu in beweging tussen verlies en herstel. We kijken waar de coachee zich bevindt in dit proces en welke stappen hij op dit moment kan zetten.

* Wat geeft je kracht?

Als iets je steunt, put je daar kracht uit. Meestal vraag ik de coachee om iets mee te nemen of iets te vertellen over wat hem steunt. Iemand nam fotootjes van haar hond mee. Ze kreeg de hond van haar vader, een paar weken voordat hij overleed. Omdat de hond naar buiten moest, hielp het haar om uit bed te komen en dat was een enorme ondersteuning, want dit maakte dat ze in beweging kwam. Op de foto zie ik een grappig lief hondje dat zo je hart kan veroveren.

* Zorg goed voor jezelf.

Om de dag gemakkelijker door te komen, is het handig een structuur aan te brengen. Regelmatig eten, in de natuur zijn en wandelen hebben een stabiliserende en helende werking. We onderzoeken wat werkt voor deze rouwende.

* Koester herinneringen.

Het kan helpen om bewust met herinneringen bezig te zijn, bijvoorbeeld door erover te praten, te schrijven of er creatief mee bezig te zijn. Oefeningen en opdrachten stem ik af op de voorkeuren van de coachee.

* Aanpassen aan een andere werkelijkheid.

In het begin is het moeilijk voor te stellen, maar in de loop van de tijd gaat het verlies en het gemis een andere plek innemen. Samen kijken we hoe de coachee het leven langzaam weer kan oppakken.

Het leven is een opeenstapeling van ervaringen en elke verlieservaring vraagt om herkenning, erkenning en liefdevolle aandacht.

Palmyra Bakker is gecertificeerd rouw- en verliesbegeleider te Amsterdam. Door haar eigen ervaring met verlies deed ze in 2017 de postHBO-opleiding Land van Rouw, zodat ze andere mensen kan begeleiden met hun veranderende levenssituatie. Het boekje de 11 gouden tips bij verlies en rouw is te downloaden via www.palmyrabakker.nl