Vitaal aan het werk blijven vanuit zelfregie

Andries Scherpenzeel

Hoe kan je juist nu jouw eigen regie in je leven vergroten om te groeien en tot bloei te komen? Andries Scherpenzeel gebruikt hiervoor het Zelfregiemodel, voor zo veel mogelijk invloed op je eigen leven.

In ons leven zijn we vaak druk en gehaast, zowel in ons werk als in ons privéleven. Je kan je druk maken over wat je overkomt of om wat een ander je aandoet. Je kan worden overvraagd, mensen kunnen over je grenzen heen gaan of je vindt het zelf lastig om je grenzen aan te geven. Het kan zijn dat je je niet gezien, gehoord of begrepen voelt. Een derde van de professionals tussen 25 en 45 jaar geeft aan te weinig voldoening uit hun werk te halen. De huidige tijd van verandering en onzekerheid is een kans om als professional te leren hiermee om te gaan. Hoe kan je juist nu jouw eigen regie in je leven vergroten om te groeien en tot bloei te komen?

Behoefte

Zelf merkte ik rond mijn dertigste dat ik meer behoefte kreeg aan regie. Als maatschappelijk werker was ik voortdurend op zoek naar meer zelfregie en naar de balans tussen werk en privé. Deze behoefte en zoektocht waren voor mij een van de drijfveren om een eigen bureau voor coaching en training te starten om mensen te begeleiden in het vergroten van hun zelfregie. Ik heb hiervoor diverse scholing gevolgd, zoals ontwikkelingsgericht coachen bij Rudy Vandamme en de masteropleiding begeleidingskunde. Nu heb ik naast een parttime functie in het hoger onderwijs, alweer bijna 30 jaar mijn eigen bureau. Hier houd ik me voornamelijk bezig met mijn passie, waardoor ik tot mijn recht kom en zo een bijdrage weet te leveren aan een groter geheel. Ik heb hiervoor het Zelfregiemodel uitgewerkt, dat ik toepas en deel met iedereen die ook meer regie in zijn leven en werk wil.

Als coach grijp je alleen in waar het nodig is

Zelfregie

Bij zelfregie gaat het erom dat iemand zo veel mogelijk invloed heeft op zijn eigen leven. Zelf verantwoordelijk zijn voor de keuzes die je in je leven maakt en zelf bepalen hoe je je leven wilt invullen. Het gaat om het zelf bepalen, ook als je hierbij steun van anderen bij nodig hebt. Door als coach te werken vanuit zelfregie ondersteun je mensen in het zo veel mogelijk zelf bepalen en je grijpt alleen in als dat nodig is (Brink & Poll, 2012) De pijlers van het Zelfregiemodel zijn: visie, missie, kwaliteit, eigenaarschap, drijfveren. Hieronder laat ik je per onderdeel zien waar het model uit bestaat en hoe dit voor mij werkt. Visie, waar ik voor sta is GOED Bij visie gaat het erom wat voor jou als persoon belangrijk is. Wanneer je weet wat jij belangrijk vindt, kun je dit omzetten in een concreet beeld van wat je wilt bereiken. Door je visie te formuleren zul je zien dat het makkelijker wordt om te bepalen waarbij je wel of niet betrokken wilt zijn en waarop je invloed wilt hebben. Een visie formuleer je kort en bondig in een aantal kernwaarden. Voor mij zijn gelijkwaardigheid, oprechtheid, engagement en duurzaamheid belangrijke kernwaarden om vanuit te leven en te werken. Om mijn kernwaarden te onthouden, heb ik een ezelsbruggetje: de eerste letters vormen samen het woord goed. Wanneer ik keuzes maak in het alledaagse leven, maar ook op cruciale momenten, neem ik deze waarden mee. Ik kan zo mijn besluit toetsen aan mijn kernwaarden (of het goed is). Bewust zijn van waar ik voor sta, voelt als mijn fundament. Hierdoor sta ik stevig en kan ik mijn keuzes verantwoorden. Als iemand mij bijvoorbeeld overrulet, word ik geraakt in de kernwaarde gelijkwaardigheid. Dan is het aan mij om hier de regie in te pakken.

Missie, waar ga ik voor?

Een missie komt voort uit een visie. Bij missie gaat het om waar je voor gaat vanuit je waarden. Je missie kan als kompas dienen bij het maken van bepaalde keuzes in je leven (Smeekes, 2015). Tijdens begeleidingstrajecten zie ik mensen vastlopen in hun opleiding, werk of privéleven. Ze maken wel plannen, maar vaak blijft het daarbij. Ze doen een poging, maar stoppen bij de hindernissen die ze onderweg tegenkomen. Wat voor mij echt werkt, is als ik een duidelijk doel voor ogen heb en mij hierop focus. Als ik hier vervolgens een duidelijk plan voor maak, dat bestaat uit kleine stapjes, is het makkelijker mijn doel te behalen.

Kwaliteit, wat is mijn kracht?

We gaan hier uit van het positieve: welke kwaliteit(en) heb jij in je, wat zijn je krachten en mogelijkheden, wat maakt je krachtig? Eigen kracht als element van zelfregie is het vermogen van mensen om zelf te beslissen, om het eigen leven vorm te geven. De kracht, macht en competenties om over het eigen leven te beschikken. Dat vermogen wordt bepaald door bijvoorbeeld kennis, vaardigheden en zelfvertrouwen. Bescheidenheid maakt het soms lastig om goed naar mezelf te kijken. Waar ben ik nu echt goed in? Voor mij is dit het begeleiden van mensen die bezig zijn met hun ontwikkeling als persoon of als professional. Zoeken naar waar zij (meer) tot hun recht kunnen komen. Dit gaat mij gemakkelijk af; het geeft me werkplezier in plaats van werkdruk.

Eigenaarschap, wat is mijn verantwoordelijkheid?

Eigenaarschap is de kern van zelfregie. Elk mens is eigenaar van zijn eigen leven, elk mens heeft het recht om eigen keuzes te maken. Elk mens wil zelf kunnen beslissen, zelf zijn leven kleuren, hoe moeilijk dat soms ook is in onze complexe samenleving. Het gaat dus om zelf kiezen en zelf bepalen, wat iets anders is dan zelf doen. Het is dus van belang dat je bij jezelf nagaat waarom je iets vindt en waarom je iets doet. De vraag bij eigenaarschap is: in hoeverre voel ik me verantwoordelijk voor wat mij te doen staat? Waar heb ik invloed op en wat ligt bij de ander, mijn partner, collega of bij de organisatie? Ik merk dat ik steeds meer leer om vooral te kijken naar wat mijn aandeel is; voorheen lag het vaak aan de manager of organisatie. Nu merk ik dat als iets me raakt, dit te maken heeft met mijn kernwaarden. Wat is hier niet goed en hoe ga ik hiermee om? Waar heb ik wel invloed op? Zo heb ik oog voor wat me te veel stress oplevert en weet ik een mogelijke burnout te voorkomen. Ook binnen de hogeschool denk ik mee aan oplossingen voor de aanpak van werkdruk. Een voorbeeld hiervan is het organiseren van vitaliteitsreizen in binnen- en buitenland.

Wat voor mij echt werkt, is als ik een duidelijk doel voor ogen heb en mij hierop focus

Drijfveren, waar haal ik mijn motivatie vandaan?

Het is belangrijk om voor jezelf te bepalen waardoor je gemotiveerd raakt. Hier gaat het om waarom je iets vindt en waarom je iets doet. Je moet jouw drijfveren gaan vinden. Op deze manier kom je er namelijk achter wat jou motiveert en wat jou dus kan helpen bij het behalen van je doelen. Op welke manier kun je iemands motivatie het beste naar boven halen? Om achter iemands motivatie te komen, kun je het beste gebruik maken van motiverende gesprekvoering. Dat is een communicatiemethode die de eigen motivatie van een cliënt probeert te vergroten, door het verkennen en verminderen van hun tegenstrijdige emoties over veranderingen. Op deze manier ontstaat er een grotere toewijding van de cliënt om de verandering te realiseren (Van der Veen, & Goijarts, 2012). Motivatie is een combinatie van willen, kunnen en klaar zijn om te veranderen (idem). Bij motiverende gespreksvoering kun je verschillende vragen stellen die de client aan het denken zetten. Daarom is deze gespreksvorm een goede manier om zelfregie bij een client te vergroten doordat ze worden aangezet om zelf te willen veranderen.

Ook oplossingsgerichte gespreksvoering is een goede vorm van communicatie om te gebruiken. Hierbij wordt de client geholpen om een eigen oplossing te bedenken voor een probleem en wordt het vermogen van de cliënt om oplossingen te vinden vergroot (Bolt, 2018). Op deze manier heeft de cliënt zelfregie en maakt zelf beslissingen. Hierbij wordt de zelfregie dus al vergroot. Oplossingsgericht denken stelt de cliënt in staat om om te gaan met schommelingen in het leven door gebruik te maken van eigen krachten en de krachten van de omgeving (idem). Wat mij motiveert om dit doen, heeft te maken met mijn diepere drijfveren. Ik verlang ernaar om, zoals ieder mens, gezien, gehoord en begrepen te worden. Ook wil ik graag vanuit mijn kernwaarden op gelijkwaardige wijze oprecht betrokken zijn bij de mensen die ik begeleid. De ontwikkeling die ik heb doorgemaakt, blijft doorgaan. Zo sta ik evenwichtiger in het leven en in mijn werk. Wat mij daarin helpt? Ik oefen dagelijks in het ervaren van innerlijke rust door onder andere meditatie- en lichaamsoefeningen. Wat ik van mijn vader heb geleerd, is het zelf te kunnen doen. Ook al leeft hij niet meer, hij blijft nog steeds voor mij een inspiratiebron.

Sociaal netwerk, mijn verbinding met het grote geheel

Het gaat hier om je contacten, ook wel je sociale netwerk genoemd. Bij zelfregie gaat het om het zelf bepalen, maar niet specifiek om het zelf doen. Je mag dus gerust andere mensen bij je keuzes betrekken als je de keuzes maar zelf maakt. Want samen kun je meer bereiken dan in je eentje. Wanneer je anderen bij je ontwikkeling betrekt, maak je de kans op individuele groei groter. Mijn gezin, familie en vrienden; door hen word ik gezien, gehoord en begrepen. Zij zijn voor mij van groot belang, ook en misschien wel juist, mijn kritische vrienden of collega’s die me een spiegel voorhouden. Aan de andere kant gaat verbinding over de vraag hoe ik van betekenis ben voor de ander, door de ander te zien, te horen, te begrijpen en elkaar zo te raken. Dat is mijn bijdrage aan het grote geheel.

Succeservaringen

In de afgelopen twee jaar hebben al veel mensen individueel en in groepsverband het Zelfregieprogramma met succes gevolgd. Het betreft studenten, (jong) professionals en ook seniormedewerkers. Zij hebben geleerd om meer balans te vinden, werkdruk te voorkomen en doen steeds meer waar ze energie van krijgen om vitaal bezig te blijven in werk en privé. De vitaliteitsreizen in Nederland en Spanje zijn een succes, hier worden concrete stappen gezet en een plan voor de komende jaren wordt ontwikkeld. Op mooie, unieke plekken trekken we ons terug om even afstand te nemen van de hectiek van alle dag. Met allerlei opdrachten in de natuur gaan de deelnemers aam de slag om hun zelfregie te vergroten. Na de zomer staan er al weer drie reizen gepland. Ik daag ook jou uit om een lijstje te maken met jouw visie, missie, kwaliteiten, eigenaarschap, drijfveren en sociaal netwerk. En om deel te nemen aan het Zelfregieprogramma!

Op welke manier kun je iemands motivatie het beste naar boven halen?

Meer weten? www.incompany-ede.nl/vergrootjezelfregie/

Bronnen • Bolt, A. (2018). Het gezin centraal. Amsterdam: SWP. • Brink, C. & Poll, A. (2012). Werken vanuit zelfregie, wat houdt het in? Utrecht: Movisie. • Smeekes, P. (2015). Je persoonlijke missie. Geraadpleegd van https://pj8.nl/persoonlijke-missie/. • Veen, M. van der & Goijarts, F. (2012). Motiverende gespreksvoering voor sociaalagogisch werk. Houten: BSL.

VOOR COACHES OP ZOEK NAAR PROFESSIONALISERING: POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE COACHING

VU CERTIFIED EXECUTIVE COACH

(START IN OKTOBER 2021) POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE TEAMCOACHING

(START IN NOVEMBER 2021)

Voor meer informatie: ee.sbe.vu.nl/executive-coaching ee.sbe.vu.nl/executive-teamcoaching