Chez Stéphanie

Tineke Mulder

Energiek en vitaal ergens mee aan de slag kunnen gaan heeft minstens zoveel te maken met rust en inspiratie als met activiteit. Maar met een coachee die zichzelf voorbijloopt, kan het even duren voordat zo’n boodschap aankomt. Dan is het waardevol om te vertrouwen op wat er gebeurt in de tijd tussen de gesprekken, zo ervaart Tineke Mulder.

Hoe drukker ik het heb, hoe langer ik moet bidden’, ‘ riep de Duitse monnik en theoloog Maarten Luther vertwijfeld uit. Onvermoeibaar streed Luther om alle misstanden binnen de kerk destijds aan het licht te brengen. Het was de zestiende eeuw, een tijd van ontdekkers en hervormers. In onze eeuw is de coronacrisis misschien het kantelpunt en vraagt de naderende klimaat- en economische crisis om grote inspanningen en heldere geesten. De hedendaagse variant op Luthers verzuchting is ‘Heb je het druk? Ga mediteren. Heb je het heel druk? Mediteer dan twee keer zo lang.’ Beide uitspraken komen op hetzelfde neer. Wie stil wordt, naar binnen kijkt, zich geïnspireerd voelt door iets groots en tijdloos, een doel heeft dat verder reikt dan verbetering van de eigen leefomstandigheden, krijgt veel voor elkaar. Energiek en vitaal ergens mee aan de slag kunnen gaan heeft minstens zoveel te maken met rust en inspiratie als met activiteit.

Soms denk ik, ik stop er helemaal mee, en begin een koffietent op het strand

360 en hoge verwachtingen

Mijn eerste gesprek van vandaag is met Stéphanie. Ze werkt fulltime als beleidscoördinator bij de overheid, en doet daarnaast online een fulltime studie internationaal recht. Geen partner, geen gezin. Ze is door haar werkgever uitgenodigd voor een leiderschapstraject. De eerste training, vanwege corona aangepast tot webinars, zit erop. We hebben inmiddels haar 360-rapport besproken. De hoge scores die ze zichzelf gegeven heeft, blijken niet voort te komen uit een grote tevredenheid met zichzelf, zoals ik vooraf vermoedde. Ze vond dat ze moest laten zien dat ze zelfvertrouwen had. Prestatiedruk en willen voldoen aan hoge verwachtingen is haar niet vreemd. In dat licht is haar uitspraak tegen het einde van het gesprek niet zo verrassend. ‘Ik ben bang dat ik het niet volhoud’, zegt ze. ‘Het is zó veel, werk en studie. Op dit moment gaat het nog wel, dankzij corona kan ik thuis mijn tijd redelijk zelf indelen. Maar straks, als we allemaal weer naar kantoor moeten, hoe ga ik dat dan doen?! Soms denk ik, ik stop er helemaal mee, en begin een koffietent op het strand. Chez Stéphanie. Lekker overzichtelijk.’ Ze kijkt me vanaf het scherm uitdagend en vermoeid aan.

Burn-down

Ik houd m’n adem even in. Ze is zeker niet de eerste vrouw die ik een dergelijke uitspraak hoor doen. Die zich richting de top van haar organisatie beweegt, veel op haar bord heeft liggen en met de gedachte speelt af te haken. Die geen andere uitweg voor zichzelf ziet dan zelf een burn-down te creëren. Alle schepen achter zich wil verbranden en heel hard wil wegrennen naar het tegenovergestelde van dat gejaagde leven. Daarbij een romantisch idee van eenvoud voor ogen hebbend, als reactie op de overvolle dagen. Een burn-down uit angst voor een naderende burn-out. Zodat ze in ieder geval zelf de regie houdt…

‘Ik snap dat het veel is, werk, studie en dan ook nog die leiderschapstraining erbij. En dat het soms makkelijker lijkt om alles maar in één keer los te laten dan naar een balans toe te werken,’ reageer ik. Werken? Misschien niet zo’n handige woordkeus. Stéphanies reactie bevestigt dat. ‘Ja, hoor eens, daar word ik nou zó moe van, iedereen heeft het voortdurend maar over balans, veerkracht, vitaliteit en wat je daar allemaal voor moet doen. Ik wil niet nóg een “to do”. Daar heb ik helemaal geen tijd voor. Ik wil gewoon die eindstreep halen met mijn studie. Ook al zie ik enorm op tegen de komende anderhalf jaar en weet ik niet waar ik de energie vandaan moet halen. Heb je daar niet wat praktische tips voor, hoe ik dat makkelijker kan volhouden? Zonder elke dag een uur zweverig op een kussen te moeten zitten en naar een kaars te turen?’

‘Ik heb wel duizend tips en bewonder je doorzettingsvermogen. Maar als je doorgaat zoals nu, dan is er een kantelpunt. Dan gaat het ineens echt niet meer. Dat moment komt toch nog altijd onverwacht. Op een ochtend lig je in bed te huilen en doet alles pijn en kun je helemaal níets meer. Ben je leeg. Op. En dan kost het je veel meer tijd om te herstellen.‘

‘Je bedoelt zeker zoiets als mijn laptop. Als de batterij helemaal leeg is, en ik leg ’m aan de lader gebeurt er eerst helemaal niets. Dan zie ik een rood stipje waar ik nog steeds niets aan heb. Pas daarna komt hij weer langzaam in het groen.’

Gereedschapskist

‘Ongeveer ja. Als je jezelf tenminste met een laptop wilt vergelijken. Je kunt ook aan iets anders denken. Neem muziek. Die ontstaat in de stilte tussen de noten. Trillingen in de lucht nemen we waar als geluid, doordat ze onze gehoorbeentjes raken. Het is in de momenten tussen die trillingen dat muziek ontstaat. Zonder die stilte wordt het een kakafonie.’ Stephanie luistert aandachtig. ‘En wat die tips betreft: liever geef ik je de gereedschapskist voor vitaliteit, waarin je zelf af en toe rommelt en een laatje opentrekt. Kijkt wat je op dat moment wilt doen. Of juist laten. Daar zit misschien wel het misverstand. Soms moet je juist dingen laten, om balans te bereiken. Veel mensen openen altijd dezelfde lade van die kist, terwijl andere gesloten en een blinde vlek blijven. Er zijn meerdere manieren om een schilderij op te hangen. Niet alles los je op met een hamer en een spijker. Wat ik bedoel is, je let misschien goed op wat je eet, maar niet op dingen doen waar je plezier in hebt. Ik noem maar wat. Je hebt zoveel keuze!’

En ik ga van start. Meer een training dan coaching, maar fysiek herstel en het grootste energielek vinden, zijn nu het belangrijkste. Ik vertel over de vier lades in die kist, waar die duizenden tips altijd op terug te voeren zijn, voortkomend uit verschillende niveaus: fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel. Allevier onderverdeeld in kleinere vakken. Fysiek in voeding, vocht, slaap, beweging, ademhaling en ontspanning. Emotioneel: tijd nemen voor jezelf, alleen zijn, bezig zijn met iets waarbij je de tijd vergeet óf juist door vaker tijd te nemen om het gezelschap van anderen te zoeken. Mentaal, denkpatronen en oude overtuigingen doorbreken of door mindfulness stoppen met piekeren. En de laatste, de meest inspirerende: voelen dat je deel uitmaakt van een groter geheel, door vrijwilligerswerk te doen, onderdeel te zijn van een groep die hetzelfde ideaal heeft, tijd doorbrengen buiten waardoor je het tijdloze binnen en buiten jezelf kunt ervaren en voelt samenvallen. In het bos, de bergen, op het strand. Stéphanie veert op zodra dat laatste woord valt.

Strandwandelingen

‘Ik zie wat je zegt, dat laatste vooral, dat blijft bij me hangen. Wandelen, buiten zijn, dát heb ik nodig. Wat mij altijd oplaadt is een goede strandwandeling. Met daarna een dubbele espresso. Heerlijk! En het strand is niet eens zo ver weg, ik kan er zelfs lopend naar toe. Maar ik neem er bijna nooit meer de tijd voor … De huisarts zei het ook al. Ik verzwikte laatst mijn enkel, heel onhandig, gewoon bij het opstaan vanachter mijn bureau aan het einde van de dag. Hij vertelde dat ik meer moet bewegen als die enkel weer wat genezen is, minimaal twee keer per dag 15 minuten wandelen.’

Maar als je doorgaat zoals nu, dan is er een kantelpunt

Hoe is het mogelijk, vraag ik me af. Zo simpel. Alle social media, tijdschriften, programma’s staan bol van tips en tricks om vitaal te blijven. Juist nu in coronatijd. Precies zoals Stéphanie zelf al zei. Dit is echt niks nieuws. En toch is er soms een één-op-één coachgesprek als dit voor nodig om het kwartje te laten vallen. Om de eerste stap te kunnen zetten, letterlijk.

‘Ik kan me wel inschrijven voor de strandvierdaagse’, hoor ik Stéphanie zeggen. Natuurlijk. Helemaal in character. Gelijk de beste willen zijn, presteren, wat het ook maar is. Ik blijf even stil. Gelukkig maar. ‘Hm, nee, dat is wat veel in één keer. Gaat mij met die enkel nog niet lukken.’

‘Misschien helpt het je om het op deze manier te zien: in balans zijn is niet een ideaal dat je ooit bereikt. Het is niet iets statisch, maar een continu proces. Een kwestie van steeds vaker de extremen weten te vermijden. Steeds minder bijsturen, zoals je leert fietsen, met vallen en opstaan, en uiteindelijk zelfs, nee juíst al ben je de beste fietser ter wereld, je het stuur voortdurend en ongemerkt, losjes, voortdurend een beetje van links naar rechts en andersom beweegt. En het zeker niet meer als een kind te stevig omknelt, omdat je dan sowieso omvalt.’

Waarden en levensdoelen

Fietsen ... Zou Tom Dumoulin dat gevoel hebben gehad? Dat het stuur zo vast aan zijn handen geplakt zat dat hij als hij zo zou doorgaan alleen nog maar kon omvallen? Topsporters en burndown. De spanning en verwachtingen, de druk om te presteren niet meer aankunnen. Ik heb er nog nooit over gelezen, maar het zou me niets verbazen als menig sporter onder het mom van blessureleed daardoor een carrière beëindigd heeft, met zijn of haar eigen versie van de koffietent op het strand in gedachten. De kunst van het loslaten en ontspannen, beetje bij beetje. Het moeilijkste wat er voor veel mensen is.

Terwijl ik even wegmijmer, laat ook Stéphanie haar gedachten er nog eens over gaan. Wat aarzelend komt het eruit: ‘Ja, de strandvierdaagse is wel wat veel van het goede. Ik ben ook zo’n streber. Soms vraag ik me ook wel af wat ik nou echt wil bereiken met mijn baan, mijn studie, dit leiderschapstraject. Waar doe ik het nou echt voor. Voor wie? Wat zijn mijn drijfveren?’ En zo komt ieder gesprek over vitaliteit en verkracht vroeg of laat toch weer uit bij een gesprek over waarden, zingeving, levensdoelen. Want je kunt alles doen wat in je vermogen ligt om je veerkracht te vergroten, de hele gereedschapskist overhoop halen, maar als die drang naar vitaliteit niet van binnenuit komt en geen doel heeft om te dienen, blijf je uitgeput en voel je je nog steeds leeg.

Vitaliteit moet zich aan iets verbinden om er iets moois mee te kunnen bereiken. Luther ging bidden en wist daarna weer waarom hij volop wilde en kon strijden voor grote hervormingen. De meest inspirerende leiders doen niet alles zelf, maar weten wel waar ze voor staan, wat hen beweegt en kunnen dat overbrengen op hun team. Ik bedwing echter opnieuw mijn neiging om dit alles hardop te zeggen. We hebben nog een aantal gesprekken voor de boeg. Altijd beter als ze dit zelf gaandeweg verder ontdekt. Een dubbele espresso Opnieuw hoor ik een diepe zucht. Deze keer klinkt het gelukkig meer als de zucht van opluchting dan als een van vermoeidheid. Ik besluit af te ronden. Het uur is omgevlogen. ‘Laten we het volgende keer hebben over je waarden, drijfveren. Begin bij het begin, kom op adem. Ik zal je de link sturen voor een korte test over je kernwaarden. Als je weer hebt bijgetankt en inzicht in je idealen en waarden, dan komt daarna wel de duidelijkheid over hoe je werk en die studie al dan niet in dat geheel passen. En hoe je jezelf en anderen daarin kunt leiden. Eerst die korte strandwandelingen. Dat is al fantastisch.’ ‘Ga ik doen. En ik maak nu eerst die dubbele espresso, het strand verzin ik er vandaag gewoon bij. Tot de volgende keer!’

Toch is er soms een één-op-één coachgesprek voor nodig om het kwartje te laten vallen

Ja, lekker, koffie, ik neem zelf ook nog een slok. Wat een totaal ander gesprek dan ik had verwacht. Het raam staat open. In de verte hoor ik een radio bij de buren ... Stilte tussen de noten maakt de muziek, rust op drukke dagen maakt dat iemand bergen kan verzetten. Vaker mijn mond houden in een coachgesprek is handiger dan enthousiast met mijn eigen wijsheden te strooien of te snel de volgende slimme vraag te stellen. Ook dat blijft een continu leerproces. Vertrouwen op wat er gebeurt in de tijd tussen de gesprekken. In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister. Die waarheid geldt voor Stéphanie en evenzo voor mijzelf. En met deze constatering besluit ik dat dit een goed moment is om pauze in te lassen voor het volgende gesprek.