cover.indd by Control Media

Jaargang 3, nr 3, oktober 2006

cover.indd 1

03-10-2006 16:41:20

�

��

GB33_Advertenties.indd spread_architect07.indd 2

03-10-2006 21-09-2006 14:14:44 16:57:30

�

��

�

��

�� 16:57:30

GB33_Advertenties.indd 3

03-10-2006 14:14:46

GEVELBOUW verschijnt vier maal per jaar en is een uitgave van Control Media. GEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdrachtgevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties.

Tegenstellingen Glad-ruw

Redactie Tjerk van Duinen (hoofdredacteur), Willem Ruyters Aan dit nummer werkten mee Edo Beerda, Bernard Faber, Bert Lieverse, ir. Paul de Ruiter, Arjan Stadhouders AvB, Erik Stekelenburg Vormgeving en lay-out Peter van der Horst, Marc van Dongen Marc Heijmans Advertentieverkoop Cock Penning (hoofd), Hans Vonk Uitgever Ton van der Veer Marketing Michel van Kleeff

Control Media Postbus 7001 4800 GA Breda Tel. 076-5211003 Fax. 076-5156589 E-mail adressen info@gevelbouw.info (algemeen) redactie@gevelbouw.info (redactie) opmaak@gevelbouw.info (advertentiemateriaal) Abonnementen Een jaarabonnement op GEVELBOUW kost 25 euro. (excl. b.t.w.) Abonnementenservice: abonnementen@controlmedia.nl Opzeggingen: schriftelijk, twee maanden voor einde abonnement. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit handelingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit magazine geplaatste artikelen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

nr3 - oktober 2006

Order administratie Marjolein van Beek

In de bouwwereld wordt de analogie gevel-huid veel gebruikt. Jaarlijks geven we in Nederland honderden miljoen euro’s uit aan huidproducten, scheerartikelen en cosmetische ingrepen. De buitenkant moet er zo glad (lees: jong) mogelijk uitzien. Architecten hadden jaren lang ook iets met glad. In de jaren tachtig raakte spiegelglas even in zwang en recenter heeft blank glas (transparantie!) een ﬂinke opmars gemaakt in de ranglijst met toegepaste gevelmaterialen. Toch is er op het gevelterrein weer sprake van verruwing. Ongewone metselverbanden, dakpannen, ﬁguraties in beton, lamellen en zelfs levende planten zorgen voor textuur en reliëf in de huid van gebouwen en daarmee voor variatie in de gebouwde omgeving. We hebben een paar sprekende voorbeelden voor u uitgekozen, met als tegenhanger een hele gladde jongen uit Chicago. Belangrijk nieuws van het gevelmediafront: GevelBouw, het blad dat we nu voor het derde jaar met veel plezier maken, gaat samenwerken met de VMRG. Bert Lieverse vertelt hier een paar pagina’s verderop meer over en in onze volgende editie komen we er in deze kolommen uitgebreider op terug. Ten slotte nog even terug naar het vorige nummer. Beide buitenlandse projecten uit deze editie, het Phaeno Science Center in Wolfsburg en de Idea Store Whitechapel in London, zijn terecht gekomen op de shortlist voor de RIBA Stirling Price 2006. Volgens mij zitten in dit nummer ook een paar prijswinnende gebouwen. Tjerk van Duinen

Omslag: Beeld en Geluid, Hilversum Neutelings Riedijk Architects © Bernard Faber 4

Inhoud.indd 4

oktober 2006

03-10-2006 16:59:39

Samenwerking VMRG en Gevelbouw

‘The Bean’: spiegelgladde poort naar de wolken

Robert Winkel geeft St-Jobsveem botoxbehandeling

Inhoud

Ruige gevel van 50.000 vaste planten en heesters

Column van De Ruiter Paul ziet ze vliegen

Carte blanche in Kunstwijk

ROC Twente is een groot huis met reliëf

Nanotechnologie sijpelt mondjesmaat door in bouwproducten

Tweede huid recyclet televisiebeelden

Xpo: presentatiepagina’s voor bedrijven en producten

55 - 64

oktober 2006

Inhoud.indd 5

03-10-2006 16:59:50

GB33_Advertenties.indd 6

03-10-2006 14:16:14

Samenwerking Gevelbouw en VMRG

Communicatiecentrum Gevelbouw U kent de VMRG: brancheorganisatie voor de gevelbouw. Het Communicatiecentrum Gevelbouw verzorgt alle communicatie-uitingen voor de VMRG. De belangrijkste uitgangspunten hierbij zijn het VMRG-Keurmerk en de VMRGKwaliteitseisen en Adviezen.

Onze doelen We willen onze leden en hun producten en diensten onder de aandacht brengen van architecten, opdrachtgevers en klanten en hen op de hoogte brengen van alle innovaties en mogelijkheden die de gevelbouw kan bieden. De VMRG ondersteunt met haar werk diverse initiatieven. We nemen graag het voortouw op het gebied van innovaties & vernieuwingen in de geveltechniek en informeren architecten, bouwbedrijven, professionele en particuliere opdrachtgevers hierover. Bovendien zijn wij een brancheorganisatie die interactie met de markt zeer belangrijk vindt. We willen weten wat afnemers van de producten van onze leden vinden, zodat die producten steeds blijven aansluiten op de wensen van de klant. Uiteindelijk willen we dat de gebruiker meer rendement en comfort uit de gevel(elementen) haalt.

Wat kunt u van ons verwachten Het Communicatiecentrum Gevelbouw communiceert op uiteenlopende manieren met veel verschillende middelen. Voor onze regelmatige communicatie hebben wij een gelijkgestemde samenwerkingspartner gevonden in het magazine GevelBouw. Door samen te werken met GevelBouw kunnen wij op een dynamische manier uiting geven aan de doelen van de organisatie. Gevelbouw heeft een representatieve uitstraling en een krachtige boodschap die past bij de producten van onze leden. U zult ons dus voortaan ontmoeten in GevelBbouw, maar daarnaast ook op beurzen en exposities en in artikelen en advertenties met het VMRG-Keurmerk. Tevens komt u ons tegen in advertenties en op websites voor onder andere de promotiecampagne voor aluminium gevelelementen in de woningbouw (www.aluminiumindewoningbouw.nl en www.wasikmaarvanaluminium.nl), met innovatieve en informatieve fora op het gebied van ondernemerschap en leiderschap (www.creatiekracht.com) en met kennisprojecten en informatieve opleidingen via het Kennis Centrum Gevelbouw (www.kenniscentrumgevelbouw.nl). We hopen met deze samenwerking een stap te zetten in de richting van sectorcommunicatie voor de gevelbranche, waar alle bouwpartners elkaar kunnen vinden. U kunt dit dan ook als een uitnodiging zien om met ons in contact te treden, wij ontmoeten u graag!

Bert Lieverse Directeur VMRG

oktober 2006

VMRG.indd 7

02-10-2006 16:48:33

��

�� GB33_Advertenties.indd 8 3208_SBV_A4 imago_1-6_XD.indd 2

03-10-2006 14:17:10 6/29/06 2:00:16 PM

�

16 PM

��

�� GB33_Advertenties.indd 9

��

03-10-2006 14:17:13

Onlangs opende in Amsterdam Sportplaza Mercator de deuren. Er wordt binnen al volop gezwommen, terwijl buiten nog voluit aan de gevels gewerkt wordt. Sterker nog, er zal minstens een jaar overheen gaan, voordat de gevels eruit zullen zien, zoals de architect voor ogen stond.

Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Luuk Kramer, Erik Stekelenburg, Tekeningen door Venhoeven CS

Wonderwall past w Het vergt even goed kijken om Sportplaza Mercator te ontdekken tussen de groene omgeving aan de Amsterdamse Jan van Galenstraat. De buurtbewoners wilden in hun buurtpark liever geen nieuwe bebouwing. Het lijkt er sterk op dat ze hun zin hebben

gekregen. Toch volvoerde architect Ton Venhoeven van het Amsterdamse bureau Venhoeven CS de opdracht om juist hier een groot zwemcomplex te ontwerpen. Het programma van eisen omvatte een wedstrijd-, een therapie- en een doelgroepenbad, een

buitenbad met daarnaast een ďŹ tnessruimte, badhuis, cafĂŠ-restaurant, feestzaal, kinderopvang en tenslotte een fastfoodvestiging. De architect stond voor de taak om al die uiteenlopende functies die soms weinig raakvlakken met elkaar hebben, onder te

Zwembad neemt park in zich op

Wonderwall.indd 10

oktober 2006

03-10-2006 10:47:21

t wonderwel brengen in één complex. Hij vatte het programma op als het vormgeven van een kleine stad en liet zich inspireren door de architectuur van ondergrondse ruimten zoals bijvoorbeeld te zien zijn in James Bond-ﬁlms. Hij richtte zich op een ruig, met gewassen overwoekerd gebouw bijna vergelijkbaar met een overgroeid fort in de stelling van Amsterdam. Het is ook precies die associatie die zich opdringt, als je het complex vanaf de zuidelijke parkzijde tegemoet treedt.

Blanc De begroeiing van de gevels wilde Venhoeven in eerste instantie bereiken door schanskorven met teelaarde aan IPE-proﬁelen te hangen. Dat werd te zwaar. Vervolgens bezocht de architect samen met Marten Meyling van Copijn een vegetatiemuur in het Parijse Pershing Hall Hotel. Daar raakte hij onder de indruk van vooral de weelderigheid van het begroeiingssysteem van Patrick Blanc. Patrick Blanc maakt al sinds 1995 vegetatiemuren. Een recent project van hem is het aanleggen van een verticale tuin van 200 meter hoog voor een hotel in Kuala Lumpur. Copijn heeft het gevelbegroeiingssysteem speciaal voor het project Sportplaza Mercator doorontwikkeld en van Blanc toestemming gekregen om het op de Nederlandse markt te brengen en er octrooi op te nemen. De naam: Wonderwall®. Meyling noemt als groot voordeel van het Wonderwallsysteem, dat het niet grondgebonden is. Hierdoor is de vormgeving vrij. Er kunnen als in een

gewone tuin verschillende gewassen in allerhande patronen op de gevel worden aangebracht en er is ook variatie in diepte mogelijk. Zo bevinden zich bovenaan de muur struiken die tot 1 meter kunnen uitsteken maar zijn onderin stekelige vandaalvaste planten gepoot. Overigens groeit onverhoopt aangebrachte grafﬁti gewoon weg bij deze zelfreinigende gevel. Daarbij vangt de gevel ook ﬁjnstof af. Voor de bezonde kant zijn ongeveer 40 soorten beplanting geschikt, voor de noordzijde slechts vijf. Met de benodigde 2000 m2 oftewel 50.000 vaste planten en heesters wordt met deze eerste buitentoepassing wel een grote wissel getrokken op het net ontwikkelde product. Of beter de net ontwikkelde dienst, want Copijn biedt de Wonderwall aan inclusief ontwerp, levering, voedingsinstallatie, pomp en montage voor een €350,-/m2. Er wordt 10 jaar garantie opgegeven, mits het onderhoud door de leverancier geschiedt.

Opbouw Het begroeiingssysteem staat los van de bouwkundige schil en begint voorbij de waterdichte laag. Het is zelfstandig op het maaiveld gefundeerd en aan de dakranden bevestigd. Het pakket is 6 à 7 cm dik en weegt circa 100 kg/m2. Tussen de waterdichte laag van de bouwkundige constructie en

oktober 2006

Wonderwall.indd 11

03-10-2006 10:47:28

Wonderwall.indd 12

oktober 2006

03-10-2006 10:47:32

oktober 2006

Wonderwall.indd 13

03-10-2006 10:47:34

Wonderwall.indd 14

oktober 2006

03-10-2006 10:47:40

Overigens groeit onverhoopt aangebrachte grafﬁti gewoon weg bij deze zelfreinigende gevel de Wonderwall bevindt zich een luchtspouw. De Wonderwall is aangebracht op golfplaat die rust op stalen proﬁelen. Vanaf hier is bij het Sportplaza de volgende opbouw gekozen: Een PVC plaat van een ruime cm dik. Daarop een polyesterachtig wit doek van een millimeter of twee. Hierop ligt een poreus vilt van ongeveer 1 cm dik. Deze laag moet het water met de voeding vasthouden en de wortels faciliteren. Hierop bevindt zich een zwarte folie en het zwarte doek dat voorlopig aan de buitenkant zichtbaar is, bevestigd met nieten. Door horizontale insneden in het zwarte doek en de folie ontstaan openingen, zogenoemde pockets, die zo groot zijn dat ze precies een stek met aarde, zoals die uit een zogeheten PG-potje komt, kunnen bevatten. De klompjes aarde met stek raken de poreuze viltlaag aan waaruit ze water en voeding betrekken en waarlangs hun wortels kunnen schieten. Voor toevoer van water en voeding is een automatische irrigatie- en voedingsinstallatie aangelegd. De druppelleidingen zijn achter het zwarte doek doorgetrokken. Het overtollige water wordt weer opgevangen via een gootje aan de onderzijde.

te verzoenen. Groen hoeft in de stad niet meer per se kostbare vierkante meters gemeentegrond op te slorpen maar breidt het groen oppervlak juist uit. Bovendien wordt het gevreesde ﬁjnstof bestreden. Met het gebouw wordt de omgeving natuurlijker, ook voor degenen die erin verblijven. Mits zoals hier het geval is, in het ontwerp daarop wordt ingespeeld. De naam Wonderwall past wonderwel. Normalerwijs zul je de lucht inmoeten om de plantpatronen van een fantasievol

beplante tuin goed te kunnen overzien. Hier is de situatie een kwart slag gedraaid, waardoor de groenstructuur zich eenvoudig voor je openbaart. En de opties zijn nog niet uitgeput. Wat te denken van een waterval van opgevangen regenwater? Misschien zijn zelfs verticale volkstuinen mogelijk?

Meer informatie? www.venhoevencs.nl www.copijn.nl www.gevelbegroeiing.nl

Wonderwall De Wonderwall lijkt een perfecte winwinsituatie. Vanuit het standpunt van de hovenier bezien, vormen opstanden een welkome uitbreiding van het beplantbare oppervlak. Voor de projectontwikkelaar lijkt een gebouw van wonderwalls dé oplossing om groenwensen en bebouwingswensen oktober 2006

Wonderwall.indd 15

03-10-2006 10:47:56

De spiegelende â&#x20AC;&#x2DC;boonâ&#x20AC;&#x2122; van Anish Kapoor in het Millennium Park van Chicago Foto Howard Ash

Kunstwerk van 168 roestvrij stalen panelen

Poort naar de wolken 16

bean.indd 16

oktober 2006

03-10-2006 16:11:40

gladgestreken oktober 2006

bean.indd 17

03-10-2006 16:11:50

Sinds 2004 is de populairste toeristische attractie in Chicago een beeld van de Engelse kunstenaar Anish Kapoor. Zijn Cloud Gate in het Milennium Park langs de oevers van het Lake Michigan weerspiegelt de stad en omgekeerd. Een bezoek aan het nieuwe openbare park is niet compleet zonder even onder het beeld doorgelopen te zijn. De Cloud Gate, in de volksmond al gauw ‘The Bean’ gedoopt, werd zelfs zo populair dat de eeuwige concurrent van Chicago New York deze zomer niet kon achterblijven en ook een Anish Kapoor aankocht. Oorspronkelijk lag het in de bedoeling de Cloud Gate elders op te bouwen en in zijn geheel naar het Millenium Park te transporteren. Maar ja, de Cloud Gate sculptuur is 22 meter lang, 14 meter breed en 11 meter hoog en weegt 110 ton. Niet echt handzaam bij het vervoer. Daarom is het beeld uiteindelijk ter plekke in elkaar gezet uit 168 high polished RVS staalplaten op een stalen onderconstructie. Bovendien kon iedereen nu meekijken en meeleven met de bouw van het beeld. Bij de opening 16 juli 2004 waren echter nog niet alle lasnaden onzichtbaar weggewerkt. Vooral de afwerking van de ‘omphalos’ of ‘navel van God’, het 9 meter hoge gewelf onder de sculptuur, liet lang op zich wachten en is pas voorjaar 2006 afgerond. Tijd om het beeld voor het eerst te gaan bewonderen of er nog een keer terug te keren.

Halucinerend beeld aan de binnenzijde

bean.indd 18

oktober 2006

03-10-2006 16:11:55

Spiegel van de stad (Foto Howard Ash)

‘Cloud Gate’ by night

Slijpwerk aan kunstwerk

bean.indd 19

Spiegel van de straat

oktober 2006

03-10-2006 16:11:59

VRIJHEID IN VORM EN KLEUR SVK GIGANT®

BETON MET EEN TECHNISCHE FUNCTIE EN EEN ARTISTIEKE AFWERKING • esthetische meerwaarde voor uw bouwwerk • een ongekende waaier van onvergankelijke kleuren • verscheidene verrassende afwerkingen waaronder uitgewassen, gestraald, geëtst, glad of gepolijst beton en elementen met ingewerkte gevelsteen Bez • een uitgebreid gamma van oppervlaktereliëfs oek • onbeperkte creatieve vormgeving we

ARCHITECTONISCH BETON

B is

onz e ww bsite w.sv k.be

D c b

bouwen begint bij SVK

BETON PRODUCTEN GB33_Advertenties.indd 20

VEZELCEMENT BEZELCEMENT PRODUCTEN

GEBAKKEN PRODUCTEN

DIVERSEN

B b nv SVK – Aerschotstraat 114 – 9100 Sint-Niklaas Tel.: +32 3 760 49 00 – Fax: +32 3 778 05 00 E-mail: abet@svk.be – www.svk.be

Cor 03-10-2006 16:21:45

2006

HARDENBERG RIJSWIJK De Bouw Relatiedagen 2006 zijn drie dagen lang hét trefpunt waar ondernemers en relaties uit de bouwbranche elkaar ontmoeten. Exposanten

17, 17, 18 18 en en 19 19 oktober oktober 2006 2006 OPENINGSTIJDEN: 14.00 - 22.00 UUR

CORRESPONDENTIE/ BEZOEKERSADRES: EVENEMENTENHAL HARDENBERG Energieweg 2, 7772 TV Hardenberg T (0523) 28 98 98 F (0523) 28 98 00 E info@evenementenhalhardenberg.nl I www.evenementenhalhardenberg.nl

Bent u fabrikant, ondernemer of handelaar in de bouwbranche, dan is dit uw kans om uw gemotiveerde doelgroep te ontmoeten.

Bezoekers Deze vakbeurs richt zich met name op aannemers, werkvoorbereiders, calculatoren, architecten, medewerkers van gemeenten en woningbouwverenigingen en andere branchegerelateerde bedrijven.

28, 28, 29 29 en en 30 30 november november 2006 2006 OPENINGSTIJDEN: 13.00 - 22.00 uur

Informatie

BEZOEKERSADRES EVENEMENTENHAL RIJSWIJK Volmerlaan 12, 2288 GD Rijswijk

Bent u geïnteresseerd in deelname of bezoek, fax dan uw bedrijfsgegevens naar: 0523-289800 o.v.v. Bouw Relatiedagen 2006.

E info@evenementenhalrijswijk.nl I www.evenementenhalrijswijk.nl

Correspondentie: Energieweg 2 • 7772 TV HARDENBERG • T (0523) 28 98 98 • F (0523) 28 98 00 E info@evenementenhalhardenberg.nl • I www.evenementenhalhardenberg.nl GB33_Advertenties.indd 21

03-10-2006 16:21:47

0506008ZWA_Advertentie.qxd

30-08-2006

16:52

Pagina 1

Tracte

Zwart Bouwelementen verovert de markt met Cassettepanelen. Door cassettepanelen op maat aan te bieden verovert Zwart Bouwelementen een steeds groter aandeel op de markt van metalen gevel- en dakbekledingen. De maatproductie van deze gevelpanelen voor de utiliteitssector is niet het enige wapen dat het bedrijf in de strijd werpt. Ook plankprofielen in vele vormen, gezette profielen en speciale kapafwerkingen worden geproduceerd naar de afmeting en kleur die de afnemer wenst. Natuurlijk behoren ook standaardproducten zoals profielplaten en sandwichpanelen tot het brede assortiment. Daarbij biedt het bedrijf een uiterst complete dienstverlening en kan het bogen op meer dan dertig jaar ervaring. Het is onze specialiteit om economische, interessante en technisch slimme oplossingen te bieden voor architecten en bouwers. Daarom heeft Zwart een aparte teken- en engineeringafdeling die projecten uitwerkt, maar ook producten ontwikkelt. Door tevens levering en montage van gevel- en dakproducten te bieden onderstreept het bedrijf haar volledigheid. Zwart levert van damwandprofielplaten tot luxe gevelpanelen. De markt strekt zich uit van de industriebouw, utiliteitsbouw tot aan chique kantoorgevels. Met de cassettepanelen weet het bedrijf zich duidelijk te onderscheiden in de markt. Gebouwen als het nieuwe hoofdkantoor IBM in Amsterdam, Dockworks te Rotterdam en AFAS te Leusden, werden inmiddels met deze metalen panelen bekleed. De cassettepanelen zijn het belangrijkste eigen product van Zwart geworden. De panelen bestaan uit coil gecoate staalplaten die vierzijdig worden omgezet, voorzien van isolatiemateriaal en een staalplaat aan de rugzijde zodat een stijf, homogeen paneel ontstaat. Uiterst vlak. De panelen kunnen in verschillende afmetingen worden geproduceerd. Een groot voordeel, want het lijnenspel kan worden aangepast naar de wens van de architect of opdrachtgever. Daarbij is het product een goede economische keuze, want het is duidelijk voordeliger dan vergelijkbare metalen bekleding. Innovatiepark 24 4906 AA Oosterhout Telefoon : 0162-498 999 Telefax : 0162-423 360 info@zwartbouwelementen.nl www.zwartbouwelementen.nl

GB33_Advertenties.indd 22

03-10-2006 16:21:50

Tractel_advertentie fc

07-09-2005

12:22

Pagina 1

Valbeveiliging en Gevelonderhoudsinstallaties

t e e e e e n r s e g

n k

Benelux BV

Paardeweide 38 - 40, 4824 EH Breda, Nederland Tel.: +31 (0)76 543 52 35 - Fax: +31 (0)76 543 52 36 Internet: www.tractel.com - E-mail: bmu.benelux@tractel.com GB33_Advertenties.indd 23

03-10-2006 16:21:52

Gang met toiletten langs de gevel

Tekst: Edo Beerda Beeld: Ries van Wendel de Joode, Luuk Kramer, MEI architecten

Het centrum voor de Rotterdamse audiovisuele industrie groeit langzaam, pand na pand, en maakt daarbij gebruik van de oude havengebouwen op de Rotterdamse Lloydpier, waaronder de Schiecentrale. Van sommige gebouwen worden de gevels voor het huisvesten van de nieuwe functies compleet opengebroken. Architect Robert Winkel (Mei Architecten) speelt in de veranderingsprocessen een grote rol. Op de pier ontstaat naar ontwerpen van hem een ware collage aan gebouwen met gevels die variëren van glimmend en modern tot robuuste, grove geveldelen die meestal verwijzen naar het verleden.

De gevel moet een goed

verhaal vertellen De gevel is het gezicht van een gebouw en juist daarom ligt het volgens Robert Winkel voor de hand dat hij de gevels van zijn gebouwen met zorg, maar ook met groot enthousiasme aanpakt. ‘Ik ben een groot voorstander van plastische chirurgie’, vertelt Winkel in zijn kantoor in de gerestaureerde Van Nelle fabriek. ‘In de Verenigde Staten laten mensen zich met implantaten een wilskrachtige kin aanmeten. Prachtig toch als ze door een dergelijke ingreep helemaal opfleuren? Hetzelfde kun je doen in de architectuur.’ De manier waarop Winkel nu al een jaar of acht te werk gaat op de voormalige Rotterdamse havenpier is vergelijkbaar met een omvangrijke plastisch chirurgische operatie. Uiteindelijk zal een slordige 100.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak aangepakt dan wel toegevoegd zijn. Winkel vatte eerst het 25 kV-gebouw bij de horens. Dit voormalige schakelstation van de Schiecentrale – ooit de elektriciteitsfabriek voor de havenkranen – werd opgeleverd met melkglazen toiletten bengelend in een volledig transparant gemaakte gevel. Alleen op de kopse kanten bleef het grove oorspronkelijke metselwerk in het zicht, aan de straatzijde werd de dichte gevel geheel opengebroken. Het 25kV-gebouw is inmiddels een geslaagd verzamelgebouw voor filmproductiebedrijven. Het grove metselwerk verwijst naar het verleden, het glimmende glasfront toont bij avond het steeds drukker wordende verkeer tussen de hightech audiovisuele bedrijven die er hun onderkomen op de pier hebben gevonden. Wat volgde was de metamorfose van het voormalige transformatorgebouw (uit 1915) op de kop van De Schiecentrale tot filmhotel ‘Stroom’. Het gesloten bakstenen gebouw kreeg een glazen kop en lange dakstroken voor de daglichttoetreding. Een enorme kraan in de entree herinnert eraan hoe hier vroeger de transformatoren omhoog werden gehesen.

Winkel.indd 24

Melkglazen toiletten bengelen in een volledig transparant gemaakte gevel van het 25kV-gebouw.

oktober 2006

03-10-2006 16:12:59

Robert Winkel: â&#x20AC;&#x2DC;Ik ben een groot voorstander van plastische chirurgieâ&#x20AC;&#x2122;

oktober 2006

Winkel.indd 25

03-10-2006 16:13:12

Gietijzer Inmiddels is met fase 4 van het project de nieuwbouwfase aangebroken. Naast het 25kV-gebouw is de afgelopen maanden een nieuw kantoor annex studioruimtes voor de regionale televisiezender RTV Rijnmond opgebouwd (fase 4a). Dit gebouw krijgt een gevel van naar schatting vierduizend gietijzeren panelen. Elk paneel weegt een kleine veertig kilo en meet 1 x 0,5 meter. Ze worden met ledikanthaken bevestigd aan de gevel. Erachter bevindt zich een systeem van gootjes. Die moeten ervoor zorgen dat regenwater wordt afgevoerd naar de hemelwaterafvoer, zonder dat ijzer(oxide) op het trottoir of op auto’s terechtkomt. Groot genoeg voor afvoer van alle regenwater zijn de gootjes niet. Maar daar gaat het ook niet om, legt Winkel uit. ‘In regenwater zul je nauwelijks ijzersporen terugvinden, want daarin wordt het sterk verdund. Het gaat om condens. Dit systeem moet ervoor zorgen dat die ene met ijzeroxide verzadigde condensdruppel nergens op valt.’ Tests in een proefopstelling naast de bouwplaats gaven bevredigende resultaten. De proeven gaven ook een beeld van het verloop van de oxidatie. Winkel: ‘Heel bizar: je ziet het gietijzer eerst oranjebruin worden. Na een maand of drie beginnen ontstaan harde kristallen en wordt het materiaal donkerbruin. Daarna stopt het roesten grotendeels. Chloriden in het regenwater zorgen ervoor dat het proces sluipenderwijs voortgaat, maar aangezien de ijzerpanelen 8 millimeter dik zijn, zullen er over pakweg 250 jaar pas gaten in vallen.’ De gietijzeren gevel dient deels als verwijzing naar het verleden. Winkel: ‘Gietijzer is industrieel, ouderwets en low-tech. Dat past bij het fabrieksverleden van het complex.’

IJzerpanelen Naar een idee van ontwerper Job Smeets (Studio Job) krijgen de ijzerpanelen levendige, vier millimeter diepe ﬁguraties. Bijvoorbeeld van schepen die ooit hiervandaan naar Indië voeren. Op andere panelen prijken microfoons, die tegenwoordig worden gebruikt in de studioruimtes. Winkel: ‘Dit gebied heeft een identiteit en een verhaal. Mensen die hier komen wonen of werken vinden het leuk om dat verhaal terug te zien. In de historische gebouwen die we hebben aangepakt zie je de geschiedenis terug in de oorspronkelijke details, hier hebben we voor deze methode gekozen.’ De prijs van de ijzerpanelen is volgens Winkel vergelijkbaar met natuursteen. In totaal wordt tweeduizend

Fase 4A met gietijzeren panelen, de toekomstige huisvesting van RTV Rijnmond

vierkante meter gevel bedekt met ijzerpanelen. Alleen de kopgevel krijgt een glasvliesgevel. Ook de plint van het gebouw wordt in glas uitgevoerd. Dat moet voorkomen dat passanten roest aan hun kleding krijgen. Zelf heeft Winkel zich tot in de kleinste details met de uitwerking van de gevel bezig gehouden. ‘Als je wilt weten hoe het in elkaar zit, moet je de details kennen. Het zijn tenslotte producten die nooit eerder op deze manier zijn toegepast.’

Winkel.indd 26

oktober 2006

03-10-2006 16:13:14

‘St-Jobsveem krijgt een botoxbehandeling’ Mock up van de gietijzeren gevel

oktober 2006

Winkel.indd 27

03-10-2006 16:13:17

Afgeschermde galerijen

Appartementencomplex

â&#x20AC;&#x2DC;Met berging als logeerhokâ&#x20AC;&#x2122; Robert Winkel toont doek van geweven staaldraad met translucente kunstofdraad

Winkel.indd 28

oktober 2006

04-10-2006 12:47:18

Geweven gevel Nog meer opmerkelijke gevels zijn voorzien in een 50 meter hoog en 110 meter lang appartementencomplex, dat haaks op het RTV-Rijnmondgebouw wordt neergezet. De galerijen die de vrij indeelbare appartementen van dit gebouw ontsluiten, worden afgeschermd met een gevel van doek. Het geweven staaldraad van het doek vormt een valbeveiliging en schermt meteen de galerij af tegen regen en wind. Op regelmatige afstand van elkaar, steken honderd bulten van blinkend glad composietmateriaal dwars door het doek naar buiten. Het betreft hier bergingen van twee bij drie meter. Winkel: ‘Die kun je gebruiken als logeerkamer, rookhok of als ruimte om je vrieskist of hobbytreintjes neer te zetten. Zo gebeurt er nog eens wat op de galerij.’ De onderste drie kantoorverdiepingen krijgen 4 meter brede en 2,60 meter hoge harmonicapuien, met dranghekken als valbeveiliging. Winkel: ‘Je kunt de hele gevel in een keer openschuiven.’ Het industrieel geweven staaldoek krijgt een speciale behandeling. ‘Voor ons luidde ook hier de opgave: hoe kun je er een verhaal van maken? Dat gebeurt door op willekeurige plaatsen een translucente draad erin te weven. Daardoor ontstaat – om het oubollig te zeggen – ‘een ﬁjn lijnenspel’. Het materiaal komt tot leven. En dat is goed industrieel te doen. Mies van de Rohe en Le Corbusier schaften ooit de ornamentiek af en hier breng je het er spelenderwijs zomaar weer in.’

Gat in St-Jobsveem: eigentijds en robuust

Doorsnede over atrium

Botox-en Dichter bij het principe van de plastische chirurgie staat de operatie aan de overkant van de Lloydstraat. Daar wordt het enorme St-Jobsveem pakhuis, in 1912 gebouwd naar een ontwerp van architect J. Kanters, geschikt gemaakt voor bewoning. Het kostte verhitte discussies met bureau Monumenten en de Rijksdienst voor Monumentenzorg om toestemming te krijgen voor het maken van drie grote doorbrekingen in gevel en dak van het Rijksmonument. Maar opmerkelijk genoeg lukte het toch. Het 130 meter lange en 5 verdiepingen hoge veemgebouw was met zijn grote diepte van 25 meter te donker voor bewoning. Drie tien meter brede sleuven die van gevel tot gevel worden geslagen zijn Winkels oplossing voor dat pro-

Deelmaquette St-Jobsveem, de diepe woningen krijgen licht via 3 gecreërde atria

bleem. Eromheen worden zoveel mogelijk woningen geconcentreerd. Winkel: ‘Geen halfslachtige of tuttige oplossing, maar een rigoureuze Rotterdamse aanpak. De drie grote gaten pakken we eigentijds in, maar wel op een robuuste manier die past bij het gebouw. Met grof staal en grote, grove glaspanelen, verbonden door enorme gegoten RVS knopen. Maar pas op: voor de rest blijven eigenlijk alle historische details intact.’ De gladde horizontale glazen lamellen voor de opengebroken geveldelen vormen een opmerkelijk contrast met de ruwe baksteen van het pakhuis, waarin tachtig jaar lang kofﬁe, thee en specerijen werden opgeslagen en verhandeld. De geknipte voegen in de repeterende bakstenen gevel worden hersteld en de karakteristieke groene luiken worden in authentieke staat teruggebracht. Doordat het glas inwendig wordt geplaatst is, bij gesloten luiken, alleen bij de doorbrekingen te zien dat het gebouw een nieuwe functie heeft. De laadplatforms aan de waterzijde worden balkon en in het interieur blijft de opbouw met gietijzeren zuilen en houten plafonds ongewijzigd. Winkel: ‘Om maar in termen van plastische chirurgie te spreken: het Veem krijgt een botoxbehandeling. Maar het blijft toch herkenbaar als het oude StJobsveem.’

oktober 2006

Winkel.indd 29

03-10-2006 16:13:58

Col um

Column

Partitur einer Fliege Onlangs bezocht ik in kunstcentrum Witte de With in Rotterdam de tentoonstelling ‘Photosynthesis’ van de jonge (1973) in Denemarken geboren kunstenaar Tue Greenfort. In zijn werk wordt met genadeloze preciezie en op een briljante wijze de relatie weergegeven tussen kunst, ecologie en duurzaamheid. Het meest aansprekende kunstwerk was wel ‘Partitur einer Fliege’. In een serie van tien zwart-wit foto’s (18 x 24 cm) heeft Greenfort de dans vastgelegd van een vlieg die over een beslagen ruit loopt. Het kunstwerk refereert aan het gedachtegoed van de theoretische bioloog Jakob von Uexküll die de omgeving (het milieu) deﬁnieert als een werkelijkheid van subjectieve verschijningsvorm (‘reality of the subjective appearance’). En dat heeft weer alles met glad en ruw te maken. Hoe kan het dat die vlieg niet van het raam afglijdt? Glas, zeker beslagen glas, is in onze optiek superglad. Blijkbaar niet voor de vlieg. Moeiteloos kan hij zich verticaal over het oppervlak verplaatsen. Of zijn het toch slipsporen die we zien? Vliegen blijken over een verticale glasplaat te kunnen lopen en tegelijkertijd 170 keer hun eigen gewicht mee torsen, zonder er af te vallen. Dat heeft onlangs een wetenschappelijk team van de universiteit van Zurich ontdekt door bestudering van de poten met behulp van atomic force microscopy. Wat we al wisten was dat vliegen door middel van klauwen aan ruwe oppervlakken kunnen kleven, maar voor gladde oppervlakte blijken ze nu dus ook een wonderbaarlijk aanpassingssysteem van microscopisch kleine afmeting te hebben. Elke poot bevat ongeveer 80.000 kleine haartjes die op moleculair niveau contact maken met het moleculaire niveau van het loopoppervlak. De elektrische spanning tussen de molecule – de Vanderwaalskrachten – zorgen dat onze vlieg tegen de zwaartekracht in kan dansen op het gecondenseerde raam. Wat mij nu intrigeert is: wanneer vindt de vlieg het glas nu echt te glad? De glasindustrie vindt blijkbaar ook dat hun product op nano-niveau te ruw is. Daarvoor is het product Clear Shield uitgevonden in 1987. Deze vloeistof zorgt ervoor dat de ruwheid van glas afneemt zodat vuil en andere zaken minder blijven plakken aan het glas. Simpel en briljant en de voordelen zijn evident. Ramen worden minder snel vies, zijn goedkoper in het onderhoud, beter voor het milieu, etc. De vraag die blijft hangen, is waarom het produceren en ontwikkelen van supergladde oppervlakken zo onderbelicht is gebleven, waarom twintig jaar na dato niet alle oppervlakken die schoongemaakt moeten worden hyperglad zijn. Zo glad dat we Tue Greenfort teleur hadden moeten stellen doordat we hem konden aantonen dat de oppervlakte van gevels geen subjectieve werkelijkheid is, maar dat dat recht alleen is voorbehouden aan de architectuur en vliegen. www.paulderuiter.nl www.johannkoenig.de (galerie van Tue Greenfort)

Ruiter.indd 30

oktober 2006

03-10-2006 16:15:06

Onbegrensde mogelijkheden in staal

Volledige ontwerpvrijheid in beton en baksteen.

inclusief bevestigingsmiddelen en zelfs montage.

Dankzij staal van Vebo Staal. Effectief, kosten-

Dat verlost ú van een stuk werkvoorbereiding en

bewust én duurzaam. Wij leveren een compleet

engineering! Ons staalwerk is thermisch verzinkt

programma aan lateien, geveldragers, consoles,

of van roestvast staal. Liever een kleurtje? Onze

hoeklijnen en ankerrails waarbij elke buitenstan-

harde poedercoatingslagen beschermen effectief

daardwens bespreekbaar is. Daarnaast ontwerpen

tegen beschadigingen en zijn in iedere (RAL-)kleur

en fabriceren we complete staalconstructies, geheel

leverbaar. Dát bedoelen we met ‘onbegrensde

op maat, in diverse conserveringen en desgewenst

mogelijkheden in staal’. Kijk op www.vebo.com.

Vebo, Postbus 8, 3750 GA Bunschoten, Röntgenweg 3, tel. (033) 299 26 00, fax (033) 299 26 10, www.vebo.com

GB33_Advertenties.indd 31 A4.indd 1 Onbegrensde mogelijkheden

03-10-2006 12-04-2006 16:23:25 10:11:53

ALUMINIUM OP MAAT VOOR DE GEVELBOUWER De grootste voorraad aluminium Comhan is een groothandel met aluminium als grote specialisatie. Daarom heeft Comhan een breed assortiment continue op voorraad, 500 standaard profielsoorten en meer dan 150 typen plaat staan dagelijks ter beschikking. Diverse platen zijn ook blank geanodiseerd of in kleur uit voorraad leverbaar. Ook Etalbond en Mirawall behoren tot ons vaste leveringsprogramma. Onze catalogus verschaft u alle informatie. Op maat gemaakt Wie bij Comhan Holland plaat of profiel bestelt kan gebruik maken van een typische Comhan faciliteit, de afdeling maatmetaal. U bestelt bij Comhan plaat of profiel, levert een tekening met de gewenste maten en bewerkingen en wij zorgen voor een perfect halffabrikaat op maat. Desgewenst leveren wij het halffabrikaat gemoffeld of geanodiseerd. Dat is kort gezegd onze service. Daarmee blijven productproblemen buiten de deur en houdt u de kosten in de hand. Mogelijkheden Een ultramodern machinepark met vakbekwame medewerkers staat garant voor kwaliteit. Enkele mogelijkheden: • platen knippen tot 4000 mm en zagen tot 6000 mm • profielen zagen haaks of in verstek • rondwalsen van platen tot 3000 mm • zetten en kanten van platen tot 4300 mm • boren, tappen, ponsen, decouperen, fraisen • ponsnibbelen • TIG en MIG lassen van aluminium en roestvaststaal • anodiseren en moffelen • beschermfolie aanbrengen tot 2000 mm breed

Comhan steun en toeverlaat van de gevelbouwer voor: • Gevelplaat • Gevelcassettes op maat • Waterslagen • Klang- en dakrand profielen • Hulpprofielen

Afspraak is afspraak! Bellen en bestellen. Wij leveren aluminium en roestvaststaal uit voorraad of kant en klaar op maat. Zonder rompslomp en op de juiste manier verpakt. Comhan komt veelal tweemaal per week via vaste routes door heel Nederland. Wij vertellen exact wanneer uw bestelling afgeleverd wordt. En heeft u haast dan zoeken we samen de beste oplossing. Want …….. afspraak is afspraak bij Comhan. Kortom, ‘Aluminium op maat voor de Gevelbouwer’.

Bel voor meer informatie naar: Comhan Holland B.V. Tel. +31 297 513636 of Fax +31 297 513639 Internet www.comhan.com

Adv Comhan voor Gevelbouw 1

GB33_Advertenties.indd 32

E-mail comhan@comhan.com

20-02-2006 09:39:46

oktober 2006

03-10-2006 16:22:41

•

Aluminium • Koper • Zink • Roestvrijstaal •

NIEUW VOOR NEDERLAND! SEMCO DUR CLEAN Het glas met zelfreinigende werking! Goed nieuws voor de architecten- en bouwwereld. Het Duitse concern Semcoglas introduceert haar succesvolle Semco Dur Clean glas nu ook op de Nederlandse markt. Een innovatief glasconcept waarmee u tot 50% op de reinigingskosten kunt besparen en het milieu aantoonbaar minder belast. Semco Dur Clean heeft een zeer hoge resistentie tegen zout water en laat zich “wonderschoon” toepassen in gevels of overkappingen met royale glasvlakken. Denk aan kantoorgebouwen en winkelcentra maar ook in de woningbouw komt Semco Dur Clean uitstekend tot zijn recht.

DAT ZULLEN WE EVEN TESTEN

Surf naar: www.semcoglas.com voor meer informatie of bel met (06) 54 99 51 57 voor een demonstratie door een van onze adviseurs. E-mail: rohenkohl@home.nl

Semco Dur Clean: wonderschoon!

oktober 2006

GB33_Advertenties.indd 33

03-10-2006 16:22:45

Kunstveld vol Kunstgevels

Kunstveld.indd 34

oktober 2006

04-10-2006 12:52:14

Beeld: Arjan Stadhouders Fotograﬁe, Studio Spazio

Sommige Vinexlocaties zijn anders dan andere. Naar een idee van architect Sjo van den Eerenbeemt van het Maastrichtse Studio Spazio is een woonbuurtje binnen de Nijmeegse Waalspronglocatie vormgegeven als een openluchtgalerie. Opdrachtgever woningcorporatie Stichting Portaal Arnhem-Nijmegen was enthousiast, het Centrum Beeldende Kunst Gelderland (CBKG) wees de kunstenaars aan en de plaatselijke welstandscommissie gaf carte blanche. Uit 82 voorstellen van 24 kunstenaars kon iedere huishouding

een keuze maken voor de eigen voorgevel. Van de 86 gerealiseerde woningen binnen het buurtje zijn uiteindelijk 74 woningen voorzien van kunst. Elke kunstenaar kon vrijelijk het betonnen kader rond het voorgevelraam aanpassen, een prefab betonnen gevelelement van 3,8 bij 3,5 m dat circa 10 cm uit de metselwerkgevel steekt. Uitgangspunt was dat het gehele betonelement, inclusief de zijkanten en de negge, werd meegenomen. Daarbij mocht de kunst aan de randen maximaal 4 cm dik zijn. Diverse technieken pasten de

kunstenaars toe: schilderwerk, tegelwerk, stucwerk, metaalwerk, verlijmde elementen en panelen. Ruim twintig van de kunstwerken zijn uitgevoerd als fullcolorprint op HPL-beplating door AbetLaminatie. Contractueel is vastgelegd dat de bewoners niets aan het kunstwerk mogen veranderen, het CBKG voorziet voor 15 jaar in het onderhoud. Al lopend door het buurtje Kunstveld passeer je gevels die namen dragen als ‘Home sweet home’, ‘Omlijsting’, ‘Souvenir’, ‘Bloemencatalogus’, ‘Tulp’ en ‘Witte zwanen, zwarte zwanen’.

oktober 2006

Kunstveld.indd 35

04-10-2006 12:52:32

Sommige architecten mogen bakstenen oubollig vinden, de duurzaamheid van een baksteen gevelbekleding is onovertrefbaar. Bovendien vinden veel mensen baksteengevels gewoon mooi. Alleen dat moeizame metselen en die steeds zeldzamer wordende metselaars. Gelukkig is het palet aan methoden om bakstenen in gevels te verwerken veel kleurrijker geworden. Sterker nog, na decennia van relatieve stilstand buitelen de innovaties over elkaar heen. Ontwikkelingen als: het meestorten van baksteen(strips) in een prefab betonnen buitenblad, het lijmen van baksteengevels en ettelijke droogmetselsystemen. Denk aan Smartbrick en ClickBrick. Ook fabrikant Leebo uit Twente ontwikkelde een eigen droogmetselsysteem. Zelfs aan droogmetselsystemen kleven echter mitsen en maren. Welke oplossing als beste uit de bus komt of het nu nat metselen is of droog Clicken, hangt af van de speciďŹ eke omstandigheden en speciďŹ eke wensen.

Droog metselen

snel metselen

Roc.indd 36

oktober 2006

03-10-2006 16:55:42

Een huis, een groot huis moest het ROC Twente in Almelo worden. Een omvangrijk schoolgebouw op een driehoekige locatie vlakbij het station en vlakbij de woonwijken. Open en transparant, stoer en stedelijk tegelijk. Met een scherpe gebouwhoek als beeldmerk, waar drie grote bouwdelen los op elkaar gestapeld lijken. Zelfbewust met als centraal hart en als huiskamer een overdekt schoolplein. Een stoer, stedelijk en stenig gebouw. Deze term dook in het prijsvraagontwerp al op om het karakter van de nieuwbouw aan te duiden. Bij een echt huiselijk huis, denk je trouwens al snel aan metselen. Alleen hier moest het metselwerk de horizontale doorgaande lijnen van het gebouw niet ontkennen. Waar laat je dan de verticale dilatatievoegen, die door de speelse massa-opbouw ook nog eens erg onregelmatig in het metselwerk zouden voorkomen? Het werd snel duidelijk, hier was niet zo maar een metselwerk gevel gewenst.

verticaal geplaatste stenen was ook lijmen op de bouwplaats geen optie. Dilatatievoegen zouden bovendien nog steeds nodig zijn. Prefab lijmwerk bleek onverwachts arbeidsintensief. Bovendien stond de maatvoering in de gevels al vast. De gevelpanelen moesten daarom 3,60 m lang worden. Deze maat bleek te groot waardoor de panelen in het midden te zwak werden. Stalen hoeklijnen zouden de elementen 25 procent duurder maken, te duur voor het budget. Gieten in een betonnen rug, met voegen van 5mm, leek even een uitweg. Ook deze elementen bleken helaas niet stijf genoeg. Een combinatie met een betonnen binnenblad was toen al niet meer mogelijk, dit zou leiden tot een verzwaring van de fundering en die was al gelegd. Ten slotte is nog een proefstuk uitgevoerd in rood gepigmenteerd beton, maar dat leek nergens naar. Niet de goede kleur, te eenduidig van vorm. Reliëfbeton en geen reliëfwerk van baksteen.’

Lijmen Projectarchitect Dennis Hauer van Royal Haskoning Architecten uit Amsterdam: ‘Wij zagen een gevel voor ons opgebouwd uit verticaal gemetselde stenen. Geen klampen, maar met de strek naar voren, zoals Amsterdamse School architecten wel toepasten rond entrees. Verticale stenen met een minimale voeg, beter nog geen voeg. Door de stenen ten opzichte van elkaar dieper en ondieper te plaatsen, ontstaat reliëf en daarmee een texturaal schaduwspel. En dan niet in wildverband, het patroon moest regelmaat hebben, als een textielwerk.’ De verticale dilataties zouden waarschijnlijk tegen de vele verticale voegen wegvallen. Diverse metselmethoden passeerden bij de ontwikkeling van de baksteengevel de revue. ’Metselen in het werk zou lastig zijn en zeer langzaam verlopen. Nooit meer dan een paar lagen per dag. Samen met Wienerberger onderzochten we de mogelijkheid van lijmen. Vanwege de

Stalen frames Op het moment dat de mogelijkheid van lijmen of gieten van de bakstenen gevels afviel, was het project al aanROC staat op 3-hoekig kavel met rechts buiten beeld de spoorlijn.

oktober 2006

Roc.indd 37

03-10-2006 16:55:48

Afwerking gebouwhoeken

Roc.indd 38

oktober 2006

03-10-2006 16:56:00

besteed. BAM Utiliteitsbouw Regio Oost werd de hoofdaannemer en stelde voor Leebo Dak- en Geveltechniek erbij te betrekken. Leebo had enige maanden eerder zijn gepatenteerde droogmetselsysteem toegepast bij de bouw van winkelcentrum De Klanderij in Enschede. Leebo bezit de rechten op een systeem, waarbij bakstenen worden gevat tussen 1,5 mm dikke uit staalplaat gezette profielen, vergelijkbaar met metalstudprofielen. Bij verticale metselpatronen zijn de metselstenen aan de kopse zijde voorzien van een sparing. De steensparingen vallen in gevouwen lippen aan de stalen profielen. Door de sparingen in de steen van plek te laten veranderen ontstaat het reliëf in de gevel. De gezette profielen steunen slechts één baksteenzijde, aan de andere kant wordt elke verticale rij bakstenen op zijn plaats gehouden door de volgende rij. Aan de rand van het element, waar geen volgende rij stenen meer is, komt een borgplaat. Om te voorkomen dat een bakstenenrij in verticale richting verschuift, wordt aan de bovenzijde van elke rij een druppel lijm aangebracht. Dit is vooral van belang om beschadiging tijdens het transport te voorkomen. Om de prefab baksteenelementen voldoende stijfheid te geven, is het oorspronkelijk geplande hsb-binnenspouwblad vervangen door een stijve achterconstructie van een sandwichplaat samengesteld uit een Kooltherm isolatieplaat tussen twee Fermacellgipsvezelplaten. Tussen die stijve achterbeplating en de metalen profielen met bakstenen is 120 mm isolatie opgenomen. De in totaliteit 300 mm dikke gevelelementen hebben een R-waarde van 3,0 m2/kW. Omdat het bakstenen buitenblad niet waterdicht is, zit achter de bakstenen een waterdichte folie. Zowel de gezette profielen als hun bevestigingen zullen met water in aanraking komen, daarom is al het metaal thermisch verzinkt.

Aan de bovenzijde van elke bakstenenrij wordt een druppel lijm aangebracht

Patroon Als baksteen werd een strengperssteen in Hilversums formaat gekozen, 40 mm hoog bij 70 mm breed en 240 mm lang, gebakken door steenfabrikant Joosten Kessel. Hoe langer de steen, hoe rustiger het gevelbeeld bij verticale plaatsing, want hoe minder horizontale voegen. Het metselpatroon is per gevelpaneel opgebouwd uit zicht telkens herhalende ritmes van vier stroken baksteen, waarvan de stenen in vijf stappen van telkens 5 mm maximaal 25 mm ten opzichte van elkaar verspringen. Per project kan Leebo speciale staalproﬁelen met geponste lips op de gewenste plaatsen produceren. In dit werk ging oktober 2006

Roc.indd 39

03-10-2006 16:56:22

het om 1100 panelen van 3600 mm breed, dat betekent voor het hele gebouw samen een 80.000 proﬁelen en 400.000 stenen. Hauer: ‘De snelheid van het Leebosysteem bleek doorslaggevend. 110 à 120 panelen elke week met slechts acht bouwvakkers op het werk voor de steigerloze montage. Het samenstellen van een paneel in de fabriek kost een ongeschoolde medewerker slechts enkele uren. Daarna kan het paneel meteen weg. Het nat metselen van een prefab paneel in de fabriek vraagt scholing van de medewerkers en duurt langer, de droogtijd nog niet meegerekend.’ De elementen zijn getest en Leebo geeft een garantie van 10 jaar.

Voegen

De gebouwhoeken variëren van 45 tot 135 graden

De maat van de gevelpanelen wijkt met 3,60 m af van de beukmaten van het gebouw van 7,75 x 8,10 m. Daarom komen bij de doorlopende glasstroken geen forse constructieve kolommen in het zicht maar slechts de relatief smalle gevelkolommen van 120 mm breed. Dankzij een maximale hoogte van de baksteenelementen van 1700 mm, ofwel de hoogte tussen boven- en onderrand van twee raamstroken, blijven horizontale lijnen de gevel overheersen. Andere voorkomende paneelhoogtes: 1000 mm en 700 mm hoog. De prefab elementen zijn met behulp van de stalen hoeklijnen aan de baksteenelementen aan de gevelkolommen h.o.h. 3,60 m bevestigd. ‘De 10 mm dikke verticale voegen tussen de panelen

zijn alleen zichtbaar als je recht voor de elementen staat’, aldus Hauer. ‘De horizontale voegen tussen de elementen zijn echter benadrukt door aan de boven- en onderzijde 2,5 cm extra ruimte te houden waardoor de zwarte voegen van aluminium gezette profielen duidelijk zichtbaar worden.’ De hoeken van het gebouw vroegen om een maatwerkoplossing. De architecten wilden de stalen randprofielen van de elementen niet in het zicht, het gebouw moet als een continuïteit de hoek om. Bovendien variëren de gebouwhoeken van 45 tot 135 graden én zouden maatverschillen tussen de gevelpanelen hier opgevangen worden. Dus zijn alle hoeken ter plaatse ingemeten, de bakstenen op maat én in verstek gezaagd en ter plaatse verlijmd. liggende op horizontale lipjes van stalen Leebostrips. In contrast met de textiele steenvlakken zijn ook een aantal lichte materialen toegepast. Naast de grote glazen raamstroken worden in de gevel op een aantal plekken metalen accenten aangebracht. Het hoogste deel van het gebouw dat aansluit op de skyline van Almelo dient als reclamebord voor het ROC Twente Plus. Een deel wordt transparant uitgevoerd, maar niet geheel doorzichtig, zodat het licht gefilterd naar binnen valt. ’s Winters is de werking omgekeerd, de verlichting van het gebouw zorgt ervoor dat de school vanaf een afstand al goed te zien is, een zelfbewust gebouw voor een zelfbewuste school.

Onderzijde bestaat uit steenstrips.

Roc.indd 40

oktober 2006

03-10-2006 16:56:28

FEITEN & MENSEN OPDRACHT ROC van Twente, Almelo ONTWERP Royal Haskoning, www.royalhaskoningarchitecten.com ADVIES SBM Bouwmanagement, Almelo (Projectmanagement); Royal Haskoning, Nijmegen, (Adviezen constructie); Schreuder Groep, Apeldoorn, (Adviezen bouwfysica + installaties) UITVOERING BAM Utiliteitsbouw Regio Oost, (Hoofdaannemer); Leebo, www.leebo.nl (Leverancier gevelelementen) BOUWPERIODE December 2004 - oktober 2006 BOUWPROGRAMMA Brutovloeroppervlak: 30.000 m2; Geveloppervlak in baksteen: 4200 m2 BOUWKOSTEN € 40 miljoen euro (incl. installaties en inrichting, excl. BTW) OPBOUW STENEN GEVELBEKLEDING LEEFRAME EN LEEBRICK LEEFRAME(binnenblad) dampdichte folie gipsvezelplaat d=12.5mm isolatie kooltherm d=40mm gipsvezelplaat d=12.5mm minerale wol isolatie d=100mm dampdichte, waterkerende folie stalen U-proﬁelen d=150 mm, verzinkt LEEBRICK (buitenblad) stalen montageproﬁelen d=1,5 mm, verzinkt baksteen type Berlijn, rood strengpers 240x70x40mm

Flat-iron maakt school in Almelo, horizontale stenen zijn pas gemaakt in het werk.

oktober 2006

Roc.indd 41

03-10-2006 16:56:34

Het is niet de vraag óf bouwmaterialen ook superkleine deeltjes en processen kennen, elk materiaal vertoont een structuur op nanoniveau. Als je er maar genoeg op inzoomt, wordt elk glad gevelvlak vanzelf een ruw berglandschap. De vraag is of je er iets mee kunt doen en de materialen op nanoniveau kunt beheersen en manipuleren, pas dan spreek je over nanotechnologie.

Scheuten Nanoniveau houdt zich grofweg op tussen 0,1 en 100 nanometer. Eén nanometer is één miljardste meter of één duizendste micrometer (µm). Om op dit niveau waar te nemen, voldoet een gewone microscoop niet meer, omdat de onnauwkeurigheid van een microscoop op zijn minst de golﬂengte is van het zichtbare licht, afhankelijk

Nanotechnologie sijpelt door in bouwproducten

Nano

Bouw

Of de nanohype zijn echte hoogtepunt nog moet beleven of dat punt al weer gepasseerd is, de werkelijke toepassing van nanotechnologie in de praktijk van alledag lijkt nog maar pas begonnen. In de bouw is het gebruik van nanotechnologie in ieder geval nog erg schaars. Een kleine inventarisatie.

van de lichtkleur tussen 380 en 780 nanometer. Nanoniveau is net atomair niveau. Een atoom meet met elektronenwolk en al zo’n 100 picometer oftewel eentiende nanometer. Nanodeeltjes verstrooien het licht niet meer. Daarom tasten ze het transparante karakter van de vlakken waarop ze worden aangebracht niet aan. En daarmee zijn meteen een aantal bouwkundige toepassingen gegeven. Zeer krasvaste lakken en uiterst branden stralingwerend glas zijn op de markt. Bij krasvaste lakken valt te denken aan de coatings van bijvoorbeeld NANOBYK die gebruik maken van zeer kleine deeltjes silica of alumina. Scheuten Glasgroep levert Interﬂam® van Interver Special Glass dat ruim 2 uur bestand is tegen een temperatuur van 1000oC, dankzij nanosilica (SiO2). Een soortgelijk principe is werkzaam in nanoschuim of aerogel, een poreus materiaal. Het is zeer licht (vanaf 75 kg/m3), lichtdoorlatend en zeer goed warmte-isolerend. Een voorbeeld is Nanogel®, een silica aerogel van Cabot dat bijvoorbeeld in panelen van Kalwall wordt toegepast.

Lotusan Op nanoschaal gedraagt materie zich anders. Niet meer volgens de normale wetten van de fysica maar volgens de wetten van de quantummechanica. Behalve dat nanodeeltjes het licht

Nano2.indd 42

oktober 2006

03-10-2006 16:17:48

Tekst: Erik Stekelenburg

niet verstrooien, kan door machinaties op dat niveau bijvoorbeeld de zwaartekracht overwonnen worden. Zo loopt de reptielensoort de Gekko over spiegelgladde verticale vlakken en zelfs over plafonds. ‘Nanoscule’ uitsteeksels onder zijn poten naderen het oppervlak tot op enkele nanometers. Dan begint de normaal verwaarloosbare Vanderwaalskracht wel een rol te spelen. Hier geldt dankzij de nanoafmetingen bovendien de wet van het grote getal, want de Gekko heeft miljarden van die uitsteeksels. Die uitsteeksels worden ook nog eens nooit vuil. Ze zijn zelfreinigend, omdat ze kleiner zijn dan het oppervlak waarover ze bewegen. Een vergelijkbaar effect vinden we bij de lotusplant en de daarvan afgeleide Lotusan® verven en sierpleisters van fabrikant Sto. Over een grove structuur van verfbestanddelen van 5-10 micrometer ligt een ﬁjne structuur van titaandioxide (in de vorm van het polymorftype rutiel, een zwak fotokatalytische witmaker) met een dikte van 10 tot 5000 nanometer. Daarbij is het oppervlak voorzien van waterafstotende eiwitten en wassen. Organisch vuil krijgt niet de kans zich te hechten op dit ‘spijkerbed’ en rolt bij de eerste de beste regen met de eerste de beste regendruppels weg. Nadeel is dat voor reiniging het oppervlak moet worden bevochtigd. Bovendien geldt dit reinigende effect alleen voor los vuil en bijvoorbeeld niet voor vogelpoep of andere klevende materialen. Het voordeel is dus beperkt.

Titaandioxide Anders ligt dat volgens Nico Hendriks, directeur BDA, bij actief zelfreinigende oppervlakken. Het fotokatalytische materiaal titaandioxide (titaandioxide als anastaas polymorftype en fotokatalytisch actief) wordt in een dunne laag bijvoorbeeld aangebracht op glas, beton en in coatings. Onder invloed van licht worden in de TiO2-laag elektron-gatparen gecreëerd die aan het oppervlak oxidatiereacties kunnen veroorzaken en allerhande organische luchtverontreiniging tot ongevaarlijk H2O en CO2 herleiden. Om organische verontreinigingen zowel op het gevelvlak als in de direct naastliggende luchtlaag af te breken is dus slechts zuurstof en UV-licht nodig. Zo ontstaan er bouwelementen die niet enkel luchtzuiverend zijn, maar ook zelfreinigend: ‘Het grote verschil tussen het “lotuseffect” en titaandioxide is dat “lotuseffect” een hydrofoob (waterafstotend) karakter heeft en TiO2 juist een hydroﬁel (waterminnend) karakter. Ik denk dat mede doordat TiO2 een katalysator is die dus zelf niet deelneemt aan het proces, dit juist op de lange duur effectiever werkt als zelfreinigende laag.’ Bij beton is volgens Hendriks wel een extra dicht betonoppervlak noodzakelijk om titaandioxide op aan te kunnen brengen. Het studentenproject De Koe, een buitenbar naast het auditorium van de TU Eindhoven in de vorm van een betonoverkap-

ping wordt dit najaar één van de eerste Nederlandse voorbeelden hiervan dankzij een door the Grinding Company op het beton aangebracht TiO2-laagje van Tayca Corporation.

Fijn mengen Een veel gebruikte fijnstof is silica fume. Silica fume of microsilica wordt verkregen door oxidatie en condensatie van de fijne siliciumdeeltjes die vrijkomen bij het smeltproces voor het maken van ferrosiliciumlegeringen. De diameter van een silica fume deeltje meet gemiddeld 100 nanometer. Silica fume wordt tegenwoordig zoveel gebruikt als bijvoorbeeld vulstof voor hogesterktebeton, dat de prijs van dit feitelijke afvalproduct al flink is gestegen. De stelregel volgend, dat hoe kleiner de poriën in beton zijn, hoe sterker beton wordt en hoe dichter en ondoordringbaarder het voor schadelijke stoffen is, dan zou je mogen veronderstellen, dat het slechts een kwestie van tijd is, voordat ook betontechnologie nanotechnologie is. Joost Walraven, hoogleraar Bouwconstructies bij de Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen in Delft durft dat niet te bevestigen: ‘Het lijkt er wel naar toe te gaan. In ultrahogesterktebeton (B200) is al het grind bijvoorbeeld verdwenen ten gunste van zand en het zand weer vervangen door kleinere vulstoffen. De kleinste vulstof, silica fume, nadert de orde van grootte van nanodeeltjes. De verleiding is groot om dit nanotechnologie te noemen. Al is het alleen al, omdat het woord nano een magisch klank heeft en bijzonder geschikt lijkt om extra geld voor onderzoek los te maken. Het gaat erom te begrijpen, hoe het fenomeen korrelpakkingen precies werkt. Sommigen bestuderen daartoe reeds met electronenmicroscopen het beton.’ Eddy Koenders, docent aan dezelfde faculteit durft ook geen zekerheid te geven: ‘Beton is in enkele gevallen, bijvoorbeeld in de vorm van Compact Reinforced Composite nu al een serieuze kandidaat voor de vervanging van staal. Met het fijner worden van de vulstoffen neemt hun specifieke en reactieve oppervlak toe. En met het intensiever worden van dit proces, neemt weer het belang van exact juiste verhoudingen toe en ontstaan er nieuwe zwakste schakels. Er zijn bijvoorbeeld allerlei extra chemicaliën nodig om de vulstoffen goed te mengen en het reactieproces goed te beheersen.’ Sommigen denken over het inzetten van Carbon Nanotubes als vulmiddel, maar nu al is de verwerkbaarheid van silica fume bij het maken van hogesterktebeton een probleem. Simpelweg omdat het silica fume teveel stuift voor het mengen in de grote hoeveelheden die de bouw nodig heeft. Een toenemen van de gemiddelde diameter van de deeltjes met slechts een halve µ zou de verwerkbaarheid al veel beter maken. Maar ja, een halve µ groter is direct weer een factor 500 verder weg van nanoniveau.

oktober 2006

Nano2.indd 43

Lotusan sto-isoned

04-10-2006 12:56:49

Uw basis, onze mensen.

Dynamische werkgever zoekt talentvolle constructeurs en tekenaars! bouwtechniek

Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra is specialist op het gebied van bouwtechnische en civiele constructies. Bartels is in beweging, en maakt een

bouwmanagement

sterke groei door in binnen- en buitenland. Wij hebben negen vestigingen in Nederland en vestigingen in Duitsland, Polen, Bulgarije en Ierland.

brandveiligheid

De diensten van Bartels liggen op het terrein van bouwmethodiek, bouwconstructies, bouwtechniek en civiele techniek.

constructieadvies

• onze constructies staan voor stabiliteit en duurzaamheid; • onze creatieve engineering maakt bijzondere architectonische

infra prefab

ontwerpen mogelijk. Spreekt Bartels je aan? We zoeken voor onze vestigingen in Utrecht en Veenendaal

uitvoeringsengineering

een aantal zelfstandige, ambitieuze constructeurs en tekenaars (m/v) We vinden het belangrijk dat je niet alleen verstand van techniek hebt, maar het ook een uitdaging vindt om intern en extern een communicatieve teamspeler te zijn. Contact Voor meer informatie kun je contact opnemen met de heer Ruud van der Breggen (directeur vestiging Veenendaal), tel. 0318-51 11 99 of met de heer Henk Timmerman (projectleider vestiging Utrecht), tel. 030-66 67 979. Sollicitatiebrieven kun je schrijven naar Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra Lochem, t.a.v. Ineke Zweverink, Postbus 122, 7240 AC Lochem. Zie voor verdere informatie onze website: www.bartels.nl

Bartels vindt u in:

• Amsterdam • Apeldoorn • Elst • Enschede • Leeuwarden • Lochem • Utrecht • Veenendaal • Zwijndrecht • Bulgarije • Duitsland • Ierland • Polen

www.bartels.nl Nano2.indd 44A4 fc.indd 1 059 Bartels PA

03-10-2006 19-09-2006 16:17:50 11:39:24

��

�� oktober 2006

GB33_Advertenties.indd 45

03-10-2006 16:24:30

Bekend videokunstenaar/graﬁcus Jaap Drupsteen, ooit de maker van de wereldberoemde VPRO-leaders en de vormgever van de laatste Nederlandse bankbiljetten, heeft zijn eerste bouwkundige productie afgeleverd: de glazen buitenhuid van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid op het Mediapark in Hilversum. Om aan Drupsteen’s eisen te voldoen moest een nieuw productieprocédé ontwikkeld worden.

Gevel recyclet televisiebeelden Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Bernard Faber, Erik Stekelenburg, Saint Gobain Glass Solutions, Jaap Drupsteen

NIBG_1.indd 46

oktober 2006

03-10-2006 16:47:29

Hilversum

t n

oktober 2006

NIBG_1.indd 47

03-10-2006 16:47:41

Tibetaanse technieken geherinterpreteerd

Klaar voor vervoer naar bouwplaats

1. De glasplaten worden op het zandbed geplaatst 2. De glasplaten liggen klaar om de oven in te gaan 3. Een deel van de 748 verschillende mallen voor de 2244 glasplaten in totaal voor Beeld en Geluid 4. Emaillepoeder wordt aangebracht op de blanke glasplaten

NIBG_1.indd 48

oktober 2006

03-10-2006 16:47:54

Printen in fabriek Saint Gobain Glass

Print proefopstelling

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (NIBG) omvat alle beelden geluidscollecties van de Nederlandse radio en televisie, een klantenservice, een aantal kantoren voor 200 medewerkers maar bovenal de Beeld en Geluid experience waarin het publiek kan ervaren hoe de media de wereld kleuren. Een bezoeker van de Experience ontmoet op 3300 m2 een aantal paviljoens met thema’s als ‘Ben ik in beeld’, ‘De betovering’, ‘Achter de schermen’, ‘Bewegend geheugen’, ‘Dit is het nieuws’ en ‘De wereld: een dorp’. Toen architectenbureau Neutelings Riedijk Architecten in 1999 de ontwerpopdracht voor het NIBG verwierf, besloot het bureau dat de buitenkant moest bestaan uit een mozaïek van beelden uit de televisiegeschiedenis, zo volledig mogelijk en in full colour. Het voorlopige ontwerp toonde een bonte gevel met glaspanelen in allerlei formaten. De architect liet de uitwerking van de glazen huid over aan Studio Jaap Drupsteen.

siebeelden leesbaar maken: kleur en lichtdonker contrast. De kleuren en het lichtdonker contrast houden zich in de glasgevels echter niet aan hun plaats of contour binnen het oorspronkelijke televisiebeeld maar ondergaan een horizontale vervaging. De contouren zijn wel letterlijk vertaald, maar dan driedimensionaal, in het reliëf; met verschillen tussen glad en geribbeld en verschillen tussen diepe en ondiepe ribbels. Hierdoor blijft herkenning van de originele televisieopname mogelijk, zeker voor iemand die dicht op de gevel staat. De ribbels brengen met hun toevallige lichtreﬂecties soms zelfs het weggehaalde kleurverschil terug. De vervaging van de beelden wekt associaties met vervagende herinneringen, versteende beelden van wat eens live was. Anderzijds wekt de vertaling van beeld naar reliëfvorm de gebeurtenissen ook een beetje tot leven. Op enige afstand blijft herkenning uit en rest alleen het totaalbeeld van een veelkleurige ruwhuidige gevel.

Associatie

Aanzicht

Uitgangspunt bleef dat buiten zichtbaar moest zijn wat er binnen gebeurt. Jaap Drupsteen wilde dat niet bereiken door televisiebeelden simpel en herkenbaar op het glas over te brengen: ‘Dat zou het gebouw teveel het karakter van een mega-krantenkiosk geven.’ Hij wilde een meer monumentaal en rustiger geheel. De afwijking van een letterlijke één op één vertaling zocht hij in de visuele grootheden die televi-

Van veraf vertoont de glashuid een zekere dofheid waardoor het even lijkt alsof er geen glas maar doek is gebruikt. Opvallend in het aanzicht is het verschil tussen de gevelvlakken waarachter zich aan de binnenkant vertrekken bevinden en gevelvlakken waarachter zich dichte delen bevinden. Die dichte delen zijn wit waardoor het glas een veel helderder uiterlijk verkrijgt. De opbouw van het gebouw wordt daar-

oktober 2006

NIBG_1.indd 49

03-10-2006 16:48:04

Vervagende herinneringen, versteende beelden van wat eens live was

Van binnen naar buiten 50

NIBG_1.indd 50

oktober 2006

03-10-2006 16:48:11

In de kelders de beeld en geluid experience waarin het publiek ervaart hoe de wereld wordt gekleurd door de media

door aan de buitenkant gecommuniceerd. Drupsteen had echter graag gezien dat het wit was vervangen door aluminium: ‘Een aluminium huid blijft donkerder bij donker weer, weerkaatst meer kleur van wolken en hemel en zou daarom vermoedelijk een kleiner contrastverschil bevorderen tussen de ramen met en zonder wanden eracher. De witte kunststof is maar hard en plat.’

Verbruinen Drupsteen wilde vanuit de computer per TV-beeld direct een printer aansturen. Daardoor viel brandschilderen af. Een printfolie tussen glasplaten scoorde slecht op duurzaamheid tegen UV-licht. Zeefdruk is niet transparant en zou ook binnen niet het gewenste effect opleveren. Het geraadpleegde TNO Industrie en Techniek voorzag samen met Saint Gobain Glass Solutions in een oplossing. Gekozen werd voor een methode waarbij de kleuren met een poederprinter op het glas worden aangebracht en in de oven met het glas versmelten. Dit proces stelt echter wel beperkingen aan de te gebruiken kleuren. Merijn Wijnen bij TNO: ‘Organische pigmenten redden het niet tot de gewenste oventemperatuur van ruim 800oC. Alleen metaalverbindingen kwamen in aanmerking en dan nog alleen die pigmenten die kunnen mengen: De pigmenten moeten onderling verenigbaar zijn en geen chemische reactie met elkaar aangaan. Hieruit rolden geel, rood en blauw als mogelijke basiskleuren.’ De kleuren van een normaal printproces zijn cyaan, magenta en geel. De gekozen basiskleuren geel, rood en blauw dekken niet het complete kleurenspectrum. Wijnen: ‘Mooie magenta’s en heldere cyanen zijn niet mogelijk, terwijl de kleuren bruin, lichtgroen en geel juist heel goed te doen zijn.’ Zaak was om alle kleuren zoveel mogelijk te benaderen. TNO

heeft de speciale callibratiesoftware ontwikkeld om de vertaling te kunnen maken van elk televisiebeeld naar doseringen van de basiskleuren geel, rood en blauw.

Tibetaans Een geschikte poederprinter bestond nog niet en moest worden ontwikkeld. De XY tafel van een leersnijmachine kon als basis worden gebruikt. Het ‘poederen’ was een verhaal apart, vooral de manier waarop het gekleurde pigment tijdens het proces los moet komen en weer moet stoppen. De drie basispigmenten schuiven ieder over een aluminium gootje met elk een eigenfrequentie zodra het U-profieltje als een stemvork in beweging wordt gezet. Via een gaatje worden de pigmenten vlak boven het glasoppervlak losgelaten. Een collega wees de uitvinders erop dat volgens dit principe al eeuwen hoog in de Himalaya van gekleurd zand mandala’s worden gemaakt. De monniken doen gekleurd zand in een holle pen met ribbels en brengen de pen in trilling door er met een stokje overheen te wrijven. Het pigment wordt volgens afzonderlijke streeplijnen aangebracht. Wijnen: ‘Net zoals televisiebeelden lijn voor lijn worden opgebouwd.’ Het pigmentpoeder is gekleurd glasfrit, gekleurde glaskorrels dus. De korrelgrootte van het glasfrit mocht niet te fijn zijn. Deeltjes in de grootte-orde van de golflengte van het licht zouden volgens Wijnen al snel een troebel melkeffect geven. Het pigment heeft een smeltpunt dat een fractie lager ligt dan het smeltpunt van floatglas. Terwijl het glasfritpigment al volledig gesmolten is, vertoont het floatglas nog het karakter van een stroperige gelei. Het pigment versmelt met de toplaag van het floatglas en dringt er tot 1 mm in door, versmeltend tot één hecht glaspaneel. Verouderingsproeven door TNO hebben aangetoond dat een glaspaneel zeker 10 - 20 jaar meegaat.

oktober 2006

NIBG_1.indd 51

03-10-2006 16:48:27

Ruwe half doorzichtige buitenhuid kleurt binnenwereld

Voor dichte geveldelen kreeg het binnenblad witte kunststofplaten

NIBG_1.indd 52

oktober 2006

03-10-2006 16:48:39

Productieproces Drupsteen selecteerde 748 stills uit het omvangrijke archief. Elk TV-beeld keert drie keer terug in de gevel, steeds verdeeld over twee aansluitende glaspanelen. De 748 unieke bestanden werden gesplitst in een bestand voor het maken van het reliëf en een bestand met kleurinformatie. De reliëfbestanden bevatten alleen zwart-wit informatie waarbij de graad van donkerte staat voor de gewenste diepte van het reliëf. Vertaald in CNC-machinecode werden met dit bestand door een freesmachine houten reliëfmallen geproduceerd. De bestanden voor de kleur werden met de callibratiesoftware omgezet in een bestand voor de drie printkleuren. De productie van de glaspanelen vond plaats in de productiefaciliteit van Saint Gobain Glass (SGG) in Sas van Gent. Marc Simons was verantwoordelijk voor de opzet van de productielijn en voor de logistiek: ‘Maart 2005 kreeg SGG de opdracht. Toen is de productielijn opgezet en in juli begon de productie van de panelen: een half jaar lang in tweeploegendienst (16 uur per dag). Januari 2006 kon de montage starten.’ Schoongemaakte ﬂoatglasplaten werden met een houten dragerplaat onder de printer geschoven en

van poeder voorzien. Vervolgens werden ze genummerd in een cassettewagen onbereikbaar voor verontreinigende stoffen gebufferd. In een zandbed werd vormzand egaal gestreken en voorzien van twee malafdrukken. De bepoederde glasplaten werden heel voorzichtig met een zuiger twee aan twee op het zandbed geplaatst. Vervolgens ging het geheel de oven in. Het glas werd na aﬂoop gewassen, gehard en in een heat soak oven op imperfecties gecontroleerd. Daarna werden de glaspanelen op volgorde opgeslagen. De 2244 panelen zijn als een dambord genummerd en verpakt volgens de verdeling van de hangsteigers over de gevels. Na uitpakken op locatie was elk uitzoekwerk overbodig en konden de platen meteen in het werk worden gemonteerd. De glaspanelen zijn alleen met hun boven- en onderkant bouwkundig bevestigd. Deze stukken van het glaspaneel zijn dan ook niet bewerkt en nog perfect vlak. Desgevraagd ziet Simons wel een nichemarkt voor glazen gevelbekledingen met glas-in-lood eigenschappen, die dankzij reliëfs extra bijzonder zijn. Saint Gobain Glas Solutions is er klaar voor, de productielijn staat er nog.

oktober 2006

NIBG_1.indd 53

03-10-2006 16:48:52

KRAANVERHUUR

�

HOOGWERKERS

Dordrecht • Rotterdam Eindhoven • Budel Tel.078-6181888 E-mail: info@riwal.com Website: www.riwal.com

Stichting Kwaliteit Gevelbouw skg is lid van eota voor het opstellen van de eta voor de ce-markering.

Tegen inbraak een klasse voor ramen en deuren volgens nen 5096:

Voor de kwaliteit van beglazing en hang-en sluitwerk een ster-aanduiding volgens nen 5089:

SKG �

standaard

�

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheid van metalen- en kunststof gevelelementen � inbraakwerendheid van metalen en kunststof gevelelementen � inbraakwerende eigenschappen van hangen sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

zwaar

skg is notified body voor: � de ce-markering � de afgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor alle hierboven genoemde producten in de gevelbouw (nb-nr.: 0960)

SKG

Wageningen, 2006

SKG �

skg is erkende attestering- en certificatieinstelling voor de afgifte van het komo (attest-met-) Productcertificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunststof ramen deuren en puien, � hangen sluitwerk � branddeuren � ventilatieroosters � veiligheidsbeglazing en structureel gelijmde beglazing � metalen gevelbekleding systemen en panelen � lijmen voor panelen � e.a.

bezoekadres Nieuwe Kanaal 9-f 6709 PA Wageningen postadres postbus 362 6700 AJ Wageningen t 0317 - 421 720 f 0317 - 421 677 e info@skg.nl i www.skg.nl

skg is partner van skh en shr in cb&v.

skg is voor productcertificatie en managementsysteemcertificatie erkend door de Raad voor Accreditatie.

Kwaliteitsramen Fabrikant ramenstad Certificaatnr SKG’05.aaa.bb.cc

2 SKG

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skg het komo keurmerk. De kwaliteit van inbraakwerende ramen en deuren herkent u aan de klasseaanduiding volgens nen 5096. komo is maatgevend voor de bouw.

extra zwaar

GB33_Advertenties.indd 54

oktober 2006

03-10-2006 16:24:50

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Tremco

TREMCO - illbruck LIJMEN EN KITTEN VOOR DE BOUW Met lijmen is inmiddels veel ervaring opgedaan in allerlei takken van de industrie, zoals bijvoorbeeld de vliegtuigindustrie. Ook in de bouw is lijmen al jarenlang een succesvolle en vertrouwde verbindingstechniek. De lijmverbindingen in de bouw worden onderverdeeld in twee hoofdgroepen: Allereerst, lijmverbindingen die in de fabriek onder geconditioneerde omstandigheden tot stand komen. Denk aan: houten plaatmaterialen, kozijnverbindingen, lamineren, vingerlassen, (sandwich)panelen, metalen en structurele beglazingssystemen. Vervolgens, lijmverbindingen op de bouwplaats. Bij lijmverbindingen op de bouwplaats zijn wisselende omstandigheden zoals de ondergrond van de te lijmen materialen of de klimatologische omstandigheden bepalend. Kwaliteitsborging is op een bouwplaats een stuk lastiger, maar structural glazing en gevelplaatverlijming wordt op de bouwplaats vaak uitgevoerd:. Ook aftimmerlatten rondom kozijnen worden op de bouwplaats verlijmd. Niet in alle gevallen is het onderscheid tussen lijmen en kitten helemaal duidelijk. Bij lijmen denk je meer aan vasthouden, bij kitten staat het dichthouden voorop. Getalsmatig onderscheid tussen een lijm en een kit: Een lijm heeft een afschuifsterkte gelijk aan of groter dan 3 N/mm2 en breekt al bij een vervorming van maximaal 60%. Een kit heeft een afschuifsterkte kleiner dan 3 N/mm2 en breekt pas bij een rek van meer dan 60%.

Hoog-elastische lijmen Deze lijmen blijven wat eigenschappen betreft dicht bij afdichtingskitten. Polyurethaan- en Spurkitten zijn reactieve kitten, die uit één of twee componenten bestaan. Door hun vernette structuur zijn de uitgeharde kitten zeer vervormbaar en elastisch, van 300 tot 600% rek bij breuk, en vertonen goed vormherstel. PU-kitten zijn geschikt voor buiten, bijvoorbeeld bij het verlijmen van gevelplaten, en zijn overschilderbaar. Wel vergelen de meeste PU-kitten in zonlicht. Product: Tremﬂex HS, Tremﬂex HY

Structurele siliconenkitten Zowel één- als twee - componenten typen van door vocht uithardende kitten. Bij lijmtoepassingen worden hoogwaardige structurele siliconenkitten gebruikt, die langdurig bestand zijn tegen weersinvloeden, zonlicht, water en chemicaliën. De vervormbaarheid en veerkracht zijn erg goed, waardoor een voegwerking van 25% tot zelfs 50% haalbaar is. Een veilige grens ligt op maximaal 12,5%. Belangrijke toepassing van structurele siliconenkit is het lijmen van glas op aluminium proﬁelen oftewel structural glazing. Product: Tremco Proglaze ll, Tremco Proglaze Vec90, Spectrem 2

MS-polymer MS-polymer wordt zowel voor lijmen als voor afdichtingen toegepast. MS-polymer combineert de voordelige eigenschappen van siliconen met polyurethanen (PU). Het taai-elastische gedrag van PU in combinatie met de thermische stabiliteit en goede hechtingseigenschappen van siliconen. MS-polymer met een hoge shoreA-hardheid wordt in de bouw vaak ingezet bij gevelplaatverlijming en ook wel voor het verlijmen van houten, metalen en kunststof afwerkproﬁelen.

illbruck Festix MS 55 Bij de verlijming van gevelpanelen fungeren zelfklevende tapes als montagehulp om tijdens de uitharding van de lijm de delen te ﬁxeren. De tape dient tevens als afstandhouder tussen gevelpaneel en ondergrond, waardoor lijmkit voldoende volume krijgt om thermische bewegingen te kunnen opnemen. Om een goede lijmverbinding bij gevelplaatverlijmingen tot stand te brengen zijn een aantal punten essentieel: 1. Wat voor type verbinding moet worden gemaakt? 2. Wat is de beschikbare tijd voor het tot stand brengen van de verbinding? 3. Hoe lang is de ‘open tijd’, de tijd die verstrijkt tussen het opbrengen van de lijm en het contact maken van de te verlijmen oppervlakken? 4. Welke temperatuur, luchtvochtigheid en weersgesteldheid heerst er op de bouwplaats? 5. Ondergrond, vlakheid draagconstructie, verduurzaamd, vochtgehalte, reinigen en voorstrijken met een primer? 6. Voorbewerking gevelplaat? 7. Verwerking van tape noodzakelijk? 8. Plaatsen gevelplaat? Product: illbruck Festix® PT 50 Paneltack lijmkit, illbruck Festix® PT 50 Primer, illbruck Festix® PT 50 Tape, illbruck Festix® PT 50 Reiniger

Meer informatie? Tremco illbruck B.V. Telefoon 0183 – 568019 Website www.tremco-illbruck.com

oktober 2006

Xpo.indd 55

02-10-2006 17:16:18

Top Finish International introduceert spotrepair voor alle metalen gevelsystemen Veel ondernemers dromen ervan. Top Finish International vond het: een gat in de markt. Het bedrijf uit Dordrecht ontwikkelde een methode om beschadigingen aan metalen gevelpanelen te herstellen. Deuken, krassen, vouwen en zelfs scheuren kunnen met uniek vakmanschap onzichtbaar worden gemaakt. Zonder de panelen uit de gevel te hoeven nemen.

Top Finish groeide in anderhalf jaar tijd uit tot marktleider in de geveltechniek. Naast specialistische gevelreparaties verzorgt het bedrijf inmiddels restyling, reiniging, onderhoudsmanagement en taxatie. Voor bedrijven over heel Europa.

Kwetsbaar ‘Authentiek vakmanschap,’ stelt marketing manager Jan van Schie, ‘dat is waar dit bedrijf zijn groei aan dankt’. Het begon voor Top Finish allemaal met het repareren van metalen gevelvlakken. Beschadigingen van metalen gevelpanelen van industriële panden vormen voor veel bedrijven een lastige en vaak optredende kostenpost. ‘Vorkheftrucks met pallets rijden af en aan door zo’n bedrijﬂoods. Dan is het risico groot dat er

Bakker Kaas te Woerden weer in een fris pak gestoken.

een zijwand wordt geschaafd,’ vertelt Van Schie beeldend. Sommige schade ontstaat vaak al tijdens de bouw. ‘Het montagebedrijf monteert de panelen en vervolgens legt een of ander bestratingsbedrijf het straatje ernaast aan. Ze hebben even een shovel nodig, die ongewild langs de gloednieuwe panelen schuurt. Dan zit er zo een kras of een deuk in. Of er wordt tijdelijk bouwmateriaal tegen het gebouw gezet. Maar dat gevelmetaal is net zo dun als de beplating van een auto. Erg kwetsbaar dus.’

Spotrepair Het repareren van dergelijke beschadigingen was altijd kostbaar. ‘Een beschadigde paneel moest altijd in zijn geheel vervangen worden. Maar dat betekende dat alle panelen ernaast ook verwijderd moesten worden. Problematisch is ook, dat een nieuw paneel altijd kleurverschil vertoont’, legt Van Schie

uit. Top Finish vond daar wat op. ‘Het unieke van onze dienstverlening is dat we zonder de panelen er uit te halen de deuken kunnen repareren en eventuele kleurverschillen wegwerken.’ Van Schie legt uit hoe de spotrepair van Top Finish werkt: ‘Nadat de beschadiging is schoongemaakt, wordt hij geschuurd, geplamuurd, en wanneer nodig worden de exacte proﬁlering teruggebracht. Daarna wordt het vlak opgeruwd, bewerkt met primer en uiteindelijk wordt de juiste lakkleur erop gespoten. Tot slot nevelen we de plek na.’ De ﬁnesses van de methode laat de marketing manager met het oog op de concurrentie wijselijk in het midden. Het bedrijf heeft ervoor ‘speciaal ontwikkeld gereedschap’ ter beschikking, bezweert hij.

Metallic Het vakmanschap van Top Finish komt met name om de hoek kijken bij het kleuren men-

Voor behandeling

Xpo.indd 56

oktober 2006

02-10-2006 17:16:23

Xpo

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

gen, dat on-site gebeurd. Van Schie: ‘Als een gevel een paar jaar is blootgesteld aan zonlicht ontstaat een unieke kleur die extreem moeilijk te benaderen is.’ Top Finish draait daar echter zijn hand niet voor om. Ook niet als het gaat om het spuiten van metallic lakken. ‘Ook een vak apart, maar wij blinken er juist in uit’, stelt Van Schie zelfverzekerd. Het verklaart volgens hem, waarom zijn bedrijf zo’n enorme vlucht heeft genomen. Bijna alle industriële bedrijfspanden, loodsen maar ook autodealers vertonen de laatste jaren metallic tinten. Hoewel schadeherstel, aan alle metalen onderdelen van een pand, nog steeds de kernactiviteit van het bedrijf is, heeft het zijn diensten aanzienlijk uitgebreid. Directeuren Gerard Holster en Chris Abbriata hebben, toen ze het bedrijf vanuit de praktijk oprichtten, feilloos aangevoeld waaraan behoefte bestaat. Hun voordelige en professionele reparaties zijn allereerst de grote internationale panelenfabrikanten niet ontgaan. Voor die bedrijven verzorgt Top Finish inmiddels in heel Europa de garantie-afhandeling. Maar ook expertisebureaus en verzekeringsmaatschappijen maken dankbaar gebruik van Top Finish International’s diensten. ‘Tot voor een paar jaar geleden wisten de verzekeringsmaatschappijen niet beter of een claim voor een gevelbeschadiging kostte al gauw tienduizend euro. Dat was omdat toen nog standaard hele panelen werden vervangen. Wij ﬁksen het met onze reparaties voor een

Topﬁnish

veel aantrekkelijker bedrag’, aldus Van Schie. De enige concurrent die Top Finish wat dat betreft te duchten heeft is ‘de optie, dat de schade wordt afgekocht.’

Verkoopsucces Een logisch voortvloeisel uit de reparatiewerkzaamheden van Top Finish zijn diensten als restyling en upgrading van panden. De UV-beschermende coating is gemiddeld na tien jaar weggesleten zodat een nieuwe laklaag noodzakelijk wordt. Een verse laklaag kan ook het verkoopsucces van een object verhogen. Soms is alleen een geheel nieuwe gevelbeplating tegen de bestaande constructies een optie. ‘Dat blijft een vaak mooie, maar in ieder geval goedkopere oplossing dan het kopen van een ander pand of het starten van een nieuwbouw’, legt Van Schie uit. Naarmate het bedrijf groeide is TopFinish zich bovendien gaan richten op onderhoud en gevelreiniging. Van Schie: ‘Van een leverancier met een innovatieve dienst als schadeherstel, werden we een bedrijf dat compleet onderhoudsmanagement kan verzorgen. Vanaf de oplevering van een nieuw pand tot en met de afbraak. We begeleiden de hele levenscirkel.’

Aanrijschade

Tijdens reparatie

Meer informatie? Topﬁnish-international, Dordrecht Telefoon 078 6131518 Website www.topﬁnish-international.com

Na behandeling Weer als nieuw

oktober 2006

Xpo.indd 57

02-10-2006 17:16:30

Solar | Glass Scheuten Scheuten is een toonaangevende en snelgroeiende industriële producent van totaaloplossingen in glas en zonne-energiesystemen. Scheuten heeft een tweetal productdivisies voor de kernactiviteiten Glas en Solar. De hoofdzetel van Scheuten bevindt zich in Venlo. Zijn vooraanstaande positie in de markt wil het bedrijf de komende tijd uitbouwen. Nu al biedt Scheuten werkgelegenheid aan 1000 medewerkers en haalt een jaaromzet van ruim 150 miljoen euro. De Venlose fabrikant wil zijn twee productdivisies, Glas en Solar, duidelijker als één geheel aan de buitenwereld presenteren. Met dat doel voor ogen is er onlangs een nieuwe huisstijl geïntroduceerd.

De glasdivisie heeft een zeer sterke positie op de noordwestelijke Europese markt en behoort tot de top-drie van Europese onafhankelijke glasbedrijven. De Scheutengroep bevat zowel producenten van isolatieglas, veiligheidsbeglazing, gecoat glas, glazen gevels als ook glashandelaren en glasmontagebedrijven. Tevens hoort de productie van ﬂoatglas het zogeheten basisglas tot de Scheutengroep. Met zijn complete pakket aan glasproducten

voor woningen utiliteitsbouw, zowel nieuwbouw als renovatie, heeft Scheuten in de loop der jaren een belangrijke positie en goede naam opgebouwd

bij glasverwerkende bedrijven, architecten en institutionele beleggers. Het bedrijf focust daarbij op eindproducten met een hoge toegevoegde waarde voor alle toepassingen in de bouw. De aanwezigheid van een volledig automatische zeefdrukinstallatie is hierin een belangrijk onderdeel. Zo leverde Scheuten onder meer het glas voor prestigieuze projecten als het WTC te Amsterdam, de geluidsschermen van de HSL en de Betuwelijn maar ook voor gebouw Berlaymont, het hoofdkantoor van de Europese Commissie te Brussel.

Solar De Solar divisie van Scheuten is wereldwijd toonaangevend en uiterst innovatief. Solar ontwikkelt en produceert zonnepanelen en realiseert daarnaast hoogwaardige fotovoltaïsche (PV) energiesystemen. Solar bezit een aantal business units in Europa en Azië.

Xpo.indd 58

Research & Development Binnen Scheuten zijn meer dan 40 medewerkers zowel direct als indirect werkzaam op de afdeling Research & Development. In samenwerking met TNO, KEMA en ECN bedenken en onderzoeken zij voortdurend nieuwe ontwikkelingen en innovatieve producten. Een recent voorbeeld hiervan is de gloednieuwe HR++ coating SSN 1.1, waarmee Scheuten inspeelt op de onlangs tot 0,8 verlaagde EPN-norm. Verwerkt in isolatieglas wordt bij een met Argon gevulde spouw van 15 mm dankzij de SSN 1.1 coating een U-waarde gerealiseerd van 1.1 W/m2K. Tevens werkt Scheuten aan de ontwikkeling van een eigen type brandwerende beglazing. Naar verwachting zal dit hoogwaardige product in de loop van 2007 beschikbaar komen.

Meer informatie? Solar | Glass Scheuten, Venlo Telefoon +31 77 3599222 Websites www.scheuten.nl of www.scheutensolar.com

oktober 2006

02-10-2006 17:16:38

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Scheuten Fetim

Ki-Kern: nu n贸g meer keus Ook gevelbekledingen zijn onderhevig aan trends en daarom heeft Fetim Professional zijn collectie massieve kunststof gevelbekleding uitgebreid met decors in de modekleuren van nu. Fetim Professional biedt de klant nu de keuze uit meer dan 50 decors die allemaal uit voorraad leverbaar zijn. Maar liefst 11 soorten natuurlijk ogende en warme houtdecors vullen het zeer uitgebreide assortiment aan. Zie je liever een eigentijds en modern decor dan kies je natuurlijk voor een ALU-look. Naast deze decors is ook het gamma aan Uni-kleuren aanzienlijk uitgebreid. Kortom, de collectie biedt iedereen genoeg mogelijkheden om een unieke gevel te cre毛ren. Naast de uitbreiding van het kleuren- en decoratiegamma introduceert Fetim Professional het complete Ki-Kern lijmsysteem. Want, wist u dat meer dan 60% van alle gevelbekledingen verlijmd wordt aangebracht?

Het Ki-Kern lijmsysteem bestaat uit de volgende elementen: Ki-Kern Lijm Kit High Tack 600 Ki-Kern Tape Ki-Kern Primer Ki-Kern Cleaner De Lijm Kit is duurzaam elastisch op basis van hoogwaardige MSpolymeren met een zeer hoge aanvangskleefkracht. Het Ki-Kern lijmsysteem is speciaal ontwikkeld voor het gebruik samen met KiKern massieve kunststof gevelbekleding. Het is dan ook duidelijk dat het lijmsysteem geleverd wordt onder KOMO-garantie.

Meer informatie? Ki-Kern, Amsterdam Telefoon 020 5805285 Website www.fetimprofessional.nl

oktober 2006

Xpo.indd 59

02-10-2006 17:16:42

‘Gevelonderhoud is waardebehoud’. Een stelling die de mensen van Sikkens voluit onderschrijven. Hoewel de focus bij schilderen nogal eens gericht is op het kwetsbare houtwerk, heeft Sikkens ook op het gebied van gevelonderhoud beproefde en kwalitatief hoogstaande producten. Muurverven die niet alleen esthetisch tot een vlekkeloos resultaat leiden, maar ook in het kader van duurzaam onderhoud hun waarde hebben bewezen.

Gevelonderhoud is waardebehoud

Alpha Topcoat Flex In de gemeente Huizen aan de Beukenlaan bevindt zich het royale landgoed Oud Bussem. Schildersbedrijf W. Porte & Zn., gevestigd in Zwolle, dat verantwoordelijk was voor de stijlvolle restauratie binnen, kreeg het verzoek ook de gevels onderhanden te nemen. In overleg met Jan Katoele, die namens Sikkens betrokken was bij het project Oud Bussem werd na grondige reiniging van het pleisterwerk gekozen voor het muurverfsysteem Alpha Topcoat Flex. Jan Katoele: ‘Er zat al een ﬂexibel systeem op, maar je hebt natuurlijk ook met een oud gebouw te maken, dus er zijn altijd wel wat haarscheurtjes. En die vang je perfect op met Alpha Topcoat Flex. Dat komt de duurzaamheid ten goede en bovendien ondersteunt het de uitstraling van het landhuis. Het staat echt te pronken in het landschap.’

Huize Beaulieu Sinds 1988 is Huize Beaulieu in Arnhem in het bezit van Stichting Volkshuisvesting Arnhem. ‘Bij de toenmalige renovatie’, vertelt opzichter vastgoed van de woningcorporatie, Hugo Eenschooten, ‘was er te harde specie gebruikt. Met als gevolg grote scheuren en losse plakkaten van zeven centimeter dik pleisterwerk, die van de gevel dreigden af te vallen.’ De hele gevel opnieuw stralen en pleisteren, luidde dan ook het ingehuurde advies.

Setaliet Fondo Voor het afwerken van het pleisterwerk bleek Setaliet, een toen relatief nieuw product van Sikkens in Nederland, het beste systeem te zijn. ‘Voor de uitstraling van het pand, stonden wij erop dat dit product toegepast zou worden’, zegt Hugo

Eenschooten. Setaliet werd op de bouwbeurs, begin 2003, in Nederland geïntroduceerd, nadat er in het buitenland al veel ervaring mee was opgedaan. Het is een minerale muurverf die een reactie met de ondergrond aangaat. De verf verkiezelt als het ware, waardoor er geen ﬁlmvorming plaatsvindt zoals bij reguliere muurverven. Het is een zeer open, ademend systeem, hetgeen zeker bij oude gebouwen belangrijk is. Voorwaarde is natuurlijk wel dat ook de gebruikte pleister ademend is en mineraal van samenstelling, zodat de Setaliet ook daadwerkelijk de reactie aan kan gaan. ‘Er zijn uiteindelijk drie lagen opgebracht en dat leidde exact die uistraling, die wij voor ogen hadden’, besluit Hugo Eenschooten. ‘Huize Beaulieu mag dan wat verscholen liggen door de omringende nieuwbouw, maar het pand zélf is weer helemaal in oude glorie en waarde hersteld.’

Waardebehoud met Sikkens Twee voorbeelden van de vele gevels die in de loop der jaren met Sikkens producten zijn behandeld. Vaak in overleg met de Sikkens medewerkers in het land en op basis van hun technische adviezen. Als geen ander kunnen zij samen met u keuzes maken uit de vele muurverfsystemen die deel uitmaken van het Sikkens assortiment. ‘Teamwork met Sikkens’, het liefst in de vorm van maatwerk. 60

Xpo.indd 60

oktober 2006

02-10-2006 17:16:53

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Sikkens Vebo Riverclack

Vebo Beton & Staal:

voor gevels met een eigen gezicht Vebo Beton & Staal is het grootste en meest toonaangevende bedrijf in Nederland op het gebied van prefab betonproducten en stalen metselwerk ondersteuningen. Dankzij zijn enorme ervaring en expertise, heeft Vebo uitgesproken ideeën over het combineren van beton, baksteen en ondersteunend staal en kan daardoor gevelbeelden realiseren die andere bedrijven voor onmogelijk houden. Optimale vrijheid voor de vormgever, dat is wat Vebo mogelijk maakt. Pas als traditionele materialen gecombineerd worden met de kennis van Vebo Beton & Staal, kunnen gevels een eigen gezicht krijgen.

Aannemer Innovatieprijs 2005 Voortdurend innoveren, zo luidt het motto van Vebo Beton & Staal. Niet alleen alle bestaande beton- en staalproducten zijn leverbaar, ook is het assortiment inmiddels uitgebreid met aluminiumproducten zoals waterslagen, afdekkappen, overbruggende gootvulstuk-

ken en zelfs een universele kunststof waterkering. Met de waterkering van kunststof is op eenvoudige wijze een 100% waterdichte gevel te realiseren. Hét antwoord op lekkages. Niet voor niets won deze waterkering de Aannemer Innovatieprijs 2005.

Standaardisering Een andere, recente ontwikkeling is de standaard borstweringssteun. Natuurlijk zijn borstweringssteunen niet nieuw, maar het probleem was dat voor elk project het wiel opnieuw moest worden uitgevonden. Vebo Staal heeft een standaard borstweringssteun ontwikkeld. Het enige

wat de opdrachtgever dient aan te geven, is de gewenste lengte, hoogte en dikte van de borstwering, en het windgebied. Aan de hand van deze klantspeciﬁcaties fabriceert Vebo borstweringssteunen, waarvan de detailleringen geheel zijn afgestemd op de speciﬁeke constructie van de gemetselde balustrade of dakrand. Zodat die duurzaam en veilig zijn functie kan blijven vervullen en de gevel zijn eigen gezicht behoudt. Daarom: Vebo Beton & Staal.

Meer informatie? Vebo Beton & Staal, Bunschoten Telefoon 033 - 2992600 Website www.vebo.com

Riverclack voor zeer duurzame dakbeplating Anderhalf jaar geleden introduceerde Riverclack Benelux drie soorten duurzame dakbeplating op de Nederlandse markt. De dakplaten zijn gemaakt van aluminium, koper, zink of RVS. ‘Duurzame alternatieven voor bijvoorbeeld kunststof of bitumen dakbedekking. Ze vergen minder onderhoud en hebben een aanmerkelijk langere levensduur’, vertelt Kees Liket, directeur van Riverclack Benelux. In overleg met opdrachtgever of architect wordt het meest geschikte materiaal uitgekozen. Liket.: ‘In de praktijk wordt dat vaak blanke of gecoate aluminium dakbeplating, dat is ook het goedkoopste, maar ook zinken en gepatineerd koperen beplating is verkrijgbaar.’

Afschot Drie typen beplating zijn leverbaar, alle drie geproduceerd door de Italiaanse fabrikant Iscom SPA: de Riverclack, de Rivergrip en de Kayak. Groot voordeel van de drie typen dakbeplating is naast de uitmuntende waterdichtheid de zeer snelle montage van de panelen, omdat het felsen van langsnaden overbodig is vanwege het kliksysteem. De Riverclack is van de drie typen de meest geavanceerde dakbeplatingsvariant. Een vernuftig metalen dakbedekkingsysteem met verholen gootjes in de naden. Dit systeem is waterdicht bij iedere weerssituatie, zelfs in het geval dat het dak geheel onder water zou staan. Er worden geen afdichtingsmiddelen zoals kit gebruikt. De panelen worden bevestigd met clips, vervaardigd uit 30% glasvezel versterkt PA6 polyamide. Hierdoor kunnen de panelen op de ondergrond bevestigd worden zonder enige doorboring en is er beweging mogelijk bij thermische lengteveranderingen van de panelen. Door de verholen afvoergoten in de beplating zelf,

kan de Riverclack ook op nagenoeg platte daken gebruikt worden. Voor daken langer dan 30 m is een minimaal afschot van 0,6 % genoeg. Type Rivergrip en Kayak heeft daken met een minimaal afschot van respectievelijk 3 en 5 % nodig. Door het supergladde oppervlak van de beplatingen zal hemelwater altijd zijwaarts van het dak druipen.

Klikken De Rivergrip en Kayak dakplaten zijn met respectievelijk 600 en 650 mm breder dan de Riverclack. Liket: ‘De drie soorten beplating worden gewalst uitgaande van dezelfde bandbreedte. Doordat er echter - zoals voor de afvoergoot in de Riverclack - verschillende proﬁelen in worden gewalst, ontstaan de breedteverschillen.’ Alle drie de beplatingstypen worden geklikt op een houten of stalen onderconstructie. Dit biedt het voordeel dat er nergens gaten hoeven te worden geboord, die eventueel lekkages kunnen opleveren. Dat het gebruik van Riverclack-producten architectonisch verantwoord is, blijkt wel uit het dak van Sporthal Boswijk op de Haagse Vinexlocatie Ypenburg. Het aan twee zijden ﬂauw hellende dak kraagt aan één zijde uit over een galerij en vormt daarboven een soort beschermende pet. De felrode beplating van Riverclack verschaft het forse dakoverstek en daarmee het complex zijn exclusieve karakter.

Meer informatie? Riverclack, Vught Telefoon 073 6843893 Website www.riverclack.nl oktober 2006

Xpo.indd 61

02-10-2006 17:16:57

Tekst: Bernard Faber Beeld: Studio Schuurmans

VMG ontwikkelt balkonhekken voor Scherf 13 Het stedenbouwkundig uitgangspunt voor project Scherf 13 in Leidse Rijn was het optrekken van een appartementencomplex van acht lagen met daarachter een autoluwe woonbuurt met een centrale parkeerplaats voor honderd auto’s. Vergelijkbare projecten leren dat het contrast tussen hoogbouw van deze omvang en eengezinswoningen soms onaangenaam groot is. Daarnaast leek het realiseren van een centrale parkeerplaats moeilijk verenigbaar met de eis van autoluwheid. Het Amsterdamse architectenbureau SeARCH loste beide proble-

men op door het appartementengebouw op te delen. Het hoge volume is schuin doormidden gesneden en de beide delen naast elkaar gelegd, ontstaat een hoogteverloop van zeven naar vier bouwlagen. Schuine dakvlakken maken de aansluiting op de laagbouw vloeiend. Daarnaast levert de geleding een verdubbeling op van de parkeergaragecapaciteit. Tussen de beide vleugels vormt het dak van de parkeergarage een grote gemeenschappelijke hof. Luchtbruggen en door het garagedek groeiende bomen verlevendigen en segmenteren de hofruimte. Een weggetje dat begint en eindigt in de garage slingert door het woonpark.

Statig versus tactiel Uitgevoerd in een donkere, glimmende steen maakt de bijna driehonderd meter lange buitengevel een imposante indruk. ‘We vonden dat die lange gevel logisch, helder en heel terughoudend moest zijn. Misschien zelfs een beetje deftig of statig,’ licht projectarchitect Ton Gilissen toe. ‘Vandaar onze keuze voor een zilver geëngobeerde purperbruine baksteen, die bij verschillende lichtinvallen een mooie schittering oplevert.’ Daartegenover heeft de binnenhof, die zich aan twee zijden naar buiten toe opent, met zijn in Sapupirahout uitgevoerde gevel een veel zachter karakter. ‘Wij vonden het interessant om in contrast met de gladde, harde buitengevel de hofgevel juist warm en tactiel te maken,’ aldus Gilissen. Zelfs de balustrades van de galerijen zijn in hout uitgevoerd. De Franse balkons voor de grote ramen zijn daarentegen voorzien van schijnbaar onopvallende, maar in uitvoeringsdetails bijzondere balkonhekken. Het hekwerk werd speciaal voor dit project ontwikkeld samen met fabrikant VMG. Het toegepaste roestvaststalen spiraalgaas is oorspronkelijk ontwikkeld voor gebruik

Xpo.indd 62

oktober 2006

02-10-2006 17:17:03

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

voor transportbanden. ‘Wij zagen de potentie van het materiaal juist voor deze toepassing,’ vertelt Gilissen. ‘Naast duurzaam, sterk en niet opklimbaar voor kinderen is het gaas vanuit de woningen prima doorzichtbaar.’ De opdrachtgever wenste een zonwering, dat vormde een extra uitdaging. ‘De zonwering moest tussen het gaas en het kozijn doorlopen,’ legt Gilissen uit, ‘omdat we de gevel vlak wilden houden, waren de bevestigingsmogelijkheden zeer beperkt.’ De oplossing is even simpel als elegant. Om elektrolytische reacties te voorkomen mag het RVS-weefsel niet in contact komen met de gegalvaniseerde handrail. Door het RVS-weefsel met RVS kabels met spaninrichting aan de

kozijnstijlen te bevestigen ontstond er tussen gaas en rail voldoende ruimte voor het aanbrengen van de zonwering.

Meer informatie? VMG, Heusden Telefoon 0416 669000 Website www.versteegmetaal.nl

oktober 2006

Xpo.indd 63

VMG

02-10-2006 17:17:05

Recentelijk opgeleverd door Duopane Glassgroup

Xpo

esthetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt Duopane Glas is méér dan een groothandel, sterkteberekeningen en daaruit voortvloeiend de importeur en distributeur. Naast het compleet assortiment is de adviessamenstelling en dikte van de toe Duopane te passen profunctie het sterke punt. Voor elk project is ducten. Duopane in staat om van begin tot eind een Duopane leidt de operationele orderstroom in hetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt complete ondersteuning te geven in de vorm van: goede banen en zorgt voor een feilloze en rkteberekeningen en bemonstering daaruit voortvloeiend de te Keuzeadvies en van toe soepele afronding van het project. menstelling en dikte van de toe te passen propassen producten. Duopane denkt mee in het ont- Hieronder enige voorbeelden van recente projeccten. Duopaneten Glas is méér van dan een groothandel, ten. Info:Duopane esthetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt werp,leidt metdeadviezen aanzien Glassgroup 0299-653607 uopane operationele orderstroom in veiligheid,

r Duopane Glassgroup

Recentelijk opgeleverd door Duopane Glassgroup

Recentelijk opgeleverd door Glassgroup Evides Duopane Beerenplaat

importeur en feilloze distributeur. sterkteberekeningen en daaruit voortvloeiend de ede banen en zorgt voor een en Naast het compleet assortiment is de adviessamenstelling en dikte van de toe te passen proepele afronding van het project. functie het van sterke punt. Voor elk project is ducten. eronder enige voorbeelden recente projecDuopane in staat om van begin tot eind een leidt de operationele orderstroom in n. Info:Duopane Glassgroup Recentelijk 0299-653607 opgeleverd doorDuopane Duopane Glassgroup Duopane Glas is méér dan een groothandel, importeur en distrirationelegoede orderstroom in goede en zorgt eenfeilloze feilloze complete ondersteuning te geven in de vorm van: banen enbanen zorgt voorvoor een en Waterzuiveringsbedrijf Spijkenisse Recentelijk opgeleverd door Duopane Glassgroup esthetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt Duopane Glas is méér dan een groothandel, buteur. Naast het compleet assortiment is de adviesfunctie het en soepele afronding van het project. Hieronder enige voorbeelKeuzeadvies en bemonstering van toe te soepele afrondingGlassgroup van het project. door Duopane sterkteberekeningen en daaruitHet voortvloeiend de importeur distributeur. sterke punt. VoorRecentelijk elk project en is Duopane inopgeleverd staat van begin den van recente projecten. Duopane Glas is méér dan om eenmee groothandel, esthetiek en toepasbaarheid. bedrijf van verzorgt passen producten. Duopane denkt in het ontHieronder enige voorbeelden recente projecsamenstelling en dikte van de toe te passen proNaast het compleet assortiment is de adviesDuopane Glas is méér dan een groothandel, esthetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt tot eind een complete ondersteuning te geven in de vorm van: importeur en distributeur. sterkteberekeningen en daaruit voortvloeiend de Voor elk project is ducten. functie het sterke punt. werp, met adviezen ten aanzien van veiligheid, ten. Info:Duopane Glassgroup 0299-653607 importeur distributeur. envan daaruit voortvloeiend de Keuzeadvies en bemonstering van toe teassortiment passen producten. informatie? Naast heten compleet is de advies- Meersterkteberekeningen samenstelling en dikte de toe te passen proDuopane in staat om van begin tot eind een

Duopane leidt de operationele orderstroom in

Naast het compleet assortiment de adviessamenstelling en dikte van de toe te passen profunctie het sterke met punt. Voor elk is ducten. Duopane denkt mee in het ontwerp, adviezen tenisproject aanzien Duopane Glassgroup, Monnickendam complete ondersteuning te begin geven in eind de vorm van: goede banen en zorgt voor een feilloze en functie het sterke punt. Voor elk project is ducten. Duopane in staat om van tot een Duopane leidt van veiligheid, esthetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt Telefoon 0299 653607 de operationele orderstroom in Keuzeadvies en bemonstering van toe te soepele afronding van het Duopane inondersteuning staat om vantede begin totineind een van: Duopane leidt en dezorgt operationele complete geven de vorm goede banen voorproject. eenorderstroom feilloze en in sterkteberekeningen en daaruit voortvloeiend samenstelling Website www.duopane.nl passen producten. Duopane denkt mee in het van: ontHieronder enige voorbeelden vanfeilloze recenteen projeccomplete ondersteuning te geven in de vorm goede banen en zorgt voorproject. een Keuzeadvies en bemonstering van toe te soepele afronding van het en dikte van de toe te passen producten. Duopane leidt de opewerp, met adviezen ten aanzien van veiligheid, ten. Info:Duopane Glassgroup 0299-653607

Evides Beerenplaat

Keuzeadvies en bemonstering van toe passen producten. Duopane denkt meetein het ontWaterzuiveringsbedrijf Spijkenisse passen producten. Duopane denkt mee in het ontwerp, met adviezen ten aanzien van veiligheid, werp, met adviezen ten aanzien van veiligheid,

Evides Beerenplaat Beerenplaat Waterzuiveringsbedrijf Spijkenisse EvidesEvides Beerenplaat Evides Beerenplaat Waterzuiveringsbedrijf Spijkenisse Waterzuiveringsbedrijf Spijkenisse

soepele afronding van het project. Hieronder enige voorbeelden van recente projecHieronder enige voorbeelden recente projecten. Info:Duopane Glassgroup van 0299-653607 ten. Info:Duopane Glassgroup 0299-653607

Waterzuiveringsbedrijf Spijkenisse

Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 8*//44.4 gelaagd Totaal ca. 2500m2

Hogeschool Haarlem Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 8*//44.4 gelaagd 2 Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 TotaalIpasol ca. 2500m Zonwerend isolatieglas Natura 67/34

8*//44.4 gelaagd 8*//44.4 gelaagd Totaal ca. 2500m2 Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 Totaal ca. 2500m2 8*//44.4 gelaagd Zonwerend isolatieglas Ipasol 67/34 TotaalNatura ca. 2500m2 8*//44.4 gelaagd Totaal ca. 2500m2

Hogeschool Haarlem Hogeschool Haarlem Hogeschool Haarlem Hogeschool Haarlem

Hogeschool Haarlem

DAKBEGLAZING: HR++ isolatieglas 10-15 DAKBEGLAZING: HR++ isolatieglas 10-15 silicone uv-*88.2 silicone uv-*88.2 ca. 450m DAKBEGLAZING: HR++ Totaal isolatieglas 10-15 2 GEVELBEGLAZING: HR++ isolatieglas in silicone uv-*88.2 Totaal ca. 450m diverse samenstellingen Totaal ca. 450m DAKBEGLAZING: HR++ isolatieglas 10-15 GEVELBEGLAZING: HR++ isolatieglas in Totaal ca.1600m GEVELBEGLAZING: HR++ isolatieglas silicone uv-*88.2in diverse samenstellingen diverse samenstellingen Totaal ca. 450m Totaal ca.1600m 2 DAKBEGLAZING: HR++ isolatieglas 10-15 GEVELBEGLAZING: HR++ isolatieglas in Totaal ca.1600m 2

Roteb Rotterdam Roteb Rotterdam Roteb Rotterdam Rotterdam Roteb Rotterdam 2

Roteb

DAKBEGLAZING: HR++ isolatieglas 10-15 silicone uv-*88.2 Totaal ca. 450m2 GEVELBEGLAZING: HR++ isolatieglas in diverse samenstellingen Totaal ca.1600m2

samenstellingen siliconediverse uv-*88.2 2 2 Totaal ca.1600m Totaal ca. 450m

GEVELBEGLAZING: HR++ isolatieglas in diverse samenstellingen Totaal ca.1600m2

Roteb Rotterdam Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 in verschillende samenstellingen Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 in HR++ isolatieglas in verschillende samenstelZonwerend isolatieglas Ipasol Natura verschillende samenstellingen lingen 67/34 HR++ in verschillende samenstellinisolatieglas in verschillende Totaal ca.samenstel1300m2 Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 in gen HR++ isolatieglas insamenstellingen verschil-lingen verschillende Totaal ca. 1300m2 HR++ isolatieglas verschillende samenstellendeinsamenstellingen lingen 2 Totaal ca. 1300m Totaal ca. 1300m2

Zonwerend isolatieglas Ipasol Natura 67/34 in oktober 2006 64 verschillende samenstellingen isolatieglas Ipasol Natura 67/34 in HR++ isolatieglas in Zonwerend verschillende samenstelverschillende samenstellingen lingen HR++ isolatieglas in verschillende samenstelTotaal ca. 1300m2 lingen Xpo.indd 64

Totaal ca. 1300m2

02-10-2006 17:17:14

��

GB33_Covers.indd 3

03-10-2006 11:06:50

ad MOND gevbou - 2006

18-05-2006

10:10

Pagina 1

Het is niet het glas

Maar wie er achter zit Waar u het ook inkoopt, het glas is overal hetzelfde. Het verschil zit bij ons in andere zaken. Zo behandelen wij elke opdracht persoonlijk en zien we onze klanten nooit als nummer. We zijn gemakkelijk bereikbaar en hebben alle vakkennis en ondersteuning in eigen huis. En omdat we onafhankelijk zijn, leveren we alle merken en soorten glas. Een eigen wagenpark completeert deze positieve eigenschappen. Bel Duopane en bemerk meteen het verschil tussen een gigant en een flexibele professional. 0299 - 653607

De mensen achter het glas Glasindustrie-groothandel-projecten Duopane b.v. Nieuwpoortslaan 3, 1141 BS Monnickendam - Holland

GB33_Covers.indd 2

Tel +31 (0)299-653607 Fax +31 (0)299-654114

E-mail:info@duopane.nl

www.duopane.nl

03-10-2006 11:06:43

��

GB33_Advertenties.indd 1

��

03-10-2006 14:14:37

' '

Uw idee onze hekken een gevel!

Balkonhekken zijn bepalend voor het aanzicht van een gebouw. U als architect weet dat. U ontwerpt balkonhekken die bij het gebouw passen, of juist karakteristieke vormgevingselementen zijn. Versteeg Metaal Groep helpt u om uw creatieve ideeĂŤn binnen het budget van de opdrachtgever te ontwikkelen. Daarom denkt VMG in de ontwerpfase graag met u mee, zodat onze hekken een eenheid vormen met de gevel.

Voorsprong in vormgeving GB33_Covers.indd 4

03-10-2006 11:06:52