GB44_cover.indd by Control Media

Jaargang 4, nr 4, december 2007

GB44_cover.indd 1

03-12-2007 15:11:16

GEVELBOUW verschijnt vier maal per jaar en is een uitgave van Control Media. GEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdrachtgevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheidsen semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties. De VMRG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s.

Integreren doe je zo

Redactie Tjerk van Duinen (hoofdredacteur), Willem Ruyters Aan dit nummer werkten mee Edo Beerda, BenW architecten, Harm van Dartel, Fotografie Sonnega, Hans Hebbink, Bettina Hertstein, Jan Houwers, Hans-Erik de Kruyff, Jos Lichtenberg, Bert Lieverse, Joost de Man, Olaf van Panhuys, Arjan Stadhouders, Richard Stegers, Erik Stekelenburg, Ries Wendel de Joode, Joop Wilschut

In het openingsartikel belichten we de eerste nieuwbouw op de Champs-Élysées sinds 1975. Manuelle Gautrand ontwierp voor Citroën een bijzondere showroom en verwerkte in de onconventionele glazen ‘envelope’ de chevrons van het automerk. Dit lijkt in niets op de boulevardarchitectuur van Haussmann die het hart van Parijs domineert, maar ’s avonds transformeert het pand tot een schitterende armatuur die hoort in een Lichtstad.

Vormgeving en lay-out Arjan van Dam, Marc van Dongen, Anouk Leenaars, Marc Heijmans, Peter van der Horst

Marketing Michel van Kleeff Order administratie Marjolein van Beek Control Media Postbus 8836 4820 BC Breda Tel. 076-5211003 Fax. 076-5156589 E-mail adressen info@gevelbouw.info (algemeen) redactie@gevelbouw.info (redactie) info@vmrg.nl (VMRG) opmaak@gevelbouw.info (advertentiemateriaal) Abonnementen Een jaarabonnement op GEVELBOUW kost 25 euro (excl. Btw) Abonnementenservice: abonnementen@controlmedia.nl Opzeggingen: schriftelijk, twee maanden voor einde abonnement. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit handelingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit -magazine geplaatste artikelen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

nr4 - december 2007

Advertentieverkoop Cock Penning (hoofd), Hans Vonk Uitgever Ton van der Veer

Omslag: Citroën Showroom, Parijs Foto: Citroën Communication, Philippe Ruault Gevelbouw komt tot stand in samenwerking met de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche)

GB44_inhoud.indd 2

Bij het samenstellen van deze editie met het thema integratie passeerden vele schijngestalten van dit begrip onze redactie. Uiteraard kwam ook de meest gebruikte Nederlandse betekenis langs, de integratie van minderheden. In deze multiculturele context vonden we een interessant woningbouwproject in de Transvaalbuurt van Den Haag. ‘De Oriënt’ integreert oosterse vormentaal met het Haagse vocabulaire en tracht een emancipatorisch effect te hebben op de hele wijk. Grote ambities en waarom ook niet! De bouw is nog te prematuur voor publicatie, daarom hier vast een afbeelding.

Onder de (integratie)noemer ‘oud en nieuw’ bezochten we de tot kantoren verbouwde CSM-silo’s in Halfweg en – iets verder weg – Seebad Prora aan de Oostzee, waar de nazi’s ooit een kilometers lang vakantieoord bouwden. ‘Je staat bij een renovatieopgave altijd voor de keuze om ofwel bewust het contrast te zoeken of juist de harmonie’, zegt architect André Kempe. Hij koos voor harmonie omdat contrast zou leiden tot een collage. De architect van Villa Walburg ging juist voor de andere strategie en plaatste naast een sterke klassieke vorm een sterke moderne uitbreiding, waarbij de in gevel ook nog eens een reeks galerievitrines zijn geïntegreerd. Met het Gas Natural-project zien we hoe het bureau van wijlen Enrique Miralles een kantoorkolos van 50.000 m2 tracht te versmelten met een kleinschalige woonwijk in Barcelona. De tegendraadse oplossing: spiegelglas. Verder een interview met Fons Verheijen, hoogleraar Bouwconstructieve Integratie en Coördinatie, die gaat stoppen (op het hoogtepunt). Hij gelooft niet in integratie van de ontwerpende met de aannemende partij in het bouwproces. ‘Architect en opdrachtgever willen zo veel mogelijk gebouw voor zo weinig mogelijk geld. En de aannemer wil zo weinig mogelijk gebouw voor zo veel mogelijk geld. Dan kun je niet als vrienden met elkaar aan tafel schuiven onder het motto dat als we samenwerken, er altijd wel wat goeds uit komt. Dat is onzin.’ Die mag u in uw zak steken. Tjerk van Duinen tvanduinen@controlmedia.nl

december 2007

03-12-2007 15:55:19

Interview met Fons Verheijen: ‘Een goed architect is ook een goed bouwtechnicus’

De langste jeugdherberg ter wereld

Automatisch gestuurde dubbele gevel in Breda

Benelux Aluminium in Renovation Award naar CSM Suikerfabriek

Villa Walburg uitgebreid: 1908 versus 2007

Column Erik Stekelenburg Integratie Integratie is gebaat bij barrières

Inhoud

Grillige envelope over Parijse showroom Citroën

Miralles cs integreren met bijna twee hectare spiegelglas

Het gevelstudiemodel Schüco E2

VMRG VisiOnAir: Jos Lichtenberg Bij de gratie van integratie

De gevel als visitekaartje

Kennis Centrum Gevelbouw Comforttechnologie in de gevelbouw 52 Juridische column

Branchenieuws VMRG Kwaliteitseisen en Adviezen 2008

Mozaïeken van scherven bij ROC in Nijmegen

Geïntegreerde zonwering ROC Almelo functioneel en comfortabel 64 Meerwaarde uit goede integratie

Geïntegreerde zonwering ROC Almelo functioneel en comfortabel 70 Gevelproduct Xpo: presentatiepagina’s voor bedrijven en producten

82- 93 december 2007

GB44_inhoud.indd 3

03-12-2007 15:55:42

Grillige

Een Traction Avant op de bovenste verdieping

GB44_Citroen.indd 4

december 2007

03-12-2007 15:02:30

vitrine

en glas van staal Autohuis Citroën

Het perceel aan de Avenue des Champs-Élysées nr. 42 is 11 m breed en 30 m diep. Citroën wilde zijn showroom vernieuwen. Architect Manuelle Gautrand zocht het programma in de hoogte. Niet door geijkte bouwlagen in een traditionele omhulling. Ze stalde auto’s als gebakjes op 8 draaitafels aan een 26 meter hoge boom. En wierp er als een voile een gefacetteerde vitrine overheen. Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Citroën Communication, Philippe Ruault, Manuelle Gautrand Architect

december 2007

GB44_Citroen.indd 5

03-12-2007 15:02:37

Graten en schubben

Jaren vijftig: de tijd van topmodel DS

De geschiedenis van Citroën aan de Avenue des Champs-Élysées loopt parallel aan de geschiedenis van de Champs-Élysées als stadsstraat. Van luxe flaneerboulevard voor de happy few begin twintigste eeuw tot Kalverstraat-achtig shoppinglint voor de man-van-destraat. Decennia terug in 1927 opende het progressieve Franse automerk een showroom aan de Avenue in een pand met een vooruitstrevend Art Deco ontwerp achter een dito gevel. Van 1984 tot 2004 werd een deel van het pand aan de fastfoodketen Hippo verhuurd. Citroën vond het in 2001 weer tijd om de oude functie nieuw leven in te blazen en schreef een prijsvraag uit. Gevraagd werd om een informatie- en communicatiecentrum dat het merk Citroën beleefbaar zou maken. Ook de concurrenten Renault, Peugeot en Toyota hebben eigentijdse experience centra aan de Champs-Élysées. De Parijse architecte Manuelle Gautrand (1961) werd in 2002 uit vijf kandidaten uitverkoren om het eerste volledig nieuwe gebouw aan de Avenue des Champs-Élysées sinds 1975 te realiseren.

Gebaksvitrine Werden de auto’s voorheen alleen op de begane grond getoond, nu worden ze over het hele gebouw verdeeld, van een DS op het kelderniveau -1 tot een tractionavant op de bovenste verdieping op +6. De auto’s worden getoond volgens het principe van een patisserie-etalage, de bekende staander met ronddraaiende gebaksplateaus. De plateaus zijn hier niet alleen rond vanwege het draaien, maar ook met het oog op het verkleinen van de visuele hinder door vloerranden. Ze zorgen er bovendien voor dat het toegestane vloeroppervlak niet wordt overschreden. Dat was zeker gebeurd als de niveaus gewoon als verdiepingsvloeren waren uitgevoerd. Nu loopt er rond de plateaus een trap. De trap dijt bij de plateaus van niveau 1 tot en met 6 uit tot een bordes ter grootte van maximaal een halve verdiepingsvloer. De onderzijde van de plateaus is spiegelend afgewerkt, niet in rechte vlakken maar net zo grillig als de gevel, wat voor een overvloed aan reflecties zorgt.

GB44_Citroen.indd 6

De gevel van de gebouwgrote vitrine loopt de eerste 7 meter loodrecht omhoog. Veel bescheidener van allure dan de buren. Die vertellen al op 3 meter hoogte wie ze zijn. Pas na 7 meter maakt Gautrand het merk leesbaar. De architect gebruikt daarvoor de kleuren rood en wit in een compositie op basis van de vertrouwde ‘dubbele chevron’ van het Citroën-logo, wat maakt dat het gebouw oogt als een gedeconstrueerde Citroën-grille. Het logo met de dubbele chevron is ooit afgeleid van pijltandwielen met hun V-vormig loopvlak, de eerste technologische doorbraak die Citroën lanceerde. Het patent op de pijltandwielen kocht André Citroën in 1900 tijdens een reis naar Polen. De gevel begint rustig met het logo, een dubbele visgraat. Groot, rood en ruimtelijk. En dan lijkt het hek van de dam. Er volgen naar boven toe zes gelijkvormige visgraten omgeven door rode vlakken die slechts onder een bepaalde hoek nog op visgraten lijken. Het geheel heeft de ruimtelijkheid van vouwpapier, origami. De rode vlakken maken steeds de bovenste twee facetten uit van ongeveer 20 piramiden die als schubben over de gevel lopen. Het piramidelandschap zet zich tot aan de top voort, alwaar twee piramiden alzijdig voor ventilatie kunnen worden geopend. Dan gaat het grillige net aan de andere kant weer naar beneden. Terwijl het dakgevelvlak een draaiing maakt, nog steeds in een ruitvormig vlechtwerk, maar nu zonder uitstekende piramides.

Carrosserie Alle draagconstructies, van de plateaus tot aan de vitrinegevel, zijn in staal uitgevoerd. De vitrine is als een carrosserie die losgekoppeld is van haar drager of chassis: horizontaal kunnen vitrine en stalen draagconstructie onafhankelijk van elkaar

december 2007

03-12-2007 15:02:44

De gebaksvitrine

Doorsnede

december 2007

GB44_Citroen.indd 7

03-12-2007 15:03:38

Prefab modules van maximaal 10,5 x 7,5 m vormen de envelope; de gearceerde elementen zijn ter plekke gemonteerd.

Het eerste volledig nieuwe gebouw aan de

Een zogeheten capuchon in de top van elke glaspiramide koppelt de glasplaten; opengewerkt aanzicht

GB44_Citroen.indd 8

december 2007

03-12-2007 15:05:27

De eerste 7 meter vlak, daarboven origami

sinds 1975 Avenue des Champs-Élysées bewegen. 52 speciale glijverbindingen zorgen ervoor dat de stalen draagconstructie door de vitrinegevel alleen vertikaal wordt belast. Alleen op maaiveldhoogte, zowel in de voorgevel als in de achtergevel, zit de vitrine vast. De vitrine is stijf van zichzelf. Dat stelt hoge eisen aan de verbindingen in het werk. Bovenin profiteert de stijfheid van de vitrine van de gewelfwerking. De draagconstructie van de vitrine is verdeeld in prefab modules van maximaal 10,5 x 7,5 m. De modules werden op de bouwplaats aan elkaar geschroefd of gelast. Schroefverbindingen komen alleen aan de voorgevel voor, aan de achtergevel zijn de modules gelast.

Capuchon Het dominante patroon van de glasvlakken in de schil is ruitvormig. De kozijnen bestaan uit ribben van samengestelde staalprofielen. Aan de voorzijde komen de grootste ruiten voor die de basis vormen voor de piramides. Voor de kozijnbenen van de piramides waren stalen ribben uit den boze, want de piramides moesten van de architect filigraan ogen, profielloos, kaderloos beglaasd zijn. Aan de stabiliteit van de enveloppe hoeven de glazen piramides niet bij te dragen noch krijgen ze spanningen uit de enveloppe te verwerken. De benen of roeden van de glaspiramiden bestaan uit versterkt plaatstaal die in de zijkanten van het dubbel glas en in het randprofiel of afstandhouder zijn ingelaten. Deze constructie is uitgebreid getest, ook op windzuiging. De plaatstalen roeden vervullen hierin een essentiële rol. Een zogeheten capuchon in de top van elke glaspiramide koppelt de glasplaten. Maar de glasplaten zijn ook los te schroeven voor glasreparatie. Wel maar met één tegelijk, door de statische overbepaaldheid van de constructie loopt de stabiliteit van de vitrine dan geen gevaar.

Armatuur De rode glasvlakken krijgen hun kleur door lamineren van de gelaagde binnenruiten met een felrode PVB-folie. Op de Avenue des Champs-Élysées geldt wel een streng kleurregime. De chevrons mochten daarom niet te rood worden. Dit is opgelost door het gebruik van glasruiten van KAPIPANE van fabrikant Okalux, een speciaal opalescente glazen sandwich. KAPIPANE is ontwikkeld als beter isolerend dubbelglas waarvan de spouw gevuld is met kunststof buisjes haaks op de 2 glasvlakken. Het functioneert als een trombemuur op microschaal. De kunststof buisjes zorgen niet alleen voor betere isolatie ze breken het licht ook anders. Buiten is daardoor de felrode PVB-folie alleen haaks op de glasgevel goed waar te nemen. Een dergelijk perspectief is alleen weggelegd voor de vogels. Overdag glanst het gevelglas rood zacht en heeft de vitrine een monumentale uitstraling. Maar als het donker is en binnen de lichten aangaan, wordt de vitrine een armatuur en tettert het rood over de Champs-Élysées. Bron: Gebäudehülle aus Stahl und Glas. Das neue Citroen-Ausstellungszentrum in Paris. Stahlbau Jg.:75, Nr. 6, 2006, seite 409-414. Feldmann, Markus; Pilsl, Mascha; Baitinger, Martin; Gesella, Heiko;

De rode vlakken maken steeds de bovenste twee facetten uit van ongeveer 20 piramiden

december 2007

GB44_Citroen.indd 9

03-12-2007 15:07:37

Showroom in 1927

GB44_Citroen.indd 10

december 2007

03-12-2007 15:08:20

Als het donker is wordt de vitrine een armatuur en tettert het rood over de Champs-Ă&#x2030;lysĂŠes

december 2007

GB44_Citroen.indd 11

03-12-2007 15:08:27

Nffen\ej\e q`ae m\imlc[

DXo`dXXc fg\e \e fgk`dXXc [`Z_k

D\\i c`Z_k \e il`dk\ FeY\^i\ej[\ df^\c`ab_\[\e d\k mflnnXe[\e

?\k lck`\d\ ^\mf\c mXe mi`a_\`[

D\\i nffeZfd]fik JfcXiclo `j Xc d\\i [Xe knèk`^ aXXi ^\jg\Z`Xc`j\\i[ è [\ fekn`bb\cè^ \e gif[lZk`\ mXe mflnnXe[\e% Mffi `\[\i gifa\Zk _\\]k JfcXiclo \\e gXjj\e[\ fgcfjjè^ d\k mflnnXe[\e f] YXcbfeY\^cXqè^% Mffi d\\i c`Z_k \e il`dk\ è qfn\c e`\lnYfln Xcj i\efmXk`\gifa\Zk\e% 8cc\ JfcXiclo gif[lZk\e mfc[f\e XXe [\ _ff^jk\ \`j\e fg _\k ^\Y`\[ mXe nè[$ \e nXk\i[`Z_k_\`[# ZfejkilZk`\# `jfcXk`\ \e m\`c`^_\`[%

JfcXiclo E\[\icXe[# GfjkYlj ,*# .++' 89 E`am\i[Xc# K ',+/ -*(*)*# `e]f7jfcXiclo%ec# nnn%jfcXiclo%ec

^cXjj `e dfk`fe

GB44_Ads.indd 12

03-12-2007 14:12:09

Totale garantie, totale bescherming tot 30 jaar! De bouwwereld is de laatste jaren volop in beweging geweest. Niet alleen de functionaliteit van een gebouw staat centraal, maar ook uitstraling, energiegebruik, veiligheid, brandwerendheid, kostenreductie en duurzaamheid zijn tegenwoordig erg belangrijk. Veel producenten geven alleen productgarantie in specifieke toepassingsgebieden. Kingspan kan u de zekerheid bieden over het gehele productgamma volgens de geldende normering. In ĂŠĂŠn overzichtelijk pakket dekt Kingspan met de introductie van TOTAL PANEL GUARANTEE de meest belangrijke prestaties voor geĂŻsoleerde daken gevelsystemen tot meer dan 30 jaar.

Het pakket biedt architecten, aannemers en installateurs de mogelijkheid om u het hele bouwproces met raad en daad bij te laten staan. Indien nodig, kunt u ondersteuning van onze Field Service Engineer tijdens de bouw krijgen. Tevens stellen wij technische detailleringen, advies over brandveiligheid, thermische isolatie en duurzaamheid ter beschikking.

â&#x20AC;˘ 25 jaar garantie op de structurele integriteit van het paneel. â&#x20AC;˘ 25 jaar garantie op de thermische isolatie en geproduceerd conform de Europese EPBD energierichtlijnen. â&#x20AC;˘ De duurzaamheid van het paneel en de coating wordt tot 30 jaar gegarandeerd. Kingspan B.V. â&#x20AC;˘ Voorenswei 1 â&#x20AC;˘ Postbus 13 6669 ZG Dodewaard A TNO company

GB44_Ads.indd 13

Tel. (0488) 417 417 â&#x20AC;˘ Fax (0488) 417 400 Email: info@kingspan.nl â&#x20AC;˘ www.kingspan.nl

03-12-2007 14:12:10

‘Een goed architect is ook een goed bouwtechnicus’

Fons Verheijen: ‘Nadenken over het maken, kan een inspiratiebron zijn om betere architectuur te maken.’

GB44_Fons.indd 14

december 2007

03-12-2007 13:51:44

Architectuur, constructie en installaties laten integreren. In de oratie uit 2002 van Prof. Ir. Fons Verheijen ‘Het schijnbaar onmogelijke, omgaan met de twijfel’ stond het centraal. Wat is er terecht gekomen van die ambitie? Nu bijna een einde gekomen is aan zijn periode aan de TU Delft als hoogleraar Bouwconstructieve Integratie en Coördinatie / Architectural Engineering is het voor Fons Verheijen tijd om terug te blikken. Van het belang van de architectentitel tot en met het ontwikkelen van een woning van karton. Tekst: Wiebe Voortwist Beeld: Ries van Wendel de Joode, Gietbouwcentrum

Je tijdens de studie architectuur specialiseren tot bouwtechnoloog? Het kan tegenwoordig aan de TU Delft. Opgetogen meldt Prof. Ir. Fons Verheijen dat het er eindelijk door is. De titel architect ligt nu ook in het verschiet voor wie binnen de studierichting Bouwtechnologie de specialisatie Architectural Engineering kiest. Daarin ziet Verheijen beloond wat hij altijd heeft bepleit. ‘Een goed architect moet ook een goed bouwtechnicus zijn.’

Je zag het bij Koolhaas met zijn grote gebaren waaronder de details leden.’ Verheijen pakt MARK magazine erbij en laat wat renderings zien.‘Die dingen zien er technisch uit, maar klopt het beeld met de werkelijkheid? Het kan toch niet zo zijn dat de architect die dit plaatje heeft getekend, nu al helemaal weet hoe het in elkaar zit?’ En bescheiden: ‘Nadenken over het maken, kan een inspiratiebron zijn om betere architectuur te maken.’

Renderings

Geen vrienden

‘Voorheen kregen alleen afgestudeerden binnen de afdeling architectuur de architectentitel. Vaak heerst op de Delftse architectuurafdeling de mentaliteit: techniek laat je gewoon door anderen maken, je hoeft alleen na te denken over de culturele waarde van de architectuur.’ Ulrich Knaack de huidige hoogleraar Design of Constructions stelt zelfs dat architecten geen verstand van bouwtechniek hoeven te hebben, als ze maar de juiste mensen om zich heen weten te verzamelen, die wel technische kennis hebben. Bijna diametraal tegenovergesteld aan de visie van Verheijen. Verheijen geeft toe dat het soms wel een richtingenstrijd lijkt, maar dat is eigen aan een universiteit waar alle denkrichtingen aan bod moeten komen. ‘Ik vind dat we moeten tegengaan dat steeds vaker de intern ontworpen architectonische concepten extern buiten het architectenbureau worden uitgewerkt. Dat na het voorlopig ontwerp voor het definitieve ontwerp een Bureau Bouwkunde komt opdraven. Een ontwerp rijpt dan niet meer. Vooral jonge architecten laten het zelf detailleren liggen. Knaack faciliteert die tendens. Ik strijd voor de andere denkwijze. De verantwoordelijkheid en coördinatie moeten ook niet bij de uitvoerende partij komen te liggen, dat kan die helemaal niet. Een Bureau Bouwkunde kan dat weliswaar wel, maar ook dat lijkt me geen goede ontwikkeling. Als een concept extern wordt uitgewerkt, verandert het plan namelijk niet meer. Terwijl het juist gaat om de wisselwerking tussen het architectonische concept en de uitwerking. Een goed ontwerpproces bestaat uit loops. Alleen zo krijgt een plan meer diepgang, wordt het architectonische concept sterker en krijg je gepokte en gemazelde details. Anders blijft het gebouwde resultaat zo dun als het getekende plaatje. Het gerealiseerde eindbeeld is een resultaat, niet het doel.

Hoezeer de architect zich ook rekenschap geeft van de manier waarop het gebouw uitgevoerd moet worden, een integraal ontwerpproces vol lussen neemt meer tijd in beslag. Daar zit de gemiddelde aannemer toch niet op te wachten? Verheijen: ‘Maar we zijn ook geen vrienden! In die zin geloof ik niet in integratie met de uitvoerende partij. Aannemers willen graag tijdens het ontwerpproces al aan tafel zitten. Als vrienden, als team. Maar de aannemer staat aan de andere kant van de rode lijn. We hebben totaal verschillende belangen. Architect en opdrachtgever willen zo veel mogelijk gebouw voor zo weinig mogelijk geld. En de aannemer wil zo weinig mogelijk gebouw voor zo veel mogelijk geld. Dan kun je niet als vrienden met elkaar aan tafel schuiven onder het motto doordat we samenwerken, komt er altijd wel wat goeds uit. Dat is onzin. In de praktijk werken bouwteams niet. Het werkt totdat de prijs ter tafel komt, die blijkt meestal veel te hoog. Bij de woontoren Het Strijkijzer in Den Haag is in bouwteam begonnen, totdat de prijs op tafel kwam, toen kon de aannemer alsnog gaan en is het project gewoon aanbesteed. We willen wel samen met de uitvoerders aan tafel schuiven, maar wees dan duidelijk over ieders belang. En dan begint het spel, met een dikke streep over de tafel. Daar zitten zij en hier zitten wij.’

Massa Wat vindt Verheijen van het SurPlus-concept, een idee voor de betongietbouw van Koopmans Bouwgroep dat onlangs in het nieuws kwam? Net als bij InfraPlus-vloeren wordt bij de SurPlus-bouwmethode de aanleg van de installaties los gehouden van de constructie. De scheiding is zelfs nog sterker: de constructie in betongietbouw en de aanleg van de installatieleidingen hebben ieder hun eigen do-

december 2007

GB44_Fons.indd 15

03-12-2007 13:51:44

Kartonnen noodwoning

Van trottoir naar gevel? Om honingraatkarton geschikt te maken voor stoeptegels wordt het karton ingepakt met Grancrete, Een mede door Robert Barnstone aan de TUD geïntroduceerd keramisch materiaal. Het is tweemaal sterker dan in lucht drogend beton. Er zitten veel fosfaten in. Kees van Kranenburg van de afdeling Bouwtechnologie van de TU Delft: ‘We hebben in Nederland een enorm mestoverschot. Dat bestaat vooral uit fosfaten. We maken van dat laagwaardige afvalmateriaal van mest een hoogwaardig bouwmateriaal. Aan het eind van

de gebruikscyclus kun je die tegels vermalen en weer in de grond stoppen als kunstmest.’ Het is de bedoeling om de potentie voor gevelpanelen te onderzoeken. Door de vrije vormen die met honingraatkarton zijn te maken opent dit ongekende perspectieven. Grancrete kan met de spuit worden aangebracht. Eind november presenteert de TU een kartonnen noodwoning die met Grancrete wordt bespoten. De kartonnen noodwoning kan beschouwd worden als het antwoord van TU Delft op een nieuw verschijnsel: klimaatvluchtelingen.

Honingraatkarton met Grancrete topping

GB44_Fons.indd 16

december 2007

03-12-2007 13:51:49

Surplus-concept: leidingen liggen boven de constructieve vloer

mein. Bovenop de constructieve betonvloer komen de installatieleidingen in een aparte vloerlaag die aangestort wordt met schuimbeton. Reden: het scheiden van de bezigheden aan draagconstructie van het gebouw en het werk aan de installatie zorgt ervoor dat in een veel later stadium nog tot een specifieke indeling van de woningen kan worden besloten. Dat maakt in een laat stadium nog de verkoop van gepersonaliseerde plattegronden mogelijk. Deze bouwmethode komt ook tegemoet aan hoge geluidseisen, de reden waarom InfraPlus-vloeren in de praktijk overigens vaak alsnog worden aangestort. Verheijen is echter niet te spreken over deze manier van integreren van architec-

ningen mogelijk. Hogere diktes op zich zijn geen probleem. Dik zou zelfs weer in de mode kunnen raken. Dan krijg je een architectuurtrend met dikke muren en diepe neggen. En dan zul je zien dat ze voor dat beeld diepe neggen gaan maken met dunne muren. We hebben hier in Nederland zand en aarde in overvloed, misschien moeten we dat weer gaan gebruiken voor het maken van muren. Het slimste bouwmateriaal is wat je ter plekke vindt. Parijs is ten slotte opgebouwd uit de gele zandsteen uit de omgeving. Karton zou ook naadloos in de trend kunnen passen van het gebruiken van grotere hoeveelheden materiaal dat op zich wel duurzaam is. Karton is goedkoop, licht

Een goed ontwerpproces bestaat uit loops tuur, constructie en installaties: ‘We zouden niets hoeven te tekenen en alles in het werk kunnen oplossen. Maar we tekenen juist om dingen voor te zijn. Instorten moet je niet willen vanwege het afval dat latere veranderingen met zich mee zullen brengen, neem dan zand. Misschien lijkt instorten nu efficiënt, maar integratie gaat ook over tijd: over 50 jaar zal het zeer efficiënt blijken te zijn, als ik die leiding niet ingestort had met schuimbeton. Bij het Groothandelsgebouw profiteert men nu nog van dergelijke voorzieningen. Mocht men toch de indelingsvrijheid van SurPlus-vloeren willen, maak dan gewoon een computervloer van 10 cm hoog op de constructieve en geluidwerende vloer. Dan maar de hoogte in. Een minimale vloerhoogte is nooit een esthetische eis geweest maar een kwestie van besparing. In de jaren dertig betekende optimalisatie van de uitvoering de combinatie van weinig materiaal en veel arbeid. Nu optimaliseer je met combinaties van veel materiaal en weinig arbeid. Veel materiaal kun je ook lezen als meer constructiehoogte. Het komt de geluidsisolatie ten goede en er zijn ook nog eens grotere overspan-

en eindeloos aan te maken uit productiebossen. Zo kun je er schaamteloos veel van gebruiken. Maar het is ook een a-typisch bouwmateriaal, het kruipt en heeft een probleem met puntbelastingen. Wij onderzoeken wat we ermee kunnen. Voor de uitgesproken nadelen van karton, zoals de gevoeligheid voor vocht en vuur moest er alleen een oplossing komen. Nu al testen we kartonnen trottoirtegels gemaakt met een omhulsel van Grancrete, beton gemaakt uit landbouwmest. Later dit jaar presenteren we een complete noodwoning van karton.’ En dan die architectentitel die voortaan ook bereikbaar is voor studenten die architectuur benaderen vanuit de bouwtechnologie, vanuit het maken. Zal dat niet uitmonden in bouwkundige ingenieurs die alleen een leuke gesprekspartner van de eigenlijke architect mogen zijn? Verheijen is daar heel stellig over; ‘Nee, dat worden de echte architecten. Hier gebeurt wat. Het is een strijd geweest en dit is het hoogtepunt. En op het hoogtepunt moet je stoppen.’ Theatraal maakt hij een gebaar van finito, einde: ‘Nu ben ik klaar.’

december 2007

GB44_Fons.indd 17

03-12-2007 13:51:50

De langste jeugdherberg

GB44_KDF.indd 18

december 2007

03-12-2007 13:14:25

Tekst: Drs. Edo Beerda Beeld: Ries Wendel de Joode, Atelier Kempe Thill

KdF Seebad Prora - Duitsland

ter wereld De nazi’s hadden het ontworpen als een vakantiekolonie aan de Oostzee voor arbeiders, maar pas zeventig jaar later krijgt het ‘KdF Seebad Prora’ die functie. Volgens een plan van het Rotterdamse architectenbureau Atelier Kempe Thill wordt in het vier kilometer lange bouwwerk de langste jeugdherberg ter wereld geïntegreerd.

Pakweg twintigduizend arbeiders hadden gelijktijdig in de kolos op het eiland Rügen vakantie kunnen vieren. Behalve eindeloze rijen tweepersoonskamers (5 bij 2,5 meter) achter een strakke, repeterende gevel, zou Seebad Prora twee golfslagbaden, een theater en een megabioscoop krijgen. Langs het water van de Oostzee moest een wandelpromenade komen met wapperende hakenkruisvlaggen en afmeerplaatsen voor cruiseschepen. Het idee achter de organisatie ‘Kraft durch Freude’, de opdrachtgever voor de bouw, was dat het Duitse volk sterk zou blijven wanneer het geregeld een verzetje kreeg. Een doorbetaalde vakantie voor iedereen was een van de sociale vernieuwingen waaraan de Nazi’s hun populariteit hadden te danken. Maar voordat de eerste arbeiders van het Derde Rijk er konden uitrusten, brak de oorlog uit. Geld voor prestigieuze bouwprojecten was er niet meer en de bouw, waaraan 2300 arbeiders werkten, viel stil. Van de acht bouwblokken waaruit het recreatiecomplex zou worden opgebouwd zijn er nu nog vijf te bekennen. Aan eentje werd nooit begonnen, een andere

nooit voltooid en een derde werd door het Rode Leger opgeblazen aan het eind van de oorlog. Russische militairen stouwden een treinwagon aan dynamiet het gebouw in. De explosie die volgde deed vrijwel alle ramen in het naburige stadje Binz springen, maar de monolithische betonconstructie stond nog voor een groot deel overeind. Het complex werd in de DDR-tijd gebruikt

André Kempe: ‘Het is een draak die je pas leert kennen wanneer je hem bij de kop aanpakt.’

door de Nationale Volksarmee, die er het een en ander aan verbouwde. Nu het sinds een jaar of tien de monumentenstatus heeft, is het vooral de vraag welke functie de kolos moet krijgen. Het idee van het Duitse Jugendherbergswerk om in een van de bouwblokken een jeugdherberg van 15.000 m2 te realiseren met zevenhonderd bedden, geldt als een pilotproject.

december 2007

GB44_KDF.indd 19

03-12-2007 13:14:29

‘Het complex is eigenlijk helemaal niet zo nazi-achtig.’ Wandkisten ‘Je staat bij een renovatieopgave altijd voor de keuze om ofwel bewust het contrast te zoeken of juist de harmonie’, zegt architect André Kempe. ‘Dit bouwwerk is zo groot en zo uitgesproken dat een contrast onvermijdelijk zou leiden tot een collage. Wij hebben de prijsvraag dan ook gewonnen met een ontwerp dat synthese en integratie als uitgangspunt heeft.’ Het komt erop neer dat het gebouw in belangrijke mate het uiterlijk gaat krijgen dat architect Clemens Klotz destijds in gedachten had. Met behoud van zoveel mogelijk bestaande elementen. Het complex is grotendeels opgetrokken als een tunnelconstructie, met dragende langsgevels van beton die zijn opgezet met wandkis-

ten. Het gevelmetselwerk met kilometerslange rijen raampjes gebeurde voornamelijk volgens plan, maar bij de afbouw in de DDR-tijd werden ook de entreegebouwen die een transparante opzet hadden moeten krijgen dichtgemetseld. ‘Door deze Liegehalle weer open te maken, komt de mooie, iele betonconstructie weer in beeld’, vertelt Kempe. ‘Dat is een heel krachtig element, dat de monotonie van de huidige opzet

doorbreekt. Het past ook bij de klassiek moderne opbouw van het complex, het complex is eigenlijk helemaal niet zo nazi-achtig.’ Het entreegebouw krijgt in de toekomstige opzet congres- en vergaderruimtes. Ook de volledige dichtgemetselde begane grond, waarin veel utiliteitsfuncties waren opgenomen, wil Atelier Kempe Thill openen. Volgens het plan van het Rotterdamse bureau komen hier eet- en evenementenzalen en foyers.

Draak Qua exploitatie is hergebruik van het extreem inefficiënt opgezette gebouw lastig. Op de verdiepingen zijn bijvoorbeeld gangen te vinden die zo lang zijn, dat het einde nauwelijks te zien is. Erlangs liggen de kleine kamertjes, waarin alle elementaire infrastructuur als waterleiding en elektriciteit

Luchtopname van de kustlijn bij Seebad Prora

Verticale doorsnede

GB44_KDF.indd 20

december 2007

03-12-2007 13:14:36

Op de verdiepingen zijn gangen te vinden die zo lang zijn, dat het einde nauwelijks te zien is.

ontbrekend of verouderd is. Gebruik van gemeenschappelijke badruimtes in de zijbeuken heeft de opdrachtgever afgewezen, omdat dat niet voldoet aan hedendaagse normen voor jeugdherbergen. Maar het installeren van privé-badkamers in iedere kamer en creëren van nieuwe leidingschachten door de zes verdiepingen heen maakt het project kostentechnisch buitengewoon lastig. Daar komt bij dat in de jaren dertig niet minder dan zes verschillende aannemers aan het complex bouwden. Ze blijken allemaal op hun eigen manier te zijn omgegaan met de volstrekt nieuwe opgave van grootschalige betonbouw. ‘Oppervlakkig gezien lijkt het een rationeel geheel, maar dat is het absoluut niet. Op onverwachte plaatsen staan zomaar stabiliteitswanden, de stramienmaat verspringt per verdieping, de overspanningen zijn veelal klein – men dacht nog in hout – en op sommige plaatsen is beton zomaar vervangen door baksteen of hout’

Impressie

somt Kempe op. ‘Het is een draak die je pas leert kennen wanneer je hem bij de kop aanpakt.’ Het voorlopige ontwerp is af, maar voor het schrijven van een waterdicht bestek houdt Kempe zijn hart vast.

Dilataties De aanpak van de gevels zal hoe dan ook een sleutelrol spelen in het renovatieproject.

Kempe: ‘Doordat het gebouw maximaal 8 meter diep is, met een 2 meter brede gang, heb je 80 procent meer geveloppervlak dan gebruikelijk bij een hotel.’ Kempe denkt dat zeker een derde van het budget van ongeveer 13 miljoen euro naar de gevel zal gaan. Een laag van 12 centimeter Rockwool moet zorgen voor betere isolering. Daarop komt een nieuwe pleisterlaag. Aluminium tuimelramen worden daar strak in gezet. Kempe: ‘Dat geeft die doodshoofdachtige gevel iets lichtvoetigs en levendigs.’ Omdat de gevel door deze ingreep een stuk naar buiten komt, moet de overstekende dakrand worden opgelengd en de regenwaterafvoer aangepast. De prachtige gangen, die nu bezaaid liggen met puin en afval, kunnen behouden blijven, op voorwaarde dat op de dilataties deuren komen die bij brand automatisch sluiten. Hoewel de financiering nog niet helemaal rond is, gaat Kempe ervan uit dat de bouw in 2009 van start kan gaan.

december 2007

GB44_KDF.indd 21

03-12-2007 13:14:42

06-02-2007

13:52

Pagina 1

A RCHITECTS - A LDINGER & A LDINGER - S TUTGART

adv natura_GEVELBOUW_NL:210x297 advertentie natura NL

GB44_Ads.indd 22

In samenwerking met gerenommeerde

het resultaat onder de naam NATURA

Europese architecten heeft Eternit een

Premium Collection. Een nieuwe

prestigieuze collectie gevelbekleding

collectie door en door in de massa

ontwikkeld. U kunt kennismaken met

gekleurde platen.

03-12-2007 14:12:30

8191

NU OOK ALUMINIUM COMPOSIET MATERIAAL Bel voor informatie 0297 - 513 636

GEREALISEERD MET ALUMINIUM PLATEN UIT VOORRAAD

OPLOSSINGEN WAAR U UW CREATIVITEIT IN KWIJT KUNT Tussen schets en eindresultaat zit een wereld aan mogelijkheden. Dat is het werkterrein van Comhan. Met ons indrukwekkende leveringsprogramma standaard profielen en (composiet) platen van aluminium, geven we uw ideeën vorm. Ook als het om maatwerk gaat. Inspirerende toepassingen voor architecten, bewezen producten voor interieurbouw en constructiewerk. Kijk snel op www.comhan.com

Snel en stipt op tijd geleverd Kijk voor meer informatie op www.comhan.nl of bel met +31 (0)297 513 636 - Comhan Holland BV • Johan Enschedeweg 11 • 1422 DR Uithoorn

8191-703 COMHAN_Gevelbouw_210X291 1 GB44_Ads.indd 23

30-11-2007 09:42:54 03-12-2007 14:12:30

■

Rabat & Plank uitvoering

■

Mooie uitstraling

■

Brandwerend klasse A2

■

Hoge duurzaanheid

■

Duurzame oppervlakte

DuraClad ,

ontbrandbare gevelbekleding van vezelcement

afwerking ■

Milieuvriendelijk

■

Recylebaar

■

eenvoudige montage

■

"werkt" bijna niet

■

Ongevoelig voor vocht en ongedierte KOMO attest-met-product-

■

certificaat: K40976 ■

10 jaar Garantie

■

Vele kleuren mogelijk

made by

Ga naar www.frontsandfronts.nl voor meer informatie.

06313_Adv_DuraClad_190_130.indd 1

23-08-2007 11:06:38

Stichting Kwaliteit Gevelbouw skg is lid van eota voor het opstellen van de eta voor de ce-markering.

Tegen inbraak een klasse voor ramen en deuren volgens nen 5096:

Voor de kwaliteit van beglazing en hang-en sluitwerk een ster-aanduiding volgens nen 5089:

SKG �

standaard

�

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheid van metalen- en kunststof gevelelementen � inbraakwerendheid van metalen en kunststof gevelelementen � inbraakwerende eigenschappen van hangen sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

zwaar

skg is notified body voor: � de ce-markering � de afgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor alle hierboven genoemde producten in de gevelbouw (nb-nr.: 0960)

SKG

Wageningen, 2007

SKG �

skg is erkende attestering- en certificatieinstelling voor de afgifte van het komo (attest-met-) Productcertificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunststof ramen deuren en puien, � hangen sluitwerk � branddeuren � ventilatieroosters � veiligheidsbeglazing en structureel gelijmde beglazing � metalen gevelbekleding systemen en panelen � lijmen voor panelen � e.a.

bezoekadres Nieuwe Kanaal 9-f 6709 PA Wageningen postadres postbus 362 6700 AJ Wageningen t 0317 - 421 720 f 0317 - 421 677 e info@skg.nl i www.skg.nl

skg is partner van skh en shr in cb&v.

skg is voor attestering en certificering van producten en voor managementsystemen volgens iso 9001 en vca erkende ci.

Kwaliteitsramen Fabrikant ramenstad Certificaatnr SKG’05.aaa.bb.cc

2 SKG

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skg het komo keurmerk. De kwaliteit van inbraakwerende ramen en deuren herkent u aan de klasseaanduiding volgens nen 5096. komo is maatgevend voor de bouw.

extra zwaar

GB44_Ads.indd 24

december 2007

03-12-2007 14:12:40

Beyond your imagination... Ongekende ontwerpvrijheid door verlijmen van gevelplaten

StoneMate, solid as a rock!

MetalMate, as strong as steel!

GlassMate, as clear as glass!

LijmTec, simply the best!

Kuiper 9a • 5521 DG Eersel • T (0497) 530 790 • F (0497) 530 350 • www.tweha.nl

GB44_Ads.indd 25

03-12-2007 14:12:40

Automatisch gestuurde dubbele gevel

voor kantoor p Aan de rand van de stad Breda gaan twee paviljoenachtige kantoorgebouwen op in de omgeving. Zakelijk naar de stad gericht en open naar het groen. Het resultaat van een door Architecten HMV in gang gezet ontwerpproces, waar Sch端co, de producent van intelligente gevels en zonweringen op een inventieve manier is ingesprongen.

Van top tot teen van glas, daarom achter een scherm van lamellen

GB44_Breda.indd 26

december 2007

03-12-2007 13:36:56

Architecten HMV had meer dan gemiddeld belang bij een geslaagd project, want in een van de twee gebouwen kwam het nieuwe onderkomen van het bureau. Architect Gerhard Vermeulen: ‘De paviljoens zijn echt op de situatie ontworpen, aan

People and Facts Ontwerp | Architecten HMV, Haverman van den Meiracker Vermeulen, Breda; Gevelontwerp in samenwerking met Schüco Nederland, Mijdrecht Tekst: Arjan Stadhouders Beeld: Fotografie Sonnega

r paviljoens de rand van de stad, vlak bij het Mastbos. Alle gevels, behalve de noordgevel en een zijwand naast de hoofdentree, zijn daarom zo open mogelijk gehouden, met een flinke glasgevel.’ Maar met zoveel glas werd een goede zonwering noodzakelijk. De samenwerking met Schüco heeft geresulteerd in een dubbele gevel, een combinatie van een glazen vliesgevel met daarvoor op enige afstand een gevel van aluminium lamellen. Vermeulen: ‘Voor ons was het nieuw, maar ook voor Schüco was het een pilot-project. Ze hebben hier een nieuwe besturingstechnologie toegepast, die nog niet eerder op deze manier in Nederland was gebruikt.’

Hoofdentree

Automatisch Op ooghoogte bestaat er een iets grotere verticale afstand tussen de lamellen dan ter hoogte van de borstweringen, zodat je goed naar buiten kunt kijken. Deze lamellen staan niet vast, maar zijn regelbaar: de lamellen reageren op de lichtsterkte buiten, zodat ze precies de juiste hoeveelheid licht binnenlaten als gewenst en plezierig is. Vermeulen: ‘De regulering is helemaal voorgeprogrammeerd, het is een automatisch systeem. Bij een lagere zonnestand, zoals in de winter, staan ze niet helemaal open, maar naarmate de dag vordert, gaan ze steeds verder open.’ De oranjebruine kleur voor de vaste lamellen is gekozen vanwege de warme uitstraling als tegenwicht voor de koele za-

Geveldoorsnede

kelijke grijstinten in de rest van het gebouw. De antracietkleur van de grote draaibare lamellen op ooghoogte bevordert de doorkijk, je hebt hierdoor een rustiger beeld naar buiten zonder hinderlijke reflecties.

Zwevend De constructie van de lamellengevel bestaat uit een rondgaand kader van UNP-profielen die langs maaiveld en dakrand goed in het zicht blijven. Zo lijken de paviljoens boven de

grond te zweven. Alleen op de hoeken van de lamellengevel zijn geen staanders aangebracht. Vermeulen: ‘We wilden op die plaats het open zicht op de omgeving vrij houden. Samen met Schüco hebben we daar een detail voor bedacht dat niet standaard in het zonweringssysteem zat.’ De lamellen zijn er in verstek gezaagd en vast met elkaar verbonden. Een spankabel gaat er van boven naar beneden dwars doorheen, om ze op de

december 2007

GB44_Breda.indd 27

03-12-2007 13:37:02

;d[h]_[ X[ifWh[d [d ;d[h]_[ m_dd[d :[ m[h[bZ l[hWdZ[hj$ =hedZije\\[d mehZ[d iY^WWhi[h" Z[ [d[h]_[fh_`p[d ij_`][d$ :[ [d[h]_[XWbWdi lWd [[d ][Xekm mehZj ij[[Zi X[bWd]h_`a[h$ IY^ Ye X_[Zj ^_[hleeh _ddelW# j_[l[ efbeii_d][d c[j ^[j j^[cW ;d[h]o 1 [d[h]_[ X[ifWh[d [d [d[h]_[ m_dd[d c[j Z[ ^ee]ij[ [_i[d WWd WkjecWj_i[h_d]" l[_b_]^[_Z [d Z[i_]d$ IY^ Ye D[Z[hbWdZ 8L mmm$iY^k[Ye$db

>[j WZh[i leeh aep_`d[d [d pedd[#[d[h]_[

SCHUCO-H0244_adve_210x297_gevelb1 1 GB44_Ads.indd 28

07-11-2007 16:08:28 03-12-2007 14:13:10

juiste verticale afstand te houden. Hiermee wordt voorkomen dat ze ten opzichte van elkaar gaan wisselen en bewegen. De roostervloer tussen de gevels kon op een zeer simpele manier gerealiseerd worden, omdat op dit niveau de lamellengevel afgesteund moest worden naar de achterliggende constructie. Het voordeel van dit bordes is dat zonder hulpmiddelen met een simpele huishoudtrap en een emmertje sop de ramen gelapt kunnen worden en dat op een eenvoudige manier de lampen, die als buitenverlichting in het plafond van de tussenzone opgenomen zijn, kunnen worden vervangen.

Nachtventilatie

Tussen lamellen en glas

De glazen vliesgevel zelf is ook bijzonder. Hier zijn elektrisch bedienbare TipTronic-ramen van Schüco in verwerkt, waarmee de ruimte ook weer volautomatisch geventileerd kan worden. Vermeulen: ‘Het grootste probleem van kantooromgevingen is om ’s zomers de warmte buiten te houden en de interne warmteproductie af te voeren. Deze TipTronic-ramen gaan ’s nachts, als de sensoren meten dat de buitentemperatuur lager is dan binnen, automatisch op een ventilatiestand. De lamellen in de lamellengevel sluiten zich, de ramen gaan open en het gebouw wordt gekoeld door

de luchtstromen. Je begint ’s morgens je kantoordag in een aangenaam koele werkruimte.’

De lamellen reageren op de lichtsterkte buiten

De vaste lamellen zijn oranjebruin, de beweegbare zwart

december 2007

GB44_Breda.indd 29

03-12-2007 13:37:32

Renovation-inAluminium-Award voor Sorba en Soeters Van Eldonk Met de sluiting van de CSM suikerfabriek in Halfweg kwam een gebied van tien hectare vrij. Het ambitieuze herontwikkelingsplan spaart het grootste deel van de oude industriële gebouwen. Als eerste kregen de hoge suikersilo’s een nieuwe aansprekende gevel van aluminium en fungeren voortaan als beeldmerk voor het gebied. Het voormalige CSM-terrein is vanwege de strategische ligging tussen Amsterdam en Haarlem aantrekkelijk voor herontwikkeling. Een aanvliegroute van Schiphol die dwars over het terrein loopt, maakt wonen echter uitgesloten. De plannen voor Sugar City richten zich dan ook op een aantrekkelijke mix van leisure met megabioscoop en casino, sport, waaronder een jachthaven, kantoren, een hotel, horeca, detailhandel en cultuur. De historische industriële bebouwing verandert van industrieel erfgoed in entertainmentindustrie. Het gemeenlandshuis Swanenburgh (1645), het Melassegebouw worden gerestaureerd. De kalkoven wordt een monument van het industriële verleden. En in het aardige havenhuisje gaat weer een echte havenmeester zetelen. Ontwikkelaar Cobraspen Vastgoed is vanaf 2000 bezig met de ontwikkeling van het terrein dat eigendom is van Sugar City Investment. In elk raamkader is een drie-kleurige led opgenomen voor feestelijke aanlichting van de gevels

GB44_CSM.indd 30

december 2007

03-12-2007 13:49:40

Icoon

Aluminium Award

Als eerste kwamen de twee 50 meter hoge suikersilo’s aan de beurt. Ze werden verbouwd tot bedrijfs- en kantoortorens met een totaal bvo van 16.000 m2. Constructief bestaan de silo’s uit een betonnen buiten- en binnenring van verschillende diameter die een rondlopende tussenruimte van circa 5,4 meter diep overlaten. Een ideale dieptemaat om te verhuren als kantoren. Heel mooi vonden de architecten ook de smalle betonnen versteviging of sokkel onderaan de silo’s, die plotseling op de originele constructietekeningen opdook. Een ommetseling hield de sokkel tot dan toe uit het oog. Het stond voor de architecten meteen vast dat die sokkel meer aanwezig moest zijn. De ommetseling van de sokkel is dus gesloopt, evenals verbindingsbrug, installatiegebouwtjes en transporttoren waardoor de silo’s meer vrij kwamen te staan in heel hun cilindervormige waardigheid.

In oktober werd aan deze aluminium gevel de Benelux Aluminium in Renovation Award toegekend. Het juryrapport stelde: ‘Het project is uniek omwille van de vorm van de silo’s en de toepassing van de speciaal ontwikkelde geprofileerde aluminium beplating hierop.’ De gevelbouwer Sorba Projects is wel gewend om prijzen voor innovaties te winnen, maar voor de als neo-traditionalistisch bekend staande architecten Soeters Van Eldonk was de winst van een dergelijke high tech prijs wel ironisch.

Abstract Bij de gevelbekleding van de Suikersilo’s heeft Soeters Van Eldonk zich ingehouden. De architecten wilden dat de silo’s iets puurs en schaalloos hielden. Omdat vanwege de gewenste abstractie het aantal kantoorverdiepingen niet afleesbaar mocht zijn, is gezocht naar een gevel van abstracte patronen. Beperkend was dat de betonwand slechts over zo’n dertig procent van het oppervlak doorbroken en verwijderd mocht worden om voldoende spanbewapening over te houden. Dat vertaalt zich in de gevelopeningen als ruitvormen. Ter hoogte van de vloervelden zijn de ramen uitgevoerd met spiegelglas, daardoor is nauwelijks te zien waar de twaalf vloeren liggen. Het gevelbeeld roept associaties op met het bekende woonhuis van de Russische architect Melnikov: twee in elkaar geschoven cilinders met zeshoekige ramen in een diagonaal patroon. Doordat de ruitvormige ramen zelf van vlakglas (doorzichtglas en gecoat enkelglas voor de blinde ramen) in de gebogen gevelwand liggen, ontstaat een verrassend beeld. De ramen lijken in de gevel te dansen. Vlakke ramen maakten de uitvoering veel simpeler dan gebogen glasvlakken. Het glasoppervlak per raam meet 3 m2 (3 m breed, 2 m hoog). Voor de aansluiting van de rechte ramen op de rondgebogen betonwand van de silo werden houten stelkozijn gebruikt. Door een slimme detaillering van gevelbouwer Sorba Projects uit Winterswijk met 8 stalen consoles per raam kon de hoeveelheid timmerhout flink minder. Terwijl de architect aan raamkaders van multiplex dacht, koos Sorba Projects voor kaders van Alpolic sandwichplaten. Gevelbekleding en raamkaders werden zo meer een materiële eenheid. De wanden zijn bekleed met horizontale plankprofielen die vóór het aanbrengen in het werk al in de juiste ronding en profilering waren gerolvormd. Er is zo’n 21 kilometer aan aluminium gevelplanken verwerkt. De gebogen gevelbeplating is net als de blindramen bevestigd op houten regels. Tussen de regels zit 80 mm isolatie. De raamkaders zouden ook in de fabriek te Winterswijk gemaakt hebben kunen worden, maar om veel heen en weer rijden te voorkomen, is er in Halfweg een werkplaats ingericht. Op het CSM-terrein stonden toch talloze bedrijfsgebouwen leeg die ideaal waren voor die klus.

De wanden zijn bekleed met horizontale plankprofielen die vóór het aanbrengen in het werk al in de juiste ronding en profilering waren gerolvormd. Er is zo’n 21 kilometer aan aluminium gevelplanken verwerkt. De gebogen gevelbeplating is net als de blindramen bevestigd op houten regels.

december 2007

GB44_CSM.indd 31

03-12-2007 13:49:45

ProďŹ elloze vitrines BenW architecten uit Budel heeft de markante villa Walburg te Weert voorzien van nieuwbouw. Daarbij is de oorspronkelijke grandeur van het pand, met zijn karakteristieke kasteeltoren en opvallende erker, intact gebleven, terwijl de aanbouw openlijk van latere datum is.

Tekst: BenW architecten, Joost de Man Beeld: Wim Mols, BenW Architecten, Absoluut Glastechniek

Nieuwe vleugel wijst naar oude stadshart

GB44_Weert.indd 32

Glaspartijen laten de kasteeltoren onverstoord in het zicht staan en los komen van de villa

december 2007

03-12-2007 13:40:59

ge誰ntegreerd in

gevel Walburg

People and Facts Ontwerp | BenW architecten, Budel Uitvoering | Mertens Bouwbedrijf, Weert Glasleverancier | Absoluut Glastechniek BV, Venlo Leverancier puien/kozijnen | Machinaal Timmerbedrijf Hans Kusters, Someren

december 2007

GB44_Weert.indd 33

03-12-2007 13:41:08

de plaat op maat SVK ornimat ® details maken het verschil • Gevelplaten in 20 standaardkleuren en meer dan 60 RAL-kleuren • Ornimat® Design in 18 kleuren met subtiele metaalglinstering • levering op maat = uniek leveringsconcept • schuine en gebogen zaagsnedes zijn mogelijk • ook de randen zijn meegekleurd met een watergedragen coating

G E V E L B E K L E D I N G S P L AT E N

• keuze uit gelijmde of geschroefde montage • gemaakt uit dubbelgeperst vezelcementmateriaal, met speciaal geselecteerde vezels en duurzame versterkingsvezels • luchtgeharde platen omdat SVK kiest voor kwaliteit!

Kijk ww ook o p w.s vk.b e

bouwen begint bij SVK

VEZELCEMENT PRODUCTEN

GB44_Ads.indd 34

GEBAKKEN PRODUCTEN

BETON PRODUCTEN

DIVERSEN

nv SVK – Aerschotstraat 114 – 9100 Sint-Niklaas Tel.: +32 3 760 49 00 – Fax: +32 3 777 47 84 E-mail: infoNL@svk.be – www.svk.be

03-12-2007 14:13:28

Vitrines geĂŻntegreerd in de gevel.

De villa heeft sinds de bouw in 1908 een ware metamorfose ondergaan, die vooral na de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen het woonhuis een kantoorbestemming kreeg, haar beslag kreeg. Aan de achterkant had al een eenlaagse uitbouw in historiserende stijl plaatsgehad, met een nieuwe hoofdingang. Nu is er een veel grotere meerlaagse uitbreiding gerealiseerd. De architect wilde in eerste instantie de aloude uitbreiding handhaven en door middel van een ruime glaspui de toegang duidelijk markeren. Uiteindelijk is er een deel gesloopt, rekening houdend met het belang van het villa-uiterlijk voor de Weertse gemeenschap en haar monumentale status.

Toren onverstoord Door de verdraaiing van de begane grond met de eerste verdieping is ingespeeld op de stedenbouwkundige situatie. De begane grond is zo ver mogelijk naar de Singel georiĂŤnteerd terwijl de verdieping precies in het verlengde van het Paradijslaantje wijst naar het stadshart van Weert. De twee glaspartijen laten de kasteeltoren onverstoord in het zicht staan en los komen van de villa. Door de entreepartij met vide zo laag mogelijk te houden is voorkomen dat de aansluiting van het nieuwe dak het siermetselwerk in de torentop raakt. Met minimale confrontatie tussen oud en nieuw bezit de nieuwbouw een gelijke expressieve en plastische lading aan die van de oude villa. De betonconstructie bestaat uit twee voortdurend in en uitspringende horizontale en verticale vlakken (vloer, wand en dak) en zorgt verder met vier poten als ondersteuning van het geheel. De vlak gedetailleerde glasgevel op de begane grond omvat het open secretariaat en is plastisch vormgegeven met negen uitstekende glasvitrines.

Detail profielloze vitrine

Met minimale confrontatie tussen oud en nieuw bezit de nieuwbouw een gelijke expressieve en plastische lading Vitrines Met de vakspecialisten is lang gedebatteerd over de constructiemethodiek van de vitrines. De wens van de architect was om de gehele gevel minimalistisch te detailleren, zonder onnodige kozijnen. Maar juist de vitrines zorgden voor veel problemen. Uiteindelijk is besloten om een voor Nederland nooit eerder toegepaste systeem te kiezen waarbij de verticale ondersteuning van de vitrines door een en dezelfde glasplaat zonder onderbreking van binnenuit geschiedt. De uitkragende verdieping steunt op een horizontale stalen tralieligger die aan de binnenzijde van de gevel over zijn hele lengte te zien is. De buitengevel is opgebouwd uit diepe houten dorpels waartussen horizontale houten en glazen delen zijn bevestigd. Stalen steunen zorgen aan de binnenkant voor ondersteuning en verbinding tussen de diverse zelfstandige horizontale gevelstroken. Deze ongebruikelijke en zeer arbeidsintensieve stapelmethodiek levert een luchtige open en gesloten gevel op. De dorpels zijn met een uurwerkprecisie op de hoeken met onzichtbare stalen hulpstukken onderling verbonden en de glazen kop levert een schitterende uitzicht vanuit het binnen via het Paradijslaantje richting stadscentrum.

Ingang naast de toren; de tochtsluis is net als de vitrines zonder profielen gemaakt

december 2007

GB44_Weert.indd 35

03-12-2007 13:41:17

'PUP 4

Als je iets wilt bereiken!

Als je iets wilt bereiken, vind je bij Riwal het meest uitgebreide assortiment hoogwerkers, mobiele kranen, verreikers en meer. Voor uiteenlopende werkzaamheden, die efficiĂŤnt en veilig op hoogte worden uitgevoerd, heeft Riwal het juiste materieel te huur en te koop. Met de betrouwbare machines, expertise en mentaliteit van Riwal liggen topprestaties in ieders bereik.

HOOGWERKERS â&#x20AC;˘ VERREIKERS verhuur - verkoop onderhoud - opleidingen Dordrecht - Eindhoven Telefoon: E-mail: Website:

078 - 618 18 88 info@riwal.com www.riwal.com

&Y 3 GB44_Ads.indd 36

03-12-2007 16:38:01 22_11_2007

'PUP 4UJFCFS 'PUPHSBรถF

je de ele

mop eft ur

s, wal rs

5SJNP3BTUFS

3FWPMVUJPOBJS CJ NPEVMBJS HFWFMTZTUFFN )PPHXBBSEJHF FTUIFUJDB 4BOEXJDIDPOTUSVDUJF ,MBTTF " POCSBOECBBS .POUBHFWSJFOEFMJKL *TPMFSFOE FO LPTUFOCFTQBSFOE

8 m m

&YDMVTJFG HFWPMNBDIUJHE "HFOU 4 4 ( #FOFMVY WPG 1PTUCVT "# #BLFM 5 ' 8 XXX USJNP OM 3BZPO /PPSE / 6MBOE . & VMBOE!USJNP OM 3BZPO ;VJE % 7FSIPFWFO . & WFSIPFWFO!USJNP OM GB44_Ads.indd 37 22_11_2007_trimoraster.indd 1

03-12-2007 29.11.2007 16:38:04 14:57:45

www.somfy.nl/zakelijk

Energiebesparing met natuurlijke bronnen

Het Animeo systeem van Somfy helpt de energieconsumptie van uw gebouw te verminderen door de inzet van natuurlijke bronnen zoals daglicht, zonnewarmte en buitenlucht. Binnen de Animeo portfolio worden oplossingen geboden voor LON, EIB maar ook voor IB en IB+. Meer informatie over Somfy oplossingen? Kijk op www.somfy.nl/zakelijk of bel naar (023) 55 44 900

GB44_Ads.indd 38

03-12-2007 16:38:06

Column

De visie van g evel vi si e

Colu m

De visie van gevelvisie

Integratie door gevelbouw Integratie gaat over grenzen. Een kleine curieuze galerie in de Domstad wilde een groter publiek aanspreken. Een felrode foto van James Brown domineerde de etalage die voorheen in het straatbeeld wegviel. Voor de opening van de expositie van een jazzfotograaf had men een nieuwe cateraar aangetrokken en de cateraar was creatief geweest: de hapjes werden opgetast in koolbladeren op grillige takken. Het toppunt was een lange veelarmige tak op de lange tafel in de hoofdruimte. Een lust om te zien. En hoewel de meeste mensen elkaar niet kenden, gingen ze toch aan de tafel zitten, ook tegenover elkaar. Zojuist nam een nette jongeman plaats tegenover een wereldse dichter. De dichter zou even later het jazzcombo afwisselen met gedichten vol schuttingtaal. Onbeschaamd, brutaal en tegelijkertijd keek hij erbij of het zo hoorde. De nette jongeman zou daardoor denken dat het aan hem lag, dat hij die wereld niet kende, terwijl hij het aanvankelijk sterk afwees. Maar aan die tafel zaten zij tegenover elkaar. Sterker, hun hoofden neigden zich naar elkaar toe. Het hoofd van de nette jongeman nog meer dan het hoofd van de nonchalante kunstenaar. Om elkaar goed te zien moesten ze door de tak gluren. Dicht erop, zoals bij kleine openingen nodig is voor een redelijk blikveld. De scheiding bracht deze uitersten dichter bij elkaar. De jongeman was nooit zomaar tegenover de dichter gaan zitten. Maar de tak gaf veiligheid, was een alibi om niet te praten, zorgde voor ont-moeting. Integratie is gebaat bij barriĂ¨res. Scheid mensen door een kanaal, bouw een brug en je zult zien: op die brug gaat het gebeuren. Of bouw een muur en maak hem iets gehorig, ankerloze woningscheidende spouwmuren zijn de dood in de pot voor integratie. Zorg voor een (koude) brug, een raam of deur, maak met andere woorden een gevel: daar gebeurt het. Integratie is een kwestie van gevelbouw. Erik Stekelenburg www.gevelvisie.nl

december 2007

GB44_Column.indd 39

03-12-2007 12:36:17

Integreren met materiaal en vorm

Bijna twee hectare spiegelglas naast een woonwijk Het Spaanse bureau Enric Miralles & Benedetta Tagliabue - EMBT mocht voor een grote Spaanse gasdistributeur een 50.000 m2 groot kantoor bouwen in Barcelona. De locatie: een kavel langs de Ronda del Litoral (de rondweg langs de kust), naast een station en een kleinschalige woonwijk en niet ver van het Olympisch dorp. Hoe integreer je zoâ&#x20AC;&#x2122;n grote bouwopgave in deze context, was de vraag waar het architectenbureau zich voor gesteld zag.

Tekst: Tjerk van Duinen Beeld: Enric Miralles & Benedetta Tagliabue - EMBT, GAS NATURAL SDG S.A., Alex Castella, Claus KĂśppinger

GB44_Gas2.indd 40

december 2007

03-12-2007 14:39:54

De skyline van Barcelona is recentelijk verrijkt met een aantal moderne gebouwen. Zo verschenen begin jaren negentig, 800 meter noordwest van de ‘gaslocatie’ naast het strand, twee torens van bijna 150 meter en enkele jaren geleden zag de even hoge en inmiddels wereldbefaamde Torre Achbar van Jean Nouvel het licht. Het bureau van wijlen Enrique Miralles ziet de nieuwbouw van Gas Natural als lid van deze nieuwe skyline. Daarbij hoort de verticaliteit van een kantoortoren. Om het forse programma te kunnen realiseren en toch een gebaar te maken naar de kleinschaligheid van de omgeving, heeft EMBT toegewerkt naar een gebouw dat bestaat uit een serie bouwmassa’s met verschillende schaalniveaus. De uniforme gevelafwerking maakt dat de compositie als een geheel oogt. Pal naast de rondweg staat in de noordoosthoek van het vierkante kavel het hoogste gedeelte, een gekromde toren van 80 meter. Aan de zuidzijde is hier een lager deel (negen verdiepingen minder) naastgezet dat bovenin gekoppeld is aan de toren. Deze tweede toren vormt de overstap naar een hoefijzervormige laagbouw aan de zuidkant, die weer naadloos aansluit op het naastgelegen appartementengebouw. Aan de westkant komt een enorme overstek uit het torenvolume die de poort vormt naar het plein voor het gebouw maar

Overstekken vormen poort naar plein en wijk 2D-projectie van alle gevelvlakken

december 2007

GB44_Gas2.indd 41

03-12-2007 14:40:15

1-0 voor de deur

“Deze deur heeft waarschijnlijk mijn leven gered” “Ze probeerden tot vijf keer toe met zo’n grote bus om de deur uit de gevel te rammen. Ik stond in de zaak en keek er naar. Volgens de politie mag ik dankbaar zijn dat ze niet zijn binnengekomen. Het waren keiharde criminelen die mij zonder aarzelen zouden hebben neergeschoten.” Marcel van Dam is eigenaar van Van Dam Slaapadviseurs, een van de grootste slaapspecialisten in Europa. De joviale Rotterdammer koos voor de nieuwe inbraakwerende deur van Imtech Access & Security Technology voor zijn filiaal in Delft. Zijn deur was nog geen dag geïnstalleerd toen de gangsters toesloegen. “Ik ben heel blij met die deur. Hij is geweldig. Ze reden keihard op de deuren in. Die klappen gingen door merg en been. Ongelofelijk maar waar, de enige zichtbare schade is dat het glas van een van de panelen gebarsten is. Grote klasse van Imtech. Ik heb bewust voor Imtech gekozen omdat ze dezelfde filosofie hebben als wij. De klant is nog ouderwets koning. Ze weten wat echte service is. Zo werken we zelf ook. Niet zeuren, maar aanpakken. Ik ben heel blij dat ik die deur heb gekocht. Dat slaapt toch een stuk rustiger.”

Unieke inbraakwerende deur van Imtech

Als enige in Nederland levert Imtech Access & Security Technology, nu een automatische schuifdeur die voldoet aan de eisen voor SKG Weerstandsklasse 3. Overdag functioneert de deur als een normale automatische schuifdeur. Na sluitingstijd heeft hij het vermogen om ongewenste bezoekers buiten te houden. Op het gebied van inbraakwerendheid voldoet de automatische schuifdeur aan weerstands-klasse 2 en/of weerstandsklasse 3 conform de normen ENV 1627 en NEN 5096. Door toepassing van speciale profielen en mechanische nachtafsluiting is dit de ideale deur voor juweliers, winkels, tankstations en andere inbraakgevoelige ruimtes.

Imtech Access & Security Technology Hoofdweg 22, 2908 LC Capelle aan den IJssel Postbus 5042, 2900 EA Capelle aan den IJssel Tel: 010-28 42 666. Fax: 010-44 25 802 www.imtechas.eu E-mail: info@imtechas.eu

De keuze voor zekerheid

GB44_Ads.indd 42

03-12-2007 14:15:35

Overgang van toren naar naastgelegen appartementengebouw

Oostaanzicht: gekoppelde torens 8 6 4 3

10 9

11 12

ook naar de wijk Barceloneta. De grote overstek wordt ingeleid door een kleinere variant die eruit ziet als een wijzende hand. Achter de poort ligt het plein waar trapsgewijs aflopende gebouwdelen en ronde vormen de overgang maken tussen gebouw en maaiveldniveau.

Spiegels

De gevel was voor EMBT één van de meest belangrijke elementen van het gebouw. Om het karakter van een monovolume te krijgen is gekozen voor een vliesgevel van spiegelglas met vervormde spiegelingen. Dat levert beeld op met abstracte volumes dat opgaat in de skyline. De toepassing van (aluminium) staanders in de vliesgevel versterken dit effect. Het spiegelglas voorkomt tevens inkijk van de ene kant van het gebouw naar de andere, waar bouwdelen dicht bij elkaar staan. De horizontale geleding van de vliesgevel is steeds gekoppeld aan de plafonds en verhoogde vloeren (zie tekening).

Doorsnede gevelzone 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Verhoogde vloer Betonvloer Hoofddraagbalk Randbalk Kolom, met metal bekleed Vloereinde Gevelprofiel Brandwerende Gevelsprinkler Zonwering Verlaagd plafond Perifere verlichting

De glazenwasser

Niet onbelangrijk bij zo’n gedifferentieerd volume is gevelreiniging. Dit gebeurt vanuit vijf gondels: één op de toren, twee op de overstekken, één op de tussentoren en één voor het hoefijzervormig gebouw. Vanuit deze gondels kunnen alle gevels verzorgd worden, inclusief die van de kraag, de eerste verdiepingen van de lage kern en de ruimte tussen de twee kernen. Vanuit de gondel van de lage kern kunnen via een omgekeerde trap de veraf liggende gevels bereikt worden. In Google Earth is het gebouw van Gas Natural in 3D te bezichtigen. Coördinaten: 41°23’2.34”N - 2°11’25.94”O

december 2007

GB44_Gas2.indd 43

03-12-2007 14:40:20

Een nieuwe dimensie voor

architecten Verstandig omgaan met onze natuurlijke hulpbronnen en nieuwe vormen van energieterugwinning zijn essentieel in de toekomst. Met de Schüco E2 gevel heeft Schüco een studiemodel van een nieuw gevelsysteem ontwikkeld waarin de visie ‘Energy2 – Energie besparen en Energie winnen’, gecombineerd met de aspecten automatisering, veiligheid en design, naar voren komt. Dit model biedt innovatieve oplossingen voor de buitenzijde van gebouwen, die zowel energie besparen als winnen en toont hoe de combinatie van intelligente gebouwen geveltechniek er in de nabije toekomst uitziet.

Het gevelstudiemodel Schüco E2

GB44_Schuco.indd 44

december 2007

03-12-2007 15:00:32

designers EnergyÂ˛ â&#x20AC;&#x201C; Energie besparen en Energie winnen

december 2007

GB44_Schuco.indd 45

03-12-2007 15:00:52

Energie door automatisering

De integratie van fotovoltaïsche technologie, thermische zonne-energie, thermische isolatie, zonwering, decentrale mechanische ventilatie en luchtafvoer met warmteterugwinning gaat gepaard met een consequente automatisering bij verdiepingshoge beglazing. Het resultaat: de hoogst mogelijke energie-efficiency, rationele montage en een optimaal esthetische vormgeving. Alle gevelelementen zijn een vormgevingsaspect binnen een innovatieve architectuur. “De Schüco E2 gevel zorgt voor een reductie van de CO2-emissies. Met ‘Energy2’ bereikt Schüco een nieuw niveau van consequent doordachte gebouwomhulsels”, aldus Dirk U. Hindrichs, directeur van Schüco International KG.

Vlak aansluitende integratie van alle openingswijzen en functies

Alle openingswijzen liggen vlak aansluitend achter de stijlen bovendorpelprofielen verborgen. De collectoren zijn geïntegreerd in de gevel en leveren met de homogeen aangrenzende vlakken een nieuwe esthetische gevelkwaliteit. Ramen hebben profielbreedtes van 85 mm en worden aangestuurd via de in de gevelstijlen geïntegreerde bedieningselementen.

Met ‘Energy2’ van consequent

GB44_Schuco.indd 46

december 2007

03-12-2007 15:01:04

Balans tussen vorm, functie en afwerking is cruciaal

Gevelsystemen beschermen mens en gebouw

Volledige automatisering van de gevel en high performance zonwering Door alle openslaande elementen met verborgen systeemaandrijvingen te automatiseren, is een volledig geautomatiseerde gevel mogelijk. Het doel van het model is een optimale energiebalans met maximaal comfort bij de meest uiteenlopende openslaande elementen. De zonwering met microlamellen garandeert een maximaal zicht naar buiten doordat zij vlak aansluitend in de gevel ligt verborgen. Afhankelijk van de afstand van de microlamellen kan een volledige schaduwwerking al bereikt worden bij een zonlichtinvalshoek van 26°. In vergelijking met een niet met schaduw afgeschermde beglazing kan door de gevel binnendringende zonnestraling met 75% worden gereduceerd.

Decentrale ventilatietechniek als bestanddeel van het gevelsysteem De decentrale ventilatietechniek combineert de gecontroleerde ventilatie en luchtafvoer met warmteterugwinning, verwarming en koeling van de toegevoerde lucht. De positionering vindt plaats vóór de scheidingsvloer van de verdiepingen waardoor

een kamerhoge beglazing mogelijk wordt. Door de overdracht van warmte-energie van de warme afvoerlucht naar de koude luchttoevoer, is er minder verwarmingsenergie nodig en wordt dus warmte teruggewonnen. Het model kan door bij verschillende gebouwtypes en gebruiksomstandigheden worden gebruikt. Hierdoor kan de gebruiker temperatuur, luchtkwaliteit, zonwering, veiligheid en bescherming naar eigen behoefte aanpassen. De individueel in te stellen luchtverversing beperkt energiegebruik en efficiënt gebruik van thermische collectoren en fotovoltaïsche techniek vermindert de energiekosten.

Volledig geïntegreerde energiegevel Verdiepingshoge integratie over grote oppervlakken is mogelijk door translucente thermische zonnecollectoren en ﬂexibel dimensioneerbare fotovoltaïsche modules. Efficiënte benutting van zonne-energie voor gebouwkoeling wordt in het E2-studiemodel gerealiseerd via in de gevel geïntegreerde thermische collectoren. De hierin gewonnen warmte-energie wordt omgezet in koud water en direct gebruikt voor de klimaatbeheersing waardoor het primaire energiegebruik wordt verlaagd.

bereikt Schüco een nieuw niveau doordachte gebouwomhulsels

december 2007

GB44_Schuco.indd 47

03-12-2007 15:01:21

Bouwen met visie en vakmanschap De naam Widam is synoniem aan topkwaliteit. Dat durven wij na vijftig jaar bouwen in aluminium wel te zeggen. Wij ontwikkelen, fabriceren en installeren onze producten geheel in eigen beheer. Voor ons is bouwen een zaak van meedenken, vooruit denken, oplossingen en alternatieven aandragen. Wij zijn uw partner voor: Aluminium ramen, deuren en gevels Panelen en zetwerken Automatische schuifdeuren Brandwerende (stalen) gevelelementen

Widam NV Aluminiumbouw bezoekadres: Protonweg 10 postadres: Postbus 63 tel: 0229 219741 fax: 0229 230906 e-mail: info@widam.nl website: www.widam.nl

GB44_Ads.indd 48

1627 LD Hoorn 1620 AB Hoorn

03-12-2007 14:15:59

V is iOn A i

VisiOnAir VisiOnAir Prof. Dr. Ir. Jos Lichtenberg is hoogleraar bouwproductontwikkeling aan de TU Eindhoven. Hij adviseert het bedrijfsleven op het gebied van bouwinnovatie en productontwikkeling. Hij is voorzitter van de stichting Slimbouwen®. Voorts is hij hoofdredacteur van het vakblad BouwIQ en auteur van het boek Slimbouwen® (zie www.aeneas.nl).

Bij gratie van integratie Er zijn van die begrippen die het altijd wel doen zonder dat we nu precies met elkaar hebben afgesproken wat we ermee bedoelen. Integratie is zo’n begrip. Van Dale declameert: ‘integratie is het opnemen in een geheel’! Een gevel waarin allerlei functies worden verenigd klinkt natuurlijk al bij voorbaat efficiënt. Grote delen, weinig handelingen op de bouwplaats en na plaatsing wat stekkers inpluggen en de zonwering, beveiliging en verlichting doen het. En dat naast alle normale eigenschappen die we al lang van een gevel verwachten, zoals doorzicht, geluidwering, isolatie, brandwerendheid etc. Met de weinige handjes die nog op een bouwplaats zijn te vinden moet het wel haast die kant opgaan. De koplamp in de auto-industrie bestaat ook al lang niet meer uit 17 onderdelen en wordt in slechts één bescheiden arbeidsgang in de auto gemonteerd. Als integratie letterlijk betekent het aan elkaar bakken van onderdelen, voldoet het nog steeds aan de definitie van ons meest lijvige woordenboek, maar in dat geval ben ik opeens niet meer zo enthousiast. Ingestorte leidingen kan nooit een heel duurzame gedachte zijn. Je kunt immers nergens meer bij en je kunt toch moeilijk, zoals bij de printplaat in de TV, een heel gevelelement laten verwisselen als slechts een diepverborgen ventilatortje dienst weigert. De toekomst ligt mijns inziens wel degelijk in het in één handeling monteren van een compleet element. Maar dit element

moet zodanig zijn samengesteld dat het in feite ook weer demontabel in zichzelf is. Op dat niveau zou je dus juist bijna willen desintegreren. Verwarrender kan het bijna niet zijn. In mijn beleving is de ‘gevel van de toekomst’ een soort apparaat, zoals een koelkast. Je plaatst het, plugt het in en klaar is Kees. Daarbij is op het gebied van functie-integratie overigens nog wel meer te verwachten. Zo zullen gevels steeds intelligenter worden en onderdeel zijn van de klimaatinstallatie. Ze kunnen pro-actief reageren op het buitenklimaat en op het wisselende gebruik van de binnenruimte. Integratie vindt helaas ook plaats op het niveau van verantwoordelijkheden en risico’s. In de bouw hebben we die momenteel maximaal versnipperd. De bouw is bij trammelant als een integraal geheel, want je weet immers niet wie je nu feitelijk moet aanspreken. Het is ook wel comfortabel dat je altijd wel weer naar iemand anders kunt wijzen. Dat is natuurlijk niet wat we met dat positieve woord ‘integratie’ bedoelen. Nee, als je gevels levert als hierboven beschreven, moet je ook voor je product durven uitkomen. Door de gevel onafhankelijk te maken van de rest van het proces (dat moet je dan wel bouwtechnisch faciliteren met op het proces afgestemde details), wordt je als leverancier ook in een vroeg stadium al in staat gesteld de risico’s te berekenen, te beheersen en naar je toe te trekken. Een nieuwe rol voor gevelbouwers, derhalve!

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 49

03-12-2007 13:05:42

De gevel is het visitekaartje van het gebouw. Het is het eerste wat men ziet als men naar het gebouw kijkt en mag dus zeker representatief zijn. Op deze paginaâ&#x20AC;&#x2122;s laten architecten, opdrachtgevers en gevelleveranciers hun visitekaartjes zien.

Visitekaartjes Beeld: VMRG

Stadskantoor, Culemborg People and Facts Architect: RAU & partners, Amsterdam Opdrachtgever: Gemeente Culemborg Gevelbouwer: Weerschild BV, Vianen Oplevering: eind 2006

Het gemeentehuis van Culemborg aan de Ridderstraat heeft een opvallende en imposante entree. De hoge gevel is van glas, helt achterover en loopt in een bolle/holle ronding over naar een lager, vlak geveldeel. Na

zes jaar was het nodig om de gevel te renoveren omdat de houten kozijnen verrot waren. Voor de vervanging van de gevel werd aluminium gekozen. Dit bleek voor de gevel van het gemeentehuis een uitstekend bouwma-

teriaal te zijn, omdat dit materiaal zeer lang meegaat, onderhoudsvrij is en in de originele kleur te maken is. Weerschild uit Vianen werd gevraagd mee te denken in de renovatie van deze entreegevel. Vanwege de

complexe vormen werd vakmanschap vereist. Met hulp van de originele bestekstekening kon Weerschild de gevel perfect renoveren. Het resultaat mag er dan ook zeker zijn.

Woningen Quirijnboulevard, Tilburg People and Facts Architect: DKV Architecten, Rotterdam Opdrachtgever: CoďŹ er- Wonen Midden Brabant, Tilburg Gevelbouwer: Kremers Aluminium BV, Tilburg Oplevering: augustus 2007

De Quirijnboulevard: een levendig en speels opgezet park met aan een beide langszijden eigentijdse bebouwing. Zo hebben de geschakelde woningen van het type morgenrood een bouwlaag over de volle breedte van de

GB44_VMRG_blok.indd 50

kavel. Het laagbouwgedeelte staat enkele meters teruggetrokken. Op het grootste deel van de woning komt een verdieping. De voor en achtergevel zijn opgebouwd uit strakke panelen, stucwerk en leien. In de grote doorkijkvlak-

ken zijn aluminium schuifdeuren gesitueerd die voor een ruim uitzicht zorgen. Het type Iepenhage (foto) kent een eigentijdse indeling met op de begane grond de entree, wooneetkeuken, toilet en wasruimte. De royale

woonkamer ligt op de eerste verdieping, net als de pantrykeuken en een inbouwkast. De tweede verdieping herbergt drie slaapkamer en een complete badkamer. In de vooren achtergevel zijn grote schuifdeuren gesitueerd.

december 2007

03-12-2007 13:05:48

Grand Café Bonn & Mees, Rotterdam People and Facts Architect: HDK Architecten bna bnsp bni, Rotterdam Opdrachtgever: Gemeente Rotterdam Deurenleverancier: Merford Special Doors BV Oplevering: September 2007

Aan de Doklaan 10 in Rotterdam Charlois heeft het OntwikkelingsBedrijf het voormalige poppodium Het Berenei verbouwd tot Grand Café Bonn & Mees. Dit historische pand stamt uit 1881 en is eigendom van de gemeente Rotterdam. Oorspronkelijk werd het gebouw gebruikt als havenkantoor. Met de komst van Het Berenei in de jaren ’80 heeft het ge-

bouw zijn horeca bestemming gekregen. Op 13 oktober heeft Bonn & Mees op spectaculaire wijze zijn deuren geopend. Met een volledige renovatie in Jugendstil met Art Deco accenten presenteert Grand Café Bonn & Mees hiermee met trots een nieuwe uitgaansgelegenheid voor de 30-plusser. Maar niet alle deuren werden geopend op 13

oktober. De door Merford Special Doors B.V. geleverde en gemonteerde deuren bleven gesloten. Deze geluidsisolerende, inbraakwerende deuren zijn juist bedoeld om het hoge geluidniveau binnen de muren van de club te houden. Tegelijkertijd moeten de deuren ook voorkomen dat iemand via andere deuren dan de entree binnenkomt.

Niet minder belangrijk is de, eveneens in de deuren opgenomen, functie als vluchtdeur. De deuren doen dienst als inbraakwerende deur én als vluchtdeur, zonder dat hier elektronische hulpmiddelen of extra sloten aan te pas komen. Merford benadrukt hiermee wederom het deel ‘Special Doors’ in de naamstelling.

Paddepoel-Zuid, Groningen People and Facts Architect: Skets Architectuurstudio, Groningen Opdrachtgever: Ontwikkelen IN, Groningen Gevelbouwer: Gevelbouwgroep Börger Seedyk Oplevering: 2007

In de wijk PaddepoelZuid in Groningen vindt herstructurering plaats. Opdrachtgever woningcorporatie IN uit Groningen wilde af van de uniforme uitstraling van de wijk en vroeg aan Skets Architectuurstudio om variatie in de 35 nieuw te bouwen woningen te

brengen. Er werden twee blokken van 16 en 19 rijwoningen ontworpen die beide hun eigen ‘identiteit’ hebben maar toch als familie in de wijk passen. Iedere woning kreeg een individuele uitstraling doordat de bewoners de direct bij de kleurkeuze werden betrokken. Er werd voorkomen dat de buren dezelfde kleur kregen. De afwisseling in de twee blokken is verder zichtbaar in de

kleur van de bakstenen, het voegwerk en in de gevels van de rijwoningen die verspringen. De aluminium kozijnen van gevelbouwer Börger Seedyk dragen bij aan het abstracte karakter dat Skets deze woningen wilde geven. Bovendien zijn aluminium kozijnen bijzonder onderhoudsarm voor de bewoners. De twee blokken liggen langs het riviertje Reitdiep dat Groningen

met het Lauwersmeer verbindt. Aan de andere kant liggen de blokken tegen een park. Door de toepassing van balkons in het blok met 16 huizen en dakterrassen in het blok met 19 woningen, hebben de bewoners uitzicht op Reitdiep en het park. Dit project voldoet zo aan de variatie-eisen van de opdrachtgever en speelt in op de comforten gebruikersbehoefte van de bewoners.

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 51

03-12-2007 13:05:55

Kennis Centum Gevelbouw Tekst: ir Harm A.J. van Dartel, ir Olaf T.H. van Panhuys Beeld: KCG, Somfy, Control Media

GB44_VMRG_blok.indd 52

Comfort t

december 2007

03-12-2007 13:06:09

t technologie in de gevelbouw Of we nu in de auto zitten, op het strand liggen of aan het werk zijn, de mens wil zich altijd op zijn gemak voelen. Daar hoort een belevingsgevoel bij dat past bij de omgeving en de situatie waar men zich in bevindt. Het belevingsgevoel dat we op een zomerdag in de auto nastreven is heel anders dan wanneer we op het strand liggen. Dat geeft aan dat het comfort afhankelijk is van verschillende factoren. Dat maakt dat comfort een moeilijk te deďŹ niĂŤren begrip is. In huis en op het werk is comfort van wezenlijk belang. De woning is een plek waar je vertrouwd bent en jezelf op je gemak moet voelen. Een plek waar de stress van het werk vergeten wordt en men tot rust komt. Op kantoor wil men onder prettige omstandigheden kunnen werken, zonder al te veel hinder, met een prettig klimaat en een ergonomisch verantwoorde werkplek.

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 53

03-12-2007 13:06:25

Het comfort is afhankelijk van een aantal aspecten en is daardoor erg variabel. Niet iedereen zal zich onder bepaalde omstandigheden even comfortabel voelen. Iedere persoon heeft namelijk andere comfortwensen. Er is alleen al een groot verschil merkbaar tussen mannen en vrouwen. Bovendien verandert de comfortbehoefte van de mens naarmate de leeftijd toeneemt. Door toenemende veroudering van de ogen is bijvoorbeeld meer licht nodig om te kunnen zien. Naast de persoon is ook de omgeving van belang voor het comfortniveau. Iedere omgeving vraagt namelijk naar een ander niveau. Het laatste aspect dat bepalend is voor de comfort is de functie die de persoon uitoefent in de omgeving. In figuur 1 is de samenhang tussen deze aspecten weergegeven in een model en wordt op die manier vormgegeven aan de definitie van het begrip comfort. In het model zijn comfortbepalende factoren opgenomen. Dit zijn de factoren waarvan het wenselijk is om ze te kunnen beïnvloeden. Deze comfortbepalende factoren zijn veelal gerelateerd aan het klimaat. Dergelijke factoren zijn meestal lichamelijk

Figuur 1. Model ten behoeve van verduidelijking begrip comfort

voelbaar evenals het ergonomische comfort. Factoren als veiligheid, ruimtelijke beleving en persoonlijke controle zijn minder snel voelbaar en zijn van invloed op het comfort dat we psychisch beleven. Als we kijken naar het dagelijks leven, dan zijn in een woning of op het werk de persoon, functie en omgeving moeilijk te beïnvloeden. Dit zijn vaste gegevens waar een zo goed mogelijk comfort bij gemaakt moet worden. In veel gevallen zijn de comfortbepalende factoren niet vrij te beïnvloeden en heeft men op kantoor enkel de mogelijkheid tot beïnvloeding van de temperatuur en de hoeveelheid licht.

De gevel als comfortverbeteraar In de automobielindustrie zijn airconditioning, elektrische ramen, centrale deurvergrendeling en airbags niet meer weg te denken. Waarom worden deze technieken nog niet standaard in de bouw toegepast? Is de bouw hier misschien nog niet klaar voor? Integendeel, deze bestaande technologieën kunnen in de bouw heel goed toegepast worden. De bouw is een bedrijfstak die de laatste decennia erg versnipperd is. Bij de ontwikkeling en realisatie van een gebouw zijn veel verschillende partijen betrokken die elk verantwoordelijk zijn voor een bouwdeel. Eén van deze partijen zal het voortouw moeten nemen tot het

Omgeving • Woning

• Zwembad

• Kantoor

• Dierentuin

• Auto

• Sauna

• Park

• Etc.

Functie • Wonen • Werken • Sporten • Reizen

Persoon Jongen • Meisje • Man • Vrouw • Kind • Etc. •

GB44_VMRG_blok.indd 54

Belevingsgevoel

• Winkelen • Etc.

Comfortbepalende factoren • Lucht

• Ergonomisch

• Thermisch

comfort comfort • Licht comfort • Geluid comfort

• Persoonlijke

comfort controle • Ruimtelijke beleving • Veiligheid

Comfort

december 2007

03-12-2007 13:06:38

Veiligheid en comfort in de auto

integreren van comfortverhogende technologieën. De gevel is het meest voor de hand liggende bouwdeel om deze integratieslag te maken. Het is de onbetwiste scheiding tussen het binnen- en buitenklimaat. Als we het klimaatverschil willen aanpakken moet dat bij de bron gebeuren.

Trends van belang voor de gevelbouw Uit een onderzoek dat onder gevelbouwers, externe industrieën en gebruikers van gebouwen is gehouden, zijn trends gedestilleerd die nu en in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen. Deze trends zijn gerelateerd aan comfort en bevatten veel overeenkomsten met de comfortbepalende factoren. Voor de gevelbranche is het van belang om de producten aan te laten sluiten op deze trends om een antwoord te kunnen bieden op de marktvraag en de maatschappelijke veranderingen.

Veiligheid De veiligheidsbehoefte van de mens is de laatste jaren toegenomen. Er wordt in de media veel gesproken en gepubliceerd over alles wat met veiligheid te maken heeft. We zien dan ook de Nederlandse maatschappij steeds verder verjuridiseren. De claimcultuur die we al sinds jaar en dag kennen uit de VS, doet in Nederland zijn intrede. Dat is één van de redenen waarom bouwpartijen minder risico willen lopen op het gebied van veiligheid. Men wil zeker weten dat de producten die geleverd worden ook veilig zijn. De gevelbouwer dient zich hiervan bewust te zijn en wordt gevraagd gevelelementen te leveren die voldoen aan alle eisen met betrekking tot veiligheid.

Energie en Milieu De Nederlandse politiek heeft toenemende aandacht voor energie en milieu. Dit heeft te maken met

de optredende klimaatverandering. Daarnaast hebben we te maken met een energieschaarste en wordt er gekeken naar alternatieve energiebronnen. Gebouwen verbruiken veel energie en deze ontwikkelingen vertalen zich dan ook door naar de bouw. Naar verwachting zullen er in de toekomst gebouwen gebouwd worden die zichzelf voorzien van energie. De stap naar gebouwen die energie opwekken wordt zo steeds kleiner.

Architect(uur) Architecten kiezen vaker voor grote glasoppervlakken en slanke profielen om gebouwen een transparant karakter te geven. Door grote glasafmetingen neemt het gewicht toe. Bovendien zijn grotere ruiten moeilijk te transporteren en te vervangen bij glasschade. Daarnaast is de architect niet voldoende op de hoogte van de laatste normen en richtlijnen en kloppen daardoor de bestekken

De architect kan gebruik maken van veel kennis uit de gevelbouw Domotica In de gevelbouw is de elektrische bedienbaarheid van gevelelementen in opkomst. Met name in de woningbouw en de zorgsector wordt hier veel voor gekozen. Naarmate dit soort producten steeds vaker toegepast worden zal de bekendheid toenemen en zal ook de marktvraag een vlucht nemen.

Klimaatbeheersing Doordat het klimaat direct voelbaar is hangt het comfort voor een groot gedeelte af van klimaatfactoren als temperatuur, zonlicht en ventilatie. De thermische belasting op gebouwen is toegenomen, onder andere door het gebruik van computers. Daarom worden gebouwen voorzien van koelingssystemen. Een andere mogelijkheid om warmte te weren is het toepassen van zonwering. Daardoor kan de koellast van een gebouw verlaagd worden, waardoor ook de CO2- uitstoot afneemt. Bij het ontwerpen van een gebouw dient rekening gehouden te worden met klimaatbeheersing, omdat dit veel energie vraagt.

vaak niet. Het ontwerp dient veelal in een later stadium aangepast worden aan de regelgeving, wat tot discussies leidt, doordat de architect overwogen keuzes heeft gemaakt. De architect kan gebruik maken van veel kennis uit de gevelbouw. Indien de gevelbouwer eerder bij het ontwerp betrokken wordt, kan deze kennis gebruikt worden om tot een goed ontwerp te komen. Door als gevelbranche goed op de hoogte te zijn van deze trends kan ingespeeld worden op dergelijke maatschappelijke veranderingen. Er kunnen gericht producten ontwikkeld worden die aansluiten op deze trends en die een comfortverhogende werking zullen hebben, wat van grote waarde kan zijn voor de opdrachtgever door de productiviteitsverhoging (5-10%) die dat met zich meebrengt.

Meer informatie? KCG, Kenniscentrum Gevelbouw Telefoon 030 605 3644 www.kenniscentrumgevelbouw.nl

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 55

03-12-2007 13:06:39

Geeft meerwaarde aan gevelbouw

Van ontwerp tot oplevering

Lieftink Geveltechniek is een gerenommeerd specialist in gevelelementen voor alle marktsegmenten bij talloze nieuwbouwprojecten, verbouwingen en gevelrenovaties van woningen, hoogbouw, kantoor- en utiliteitsgebouwen. Lieftink Geveltechniek, de zakelijke tak van Lieftink Ramenfabriek waarborgt een optimale fabricage en levering van aluminium en stalen bouwproducten. Lieftink fabriceert en levert een hoogwaardig scala aan ramen, deuren, kozijnen en schuifpuien. En is daarnaast een bekend expert in het produceren van vliesgevels, lichtdak constructies en brandwerende stalen puien. Lieftink Geveltechniek levert naast een goed product ook de zorg voor het hele bouwtraject tot in de puntjes: van advisering, begeleiding, aanvraag van vergunningen, technische afwerking tot aan de aflevering en eindmontage op locatie. Kortom Lieftink Geveltechniek staat voor; • Betrouwbaar en jaren lang ervaren • Productie in eigen fabriek • Nieuwbouw en renovatie • Innovatie en domotica • Kwaliteit volgens ISO9001 en VCA • VMRG kwaliteitseisen Lieftink Geveltechniek B.V. • Produktieweg 17 • Alphen a/d Rijn • T 0172 46 96 70 • F 0172 44 01 39 • info@lieftink.nl • www.lieftink.nl LIEFTINK0183_adve_A4_campagne_ge1 1 GB44_Ads.indd 56

14-11-2007 16:54:47 03-12-2007 14:16:15

Een goed huwelijk

M e e s te r s tu

Meesterstuk

Net als in een huwelijk is in de bouw een goede samenwerking van groot belang. Die kan pas slagen als de partners een duidelijke taakverdeling afgesproken hebben. Zo zijn er traditionele huwelijken maar zijn er ook modernere samenlevingscontracten zoals het geregistreerd partnerschap. De taakverdeling tussen de partners kan ‘klassiek’ zijn of ‘modern’. Hoe dan ook, als de taken niet goed met elkaar zijn overeengekomen en als daardoor niet voldaan wordt aan de hooggespannen verwachtingen die de geliefden van hun verbintenis hebben, loopt het huwelijk of partnerschap uiteindelijk spaak. In de bouw gaat het niet anders.

Vóór het sluiten van het bouwcontract moeten partijen zich bedenken wat voor resultaat ze willen bereiken. De samenwerking kan op traditionele leest geschoeid worden waarbij de opdrachtgever twee contracten sluit, één met zijn ontwerper en één met zijn uitvoerende partij. Dit is het model van de zogenaamde ‘klassieke driehoek’. Tussen ontwerper en uitvoerende partij bestaat geen rechtsverhouding maar een feitelijke functionele verhouding. Zoals met alles in het leven heeft – om met Cruijff te spreken – ‘ieder voordeel zijn nadeel’. Voordeel bij het traditionele contract is dat de opdrachtgever zijn wensen zeer gedetailleerd kan formuleren in het bestek en dat hij meer bemoeienis heeft met de uitvoering en dus ook met het eindresultaat. Maar áls het mis gaat, wie kan de opdrachtgever dan aanspreken? Hij heeft immers twee contractpartijen en vaak is niet duidelijk waar de fout ligt en wie daarvoor aansprakelijk te stellen is. Een alternatief voor het traditionele bouwcontract is het geïntegreerde contract: ontwerp en uitvoering liggen in één hand. De opdrachtnemer huurt de hem ontbre-

kende expertise in en gaat op basis van een summier geformuleerde vraagspecificatie van de opdrachtgever het werk realiseren. Veel van de invulling op detailniveau wordt overgelaten aan de opdrachtnemer. Nadeel van deze nadere invulling door de opdrachtnemer is dat de opdrachtgever minder invloed kan uitoefenen op het uiteindelijke resultaat. Het voordeel is dat de opdrachtgever meteen weet bij wie hij moet zijn als er onverhoopt toch iets mis mocht gaan. Een ander voordeel is dat de opdrachtnemer de vrijheid heeft om innovatieve ideeën en technieken te gebruiken waardoor tijd en geld kan worden bespaard. Traditioneel of geïntegreerd? Er is voor elk wat wils. Belangrijk is dat u een contractvorm zoekt die bij u en het te realiseren werk past. Bouwt u met aluminium en stalen gevelelementen? De Algemene Voorwaarden van de VMRG 2003 passen in beide contractvormen. Mr. Bettina Hertstein, juridisch secretaris GIW

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 57

03-12-2007 13:06:41

Branchenieuws Beeld: VMRG

VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2008 Hét kwaliteitshandboek voor de gevelbranche is weer vernieuwd. Wederom staan ook in deze jaaruitgave de meest recente eisen en adviezen. De nieuwste normen en eisen, zoals die van het Bouwbesluit en het NEN, zijn opgenomen in dit kwaliteitshandboek. Nieuw zijn de paragrafen en hoofdstukken met de SBR-referentiedetails Woningbouw, CE-markering voor ramen en deuren en veiligheidsbeglazing.

SBR-Referentiedetails Een selectie van de SBR-Referentiedetails Woningbouw is als nieuw onderdeel in de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2008 opgenomen. Deze details zijn tot stand gekomen door de samenwerking tussen SBR (Stichting Bouwresearch) en VMRG. De details zijn enerzijds gebaseerd op de nieuwste inzichten op het gebied van bouwregelgeving en anderzijds op praktijkervaring met betrekking tot productontwikkelingen en de verbeteringen in bouwtechniek. Bij de referentiedetails is ingezoomd op het gedeelte dat voor de metalen gevelindustrie de meeste informatie biedt. De details zijn dus specifiek toegesneden op de gevelbouw en zijn daarom zeer praktisch voor architecten, professionele opdrachtgevers, gevelbouwers, gebouwbeheerders en andere bouwpartners bij het ontwerpen van gevelelementen voor woningen en woongebouwen.

CE-markering en veiligheidsbeglazing In het Bouwbesluit worden geen materialen voorgeschreven; het Bouwbesluit stelt namelijk prestatie-eisen aan gebouwen en/of onderdelen van gebouwen. Het is dan ook logisch dat NEN 3569 “Veiligheidsbeglazing in gebouwen” in het Bouwbesluit niet als relevante norm wordt aangewezen. Deze norm wordt echter wel vaak in bestekken genoemd. In de VMRGKwaliteitseisen en Adviezen 2008 wordt aangegeven dat duidelijkheid hierover van belang is. Daarvoor dienen de opdrachtgever en de VMRG-gevelbouwer te overleggen en schriftelijk te documenteren of de NEN 3569 wel of niet van toepassing wordt verklaard.

GB44_VMRG_blok.indd 58

december 2007

03-12-2007 13:06:47

Naast veiligheidsbeglazing is CE-markering voor ramen en deuren ook een nieuw element in de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen. De CE-markering voor ramen en deuren is per 1 februari 2009 wettelijke verplicht. De paragraaf over CE-markering voor vliesgevels maakt sinds 2006 al deel uit van dit handboek.

Compleet boek voor gevelbranche In de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2008 zijn de geldende VMRG-Algemene Voorwaarden 2003 en de complete ledenen begunstigerslijst opgenomen. Iedere bouwprofessional dient dit document in zijn bezit te hebben om op de hoogte te zijn van de actuele kwaliteitseisen van metalen gevelelementen, maar ook om volledig geïnformeerd te zijn over de kennis en specialiteiten van de VMRGgevelbouwers. De VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2008 worden op 1 januari 2008 geldig en zijn nu verkrijgbaar. Dit kwaliteitsdocument vormt de basis van het VMRG-Keurmerk®. Alle VMRG-leden zijn in het bezit van dit keurmerk en produceren en leveren conform deze eisen. Kijk op www.vmrg.nl voor meer informatie over kwaliteit en aanvullende gegevens uit de gevelbranche.

Bestellen? De VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2008 zijn verkrijgbaar bij de VMRG voor € 43,25 per stuk. Bestellen kan via het bestelformulier van de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche). Dit formulier is te downloaden op www.vmrg.nl, aan te vragen per telefoon 030-6053644 of per e-mail info@vmrg.nl.

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 59

03-12-2007 13:06:57

De gevels van het nieuwe ROC in Nijmegen vallen in eerste instantie op door de vreemde vormen en grillige plaatsingen van de kozijnen. Bij nadere beschouwing blijken de gevels ook verschillende kleurvlakken tussen de kozijnen te hebben en nog nauwkeuriger kijkend is te zien dat deze vlakken zijn onderverdeeld in veelhoekige platen; gevelbouwer Leebo praat over ‘een mozaïek van scherven’. Als professional wil je direct weten hoe dat allemaal in elkaar steekt. Het is simpeler dan gedacht, maar er is een zeer grondige voorbereiding en aanpak aan vooraf gegaan.

Project Tekst: Joop Wilschut Beeld: Hans Hebbink, Joop Wilschut, Leebo Dak- en Geveltechniek

Mozaïeken

GB44_VMRG_blok.indd 60

december 2007

03-12-2007 13:07:02

‘Wat doe je als een architect al voor de aanbesteding bij je aanklopt om mee te denken naar een oplossing voor een bijzondere gevelafwerking. Om samen een basistechniek te ontwikkelen en vooraf eenvoudige oplossingen te vinden. Dan zeg je geen nee; zeker niet als je Leebo heet en moeilijke gevelconstructies als een uitdaging ziet. En een uitdaging waren deze gevels van het nieuwe ROC in Nijmegen!’ Aan het

nieuwe Regionale Opleidingscentrum (ROC) in Nijmegen is in het najaar van 2005 gestart. Het project bestaat uit twee rijen van vier gebouwen die door een groot atrium met elkaar verbonden zijn. Het maakt deel uit van de ontwikkeling rondom het stationsgebied. Het gebouw is ontworpen door AGS Architecten & Planners uit Heerlen in opdracht van NS Vastgoed Ontwikkeling.

uit: één partij moest de complete gevel vanaf het casco gaan maken om knelpunten in de aansluitingen van de diverse onderdelen te ondervangen.’ ‘Maar tot hoe ver wil de architect gaan in zijn visie? Welke concessies wil hij doen t.a.v. de techniek? Welke toleranties vindt hij acceptabel gezien de combinatie van glas, hout en aluminium in de constructie? Nemen we de kozijnen mee in de constructie of worden die los

van scherven woord is Wim Robbertson die samen met Jan Couwenberg uitlegt hoe de gevels tot stand zijn gekomen en in elkaar steken. De bouw van het

1385 gevelsluitende elementen Robbertson: ‘De eerste vraag die we onszelf stelden, was: willen we alleen de gevelbekleding doen of pakken we de volledige gevelconstructie aan? Dus ook de achterconstructie en de kozijnen? We waren er al snel

geleverd? Een ander punt was dat de opdrachtgever alles binnen KOMO certificering wenste.’ Na serieuze afwegingen en veel overleg is gekozen voor een opbouw met hsb-elementen met daar apart voor de gevelbekleding. Hsb-elementen, waarin alle

Aanzicht van een aantal gevels aan de pleinzijde

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 61

03-12-2007 13:07:06

bouwfysische eisen zijn opgenomen en waarmee de stabiliteit is gewaarborgd. Een belangrijke keuze in deze fase was om de waterdichtheid van de gevel áchter de gevelbeplating te leggen. Een staalplaat als buitenhuid van de hsb-elementen moest dat verzorgen. Op deze plaat zouden dan de omegaprofielen zijn aan te brengen om de uiteindelijke gevelbekleding te bevestigen. Uit al deze keuzes volgde dat prefabricage van de 1385 gevelsluitende elementen, waarvan er geen twee hetzelfde waren, noodzakelijk was. Aanpassingen doen op de bouwplaats moest vermeden worden, dat zou moeilijkheden opleveren. Daar moest men alleen elementen stellen, gevelbeplating monteren en glas plaatsen.

doorlopen van het ene element naar het andere. Op de elementen werkten we met een tolerantie van plus of min 2 millimeter en bij de kozijnen en de gevelbekleding binnen een halve millimeter.’ ‘Allereerst werden de hardhouten (sapupira) kozijn op een x- en y-as coördinatenraster op de tafel gelegd en werden de afwijkingen geregistreerd. Vervolgens is het hsbframe om het kozijn heen gebouwd, waarbij de aansluithoeken van de stijlen en regels ter plaatse zijn bepaald en gezaagd. Aansluitend werden de plaats en de afmetingen van de uitsparingen in de stalen, waterkerende, beplating ingemeten en uitgesneden en werd de staalplaat op het element bevestigd.’

Millimeters

De waterdichte aansluiting van het kozijn op het hsb-element is opgelost met een volledig in de kit geplaatst z-profiel. Over dit profiel is vervolgens een butylband geplakt tot achter de staalplaat. Couwenberg: ‘Het zal duidelijk zijn, dat de veelal in een punt eindigende kozijnen een zware waterbelasting krijgen. Ze zijn daarom met een speciale meerlaagse coating behandeld, waarbij nog eens extra aandacht is gegeven aan de laagste hoeken. Omdat de kozijnen afgelakt binnenkwamen, was bij de montage uiterste voorzichtigheid geboden om de kans op beschadigingen te vermijden. Om de horizontale aansluiting tussen de elementen waterdicht te krijgen, heeft de staalplaat aan de onderzijde een overlap van ongeveer 250 mm gekregen. In verticale richting zijn de naden afgeplakt met een butylband. Binnengedrongen water loopt over de staalplaat naar de onderzijde van de gevel. Daar is een soort verholen goot gemaakt, waarin het aﬂopende water wordt opgevangen en afgevoerd naar de hemelwaterafvoer binnen het gebouw.’ Mede vanwege de overlapping van de staalplaat zijn de prefab hsb-elementen van onder naar boven en van links naar rechts in de gevels gemonteerd. Ze zijn op een traditionele manier met hoekankers bevestigd aan de draagstructuur van de gebouwen. Vooraf is met een laserapparaat de mate van uitvulling op de vloeren bepaald en aangegeven. De elementen zijn van binnenuit gesteld. Ze sluiten onderling op elkaar aan met een min of meer halfhoutse verbinding met een

‘Omdat de aluminium gevelbekleding en de grillig gevormde kozijnen nergens stroken met de afmetingen van de rechthoekige prefabelementen, 4200 x 2900 mm, was werken tot op de millimeter een vereiste’, legt Jan Couwenberg uit. ‘Elke afwijking zou consequenties hebben voor de aansluitingen van bekleding en de kozijnen die

Kopgebouw van het complex

GB44_VMRG_blok.indd 62

Waterdichting

december 2007

03-12-2007 13:07:16

Doorsnede hsb-element

rubberafdichting, Hiermee zijn de bouwfysische, brand- en geluideisen opgelost.

Unieke plaat ‘Voor de bekleding met aluminium beplating hebben we het basisprincipe van een geventileerde gevel met open naden gebruikt’, aldus Robbertson. ‘De gevelbekleding is opgebouwd uit wat wij noemen ‘scherven’ van 4 mm dikke, vlakke beplating. Elke scherf is een unieke plaat, qua vorm en qua kleur. De gevels zijn verdeeld in vakken met drie verschillende metallic kleuren. Daarbij speelde de vleugrichting een belangrijke rol, niet alleen bij de montage, die in de juiste richting moest gebeuren, maar ook al bij de productie.’ ‘De productie van de scherven is pas gestart, nadat een volledig gevelvlak met hsb-elementen was gemonteerd’, pakt Couwenberg weer over. ‘Met schroeven en draden zijn de hoofdlijnen van de beplating verklikt op de staalplaat van het gevelelement en van daaruit is de exacte freesmaat van de scherven bepaald. De scherven overlappen elkaar op alle zijden met een ‘halfhoutse’ aansluiting, waarbij twee millimeter aluminium is weggehaald of laten staan.’ ‘De montagevolgorde van de vier-, vijf- of zeskantige scherven is bepaald door de overlaprichting van de plaat, het aantal plaatzijden en de aansluiting op de kozijnen, de gevelranden en de beëindigingen. De platen zijn verlijmd aan de omega-

profielen op de staalplaat; daarnaast is elke plaat op minimaal vier punten ook nog mechanisch bevestigd in de overlap. Om de juiste plaat op de juiste plek te krijgen, had elke plaat een uniek nummer corresponderend met die op de tekening. Alle gevelvlakken zijn daarom volledig uitgetekend en gedetailleerd.’

Besparing ‘Terugkijkend is iedereen tevreden met de aanpak en het resultaat’,

analyseert Robbertson het project. ‘Opdrachtgever, architect en aannemer zijn ervan overtuigd dat de investeringen in overleg en prefabricage niet opwegen tegen individuele, gesplitste aanbestedingen van de achterconstructie, de kozijnen en de gevelbekleding en de mogelijk kostenvoordelen die dat zou hebben opgeleverd. Deze aanpak heeft enorme besparingen opgeleverd aan ondervanging van afstemmings- en faalkosten.’

Montage van de prefab gevelelementen met de waterkerende staalplaat aan de buitenzijde. Alle gevels zijn drie prefab elementen hoog. De kozijnen laten aansluiten vroeg om zeer nauwkeurige afstelling.

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 63

03-12-2007 13:07:21

Project Tekst: Richard Stegers Beeld: Somfy, Jan Houwers

Zonwering bij ROC Twente:

functioneel en comfortabel Het gebruik van (veel) glas in gevel geeft een gebouw transparantie en ruimtelijkheid en zorgt uiteraard voor daglichtinval. Maar ook voor warmte. Door een gerichte inzet van automatische zonwering en ventilatie hoeft de toepassing van glas geen nadelige consequenties te hebben voor het binnenklimaat.

De nieuwbouw van ROC van Twente in Almelo is een goed voorbeeld van hoe zonwering geintegreerd kan worden toegepast. De systemen zijn slim op elkaar afgestemd. Dat levert veel voordelen op voor de gebruikers. De regelbare zonwering in combinatie met de koeling is functioneel, comfortabel én werkt ook nog eens kostenbesparend. ‘Door op een goede manier gebruik te maken van zonwering is al snel een energiebesparing mogelijk van zo’n 10 procent’, is de overtuiging van Marc Smeets van Somfy Nederland, marktleider op het gebied van besturingssystemen voor zonweringstoepassingen. Somfy wordt het liefst zo vroeg mogelijk ingeschakeld bij nieuwe projecten. Smeets: ‘Het is van groot belang dat we vanaf het begin bij het ontwerp van de elektotechnische voorzieningen betrokken zijn. De oplossingen zijn dan minder ingrijpend en kunnen efficiënt worden doorgevoerd.’

ROC Twente in Almelo

Automatische zonwering helpt de nadelen van het gebruik van steeds grotere glasoppervlakten in gevels te compenseren. De zonwering fungeert als een tweede huid, waardoor ongewenste warmte buiten het gebouw kan worden gehouden en de koellast beperkt blijft. Ook het ROC Twente in Almelo is ontworpen met veel gevelopeningen in de vorm van grote glazen puien, raamstroken, scheidingswanden en daarnaast een grote kap over het centrale atrium die is opgebouwd uit kunststof luchtkussenelementen. In het nieuwe gebouw wordt nu een half jaar gebruik gemaakt van elektrische, automatisch bedienbare uitvalschermen via het zonweringbesturingssysteem Animeo IB+ van Somfy. ‘Het systeem is uitermate gebruiksvriendelijk en zorgt voor een behaaglijk binnenklimaat’, is de ervaring van Dirk van der Valk en Gerard Jansen van ROC van Twente.

GB44_VMRG_blok.indd 64

Animeo Jacko Kraan, technisch adviseur van Somfy, legt uit waarmee het ROC in Almelo is toegerust: ‘Animeo IB+ is een zeer ﬂexibel systeem met vele mogelijkheden. Met één systeem kun je alles bedienen en zijn de wensen van de gebruikers uit te voeren.’ Daartoe zijn in het complex maar liefst 400 motorcontrolers geplaatst. Een professioneel weerstation op het dak van het gebouw geeft verschillende waarden aan, zoals temperatuur, zonlicht, windrichting, windsnelheid en neerslag. De metingen worden verwerkt door de centrale computer die de zonwering en de koeling of verwarming automatisch regelt. Kraan: ‘De grenswaarden kunnen door de gebruiker worden ingesteld, zodat maatwerk mogelijk is. Elke laag en elk geveldeel kunnen op die manier apart worden

december 2007

03-12-2007 13:07:27

aangestuurd. Als de wind uit een bepaalde hoek komt, is het immers niet nodig dat alle uitvalschermen omhoog gaan. De zonwering is ook nog eens per afdeling individueel bedienbaar, als daar behoefte aan is. Dat heeft overigens geen effect op het algehele rendement en het binnenklimaat.’ Elektrische binnenzonwering kan ongewenste lichtinval voorkomen als bijvoorbeeld de buitenzonwering niet naar beneden kan door te harde wind. De integratie met de buitenzonwering biedt vele mogelijkheden. De ‘glazenwasserschakelaar’ zorgt ervoor dat de uitvalschermen worden geblokkeerd als er aan de gevels van het gebouw wordt gewerkt. Dat geldt ook bij brand. Het Animeo IB+ is met enkele simpele ingrepen zelfs koppelbaar aan verlichting en beveiliging. ‘Het is net wat je wilt’, stelt Kraan nuchter vast. De gerichte inzet van zonwering geeft mede een antwoord op de hedendaagse eisen op het gebied van comfort op de werkplek. Optimale inzet van daglicht en beperking van lichtinval bij gebruik van computerschermen, zorgen voor verlaging van de verwarmingskosten, beperking van het gebruik van kunstlicht en veraangenamen de werkomgeving. Animeo IB+ heeft dus positieve gevolgen voor de energiehuishouding van gebouwen. ‘Op deze manier kan energie besparen verrassend eenvoudig zijn. Het heeft ook een bewezen positief effect op de energieprestatiecoëfficiënt’, voegt Marc Smeets toe. ‘In elk jaargetijde kan zonwering een bijdrage leveren aan de vermindering van het energieverbruik. In de winter werkt het als warmte-isolatie, in lente, zomer en herfst in open en gecontroleerde toestand door de zonnewarmte optimaal te benutten en (vooral in de zomer) ongewenste warmte tegen te gaan.

Schermafbeelding Somfy besturingssysteem met status van een aantal functies en weerinformatie

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 65

03-12-2007 13:11:37

Ongekende mogelijkheden2005:Ongekende mogelijkheden 2007

03-09-2007

16:36

Pagina 1

ongekende mogelijkheden met Panelen Holland POSTBUS 61, 8430 AB OOSTERWOLDE (NL) Tel 0516 568 568 / Fax 0516 568 561 E-mail: info@panelenholland.nl www.panelenholland.nl

GB44_Ads.indd 66

03-12-2007 14:17:43

Nieuwbouw Forensisch Instituut Opdrachtgever: JP van Eesteren Architect: Klaus en Kaan

Nieuwbouw kantoor de Colonel te Maastricht nabij station Opdrachtgever: 3W Vastgoed en BAM Maastricht Architect: Professor Kollhoff Berlijn

Nieuwbouw Vopak Rotterdam Opdrachtgever : Heijmans Rotterdam Architect: Hoogstad Rotterdam

Metaalbouw Vogt bv Kerkrade Klarenanstelerweg 11 6468 EP Kerkrade Industrieterrein ‘Dentgenbach’ Correspondentie: Postbus 3080 6460 HB Kerkrade tel. (045) 535 47 47 fax (045) 535 40 69 www.vogt.nl info@vogt.nl

aluminium stalen en brandwerende deuren ramen puien gevels

Nieuwbouw ABC-Onderwijsgebouw Universiteit Utrecht Europese aanbesteding Architect: Erick van Egeraat

Nieuwbouw Pathé Bioscoop Rotterdam Opdrachtgever: BAM Rotterdam

GB44_Ads.indd 67

Nieuwbouw kantoor Erasmus Universiteit te Rotterdam Opdrachtgever: JP van Eesteren Architect: OD 205 Delft

Nieuwbouw kantoor Fascinatio te Rotterdam-Capelle a/d IJssel Opdrachtgever : JP van Eesteren Architect : BIAS Rotterdam

03-12-2007 14:17:44

De markt zit niet te wachten op allemaal afzonderlijke specialisten

Bert Lieverse Beeld: VMRG, Smartbox initiatief

Integratie is in mijn optiek vooral het samenvoegen van wat gescheiden is, om zodoende een mooi samenwerkend geheel te maken. Verschillende capaciteiten en mogelijkheden gaan in elkaar op, waardoor er iets nieuws ontstaat. Integreren is echter méér dan het in elkaar opgaan van delen, capaciteiten of mogelijkheden. Ik leg de nadruk op het nieuwe dat eruit voortvloeit en op de meerwaarde die door synergie ontstaat. We komen dit ook wel bij bedrijfsteams tegen. De gezamenlijke prestaties zijn door het teamwerk veel groter dan de optelsom van de capaciteiten van de afzonderlijke teamleden.

Goede integratie leidt tot veel Succesvolle samenwerking in teams kent twee bronnen. Enerzijds moeten de deelnemers iets van zichzelf naar de achtergrond schuiven ten behoeve van het team. Anderzijds moeten de deelnemers de bijdragen van de andere teamleden goed weten te waarderen. Dit gaat niet vanzelfsprekend goed. Voor de meeste mensen is het makkelijker om grenzen te trekken dan ze los te laten. We zijn geneigd om alles en iedereen in te delen en we houden er niet erg van als daarin veranderingen optreden. In de creativiteitssessies die de VMRG met verschillende disciplines (gescheiden) organiseert, zie je de getrokken grenzen heel duidelijk. In de creatieve processen wordt iedereen dan ook

GB44_VMRG_blok.indd 68

uitgedaagd om afscheid te nemen van de gebaande paden en om verborgen creatieve vermogens alle kansen te geven. Daarbij is het van belang dat de ideeën van vrij- en losdenkende teamleden niet door de anderen direct naar de prullenmand worden verwezen, maar een reële kans worden geboden.

De nieuwe gevel De moderne bouw wordt wel eens vergeleken met een lappendeken: een verzameling van losse deeltjes die aan elkaar zijn vastgemaakt. Van integratie, zoals ik die graag zie, is geen sprake. Alles en iedereen komt samen om de lappendeken vorm te geven en vervolgens gaat iedereen weer zijn

december 2007

03-12-2007 13:08:25

Een mooi voorbeeld van samenwerking: de Smartbox Energy Facade, een innovatief gevelconcept voor de utiliteitsbouw dat een halvering van het gebouwgebonden energiegebruik paart aan een sterk verbeterd klimaatcomfort. Het onderzoek is uitgevoerd door ECN, TNO, architectenbureau cepezed, Level, ITHO, Glaverbel Westland, FEE, Jan van der Vlugt & Zn. en de Rijksgebouwendienst. Informatie: www.smartfacade.nl

meerwaarde eigen weg. Geen teameffect, geen synergie, geen meerwaarde. Goed beschouwd is het een klein wonder dat er telkens toch weer een bouwproduct tot stand komt. Ik pleit ervoor het eens anders te gaan doen. Laat de gevelbouwers, de installatiebedrijven en de architecten gezamenlijk de mooiste en meest functionele gebouwschil bedenken. Daarbij worden zoveel mogelijk functies ge誰ntegreerd, wordt integraal tegemoet gekomen aan zoveel mogelijk eisen en worden productie- en installatieprocessen geoptimaliseerd. Daaruit ontstaat een gevelbouwproduct dat, aangevuld met de juiste services, het gebouw erachter (ook figuurlijk) in de schaduw zet en tot een eenvoudig object maakt.

Het resultaat presenteren we vervolgens als product aan de markt. We bieden daarmee opdrachtgevers een oplossing in plaats van problemen. De markt zit niet te wachten op allemaal afzonderlijke specialisten, die weliswaar uitblinken op hun eigen terrein, maar niet goed in teamverband werken en geen respect hebben voor de kwaliteiten van anderen. Het is dan ook onze opdracht de capaciteiten en het werk van architecten, ontwerpers, installateurs, klimaatdeskundigen, gevelbouwers en andere specialisten te integreren. Het kan bijna niet anders of hieruit volgt een belangrijke meerwaarde die we goed kunnen vermarkten.

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 69

03-12-2007 13:08:28

Project Tekst: Joop Wilschut Beeld: Jan Houwers, Joop Wilschut

Glazen toren

stalen

GB44_VMRG_blok.indd 70

december 2007

03-12-2007 13:08:50

People and Facts Opdracht | Gemeente Enschede Architect | SeArch BV, Amsterdam Aannemer | Bouwcombinatie Heijmans-van der Belt, Arnhem-Twello Glas- en vliesgevels | Facadis Geveltechniek BV, Oldenzaal Gordijnen | Twentinox BV, Hengelo Montage gordijnen | Technology Unlimited BV, Goor De Museumtoren trekt direct de aandacht

go gordijnen Enschede - Museum TwentseWelle

De nieuwe toren van museum TwentseWelle is zonder meer een aandachttrekker. Het rechthoekige volume met afgeronde hoeken is namelijk behangen met ongeveer tien ton aan roestvast stalen gordijnen. Een niet alledaagse manier om aan zonwering te doenâ&#x20AC;Ś

Momenteel wordt in Roombeek in Enschede gewerkt aan een zogenoemde Cultuurcluster, waarin onder meer het museum TwentseWelle wordt gehuisvest. Het project is een ingewikkelde mix tussen restauratie, verbouw en nieuwbouw op het terrein van de voormalige textielfabriek Het Rozendaal. Een aandachttrekkend onderdeel van de nieuwbouw is de 28 meter hoge kantoortoren van het museum. De bovenbouw van vijf verdiepingen met afmetingen van 8,74 x 15,24 meter heeft gevels die over de volle verdiepingshoogte in glas zijn uitgevoerd. Daarvoor hangen gordijnen van roestvast staal om zonlicht te temperen en de warmtelast te verminderen. Deze gordijnen hangen aan uitkragende balkons, van

waaraf de glazen gevels zijn te bewassen. Dit geheel staat op een plintbebouwing van twee bouwlagen. De gevels daarvan zijn, voor zover de bebouwing niet aansluit op andere bouwdelen, van maaiveld tot tweede verdiepingsvloer uitgevoerd als een aluminium vliesgevelconstructie. Op het dak van de onderbouw zijn enkele torderende sheddaken geplaatst, waarvan de raampartijen eveneens uit een aluminium profielsysteem zijn opgebouwd.

Gevelopbouw De gevels bestaan dus van vloer tot plafond, ruim drie meter hoog, uit glas. Staande op de verdieping belemmert nergens een aluminium profiel het uitzicht. Achter de glasruiten zijn geen staanders toegepast;

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 71

03-12-2007 13:09:02

de verticale naden zijn afgekit. Ook boven de vloer en onder het plafond zijn geen aluminium profielen te zien: de bovenkant van het onderprofiel ligt gelijk met de bovenkant van de afwerkvloer en de onderkant van het bovenprofiel strookt met de onderkant van het systeemplafond. De gevels lopen voor de vloeren langs, maar steunen daar wel op af via consoles. Per ruit zijn vier consoles aangebracht: twee aan de onderzijde en twee aan de bovenzijde. Een console voor de onderregel bestaat uit een staalplaat van 15 m dik, die met bouten M12 is bevestigd aan de constructievloer. De consoles voor de bovenregel bestaat uit een staalplaat van 8 mm, die met houtdraadbouten is beves-

Detailopname van de stalen kokerproďŹ elen in het trappenhuis met daarop de consoles voor de glasgevel

tigd aan een multiplexstrook aan de onderkant tegen de vloer. De ruiten worden gedragen door een rechthoekig kokerprofiel (aluminium, 60 x 110 mm) met daaraan een glasdrager met een inwendige versterking en een thermische onderbreking. Aan de buitenzijde wordt de beglazing geborgd door een kliklijst met afdekkap. Het glaspakket is samengesteld uit een zonwerende buitenruit van 8 mm, een spouw van 15 mm en een gelaagde binnenruit van 1010.2. De ruiten zijn 3046 mm hoog en

1. Vast gordijn: RVS strippen met spanhaken aan rails; strippen aan driehoeken bevestigd 2. Motorisch beweegbaar gordijn 3. Motor plaatselijk opgehangen (indicatie) 4. Inkassing sandwichplaat aan koker met dichtingsband en kitnaad 5. SchĂźco FW60SG 6. Stalen manchet om koker gelast

g: oorzieningen GB44_VMRG_blok.indd 72

december 2007

Cultuurcluster Roombeek toren gemeente Enschede, DMO uitvoering

0312

24-02-2

detaillering A3 1:5

T450

03-12-2007 13:09:13

Een blik onder de rok

variëren in breedte tussen 1804 mm en 478 mm.

Balkons De glazenwasserbalkons bestaan uit een staalconstructie die aan de constructievloer is bevestigd. In deze constructie zijn ook de voorzieningen voor het ophangen van de roestvast stalen gordijnen opgenomen. Een stalen traanplaat, enkele millimeters lager dan de bovenkant van de afwerkvloer binnen, vormt het loopvlak van de balkons. Een hekwerk van 1100 mm hoog verzorgt de valbeveiliging. De staalconstructies zijn aan de buitenzijde afgewerkt met metalen beplating .

Gordijnen In totaal hangt er tien ton aan roestvast stalen gordijnen om het gebouw. De gordijnen zijn gemaakt van geweven draad RVS316 in vier verschillende uitvoeringen. Verschillen zitten in de dikte van de draad, de steek, het model van de weving en de wijze van plooien. Dit heeft alles te maken met de mate van de transparantie van het gordijn en dus met de mate van doorlaten van het zonlicht. Het gewicht van de gordijnen varieert van 5,2 tot 11 kg/m2. Voor de vliesgevels van de begane grond

Gordijn en gordijnrails

hangen gordijnen van 5,00 m hoog; voor de tweede tot de vijfde verdieping zijn ze 3,50 m en bij de zesde verdieping 4,00 m. De meeste gordijnen zijn gekoppeld en vormen een geheel; een aantal is als losse gordijnen opgehangen. Ze hangen aan speciale rail die zijn opgenomen in de staalconstructies van de glazenwasserbalkons, die daarop zijn gedimensioneerd. De gordijnen zijn via afstandbediening te verschuiven. Op uitdrukkelijk wens van de architect hangen de gordijnen vrij in de ruimte en zijn aan de onderkant dus niet vastgezet. Wat dat doet bij extreme wind is niet bekend. Een punt is wel, dat ze eerst over de hoge balustrade van het balkon moeten opwaaien om de glazen gevels te bereiken.

Maatvoering Een moeilijkheid bij de uitvoering van de glasgevels was, dat in één hoek van het gebouw een trappenhuis zit. Ter plaatse loopt geen betonvloer, waaraan de consoles waren te bevestigen. Om dat op te vangen is een staalconstructie van kokerbuizen met trekstangen aangebracht. Aangezien deze staalconstructie pas later is geplaatst, was het niet mogelijk om per verdieping alle gevels direct

te maatvoeren. De maatvoering van de consoles had sowieso de nodige voeten in de aarde. Nauwkeurig stellen van de consoles was belangrijk in verband met de maatvoering en de plaatsing van de glasruiten. De buitenste bout van de consoles moest minimaal 80 mm uit de rand van vloer zitten om het risico op kantelen van de ruiten te voorkomen. Het enige referentiepunt dat Facadis Geveltechniek per verdieping had, was een plankje met drie spijkers. Vandaar uit moest de exacte maat van de buiten het betoncasco lopende glasgevels ten opzichte van de vloerrand gevonden worden. Bovendien stonden op de hoeken van de verdieping kolommen ‘in de weg’ om rechtstreeks met spatlijnen de maat te kunnen verklikken. De gevelruiten zijn per verdieping van beneden naar boven geplaatst. De glazenwasserbalkons vormden daarbij een moeilijkheid. Die waren om een aantal redenen namelijk al eerder aangebracht. Omdat deze balkons per verdieping verder uitkragen, werd het dus steeds lastiger om de grote, zware ruiten tussen de balkons door te manoeuvreren en in de glasdragerprofielen te stellen. Al met al een heerlijke klus voor wie van uitdagingen houdt.

december 2007

GB44_VMRG_blok.indd 73

03-12-2007 13:09:22

Lucht, licht en leven

Van energiezuinig systeem tot duurzame omgeving. Het klimaat verandert en de gevolgen zijn steeds duidelijker. Dit een halt toe roepen is de verantwoording van ons allemaal. Gebouwen en hun noodzakelijke installaties kunnen hier een positieve bijdrage aan leveren. Met de ontwikkeling van energiezuinige systemen alleen, zijn we er echter nog niet. Ook de mens in het gebouw en de economische haalbaarheid van de systemen zijn van cruciaal belang bij de ontwikkeling van een duurzaam gebouwde omgeving. Colt biedt de ontwerper vele technieken om deze creatieve opgave uit te voeren. Energiezuinige technieken waarmee de basis voor duurzaamheid in lucht, licht en leven gelegd wordt.

GB44_Ads.indd 74

www.coltinfo.nl

03-12-2007 14:18:16

Uw partner in kunststof en metalen gevelconstructies! H.G. Zwerusstraat 5, 7951 CZ Staphorst Postbus 3, 7950 AA Staphorst Telefoon (0522) 467 000, fax (0522) 467 333 www.rollecate.nl, e-mail; mail@rollecate.nl

GB44_Ads.indd 75

03-12-2007 14:18:17

AGC Flat Glass Nederland - Tiel - Tel.: +31 (0)344 67 99 22 - Fax: +31 (0)344 67 97 24 - sales.nederland@eu.agc-flatglass.com - www.YourGlass.com

A G C F L AT G L A S S E U R O P E G L AV E R B E L W O R D T AGC_AD_NED_210x297_Gevelbouw_dec1 1 GB44_Ads.indd 76

Dé glasproducent voor architectuurprojecten, zowel voor buitenbeglazing als interieurdecoratie, verandert van naam en wordt AGC Flat Glass Europe. De industriële vestigingen (17 floatlijnen en ongeveer 100 productie-eenheden) van de groep AGC Flat Glass Europe zijn verspreid over heel Europa, van Spanje tot Rusland; de commerciële vestigingen zijn over de hele wereld actief. 10.700 mensen met een passie voor glas, voortdurend op zoek naar de perfecte combinatie van technologische vernieuwing en schoonheid!

11/9/07 10:55:19 AM 03-12-2007 14:18:35

AGC Flat Glass Nederland - Tiel - Tel.: +31 (0)344 67 99 22 - Fax: +31 (0)344 67 97 24 - sales.nederland@eu.agc-flatglass.com - www.YourGlass.com

55:19 AM

=40$'4) 7+65.#0&

Vind je uitdaging!

6 / #24+.

Vanwege onze groei zoeken wij:

Uitvoerder Ter ondersteuning van onze projectleiders zoeken wij een uitvoerder met ervaring in de gevelbouw. De uitvoerder coĂśrdineert en geeft leiding aan zowel eigen monteurs als onderaannemers, vanaf aanvang van het werk tot en met de oplevering.

'%*01.1)+'<0 %1/210'06'0 '0 $179'.'/'06'0

Wij vragen: - Opleiding MBO - niveau - Ervaring in gevelbouw

06'40#6+10#.' 8#-$'745 8114 4##/ &'74 '0 )'8'.

Technisch commercieel medewerker binnendienst De commercieel medewerker binnendienst legt en onderhoudt contacten met respectievelijk potentiĂŤle en bestaande klanten. Hij behandelt zelf de verkregen aanvragen tot en met de orderintake met als doel het realiseren van de gestelde targets voor verkoop.

Wij vragen: - MBO+/HBO denken werkniveau - Ervaring in een gelijkwaardige functie

Tekenaars Voor het tekenen en werkvoorbereiden van kleinschalige woningbouwprojecten tot en met middelgrote en grote kantoor-/ winkel-/ woningbouwprojecten inclusief bewaking en controle van de voortgang van het tekenproces.

Wij vragen: - MBO/HBO niveau - Ervaring in de gevelbouw

Monteur buitendienst Voor het compleet maken van onze montageploegen zoeken wij een zelfstandige monteur buitendienst voor kleine en middelgrote projecten in (voornamelijk) het midden en westen van Nederland.

Wij vragen: - Opleiding LTS of MBO - niveau - Ervaring in de gevelbouw is een prĂŠ

Assemblage medewerkers Voor het vanaf tekening samenstellen â&#x20AC;&#x201C; zowel individueel als in teamverband â&#x20AC;&#x201C; van aluminium puien

Wij vragen: - LTS of MBO opleiding

Wij bieden: -

een prima salaris, passend bij de functie uitstekende secundaire arbeidsvoorwaarden een prettige, open werksfeer afwisselend werk

GeĂŻnteresseerd? Je kunt schriftelijk solliciteren Hendriks geveltechniek t.a.v. mevr. M. Ooms Postbus 499 3900 AL Veenendaal Bezoekadres: Wageningselaan 6 3903 LA Veenendaal Of via e-mail: info.hgt@hendriks-groep.nl onder vermelding van functie. Voor meer informatie: T 0318 â&#x20AC;&#x201C; 566 400

999 (4106#.' &' 5#/'0 /'6

Screening kan deel uitmaken van de sollicitatieprocedure

"+' ;1'-6 &+' 8+0&6

999 #5- (4106#.' &' +'4 8+0&6 7 #..' ':215#06'0 '0 241&7%6'0

Organisator =40$'4) '55' /$ '.

8+5+6145'48+%' 07'40$'4)/'55' &'

www.hendriks-groep.nl

Informatie '06'4 1 ! '. #:

,#%37'.+0' -'06'4 0.

december 2007

GB44_Ads.indd 77

03-12-2007 14:18:38

BUVA Ergo-Motion BUVA brengt de elektronische inbouw deurmeerpuntssluiting, de BUVA Ergo-Motion op de markt. Deze meerpunstssluiting biedt veiligheid en comfort in optima forma. De mechanische veiligheid van de Ergo-Motion is gebaseerd op de BUVA 6000/7000 serie deurmeerpuntssluitingen. In tegenstelling tot deze meerpuntssluitingen ver- en ontgrendelt de Ergo-Motion door middel van een krachtige motor. Daarnaast kan de deur bediend worden door diverse bedieningscomponenten: RF-zender, toetstableau of wandzender. De Ergo-Motion biedt de mogelijkheid om elke deur optimaal te laten functioneren. Zo kan de Ergo-Motion uitgevoerd worden als een paniekuitvoering voor toepassing op een nood- of vluchtdeur. Deze uitvoering voldoet aan de laatste eisen betreffende vluchtwegen, de EN-179 en EN-1125. De ErgoMotion is tevens een geschikte domotica-toepassing. Een speciale uitvoering hierin is de toepassing van de Ergo-Motion als BUVA zorgdeur. Bij deze zorgdeur wordt er een combinatie gemaakt met een draaideurautomaat, BUVA DA260. Hierdoor hoeven bijvoorbeeld mensen in een rolstoel niet zelf de deur te openen. De Ergo-Motion is toepasbaar op zowel woningtoegangsdeuren als algemene of centrale toegangsdeuren. In kantoor- en bedrijfsgebouwen kan de Ergo-Motion niet alleen in buitendeuren worden toegepast, maar ook in compartimenteringsdeuren en toegangsdeuren van beveiligde ruimtes.

KONE levert naast traditionele ge誰soleerde en beglaasde sectionaaldeuren een overheaddeur zonder scharnieren van lichtdoorlatend glasfiber. De deursegmenten van glasfiber van de KONE sectionaaldeur worden onder het plafond doorgevoerd, waarbij hoge heffingen mogelijk zijn en daklijnvolgend beslag toegepast kan worden. Deze deuren laten zich optimaal met het glasfiber gevelsysteem VarioPlanPLUS van KONE combineren. Belangrijke kenmerken zijn de hoge lichtdoorlatendheid voor een aangename- en gezonde lichtverhouding binnen, de hoge openingssnelheid en de loopdeur die in de hefdeur ge誰ntegreerd is dankzij een techniek zonder scharnieren met laag onderprofiel. De hefdeur is zelfdragend, vraagt minimale inbouwruimte en bestaat in vele uitvoeringsmogelijkheden. De sectionaaldeur wordt vooral toegepast als buitendeur, in het bijzonder bij bouwsituaties met een geringe bovenruimte.

Doekzonwering wint steeds meer aan populariteit, omdat het klimaat warmer en zonniger wordt. Bovendien zorgen de kenmerkende grote glaspartijen van tegenwoordig wel voor veel lichtinval, maar ook voor oververhitting en storende lichteffecten. De FIXSCREEN bestaat uit een halftransparant doek uit glasdraden die vooraf zijn omhuld met kunststof gekleurd in de massa. Het weefsel is niet vervormbaar, wel bestand tegen warmte en vocht. De verticale boorden zijn hoogfrequent gelast en de horizontale onderkant is extra versterkt door een omgelegde versterkingsband. Dankzij een gepatenteerd ritssysteem zit het doek strak en windvast in elke positie en behoren klapperende en stukgescheurde screens tot het verleden. Bovendien zorgt een ballastlat met afdichtingsstrip voor een perfecte aansluiting met de dorpel, wat intensief ventileren toelaat zonder dat insecten kunnen binnendringen. FIXSCREEN 100 is de basis van het programma en is geschikt voor afmetingen tot 4 m breed en 2,7 m hoog.

Meer informatie?

BUVA, Barendrecht Telefoon 0180-697500 Website www.buva.nl

KONE Deursystemen BV, Veenendaal Telefoon 0318 532347 Website www.kone.com

RENSON N.V., Telefoon: 32 56627111 Website www.renson.be

GB44_Producten.indd 78

Renson introduceert windvast en insectenwerend FIXSCREEN KONE sectionaaldeuren van glasfiber

december 2007

03-12-2007 13:27:45

P r od u c

Product

Architecturale zonweringGlasfibergevelsysteem VARIOPLANplus VARIOPLANplus verenigt alle positieve eigenschappen van de tot op heden bestaande gevelsoorten in één enkel systeem. De basis van dit systeem is glasfiber; zeer stabiele panelen die toepasbaar zijn in de meest uiteenlopende constructies. Glasfiberpanelen geven een grote architectonische speelruimte, scheppen interessante perspectieven en bewijzen indrukwekkende creaties voor artistieke gecombineerde uitvoeringsmogelijkheden. Glasfiber gebruiken wij al meer dan 20 jaar met succes voor de vervaardiging van bedrijfsdeuren. Het is hoogbelastbaar en licht van gewicht, elastisch en stabiel, corrosievrij en het is een lang leven beschoren. Bovendien is het zelfdragend. Afhankelijk van de uitvoering wordt het glasfiber geleverd in diktes van 40, 60, 80 en 150 mm. Aangezien de panelen warmte-isolerend zijn (1,6 W/m²K), dragen glasfiberpanelen bij tot het behoud van de warmte in het gebouw. Een hoge warmte-isolatiewaarde wordt gekoppeld aan de bijzondere kenmerken van een thermisch gescheiden aluminiumconstructie. Zo ontstaat energiebesparing en een warme gevel met een zonwerende functie.

Nieuwe trendy kleuren Plastica Massief NT

Deze vluchtdeur voldoet aan alle eisen

Plastica Massief NT gevelbekledingspanelen zijn verkrijgbaar in nieuwe kleuren. De collectie kreeg een uitbreiding van dessins die geïnspireerd zijn op de verwering van natuurlijke materialen. Ook zijn enkele betondecors opgenomen die geheel inspelen op de huidige trends voor wear en tear. Van brutaal Saffraangeel tot natuurlijk Gebeitst Grenen. Van Patina tot Afra Sahara. Plastica Massief NT is leverbaar in een kleurenpalet van uni-, fantasieen houtdecors en telt bijna 80 dessins. Plastica Massief NT is al jaren een veelgebruikt plaatmateriaal voor toepassing als buitenbekleding van gebouwen. De platen zijn kleurecht, duurzaam en bestendig tegen invloeden van buitenaf. Bovendien worden ze standaard geleverd in dubbelzijdig decor, diverse afmetingen en brandclassificatie Euroklasse B. Hiermee voldoet Plastica Massief NT aan de bouweisen. Daarnaast zijn de prijzen voor de gevelplaten all-in. Inclusief technische ondersteuning, garanties, bevestigingsmaterialen en alle mogelijkheden voor maatwerk.

Merford Special Doors heeft een vluchtdeur ontwikkeld die kan voldoen aan alle Nederlandse Bouwbesluit-eisen wat betreft brandveiligheid, inbraakwerendheid, geluidsisolatie en kogelwerendheid. Een ‘inbraakwerende vluchtdeur’, dat klinkt tegenstrijdig. Toch is dat mogelijk doordat de deur wordt voorzien van een anti-doorboorvoorziening. Hiermee wordt de anti-panieksluiting van buitenaf onbereikbaar. Een speciale constructie maakt de deur sterker waardoor geen aanvullende sloten nodig zijn. Voordelen zijn: kostenbesparing door lagere verzekeringspremies, de deur hoeft niet dagelijks handmatig op het slot en weer van het slot afgedraaid, het plaatsen van verschillende deuren in serie is niet meer nodig. Door een brandwerende uitvoering ontstaat een extra veilige situatie. Bij brand reageert alleen de deurafdichting aan de brandzijde van de deur op de temperatuursverhoging. Die afdichting schuimt dan op, zodat de vlammen niet door de naden kunnen dringen. De deur houdt gewoon stand, en kan na doven van de vlammen gewoon weer open.

Meer informatie?

KONE, Veenendaal Telefoon 0318 532347 Website www.kone.com

Plastica Plaat B.V., Waalwijk Telefoon 0416 672400 Website www.plastica.nl

Merford Group, Gorinchem Telefoon 0183 643800 Website www.merford.nl.

december 2007

GB44_Producten.indd 79

03-12-2007 13:27:48

Mark Kloosterman, directeur Kloosterman Geveltechniek

‘ We ontwikkelen graag mee met de architect’ Kloosterman Geveltechniek bestaat al meer dan 30 jaar. Het bedrijf heeft zich in die tijd ontwikkeld tot een toonaangevende onderneming in de gevelbranche. Dat is natuurlijk niet zomaar. Het is het resultaat van een doordachte mix van techniek en creativiteit. ‘We willen het maximale uit alle technische en creatieve mogelijkheden halen.’

GB44_Xpo.indd 80

december 2007

03-12-2007 12:46:33

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Eurotherm ‘Building a front, creating a face’, opent de website van Kloosterman Geveltechniek. Het is een kreet die alles zegt over de visie van het bedrijf op haar vakgebied. ‘Natuurlijk, techniek is basis’, legt directeur Mark Kloosterman uit. ‘Maar bij geveltechniek komt meer kijken dan menigeen denkt. We realiseren tenslotte het gezicht van een gebouw. Naast een grote technische bagage en kennis van bouwfysica, is ook oog voor esthetiek een essentieel onderdeel van ons vak.’ Kloosterman Geveltechniek is al meer dan 30 jaar een innovatieve partner voor zowel architect als opdrachtgever. Befaamd is Eurotherm®, een in eigen beheer ontwikkeld aluminium profielsysteem. Het systeem is in de loop der jaren uitgegroeid tot een succesvolle productenlijn. Niet voor niets is Eurotherm® inmiddels toegepast in veel architectonisch hoogstaande gebouwen, verspreid over heel Nederland.

Esthetisch verantwoord Momenteel beschikt Kloosterman Geveltechniek voor 99% over eigen profielsystemen. De voordelen laten zich eenvoudig raden. ‘Architecten en opdrachtgevers zitten bij ons direct bij het profielhuis’, vertelt Kloosterman.’ We ontwerpen, produceren en monteren zelf. Alles in één hand, beter kunnen architecten en opdrachtgevers zich natuurlijk niet wensen. Het maakt ons tot een flexibele partner. We kunnen tenslotte uiterst snel inspelen op specifieke vragen uit de markt. Om die reden worden we vaak ingeschakeld voor gebouwen die speciale aandacht behoeven, gebouwen waar een architect iets bijzonders mee wil. Op die momenten komt de kracht van

Xpo

ons bedrijf volledig tot z’n recht. Het bedenken van esthetisch verantwoorde en technisch haalbare oplossingen, dat is waar Kloosterman Geveltechniek in excelleert. We mogen graag mee ontwikkelen en creëren naast en samen met de architect. En dat doen we dan ook met grote regelmaat. Samen toewerken naar het moment dat er een prachtig gebouw staat. Een grotere voldoening is nauwelijks denkbaar.’

Ontwikkelingsbedrijf De afgelopen decennia is de branche drastisch veranderd. Onder meer onder invloed van automatisering en strenge bouwen veiligheidsvoorschriften. Architecten ontwikkelen door, gevelbouwers moeten daarin mee. Daardoor is creativiteit tegenwoordig belangrijker dan ooit. Een ontwikkeling die de concurrentiepositie van Kloosterman Geveltechniek alleen maar sterker maakt. ‘We zijn van huis uit een ontwikkelingsbedrijf,’ betoogt Kloosterman. ‘Dat betekent dat we het maximale uit alle technische en creatieve mogelijkheden willen halen. Vrijwel alle processen in ons bedrijf zijn geautomatiseerd op basis van de nieuwste technieken. En ook op het creatieve vlak blijven we continu groeien. Op basis van ervaring en inzicht weten we precies wat de markt van ons verlangt. Kloosterman Geveltechniek is dan ook helemaal klaar voor de toekomst.’

Meer informatie? Kloosterman Geveltechniek BV, Heerenveen Telefoon 0513 621525 Website www.kloosterman.nl december 2007

GB44_Xpo.indd 81

Kloosterman Geveltechniek

03-12-2007 12:46:41

Bi-modulaire sandwichpanelen TrimoRaster TrimoRaster is een belangrijk nieuw product in de markt van modulaire gevelsystemen. TrimoRaster combineert de functionele voordelen van kwalitatief hoogwaardige gevelsystemen met een bijzondere esthetische vormgeving. Een perfect systeem toepasbaar voor winkelen businessunits, maar ook voor kantoren, banken, hotels en tal van andere gebouwen. De TrimoRaster bi-modulaire sandwichpanelen bestaan uit een element met geïntegreerde naadaansluiting (de vertrouwde schaduwnaad-aansluiting) waarbij de lengte en dwarsnaad optisch dezelfde breedte hebben. TrimoRaster is verkrijgbaar in vele maten en kleuren.

isolerende en brandveilige gevel en is bovendien erg mooi. Een gevel van TrimoRaster benadert de puurheid van architectuur dankzij technisch zuivere oplossingen. Voordelen van het bi-modulaire gevelsys teem van TrimoRaster zijn: Esthetische uitstraling; Verwerkingssnelheid; Geringe kosten; Brandwerendheid; Zowel thermisch als akoestisch isolerend; Zelfondersteunend karakter.

Paneelopbouw Bij montage in de staalbouw geldt dat waar de TrimoRaster-panelen dezelfde

Technische basisinformatie Basisafwerking

Buitenzijde: vlakke afwerking 0.7 mm

Binnenzijde

S-standaard of v-profiel 0.5 mm of 0.6 mm

Moduulbreedte

1000 mm (standaard) afwijkende maten zijn mogelijk

Lengte

1000 mm ÷ 6500 mm

Paneeldikte

80, 100, 120,150, 200 mm

Kernmateriaal

Steenwol met een densiteit van 120 kg/m2

Anticorrosieve bescherming

Buitenplaat metaal - PVDF, binnenplaat metaal polyester RAL 9002

Kleuren (voorstel)

Standaard kleuren: RAL 9007, RAL 9006 of in overeenkomst met RAL-schaal

GB44_Xpo.indd 82

25 +2 -1

TrimoRaster is het passende antwoord voor elk modern gebouw waar eenvoud in een beschaafde vorm gezocht wordt. Het sys teem biedt een functionele totaaloplossing en is snel en eenvoudig te monteren. Dit in tegenstelling tot vergelijkbare cassettesystemen, die vaak alleen de esthetica voorop stellen. Een TrimoRaster-sandwichpaneel bestaat uit een tweezijdig gegalvaniseerde en gecoate staalplaat met als isolatiekern een niet brandbare gelamineerde minerale wolvulling (klasse A1 EN ISO 1182). TrimoRaster biedt een zelfondersteunende,

Horizontale naad optisch gelijk aan verticale naad

lengte hebben dan de stalen hoofddraagconstructie, er geen gebruik gemaakt hoeft te worden van een subconstructie. Als de lengte van de TrimoRaster panelen echter kleiner is dan de stalen hoofddraagconstructie dan dient er wel gebruik gemaakt te worden van een subconstructie. De constructeur dient hiervoor een passende calculatie te maken. Mocht er aanvullende gedetailleerde informatie nodig zijn, dan kan er altijd contact worden opgenomen met S.S.G. Benelux vof. Bij betonconstructies geldt dat het beste gebruik gemaakt kan worden van een stalen subconstructie. Hierdoor worden de eventuele oneffenheden van de betonnen achterconstructie weggenomen. De constructeur dient hiervoor een passende calculatie te maken.

Dichtings- en afwerkingselementen Het TrimoRaster modulair systeem biedt verschillende additionele elementen die het mogelijk maken om dit unieke systeem aan te passen aan alle specifieke gebouwen. Haakse hoeken met een schaduwnaad kunnen bijvoorbeeld gemaakt worden uit een gereed TrimoRaster paneel. Een haakse hoek of een afgeronde hoek kan ook gemaakt worden van zetwerk. Zetwerk voor ramen en deuren wordt gemaakt van geëxtrudeerd aluminium. Ander zetwerk wordt gemaakt uit hetzelfde type staalplaat als de TrimoRaster sandwichpanelen zelf.

Meer informatie? S.S.G. Benelux vof, Bakel Telefoon 0492-344730 Website www.trimo.nl

december 2007

03-12-2007 12:46:43

Xpo

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Trimo Fetim Sorba Projects FlexGlass

DuraClad® van Fetim Professional:

Dé onbrandbare gevelbekleding Internationaal wordt DuraClad® gevelbekleding al jarenlang zeer succesvol toegepast. DuraClad® is samengesteld uit cement en cellulosevezels. Dankzij deze materiaalsamenstelling is een zeer hoogwaardige en milieuverantwoorde gevelbekleding ontstaan die nauwelijks onderhoud vraagt. Fetim Professional heeft DuraClad® gevelbekleding nu in het programma opgenomen. Naast DuraClad® in een plankuitvoering kan Fetim Professional ook het mooiste rabat ter wereld leveren. Een écht rabat van cement. Dit rabatprofiel van DuraClad® kan net zo makkelijk worden verwerkt als rabat van eender welk ander bouwmateriaal. Het rabat heeft een lengte van 4 meter, bij een brutobreedte van 15 cm (werkend 13 cm) en een dikte van 10 mm. Met DuraClad® krijgt de ontwerper de beschikking over een grote vormvrijheid. Zowel de rabat als de plank (afmetingen: 4 m lengte, 20 cm breedte en 8 mm dikte) zijn horizontaal en diagonaal toe te passen, zelfs lichte krommingen zijn mogelijk.

De plank is bovendien ook verticaal te plaatsen. DuraClad® kan worden toegepast zowel in renovatie als in nieuwbouw. Op projectbasis zijn oneindig veel kleuren leverbaar. Daarnaast zijn ruim 30 kleuren in rabat en plank uit voorraad leverbaar. Voor montage is niet meer nodig dan de speciale DuraClad Torx schroeven; compleet voorzien van freesribben en boorpunt. Met DuraClad siliconenkit op kleur of naturel kunnen de naden afgekit worden of bij de verwerking van DuraClad-planken het eventuele “klapperen” worden tegengegaan. DuraClad® is een milieuvriendelijk

product. Bijkomend voordeel is dat het een zeer brandveilig product is en toch geheel asbestvrij. Met een gevelbekleding van DuraClad® is een zeer hoge weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag (WBDBO) te halen.

Meer informatie? Fetim Professional, Amsterdam Telefoon 020 5805333 Website www.fetimgroup.nl

Sorba Projects, the finishing touch

FlexGlass Meppel buigt en hardt glas van elk formaat

Totale geveloplossingen voor uw projecten. Zodra het maatwerk betreft kunnen wij voor u een rol van betekenis zijn. Sorba Projects is sterk in samengestelde gevels. Vliesgevels, puien, structureel verlijmd glas, bekledingen in composiet, RVS, aluminium, staal, corten staal en zelfs polyester (beton). Het materiaal doet er niet toe. De bouwfysica, akoestiek, WBDBO en constructieberekeningen worden door ons verzorgd. Onze projectmanagers en engineers bestaan uit hoogopgeleide technici die beschikken over de nieuwste technieken op het gebied van 3D ontwerpen. Wij kunnen voor u de engineering, levering, productie en montage verzorgen.

FlexGlass uit Meppel is dé specialist in het buigen en harden van glas. Als éérste Nederlandse bedrijf beschikt FlexGlass over een glasbuig- en hardingsoven, voor zowel enkele stuks als serieproductie, die glas kan buigen en harden in diktes variërend van 6 tot 19 mm.

De 2 voormalige suikersilo’s in Halfweg zijn door ons voorzien van nieuwe gevels. De aannemer zorgde voor gaten in het beton en voor de vloeren. Wij hebben samen met de opdrachtgever en de architect een concept uitgewerkt waarbij wij de gehele gevel voor onze rekening hebben genomen. Het eindresultaat mag er zijn. De torens zijn namelijk al bekroond met een Benelux Aluminium in renovatie Award 2007.

Herman Bloemers, directeur van FlexGlass: ‘Bij het buigen en harden van glas spelen factoren als luchtvochtigheid, temperatuur, glasdikte, afmetingen, radius en de productiemal een grote rol. Maar de kundigheid van de operator bepaalt de uiteindelijke kwaliteit van het product. FlexGlass heeft dit proces volledig onder de knie en kan zowel enkele stuks, als grote series realiseren.’ De maximale afmetingen die FlexGlass kan buigen en harden, zijn glasvlakken van 2 m bij 2,4 m. De buigingen starten bij een radius van ± 100 mm. Het gebogen geharde glas kan ook worden gelamineerd tot gebogen gehard gelaagd glas. Omdat er voor gebogen gehard glas nog géén internationale norm bestaat, koos FlexGlass er voor te voldoen aan de CE-markering voor vlakglas.

Meer informatie? FlexGlass BV, Meppel Telefoon 0522-242856 Website www.flexglass.nl december 2007

GB44_Xpo.indd 83

03-12-2007 12:46:48

Verlijmen van gevelbekleding begint steeds meer een begrip te worden in de bouwwereld, maar toch weet nog lang niet iedereen dat verlijmen belangrijke voordelen biedt tegenover mechanische bevestigingsmethoden. Verlijmen geeft zeer veel vrijheid tijdens het ontwerpproces, vereenvoudigt en verlicht de werkzaamheden op de bouwplaats en verhoogt de esthetische waarde van gevels.

Bij Tweha staat verlijmen van gevelbekleding centraal Ook al is gevelbekleding maar een klein onderdeel binnen het hele bouwproces, de esthetica aspect speelt steeds vaker een belangrijke rol bij het ontwerp van een gebouw. Niet zonder reden want de gevel van het bedrijfsgebouw fungeert als het visitekaartje voor het bedrijf.

‘De gevel’ staat centraal Van 23 t/m 25 januari 2008 vindt in de Ahoy in Rotterdam de vakbeurs GEVELTotaal plaats, waarbij ‘de gevel’ in al zijn aspecten centraal staat. De vakbeurs staat in het teken van intelligente gevelsystemen en materialen. En op zo’n vakbeurs mag zeker niet ontbreken lijmproducent Tweha uit Eersel. Tweha wil iedereen in de bouwwereld laten zien dat met de lijmsystemen van Tweha de bouwer een bouwmethodiek in handen kan krijgen die de deur open zet naar esthetiek en eenvoudig en efficiënt bouwen. Door het toepassen van een lijmverbinding kies je namelijk voor een ‘blinde’ bevestiging. Met als resultaat een gevel zonder zichtbare bevestigingspunten, zonder ‘littekens’. Bovendien kunnen dankzij verlijmen verschillende materiaalsoorten in allerlei vormen en maten, horizontaal en verticaal, met elkaar verbonden worden en opent verlijmen de weg naar talloze unieke constructieve toepassingen. Dit biedt architecten en ontwerpers ongekende mogelijkheden.

der uitgebreid en bestaat inmiddels uit diverse lijmsystemen die het verlijmen van nagenoeg alle materialen mogelijk maken. De kwaliteit van de lijmsystemen is door nationale en internationale keuringsinstanties beoordeeld, geaccepteerd en gecertificeerd. Zo beschikt Tweha over een ISO-certificering en verkreeg het bedrijf in Nederland een KOMO-attest met productcertificaat voor het verlijmen van tientallen verschillende types gevelplaten. Bovendien heeft Tweha in Brussel het ATG keurmerk voor de lijmsystemen verkregen. Tweha wil niet stil blijven staan, maar is continu op zoek naar nieuwe toepassingen en naar slimme alternatieven voor arbeidsintensieve constructie- en bouwmethodieken.

Meer informatie? Kom naar de GEVELtotaal en breng een bezoek aan de stand van Tweha: C078

Gehecht aan kwaliteit De productlijn van Tweha heeft zich de afgelopen 20 jaar steeds ver84

GB44_Xpo.indd 84

december 2007

03-12-2007 12:47:00

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Tweha Ventura Business

Het thema energiebesparing wordt steeds populairder onder gebouweigenaren. En terecht. Steeds meer swingende reclames van energieleveranciers en energiedistributeurs in de media, maar ondertussen worden de energierekeningen steeds hoger. Daarnaast stapelt de overheid wetgeving op wetgeving.

Energiebesparing door moderne kozijnen met dubbele beglazing van Ventura Business De verklaring voor de steeds doorgaande verhoging van de energiekosten is drieledig. Allereerst wordt de belasting op energie steeds hoger onder het motto â&#x20AC;&#x2DC;de vervuiler betaaltâ&#x20AC;&#x2122;, ten tweede zijn de wereldmarktprijzen voor energie zeker de laatste tijd extreem hoog, waarbij verlaging niet in het verschiet ligt. Als derde factor geldt de stijging van energiedistributiekosten en de vereiste productietoename van duurzame energie, omdat de vraag blijft toenemen. Alle drie factoren bij elkaar opgeteld luidt de conclusie: de energiekosten blijven stijgen, ook in de toekomst. Althans, wanneer geen hoogwaardige kunststof kozijnen met HR++ beglazing worden geplaatst.

leven. Al snel na de eerste oliecrisis in 1974 werd de spouwmuurisolatie uitgevonden. Vervolgens kwam de HoogRendement-ketel in beeld. De HR-ketel levert enkele tientallen procenten economischer energie. De

Kozijnen en dubbele beglazing

laatste 15 jaar is wat betreft de kozijnen en de dubbele beglazing ook zeer grote vooruitgang geboekt in energieprestaties. Hier-

Er zijn de laatste jaren veel mogelijkheden ontwikkeld om energiezuiniger te

door behoeven kozijnen en beglazing niet meer het grootste energielek van een woning te zijn.

Rendement Kozijnen worden van drie materiaalsoorten gemaakt. Namelijk: aluminium, hout en kunststof. Hout en kunststof hebben intrinsiek een hogere isolatiewaarde dan aluminium, vooral een warmere oppervlaktetemperatuur. Kunststof heeft als voordeel boven hout dat kunststof duurzamer is en niet na verloop van tijd zal gaan kieren en tochten. De U-waarde van kunststof kozijnen is 60% beter dan van bijvoorbeeld houten kozijnen. Aluminium zit hier tussenin. Bij kunststof is de U 1,6. Hout haalt een U van 2,6. Een goede spouwmuur heeft een U van 0,7. Enkele beglazing echter scoort de zeer slechte U-waarde van bijna 6. Het is duidelijk enkel glas vormt een verschrikkelijk energielek

en slaat een gat in ieders portemonnee. Moderne HR++ beglazing daarentegen heeft een U-waarde van slechts 1,1. Hiermee isoleert dubbele beglazing 5 maal zo goed als enkele beglazing. En juist het dichten van het grootste energielek is belangrijk voor de daadwerkelijke energiebesparing. Minder energielekken maakt de noodzaak van efficiĂŤnt stoken met een HR-ketel ook minder urgent. De thermostaat kan enkele graden lager, terwijl er toch prettig gewoond en werkt kan worden. Investeren in kozijnen en dubbele beglazing is gezien het te verwachten hoge rendement, het overwegen zeker waard.

Meer informatie? Ventura Busines BV, Nieuwegein Telefoon 0880 20 30 40 www.venturabouw.nl

december 2007

GB44_Xpo.indd 85

03-12-2007 12:47:05

Rijdend ,vanaf Schiphol, de ring van Amsterdam op, is de kopgevel van het ING gebouw een imposante en opvallende verschijning. Een hoogstandje van Widam Aluminiumbouw te Hoorn.

ING House, Amsterdam

Widam: complete oplossingen, met kwaliteit en vakmanschap Widam is één van de oudste ramen, deuren en gevelfabrikanten in Nederland die allerlei soorten projecten kan uitvoeren. Een bezoek aan het bedrijf in Hoorn laat dan ook zien wat ze in huis hebben. Een tekenkamer die meedenkt en naar oplossingen zoekt om samen met architect en aannemer de best denkbare uitvoering en detaillering op papier te zetten. Een computergestuurd bewerkingscentrum voorziet de aluminiumprofielen van alle uitsparingen, gaten en freesbewerkingen zodat de assemblageafdeling de soms zeer ingewikkelde constructies met vakmanschap en nauwkeurigheid kan samenstellen. De medewerkers stralen dan ook een zekere trotsheid uit na het samenstellen van weer een ingewikkelde gevelconstructie.

bedrijf ook een eigen staalbewerkingsafdeling. Panelen of zetwerken? Geen probleem, want met de machines die het bedrijf heeft staan, zijn daar ook altijd oplossingen voor te maken. Eigen montageploegen zorgen er ten slotte voor dat alle elementen volgens de VMRG voorschriften worden gemonteerd. Niet voor niets zijn projecten zoals het Bouwcentrum te Zoetermeer, vele woningbouwprojecten en diverse geveluitbreidingen en gevelrenovaties op Schiphol en van het RAI complex aan Widam gegund. De onlangs opgeleverde Openbare Bibliotheek van Amsterdam is de jongste trots van Widam. Oorspronkelijk Amsterdamse trots met Westfriese nuchterheid staat dus ‘gewoon’ voor een complete oplossing met vakmanschap en kwaliteit.

Een antwoord op de steeds zwaardere eisen die er gesteld worden aan bijvoorbeeld brandwerende ramen, deuren en gevelelementen heeft Widam ook. Want hoewel er op de gevel duidelijk staat: ‘Widam Aluminiumbouw’ heeft het

Meer informatie?

GB44_Xpo.indd 86

Widam Aluminiumbouw bv, Hoorn Telefoon 0229-219 741 Website www.widam.nl

december 2007

03-12-2007 12:47:08

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Widam Reynaers BV

Slank raam- en deurprofi el CS 38-SL 60 minuten WBDBO Het slanke aluminium CS 38-profi elsysteem is verbeterd. Opschuimende strips binnen het profi el zorgen bij ramen en deuren van CS 38-SL profi elen voor een brandwerendheid van 30 minuten, zowel van binnen naar buiten als van buiten naar binnen. De WBDBO is daardoor 60 minuten. Esthetisch is het systeem strak en slank waardoor het uitstekend toegepast kan worden in nieuwbouwprojecten. Door de aanzichtbreedte vanaf 33 mm is dit profiel ook geschikt voor de vervanging van stalen ramen en deuren. CS 38-SL is net zo rank waardoor het originele ontwerp gehandhaafd blijft.

Slank en esthetisch CS 38-SL biedt een uitstekende isolatie. De Uf-waarde is 2,4 W/m2K. Het systeem is WK 2 goedgekeurd en beschikt over de vereiste KOMO-attesten. CS 38-SL is hĂŠt profiel dat uw gevel een transparante uitstraling geeft. Hiervoor zorgen niet alleen het slanke, esthetische uiterlijk, maar ook het onzichtbare beslag. Scharnieren die in het zicht zitten, behoren tot het verleden en ook de binnenafwerking is hierdoor eenvoudiger. De verborgen ontwatering verhoogt het esthetische uiterlijk. Storende waterkapjes zijn namelijk niet meer nodig. Alle gangbare openingsvarianten zijn mogelijk. De profielen zijn in alle kleuren leverbaar met, indien gewenst, een verschillende binnen- en buitenkleur. De stijlen en dorpels kunnen afhankelijk van de statica-eisen verstevigd worden. Uiteraard past het CS 38-SL systeem naadloos op de Reynaers-vliesgevelsystemen.

Meer informatie? Reynaers B.V. Telefoon 0492 â&#x20AC;&#x201C; 56 10 20 Website www.reynaers.nl Mail info@reynaers.nl december 2007

GB44_Xpo.indd 87

03-12-2007 12:47:33

De fluisterstille en veilige SW100

Programma deurautomaten uitgebreid Besam Nederland, onderdeel van de Zweedse Assa Abloy Entrance Systems Group, is gespecialiseerd in complete entree-oplossingen. Besam geeft de toon aan op het gebied van deuren voor personenverkeer en levert onder meer schuifdeuren, draaideuren, (controle)tourniquets, luchtgordijnen en rolluiken. Met zijn complete service en productengamma is Besam de ideale servicepartner voor de totale entree.

Nieuws van Besam Nederland heeft zijn programma automatische draaideurautomaten verder uitgebreid. Nieuw in het programma is de SW100, een fluisterstille en veilige deurautomaat met een intelligent sluitsys足teem en een minimaal energieverbruik. De Besam-deurautomaat leent zich uitstekend voor draaideuren in zorginstellingen, ziekenhuizen, appartementencomplexen en andere omgevingen waar toegankelijkheid en comfort van groot belang zijn. Dankzij zijn bescheiden hoogte van 11 cm kan de nieuwe deurautomaat niet alleen op nieuwe maar ook op bestaande draaideuren worden gemonteerd. De SW100-automaat werkt volledig elektromechanisch gekoppeld aan een standaard elektromotor. De automaat is zodanig ontworpen dat de deur met exact de benodigde hoeveelheid energie wordt bediend. Dat draagt bij aan een fluisterstille werking. Een ge誰ntegreerde elektronische rem zorgt 88

GB44_Xpo.indd 88

ervoor dat de deurbeweging - ook bij abrupt openduwen of door onverwachte windbelastingen - gecontroleerd blijft bewegen. Onnodige slijtage aan de automaat wordt zo voorkomen.

Sluiten Het ingebouwde blokkeringsmechanisme zorgt ervoor dat bij eventuele blokkering de open- of sluitbeweging automatisch stopt en, indien gewenst, direct omkeert. Ook tal van externe veiligheidsensoren zijn leverbaar. Veiligheidssensoren van de draaideur, kunnen door de SW100 worden bewaakt tijdens het openen en sluiten van de draaideur. Bij eventuele uitval of het niet goed functioneren van de sensoren schakelt de deur over van automatisch naar handmatig. Dankzij deze ingebouwde monitoring is een veilige werking van de deur altijd gegarandeerd. Het intelligente sluitsys足teem gebruikt elektrische sloten en laat de deur altijd in het slot

vallen. Ook voor dubbele deuren worden twee intelligente sluitfuncties geboden. Bij dubbele deuren met overlappende sluiting zorgt Besams nieuwe deurautomaat ervoor dat de deuren altijd in de juiste volgorde sluiten. Deze functie is niet alleen uit oogpunt van comfort en veiligheid maar ook van brandveiligheid van belang. Voor dubbele deuren die tegen elkaar sluiten, is

een naadloze aansluiting gegarandeerd door middel van een speciaal sluitingsmechanisme. Deuren die zijn uitgevoerd met de SW100-deurautomaat kunnen natuurlijk ook gemakkelijk handmatig worden geopend. Zelfs bij stroomuitval blijft de werking van de deur verzekerd. Bovendien bestaat de optie dat de deur bij stroomuitval automatisch overschakelt op stroom van een noodaccu.

december 2007

03-12-2007 12:47:39

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Besam Nederland B.V.

Luchtgordijn en automatische deur nauwkeurig op elkaar afgestemd Naast het uitgebreide gamma aan automatische deuren levert Besam Nederland B.V. ook geluidloos werkende luchtgordijnen. Luchtgordijn en automatische deur werken samen.

Besam Nederland De centrale bedieningsunit stuurt tegelijkertijd de bediening van de automatische deur en het luchtgordijn aan. Via de unit kan de gewenste temperatuurwaarde voor de lucht van het luchtgordijn worden ingegeven. Voor een gecoĂśrdineerde werking van het luchtgordijn en de automatische deur wordt gebruikgemaakt van een radar annex impulsgever. Hierdoor wordt het luchtgordijn al ingeschakeld wanneer een persoon de gesloten deur nadert. Op deze manier worden de binnen- en buitentemperatuur bij het openen van de deur effectief van elkaar gescheiden en blijft energieverlies tot een minimum beperkt. Dat voorkomt tocht en maakt een comfortabel binnenklimaat mogelijk. Het luchtgordijn schakelt automatisch weer uit, nadat de deuren weer gesloten zijn. Daarbij kan zelf worden bepaald of de blazer ineens stopt of geleidelijk aan minder hard blaast. Het luchtgordijn

blaast lucht van gestandaardiseerde condities. Nablazen met verwarmde of gekoelde lucht is eveneens mogelijk. Op deze manier raakt de temperatuur binnen het pand weer snel op de ingestelde temperatuurswaarde. Uiteraard kan het luchtgordijn bij permanent geopende deuren functioneren. De snelheid waarmee het luchtgordijn blaast, is afhankelijk van de ingestelde temperatuur en de windsnelheid buiten (optioneel). Een luchtdruken temperatuurmeter aan de bovenzijde van het luchtgordijn is standaard voorzien.

EIA-regeling Een aanvullende optie is de plaatsing van een windmeter aan de buitenzijde van het gebouw. Afhankelijk van de plaatselijke windsnelheid wordt de blaassnelheid van het luchtgordijn hierop aangepast. De montage van de automatische deur en het luchtgordijn worden door Besam gelijktijdig uitgevoerd. Voor de montage

van het luchtgordijn wordt gebruikgemaakt van een telescopische muurconsole. Hierdoor kan het luchtgordijn dichtbij de deur en op de juiste hoogte worden geĂŻnstalleerd en wordt een optimaal resultaat bereikt. Ten behoeve van onderhouds- en servicewerkzaamheden aan de deur, kan het luchtgordijn eenvoudig worden weggeschoven. Ook hier geldt dat de service- en onderhoudswerkzaamheden voor deur en luchtgordijn gelijktijdig worden uitgevoerd. Besams luchtgordijnen vallen onder de EIA-regeling (Energie-InvesteringsAftrek). Met de EIA kunnen bedrijven die investeren in energiebesparende middelen en duurzame energie, belasting aftrekken.

Meer informatie? Besam Nederland B.V. Zuidplein 4 6710 AD Ede Tel. 0318 - 69 89 69 Fax 0318 - 63 83 46 info@besam.nl www.besam.nl

Luchtgordijn van Besam Nederland B.V.

december 2007

GB44_Xpo.indd 89

03-12-2007 12:47:41

Zeeën van licht dankzij Brakel Atmos Parque De Ocio Y Comercial Rivas Futura in Madrid is een hypermodern commercieel centrum waarin veel aandacht is besteed aan de daglichttoetreding. Achter de imposante glazen gevels van het commerciële centrum bevinden zich breed scale aan entertainment (Ocio) en winkel (Comercial) functies. Parque De Ocio herbergt naast een groot aantal winkels een megabioscoop van 10 zalen, een grote disco, een grote markthal, een roeivijver, en een schaatsbaan. Kortom vertier voor iedereen van 8 tot 88. Achthoekig lessenaardak

Daglicht en transparantie staan in het multifunctionele gebouw centraal. Met het oog hierop heeft gevelbouwer Brakel Atmos een groot aantal glazen gevels en glasdaken in het gebouw toegepast. Vrijwel allemaal verschillend van vorm en afmeting, wat de nodige engineering en detaillering inhield. In totaal werd 5000 m2 beglazing verwerkt. Naast gevels opgebouwd uit stijl en regelsystemen realiseerde Brakel Atmos ook twee in het oog springende, zowel in horizontale als verticale zin gebogen gevels. Hierbij wordt de beglazing in de kitnaad systematisch puntsgewijs ingeklemd. De achterconstructies van staal zijn eveneens door Brakel Atmos uitgevoerd, evenals de gevels van 90

GB44_Xpo.indd 90

alucobond panelen. Tevens is er in het complex een grote verscheidenheid aan glasdaken toegepast, zoals twee grote glazen overkappingen boven het winkelcentrum, een achthoekig lessenaardak daar waar de gangen van het winkelcentrum bij elkaar komen, drie ‘gekleurde’ daklichten boven de discotheek en een grote glasdakconstructie in de vorm van een ster boven de foodcorner. Om ervoor te zorgen dat de glasdaken ook in de toekomst hun uitstraling zullen behouden engineerde de gebouwonderhoudsspecialisten van Brakel Atmos op maat gesneden onderhoudsbruggen. Er is tijdens de uitwerking van het ontwerp van het grote commerciële Engelse architectenbureau Chapman

Taylor niet alleen gedacht aan een prettige en comfortabele leefomgeving. Veiligheid speelde ook een belangrijke rol. Zo zorgen rookschermen zoals hangende, zelfdragende glazen gevels met een lengte van 10 meter en een hoogte van 4 meter voor rookcompartimentering. Het actieve rook- en warmteafvoersysteem bestaat uit 350 aantrekkelijk vormgegeven Ventria uitzetramen in gevel en dak. Dezelfde uitzetramen kunnen tevens dagelijks gebruikt worden voor het realiseren van natuurlijke ventilatie.

Meer informatie? Brakel Atmos BV, Uden Telefoon 0413 - 338338 Website www.brakelatmos.nl

december 2007

03-12-2007 12:47:50

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Brakel Atmos Rollecate

Gevelbouwer Rollecate uit Staphorst geldt als een zeer ervaren allround gevelbouwer. ‘Wij doen meer dan draaien kiepraampjes produceren, en kunnen bijvoorbeeld een cruciale rol spelen in het projecten procesmanagement’, vertelt algemeen directeur Johan Roo van Rollecate. Maquette Max City Campus

Rollecate speelt essentiële rol in bouwproces Het concern Rollecate, met inmiddels 650 mensen in dienst in een twaalftal bedrijven, is leidend op de Nederlandse markt. Daarnaast maakt het een sterke groei in het buitenland door. Rollecate heeft een eigen staalfabriek in Hongarije waar 70 mensen werken en een volwaardige vestiging in Ierland. Roo: ‘We krijgen de laatste tijd veel publiciteit dankzij ons eigen opleidingscentrum RTOc dat tegenwoordig ook dove mensen tot productiemedewerker opleidt. Het gezichtsbepalende Achmea-gebouw in Zwolle waarvoor wij de gevels binnen een bouwteam met opdrachtgever, architect en aannemer hebben uitgewerkt, is op een heel andere manier interessant.’

Aandachtstrekker De elementengevel van het nieuwe Zwolse kantoor van zorgverzekeraar Achmea is zonder meer beeldbepalend. Pal aan de A28 kan het de weggebruikers niet ontgaan. Het ontwerp is van bureau Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen uit Hengelo. Rollecate is verantwoordelijk voor de realisatie van de getrapte gevel die geheel uit grote gevelelementen is opgebouwd. ‘Behalve natuurlijk de architectuur met zijn uitkragende gevels is ook de bouwwijze erg bijzonder’, stelt directeur Roo. Het enige wat je van het gebouw ziet, zijn de Rollecate-elementen. Ze zijn 1.80 m breed en verdiepingshoog. Sommige halen 5 meter en wegen ettelijke honderden kilo’s. Dankzij een juiste afstemming in bouwproces en productie bij Rollecate kon steeds binnen een week een hele verdieping worden dichtgemaakt. ‘De gevel loopt rond en naar boven toe neemt die ronding steeds meer toe. De juiste afstemming in het bouwproces en het zich houden aan toleranties is van essentieel belang bij het slagen’, zegt Roo. De aansluiting tussen de ronde en de rechte gevels vergde veel aandacht. De enorme uitkraging vormde een extra uitdaging. Door de uitkraging kon de hoofdhijskraan namelijk de elementen niet tot vlakbij de gevel brengen. Daarom had Rollecate een kleine minikraan op de verdiepingsvloer staan om het element binnen te takelen. Een huzarenstukje dat weinig gevelbouwers in Nederland beheersen.

In dit omvangrijke en innovatieve project combineert Rollecate kunststof kozijnen met aluminium gevelbekleding. Roo: ‘Dit type projecten heeft een hoge moeilijkheidsgraad vanwege de grote hoeveelheden te leveren en te monteren vierkante meters geveloppervlak en in dit specifieke geval vanwege de bijzondere combinatie van gevelmaterialen. Behalve het metselwerk en het hout leveren wij in Utrecht namelijk alles voor de gevels. Juist voor de veelheid aan bouwmethodieken is men bij Rollecate aan het juiste adres. Met inmiddels meer dan 50 jaar utiliteitsbouw-ervaring. Rollecate is niet voor niets UW partner in kunststof en metalen gevelconstructies.’

Combinatie

Meer informatie?

Een ander bijzonder project wordt de Max City Campus in Utrecht, een reusachtig wooncomplex voor studenten van drie woontorens in één volume. Het hoogste punt ligt op 80 meter.

Rollecate BV, Staphorst Telefoon 0522 467000 Website www.rollecate.nl

Getrapte gevel Achmea in Zwolle

Montage gevelpaneel Achmea

december 2007

GB44_Xpo.indd 91

03-12-2007 12:48:00

De firma Colt Nederland maakt onderdeel uit van de mondiaal opererende Colt Group. Colt Nederland ontwerpt, fabriceert, levert, installeert en onderhoudt de meest uiteenlopende componenten voor gevels. Hierbij vormt de integratie van verschillende functies binnen één gevelcomponent vaak de oplossing van een complex probleem.

Colt International integreert multifunctionele gevelcomponenten tot mooie gevels ‘Wij hebben kennis van veel disciplines in huis. Zo produceert de Colt Group gevelcomponenten en gevelsystemen op het gebied van glasconstructies, lamellenroosters, zonweringen, natuurlijke ventilatie en rookwarmteafvoer (RWA) oftewel brandventilatie. Al deze vakgebieden kunnen zelfstandig als ook in samenhang door Colt toegepast worden bij het ontwerp en de uitvoering van gevels’, zegt Edwin Zaaijer, business unit manager bij Colt Nederland. ‘Zo is Colt een door het NCP erkend rookbeheersingsbedrijf en daarom bevoegd vuurlastberekeningen uit te voeren. We zijn ook in staat om op de computer virtueel te simuleren wat er bij brand in een specifiek gebouw kan gebeuren om zo het ontwerp te optimaliseren.’ Colt vervaardigt onder meer glasdaken voor atria die maximaal het daglicht toelaten, maar tevens bij brand gereguleerd door het branddetectiesysteem automatisch voor de noodzakelijke 92

GB44_Xpo.indd 92

rook- en warmteafvoer zorgen. Bij iedere brand komen binnen enkele minuten grote hoeveelheden rook en hete gassen vrij. RWA-systemen zorgen dan voor een gecontroleerde afvoer van rook en hitte. Ook rookschermen van Colt kunnen daar toe horen. Een RWA-systeem van Colt biedt de aanwezigen een veilige vluchtweg en garandeert tegelijkertijd de brandweer voldoende zicht om te blussen. Zaaijer: ‘Voor atria ontwerpen en leveren we bijvoorbeeld complete glazen daken en gevels. De te openen geveldelen zijn door Colt in de glasconstructies geïntegreerd. Daarbij verwerken we het aandrijvingsmechanisme zo onopvallend mogelijk in de gevels, waarbij we natuurlijk rekening houden met de stijl van het architectonisch ontwerp.’

Energiebesparing Ook in zonweringen kan Colt diverse gevelfuncties integreren. Zo levert Colt het zonweringssysteem

Colt Shadovoltaic. Dit is een zonweringsysteem dat bestaat uit horizontale glazen lamellen voorzien van geïntegreerde zonnecellen met een geïnstalleerd vermogen van 8 kWp. De lamellen draaien automatisch mee met de stand van de zon en zorgen zo voor schaduw in het gebouw, terwijl tegelijkertijd elektrische energie wordt opgewekt die kan worden teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. Zonweren gaat zo gelijk op met energie produceren. De gebruikers kunnen de lamellen eventueel buiten het automatische besturingssysteem om met de hand in een neutrale horizontale positie plaatsen.

Geïntegreerde klimaatgevels Colt ontwerpt en vervaardigt tevens geïntegreerde klimaatgevels. ‘De klimaatgevels houden externe invloeden bijna geheel buiten het gebouw’, legt Zaaijer uit. ‘In de luchtspouw in de dubbele glazen gevel bevinden

zich ventilatieopeningen, waardoor de opgewarmde lucht via natuurlijke ventilatie kan ontsnappen. Achterliggende ramen in het glazen binnenspouwblad kunnen worden opengezet, zonder dat men binnen wind- of verkeershinder ervaart.’ Om te voorkomen dat bij transparante gevels de warmtelast binnen te hoog oploopt, kan Colt het juiste zonwerende glas toepassen. Bovendien kan een louvreof lamellensysteem in de klimaatgevel worden verwerkt, eventueel zelfs voorzien van photovoltaische cellen om energieneutraal het besturingssysteem te laten functioneren. Colt International kan lamellenzonwering in iedere gewenste maat, kleur en vorm leveren. Hierdoor kan de zonwering altijd als een geïntegreerd geheel met het architectonisch ontwerp uitgevoerd worden

Meer informatie? Colt International BV, Delft Telefoon 0485 399999 Website www.coltinfo.nl

december 2007

03-12-2007 12:48:03

Xpo

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Colt International BUVA

BUVA de groothandel en fabrikant van rationele bouwproducten introduceert de SunStream; een buitenzonwering met een ge誰ntegreerde en zelfregelende ventilatievoorziening. Design en uitstraling gaan samen met een gezond en comfortabel binnenklimaat. De SunStream kan worden toegepast in alle Nederlandse bouwsystemen, is gemakkelijk te onderhouden en eenvoudig te bedienen.

Zonwering met ge誰ntegreerde zelfregelende ventilatievoorziening De BUVA SunStream heeft een zelfregelende klep die tocht voorkomt en energie bespaart. De ventilatievoorziening in de SunStream is standaard zelfregelend. Hiermee kan een EPC reductie tot 0,17 worden gerealiseerd mits de SunStream onderdeel is van het BUVA Vital Air System. De screenzonwering levert afhankelijk van situering en woningontwerp een extra reductie op de EPC tot 0,13. De zelfregelende SunStream garandeert een effectieve toevoer van verse ventilatielucht zonder tochtverschijnselen. De combinatie met een screenzonwering realiseert een warmtewering tot 90%, hetgeen het binnenklimaat zeer ten goede komt.

Design en uitstraling De BUVA SunsStream brengt esthetische eenheid in het gevelbeeld. Dankzij vrije keuze in uitvoering en dankzij het grote aantal beschikbare kleuren kan

de ontwerper een extra statement of juist rust en eenheid aan het ontwerp meegeven. De BUVA SunStream is onzichtbaar te plaatsen op het kozijn en achter de buitenmuur. De gehele zonweringunit kan van binnenuit gemonteerd of gedemonteerd worden. Uiterst belangrijk bij onderhoud, vooral in hoogbouwsituaties. Voor zowel het ventilatiegedeelte als de screenzonwering is er keuze uit diverse bedieningen: manueel, koord-, stang- of elektrische bediening. Elke BUVA SunStream is stormvast en insectenwerend. Bovendien zorgt een afdichtingstrip voor een perfecte aansluiting met de onderdorpel van het kozijn. Hierdoor ontstaat ook bij een geopend raam een volledige insectenwering.

Meer informatie? BUVA BV, Barendrecht Telefoon 0180 697500 Website www.buva.nl december 2007

GB44_Xpo.indd 93

03-12-2007 12:48:08

%EN GEZOND BINNENKLIMAAT BEGINT BIJ "56!

3UN3TREAM ZONWERENDE VENTILATIEVOORZIENING "56! RATIONELE BOUWPRODUKTEN INTRODUCEERT DE 3UN3TREAM "UITENZONWERING MET GEÕNTEGREERDE EN ZELFREGELENDE VENTILATIEVOORZIENING %EN NIEUW EN INNOVATIEF PRODUCT MET VELE PLUSPUNTEN %XTRA COMFORT EXTRA FUNCTIONALITEIT BESPARING OP ENERGIEKOSTEN ÏN KOELING $E 3UN3TREAM IS GEMAKKELIJK TE ONDERHOUDEN EN EENVOUDIG TE BEDIENEN

GLAS IN ELKE VORM

$E VENTILATIEVOORZIENING IN DE 3UN3TREAM IS STANDAARD ZELFREGELEND (IERMEE BIEDT DE 3UN3TREAM MEER COMFORT DOOR EEN EFFECTIEVE TOEVOER VAN VERSE VENTILATIELUCHT ZONDER TOCHT $E GEHELE ZONWERINGUNIT KAN VAN BINNEN UIT GEMONTEERD EN OF GEDEMONTEERD WORDEN 6OOR ZOWEL HET VENTILATIEGEDEELTE ALS DE SCREENZONWERING IS ER KEUZE UIT DIVERSE BEDIENINGEN MANUEEL KOORD STANG OF ELEKTRISCHE BEDIENING "EREIK EEN %0# REDUCTIE TOT MET 3UN3TREAM !LS 3UN3TREAM ONDERDEEL IS VAN HET "56! 6ITAL !IR 3YSTEM KAN EEN %0# REDUCTIE TOT WORDEN BEREIKT

SPECIALIST IN GEBOGEN GEHARD GLAS

"REMEN ,* "ARENDRECHT 4ELEFOON %MAIL INFO

BUVA NL

+IJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW BUVA NL 94

GB44_Ads.indd 94

Pieter Mastebroekweg 17 - 7942 JZ Meppel - t: (0522) 24 28 56 - f: (0522) 24 28 57

w: www.flexglass.nl - e: mail@flexglass.nl

december 2007

03-12-2007 14:20:16

;FU EF QVOUKFT PQ EF J NFU $PMPVS 3JWFU WBO *1&9 Â&#x2C6;

XXX JQFY HSPVQ DPN

*1&9 *OU 5SBEJOH C W 1C ;) &OUFS

(FLMFVSEF CMJOELMJOLOBHFMT

/MIW ZSSV O[EPMXIMX ZERHEEK IR MR HI XSIOSQWX

+IZIP#FIFFS 2IHIVPERH &: 'MVGE QIHI[IVOIVW WXEER QIX 'MVGE QIHI[IVOIVW WXEER QIX LYR NEVIR 4SWXFYW PERKI IVZEVMRK TEVEEX SQ Y[ KIZIPHIPIR MR LYR NEVIRPERKI IVZEVMRK TEVEEX SQ %. 1)44)0 STXMQEPI WXEEX XI LSYHIR 8 Y[ KIZIPHIPIR MR STXMQEPI WXEEX XI * 2IIQ HEEVSQ ZERHEEK RSK GSRXEGX QIX SRW ST LSYHIR 2IIQ HEEVSQ ZERHEEK RSK ; [[[ KIZIPFILIIV RIHIVPERH RP

GSRXEGX QIX SRW ST

/JFU JFEFSF NPOUBHF WSBBHU PN FFO TDISPFGWFSCJOEJOH *O CFQBBMEF HFWBMMFO LBO IFU PN FTUIFUJTDIF PG QSBLUJTDIF SFEFOFO CFUFS [JKO PN WPPS FFO BOEFSF PQMPTTJOH UF LJF[FO [PBMT CMJOELMJOLOBHFMT &O EBO JT IFU HPFE PN UF XFUFO EBU V CJK *1&9 UFSFDIU LVOU WPPS $PMPVS 3JWFU FFO CMJOELMJOLOBHFM JO FMLF HFXFOTUF LMFVS %F JEFBMF NBOJFS PN EF QVOUKFT PQ EF J UF [FUUFO

.FFS XFUFO #FM *1&9 PG TUVVS FFO F NBJM OBBS JOGP!JQFY HSPVQ DPN

) WIVZMGI$KIZIPFILIIV RIHIVPERH RP

Sorba Projects ... Totaaloplossingen voor uw gevels

T 0543 - 54 67 00

WWW . SORBAPROJECTS . NL

water

maar ook een

kraan

www.zoa.nl GIRO 550 APELDOORN

ZOA-VLUCHTELINGENZORG

VAN NOODHULP TOT EN MET WEDEROPBOUW WIJ BLIJVEN december 2007

GB44_Ads.indd 95

03-12-2007 14:20:34

KUNSTSTOF • ALUMINIUM • STAAL BIJZONDERE TOEPASSINGEN MET KUNSTSTOF EN ALUMINIUM Ventura Gevelbouw is een nieuwe naam, een bundeling van krachten uit de vertrouwde projectpoten van Kok Etten, Anzo ‘s Heerenberg en De Wit Gevelelementen uit Purmerend en Roden. De gezamenlijke expertise staat garant voor hoogwaardige producten en efficiënte productiemethoden. Ventura Gevelbouw, met ultramoderne kunststof productiebedrijven in Didam en Etten en een aluminiumbedrijf in ’s Heerenberg, maakt deel uit van de Ventura Business groep te Nieuwegein. Ventura Gevelbouw ontwerpt, produceert en monteert duurzame gevelsystemen voor de professionele markt.

www.venturabouw.nl

tel: 0880 20 30 40 Hoofdkantoor: Ravenswade 160 3439 LD Nieuwegein

Filiaal Oost Nederland: Eekhegstraat 8 6942 GB Didam

fax: 0880 20 30 50

Filiaal West Nederland: Van Ijsendijkstraat 389 1442 LB Purmerend

Filiaal Noord Nederland: Westeresch 5 9301 ZW Roden

HOEVEEL FLEXIBILITEIT SCHUILT ER ACHTER DE GEVEL VAN VAN DOOL?

P.K. Drossaartstraat, Vlaardingen Bouwer: Van den Tempel

La Fenêtre, Den Haag Architect: Rudy Uytenhaak Architectenbureau Bouwer: Heijmans IBC Bouw

Zuidtoren, Hoofddorp Architect: Kohn Pedersen Fox Associates Bouwer: Strukton Bouwprojecten

Een gebouw wordt nooit gebouwd op tekentafels of in computers. Dat wordt in de praktijk gerealiseerd, met soms onvoorziene aspecten. Dan is het plezierig als u met een bedrijf werkt dat snel kan inspelen op veranderende omstandigheden: een bedrijf als Van Dool Geveltechniek. Bij Van Dool hebben we alle disciplines - van advies tot en met productie en montage - in eigen huis om 1001 gevels op 1002 manieren vorm te geven. We zijn een partner die meedenkt en verantwoordelijkheid neemt. We dragen oplossingen aan, houden de hand aan planningen en leveren stipt op tijd. Wat Van Dool betreft mag u hoog inzetten wat flexibiliteit betreft. Achter onze gevel vindt u een antwoord op al uw vragen.

Van Dool Geveltechniek De makers van gevelmaatwerk De Hondert Margen 24 - De Lier - Telefoon (0174) 52 20 00 - www.vandool.nl

GB44_Ads.indd 96

december 2007

03-12-2007 14:20:37

Monumentaal leven Scheuten Multisafe® Monumentaal heeft de uitstraling van oud glas met zijn karakteristieke kenmerken. Innovatieve oplossingen maken het glas tevens warmte-isolerend, geluidswerend en veilig. De voormalige Krayenhoff Kazerne in Nijmegen is daardoor getransformeerd tot een monumentaal appartementencomplex. Multisafe® Monumentaal geeft historische gebouwen karakter, comfort én leven. Scheuten glas maakt de wereld mooier.

see it. feel it t +31 (0)77 359 92 22 | info@scheuten.com | www.scheuten.com

GB44_cover.indd 3

03-12-2007 15:11:22

KEURMERK

HĂŠt keurmerk voor aluminium en staal Over smaak kunt u als architect of opdrachtgever misschien nog met elkaar twisten. Maar niet langer over kwaliteit. Want die is gegarandeerd met het VMRG-Keurmerk, dat tegelijkertijd het meest complete keurmerk voor de gevelbouw is en rekening houdt met de allerlaatste wettelijke bouweisen, zoals CE-markering. Als brancheorganisatie staan we er vierkant achter. En omdat we zo zeker zijn van de zekerheden die het keurmerk u biedt, geven de VMRG-bedrijven daar graag garantie op. En laten we eerlijk zijn: dat is de enige zekerheid die ĂŠcht telt.

Meer informatie? Wilt u meer weten over het VMRG-Keurmerk? Neem contact op met VMRG via www.vmrg.nl of bel (030) 60 53 644. GB44_cover.indd 2

03-12-2007 15:11:20

AlucolGevelbouw250407

25-04-2007

11:23

Pagina 1

De beste deal voor úw aluminium ! anodiseren kleuren van aluminium profielen, plaat- en zetwerk, kleine

Sinds 1971 is en onderdelen en constructies onze specialiteit. • Badafmeting: 7600 x 300 x 1500mm • Laagdikte: 5 tot 25 micron • Voorraadbeheer • Online Track & Trace via www.alucol.nl • EURAS (Qualanod) licentie nr. 866 • ISO 9001: 2000

• Elektrolytisch kleuren: bronstinten - zwart titanium-look (ALNECOLAN® / C1 - C5) • Interferentie kleuren: blauw - blauwgrijs • Organisch kleuren: champagne - goud • Naturel (VOM 1)

Vraag nu ons stalenboek aan! Alucol B.V. Soerendonck 3 NL-6086 BW NEER

T +31-(0)475-591155 F +31-(0)475-594508 info@alucol.nl

Aangesloten bij:

w w w . a l u c o l . n l GB44_Ads.indd 1

03-12-2007 14:11:47

Uw idee onze hekken ﾂ篠始 gevelbeeld!

U wilt balkonhekken die bij het gebouw passen? Dit is nu net de kracht van Versteeg Metaal Groep. VMG zet innovatieve technieken in om grootschalige en bijzondere hekwerkprojecten efficiﾃｫnt te realiseren. Daarom denkt VMG in de ontwerpfase graag met u mee zodat onze hekken een eenheid kunnen vormen met uw gevel.

GB44_cover.indd 4

03-12-2007 15:11:27