2006 by Control Media

Jaargang 3, nr 4, december 2006

cover.indd 1

27-02-2008 13:36:50

"%3#(%2-).'

+,%52

%&&%#4

',!.3

3 ! - % . 6/ / 2 ) % 43 " ) * : / . $ % 2 3

WWW SIKKENS NL

4EAMWORK MET 3IKKENS GB34_ads.indd 2 3208_SBV_A4 imago_1-6_XD.indd 4

27-02-2008 14:02:42 6/29/06 2:00:43 PM

Geve

SCREENVENT® Mistral

Hal 1 • Stand A110

3 IN 1 : discrete ventilatie, zonwering en muggenraam!

I n h e t l i c h t v a n d e E P C - v e r l a g i n g s t e l t R E N S O N d e S C R E E N V E N T® voor: ventilatie plus zonwering! SC R EENVENT

Mistral gaat nog een

s t a p v e r d e r. E e n s p e c i a a l o n t w i k k e l d g e l e i d i n g s s y s t e e m z o r g t i n

RENSON Ventilation IZ 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 B-8790 Waregem

elke positie voor een stormvaste screen die bovendien in gesloten

Tel. +32 (0)56 62 71 11

t o e s t a n d 10 0 % in s e c t e nwe r e n d i s . G e e n a f zo n d e r lijke h o r r e n n o di g

Fax +32 (0)56 60 28 51

door een ex tra rit ssluiting! SC R EENVENT

info@renson.be

en gemakkelijk in onderhoud.

is eenvoudig in montage

www.renson.eu

Nieuwe brochures te downloaden op

WWW.RENSON.EU

0:43 PM

GB34_ads.indd 3 Geveltech NL 11_2006.indd 1

27-02-2008 21-11-2006 14:02:43 11:41:29

GEVELBOUW verschijnt vier maal per jaar en is een uitgave van Control Media. GEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdrachtgevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties.

Licht-donker

Het is tijd voor onze laatste tegenstelling. We zijn gewend aan het jaarlijkse ritme van licht en donker, van dag en nacht. Daar verandert nooit iets aan. Om vijf uur is het al bijna donker en dan gaan de lichtjes overal aan. Het anachronistische van de laatste jaren (en vooral dit jaar) is dat het in deze tijd van vroeg invallende duisternis te warm is. We hebben de warmste hefst van de afgelopen driehonderd jaar achter de rug en het is begin december nog steeds 15 graden Celcius buiten. Als het zo door gaat kunnen we de meeste kassen in Nederland ontmantelen en overstappen op open tuinbouw. Probleem is dat de plantjes niet genoeg groeien zonder licht ’s nachts. Tijd is ook hier geld. Daarom zetten kaskwekers de kaslampen de godganselijke nacht aan. Eerlijk gezegd vind ik een flinke rij kassen die in het duister een oranje gloed afgeven prachtig, vooral met mist erbij. Het hoort een beetje bij Nederland. Het valt helaas onder vervuiling en ik heb vernomen dat de kassenbouw zich moet gaan verduisteren. Ik zou zeggen: geniet er van nu het nog kan en geniet daarna van de mooie duisternis. Wat brengt dit nummer? Een in Nederland ontworpen kas in Engeland, geheel gemaakt van standaardelementen, maar met de grandeur van het legendarische Crystal Palace. Als tegenhanger van dit maximaal lichtdoorlatende gebouw plaatsen we het totaal gesloten Royal Shakespere Theatre. Een Nederlandse gevelbouwer bedacht en maakte de schil: ‘een gesloten bouwkuip die 14 meter is opgedreven’. Verder wijst Stichting Living Daylights op de onderbenutting van daglicht (daklichten!) in gebouwen, staan er twee bouwwerken van Lord Foster in de kolommen en een Hardenbergse school met een hele bijzondere regenjas. En Paul de Ruiter, ook nauw betrokken bij de daglichtstichting, schrijft in deze editie zijn laatste column voor Gevelbouw. Hij heeft een vestiging geopend in Beijing, China. Wij wensen hem veel succes met deze onderneming. A giant leap for a small business, zou ik op Neil Armstrong willen parafraseren. Voor volgend jaar luiden de vier thema’s van de vier GevelBouwnummers: vernieuwing, evenwicht, kleurrijk en integratie. Genoeg aanknopingspunten voor vier mooie tijdschriften over gevelbouw.

Redactie Tjerk van Duinen (hoofdredacteur), Willem Ruyters Aan dit nummer werkten mee Florian Eckardt, Bert Lieverse, Jeroen van Nieuwenhuizen, ir. Paul de Ruiter, Arjan Stadhouders AvB, Erik Stekelenburg Vormgeving en lay-out Peter van der Horst, Marc van Dongen Advertentieverkoop Cock Penning (hoofd), Hans Vonk Uitgever Ton van der Veer

E-mail adressen info@gevelbouw.info (algemeen) redactie@gevelbouw.info (redactie) opmaak@gevelbouw.info (advertentiemateriaal) Abonnementen Een jaarabonnement op GEVELBOUW kost 25 euro. (excl. b.t.w.) Abonnementenservice: abonnementen@controlmedia.nl Opzeggingen: schriftelijk, twee maanden voor einde abonnement. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit handelingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit magazine geplaatste artikelen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Omslag: Royal Shakespeare Theatre Ian Ritchie/Stewart Hemley

Inhoud.indd 4

Tjerk van Duinen tvanduinen@controlmedia.nl

Ries van Wendel de Joode

Control Media Postbus 8836 4820 BC Breda Tel. 076-5211003 Fax. 076-5156589

Order administratie Marjolein van Beek

nr4 - december 2006

Marketing Michel van Kleeff

december 2006

27-02-2008 13:40:13

Royal Shakespeare Theatre met lichte, donkerbruine Corten staalpanelen

Westlands glorie in Wisley

Interview met Christian Rapp

Back to the future met polyester

Daglicht en materiaal

Diadgrid’s in Kazachstan en New York

Veranderend licht vereist dynamische aansturing gevel

Paul

Inhoud

De vijf I’s: Innovatie, Integratie, Internationalisatie, Initiatief en Ik

Xpo: presentatiepagina’s voor bedrijven en producten

57 - 64

december 2006

Inhoud.indd 5

27-02-2008 13:40:19

-EER OPEN x MEER DICHT 6OUW SCHUIFSYSTEMEN VAN 3OLARLUX VOOR WOONHUIS SERRE BALKON OF WINKELRUIMTE -AXIMAAL TE OPENEN EN OPTIMAAL DICHT 3OLARLUX IS AL JAAR GESPECIALISEERD IN DE ONTWIKKELING EN PRODUCTIE VAN FLEXIBELE GEVELOPENINGEN -ET NAME OP HET GEBIED VAN BALKON BEGLAZING SERRES EN WINKELENTREES HEEFT 3OLARLUX ALTIJD EEN PASSENDE OPLOSSING )N UITEENLOPENDE MATERIALEN VOLGLAS ALUMINIUM OF HOUT INDIVIDUEEL OF PROJECTMATIG TOEGEPAST HEBBEN DE VOUW SCHUIFRAMEN VAN 3OLARLUX HUN NUT EN KWALITEIT BEWEZEN /NAFHANKELIJKE TESTEN IN BINNEN EN BUITENLAND BEWIJZEN DE ONGEÃ&#x2018;VENAARDE WIND EN WATERDICHTHEID EN HOOGSTAANDE TECHNIEK MADE IN 'ERMANY

3/,!2,58 .EDERLAND 0OSTBUS !" .IJVERDAL WWW SOLARLUX NL GB34_ads.indd 6

3/,!2,58 .EDERLAND

27-02-2008 14:02:46

De vijf I’s Uit de regiobijeenkomsten van de VMRG bleek dat de komende periode de VMRG en de gevelbouwbedrijven zich bezig zullen gaan houden met de vijf I’s. De letter I is steeds de beginletter van vijf grote en belangrijke richtingen waarin de gevelbouw zich kan ontwikkelen, namelijk Innovatie, Integratie, Internationalisatie, Initiatief en Ik.

De vijf I’s geven antwoorden en bieden kansen en mogelijkheden voor een economische en bedrijfsmatige ontwikkeling van de gevelbouwsector. Het woord Innovatie is politiek beladen en wordt te pas en onpas gebruikt. In de gevelbouw, met de VMRG voorop, krijgt Innovatie pas echt inhoud en betekenis. Tientallen bedrijven gaan en zijn op weg met vernieuwing van producten, diensten en hun eigen bedrijfsstructuur. De VMRG treedt daarbij sterk stimulerend en begeleidend op. Integratie sluit hierbij goed aan. Dit houdt in dat de samenwerking in de specialistische gevelbouwketen meer dan ooit hoog op de agenda staat. Samenwerking gaat echter niet alleen op voor gevelbouwbedrijven onderling, maar vooral voor het werken met andersoortige bedrijven. Zowel bouwpartners als bedrijven uit andere industriële sectoren. Ook hier treedt de VMRG stimulerend en faciliterend op. Voor alle bedrijven in en om de gevelbouwsector is Internationalisatie eveneens een verplichte oriëntatierichting. De bouw en zeker de gevelbouw is geen thuisindustrie meer. Tegenwoordig is er sprake van omvangrijke export en import. Een wisselwerking met het buitenland en buitenlandse bedrijven is tegenwoordig een must voor bedrijven in de gevelbouw. De drie eerste I’s krijgen echter alleen inhoud als een ieder (Ik) zich ervan bewust is, erover nadenkt en vervolgens in het werk Initiatieven neemt om ermee succes te hebben. Alle I’s zullen in 2007 in tijdschrift GevelBouw regelmatig terug te vinden zijn, als de samenwerking tussen de VMRG en het tijdschrift GevelBouw daadwerkelijk gestalte krijgt. De VMRG hoopt dat u nieuwsgierig bent en blijft naar onze Inbreng en zien natuurlijk uit naar uw Interesse.

Bert Lieverse Directeur VMRG

december 2006

VMRG.indd 7

27-02-2008 13:53:05

T s

Corten staal in Stratford-upon-Avon

T B

RSC.indd 8

december 2006

27-02-2008 13:42:57

In het Engelse stadje Stratford-upon-Avon betekent Shakespeare big business. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n drie miljoen toeristen bezoeken de geboorteplaats van de grote Engelse toneelschrijver jaarlijks en willen dan natuurlijk ook graag een toneelvoorstelling in authentieke setting bekijken.

Tijdelijk in de spotlights Voor een stadje van 28.000 inwoners is Stratford-uponAvon dan ook sinds 1932 de trotse bezitter van een erg groot theater met een zaal van 1400 plaatsen, The Royal Shakespeare Theatre. Een mooi theater in art decostijl maar vanaf de opening klaagden toneelspelers en bezoekers over de slechte zaal. Slechte zichtlijnen, slechte akoestiek. Om geen onderbreking in de revenuen van de toeristen te veroorzaken, werd naar ontwerp van Ian Ritchie Architects in 2006 eerst een groot tijdelijk theater opgericht, voordat vanaf voorjaar 2007 The Royal Shakespeare Theatre eindelijk wordt aangepakt. Het tijdelijk theater luistert naar de naam The Courtyard Theatre en neemt de vroegere parkeerplaats van het studiotheater The Other Place geheel in beslag. Dit studiotheater wordt al langer als tweede podium door The Royal Shakespeare Company (RSC) bespeeld met experimentelere Shakespearevoorstellingen. Ian Ritchie Architects ontwierp een enigszins provocerend statement tussen de vooral historische bebouwing van Stratford-upon-Avon. Als gevelmateriaal van het tijdelijke theater is voor Corten A staalplaat in damwandprofilering gekozen. Dit materiaal is onderhoudsvrij en kleurt prachtig bij de historische gebouwen van het stadje. De bouw nam slechts 11 maanden in beslag. Het tijdelijke theater kreeg een zaal van 1050 plaatsen, terwijl de zaal van 150 plaatsen in The Other Place werd verbouwd tot foyer, garderobe, horeca, winkel, kantoorruimte en oefenruimte voor het toneelorkest. Je betreedt het tijdelijk theater door de oude entree van The Other Place. De binnenwanden van de nieuwbouw zijn afgewerkt met eenvoudig Golden Plywood (multiplex). Ook het andere materiaalgebruik is casual zoals balustrades uit de olie-industrie. Het toneelpodium steekt ver de zaal in, bijna als een theatre-en-ronde en is gebaseerd op een concept van het RSC zelf. Deze podiumvorm zal ook ingebouwd worden in de grote buurman The Royal Shakespeare Theatre tijdens de verbouwing waarom het allemaal begonnen is.

Tekst: Control Media Beeld: ZNS Van Dam, Ian Ritchie Architects, Stewart Hemley

december 2006

RSC.indd 9

27-02-2008 13:42:59

Lichte zelfdragende donkerbruine Corten staalpanelen Sculpturaal Het was Ian Ritchies bedoeling om 10 mm dikke authentieke damwanden van Corten A te gebruiken als buitenwand en meteen als drager van het dak en de lichtbruggen. De keus viel op Larssen LX 12 damwanden, die én in Corten én in de juiste lengte standaard verkrijgbaar zijn. Het zou eruit zien als een gesloten bouwkuip die 14 meter is opgedreven. Als fundering zou een simpele strookfundering van ongewapende beton genoeg zijn. Van kanten-klaar verkrijgbare lichtgewicht Metsec dakspanten van koud gevormd staal zou vervolgens een eenvoudige dakconstructie worden vervaardigd. Als dit zou werken was het een slimme, inventieve oplossing geweest. Echter, het bleek moeilijk dit idee in de voorbereidingsfase te testen en door te ontwikkelen. De constructie dreigde de gevraagde toleranties ver te overschrijden. Op het laatste moment bracht het Nederlandse bedrijf ZNS Van Dam een alternatief in, met behoud van het stoere uiterlijk maar volgens een ander constructief principe. De door ZNS Van Dam bedachte bouwwijze verkortte tevens de bouwtijd. De bekleding van het gebouw bestaat nu uit Corten A plaatmateriaal dat het beeld van een damwand oproept en speciaal vervaardigd is in Nederland. In de geprofileerde Corten A-platen zitten draagkolommen verborgen waarop de dakspanten steunen. De spanten dragen op hun beurt het dakvlak en de lichtbruggen. De kolommen konden slank blijven omdat de Corten A-bekledingsplaat zorgt voor zijwaartse stabiliteit. Ondanks de andere constructievorm behield het gebouw zijn simpele, sculpturale kracht.

Decorum

een portalen van HEA 280-kolommen en -dakbalken die het dakvlak, de lichtbruggen en de toegangen ondersteunen. De zelfdragende buitenpanelen zijn gemaakt van 5 mm dik Corten A staal. De panelen meten 2028 mm bij 13,95 m en zijn opgebouwd uit twee profielen, die in de fabriek op de verticale naad zijn gelast en op locatie met bouten en 5 mm dikke stalen verbindingsplaten aan elkaar zijn bevestigd tot één doorgaande wand. De grondplaten zijn met bouten aan een betonnen plaat verankerd; de gevouwen bovenplaten zijn verankerd aan een stalen randbalk. De portaalkolommen worden binnen het inspringend profiel van de Corten bekleding geplaatst. De eenvoudige strookfundering kon worden gehandhaafd door deze lokaal te verstevigen ter compensatie van de extra krachten die optreden aan de kolomvoeten. Toepassing van verloren bekisting vereenvoudigde de aanleg van de fundering vlak langs het belendende The Other Place, maakte een betonnen werkvloer onnodig en verminderde het graafwerk anzienlijk. Zowel constructie als fundering zijn geheel losgehouden van The Other Place om ongewenste extra belastingen van The Other Place te voorkomen. Op elke hoek van het gebouw is een Corten A hoekstuk bevestigd op de uitstekende randen van aangrenzende panelen en vervolgens afgedicht met Compriband. Achter de Corten A panelen bevindt zich een 160 mm dikke laag steenwol met akoestische vulstroken. Ook de deuren zijn met Corten bekleed. Binnenmuren zijn bedekt met gebeitste 15 mm dikke brandbestendige multiplex panelen op koud gevormde gegalvaniseerde metalen C-profielen. Opstaande dakranden verbergen een brede verholen goot, bekleed met dakbedekking. Ook de hwaafvoerpijpen zijn door het Corten aan het oog onttrokken.

Het Courtyard Theatre is 40,8 x 26,6 m groot bij een gebouwhoogte van 14 m. De draagconstructie bestaat uit

RSC.indd 10

december 2006

27-02-2008 13:42:59

14 meter hoog

Horizontaal hoekdetail met deur

1. 5. 2.

1. 48 x 78 x 0,6 mm verticale gegalvaniseerde stalen U-proďŹ elen 400 mm hart-op-hart 2. 160 mm steenwol dekens op horizontale 125 x 50 mm gegalvaniseerd stalen hoekproďŹ elen 3. 168,3 mm diam. x 6,5 mm oppervlaktegehard stalen met bouten op het beton bevestigde kolom-voetplaat

4. 2.400 x 1.200 x 15 mm brandwerende multiplex panelen 5. 5 mm dik Corten bekledingspaneel (typisch paneel: 2.028 mm breed, incl. twee fabrieksgelaste proďŹ elen t.p.v. verticale naad 6. dubbele deuren met aan de binnenzijde zwartgelakt staal en buitenzijde Corten

december 2006

RSC.indd 11

27-02-2008 13:43:06

Westlands glorie in

Het laatste wapenfeit van wereldwijd befaamde Westlandse kassenbouwers staat in Wisley, vlak onder Londen. Een kas uit louter standaardelementen gebouwd, maar met de grandeur van het legendarische Crystal Palace. Een kathedrale jas van staal en glas golft uit een paleiselijke hoefijzervormige waterpartij op tot 12 meter hoogte.

Wisley.indd 12

december 2006

27-02-2008 13:54:55

Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Smiemans projecten

december 2006

Wisley.indd 13

27-02-2008 13:54:56

O R s e E e p d p

O S z t a b b e g i d w p g b 14

Wisley.indd 14

december 2006

28-02-2008 14:07:37

Waterpartij maakt onderdeel uit van setting

Om het tweehonderd jarig bestaan te markeren besloot de Royal Horticultural Society, de koninklijke tuinbouwmaatschappij van het Verenigd Koninkrijk, in 2004 tot de bouw van een ‘state-of-the-art glasshouse’, een kas van wereldklasse. Een bestaande kas uit 1969 moest vervangen worden om educatieve activiteiten te bieden aan een groot en gevarieerd publiek. De nieuwe kas omvat een grote botanische tuin in drie klimaatzones compleet met watervallen, bergen, 400 palmen, een productiekas en publieksruimten.

Boorplatforms Op hun zoektocht kwam de Royal Horticultural Society uit bij Smiemans projecten. Een kassenbouwer uit het Westland die zich niet meer richt op het bouwen van specifieke productiekassen maar zich heeft gespecialiseerd in kassen voor andere functies zoals verkoop en tentoonstelling. Het familiebedrijf realiseerde al kassen voor tuincentra, informatiecentra, botanische tuinen, recreatieve gebouwen, showrooms, atria en overkappingen. Het bedrijf is daarmee ruim over de landsgrenzen bekend. Smiemans trok voor het ontwerp van de kas in Wisley Peter van der Toorn Vrijthoff aan. Smiemans kende de architect uit eerdere projecten zoals voor de Floriade en wist dat van der Toorn Vrijthoff gewend was vanuit industriële processen te werken. De architect heeft ervaring met integratie van techniek en vormgeving zoals het ontwerpen en bouwen van woonverblijven voor boorplatforms.

Glasdiktes Al in de eerste plannen voor de Royal Horticultural Society werd volop gebruik gemaakt van de technologie waarmee de Westlandse kassenbouwers wereldwijd tot de top behoren. Technologie die is ontwikkeld juist toen de kasbouw in het Westland een dip beleefde. Begin jaren negentig werden er plotseling veel kassen in zuidelijker landen gebouwd zoals in de Sahara, Noord-Afrika, in het bijzonder Marokko maar ook in Mexico en Brazilië. Doordat het klimaat daar sowieso veel gunstiger was voor kweekgewassen werd de Westlandse kassensector en dus de kassenbouw op achterstand gezet. Van der Toorn Vrijthoff: ‘De wraak van het Westland bestond uit nog zwaarder concurreren op productiekosten. Besparingen werden gezocht in arbeids- en energiekosten. Arbeidsinzet omlaag brengen was alleen al nodig omdat in Nederland voor oogst- of plukwerk nauwelijks mensen zijn te krijgen. Maar dat niet alleen, nagenoeg alle arbeid werd geautomatiseerd. Zo vereist de markt tegenwoordig direct respons; daalt de vraag dan wordt er meteen koeling ingezet, stijgt de markt dan gaat de bodemverwarming omhoog. Die omschakeling gebeurt nu bij wijze van spreken met een knopje op het nachtkastje.’ Uitgaande van het adagium 1% schaduw = 1% productieverlies, is er samen met instellingen als TNO veel onderzoek gestoken in maximalisering van het glasoppervlak. Dat betekent maximale overspanningen bij transparante en dunne constructieve profielen. Hoe groter december 2006

Wisley.indd 15

27-02-2008 13:55:00

d d p i n V z E a w e

B e k m o v z d v t 3

Wisley.indd 16

december 2006

27-02-2008 13:55:09

Eerste glasplaat

de overspanningen hoe eerder het punt bereikt wordt dat de dikte van het glas zelf normatief wordt voor het lichtverlies. In plaats van 8 mm dik vlakglas komt dan dunner gehard glas in beeld. Als je het glas dan buigt kan het door de voorspanning bij geringere dikte toch een grote afstand overspannen. Voor de constructieve delen geldt materiaal=schaduw, dus zijn dunne aluminium glasprofielen en tralieliggers ontwikkeld. En op het gebied van hergebruik van energie valt te denken aan het opslaan van overtollige warmte in bodem tijdens de warme zomerpiek. Een kas wordt zo een klimaatinstallatie en energiecentrale tegelijk.

Standaard en snel Bij de uitwerking van de kas voor de Royal Horticultural Society is de warmteopslag echter weggevallen. De schaal van de kas was daarvoor te klein, ‘Daarvoor moet je toch aan minimaal 10 hectare denken,’ aldus Joop Smiemans. Wel was de opdrachtgever volgens Van der Toorn Vrijthoff verrast over de vrijheid in vormgeving en kon hij op basis van eenheidsprijzen zien dat niemand in Engeland ermee kon concurreren. Ook de symmetrie over alle assen is in het uiteindelijke voorstel verlaten. De kas is wel zo geplaatst dat de asymmetrie niet te zien is, en wel verdeeld over een botanische boogkas van 3072 m2 en een kas van 4000 m2 voor productie en lessen. Voor de laatstgenoemde kas is een traditionele Venlo-kas toegepast met zadeldaken, maar wel met gehard glas. De

botanische blikvanger is een Highlight boogkas. Deze kas koppelt de klassieke esthetiek van de boogvorm aan optimale lichttoetreding. Het systeem is ontwikkeld door Smiemans projecten en de profielen worden daar ook geëxtrudeerd. De elementen zijn niet los op de markt verkrijgbaar, Jeroen Smieman: ‘Wij verkopen geen systeem, maar een concept.’ De boogkas bestaat uit stalen profielen en tralieliggers. De kolommen zijn voor een slanke doorsnede ingeklemd in de fundering. De stramienmaat is 9,6 m voor een hele kap en 4,8 m voor een halve. In de kopgevel is de stramienmaat kleiner (1,06 m) met het oog op de windbelasting. De glasplaten van 2 x 3,65 m gehard glas met een dikte van 4 mm zijn over de aluminium profielen deels door het eigen gewicht gebogen. Daaronder is een rolgordijn van aluminiumdoek aangebracht. Dat is vooral belangrijk voor isolatie in de winter, maar het dient ook voor warmtewering in de zomer en verduistering. Alles is opgebouwd uit standaardelementen. Daardoor vereiste de logistiek, montage, integratie van alle computergestuurde installaties, ruimte- en bodemverwarming/koeling, ventilatie, zon- en lichtwering, beregening, relatieve vochtigheid, verlichting en veiligheidsvoorzieningen geen aanpassingen. Alles is in Nederland vervaardigd en in vier maanden op locatie gemonteerd. Vele malen sneller dan de tijd die in de negentiende eeuw nodig was voor het bouwen van Crystal Palace, en dat ging al razendsnel

december 2006

Wisley.indd 17

27-02-2008 13:55:14

adv n

Vital Air System II

BUVA

EPC reductie tot 0,17

www.buva.nl extra BUVA.indd 118 GB34_ads.indd

17-11-2006 27-02-2008 14:44:20 14:02:54

14:44:20

28-11-2006

14:06

Page 1

DIERIG ARCHITECTEN - NATURA

adv natura_NL:210x297 advertentie natura NL

GB34_ads.indd 19

In samenwerking met gerenommeerde

het resultaat onder de naam NATURA

Europese architecten heeft Eternit een

Premium Collection. Een nieuwe

prestigieuze collectie gevelbekleding

collectie door en door in de massa

ontwikkeld. U kunt kennismaken met

gekleurde platen.

27-02-2008 14:02:55

0506008ZWA_Advertentie.qxd

30-08-2006

16:52

Pagina 1

Zwart Bouwelementen verovert de markt met Cassettepanelen. Door cassettepanelen op maat aan te bieden verovert Zwart Bouwelementen een steeds groter aandeel op de markt van metalen gevel- en dakbekledingen. De maatproductie van deze gevelpanelen voor de utiliteitssector is niet het enige wapen dat het bedrijf in de strijd werpt. Ook plankprofielen in vele vormen, gezette profielen en speciale kapafwerkingen worden geproduceerd naar de afmeting en kleur die de afnemer wenst. Natuurlijk behoren ook standaardproducten zoals profielplaten en sandwichpanelen tot het brede assortiment. Daarbij biedt het bedrijf een uiterst complete dienstverlening en kan het bogen op meer dan dertig jaar ervaring. Het is onze specialiteit om economische, interessante en technisch slimme oplossingen te bieden voor architecten en bouwers. Daarom heeft Zwart een aparte teken- en engineeringafdeling die projecten uitwerkt, maar ook producten ontwikkelt. Door tevens levering en montage van gevel- en dakproducten te bieden onderstreept het bedrijf haar volledigheid. Zwart levert van damwandprofielplaten tot luxe gevelpanelen. De markt strekt zich uit van de industriebouw, utiliteitsbouw tot aan chique kantoorgevels. Met de cassettepanelen weet het bedrijf zich duidelijk te onderscheiden in de markt. Gebouwen als het nieuwe hoofdkantoor IBM in Amsterdam, Dockworks te Rotterdam en AFAS te Leusden, werden inmiddels met deze metalen panelen bekleed. De cassettepanelen zijn het belangrijkste eigen product van Zwart geworden. De panelen bestaan uit coil gecoate staalplaten die vierzijdig worden omgezet, voorzien van isolatiemateriaal en een staalplaat aan de rugzijde zodat een stijf, homogeen paneel ontstaat. Uiterst vlak. De panelen kunnen in verschillende afmetingen worden geproduceerd. Een groot voordeel, want het lijnenspel kan worden aangepast naar de wens van de architect of opdrachtgever. Daarbij is het product een goede economische keuze, want het is duidelijk voordeliger dan vergelijkbare metalen bekleding. Innovatiepark 24 4906 AA Oosterhout Telefoon : 0162-498 999 Telefax : 0162-423 360 info@zwartbouwelementen.nl www.zwartbouwelementen.nl

GB34_ads.indd 20

27-02-2008 14:03:06

VOOR DE DEUR

h$EZE DEUR HEEFT WAARSCHIJNLIJK MIJN LEVEN GEREDv h:E PROBEERDEN TOT VIJF KEER TOE MET ZO N GROTE BUS OM DE DEUR UIT DE GEVEL TE RAMMEN )K STOND IN DE ZAAK EN KEEK ER NAAR 6OLGENS DE POLITIE MAG IK DANKBAAR ZIJN DAT ZE NIET ZIJN BINNENGEKOMEN (ET WAREN KEIHARDE CRIMINELEN DIE MIJ ZONDER AARZELEN ZOUDEN HEBBEN NEERGESCHOTEN v -ARCEL VAN $AM IS EIGENAAR VAN 6AN $AM 3LAAPADVISEURS EEN VAN DE GROOTSTE SLAAPSPECIALISTEN IN %UROPA $E JOVIALE 2OTTERDAMMER KOOS VOOR DE NIEUWE INBRAAKWERENDE DEUR VAN )MTECH 4OEGANGSTECHNIEK VOOR ZIJN l LIAAL IN $ELFT :IJN DEUR WAS NOG GEEN DAG GEÃ&#x2022;NSTALLEERD TOEN DE GANGSTERS TOESLOEGEN h)K BEN HEEL BLIJ MET DIE DEUR (IJ IS GEWELDIG :E REDEN KEIHARD OP DE DEUREN IN $IE KLAPPEN GINGEN DOOR MERG EN BEEN /NGELOFELIJK MAAR WAAR DE ENIGE ZICHTBARE SCHADE IS DAT HET GLAS VAN EEN VAN DE PANELEN GEBARSTEN IS 'ROTE KLASSE VAN )MTECH )K HEB BEWUST VOOR )MTECH GEKOZEN OMDAT ZE DEZELFDE l LOSOl E HEBBEN ALS WIJ $E KLANT IS NOG OUDERWETS KONING :E WETEN WAT ECHTE SERVICE IS :O WERKEN WE ZELF OOK .IET ZEUREN MAAR AANPAKKEN )K BEN HEEL BLIJ DAT IK DIE DEUR HEB GEKOCHT $AT SLAAPT TOCH EEN STUK RUSTIGER v

)MTECH 4OEGANGSTECHNIEK (OOFDWEG ,# #APELLE AAN DEN )*SSEL 0OSTBUS %! #APELLE AAN DEN )*SSEL 4EL &AX WWW IMTECH TOEGANGSTECHNIEK NL % MAIL WELCOME IMTECH TOEGANGSTECHNIEK NL

GB34_ads.indd 21

5NIEKE INBRAAKWERENDE DEUR VAN )MTECH

!LS ENIGE IN .EDERLAND LEVERT )MTECH 4OEGANGSTECHNIEK NU EEN AUTOMATISCHE SCHUIFDEUR DIE VOLDOET AAN DE EISEN VOOR 3+' 7EERSTANDSKLASSE /VERDAG FUNCTIONEERT DE DEUR ALS EEN NORMALE AUTOMATISCHE SCHUIFDEUR .A SLUITINGS TIJD HEEFT HIJ HET VERMOGEN OM ONGEWENSTE BEZOEKERS BUITEN TE HOUDEN /P HET GEBIED VAN INBRAAKWERENDHEID VOLDOET DE AUTOMATISCHE SCHUIFDEUR AAN WEERSTANDS KLASSE EN OF WEERSTANDSKLASSE CONFORM DE NORMEN %.6 EN .%. $OOR TOEPASSING VAN SPECIALE PROl ELEN EN MECHANISCHE NACHTAFSLUITING IS DIT DE IDEALE DEUR VOOR JUWELIERS WINKELS TANKSTATIONS EN ANDERE INBRAAKGEVOELIGE RUIMTES

$E KEUZE VOOR ZEKERHEID

27-02-2008 14:03:09

Briljante

ir Christian Rapp

Rapp.indd 22

december 2006

27-02-2008 13:41:50

Tekst: Florian Eckardt Beeld: Rapp+Rapp, Ries van Wendel de Joode, Kim Zwarts, Control Media

bassolo’s Een inleiding

Christian Rapp, een Duitse architect met een florerend bureau in Nederland, verwierf in eerste instantie samen met Hans Kollhoff bekendheid dankzij het donkere bakstenen gebouw Piraeus in Amsterdam. Vóór zijn architectuurstudie, eerst in Berlijn en later voortgezet en afgesloten aan de TU Delft, volgde Rapp een jaar een Duitse metselaarsopleiding. Onlangs kreeg een project van Rapp, een negental gemetselde bakstenen gesloten stadsblokken in de Vinexwijk Ypenburg veel publicitaire aandacht. De kern van de stedenbouw van Vinexwijk Ypenburg is de landingsbaan van het voormalige militair vliegveld Ypenburg, nu een bomenlaan die op termijn een groots effect zal geven. Overal in de wijk is halfverharding toegepast als een vlies, nergens komt klinkerverhardingbestrating voor. Baksteen bevindt zich uitsluitend in de gebouwgevels. De wijk is een terloopse aaneenschakeling van gebouwen, met een stenen grondtoon in de materialisatie, die een geheimzinnige ondertoon van collectiviteit aan het geheel meegeeft. Het visueel imponerende project van Rapp speelt hierin de baspartij. Ypenburg was al in deelplannen opgesplitst toen Rapp aan zijn plandeel begon. Zeven jaar zou het vergen tot de oplevering. Rapp transformeerde het geplande winkelplein in een winkelstraat om de grote variatie in drukte beter op te vangen, en kwam uit op 9 bouwblokken. Elk blok kreeg een toren. Zo ontstond een ensemblespel van blokken met van afstand mooi zichtbare stenen torentjes bekroond met glazen bouwstenen. In de gevels ontstond een subtiel lijnenspel: per verdieping 5cm verspringende negges, Franse balkons die op een basissteen rusten. De baksteengevels werden doorgestreken. Rapp: ‘Brabantse metselaars willen om 15.00 uur in het busje naar huis zitten, dan kun je niet blijven om door te strijken. Daarom werden het uiteindelijk Poolse metselaars, die er geen probleem mee hadden langer te blijven, ook al omdat ze op de bouwplaats kookten en sliepen.’ Chronologisch dichterbij dan project Ypenburg won Rapp de architectenselectie voor een nieuw cultureel centrum in Jonkershove, een oud en economisch krachteloos Vlaams dorp tegen de Franse grens aan. Een mooie kans om tussen kerk, kerkhof en school de bekende nooit verwezenlijkte studie van architect Mies van der Rohe van een bakstenen landhuis te realiseren. In een kruisvorm en met in dikte variërende wanden. Sommige wanden gaan over in tuinmuren, zorgvuldig gedetailleerde rollagen lopen de hoek om, er zijn dragende en niet dragende wanden in dit prachtige ontwerp dat door Franse metselaars werd gerealiseerd. Rapp: ‘Ik kon ze niet verstaan, maar ze konden het wel maken.’

december 2006

Rapp.indd 23

27-02-2008 13:41:50

Jonkershove, vanuit de tuin

Briljante bassoloâ&#x20AC;&#x2122;s in Ypenburg

Plattegrond begane grond Jonkershove herinnert aan het nooit gebouwde Landhaus aus Backstein uit 1923 van Mies Van Der Rohe. Voor zijn wel gerealiseerde baksteenwoningen liet Mies Van Der Rohe de baksteen overigens meestal uit Nederland komen vanwege hun maatvastheid en kleureenheid

Rapp.indd 24

december 2006

27-02-2008 13:42:16

CR: Onze relatie is voortgekomen uit ons gemeenschappelijk project Piraeus. Je zou kunnen zeggen dat ik in Nederland met Piraeus mijn werk begonnen ben en hier vervolgens ben blijven plakken, terwijl Hans daarvoor al in Berlijn een hele ontwikkeling had doorlopen, achter zich had. Denk aan de Postdamer Platz en de hele architectuurdiscussie daaromheen. Een aantal jaren later kwamen er als spin-off van het succes van Piraeus een aantal projecten bij Kollhoff binnen waarvan de vraag was, wie gaat die nu uitvoeren, zoals Brainpark III en de renovatie van het bankgebouw van Oud aan de Botersloot, en dat waren voorlopig de laatste projecten die we samen deden. Omdat we niet op een slechte manier uit elkaar zijn gegaan is hij nu mijn onderhuurder in Rotterdam (lacht). FE: Is die wand tussen beide bureaus al eens verschoven? CR: Nee, nog niet. FE: Bij Christian Rapp denk ik bij licht / donker meteen aan het huis op de Amsterdamse Scheepstimmermanstraat op Borneo dat aan de buitenkant zo massief is en daardoor donker lijkt, maar binnen een soort lichte privé wereld schept. Nu is mijn vraag: Nederland is al zo kleinschalig, de kavels zijn al zo gedrongen, is daar dan nog plaats voor een dergelijke autonome architectonische handeling?

CR: Sterker nog, die krapte gaf juist de aanleiding tot de autonomie van de architectonische handeling. Prof. Bernard Colenbrander vergeleek ons Hhuis op Borneo-eiland onlangs met het Buddenbrookhaus van Heinrich en Thomas Mann: Toentertijd was architectuur dienend aan een vaststaand maatschappelijk programma, maar die maatschappelijke programma’s zijn vervaagd, des te meer reden om een stuk architectuurinterventie in de context in te voegen om tot expressie te komen. Programma’s zijn tegenwoordig dermate gestandaardiseerd en gemiddeld dat je de expressie ergens anders vandaan moet halen. FE: Hoe ervaart u als geschoolde metselaar het verschil tussen metselen in Nederland en België. Ikzelf heb het gevoel dat bijvoorbeeld Bob van Reeth veel dichter staat bij het oorspronkelijke ambachtelijke metselen dan Rudy Uytenhaak, Is metselen in Nederland een spelletje geworden met een materiaal dat Jo Coenen “ueberaltet” (verouderd) noemt? CR: Ik denk dat Uytenhaak meer thuishoort in de traditie van Nederlandse uitvinders, die bijna tot uitputtens toe steeds iets nieuws proberen te bedenken, terwijl Bob van Reeth het vanuit zijn beroepsopvatting meer zoekt in heruitvinden dan in vernieuwend uitvinden. Als ik die twee met elkaar vergelijk denk ik dat ieders doelstellingen op andere grondslagen rusten. Maar ik wil hun verschillen toch niet teveel veralgemeniseren: Bob had ook Nederlander kunnen zijn. FE: Maar in België hebben ze nog echte kleiputten dichtbij de baksteenfabriek terwijl in Nederland de oorsprong nauwelijks meer in het materiaal herkenbaar is.

CR: Bij het merendeel van de fabrieken die ik ken, komt de klei niet meer uit de directe nabijheid. De grondstoffen worden ingekocht. Dat is denk ik in België ook zo. De keuze voor een productieplaats is meer gebaseerd op zaken als afzetmarkt, mankracht, energiekosten, automatisering. FE: Baksteen associëren wij meestal met een stedelijke context. Als je aan de oude stad iets toevoegt, gebruik je dus bij voorkeur bakstenen. Maar Ypenburg is een Vinexwijk. Helemaal niet het stadscentrum, tenzij het dat ooit wordt. Is dat niet een contradictie, volgebouwde weilanden waarmee een beeld wordt opgeroepen alsof de stedelijkheid daar eigenlijk altijd al geweest is? CR: Onze bedoeling was om de maximale hoeveelheid stedelijkheid op te wekken tegelijkertijd met het besef dat het een Vinexlocatie was en is. Dit met inbegrip van alle stedelijke functies of wat daar nog van over kan zijn, een bibliotheek, een sporthal en allerlei commerciële functies komen in het plan voor. Functioneel gezien vormt ons project het centrum van Ypenburg. En dat hebben we vormgegeven met het beeld van een bekende stedelijkheid die je, als je dat wilt, kunt herleiden tot oudere steden. En de vraag is ‘Mag dat?’. Mag je een beroep doen op het geheugen van mensen die dit soort architectuur kennen, van Berlage’s Amsterdam-Zuid, de zeventiende-eeuwse grachtengordel of wat dan ook? Ik denk dat Berlage in 1910 een soortgelijke gewetensnood gehad zou kunnen hebben, toen hij zijn plan Zuid ontwierp in al die weilanden. Mag je een stedelijkheid suggereren, die er eigenlijk nooit geweest is?. Ik denk dat het mag, omdat je een gebied oplevert dat over 100 jaar ook weer 100 jaar oud is, en dat was ons doel.

Een interview

FE: Ik begin met een voor-dehand-liggende vraag: Wat is uw relatie met Hans Kollhoff? Uw architectenkantoor in Rotterdam is slechts door één verplaatsbare wand gescheiden van dat van Kollhoff, en het grote kantoorpand Brainpark III in Rotterdam is door uw beide bureaus gebouwd: twee bouwdelen Kollhoff met daartussen één bouwdeel Rapp.

december 2006

Rapp.indd 25

27-02-2008 13:42:17

In een woningbouwproject te Vijfhuizen experimenteerde Marlies Rohmer voor het eerst met kunststof gevelelementen. In de brede school Marslanden te Hardenberg (Ov.) vormen polyester gevelelementen de gevelbekleding. Een solo van 438 elementen.

Tekst: Control Media Beeld: Architectenbureau Marlies Rohmer

Back to the future

Brede school Marslanden in Hardenberg is een alzijdig gebouw zonder achterkanten. Het buitenterrein maakt onderdeel uit van de school, als een soort uitloop van de schoollokalen en is met lage muurtjes ingedeeld in verschillende sectoren waaronder een boomgaard, een vlindertuin en diverse schooltuinen. De vormgeving van de gevels moest de alzijdigheid ondersteunen, weerspiegelen en versterken.

Textuur 85 kg. Zo weinig weegt elk polyester gevelelement. Het architectenbureau wilde de gevels zo open mogelijk houden, zodat zo min mogelijk gesloten materialen de blik of de loop naar buiten zouden belemmeren. In principe past bij de gekozen vormgeving ook een uitvoering in beton alleen zou de gevelconstructie dan veel massaler zijn geworden. De architecten zochten een gebouw met een solide buitenhuid vergelijkbaar met de textuur van de vijf betonblokwoningen van Frank Lloyd Wright. Woningen in Los Angeles daterend uit de jaren twintig met namen als het Hollyhock house of het Ennis house, beroemd van de film Bladerunner. Vandaar ook de witte kleur van

Marslanden.indd 26

december 2006

27-02-2008 13:41:06

december 2006

Marslanden.indd 27

27-02-2008 13:41:08

We hebben veel vormstudies uitgevoerd naar de precieze vormgeving van de blokken

de elementen. Maar ook moesten de gevels passen in de jeugdcultuur. Een relatief jong materiaal als polyester heeft dat allebei in zich. Gieneke Pieterse projectcoördinator namens architectenbureau Marlies Rohmer: `We hebben veel vormstudies uitgevoerd naar de precieze vormgeving van de blokken. Bij elke zonoriëntatie moesten de gevels levendig overkomen. Elk polyester gevelelement is exact vierkant en meet 2 bij 2 meter. Die maat komt voort uit de gekozen moduulmaat van de constructie, 2m. Een vierkant is een alzijdige

Glasvezelmatten

vorm. Sommige elementen zijn ter plekke enigszins gemodificeerd voor het doorvoeren van leidingen of anderszins. Eigenlijk zijn de elementen niet meer dan een regenjas. Ze zijn zelfdragend en opgehangen aan een houten regelwerk.’ De gevelelementen komen in 3 types voor: een standaard element, een binnenhoek en een buitenhoek. De binnenhoek en buitenhoek produceerde fabrikant Polux uit Enkhuizen door standaardelementen in verstek te zagen en tot een hoekelement samen te stellen. In de brede school komen ook plafonds en vensterbank-zitelementen van polyester voor, steeds in drie types.

Structuur Pieterse: `We hebben geëxperimenteerd met de samenstelling van de hars met het oog op de brandveiligheid. Daarom bevat de uiteindelijk gebruikte hars nauwelijks paraffine, een gladmaker. Dat maakt de huid wat ruwer dan ons eigenlijk voor ogen stond, maar dat wat mattere oppervlak bevalt in de praktijk erg goed.’ Jack Smit van fabrikant Polux benadrukt de verschillen van de polyester gevelelementen van nu met die uit de jaren zeventig. ’Polyester is een thermohardend materiaal. Het bestaat uit glasvezel en hars en

Marslanden.indd 28

december 2006

27-02-2008 13:41:14

Simone als schaalmodel

Aanbrengen gelcoating

wordt afgewerkt met een gelcoating. Polyesters benutten geen weekmakers zoals PVC-achtige. Na vervaardiging verandert of veroudert polyester onder invloed van temperatuur of UV-straling dus niet meer. Vooral de coatings waren toentertijd vaak niet kleurecht. Daardoor verbleekten de elementen in de jaren zeventig vrij snel. Het leek alsof het polyester verouderde, eigenlijk was het alleen optisch. De huidige gelcoatings zijn veel beter bestand tegen alle weersinvloeden, dus ook UV-straling. We bieden een garantietermijn voor het polyesterwerk van tien jaar. De elementen hebben een verwachte levensduur van vijftig jaar.â&#x20AC;&#x2122; De gekozen vorm maakte de elementen niet zelflossend uit de mal, maar met speciale inzetstukken van polyurethaan werd dat opgelost. De polyurethaan zorgt er tevens voor dat de gevelelementen niet hol klinken wanneer ze beklopt worden door de kinderen. De mallen blijven bewaard om een uitbreiding in dezelfde stijl mogelijk te maken. Ook zijn er al wat extra elementen geproduceerd om in opslag te houden. Kinderen zijn soms hinderen.

december 2006

Marslanden.indd 29

27-02-2008 13:41:18

*(# ,

."( *(& %1+,

* !", , ((* *%" !, * !", , ' (%-&

& "' +) ' + ' /" !) ' % '

*( - , ' (*-+ (%(* ( ,5 *( - , ' 5 . %

#1 ."( *(& %- !,. *, ,! & ) *$ 1# #*601 " '0 ', 0*#!&10 ,#%#, + ,"#, %#/# *'0##/" #1 )2,01 #, 3*'#%4#/)

3 * ' . "%" ! " "+ (&)% 0 ()%(++"' "+ +"&) %4

## +#"# " ,)7'( "# ',%0. , )* $ ' . %+1+, & ' "'# ##,

"' +) ' +(%-,"('+

'.(- " . "%" #, +#1 , +# 2 * +' %% (-/,"# % / ,"#/#, # 0!&2'+1#!&,-*-%'# '#"1 (' * '+ * ," . .*"#! " 7-,"#/ !-,!#00'#0 1# "-#, , &#1 / ,"3#'*'%&#'",'3# 2 &#1%##, ', !-+ ', 1'# +#1 &#1 2 * -", * " )*( - , ' && #, , !'"+ ! % " "' &##$1 %#*#'" 1-1 "'1 4 /# )2,014#/)

(-/ ' "+ ' $-'+, ',%0. , --/#,04#' 8 -01 20

-"#4 /"

# $ !

$ !

+ '* ',$- )',%0. , ,* 444 )',%0. , ,*

!& % ! # " GB34_ads.indd 30

27-02-2008 14:03:14

GB34_ads.indd 31

27-02-2008 14:03:15

RIWAL BouwBeurs

28-11-2006

16:43

Page 1

SPECIALE HOOGWERKERS VOOR DAK- EN GEVELSPECIALISTEN Als dealer van JLG en grootste hoogwerkerverhuurder van Nederland biedt Riwal een breed assortiment hoogwerkers en verreikers waarmee u sneller én veiliger aan gevels en daken werkt. De Riwal verhuurvloot onderscheidt zich door de veelzijdigheid in soorten en maten tot ruim 50 meter; de perfecte staat van onderhoud en dus betrouwbaarheid en dat alles voor een concurrerende prijs! Extra-Extra-Large: Speciaal voor de montagebranche heeft Riwal hoogwerkers met een extra groot werkplatform. U heeft bij Riwal de keuze uit telescoop- en schaarhoogwerkers met verlengbare platformen. De kroon wordt daarbij gespannen door onze Holland Lift 2 G-300DL30S. Met een platformformaat van 9,64 x 2,80 meter(27m ) een belastbaarheid tot 8000 kilo klaart u met deze gigant ieder klus tot 33,5 meter hoog. De 21 meter rups2 hoogwerker van Tadano heeft een platform van ruim 8m en een hefvermogen van max. 1000 kg.

TE HUUR RUW TERREIN SCHAARHOOGWERKERS Merk / type

Werkhoogte

Platform

Verlengbaar

Max.last

9,8 m.

165 x 259 cm

+ 122 cm.

570 kg.

JLG 33 RTS

11,8 m.

180 x 320 cm

+ 123 cm.

565 kg.

JLG 3394 RT

11,9 m.

218 x 381 cm

+ 122 x 2 cm.

905 kg.

JLG 40 RTS

14,0 m.

180 x 320 cm

+ 123 cm.

454 kg. 565 kg.

JLG 260 MRT

JLG 4394 RT

14,9 m.

218 x 381 cm

+ 122 x 2 cm.

JLG 500 RTS

17,1 m.

180 x 427 cm

+ 123 x 2 cm.

907 kg.

HL B-195DL25

21,5 m.

230 x 438 cm

+ 180 cm.

500 kg.

HL M-250DL27

27,0 m.

250 x 615 cm

+ 210 cm.

1000 kg.

HLG-300DL30S

33,5 m.

280 x 664 cm

+ 300 cm.

800 kg.

Voor indoorwerk levert Riwal ook elektrische scharen, éénpersoonshoogwerkers, aluminium rolsteigers en loopbruggen.

TE HUUR TELESCOOPHOOGWERKERS Merk / type

Reikwijdte

Platform

Max.last

JLG 460 SJ

Werkhoogte 15,8 m.

12,3 m.

76 x 183 cm.

230 kg.

JLG 600 SJ

20,1 m.

15,3 m.

91 x 183 cm.

230 kg.

JLG 660 SJ

21,9 m.

17,3 m.

91 x 183 cm.

230 kg.

JLG 860 SJ

28,0 m.

22,8 m.

91 x 244 cm.

230 kg.

JLG 1200 SJP

38,4 m

22,8 m.

91 x 244 cm.

230 kg.

JLG 1350 SJP

43,0 m.

24,3 m.

91 x 244 cm.

230 kg.

Bij Riwal huurt u met rijbewijs-BE ook een aanhanger- of autohoogwerker tot een werkhoogte van 50 m.

TE HUUR RUPSHOOGWERKERS Merk / type

Soort

Werkhoogte

Platform

Max.last

Reikwijdte

HL Y-70 DL-12-TR

Schaar

9,0 m.

116 x 270 cm.

400 kg.

n.v.t.

HL XZ-85 DL22TR

Schaar

10,5 m.

200 x 460 cm.

750 kg.

n.v.t.

AICHI RV 123

Schaar

13,3 m.

191 x 373 cm.

500 kg.

n.v.t.

AICHI RV 123 XL

Schaar

13,3 m.

191 x 613 cm.

500 kg.

n.v.t.

HL Q-135 DL24

Schaar

15,30 m.

191 x 613 cm.

500 kg.

n.v.t.

AICHI SR 123

Telescoop

14,0 m.

75 x 183 cm.

250 kg.

10,6 m.

AICHI RZ 150 XL

Telescoop

17,0 m.

103 x 403 cm.

230 kg.

12,2 m.

AICHI SR 182

Telescoop

20,0 m.

75 x 130 cm.

250 kg.

16,5 m.

TADANO AC-210

Telescoop

21.0 m.

194 x 420 cm.

1000 kg.

11,5 m.

AICHI SR 210

Telescoop

22,8 m.

75 x 130 cm.

200 kg.

19,0 m.

Ons complete verhuurprogramma sturen wij u graag toe. Hiervoor kunt u bellen met 078-6181888.

GB34_ads.indd 32

Riwal Hoogwerkers bv

Tel. 078 618 18 88

Dordrecht - Rotterdam

Internet: www.riwal.nl

Eindhoven - Budel

E-mail: info@riwal.com

27-02-2008 14:03:19

kieskleurig SVK ornimat ® de plaat op maat • • • • •

gevelplaten in 20 standaardkleuren en meer dan 60 RAL-kleuren Ornimat® Design in 6 kleuren met subtiele metaalglinstering levering op maat met meegekleurde randen ook schuine en gebogen zaagsnedes mogelijk keuze uit gelijmde of geschroefde montage

G E V E L B E K L E D I N G S P L AT E N

Bez oek web onze si ww w.sv te k.be

bouwen begint bij SVK

VEZELCEMENT PRODUCTEN

GB34_ads.indd 33

GEBAKKEN PRODUCTEN

BETON PRODUCTEN

DIVERSEN

nv SVK – Aerschotstraat 114 – 9100 Sint-Niklaas Tel.: +32 3 760 49 00 – Fax: +32 3 777 47 84 E-mail: infoNL@svk.be – www.svk.be

27-02-2008 14:03:20

Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Stichting Living Daylights, Materia

Daglicht Zijn gevelontwerpers zich bewust van het belang van daglicht? Welke gevelmaterialen doen eigenlijk recht aan daglicht? Een bezoek aan Stichting Living Daylights in Rotterdam en Materia in Enter(Ov.).

Atto Harsta die het verschil laat zien tussen een Âgeprofileerde dagkant en een harde overgang

Daylight.indd 34

De founding father van de Stichting Living Daylights Atto Harsta, weet als een ware profeet van het daglicht het belang van zijn stichting voor het voetlicht te brengen. De Stichting Living Daylights promoot sinds drie jaar een goed gebruik van daglicht in de gebouwde omgeving. Harsta: â&#x20AC;&#x2DC;Gebruikers en ontwerpers onderkennen het belang van daglicht onvoldoende. Maar elke mens is eigenlijk een buitenmens, een wezen dat opleeft in het volle licht. Ochtendlicht stimuleert via de ogen bijvoorbeeld de aanmaak van cortisol dat helpt bij het ontwaken en in het donker wordt melatonine aangemaakt. Daar wordt je slaperig van. We zijn zo ver van ons natuurlijke ritme af geraakt dat het ruim 30 jaar geleden een ontdekking heette dat er zoiets bestaat als een biologische klok. Het menselijke oog past zich bij marginaal daglicht gewoon aan. Een tekort aan licht beseft men niet.

december 2006

27-02-2008 13:37:26

J w g t v b g i D o d H d f t o e

versus materiaal

Open structuur bont van Lama

Je zult niemand horen zeggen: “Ik heb vandaag te weinig daglicht gehad.” Eerder wordt er naar Prozac gegrepen. Of een lichttherapie, en er dan met de taxi heenrijden.’ De Stichting Living Daylights was volgens Harsta nodig: ‘Vanuit mijn bedrijf Aldus bouwinnovatie heb ik onderzoek naar daglicht gedaan voor SenterNovem. Maar die organisatie is gebonden aan doelstellingen van de overheid. Daglicht staat dan in dienst van energiebesparing of CO2-reductie. Dat bleek een te smalle basis om de bouw te bewegen tot beter gebruik van daglicht. Het energetisch besparingspotentieel van daglicht is daarvoor onvoldoende. Een veel bredere scope, met factoren als gezondheidsverbetering en productiviteitsverhoging is nodig.’ Stichting Living Daylights ontwikkelt zelf geen kennis maar verzamelt, vertaalt en ontsluit bestaande kennis, organiseert workshops

en debatten in en over gebouwen waarin daglicht een grote rol speelt.

Contrast Hoort bij daglicht geen duister? ‘Jazeker. Licht maakt schaduw. Het contrast mag echter niet te groot zijn. Een mooi voorbeeld hiervan is het verschil tussen daklantaarn en daklicht. De bovenkant van een daklantaarn is dicht zodat het licht alleen van opzij binnenvalt, indirect. Grote contrasten met harde randen tussen licht en donker zijn in werkomgevingen uit den boze. Een camera kan daar al niet mee omgaan, maar onze ogen ook niet.’ Harsta houdt ter illustratie een zwarte ongeprofileerde plaat voor de geprofileerde kozijnaansluiting van zijn pand aan de Utrechtse Bemmurde Weerd. Hij bevestigt dat deze visie een tik betekent voor bepaalde modernistische december 2006

Daylight.indd 35

27-02-2008 13:37:28

Daglicht versus materiaal

Prada schuim

Techno Zinc Rib van Amtico

opvattingen: ‘Het modernisme heeft zich afgezet tegen een jarenlange traditie. Als je lang doet om te groeien weet je niet meer van het ontstaan, de reden waarom dingen zijn zoals ze zijn.’ Als voorbeeld van een architect die het spel van licht door materiaal beheerst noemt hij de Japanse architect Kengo Kuma. Harsta ziet in gebouwen een onderbenutting van daglicht. ‘De gebouwschil wordt op allerlei manieren opgevat als medium tussen binnen en buiten, maar behalve bij musea en religieuze gebouwen nauwelijks voor een goede daglichttoetreding: Denk niet alleen in gaten in de gevel maar ook in het dak. Er zijn nog zóveel enkellaags gebouwtjes zonder daklicht. Neem al die Albert Heijns. Je kan je afvragen of de commerciële motieven die daarachter liggen wel gezond uitpakken.’ Het belang van daglicht betekent volgens Harsta niet dat een volledig glazen doos automatisch de beste optie is. Een gatenkaas werkt beter. Voor een goede waarneming is schaduw nodig. Dat licht-schaduw verhaal speelt bij het waarnemen van alle materialen. Reliëf of textuur is niet meer dan een materiaalspecifieke flikkering van licht.

Transparant en actief Harsta is er voor om bij gevelopeningen het gehele daglichtspectrum door te laten. Zo goed en neutraal licht mogelijk graag. De dynamiek van daglicht vraagt volgens hem dan wel om een dynamische, instelbare schil, ‘om actieve gevelpakketten’. Is elektrochroom of schakelbaar glas dan geen prachtige oplossing? ‘Dat vraag ik me af, het oude elektrochroom glas filterde door alle toevoegingen in de nulstand wel erg veel licht weg’, aldus Harsta. Of dat ook geldt voor het nieuwe elektrochroom glas dat vanaf volgend jaar bij het Duitse EControl-Glas van de band zal rollen moet nog blijken. Harsta plaatst er nog een kanttekening bij: ‘Wat er voor glas in de gevelopening komt is stap 20. Eerst moeten allerlei andere dingen zoals de plaats van de gevelopening en de detaillering in orde zijn. Anders ben je pennywise maar poundfoolish bezig.’ Eenmaal bij stap 20 blijkt Harsta een fan van kunststof, onder meer vanwege UV- en brand36

Daylight.indd 36

bestendigheid. Translucente materialen voor plekken waar direct daglicht of inkijk ongewenst is zoals bij sporthallen zijn ook mooi. ‘Daglicht zonder uitzicht werkt erg bepalend voor de sfeer.’ Harsta ziet een trend naar geraffineerde materialen en materialen die niet shockeren maar diepgang bieden en op langere termijn bijzonder blijven, duurzame materialen dus.

‘ a

Materia In de grotere architectenbureaus is het de gewoonte dat zodra een project de materialisatiefase bereikt, iedereen zich zo snel mogelijk naar de persoon spoedt die de bestekken schrijft en de monsters en productdocumentatie bijhoudt. Sinds acht jaar is die functie verzelfstandigd en voor heel de wereld bereikbaar in het bedrijf Materia. De oprichter Els Zijlstra startte haar carrière ooit als projectarchitect bij een groot architectenbureau. Toen bij Kraaijvanger Urbis plotseling een project wegviel, wierp ze zich op als beheerder van de bibliotheek, dat leek haar mooi werk: ‘Kom maar op met die vertegenwoordigers.’ Inmiddels heeft Materia een groot eigen pand gevuld met duizenden internationale innovatieve materialen, een grote bibliotheek vol vakliteratuur, compleet met een mooie ruimte voor workshops en een speciale ‘last editions wand’. Het gebouw is geheel in smetteloos wit uitgevoerd. Haar bekende tentoonstellingen die de hele wereld rondreisden, hebben eindelijk een vaste basis gevonden langs de A1 in Enter (Ov.) in dit net geopende Inspiration Centre. Materia koestert hoge ambities. ‘We willen de beste, nieuwste en hotste van de hele wereld worden. In januari 2007 staan we op de grote beurs BAU in München en een maand later op de belangrijkste Nederlandse Bouwbeurs, juist met een tentoonstelling over interactieve materialen, over materialen die iets dóen. Door te reageren op warmte, licht UV-straling, op druk of van vorm of kleur veranderen.’ Dat sluit dus aan bij de wens van Harstra naar ‘een dynamische, instelbare schil en actieve gevelpakketten’. Net zoals Harsta heeft ook Zijlstra een hang naar transparantie en kunststoffen. En niet alleen uit persoonlijke voorkeuren. Zijlstra: ‘Uit

december 2006

27-02-2008 13:37:34

H i t v i o s i v d d L l s w n t s

De buisjes volgens honingraatprincipe (PyRaat/Black Tubi van Pyrasied) zonder afdeklaag

‘Nepbont met een open structuur is als een bontjas te reinigen’ de zoekopdrachten op onze website Material Explorer blijkt dat van de sensorische eigenschappen het meest naar “transparantie” wordt gevraagd en bij de materialen naar “kunststoffen”.’ De website Material Explorer lijkt zo een goed hulpmiddel voor Materia om voeling te houden met wat de markt zoekt of wil. Uitsluitend het scheppen van weidse vergezichten of werken aan theorievorming is niet wat Zijlstra nastreeft. Omgezet in statistieken bieden de data die Materia verzamelt juist een stevige basis om verwachtingen op te baseren. Zo kan Materia zijn functie als degelijke kennisbron en materialenman-voor-allearchitectenbureaus combineren met een functie als trendwatcher en uitgroeien tot de trefzekere Lidewij Edelkoort van de bouwwereld.

Open en gesloten Het aantal keuzemogelijkheden onder de materialen is eindeloos groot, en biedt dus ruimte tot groep- en tijdsgebonden voorkeuren. Zijlstra meent dat er zo veel materialen zijn, dat de keuzevrijheid resulteert in een nieuwe architectonische vormvrijheid, waarin ook het beleven van het materiaal een grote rol kan spelen. Materialen verenigen steeds meer functies in zich, worden minder mono-functioneel en in het verlengde daarvan, groeien materialen naar elkaar toe die eerst specifiek voor of open of gesloten bouwdelen functioneerden. Zo bestaat er tegenwoordig Litracon een constructief materiaal dat licht doorlaat. Anderzijds bestaat er ook constructief glas. De scheiding tussen dichte en transparante materialen wordt overbrugd door materialen met een zogenoemde open structuur. Die zijn echter vaak moeilijk te reinigen of je moet ze in hun geheel kunnen wassen. In veel gevallen komen deze materialen dan ook

alleen voor in versies met een transparante afdeklaag. Het nepbont met een open structuur, een creatie van Lama geïnspireerd op strekstaal, is mogelijk als een bontjas te reinigen.

Techno Zinc Rib Het open structuurmateriaal dat Koolhaas gebruikte voor Prada staat op een prominente plek in de showroom. Volgens Zijlstra wilde Koolhaas met het materiaal aantonen dat schuim allerlei tegenstellingen in zich verzoent zoals hard en zacht, licht en donker, open en gesloten. Het contrast tussen de gaten en dichte delen is verzacht doordat het schuim naar de randen toe in dikte afneemt totdat het doorschijnend dun wordt. Materiaal met een open structuur hoeft geen voorgekookt product te zijn maar kan worden ontworpen: Rapid prototyping laat zien dat het ontwerp niet meer beperkt is tot het sluiten of openen van bouwdelen maar traploos kan doorgaan in de open delen met een open structuur. Bij Rapid prototyping kunnen de meest fantastische driedimensionale structuren worden aangebracht doordat op willekeurig elke plek delen onder invloed van laserstralen kunnen verharden. Zo zijn gevlochten structuren zonder naad mogelijk. Een interessante illustratie van de uitspraak ‘materiaalreliëf is lichtflikkering’ is een stevig pvc met ribfluweelstructuur van Amtico, ‘Techno Zinc Rib’. Het geribbelde oppervlak is geëgaliseerd met een transparante gel. Het spel van licht en donker wordt niet aangetast terwijl reiniging eenvoudig is. Dan belt een architect voor een spoedklus. Zij heeft argumenten nodig om de aannemer te overtuigen dat er meer leveranciers voor een bepaald materiaal bestaan dan dat de standaard leverancier van de aannemer doet voorkomen. Werk aan de winkel. december 2006

Daylight.indd 37

27-02-2008 13:37:39

Tractel_advertentie fc

07-09-2005

12:22

Pagina 1

Valbeveiliging en Gevelonderhoudsinstallaties

Benelux BV

Paardeweide 38 - 40, 4824 EH Breda, Nederland Tel.: +31 (0)76 543 52 35 - Fax: +31 (0)76 543 52 36 Internet: www.tractel.com - E-mail: bmu.benelux@tractel.com GB34_ads.indd 38

27-02-2008 14:04:12

#FZPOE ZPVS JNBHJOBUJPO 0OHFLFOEF POUXFSQWSJKIFJE EPPS WFSMJKNFO WBO HFWFMQMBUFO

4UPOF.BUF TPMJE BT B SPDL

(MBTT.BUF

BT DMFBS BT HMBTT

-JKN5FD TJNQMZ UIF CFTU

Kuiper 9a â&#x20AC;¢ 5521 DG Eersel â&#x20AC;¢ T (0497) 530 790 â&#x20AC;¢ F (0497) 530 350 â&#x20AC;¢ www.tweha.nl

GB34_ads.indd 39

27-02-2008 14:04:15

Dia Cultural learnings of Foster Norman for make benefit glorious art of architecture

Diagrids.indd 40

december 2006

27-02-2008 13:33:59

grids

december 2006

Diagrids.indd 41

27-02-2008 13:34:06

Tekst: Jeroen van Nieuwenhuizen Beeld: Foster and Partners, Nigel Young

In Astana, de nieuwe hoofdstad van Kazachstan die de vorige hoofdstad Alma Ata tot een obscuur buitengewest heeft gedegradeerd, is op 1 september het Palace of Peace and Reconcilliation geopend. Alles naar wens van president-alleenheerser Nursultan Azarbajev. De piramide is ontworpen door Foster and Partners samen met het grote Turkse architectenbureau Tabanlioglu. In het ontwerp benut Lord Foster een ‘diagrid’ constructie, zoals hij die eerder toepaste bij het Swiss Re hoofdkantoor in Londen en voor zijn wolkenkrabber bovenop het Hearstgebouw in New York. Het constructieve diagridprincipe is niet alleen zeer bepalend voor de aanblik van de gevel, maar is ook sterk van invloed op de beleving vanuit het gebouw en de lichtinval. Bovendien maakt een diagrid de gebouwen constructief veiliger.

Palace of Peace and Reconciliation, Astana (Kazachstan)

Het Palace of Peace and Reconcilliation is een piramide met een hoogte van een 62 meter op een basis van 62 meter in het vierkant. De routing door het gebouw bestaat uit een afwisseling van lichte en donkere ruimten. Vanuit het nog vrij rurale landschap ter plekke betreedt de bezoeker het entreegebied en foyer, in het zandlichaam waarop de piramide staat. Van daaruit kan de bezoeker afdalen naar het 1500 stoelen tellende muziektheater of opstijgen naar het centrale atrium. Boven het atrium zweven kantoorruimten en het kenniscentrum. In de top van de piramide bevindt zich de imponerende boardroom voor speciale ontmoetingen. Denk aan vergaderingen tussen staatshoofden of religieuze leiders. Via de glazen top van de piramide valt het licht in het atrium, terwijl het op zijn weg naar beneden langs de hangende tuinen bovenop de kantoren strijkt. Foster koos voor een piramide omdat

Diagrids.indd 42

Tijdens het openingsfeest

die geometrische vorm geen negatieve gevoelens of associaties oproept zoals andere gebouwtypen wel zouden kunnen doen. De symboliek van een Paleis voor de Vrede is in het gebouw gedramatiseerd door al het licht van boven, vanuit de hemel, te laten komen. De ‘zwevende’ boardroom in de top van de piramide staat misschien voor het ontstijgen van het aardse.

december 2006

27-02-2008 13:34:10

december 2006

Diagrids.indd 43

27-02-2008 13:34:14

Boardroom

Piramide met stapeling van publieksruimten. Van onderaf: theater, grote vergaderzaal, restroom, boardroom

In glas verwerkte kunstenaar Brain Clarke prints van duiven

Ademen De gevel bestaat uit een staalconstructie bekleed met graniet en glas. Aan de basis is de draagconstructie opgebouwd uit 5 driehoeken van 12 meter breed, aan de top is nog één zo’n driehoek over. De glazen panelen hebben of een ruitvorm of een driehoeksvorm. Blauw en geel gekleurde glasplaten verwijzen naar de vlag van Kazachstan, maar staan ook symbool voor de zon en de hemelkoepel. In de blauwe panelen zijn vredesduiven opgenomen, het is tenslotte een paleis voor de vrede. Omdat de temperatuur in Astana kan variëren tussen +40 en -40 graden Celsius beïnvloedde de uitzetting en krimp van de piramide de detaillering zeer. Een maximale uitzetting van 30 cm is mogelijk. De Engelse constructeur Buro Happold laat de piramide met zijn 4 gevels over de betonnen fundering glijden. Om te voorkomen dat de piramide weg glijdt heeft iedere gevel één gefixeerd punt waar de gevel alleen loodrecht op de gevel kan bewegen. Zo kan de piramide ‘ademen’, zonder van zijn plek te bewegen. De piramide heeft geen constructieve kern, de vloeren zijn met stalen liggers aan de draagconstructie in de gevels bevestigd. De zwevende vergaderruimte in de top, de boardroom, is tevens een constructieve stabiele ring, waardoor de daarboven gelegen buisprofielen in de gevel dunner konden worden uitgevoerd. Daar ter plaatse zijn in de gevel ook de speciale glaspanelen opgenomen, die kunstenaar Brian Clarke heeft ontworpen. Ruitvormige ramen in de gevels geven licht aan de

Diagrids.indd 44

donkere granieten entree en foyer met zijn hangende trappen die je omhoog meenemen naar het hart van de piramide. ‘s Avonds flikkeren die gekleurde ruitvormige flonkerende ramen als lichtflikkeringen op de facetten van een diamant.

Boullée Vanwege de benodigde bouwsnelheid is de staalconstructie opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen om er voor te zorgen dat er in de winter, wanneer beton storten onmogelijk wordt, toch doorgebouwd kan worden. De staalconstructie is opgetrokken conform de Britse standaarden en bijvoorbeeld volledig beschermd tegen brand. Het gebouw heeft naast verticale kleine liften ook liften die de gevels volgen, en zich dus schuin naar boven bewegen vergelijkbaar met de liften in de poten van de Eiffeltoren. Het gebouw van Foster lijkt nog wel het meest op een goed gelukt actueel voorbeeld van de Utopische projecten die de Franse architecten EtienneLouis Boullée en Claude-Nicholas Ledoux vlak na de Franse revolutie ontwikkelden.

december 2006

27-02-2008 13:34:24

Hearst,

New York (USA) Hearst vanuit Central Park

Het vernieuwde hoofdkantoor voor de Hearst Corporation op de hoek van 8th Avenue en 57th Street haalt in totaliteit de 182 meter. Het 46 verdiepingen hoge kantoorgebouw is ontworpen door Foster and Partners en zweeft boven een bestaand gebouw van zes verdiepingen uit 1928 van de Oostenrijkse art deco-architect Joseph Urban. Al die tijd al is hier vlakbij het Central Park op een van de duurste stukken grond van New York het hoofdkantoor van krantenmagnaat Hearst gevestigd. Tegenwoordig geeft Hearst populaire bladen als Cosmopolitain en The Ophra Magazine uit. Het gebouw heeft een totale oppervlakte van 80.000 vierkante meter of bijna 2000 m2 per typische kantoorvloer. De hoogte van vloer tot vloer in de nieuwbouwtoren is 4 meter. In 1928 al was er een hoogbouwtoren voorzien en was de constructie daarop voorbereid. De diagrid-gevelconstructies van de nieuwbouwtoren steunen af op 12 mega-kolommen die met diagonalen aan de kern van de wolkenkrabber zijn gekoppeld. De hoogbouwvloeren zelf beginnen op de 10e verdieping, daarmee in het lager gelegen deel ruimte scheppend voor een royale en mooi verlichte lobby inclusief bedrijfsrestaurant. De oudbouw is uitgehold om die ruimte te creëren, alleen de oude gevels staan er nog inclusief de acht karakteristieke pylonen. In het atrium valt het licht door een glazen dak naar binnen, en de open ruimte biedt tevens een dramatische blik omhoog langs de gevel van de hoogbouw. Het kunstwerk Icefall van de Engelse kunstenaar Richard Long trekt de aandacht en speelt tevens een rol in de warmtehuishouding van het ‘groene’ gebouw.

december 2006

Diagrids.indd 45

27-02-2008 13:34:28

Brancusi De diagonalen in de diagrid-gevel geven het gebouw een zekere maat en schaal. Doordat ze bekleed zijn met roestvast staal krijgt de gevel een opvallende expressie en een chique uiterlijk. De diagonale gridstructuur in de gevel is opgebouwd uit 4 verdiepingen hoge driehoekige frames die aan elkaar zijn gekoppeld. Er ontstond een efficiĂŤnte dragende structuur die zeer stabiel en stijf is, en toch ongeveer 20 procent minder weegt dan een conventionele oplossing. Een gewichtsbesparing van zoâ&#x20AC;&#x2122;n 2000 ton staal. Doordat op de hoeken van het gebouw de vloeren stoppen bij de laatste driehoek van de diagrid krijgt het bouwvolume zijn open hoeken. Niet alleen een inventieve constructieve oplossing, ook goed voor de zichtlijnen vanuit het gebouw en voor de beperking van windhinder. Het geheel doet denken aan de Oneindige Zuil van beeldhouwer Constantin Brancusi. Ahmad Rahimian van Cantor Seinuk is verantwoordelijk voor de uitwerking van de constructie. De diagrid neemt niet alleen de verticale belastingen op, maar ook de horizontale en verdeeld die over de gridgevel. Er zijn daardoor geen verdere diagonalen nodig in de constructie of constructieve betonnen dwarswanden in de plattegronden. De

Diagrids.indd 46

0 0

Section

10 30

Dwarsdoorsnede van de ene straat naar de andere straat, de hoofdingang ligt aan de 7th avenue

december 2006

27-02-2008 13:35:01

vloeren hangen vrijdragend tussen de kern en de gevelconstructie en in die vloervelden kunnen vrijelijk tamelijk grote vides worden aangebracht.

Contrast Het nieuwe Hearst gebouw is tevens bijzonder milieuvriendelijk ontworpen, en de gevel speelt daarbij een belangrijke rol. Voor de ruiten is lowE gecoat glas gebruikt, waardoor mooie natuurlijk verlichte werkvloeren in de toren mogelijk zijn, en overtollige zonnewarmte buiten blijft. Het optimaliseren van het natuurlijk licht heeft een positief effect op de gezondheid en productiviteit van de gebruikers. De bestaande gevels van het gebouw uit 1928 contrasteren sterk met het nieuwe gebouw, een verrijking.

Atrium begint op niveau +2, na het passeren van de roltrappen door het kunstwerk Icefall heen

Meer DIAGRIDs

Typical Plan

Bij Foster’s Swiss Re toren in Londen is de diagridgevel van alle voorbeelden zonder meer het meest geïntegreerd met het gebouw. De gevel bestaat uit 24.000 vierkante meter glas van 5500 driehoekige en ruitvormige glasplaten die per verdieping in grootte verschillen. Door de diagridstructuur ontstaat een sterke gevelconstructie met kolomvrije vloeren. Door de spiraalvormige atria die in verbinding staan met horizontale openingen in de gevel is het mogelijk de toren te voorzien van natuurlijke ventilatie, dankzij temperatuurverschillen gaat de lucht stromen. De Atria worden om de 5 verdiepingen onderbroken door tuinen die de lucht reguleren en die tevens dienen als compartimentering van het gebouw. Door de spiraalvormige atria zijn er zowel zichtlijnen binnen het gebouw als fantastische zichtlijnen naar buiten mogelijk. Door de aërodynamische vorm van de gevels lijkt het gebouw slanker, bovendien gaat het naar beneden toe slanker wordende profiel van de toren reflecties tegen en vergroot de transparantie doordat beter zicht van binnen naar buiten en omgekeerd mogelijk is. De vorm van de wolkenkrabber verlaagt tevens de optredende windbelasting en bevordert het comfort op straatniveau doordat de wind makkelijker om het gebouw heenglijdt. Bij het Swiss Re gebouw is evenals bij het Hearst gebouw de centrale kern vooral nodig om de verticale belasting af te dragen. Niet zozeer voor de stabiliteit. Diagonale verbindingen tussen de kern en de stijve gevelconstructie zijn niet nodig waardoor de vloeren van diagrid-gebouwen vrijer in te delen zijn en natuurlijker kunnen worden verlicht. Een diagonaal grid in de gevel biedt ver-licht-ing. 30

Meer informatie over diagrids?

Typische kantoorvloer

www.designbuild-network.com/projects/cctv www.pubs.asce.org/ceonline/ceonline06/0406feat.html www.dupont.com/safetyglass/lgn/stories/15072.html www.greatbuildings.com/buildings/30_St_Mary_Axe.html www.architectureweek.com/2005/0504/today.html www.architectureweek.com/2005/0504/tools_1-1.html

december 2006

Diagrids.indd 47

27-02-2008 13:35:54

HOEVEEL MAATWERK SCHUILT ER ACHTER DE GEVEL VAN VAN DOOL?

Rabobank, Delft Architect: Hans van Egmond Architecten Bouwer: Aan de Stegge Twello

De Rooi Pannen, Tilburg Architect: Bo.2 architecten en adviseurs Bouwer: Ballast Nedam Utiliteitsbouw

Stichting Pensioenfonds TNO, Rijswijk Architect: Ruoff & Schermelé Architecten Bouwer: Slavenburg’s bouwbedrijven

Iets nieuws willen creëren is de drijfveer van elke architect. Zeker voor een gezichtsbepalend onderdeel als de gevel. Dan is het plezierig als u met een bedrijf werkt dat elk ontwerp kan vertalen in maatwerk: een bedrijf als Van Dool Geveltechniek. Bij Van Dool hebben we alle disciplines - van advies tot en met productie en montage - in eigen huis om 1001 gevels op 1002 manieren vorm te geven. We zijn een partner die meedenkt en verantwoordelijkheid neemt. We dragen oplossingen aan, houden de hand aan planningen en leveren stipt op tijd. Wat Van Dool betreft mag u hoog inzetten wat maatwerk betreft. Achter onze gevel vindt u een antwoord op al uw vragen.

Van Dool Geveltechniek De makers van gevelmaatwerk De Hondert Margen 24 - De Lier - Telefoon (0174) 52 20 00 - www.vandool.nl

GB34_ads.indd 48

december 2006

27-02-2008 14:04:24

NIEUW VOOR NEDERLAND! SEMCO DUR CLEAN Het glas met zelfreinigende werking! Goed nieuws voor de architecten- en bouwwereld. Het Duitse concern Semcoglas introduceert haar succesvolle Semco Dur Clean glas nu ook op de Nederlandse markt. Een innovatief glasconcept waarmee u tot 50% op de reinigingskosten kunt besparen en het milieu aantoonbaar minder belast. Semco Dur Clean heeft een zeer hoge resistentie tegen zout water en laat zich “wonderschoon” toepassen in gevels of overkappingen met royale glasvlakken. Denk aan kantoorgebouwen en winkelcentra maar ook in de woningbouw komt Semco Dur Clean uitstekend tot zijn recht.

DAT ZULLEN WE EVEN TESTEN

Surf naar: www.semcoglas.com voor meer informatie of bel met (06) 54 99 51 57 voor een demonstratie door een van onze adviseurs. E-mail: rohenkohl@home.nl

Semco Dur Clean: wonderschoon!

Stichting Kwaliteit Gevelbouw skg is lid van eota voor het opstellen van de eta voor de ce-markering.

Tegen inbraak een klasse voor ramen en deuren volgens nen 5096:

Voor de kwaliteit van beglazing en hang-en sluitwerk een ster-aanduiding volgens nen 5089:

SKG standaard

�

skg is erkende attestering- en certificatieinstelling voor de afgifte van het komo (attest-met-) Productcertificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunststof ramen deuren en puien, � hangen sluitwerk � branddeuren � ventilatieroosters � veiligheidsbeglazing en structureel gelijmde beglazing � metalen gevelbekleding systemen en panelen � lijmen voor panelen � e.a. skg is testinstituut voor: � water en winddichtheid van metalen- en kunststof gevelelementen � inbraakwerendheid van metalen en kunststof gevelelementen � inbraakwerende eigenschappen van hangen sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

zwaar

skg is notified body voor: � de ce-markering � de afgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor alle hierboven genoemde producten in de gevelbouw (nb-nr.: 0960)

SKG

Wageningen, 2006

SKG �

�

bezoekadres Nieuwe Kanaal 9-f 6709 PA Wageningen postadres postbus 362 6700 AJ Wageningen t 0317 - 421 720 f 0317 - 421 677 e info@skg.nl i www.skg.nl

skg is partner van skh en shr in cb&v.

skg is voor productcertificatie en managementsysteemcertificatie erkend door de Raad voor Accreditatie.

Kwaliteitsramen Fabrikant ramenstad Certificaatnr SKG’05.aaa.bb.cc

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skg het komo keurmerk. De kwaliteit van inbraakwerende ramen en deuren herkent u aan de klasseaanduiding volgens nen 5096. komo is maatgevend voor de bouw.

extra zwaar

december 2006

GB34_ads.indd 49

2 SKG

27-02-2008 14:04:26

Geavanceerde elektronica stuurt bij de dynamische gevel van Philips Breitner toren in Amsterdam de zonwering aan.

Als intermediair tussen de buiten- en binnenwereld heeft een gevel niet alleen een thermischisolerende functie, maar speelt de gevel ook een Tekst: Mathijs Pinot Beeld: Somfy

rol bij het reguleren van de lichttoetreding. Sensoren en geavanceerde besturingstechnieken maken het mogelijk het binnenvallende licht dynamisch te regelen.

Dynamisch -

Veranderend licht vereist Bij het hoofdkantoor van Somfy in het Franse Cluses is de zonwering aangebracht op een tweede schil.

Somfy: Specialist in bestuurde beweging Somfy, een acroniem van Société d’Outillage et Mécanique du Faucigny is gevestigd in het Franse Cluses en met ruim 6 miljoen verkochte bedieningssystemen wereldwijd marktleider in automatische besturing en elektrische bediening van buitenzonweringen, binnenzonweringen en rolluiken. Daarbij richt Somfy zich niet meer alleen op de utiliteitsmarkt, maar speelt ook al geruime tijd een hoofdrol op de consumentenmarkt om te voldoen aan de toenemende behoefte aan elektronische, op afstand bedienbare zonweringen. Intussen worden Somfy-producten in meer dan zeventig landen verkocht. Hun wereldwijd gepatenteerde RTS-systeem staat synoniem voor Home Motion: ultiem bedieningcomfort voor in én rond het huis. Voor persoonlijke regelingen in geautomatiseerde gevelbeheersystemen besteedt Somfy veel aandacht aan het individueel kunnen reguleren van comfortscenario’s. Zo heeft Somfy een systeem ontwikkeld waarbij een gebruiker via de afstandsbediening bedienscenario’s kan activeren die eerst door de klant zelf zijn gedefinieerd.

Somfy.indd 50

december 2006

27-02-2008 13:44:02

Onmiskenbaar is het Kyoto-protocol een belangrijke drijfveer om energiebesparende geveltechnieken te ontwikkelen. Maar vlak de wens naar een meer comfortabele werkomgeving om zo een hogere arbeidsproductiviteit te stimuleren ook niet uit. Het geavanceerd reguleren van de lichtinval kan daarbij helpen. Lichtregulator Bouwisolatietechnisch gezien is er wat energiebesparing en klimaatbeheersing betreft weinig vooruitgang meer mogelijk. Alles wat aan een gebouw geïsoleerd kan worden, wordt tegenwoordig ook geïsoleerd. De enige plaats waar nog rendement lijkt te behalen is in de gevel. ‘Logisch’, meent Adriaan Jongepier, directeur customer services Noord-Europa bij Somfy Nederland BV, ‘waarom zou je binnen het gebouw niet gebruik maken van externe energiebronnen.’ In de praktijk komt dit er op neer dat ‘s winters de zon gebruikt wordt om een koud gebouw de eerste opwarming te geven, en ’s zomers de koelte van de nacht om het gebouw met ventileren energiezuinig af te koelen. ‘Je moet verschillen reguleren en dat kan alleen met een dynamische zonwering’, aldus Jongepier. Deze denkwijze heeft geleid tot de ontwikkeling van geavanceerde sensoren besturingstechnieken om daarmee het regelen van de buiten- en binnenzonwering te automatiseren. Een bijkomend voordeel van geavanceerde besturing van de daglichtopeningen is dat die tevens een comfortabele lichtregulering mogelijk maakt.

elektronische gevels een dynamische aansturing van de gevel Adaptief Europees registerergonoom Paul J.M. Settels, als gecertificeerd veiligheidskundige en arbeidshygiënist werkzaam bij de interne Arbodienst van de ING, twijfelt er niet aan dat de gevel een essentiële rol speelt bij het welbevinden en dus de productiviteit van de mensen in een gebouw. ‘Goed licht is een belangrijke productiviteitsfactor. Daglicht is ook belangrijk voor het bioritme. Een goed uitgevoerde actieve gevel maakt dat mensen dagelijks onder lichte omstandigheden werken, daardoor geen slaapstoringen oplopen en dus beter uitgerust zijn om goed te kunnen presteren’, aldus Settels. Uiteraard heb je in gebouwen waar veel mensen werken altijd te maken met evenveel individuele voorkeuren. Daarmee beland je bij de vraag of een dynamische gevel centraal moet worden aangestuurd of dat er een individuele regeling moet worden nagestreefd. Jongepier: ‘In het verleden bestond er een voorkeur voor een centrale aansturing volgens bepaalde bedieningsscenario’s die gebaseerd waren op bijvoorbeeld het meest effectief zonweren. In de praktijk bleek echter dat iedereen toch het liefst zelf wil kunnen beslissen over de hoeveelheid daglicht die op de werkplek wordt toegelaten. Comfort is nu eenmaal een subjectief begrip. Die subjectiviteit kunnen we niet vervatten in algoritmen; die kunnen we alleen maar vertalen in technieken waarmee een ieder ook echt individueel invloed kan uitoefenen op de eigen omgeving.’ Dus ook bij een centrale regeling bestaat er behoefte aan het individueel kunnen regelen van het binnenvallende daglicht. Aan de andere kant, hoe graag de gebruikers van het gebouw ook tegemoet gekomen wordt in hun individuele comfortbehoefte, de mogelijkheid tot centrale besturing blijft uit bijvoorbeeld veiligheidsoverwegingen alleen al noodzakelijk. Zo moet bijvoorbeeld bij ineens sterk veranderende buitenomstandigheden zoals harde wind de centrale besturing kunnen ingrijpen. Daarnaast kan een centrale besturing worden gebruikt om alle individuele aanpassingen te resetten.

Intelligent Vanzelfsprekend is de research naar de relatie tussen lichtinval, binnenklimaat en comfort vertaald naar algoritmen die weer zijn geïncorporeerd in de besturingstechnieken. Zo worden besturingstechnieken ontwikkeld die meer intelligentie bezitten dan nodig is voor alleen het uitoefenen van een schakelfunctie. Een enorme vooruitgang met als einddoel dankzij deze geavanceerde besturingstechniek een optimaal en dus comfortabel en productief binnenklimaat te realiseren.

december 2006

Somfy.indd 51

27-02-2008 13:44:03

" !

" $ $ "

! ! ! $ "

! " " " ' "

$ ! " $ " $ ! $ # " $ ! $ $ " ! $ ! $ $ " " " "! ! ( $

( $ #

" $ ' $ " $ " # & " ! "% " $ " $ " ''' & " ! "% " $ " $ "

GB34_ads.indd 54

$ " "' #$ " ! " # & " ! "% " #$ " ! " ''' & " ! "% " #$ " ! "

27-02-2008 14:04:33

Colu m

Column

Smart Architecture Al Gore’s ‘An inconvient’ truth slaat over de hele wereld in als een bom. Een doemscenario wordt over ons uitgerold. Geniale pr-move voor Al himself of voor het milieu? Het werkt in ieder geval wel: zelfs Bush bouwt het milieu tegenwoordig in zijn retoriek in. Het heeft ook een positief effect op onze Nederlandse politici, want die durven het milieu weer op de kaart te zetten. De vraag is of het omarmen van het milieu en het duurzaam bouwen door de politiek wel effect oplevert, want er kan ook polarisatie optreden tussen conservatief en progressief. In het verleden werd het milieu vooral hoog gehouden door de linkerhoek die niet vaak de meerderheid heeft. Per saldo, dus slecht voor het milieu. In de Nederlandse architectuur wordt milieuvriendelijk bouwen duurzaam bouwen genoemd. Duurzaam bouwen is als begrip volledig ingeburgerd, zodanig dat het een beetje achtergrondruis lijkt te zijn geworden. Je kunt je daarom afvragen of de term duurzaam bouwen wel de juiste is om positieve milieuresultaten te bereiken. Er lijkt nog maar weinig uitdaging in te zitten. Het blad ’Duurzaam Bouwen’ bijvoorbeeld, heeft na 10 jaar zijn naam veranderd in ’Puur Bouwen’ en meteen daarna weer in ‘Bouw IQ’. Ik geloof overigens niet dat dit nu een naam is waar uitdaging inzit. Wat dat betreft ligt een naam als ‘sustainable architecture’ veel beter in het gehoor, want of het nu aan de naam van het beestje ligt, weet ik niet, maar de grotere Amerikaanse architectenbureaus zien de Amerikaanse duurzaam bouwen-term ‘sustainable architecture’ als aanleiding om zich daarmee op een positieve manier te onderscheiden, met verrassende architectuur. Ik zou zeggen: ‘sustainable architecture klinkt hot’. Maar het beste lijkt me ‘Smart Architecture’: het heeft de meest uitdagende lading en daarmee is zowel het milieu als de architectuur gediend. Want geen enkele opdrachtgever dan wel politicus zou toch het omgekeerde willen promoten. De term Smart Architecture is door Piet Vollaard en Jacques Vink bedacht. Zij hebben tevens het initiatief genomen om de stichting SLA, acroniem voor Slimme Architectuur, op te richten met daaraan gekoppeld de website www.smartarchitecture.org. Hier zijn vele voorbeelden van zowel nationale als internationale architectuur te bewonderen, die op inspirerende wijze milieubewustheid als uitdaging zien. Maar wat heeft deze column met het themanummer licht en donker te maken? Wel, dat is heel simpel. Als we niet slim omgaan met onze middelen wordt het volgens Al Gore snel donker. Met mijn onlangs geopende kantoor in Beijing ga ik al mijn energie eraan wijden om met smart architecture de wereld te veroveren. Helaas laat dit geen ruimte meer voor het maken van deze columns. Het lijkt mij overigens ook wel gezond om na drie jaar ruimte te geven aan een andere columnist uit de bouw. Vanaf deze plaats zou ik de uitgever Control Media en de redactie van GevelBouw -met name Tjerk van Duinenwillen bedanken voor de ruimte die mij geboden is om mijn opinie te geven. Ik wens GevelBouw veel succes toe en: u hoort van mij. Architect ir. Paul de Ruiter (1962) is oprichter en directeur van Architectenbureau Paul de Ruiter in Amsterdam (www.paulderuiter.nl)

december 2006

Ruiter.indd 55

27-02-2008 13:43:37

december 2006

Xpo.indd 57

27-02-2008 13:57:06

Xpo.indd 56

december 2006

27-02-2008 13:57:05

TWEHA:

The Bonding People Over de hele wereld worden gevelplaten van natuursteen en overige steenachtige materialen steeds vaker verlijmd. Ook Tweha krijgt lovende reacties over zijn revolutionaire lijmsystemen.

StoneMate is één van de verlijmende kitten uit de brede productenrange van Tweha, en heeft een omslag in het complexe proces van gevelbekleding bewerkstelligd. Wereldwijd kiezen toonaangevende architecten en bouwbedrijven steeds meer voor StoneMate bij het bevestigen van natuursteen en overige steenachtige gevelbekleding. Directeur van Tweha, Mario van Leeuwen, ervaart dan ook hoe StoneMate een revolutie teweegbrengt: ‘Iedereen die met het product werkt, is razend enthousiast. Onze jarenlange investeringen in productinnovatie, werpen nu hun vruchten af. StoneMate en onze andere lijmen verspreiden zich als een olievlek over de gehele markt. Achter Tweha schuilt al 15 jaar een constructieve organisatie die enorm daadkrachtig en innovatief is.’

StoneMate versus mechanische bevestigingsmethode Allereerst maakt het verlijmen met StoneMate het mogelijk om te volstaan met lichtere en dunnere gevelplaten. Dat brengt logistieke voordelen met zich mee en maakt het werk minder zwaar en risicovol. Ook worden complexe constructies vervangen door een zeer solide, snelle en minder arbeidsintensieve bevestigingsmethode. Bovendien gaat het uiterlijk van de gevel er esthetisch gezien vele malen op vooruit, door de mogelijkheid van een blinde bevestiging van de gevelplaten.

Ondersteuning en advies Tweha ondersteund het applicatieproces van a tot z. De kwaliteit staat of valt met de manier waarop de lijm wordt aangebracht. Daarom zorgt Tweha voor een optimaal advies, begeleiding, scholing en instructies en controle op de bouwlocatie. Tweha denkt het liefst al mee tijdens het ontwerpproces om zo vroeg mogelijk in gesprek te gaan met de betrokken partijen. Dat resulteert dan ook in oplossingen op maat.

ABC faculteit Utrecht Een van de projecten waar Tweha een stempel op heeft gedrukt, is het nieuwe ABC-faculteitsgebouw van de Universiteit Utrecht. De aanbouw, die de hoek van het bestaande academisch ziekenhuis vormt, is voorzien van 1500 m2 natuursteen gevelplaten (Pillarguri). De gevelplaten zijn met StoneMate prefab verlijmd op achterconstructies die later op de bouwplaats vanaf hijskranen aan de gevel zijn gemonteerd.

Toekomst Lijmen wint niet voor niets steeds meer terrein. De ontwerpvrijheid is eindeloos en wordt slechts beperkt door de fantasie of creativiteit van de architect, het vereenvoudigt en verlicht de werkzaamheden op de bouwlocatie en zorgt ervoor dat de gevel een onuitwisbare indruk achterlaat op iedereen die het gebouw bezoekt. 58

Xpo.indd 58

december 2006

27-02-2008 13:57:22

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Fetim

Ki-Kern: nu n贸g meer keus Ook gevelbekledingen zijn onderhevig aan trends en daarom heeft Fetim Professional zijn collectie massieve kunststof gevelbekleding uitgebreid met decors in de modekleuren van nu. Fetim Professional biedt de klant nu de keuze uit meer dan 50 decors die allemaal uit voorraad leverbaar zijn. Maar liefst 11 soorten natuurlijk ogende en warme houtdecors vullen het zeer uitgebreide assortiment aan. Zie je liever een eigentijds en modern decor dan kies je natuurlijk voor een ALU-look. Naast deze decors is ook het gamma aan Uni-kleuren aanzienlijk uitgebreid. Kortom, de collectie biedt iedereen genoeg mogelijkheden om een unieke gevel te cre毛ren. Naast de uitbreiding van het kleuren- en decoratiegamma introduceert Fetim Professional het complete Ki-Kern lijmsysteem. Want, wist u dat meer dan 60% van alle gevelbekledingen verlijmd wordt aangebracht?

Het Ki-Kern lijmsysteem bestaat uit de volgende elementen: - Ki-Kern Lijm Kit High Tack 600 - Ki-Kern Tape - Ki-Kern Primer - Ki-Kern Cleaner De Lijm Kit is duurzaam elastisch op basis van hoogwaardige MSpolymeren met een zeer hoge aanvangskleefkracht. Het Ki-Kern lijmsysteem is speciaal ontwikkeld voor het gebruik samen met KiKern massieve kunststof gevelbekleding. Het is dan ook duidelijk dat het lijmsysteem geleverd wordt onder KOMO-garantie.

Meer informatie? Ki-Kern, Amsterdam Telefoon 020 5805285 Website www.fetimprofessional.nl

december 2006

Xpo.indd 59

27-02-2008 13:57:24

Specialistisch gevelonderhoud is bij Sikkens in goede handen Dat Sikkens muurverven van topkwaliteit in huis heeft voor het onderhoud van betonnen en stenen gevels, is algemeen bekend. Maar ook meer specialistische gevelrenovaties, bijvoorbeeld gevels met staalconstructies, zijn bij Sikkens in goede handen. ‘Daar zijn veel voorbeelden van te geven’, zegt Wim Hooijmans, communicatie manager van Sikkens Bouwverven in Sassenheim. ‘Ik noem twee aansprekende uit het recente verleden: De Van Nellefabriek in Rotterdam en Het Glaspaleis in Heerlen.’

In 2004 hebben we de tweede laag aangebracht. Het voordeel daarvan was achteraf gezien dat we toen in één keer konden doorschilderen waardoor je geen overgangen meer ziet. Dat levert een uitstraling op die bij dit gebouw past.’

Het Glaspaleis in Heerlen van architect Frits P.J. Peutz, gebouwd in 1933-1935 is een belangrijk cultuurelement. De afgelopen jaren is het gebouw niet alleen in de oorspronkelijke staat teruggebracht, ook de bestemming is veranderd. Het Glaspaleis fungeert als ‘Venster op Cultuur’ voor Heerlen en omgeving. Destijds moest het gebouw grondig gerenoveerd worden’, vertelt Wim Hooijmans. Oskomera Gevelbouw B.V. in Deurne heeft ingenieus goed werk gedaan bij het vernieuwen van de gevelplaten.’

Van Nelle Ontwerpfabriek

Schilderen in etappes Toen de gevelelementen waren geplaatst kwam Verheijen Glas- & Schilderwerken B.V. in Deurne in beeld. Jo Verheijen over het werk aan het Glaspaleis: ‘nadat de gevelelementen van het constructiebedrijf terug waren, hebben we ze twee keer behandeld met Redox EP Primer. Ze zijn grondig geschuurd en we hebben de beschadigingen allemaal weer op de juiste laagdikte teruggebracht. Vervolgens is er afgewerkt met Rubbol AZ Aluminium. Om kostentechnische redenen oorspronkelijk maar met één laag, maar ik heb me sterk gemaakt om daar later toch nog een laag aan toe te voegen. Dat was niet optimaal. 60

Xpo.indd 60

In 2004 werd gestart met een grondige opknapbeurt van de nog steeds modern ogende Van Nellefabriek in Rotterdam. Een complex dat nu onderdak biedt aan tal van bedrijven met een innovatieve en creatieve achtergrond. Roelof Bosch van het Rotterdamse Schildersbedrijf Hoftijzer B.V. zegt daarover. ‘Architectuur, design, communicatie, bouwkunde, kunst, cultuur en ICT, daar moet je aan denken. Die zitten in een uniek complex met een rijke historie. Een gebouw dat tot de verbeelding spreekt.’ Glaspaleis Heerlen

Specialistisch werk ‘In overleg met Sikkens Verkoop ZuidWest hebben we besloten om niet eerst te werken met één laag grondverf en vervolgens met één laag Rubbol AZ Aluminium, maar met twee lagen Rubbol AZ’, zegt Roelof Bosch. ‘Aluminium op aluminium hecht en dekt veel beter. Het eindresultaat is optisch beter en ook duurzamer.’

40.000 strekkende meter Rubbol AZ Aluminium Arie van den Berg is als uitvoerder nauw betrokken geweest bij het werk. ‘Eigenlijk is alles van een leien dakje gegaan’, zegt hij. ‘De vier jongens die aan dit project hebben gewerkt waren daar erg trots op. De Van Nelle Ontwerpfabriekfabriek is in Rotterdam wat. Dat gebouw kent iedereen. Het is niet zomaar een projectje. Het gaat wel over 40.000 strekkende meter en ongeveer 700 liter Rubbol AZ Aluminium.’ ‘Bij een project als de Van Nelle Ontwerpfabriek zit het succes in de voorbereiding’, stelt Roelof Bosch. ‘De bereikbaarheid is bij dit project moeilijk, omdat de dakbalken niet standaard zijn. Dat heeft gevolgen voor wat je met een hangbrug kan doen en wat met hoogwerkers. Dat moet je van tevoren goed plannen. En natuurlijk de planning van de juiste hoeveelheid materiaal en materieel op het juiste moment. In principe wordt alles handmatig geschuurd, behalve waar roest zit, daar springt een machientje bij. Overigens hebben we op de roestplekken wel na voorbehandeling eerst met een primer gewerkt en later de twee lagen Rubbol AZ aangebracht.’

Teamwork met Sikkens ‘Het mooie van deze projecten is dat het teamwork is. Teamwork met Sikkens. De wederzijdse expertises vullen elkaar aan en leiden tot optimale resultaten. En daar gaat het uiteindelijk om.’

december 2006

27-02-2008 13:57:35

Recentelijk opgeleverd door

Xpo

Duopane Glas is méér dan een groothandel, importeur en distributeur. Naast het compleet assortiment is de adviesfunctie het sterke punt. Sikkens Voor elk project is duopane in staat om van begin Duopane tot eind een complete ondersteuning te geven in de vorm van: Keuzeadvies en bemonstering van toe te passen producten. Duopane denkt mee in het ontwerp, met adviezen

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Recentelijk Glassgroup Bedrijfspand Winters Recentelijk opgeleverd opgeleverd door door Duopane Duopane Glassgroup

ten ba He uit to Du go le va Al

Breda ten Duopane tenaanzien aanzienvan vanveiligheid, veiligheid,esthetiek esthetieken entoepastoepasDuopaneGlas Glasisisméér méérdan daneen eengroothandel, groothandel, baarheid. importeur baarheid. importeurenendistributeur. distributeur. Naast Hetbedrijf bedrijfverzorgt verzorgtsterkteberekeningen sterkteberekeningenen endaardaarNaasthet hetcompleet compleetassortiment assortimentisisde deadviesfuncadviesfunc- Het uit voortvloeiend de samenstelling en dikte tietiehet sterke punt. uit voortvloeiend de samenstelling en diktevan vande de het sterke punt. Voor toetetepassen passenproducten. producten. Voorelk elkproject projectisisduopane duopaneininstaat staatom omvan vanbegin begin toe tottoteind Duopaneleidt leidtde deoperationele operationeleorderstroom orderstroominin eindeen eencomplete completeondersteuning ondersteuningtetegeven geveninin Duopane goede dedevorm goedebanen banenen enzorgt zorgtvoor vooreen eenfeilloze feillozeen ensoepesoepevormvan: van: le afronding van het project. Enige voorbeelden Keuzeadvies en bemonstering van toe te le afronding van het project. Enige voorbeelden Keuzeadvies en bemonstering van toe te van passen vanrecente recenteprojecten projectenvolgen volgenhieronder. hieronder. passenproducten. producten. Duopane Alleinformatie:www.duopane.nl informatie:www.duopane.nlT0299-653607 T0299-653607 Duopanedenkt denktmee meeininhet hetontwerp, ontwerp,met metadviezen adviezen Alle ten aanzien van veiligheid, esthetiek en toepasbaarheid. ten aanzien van veiligheid, esthetiek en toepa Duopane Glas is méér dan een groothandel, Breda Het bedrijf verzorgt en daarBreda sterkteberekeningen baarheid. importeur en distributeur. uit voortvloeiend de samenstelling en dikte van de Het bedrijf verzorgt sterkteberekeningen en da Naast het compleet assortiment is de adviesfunctoe te passen producten. uit voortvloeiend de samenstelling en dikte va tie het sterke punt. Duopane leidt de operationele orderstroom Voor elk in project is duopane in staat om van begin toe te passen producten. goede banen en zorgt voor een feilloze en een soepeDuopane leidt de operationele orderstroom in tot eind complete ondersteuning te geven in le afronding van het project. Enige de voorbeelden goede banen en zorgt voor een feilloze en so vorm van: van recente projecten volgen hieronder. le afronding van het project. Enige voorbeeld Keuzeadvies en bemonstering van toe te Alle informatie:www.duopane.nl T0299-653607 van recente projecten volgen hieronder. passen producten. Duopane denkt mee in het ontwerp, met adviezen Alle informatie:www.duopane.nl T0299-6536

Recentelijk opgeleverd door Duopane Glassgroup eleverd door Duopane Glassgroup

groothandel,

is de adviesfunc-

taat om van begin ning te geven in

an toe te

erp, met adviezen

inters

Recentelijk opgeleverd door Duopane Glassgroup Bedrijfspand Bedrijfspand Winters Winters

Bedrijfspand Winters Breda

ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopray safir 61/32 8*//55.2 ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopray safir 61/32 8*gehard//55.2 Totaal ca. 450m2

Bedrijfspand Winters Breda

Hamilton Bright Sneek

ZONWEREND ZONWERENDISOLATIEGLAS ISOLATIEGLASStopray Stopraysafir safir61/32 61/328*//55.2 8*//55.2 ZONWEREND ZONWERENDISOLATIEGLAS ISOLATIEGLASStopray Stopraysafir safir61/32 61/328*gehard//55.2 8*gehard//55.2 2 Totaal Totaalca. ca.450m 450m2

Duopane Glas is méér dan een groothandel, importeur en distributeur. Naast het compleet assortiment is de adviesfunctie het sterke punt. Voor elk project is duopane in staat Sneek Sneek om van begin tot eind een complete ondersteuning te geven in de vorm van: Keuzeadvies en bemonstering van toe te passen producten. Duopane denkt mee in het ontwerp, met adviezen ten aanzien van veiligheid, esthetiek en toepasbaarheid. Het bedrijf verzorgt sterkteberekeningen en daaruit voortvloeiend de

Hamilton Hamilton Bright Bright

samenstelling en dikte van de toe te passen producten. Duopane leidt de operationele orderstroom in goede banen en zorgt voor een feilloze en soepele afronding van het project. Enige voorbeelden van recente projecten op deze pagina.

Meer informatie? www.duopane.nl of bel 0299-653607

ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopray safir 61/32 8*//55.2 ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopray safir 61/32 8*gehard//55.2 Totaal ca. 450m2

g groothandel-import-distributie

ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopray safir 61/32 8

De mensen achter hetISOLATIEGLAS glas Stopray safir 61/32 8*gehar ZONWEREND

Totaal ca

Hamilton Bright Sneek

Duoo pane p glas

Hamilton Bright Sneek

Duo oo pane ppane Duo p glas glas ggroothandel-import-distributie g groothandel-import-distributie

De Demensen mensenachter achterhet hetglas glas

ZONWEREND ISOLATIEGLAS ZONWEREND ISOLATIEGLASStopsol StopsolClassic ClassicGrijs Grijs6mm 6mmgehard//4mm gehard//4mmHR++ HR++ ZONWEREND ISOLATIEGLAS ZONWEREND ISOLATIEGLASStopsol StopsolClassic ClassicGrijs Grijs6mm 6mmgehard//44.2 gehard//44.2gelaagd gelaagd HR++ HR++ Totaal Totaalca. ca.500m2 500m2

ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopsol Classic Grijs 6mm gehard//4mm HR++ ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopsol Classic Grijs 6mm gehard//44.2 gelaagd HR++ Totaal ca. 500m2 ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopsol Classic Grijs 6mm gehard//4mm HR++ ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopsol Classic Grijs 6mm gehard//44.2 gelaagd HR++ g groothandel-import-distributie Totaal ca. 500m2

Duoo pane p glas De mensen achter het glas

as Xpo.indd 61

ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopsol Classic Grijs 6mm gehard//4mm ZONWEREND ISOLATIEGLAS Stopsol Classic Grijs 6mm gehard//44.2

december 2006

27-02-2008 13:58:02

Totaal ca.

Natuurlijke ventilatie met een EPC-reductie tot 0,17 BUVA te Barendrecht is de marktleider op het gebied van natuurlijke ventilatie. Een positie die BUVA verdiend heeft door continue innovatie. Het behalen van een zo hoog mogelijke EPC-reductie met behoud van natuurlijke ventilatie en waar nodig geluiddemping staat daarbij centraal. BUVA’s Vital Air System is verder verbeterd. Het Vital Air System is een compleet ventilatiesysteem voor toepassing in woningbouw. Gebaseerd op systeem C conform de NPR1088 – natuurlijke toevoer / mechanische afvoer – bestaat Vital Air System uit losse componenten. Hiermee is de installatie zeer eenvoudig en de bediening vanzelfsprekend. Perfect toe te passen in nieuwbouw, maar ook zeer eenvoudig te plaatsen in bestaande bouw. Sinds kort werkt BUVA samen met J.E. StorkAir. Het eerste resultaat van deze samenwerking is een serie nieuwe varianten van de BoxStream. De nieuwe BoxStream heeft een hogere capaciteit en nieuwe bedieningen. Er zijn meer varianten, inclusief radiografische afstandbedieningen en een volledig voorgeprogrammeerde hoofdbediening waarmee een EPC reductie tot 0,17 gehaald kan worden.

FitsStream

AcouStream

Er is ook meer keuze in toevoercomponenten:

VAS Hoofdbediening

VASII extra bediening

VAS Keukenbediening

VASII Hoofdbediening

- TopStream, het zelfregelende ventilatierooster voor onzichtbare ventilatie - SusStream, het zelfregelende ventilatierooster voor geluiddempend en indien gewenst onzichtbare ventilatie - SusStream HD, de enige zelfregelende toevoervoorziening voor plaatsing in een hellend dak - FitStream, 1 type ventilatierooster met 4 verschillende doorlaten en slechts 75 mm glasaftrek - SunStream, ventilatie én screenzonwering in één - AcouStream, zelfregelend, en licht geluiddempend

Hellend dak

In combinatie met luchtdicht bouwen - met BUVA’s No Risk knevelend hangen sluitwerk - is een totale EPC-reductie tot 0,17 mogelijk.

Meer informatie? Bezoek dan één van de themabijeenkomsten ‘EPC van 0,8 met behoud van natuurlijke ventilatie’. Op www.buva.nl vindt u de data en locaties, en kunt u direct inschrijven. Aan de bijeenkomsten zijn kosten verbonden. Of bel BUVA op 0180 697500 en vraag naar de brochure ‘Vital Air System II’. BoxStream+

Xpo.indd 62

SunStream

TopStream

SusStream

december 2006

27-02-2008 13:58:15

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

BUVA Renson

Screenvent Mistral Ventilatie, zonwering en muggengaas in één

Screenvent Mistral is een combinatie van een ventilatierooster, een zonnescherm en muggengaas in één, dat bestand is tegen rukwinden. Door isolatie blijven vocht, CO2 en andere stoffen in de woning hangen. Hoewel ze onzichtbaar zijn, kunnen ze onze gezondheid schaden en allergieën veroorzaken. Daarom is het belangrijk om regelmatig en correct te ventileren.

Het ventilatierooster regelt de toevoer van verse lucht, zonder tocht dankzij de zelfregelende klep. De aluminium kast met thermische onderbreking zit achter de latei verborgen en is dus bijna onzichtbaar. Dit is een enorm pluspunt voor de bouwstijl. De screen houdt de warme zonnestralen tegen voor ze het glas bereiken en controleert de lichtinval. Er is dus geen kans op verblinding of onaangename. Toch verlies je het naar buiten niet.

In gesloten positie werkt de screen als muggengaas. De verzwaarde ballastlat met afdichtingstrip zorgt voor een perfecte aansluiting met de dorpel. Door een eenvoudig ritssysteem loopt het zonnescherm in de geleiders en zijn er geen openingen aan de zijkanten. Zo is de screen bestand tegen rukwinden.

De Screenvent Mistral is de meest comfortabele ventilatie, zonwering en insectengaas in één. Nooit meer tocht in huis en toch continu verluchten. Het rooster is gebruiksvriendelijk en draagt bij tot een lager energieverbruik. Daarnaast is het ook een veilig stormvast systeem, het is insecten-, inbraak en regeninslagwerend.

Renson IZ 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 B – 8790 Waregem Tel. +32 (0)56/62 71 11 Fax. +32 (0)56/60 28 51 info@renson.be www.renson.eu

december 2006

Xpo.indd 63

27-02-2008 13:58:21

Van Dool Geveltechniek, ook thuis in renovatie van gevels Gevelelementen vervangen is een vak apart. Het gaat om kennis van materialen, ervaring in bouwmethodieken, gevoel voor efficiency en een goede afstemming met de bewoners. Precies die aspecten die Van Dool Geveltechniek tot een aantrekkelijke partner maken. Van advies tot en met de uiteindelijke montage blijft het gehele proces in ĂŠĂŠn hand. Van Dool Geveltechniek fabriceert zelf in aluminium, staal, hout en kunststof. Dankzij de aanwezige uitgebreide productiefaciliteiten kan Van Dool Geveltechniek ook korte projecttijden realiseren. Niet voor niets kiezen meer en meer woningcorporaties en vastgoedbeheerders voor de ervaring van een specialist. Wilt u meer weten? Neem dan vrijblijvend contact op.

Meer informatie? Van Dool Geveltechniek, De Lier Telefoon 0174 522000 Website www.vandool.nl

Oproep ABCD: A Creative Challenge Call

De VMRG roept creatieve gevelbouwers en creatieve leveranciers op om mee te doen met het VMRG-project: ABCD. Dit project wordt samen met de Technische Universiteit Eindhoven uitgevoerd met als doel voor de gevelbouw nieuwe perspectieven te scheppen en nieuwe inzichten tot stand te brengen. Binnen het ABCD-project zal de VMRG een nieuwe methodiek introduceren, de Creativiteitsgenerator. De VRMG wil het ABCD-concept niet in zijn eentje uitvoeren, maar nodigt hierbij meerdere vakgebieden en disciplines uit om mee te denken en mee te werken. ABCD staat voor Awake the Building instinct for Creative Development en dit bouwinstinct leeft ongetwijfeld bij velen ook niet-vakgenoten. Creatieve experts en mensen afkomstig uit de

Xpo.indd 64

creatieve industrie, zoals vormgevers en ontwerpers zijn dus allen welkom maar ook mensen die bijvoorbeeld werkzaam zijn in de medische wetenschap. De gevelbouw wil eens helemaal buiten de bekende kaders opereren en met een heel interessante groep mensen aan de slag gaan. Weet of kent u interessante en enthousiaste mensen, ook uit andere

vakgebieden, geeft u hun naam dan aan de VMRG door. Voor meer informatie of voor het doorgeven van een naam, kan contact worden opgenomen met Bert Lieverse via telefoonnummer 030 - 6053644 of een bericht worden achtergelaten op www.vmrg.nl.

december 2006

27-02-2008 13:58:28

%F XFSFME WBO EF TQFDJBMJTU 4DIFVUFO XFSLU HSBBH NFU FO WPPS NFOTFO 8F HFMPWFO JO TBNFOXFSLJOH NFU HFESFWFO WBLNFOTFO 8BOU EF LXBMJUFJU WBO PO[F QSPEVDUFO PG IFU OV HBBU PN HMBT PG [POOFQBOFMFO XPSEU QBT HMBTIFMEFS CJK EF KVJTUF BGXFSLJOH 8F [JKO USPUT PQ EF TQFDJBMJTUFO EJF PO[F QSPKFDUFO UPU AFZFDBUDIFST NBLFO &O XF [JKO CMJK NFU BMMF NFOTFO EJF EBBSWBO HFOJFUFO 4DIFVUFO HMBT NBBLU EF XFSFME NPPJFS

SEE IT FEEL IT

U ] JOGP!TDIFVUFO DPN ] XXX TDIFVUFO DPN

e.nl GB34_ads.indd 3

27-02-2008 14:02:26

Het is niet het glas

% Maar wie er achter zit Waar u het ook inkoopt, het glas is overal hetzelfde. Het verschil zit bij ons in andere zaken. Zo behandelen wij elke opdracht persoonlijk en zien we onze klanten nooit als nummer. We zijn gemakkelijk bereikbaar en hebben alle vakkennis en ondersteuning in eigen huis. En omdat we onafhankelijk zijn, leveren we alle merken en soorten glas. Een eigen wagenpark completeert deze positieve eigenschappen. Bel Duopane en bemerk meteen het verschil tussen een gigant en een flexibele professional. 0299 - 653607

De mensen achter het glas Glasindustrie-groothandel-projecten Duopane b.v. Nieuwpoortslaan 3, 1141 BS Monnickendam - Holland GB34_ads.indd 2

Tel +31 (0)299-653607 Fax +31 (0)299-654114

E-mail:info@duopane.nl

www.duopane.nl 27-02-2008 14:02:20

3 , *2+','2+

./-$'#*#, .* 1 #, 7#14#/) )*#',# -,"#/"#*#, #, !-,01/2!1'#0 '0 0',"0 -,7# 0.#!' *'1#'1

8 " $+#1',% 5 5 ++ 8 *#)1/-*61'0!& )*#2/#, 9 /-,01',1#, 74 /1 1'1 ,'2+ *--) 8 ,1#/$#/#,1'# )*#2/#, * 24 * 24%/'(0 8 /% ,'0!& )*#2/#, !& +. %,# %-2" 8 --// " #&##/ 8 ,*',# / !) , / !# 8 2 * ,-" 8

#' %# % & $ %$ "

!$ % #' %# $#

GB34_ads.indd 1

27-02-2008 14:02:34

Uw idee onze hekken ﾂ篠始 gevelbeeld!

U wilt balkonhekken die bij het gebouw passen? Dit is nu net de kracht van Versteeg Metaal Groep. VMG zet innovatieve technieken in om grootschalige en bijzondere hekwerkprojecten efficiﾃｫnt te realiseren. Daarom denkt VMG in de ontwerpfase graag met u mee zodat onze hekken een eenheid kunnen vormen met uw gevel.

GB34_ads.indd 4

27-02-2008 14:02:33