Jaargang 4, nr 2, juni 2007 by Control Media

Jaargang 4, nr 2, juni 2007

GEVELBOUW verschijnt vier maal per jaar en is een uitgave van Control Media. GEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdrachtgevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheidsen semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties. De VMRG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s. Redactie Tjerk van Duinen (hoofdredacteur), Willem Ruyters Jorien Batterink (VMRG) Aan dit nummer werkten mee Xander Arets, Harm van Dartel, Marc van Delft, Berard Faber, Bettina Hertstein, Bert Lieverse, Olaf van Panhuys, Erik Stekelenburg Vormgeving en lay-out Peter van der Horst, Marc van Dongen

In balans, of niet

Advertentieverkoop Cock Penning (hoofd), Hans Vonk Uitgever Ton van der Veer Marketing Michel van Kleeff Order administratie Marjolein van Beek

E-mail adressen info@gevelbouw.info (algemeen) redactie@gevelbouw.info (redactie) info@vmrg.nl (VMRG) opmaak@gevelbouw.info (advertentiemateriaal) Abonnementen Een jaarabonnement op GEVELBOUW kost 25 euro (excl. Btw) Abonnementenservice: abonnementen@controlmedia.nl Opzeggingen: schriftelijk, twee maanden voor einde abonnement. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit handelingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit magazine geplaatste artikelen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Omslag: Zilverparkkade, Lelystad Foto: Faber Foto Gevelbouw komt tot stand in samenwerking met de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche)

juni 2007

nr2 - juni 2007

Control Media Postbus 8836 4820 BC Breda Tel. 076-5211003 Fax. 076-5156589

Evenwicht, is het thema van ons juninummer Gevelbouw. Veel mensen streven naar evenwicht in hun leven – psychisch, sociaal, financieel, noem het maar op. Anderen vinden een leven in evenwichtig saai tot onverteerbaar. Kijk naar Bernard Tschumi, die houdt van beweging, van botsingen tussen mensen omdat er dan dingen gebeuren. Deze man zette een concertgebouw neer, in een oud bos aan de rand van Limoges (Frankrijk). Puur evenwicht: een concerthal die luistert naar de omgeving, zoals de auteur van het artikel het treffend verwoord. Jan Husslage zoekt ook naar evenwicht. Hij heeft met eigen handen in een ecowijk in Steenwijk een flinke vrijstaande woning gebouwd van voornamelijk gerecyclede materialen. Very low budget, op alle fronten ecolologisch uitgedokterd, hij heeft er zijn ziel en zaligheid in gestopt, maar het is de vraag of het huis blijft staan. Vrouwe Justitia wikt en beschikt hierover na de zomer. Spannend voor Husslage, en voor de ‘keurige’ buren want die zien hem liever vertrekken. Deze buurt zoekt kennelijk ook naar evenwicht en daarin is geen plaats voor rommelige zelfbouw. Ik hoop dat hij mag blijven. Verder in deze editie veel glas in hangende toestand, gebogen, warm dan wel koud vervormd, met een heuse wereldprimeur bij een stationnetje bij Utrecht, en een bezoekje aan Las Palmas in Rotterdam. Niet om alvast voor te proeven in Herman den Blijkers nieuwe visrestaurant, maar om de penthouse te bekijken dat balanceert bovenop het voormalige werkplaatsengebouw. En nog veel meer, zou ik zeggen. De volgende keer: kleur! Tjerk van Duinen tvanduinen@controlmedia.nl

Theater Vlaardingen

Tschumiâ&#x20AC;&#x2122;s concerthal Limoges

8 20

Penthouse balanceert op Las Palmas

Gevecht met de tijd in ecowijk

Column Eric Stekelenburg Duckpower

Milieuloods zonder details

Wisselcolumn Marc van Delft: naar een nieuw evenwicht

De gevel als visitekaartje

Inhoud

Zilverparkkade Lelystad

Kennis Centrum Gevelbouw CE-markering in de gevelbouw

Branchenieuws VMRG

Juridische column Gewikt en gewogen

Hoogstaand staaltje aluminium bij renovatie Lichttoren Eindhoven

Voor de broodnodige integratie is allereerst respect nodig

Koud gebogen glazen zonnepanelen

Noviteiten

Xpo: presentatiepaginaâ&#x20AC;&#x2122;s voor bedrijven en producten

juni 2007

Foyer is uitgebreid naar de straat toe, glazen gevel loopt om foyer heen

Glazen vlakken reflecteren op verschillende manieren het licht Licht valt op theaterwand

juni 2007

Met zicht op Bij de verbouwing van de schouwburg in Vlaardingen wordt de foyer fors vergroot. De architecten Zaanen Spanjers cs Architecten wilden zicht van buitenaf op de excentrieke Theaterzaal van architect Sybold van Ravesteyn. En bijzondere glasgevels dat zit de ontwerpers nu eenmaal in de genen. Tekst: Control Media Beeld: www.voog.nl, Tjibbe van der Werff BRS Staalwerken, Control Media

‘We hebben inderdaad eerder een glazen auditorium ontworpen voor de Beurs van Berlage, maar dat was een glazen zaal binnen de grotere Graanbeurszaal. Dit is een buitengevel, dus een slagje moeilijker te detailleren. Hier spreken wind- en waterdichtheid een woordje mee.’ Kees Spanjers van ZaanenSpanjers cs Architecten uit Amsterdam ontleedt het ontwerp van de glazen voorgevel van het stadstheater in Vlaardingen. ‘Een vliesgevel vonden we geen optie. De gevel heeft een hoogte van 9 meter. Bij een vliesgevel worden dat toch vrij forse profielen. Afgespannen glas moest het worden. Thermische en geluidsisolerende eisen stuurden het ontwerp. Niet zozeer de geluidsoverlast van het verkeer buiten naar het theater

binnen was bepalend voor het glas, het toneel speelt zich tenslotte niet in de foyer af maar in een besloten degelijke zaal in het interieur, maar geluidsoverlast van binnen naar buiten moet wel voorkomen worden. De gevel moest daarom voldoende massa hebben. De geluidsdemping bepaalde uiteindelijk de dikte van het glas van de buitenhuid, niet zozeer de constructieve sterkte. Ondanks het vele glas mocht het binnen niet te warm worden. Het is een zuidgevel. Uiteindelijk hebben we een tweeschalige klimaatgevel met een geventileerde grote spouw ontworpen. Die hoekverdraaiing van 45 graden vonden we goed bij Van Ravesteyn passen. Allebei de schalen zijn afgespannen glasconstructies, waarbij de buitenhuid

Van Ravesteyn juni 2007

Vergelijkbaar met de constructie van een filmscherm van enkelvoudig gelaagd glas is en de binnenhuid van geïsoleerd dubbelglas. De spouw wordt door kleppen boven en beneden automatisch geventileerd. Het glas is zo helder mogelijk. Op de binnenruit zit een speciale nieuwe HR++coating. Door de afzuiging van de spouw was een zonwerende en meestal gekleurde coating overbodig.’

Arbeidsintensief De glasplaten zijn afgespannen aan een constructief raam van twee horizontale deltaliggers en twee verticale lensliggers. Het stalen raam steunt op een rij stalen consoles die uit het betondak steken. Het geheel is vergelijkbaar met de constructie van een filmscherm, alleen is het opgespannen filmdoek vervangen door talloze glasplaten. Het glas brengt alleen wat dwarskrachten op elkaar over. Nadat de architecten in eerste instantie met Octatube aan de gevel hadden gewerkt, verzorgde BRS uit Moerkapelle de definitieve engineering, het tekenwerk en de uitvoering. Arie Boerefijn van BRS. ‘We zijn gespecialiseerd in dergelijke gevels, maar deze tweeschalige gehangen gevel is wel een van de meest complexe die we ooit uitgevoerd hebben. Die hoekverdraaiing van 45 graden zorgt natuurlijk voor meer restplaten. Maar door het ophangen van de ruiten is een afgespannen gevel altijd al arbeidsintensiever en kostbaarder dan vliesgevels. Bij het op maat maken en samenstellen

juni 2007

van de ruiten is in de fabriek veel meer handwerk nodig. Bovendien zijn de ruiten natuurlijk dikker dan normaal, omdat ze stuk voor stuk aan maar 4 punten hangen. De meeste bewerkingen moeten handmatig en glas wordt achtereenvolgens zorgvuldig gesneden, geslepen en gewassen worden.’ Vooral bij de binnengevel is het resultaat spectaculair. In het interieur neem je alleen een grote strakke glaswand van 20 bij 9 meter waar. De draadstiften waarmee de dubbele glaspanelen bevestigd zijn aan de spindels zitten alleen door de buitenste glasruit van de binnenhuid. In de spouw lichten op verschillende hoogten de zijkanten van dikke horizontale glasplanken op. Een dagelijkse exercitie zal het niet worden, maar eens in de zoveel tijd moeten de ruiten aan de binnenkant gereinigd. De glazenwasserbordessen lieten de architecten ook in glas uitvoeren. Gehard en gelamineerd glas met een onderspanning van RVS-staal. Ze zijn gedimensioneerd op 2 man van normaal postuur inclusief hun materieel, zeg 250 kg. Uit oogpunt van eenheid van detaillering kregen ook de minieme glasbordessen van de hoekgevels een onderspanning mee. Een daklicht langs de oude theaterzaal van Van Ravesteyn dieper in het gebouw laat daglicht vallen op de forse natuurstenen beelden in de theaterwand. Door de transparante voorgevel heen is dat voor alle passanten goed zichtbaar.

juni 2007

bos r

Bescheiden materialen luisteren naar de omgeving Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Christian Richters, Bernard Tschumi Architects

juni 2007

Een open plek in een eeuwenoud bos bij Limoges (Centraal Frankrijk) biedt ruimte aan een machtige concerthal. Met een maximale capaciteit voor 8000 bezoekers en het volume van een sportstadion. Architect Bernard Tschumi ontwierp de ronde hal kolomvrij. De draagconstructies zitten in een omloop die zich als een schelp om de arena heen vouwt.

Concerthal voor

s reuzen â&#x20AC;&#x2122;s Avonds zorgen enkele enorme Philipsarmaturen voor maanlicht en sfeer

juni 2007

Assembly of 3 structures - LobbySamenkomst

van 3 structuren = foyer

De concerthal in Limoges is de veertiende loot aan Le Zénith, een programma van door de overheid gesubsidieerde grote concerthallen verspreid over Frankrijk. De locatie ligt iets ten noorden van de stad in de buurt van belangrijke snelwegen en in een oud bos. Er staan geen gebouwen in de directe omgeving, wel veel bomen van 200 jaar en ouder. De hal van tegen de e30 miljoen is ontworpen door Bernard Tschumi Architects in samenwerking met het lokaal opererende Atelier 4.

Clichés De concerthal heeft door zijn bolle voorkomen wat weg van een stadion, een ver familielid van de Allianz Arena Assembly of 3 structures - Hall in München. De term evenementenhal ligt daarom, als plaats voor zowel concerten als politieke manifestaties, meer voor de hand. Tschumi zou blij zijn met deze verwarring. De architect wil geen clichés bouwen, hij wil produceren in plaats van reproduceren. Toch lijkt deze hal sterk op een ontwerp van Tschumi uit Rouen. Een eerdere hal uit hetzelfde overheidsprogramma Le Zénith, die in 2003 net werd opgeleverd, juist op het moment dat Tschumi de competitie voor Limoges won. Alleen de materialen verschillen ingrijpend. De architect schrijft dat toe aan de andere context. In Rouen de stad, in Limoges het bos.

Schelp Het evenementengebouw bestaat uit een min of meer ovale toeschouwerkuip van gewapend beton met daarop een zware opstaande rand geconstrueerd in staal. Voor vijf achtste van de gebouwomtrek gaat de arenakuip schuil achter een schil, die zich als een schelp of beschermende hand naar de bovenkant van de arenakuip toebuigt waardoor in de zone direct voor de arenakuip een omloop ontstaat, die tevens functioneert als foyer. De ruim gedimensioneerde staalconstructie op de rand van de betonnen kuip draagt zowel de schil als de grote stalen vakwerken van de dakconstructie boven de arena. De gevelschil is opgebouwd uit een vlakvulling van lichtdoorlatend polycarbonaat op houten spanten. Tschumi heeft het trots over ‘het grootste polycarbonaat-gebouw ter wereld’.

juni 2007

Groene parkeervelden pogen open plek in het bos te handhaven

Onderpui met aluminium raampartijen splitst zich om hellingbanen te kunnen volgen en compliceert op interessante wijze het gevelbeeld

TRANSVERSE SECTION

LONGITUDINAL SECTION ON SYMMETRICAL AXIS

Sectional perspectives juni 2007

Werkfoto laat constructieve stalen bovenrand van de arenakuip zien

Spel met de omgeving

Structural Composite Exploded Axonometric

juni 2007

Het gebouw is open naar het bos en gesloten naar de voorstelling. Het gebruik van hout wordt ingegeven door de bosrijke omgeving en vanwege de intrinsieke akoestische kwaliteiten van hout. Het gebruikte hout is geproduceerd door de plaatselijke houtindustrie en komt ook uit de streek: Douglas pine, de Europese versie van Oregon pine. Oneerbiedig gezegd lijkt de betonkuip wel bezaaid met hout. In de bak staan 4500 stoelen, die voor de variatie in vier verschillende houttinten zijn uitgevoerd. De buitenkant van de kuip evenals de binnen- en buitenzijde van de foyerwanden zijn voorzien van latten in een patroon op zwart akoestisch doek. Ook aan het plafond zit hout. Waar de kuip niet achter de foyerschil schuilgaat, ligt de expeditie. Dit is het deel direct achter het hoofdpodium. Gevolg is dat in dit noordoostelijke deel de houten bekleding van de kuip direct aan de buitenlucht en het bos grenst: dit hout kan de klanken en de atmosfeer van het bos, de permanente concerthalbespeler, opnemen en laten resoneren. De aerodynamisch glimmende foyerschil richt zich vooral op de aanvoerweg en het parkeerterrein. Behalve als geluidscherm werkt de schil ook thermisch. Dit is dan ook de zonkant. De belangrijkste functie van de foyerschil is echter het comfortabel mogelijk maken van de verkeerscirculatie. Via de hellingbanen en trappen in de foyerschil zijn alle plaatsen in de zaal te bereiken. Bij de opening benoemde Tschumi deze tussenruimte â&#x20AC;&#x2DC;een dichterlijke nachtwandeling tussen landschap en muziekâ&#x20AC;&#x2122;.

Beweging Hét verschil tussen de zaal en de foyerschil ervoor is dat de zaal geen fysieke hindernissen kent. Zo blijft het zicht op het podium geheel vrij. De foyerschil is echter gevuld met scheve kolommen, trappen en hellingbanen. Hiermee wil Tschumi de mensen uit hun evenwicht brengen, beweging en beleving bewerkstelligen. Dat is namelijk zijn ﬁlosoﬁe: als mensen botsen, gebeuren er dingen, ontstaat er beweging. Dat maakt nieuwsgierig naar hoe Tschumi een echt stadion zou ontwerpen.

Ter plekke van de entree verdubbelt de gevelschil zich

juni 2007

Facade-Facts De buitenschil bestaat uit 3200 m2 halfstijve zeswandige panelen van polycarbonaat, 16 mm dik. De breedte van elk paneel is 104 cm, het merk Everlite en het type Danpalon 16 MC – kristal. De lichttransmissie is 63%, SHGC (ZTA): 0,53 en K: 1,53 W/m2. De naden zijn afgedekt met profielen van hetzelfde materiaal. Deze beplating wordt ter plaatse van de naden ondersteund door Douglas pine sporen van 127x78mm. Deze worden weer gedragen door gordingen, hoog 23 cm. De gordingen dragen hun last af aan gelamineerde spanten met een doorsnede van 440x200mm. Diagonalen maken de schil stijf. De spanten zijn niet ingeklemd, ze scharnieren tussen voet en top en zijn beslist geen steunberen maar pendelstaven. Aan de top zijn ze gekoppeld door een gelamineerde ‘nokgording’. Ze rusten op dezelfde plaats als de dakconstructie van de arenakuip: op de staalconstructie op de kuiprand. Deze staalconstructie bestaat uit gebogen regels van I-profielen (‘PRS500’) met een hoogte van een halve meter, op hun kant en kolommen IP360E. Deze constructie is opgetopt met anderhalve meter hoge stalen kolommen HE180B met een bovenregel van een kokerprofiel 100x100x5 om de spanten van de schil te dragen.

‘Het grootste polycarbonaatgebouw ter wereld’

Verkeerscirculatie geeft richting aan de architectuur Ventilatie De ruimte tussen kuip en schil werkt als ventilatieschacht. Lucht trekt achter de onderrand van de schil, net boven de plint naar binnen. De lucht verlaat de tussenruimte aan de bovenrand van de schil, in de luwte tussen bovenkant schil en dak. Door ventilatieroosters met glazen schoepen waarvan de stand mechanisch kan worden ingesteld. In de luwte tussen bovenkant schil en dak ligt een beloopbare goot. De terugliggende plint bestaat uit een aluminium glasgevel met de toegangsdeuren. Boven de glasgevel loopt een kabelgoot en een dubbele rij fluorescerende tl-buizen. De wanden van de betonkuip zijn aan de foyerzijde afgewerkt met latten in een strak volgehouden simpel patroon op een zwarte achtergrond van akoestisch vilt.

juni 2007

somfy.nl

Nu ook Somfy raammotoren!

Een nieuwe loot is toegevoegd aan de productportfolio. De Somfy raammotor is leverbaar in drie typen, elk voor specifieke toepassingen. Constante kwaliteit en in combinatie met Somfy besturingen, eenvoudig in gebruik.

Linkeo 2

Meer informatie over Somfy raammotoren? bel naar (023) 55 44 900

Linkeo 4

Rodeo

adv_gevelbouw

15-05-2007

10:48

Pagina 1

Dé 4 in 1 oplossing voor uw entree Total Entrance System (TES)

Automatische schuifdeur, die de binnenkomst van uw bezoeker aangenaam en klantvriendelijk maakt. IJzersterk rolluik, dat gemaakt is van staal en voldoet aan de zwaarste bouwkundige inbraakwerende klasse. Intelligent luchtgordijn, dat zorgt voor een aangenaam binnenklimaat en voor een besparing op de energierekening.

Aantrekkelijk media screen, dat naar wens bedrukt kan worden met een reclame-uiting of huisstijl en tevens hierdoor zijn geïnvesteerde geld kan terugverdienen. Besam Nederland BV • Postbus 8155, 6710 AD Ede Tel.: (0318) 69 89 69, Fax: (0318) 63 83 46 • info@besam.nl • www.besam.nl ASSA ABLOY, the global leader in door opening solutions

Stichting Kwaliteit Gevelbouw skg is lid van eota voor het opstellen van de eta voor de ce-markering.

Tegen inbraak een klasse voor ramen en deuren volgens nen 5096:

Voor de kwaliteit van beglazing en hang-en sluitwerk een ster-aanduiding volgens nen 5089:

SKG �

standaard

�

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheid van metalen- en kunststof gevelelementen � inbraakwerendheid van metalen en kunststof gevelelementen � inbraakwerende eigenschappen van hangen sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

zwaar

skg is notified body voor: � de ce-markering � de afgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor alle hierboven genoemde producten in de gevelbouw (nb-nr.: 0960)

SKG

Wageningen, 2007

SKG �

skg is erkende attestering- en certificatieinstelling voor de afgifte van het komo (attest-met-) Productcertificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunststof ramen deuren en puien, � hangen sluitwerk � branddeuren � ventilatieroosters � veiligheidsbeglazing en structureel gelijmde beglazing � metalen gevelbekleding systemen en panelen � lijmen voor panelen � e.a.

bezoekadres Nieuwe Kanaal 9-f 6709 PA Wageningen postadres postbus 362 6700 AJ Wageningen t 0317 - 421 720 f 0317 - 421 677 e info@skg.nl i www.skg.nl

skg is partner van skh en shr in cb&v.

skg is voor productcertificatie en managementsysteemcertificatie erkend door de Raad voor Accreditatie.

Kwaliteitsramen Fabrikant ramenstad Certificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc

2 SKG

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skg het komo keurmerk. De kwaliteit van inbraakwerende ramen en deuren herkent u aan de klasseaanduiding volgens nen 5096. komo is maatgevend voor de bouw.

extra zwaar

juni 2007

Nieuwbouw Forensisch Instituut Opdrachtgever: JP van Eesteren Architect: Klaus en Kaan

Nieuwbouw kantoor de Colonel te Maastricht nabij station Opdrachtgever: 3W Vastgoed en BAM Maastricht Architect: Professor Kollhoff Berlijn

Nieuwbouw Vopak Rotterdam Opdrachtgever : Heijmans Rotterdam Architect: Hoogstad Rotterdam

Metaalbouw Vogt bv Kerkrade Klarenanstelerweg 11 6468 EP Kerkrade Industrieterrein ‘Dentgenbach’ Correspondentie: Postbus 3080 6460 HB Kerkrade tel. (045) 535 47 47 fax (045) 535 40 69 www.vogt.nl info@vogt.nl

aluminium stalen en brandwerende deuren ramen puien gevels

Nieuwbouw ABC-Onderwijsgebouw Universiteit Utrecht Europese aanbesteding Architect: Erick van Egeraat

Nieuwbouw Pathé Bioscoop Rotterdam Opdrachtgever: BAM Rotterdam

Nieuwbouw kantoor Erasmus Universiteit te Rotterdam Opdrachtgever: JP van Eesteren Architect: OD 205 Delft

Nieuwbouw kantoor Fascinatio te Rotterdam-Capelle a/d IJssel Opdrachtgever : JP van Eesteren Architect : BIAS Rotterdam

Nffen\ej\e q`ae m\imlc[

DXo`dXXc fg\e \e fgk`dXXc [`Z_k

D\\i c`Z_k \e il`dk\ FeY\^i\ej[\ df^\c`ab_\[\e d\k mflnnXe[\e

?\k lck`\d\ ^\mf\c mXe mi`a_\`[

D\\i nffeZfd]fik JfcXiclo `j Xc d\\i [Xe knèk`^ aXXi ^\jg\Z`Xc`j\\i[ è [\ fekn`bb\cè^ \e gif[lZk`\ mXe mflnnXe[\e% Mffi `\[\i gifa\Zk _\\]k JfcXiclo \\e gXjj\e[\ fgcfjjè^ d\k mflnnXe[\e f] YXcbfeY\^cXqè^% Mffi d\\i c`Z_k \e il`dk\ è qfn\c e`\lnYfln Xcj i\efmXk`\gifa\Zk\e% 8cc\ JfcXiclo gif[lZk\e mfc[f\e XXe [\ _ff^jk\ \`j\e fg _\k ^\Y`\[ mXe nè[$ \e nXk\i[`Z_k_\`[# ZfejkilZk`\# `jfcXk`\ \e m\`c`^_\`[%

JfcXiclo E\[\icXe[# GfjkYlj ,*# .++' 89 E`am\i[Xc# K ',+/ -*(*)*# `e]f7jfcXiclo%ec# nnn%jfcXiclo%ec

^cXjj `e dfk`fe

Strakke

warm

glaspanelen De Zilverparkkade vormt de markante entree van het vernieuwde stadshart van Lelystad. Door een kleinschalige verkavelingstructuur, waarbij elk van de twaalf kavels een eigen opdrachtgever en architect heeft, is een gevarieerd en hoogwaardig architectonisch beeld gecreĂŤerd. Bij nummer 10 is de esthetische eye catcher een glazen huid die strak om de uitkragingen plooit. Warm gebogen glaspanelen met een straal van slechts 300 mm maken dat spektakel mogelijk. Tekst: Bernard Faber Beeld: Faber Foto, SGB

juni 2007

gebogen

vangen aandacht

juni 2007

OPDRACHT BUN projectontwikkeling, Almere ONTWERP XX architecten, Delft (ontwerp); Habeon architecten, Amersfoort (uitwerkend architect) GLAS SGG Securit en SGG Securit Contour, Veenendaal

Het gebouw nummer 10 vormt de schakel tussen het masterplan voor de Zilverparkkade van West 8 en de bestaande bebouwing. Om beter aan te sluiten bij de bestaande stad ligt de rooilijn terug ten opzichte van de andere kavels binnen masterplan Zilverparkkade. Hierdoor ontstaat er een voorplein dat dienst doet als terras voor het op de begane grond gelegen grand cafĂŠ. Vanaf de tweede verdieping heeft het gebouw een kantoorbestemming, op het dak staat een penthouse-achtig volume met een ruim dakterras.

Transparante tweede huid De voorgevel bestaat uit een klimaatscheidende aluminium vliesgevel met dubbele beglazing van 20 meter breed en 21 meter hoog. Vanaf de

juni 2007

tweede verdieping is er een uitkraging van een verzinkt stalen constructie met glazenwasserbordessen van 60 centimeter diep en enkele balkons van 1,20 meter diep. Ook de transparante liftschacht loopt deels buiten de vliesgevel. Om deze functies heen is een tweede transparante huid getrokken. Deze tweede gevel is opgebouwd uit glazen panelen een combinatie van rechte glasvlakken en glazen kwartbogen. De glaspanelen zijn puntsgewijs bevestigd aan de achterliggende staalconstructie. De bevestigingsconstructie is afgeleid van een spider-systeem, dat hier vanwege de soms gebogen vorm van de glaspanelen niet kon worden toegepast. Habeon architecten uit Amersfoort deed de engineering van het ontwerp.

Gebogen en gehard

Kostbaar

De gebogen panelen hebben een straal van slechts 300 mm, wat volgens projectleider Jaap Smit van glasleverancier Saint Gobain bijzonder is voor het toegepaste voorgespannen geharde glas. De meeste leveranciers komen niet verder dan 400 mm. ‘Wanneer je na het warm buigen het glas gaat harden, vervormen de ruiten gemakkelijk,’ aldus Smit. ‘Door toepassen van een speciale techniek is het mogelijk om gebogen panelen van hard glas te maken met zo’n kleine straal. Harden was hier noodzakelijk vanwege de puntbevestigingen met schroefrozetten.’

De zowel bol als hol toegepaste gebogen panelen hebben dezelfde afmetingen: een straal van 300 mm, een ontwikkelde breedte van 47 centimeter en een hoogte van 174 centimeter bij een glasdikte van 10 mm. Ook alle vlakke panelen hebben die hoogte, maar hun breedtemaat varieert. Het totale glasoppervlak bedraagt 290 m2, waarvan 100 m2 gebogen. Op de vraag naar de kostbaarheid van de glazen schijngevel antwoordt Smit, zonder een exact bedrag te noemen: ‘Door het bewerkelijke proces van warm buigen en dan harden, mag je dit wel een prijzige toepassing noemen.’ SGGS Veromco Soest monteerde de glazen gevel in twee weken.

juni 2007

Penthouse Las Palmas:

Nostalgische science ﬁction Bovenop het strakke, geometrisch vormgegeven gebouw Las Palmas op de Rotterdamse Wilhelminapier balanceert sinds kort een langgerekte sigaar op ranke kolommetjes. Het penthousekantoor van OVG Projectontwikkeling combineert de eenvoud van de robuuste onderbouw met de gelikte uitstraling van een ruimteschip.

Enkele maanden voor oplevering is de plaatsing van de machtige gebogen ramen op de afgeronde kopse kanten van het tweelaagse penthousekantoor in volle gang. ‘Dit zijn de grootste gebogen ramen die maakbaar zijn’, vertelt projectarchitect Marten Wassmann (Benthem Crouwel Architekten). ‘Ze zijn niet alleen bijna vier meter lang en met een straal van circa vier meter gekromd, maar ook rond afgesneden. Voor zover ons bekend is dat in Nederland niet eerder vertoond.’ Elk raam bestaat uit vier glaslagen die in lengterichting zijn gebogen. De ramen zijn elk 50 mm dik en 350 kilo zwaar. Weggewerkt in de gladde, glimmende witte aluminium beplating hebben ze een spectaculair effect. Op de plaats waar de onderste verdieping van het kantoor omhoog

juni 2007

buigt, bieden de gekromde vensters, die hier in twee rijen boven elkaar liggen, uitzicht in de diepte tot op straatniveau en omhoog naar de top van de omliggende wolkenkrabbers. Aangezien de rechte langsgevels aan noorden zuidzijde volledig zijn opgetrokken uit verdiepingshoge glaspuien, biedt het nieuwe hoofdkantoor van OVG 360 graden uitzicht over Rotterdam, de Rijnhaven en de Nieuwe Maas. Een soort verrekijker op de stad.

Tekst: Edo Beerda Beeld: BethemCrouwel architekten, Ries van Wendel de Joode, Marcel Vogel

Oven Sorba Projects uit Winterswijk, dat de complete engineering verzorgt, monteert in totaal 24 gebogen glaselementen. Ze zijn gevat in aluminium kozijnsystemen. Omdat het gebogen glas doorloopt tot op de vloer moet het doorvalveilig zijn.

juni 2007

Wassmann, projectarchitect bij BethemCrouwel architecten: ‘We hebben net de glasparelzakslingerproef achter de rug. Daarbij is niets gebroken.’ De 8 millimeter dikke glaspanelen waaruit de ramen zijn samengesteld zijn in de oven gebogen door het Duitse bedrijf Finiglas. Ze worden na afkoeling gelamineerd tot gelaagd glas en gevat in een aluminium profiel. Een zonwerende coating in de luchtspouw

het wel alsof een ruimteschip op Las Palmas is geland’, zegt Wassmann. Het penthouse heeft niet dezelfde schokbetonnen prefab puidelen van Las Palmas, maar volgt wel dezelfde stramienmaat van 7,50 meter. Alleen is die in vieren verdeeld en niet in drieën, zoals de onderliggende betonnen gevels met hun repeterende eenheden van 2,50 meter. De witte horizontale lijnen van het aluminium

gevelsysteem volgen de witte gevellijnen van het ondergelegen Las Palmas. Echter, een ronding als van de kopse gevels valt in de oudbouw nergens te vinden. ‘Maar dit type eenvoudige rondingen werd veel toegepast in gebouwen in de jaren vijftig, zij het op ander schaalniveau’, meent Wassmann. De glimmend witte aluminium vliesgevel, die ragfijne kliklijsten heeft om optimale gladheid te

Vanaf de Erasmusbrug steekt het penthousekantoor van OVG boven de Cruise Terminal uit

van het raam draagt bij aan de klimaatbeheersing in het kantoor en maakt het glas bovendien beter bestand tegen thermische breuk.

Kolomposities Het bouwen van een 70 meter lang en 14 meter hoog penthousekantoor bovenop het voormalige werkplaatsengebouw van de Holland Amerikalijn was constructief gezien goed haalbaar. Architectenbureau Van den Broek & Bakema ontwierp gebouw Las Palmas begin jaren vijftig als een pand met vijf verdiepingen. De machtige paddestoelkolommen hoefden er uiteindelijk maar vier te dragen. De 26

juni 2007

stalen kolommetjes van het penthouse konden daarom op de kolomposities van het onderliggende gebouw worden geplaatst. Dat kostte echter veel rekenwerk, omdat de kolomstructuur bleek uit te waaieren. Benthem Crouwel loste dat op door de stalen kolommen richting de oostzijde onder een steeds groter wordende hoek te plaatsen. De nieuwbouw balanceert voortdurend tussen het volgen van de – inmiddels gerenoveerde – oudbouw en toevoegen van iets totaal nieuws. ‘Wat kleurgebruik en stramien betreft sluit de opbouw aan op de oudbouw, maar aan de andere kant lijkt

krijgen, breekt resoluut met de brute betonnen uitstraling van de renovatie.

Morse Benthem Crouwel wilde de nieuwbouw volledig los houden van de oudbouw, die als â&#x20AC;&#x2DC;monumentwaardigâ&#x20AC;&#x2122; is gerenoveerd. De verbindende delen tussen oud en nieuw worden in een donkere metallic tint parelmoerdonkergrijs uitgevoerd, die enigszins wegvallen tegen de lucht, waardoor het zal

lijken alsof de nieuwbouw boven het gebouw zweeft. Die illusie wordt zeker gewekt bij avond, omdat de witte onderzijde van het penthouse wel, maar de kolomstructuur niet wordt aangelicht. LED-verlichting licht de randen van de aluminium gevelbeplating aan, terwijl aan de rivierzijde, ter hoogte van de verdiepingsvloer, met LEDlicht een morsecode wordt verstuurd: penthouse Las Palmas. Hier moet u zijn.

juni 2007

0506008ZWA_Advertentie.qxd

30-08-2006

16:52

Pagina 1

Zwart Bouwelementen verovert de markt met Cassettepanelen. Door cassettepanelen op maat aan te bieden verovert Zwart Bouwelementen een steeds groter aandeel op de markt van metalen gevelen dakbekledingen. De maatproductie van deze gevelpanelen voor de utiliteitssector is niet het enige wapen dat het bedrijf in de strijd werpt. Ook plankprofielen in vele vormen, gezette profielen en speciale kapafwerkingen worden geproduceerd naar de afmeting en kleur die de afnemer wenst. Natuurlijk behoren ook standaardproducten zoals profielplaten en sandwichpanelen tot het brede assortiment. Daarbij biedt het bedrijf een uiterst complete dienstverlening en kan het bogen op meer dan dertig jaar ervaring. Het is onze specialiteit om economische, interessante en technisch slimme oplossingen te bieden voor architecten en bouwers. Daarom heeft Zwart een aparte teken- en engineeringafdeling die projecten uitwerkt, maar ook producten ontwikkelt. Door tevens levering en montage van gevelen dakproducten te bieden onderstreept het bedrijf haar volledigheid. Zwart levert van damwandprofielplaten tot luxe gevelpanelen. De markt strekt zich uit van de industriebouw, utiliteitsbouw tot aan chique kantoorgevels. Met de cassettepanelen weet het bedrijf zich duidelijk te onderscheiden in de markt. Gebouwen als het nieuwe hoofdkantoor IBM in Amsterdam, Dockworks te Rotterdam en AFAS te Leusden, werden inmiddels met deze metalen panelen bekleed. De cassettepanelen zijn het belangrijkste eigen product van Zwart geworden. De panelen bestaan uit coil gecoate staalplaten die vierzijdig worden omgezet, voorzien van isolatiemateriaal en een staalplaat aan de rugzijde zodat een stijf, homogeen paneel ontstaat. Uiterst vlak. De panelen kunnen in verschillende afmetingen worden geproduceerd. Een groot voordeel, want het lijnenspel kan worden aangepast naar de wens van de architect of opdrachtgever. Daarbij is het product een goede economische keuze, want het is duidelijk voordeliger dan vergelijkbare metalen bekleding. Innovatiepark 24 4906 AA Oosterhout Telefoon : 0162-498 999 Telefax : 0162-423 360 info@zwartbouwelementen.nl www.zwartbouwelementen.nl

t e e e e e n r s e g

n k

VRIJHEID IN VORM EN KLEUR SVK GIGANT®:

BETON MET EEN TECHNISCHE FUNCTIE EN EEN ARTISTIEKE AFWERKING • esthetische meerwaarde voor uw bouwwerk • een ongekende waaier van onvergankelijke kleuren • verscheidene verrassende afwerkingen waaronder uitgewassen, gestraald, geëtst, glad of gepolijst beton en elementen met ingewerkte gevelsteen • een uitgebreid gamma van oppervlaktereliëfs • onbeperkte creatieve vormgeving

Bez

oek web onze s ww w.s ite vk.b e

ARCHITECTONISCH BETON

bouwen begint bij SVK

BETON PRODUCTEN

VEZELCEMENT BEZELCEMENT PRODUCTEN

GEBAKKEN PRODUCTEN

DIVERSEN

nv SVK – Aerschotstraat 114 – 9100 Sint-Niklaas Tel.: +32 3 760 49 00 – Fax: +32 3 778 05 00 E-mail: abet@svk.be – www.svk.be

A4 afl

Drukkerij

STUNTPRIJZEN ! ! K R E W K U R D R VOO Enkelzijdig Papierformaat

Dubbelzijdig

50 ex

100 ex

250 ex

500 ex 1000 ex

100 grams

% 16

% 21

% 38

% 65

% 120

160 grams

% 17

% 24

% 44

% 77

% 145

210 grams

% 18

% 26

% 49

% 88

% 165

300 grams

% 20

% 30

% 59

% 107

% 203

Papierformaat 50 ex

100 ex

250 ex

500 ex 1000 ex

100 grams

% 19

% 28

% 54

% 99

% 187

160 grams

% 20

% 31

% 61

% 111

% 212

210 grams

% 22

% 33

% 66

% 122

% 233

300 grams

% 23

% 36

% 75

% 140

% 270

100 grams

% 20

% 30

% 58

% 106

% 201

160 grams

% 22

% 33

% 66

% 122

% 234

210 grams

% 23

% 36

% 73

% 136

% 262

300 grams

% 25

% 41

% 86

% 161

% 312

A4 100 grams

% 27

% 43

% 92

% 173

% 336

160 grams

% 28

% 46

% 99

% 189

% 369

210 grams

% 30

% 49

% 107

% 204

% 397

300 grams

% 32

% 54

% 119

% 229

% 447

100 grams

% 29

% 47

% 103

% 195

% 380

160 grams

% 32

% 53

% 118

% 225

% 440

210 grams

% 34

% 58

% 130

% 250

% 490

% 39

% 67

% 153

% 295

% 580

A3 100 grams

% 42

% 74

% 170

% 330

% 650

300 grams

160 grams

% 45

% 80

% 185

% 360

% 710

210 grams

% 48

% 85

% 198

% 385

% 760

300 grams

% 52

% 94

% 220

% 430

% 850

Alle prijzen zijn voor enkelzijdig full colour en inclusief verzending per post. Aanleveren materiaal dmv certified pdf. Eventuele opmaakkosten 50 euro per leaflet, ongeacht formaat. De prijzen zijn exclusief btw.

Alle prijzen zijn voor tweezijdig full colour en inclusief verzending per post. Aanleveren materiaal dmv certified pdf. Eventuele opmaakkosten 50 euro per leaflet, ongeacht formaat. De prijzen zijn exclusief btw.

Vandaag best eld en binnen 3 d agen bij u op het burea u!

Franse Akker 21 4824 AL Breda | Postbus 8836 4820 BC Breda Tel. +31 (0) 76 521 10 03 | Fax +31 (0) 76 515 65 89 info@controlmedia.nl | www.controlmedia.nl

advertentie_drukwerk.indd 1 cover_SB650.indd 3

16-03-2007 16-05-2007 11:35:08 17:13:25

11:35:08 17:13:25

A4 aflopend

20-06-2007

13:52

Pagina 1

Kingspan geïsoleerde daken gevelsystemen

Totale garantie, totale bescherming tot 30 jaar! De bouwwereld is de laatste jaren volop in beweging geweest. Niet alleen de functionaliteit van een gebouw staat centraal, maar ook uitstraling, energiegebruik, veiligheid, brandwerendheid, kostenreductie en duurzaamheid zijn tegenwoordig erg belangrijk. Veel producenten geven alleen productgarantie in specifieke toepassingsgebieden. Kingspan kan u de zekerheid bieden over het gehele productgamma volgens de geldende normering. In één overzichtelijk pakket dekt Kingspan met de introductie van TOTAL PANEL GUARANTEE de meest belangrijke prestaties voor geïsoleerde daken gevelsystemen tot meer dan 30 jaar.

Het pakket biedt architecten, aannemers en installateurs de mogelijkheid om u het hele bouwproces met raad en daad bij te laten staan. Indien nodig, kunt u ondersteuning van onze Field Service Engineer tijdens de bouw krijgen. Tevens stellen wij technische detailleringen, advies over brandveiligheid, thermische isolatie en duurzaamheid ter beschikking.

• 25 jaar garantie op de structurele integriteit van het paneel. • 25 jaar garantie op de thermische isolatie en geproduceerd conform de Europese EPBD energierichtlijnen. • De duurzaamheid van het paneel en de coating wordt tot 30 jaar gegarandeerd. Kingspan B.V. • Voorenswei 1 • Postbus 13 6669 ZG Dodewaard A TNO company

Tel. (0488) 417 417 • Fax (0488) 417 400 Email: info@kingspan.nl • www.kingspan.nl

De Nederlandse overheid wil particulieren stimuleren hun eigen woning te bouwen. Zo experimenteert de ecologische zelfbouwer Jan Husslage in Overijssel, hoe je voor zo weinig mogelijk geld een milieubewuste woning bouwt. Hij haalde dit jaar zelfs het Architectuurjaarboek als opening van het woningbouwkatern. Tekst: Willem Ruyters Beeld: Ries van Wendel de Joode, Solvir Engineering

Gevecht Jan Husslage stond begin jaren negentig aan de basis van de methode van de Energie Prestatie Coëfﬁciëntbepaling. Hij is elektrotechnisch ingenieur en haalt zijn geld uit een eigen ingenieursbureau Solvir Engineering. Zijn experimenten met PV-panelen leidde tot een ﬂuisterboot op zonne-energie die al zeven jaar in de plassen bij Nieuwkoop succesvol rondvaart. In 2001 doet zich

de mogelijkheid voor een ecowoning te bouwen. Ver van zijn woonplaats Delft wil gemeente Steenwijkerland een ecowijk ontwikkelen, vergelijkbaar met EVA bij Culemborg. Zes jaar later is de forse zelfbouwwoning van 660 m3 voltooid. Naar radicaal ecologisch concept. Alleen de bouw van een serre voor passieve zonne-energie ijlt nog na. Hoe ging Jan Husslage te werk?

Steenwol De woning gezien vanuit de tuin van de buren. In beeld is de Noordwestgevel met op het dak schaaldelen van Larikshout. De vaste steigers met daarin de dakgoten bewijzen goede diensten, het zwarte vlak vooraan is een luik om de bouwmaterialen snel het dak op te krijgen

‘Voor de hoofdconstructie van de woning koos ik houtskeletbouw volgens de balloonmethode. Het bestemmingsplan schreef een goot op 3,5 meter hoogte voor. Net boven een normale verdie-

pingshoogte en dat maakte HSBbouw volgens de platformmethode onmogelijk. De stijlen zouden de optredende spatkrachten niet kunnen verwerken. Om buigingsproblemen voor te blijven zijn de stijlen 70/150 op 60 cm h.o.h., relatief fors. Ik vond inlands hout. Japans Lariks uit Nederlandse productiebossen in de buurt. De zagerij Soepboer uit Donkerbroek levert Lariks in alle maten uit de bossen van De Maatschappij van Weldadigheid rond Frederiksoord. Voor de helft van de prijs van vergelijkbaar regulier bouwhout. De zagerij heeft geen droogfaciliteit, dus het hout heb ik op stellages op mijn kavel te drogen gelegd. Het krom trekken viel erg

De zolderlaag met wisselende sporenafstanden in de dakvlakken 32

juni 2007

Aanzicht van de Zuidoostgevel, op het dak liggen onbehandelde planken van Lariks, op dit dak komt deze zomer een glazen dak voor de luchtcollectoren, voor de gevelafwerking onder de vaste goten experimenteert Husslage met vlechtingen van stro, een authentieke Overijsselse methode, links is de buitenbeplating van hergebruik MDF-platen zichtbaar, hier tegenaan komt de serre, de briksplanken tegen de gevel verkleuren niet, er zit kookverf tegen, en ook vanillevla

juni 2007

Van de eerste verdieping naar de zolder

Rechts de stellage om hout te drogen, de gevel waar Jan Husslage tegen leunt heeft nog geen buitenafwerking omdat hier tegenaan de serre komt

juni 2007

mee. Bij buigingsproeven bleek het Japanse Lariks 40 % sterker dan waarmee gerekend. Vloerbalken en vloerdelen komen uit meerdere partijen hergebruikt hout vooral Europees Douglas Pine. De investering in uren om het hout weer gebruiksklaar te maken, daar heb ik me erg op verkeken. Ook het opsporen van het hout kost tijd. Voor de vloerdelen moest ik delen van minstens 22 mm dik hebben, dikker dan courante maten, want op de dakverdieping zette ik sommige sporen op 1,07 m h.o.h. De sloop van een loods aan de Steenwijkse Oude Haven hielp me uit de brand. De sta-

biliteit komt uit de kopwanden. Ik wilde nergens dwarswanden. De stijve verdiepingsvloeren dragen de krachten af op de zeer stijve kopwanden. Daarvoor gebruikte ik nieuw multiplex. Op de vloeren enkelzijdig, op de kopwanden aan beide kanten bevestigd met de minimaal voorgeschreven nagelafstanden. Via de Makro in Delft kwam ik aan honderden MDF-platen van 1,30/0,82 m. De Makro gebruikt namelijk losse MDF-onderplaten op hun pallets. Ik kreeg 7 ton aan MDF van 7 Ă 8 mm dik gratis. Het MDF is gebruikt als beplating tegen de onderkant van de verdiepingen en als bin-

nen- en buitenbeplating van de langsgevels. Voor de isolatie koos ik glaswol. Een onderzoek van de TU Delft toonde enkele jaren geleden aan, dat als je alles in ogenschouw neemt van productie tot en met recycling dat glaswol milieuzuiniger is dan steenwol of bijvoorbeeld een isolatie van natuurvezels. Glaswol kost weinig, dus bracht ik het van 12 tot 20 cm dik in alle wanden en vloeren. Voor de rest hebben de gevels natuurlijk de voorgeschreven damprem en windkering. Ik verwerkte als wind- en waterkering meest hergebruik partijen landbouwplastic en 1 mm dik polyethyleen.â&#x20AC;&#x2122;

Detail kopgevel

Dakdetail kopgevel

Alle bouwkundige tekeningen en ontwerpen door Ingenieursbureau Solvir, ir. Jan Husslage (06 18544066) www.solvir.web-log.nl

juni 2007

Het eigenbouw vegetatiedak, het dakluik vooraan staat open, de PVpanelen zijn zichtbaar, de eco-woning van Husslage is waarschijnlijk de grootste en de goedkoopste woning van het buurtje, de bouwvolumes die bij zijn woning in de buurt komen zijn merendeels twee-onder-een-kappers

Polyethyleen ‘In mijn woning in Delft had ik al geëxperimenteerd met vegetatiedaken en gevelafwerkingen. Zo had ik goede ervaring met een dakafwerking van gerecyclede aluminium offsetplaten. Maar hier liep ik tegen dat inlandse Larikshout aan. Een schutting van schaaldelen van Lariks hield zich erg goed. Schaaldelen hebben een net iets dichter oppervlak dan planken. Van de Lariksplanken op de gevels wil ik beslist niet dat ze vergrijzen. Daarom behandel ik ze met kookverf. Gekookt uit stijfsel met toevoegingen van gelige kleuraarde, die ik vond in Spanje. Ook in een regenachtig klimaat als Zweden wordt kookverf op de houten huizen aangebracht in die typische rode kleur. Het rood van ijzer uit oeraarde. Als je maar zorgt dat het regenwater er niet vol opslaat. Hoe meer water op de gevel, hoe meer lijnolie je aan de verf toevoegt. Later bracht ik nog waterlijsten aan boven de raampartijen en op de verdiepingsscheidingen. Van MDF-platen met een melamine toplaag en geïmpregneerd met lijnolie. Dat houdt lang genoeg. Ik streef naar een houdbaarheidsduur van vijftien jaar. Vergelijkbaar met bitumen. Op de dakvloer legde ik mijn eigen vegetatiedak. Op de vloerdelen eerst een laag kranten, daarop landbouwplastic afgedekt met hergebruikt

Aanzicht vanuit de straat, de Welstandscommissie was snel akkoord met het ontwerp en vroeg alleen om meer uniforme raampartijen, zowel het hout tegen de gevels als van de schutting is Larikshout, alleen het gevelhout is bestreken met kookverf om het te kleuren en tegen vergrijzing te beschermen, hekjes zijn doorvalbeveiliging

juni 2007

Ir Jan Husslage voor de Zuidwestgevel, achter de drievoudige deur ligt de werkplaats en de toegang tot het huis

Hoe lang houdt het onbeschermde polyethyleen het uit in het zonlicht?

kunstvezel vloertapijt, daarop afwisselend rijen stoeptegels en stroken teelaarde. Onderaan het ﬂauwe dak een ﬁlter van zand en grovere stenen. Ook bij zeer zware regenval spoelt er niets weg. Het water stroomt gewoon over de dakvlakken weg. De dakranden werden vloerdelen met een afwerking van plastic en kunstvezel vloertapijt en hout of gecoat staalplaat om het plastic te beschermen tegen UV-licht. Ook de twee steile dakvlakken zijn waterdicht gemaakt met polyethyleen. Tussen de sporen plakte ik bakvormen van landbouwplastic, bevestigd met op de daksporen gespijkerde latten. Op de latten kwamen beschermstukken van polyethyleen. Daaroverheen is direct de dakbedekking van onbehandelde schaaldelen gespijkerd. Ik loop alleen het risico dat het vegetatiedak mieren of zo aantrekt die het plastic lek prikken. De kopse zijden van de dakvlakken werkte ik af met Larikshout bekleed met gespijkerd polyethyleen. Een test. Hoe lang houdt het polyethyleen het uit in het zonlicht. Waarschijnlijk

langer dan de onderhoudsperiode voor geverfd hout. Over polyethyleen ben ik enthousiast. Zeker omdat het tegenwoordig gemaakt kan worden uit natuurlijke grondstoffen als zetmeel. Ook de dakgoten zijn tijdelijk gemaakt uit plastic verzwaard met stoeptegels. Op den duur worden ze van polyester. Met verwerking van kunststoffen heb ik ervaring. Het zonneveer is ook gelamineerd, maar met epoxyhars. Duurder dan polyester, maar niet giftig.’

Lego ‘Voor het huis heb ik verschillende EPC-berekeningen gemaakt voor verschillende vormen van bijverwarming. Ik wil geen fossiele brandstoffen toepassen, dus je zou principieel de EPC op 0 kunnen stellen. Maar ik heb bijvoorbeeld geen bijzonderheden geïnstalleerd als WTW-ventilatie. Het huis is niet kierdicht, maar het glas is wel speciaal HR++ met extra isolerende kunststofsponning en een k-waarde van 1,1 W/m2k. Op dit moment heb ik bouwstroom. Die elektra-aansluiting blijft

gehandhaafd. Op het dak staan wel PV-panelen, maar mijn ervaring uit Delft leerde me, dat die ‘s winters niet voldoende zijn. Ik heb een kleine airconditioner gekocht, die ik wil ‘omkeren’ om te gebruiken als warmtepomp. Daarmee kan ook licht opgewarmde lucht van minder dan 20 graden, die uit de luchtcollectoren op het dak komt, ‘opgewaardeerd’ worden. Voor warmte verstook ik nu nog vooral afvalhout. Mijn opgebouwde kennis wil ik vermarkten via mijn ingenieursbureau Solvir Engineering. Zo ligt er onder het huis een eigen type prefab strokenfundering, zeg maar legoblokken van betongranulaat. Daar kunnen toch meer mensen hun voordeel meedoen.’ De gemeente Steenwijkerland meent dat de contractueel vastgelegde bouwtijd van twee jaar is overschreden. Hoewel Husslage al een keer een rechtszaak van de gemeente heeft gewonnen, zal een rechter na de zomer deﬁnitief besluiten of de woning afgebroken moet worden.

juni 2007

06-02-2007

13:52

Pagina 1

A RCHITECTS - A LDINGER & A LDINGER - S TUTGART

adv natura_GEVELBOUW_NL:210x297 advertentie natura NL

In samenwerking met gerenommeerde

het resultaat onder de naam NATURA

Europese architecten heeft Eternit een

Premium Collection. Een nieuwe

prestigieuze collectie gevelbekleding

collectie door en door in de massa

ontwikkeld. U kunt kennismaken met

gekleurde platen.

Column

De visie van g evel vi si e

Colu m

De visie van gevelvisie

Duckpower Op vier meter afstand ontspint zich het volgende tafereel. Een moedereend pikt niet dat een volwassen eend brood van haar jongen pakt en zet de achtervolging in. De ander laat dat niet op zich zitten en achtervolgt de moedereend. Kop aan staart zwemmen ze achter elkaar aan in een cirkel van een halve meter. En nu komt het: de snelheid neemt toe en het schouwspel verheft zich. Langzaam komen de eenden los van de waterspiegel, alleen de uiteinden van de vleugels raken het water. Op 20 centimeter boven het water stabiliseert de werveling zich voor 20 seconden. Met enorm geraas en vleugelgeklap en nog steeds met een diameter van 50 centimeter. Op het water is een ondiepe draaikolk zichtbaar. De eenden zijn in controle met een mix aan zwem-, ren- en vliegbewegingen. Daarbij benutten ze elkaars kielzog en hun vleugels als roer en roeispaan. Een ongelooflijk evenwicht. Ook bij gebouwen ontstaan wervelingen, vooral op de hoeken. Maar wij en onze gebouwen gaan daar lang niet zo handig mee om. Hoe voorspel je drukvereffening op gebouwhoeken met een regenscherm? Dat is al weer enige tijd onderwerp van onderzoek aan de TU/e. Het turbulente karakter van wind op gebouwhoeken is in een windtunnel niet goed te simuleren. ‘Wind kan heel wild zijn zonder duidelijke richting’, verklaart onderzoeker Martin de Wit. De research wordt daarom uitgevoerd in real life met testpanelen op de noordwesthoek van het hoofdgebouw op de campus. Het resulteert in een schat aan data, maar daaruit definitieve voorspellingen destilleren gaat echter niet lukken. Ontwerpers hebben nog steeds eendeninstinct nodig om het juiste evenwicht te brengen. Met extra voorzieningen, afgezwakte hoeken of blobs. Het voorlopige hoogtepunt is de driehonderd meter hoge vleugel van Thom Mayne in het kantorencomplex La Défense bij Parijs. Aan het eind, aan de top, wervelt een windmolenpark. Erik Stekelenburg www.gevelvisie.nl

juni 2007

Tijdelijk verblijf Een samenleving die leeft, produceert afval. Bij Union Milieu in Amsterdam-Noord wordt zeven dagen per week hard gewerkt om het afval weer terug in de productieketen te brengen. Daar is een gebouw voor nodig. Tekst: Control Media Beeld: Faber Foto, ag nova

juni 2007

Voor sommige functies zijn lichte gebouwen zwaar genoeg. Als bescherming tegen de elementen zocht het bedrijf UNION Milieu eigenlijk alleen een gebouw dat het afval beschermt tegen de neerslag. Misschien omdat, als het afval water opneemt het wegen bemoeilijkt wordt. En wegen is de kwintessens van de recycling. Bij binnenkomst van het afval wordt er gewogen en als het afval na uit elkaar gehaald, gesorteerd, en opnieuw geclassificeerd te zijn in een nieuwe hoedanigheid als gebruikswaardig materiaal het terrein verlaat, wordt er opnieuw gewogen. Goed wegen bepaalt het succes van dit herwaarderingsproces. En op zeker moment in dit omzettingsproces levert architectuur een nuttige bijdrage. Al was het alleen al door maat aan te brengen.

Kans De loods is bestemd voor het wegen en sorteren van het grove afval. Na het wegen van de gevulde vrachtwagens en het lossen van het afval, schuiven shovels de afvalstukken in de 12 meter hoge hal tot bergen. Soort bij soort. Asfalt/grond/metalen/plas-

OPDRACHT Hecon Groep, Hoorn ONTWERP ag nova, Amersfoort UITVOERING Hecon Groep, Hoorn (Hoofdaannemer); Flevo Staalbouw, Hoorn (Staalskelet); Nedicom, Nieuwegein (Gevels en daken)

juni 2007

Maten uit stedenbouwkunde

juni 2007

Met zonder details tics. De afvalloods staat op een prominent punt op een relatief nieuw industrieterrein langs het IJ en sluit het perspectief van de belangrijkste toegangsweg af. Als supervisor voor de ontwikkeling van het industrieterrein fungeerde de ambitieuze Christian Rapp. Ontwikkelaar Hecon concludeerde dat de UNION MILIEU-loods wel wat architectuur kon gebruiken, en bood ag nova een kans. De architecten hebben de hal precies gepositioneerd binnen de aangegeven stedenbouwkundige lijnen van straat, stoeppaden en groenstroken. Zelfs de posities van de lantaarnpalen dragen een vormgevende rol.

Regels Het leek de architecten van ag nova een goed idee om de huid van de sorteerhal van afval te maken. Hergebruikte gecorrodeerde zware damwandprofielen voor de onderste 6 meter van de gevels en over de bovenste 6 meter tweedehandse lichtdoorlatende golfplaten in verschillende kleuren. De damwanden verticaal beschaduwd, de translucente polyester golfplaten horizontaal. De damwandprofielen zouden voor een deel in de grond worden geslagen en zo meteen het grondwater beschermen tegen vervuiling door van de afvalhopen wegsijpelend water. Toen de uitvoering definitief werd, bleek het goedkoper en sneller om alle materialen nieuw te kopen. Zo werden de damwanden gewoon van nieuw Corten staal. Een vloeistofdichte vloer maakte het de grond inslaan van de damwanden overbodig. De profielplaten fungeren nu louter als bekleding. Het loodsdak en de transparante gevel-

delen worden gedragen door voor de damwandgevels staande gegalvaniseerde staalkolommen die in de breedte op een stramienmaat van 5700 mm staan. In de lengte op 6250 mm. De gevels van de loods zijn rondom identiek. Op een hoek slechts zijn over twee stramienen van 6250 mm de corrosieve damwanden weggelaten. Een schuifbaar laag spijlenhek sluit de poort af. Het daglicht schemert bij elk weertype door de gele, blauwe en nagenoeg kleurloze golfplaten heen. Voldoende licht voor het nauwkeurig uitvoeren van de grove sorteringhandelingen. Fabrikant Atlas Acomfa uit Noordwijkerhout had ook groenige golfplaten in het assortiment, maar vier plaatkleuren zou de halftransparante bovenkant van de loods volgens de architecten te onrustig maken. De leverbare fabrieksmaten van de kunststof doorzichtplaten speelden een doorslaggevende rol in het bepalen van de stramienmaten van de loods. 5700 mm. De hoogtemaat van de platen blijft steeds gelijk om de afwisseling regelmatig te houden. Alleen ter hoogte van de dakrand is een afwijkende hoogtemaat toegepast. Het stalen stijl en regelwerk waaraan de translucente golfplaten bevestigd zijn, weerschijnt door en geeft aan de gevels in de buurt van de van achteren belichte gebouwhoeken een licht ruitpatroon. Later werden door de gebruiker in het interieur tegen de stalen damwandplaten onregelmatige muren van prefab betonblokken van Constar gestapeld om de damwanden tegen aanrijdingen door de shovels te beschermen en om een handige onderverdeling in afvalsoorten op de loodsvloer mogelijk te maken.

juni 2007

INDIVIDUEEL MAATWERK ALS STANDAARD Sneeuwvloot, Schiphol

Appartementen Alhambra, Vlissingen

Sloterparkbad, Amsterdam

Lieftink Ramenfabriek is een gerenommeerd specialist in gevelelementen voor alle marktsegmenten. Vijfendertig jaar ervaring en expertise waarborgen een optimale fabricage en levering van aluminium en stalen bouwproducten. In binnen- én buitenland.

Regionaal Historisch Centrum, Hoorn

De Continenten, Alphen aan den Rijn

Lieftink Ramenfabriek fabriceert en levert een hoogwaardig scala aan ramen, deuren, kozijnen en schuifpuien. Uit aluminium en stalen profielen van Schüco International vervaardigt Lieftink elk gewenst eindproduct. Lieftink is daarnaast een bekend expert in het produceren van vliesgevels en lichtdak constructies. Maar ook brandwerende stalen puien worden op grote schaal geproduceerd. De producten, kennis en toepassingen van Lieftink zijn daarom veelgevraagd bij talloze nieuwbouwprojecten, verbouwingen en gevelrenovaties van woningen, hoogbouw, kantoor- en utiliteitsgebouwen. De producten van Lieftink zijn van de hoogst denkbare kwaliteit. Maar een goed product vraagt meer dan alleen een uitmuntende fabricage. Daarom verzorgt Lieftink het hele bouwtraject tot in de puntjes: van advisering, begeleiding, aanvraag van vergunningen, technische afwerking tot aan de aflevering en eindmontage op locatie. Maatwerk is standaard. Lieftink Ramenfabriek staat dan ook synoniem voor een gedegen en individuele totaalaanpak.

Renovatie Stedelijk museum De Lakenhal, Leiden

U vindt Lieftink Ramenfabriek B.V. aan de Produktieweg 15-17 Postbus 135, 2400 AC Alphen aan den Rijn

Kantoren-verzamelgebouw, Alphen aan den Rijn

tel: 0172 - 46 96 70 – fax: 0172 - 44 01 39 e-mail: info@lieftink.nl – internet: www.lieftink.nl

Renovatie 3 torenflats Kuiperwijk, Delft

ALUMINIUM EN STALEN RAMEN - DEUREN - KOZIJNEN - DRAAIVALRAMEN - HARDGLAZEN PUIEN - WINKELPUIEN - SCHUIFPUIEN - SERRES - VERANDA’S - ISOLATIES

V is iOn A i

VisiOnAir VisiOnAir

VisiOnAir is een plek waar gastcolumnisten hun visie geven op bouwpolitiek zaken en commentaar geven op nieuwe perspectieven in de gevelbranche. Deze aﬂevering is geschreven door Marc van Delft, directeur Van Delft Groep (installatietechniek).

Op weg naar een nieuw evenwicht De veranderende mens zoekt in een steeds veranderende omgeving telkens naar een nieuw evenwicht. De tijd dat we de werkelijkheid dachten te kunnen beheersen door deze op te delen in steeds kleinere overzichtelijke stukjes om die daarna weer beheerst samen te voegen tot een geheel, ligt achter ons. De werkelijkheid laat zich via deze methode niet beheersen. Een virtuele benadering van de werkelijkheid kan ons wellicht helpen en misschien nieuwe inzichten verschaffen, maar meer ook niet. Zoals de mens meer is dan een verzameling organen, zo is ook een gebouw meer dan de som der bouwdelen. De wederzijdse beïnvloeding en wederzijdse afhankelijkheid tussen gebouw en mens is veel intenser en verstrekkender dan we ooit kunnen bevatten. Daarbij komt nog dat de interactie tussen mens en gebouw een onvoorspelbaar karakter vertoont en in de loop der tijd verandert. Dit maakt het ontwerpen en realiseren van gebouwen tot een boeiende gebeurtenis. De gedachte dat we een bouwproces kunnen managen door enkel te sturen op de grootheden tijd, geld en kwaliteit is achterhaald. Er is meer, veel meer. Indien we dit herkennen en erkennen, kan dit ruimte creëren voor een nieuwe werkelijkheid. Door een synergetische aanpak van gebouwontwerp en gebouwrealisatie ontstaan ruimtelijke oplossingen die blijvend kunnen meebewegen met de veranderende mens in de veranderende omgeving. Steen voor steen brokkelt het traditioneel opgedeelde bouwlandschap af. De grenzen tussen het investeren in en het exploiteren van een gebouw vervagen. De veranderende mens wenst alle comfortmogelijkheden om binnen een gebouw in balans te blijven met de veranderende omgeving. Als gevolg van de klimaatverandering zijn intelligente oplossingen noodzakelijk. Indien de werelden van de gevelbouw en de installatietechniek elkaar hierin kunnen en willen vinden, dan kunnen zij door het aanbieden van geïntegreerde gevelen klimaatconcepten een wezenlijke bijdrage leveren aan het vinden van een nieuw evenwicht.

juni 2007

De gevel is het visitekaartje van het gebouw. Het is het eerste wat men ziet als men naar het gebouw kijkt en mag dus zeker representatief zijn. Op deze pagina’s laten architecten, opdrachtgevers en gevelleveranciers hun visitekaartjes zien.

Modetooncentrum, IJsselstein Visitekaartjes Beeld: VMRG

People and Facts Architect: Groosman Partners Architecten, Rotterdam; projectarchitect Harry Sipkens Opdrachtgever: IJsselsteen Vastgoed BV, IJsselstein Gevelbouwer: Aluverre Gevelbouw BV, Hardinxveld-Giessendam Oplevering: 2006

In het Modetooncentrum te IJsselstein zijn meerdere kledingimporteurs gehuisvest. Het pand ligt op een hoek van twee wegen aan de entree van de wijk Zenderpark. De opdrachtgever gaf architect Groosman Partners als aandachtspunt mee, dat de zichtlocatie bij het ontwerp betrokken moest worden. Om

die reden kreeg het gebouw aan beide straatkanten een zeer open karakter met volledig transparante gevels. Naast grote glasvlakken zijn in de gevelfronten een aantal omvangrijke hefschuifdeuren van Schüco (S-160) van 350 kg vleugelgewicht opgenomen. Een tweetal omkaderde grote glaspartijen benadrukken

het etalageprincipe van de gevel. Niet alleen de locatie inspireerde de architect ook het gebruik van gevellamellen of louvres is opvallend. Omdat de gevellamellen kunnen bewegen, zorgen ze voor veel dynamiek in de architectuur. Daarnaast reguleren de lamellen de toetreding van daglicht en voorkomen een te

grote warmtelast. Er is gekozen voor forse aluminium lamellen van Schüco gepoedercoat in een houtmotief. De keuze voor aluminium lag volgens de architect voor de hand. Niet alleen met het oog op de esthetica, maar ook vanwege het onderhoudsarme karakter van aluminium en deels om budgettaire redenen.

People and Facts Architect: SANAA, Japan Opdrachtgever: Gemeente Almere Gevelbouwer: Van Dool Geveltechniek, De Lier Oplevering 1e fase: 2006

Kunstlinie, Almere Niet alleen Almere, maar ook Van Dool Geveltechniek heeft er een opvallend visitekaartje bij. Het is dan ook een veel besproken gebouw, het theater De Kunstlinie in Almere. Drie merendeels glazen blokken van een opvallend ijle constructie die samen een theater en kunstencentrum vormen. Op de terugvallende

juni 2007

funderingspalen lijkt De Kunstlinie haast te zweven boven de imposante waterpartij het Weerwater. Het verantwoordelijke architectenbureau SANAA komt uit Japan en is wereldberoemd. Architecte Kazuyo Sejima bewees ook in Almere haar voorliefde voor ijle en ranke bouwconstructies. De ‘vertaling’ van het

Japanse ontwerp naar Nederlandse normen en richtlijnen had echter nogal wat voeten in de aarde. Veel door de Japanners getekende details bleken in eerste instantie niet overeenkomstig de eisen uit de Nederlandse wetgeving. De definitieve uitwerking vergde daarom de nodige afstemming tussen het Japanse ar-

chitectenbureau en de Nederlandse bouwkundigen. Ook voor Van Dool Geveltechniek als verantwoordelijke gevelbouwer was het geen alledaags project. Naast de ongebruikelijke detaillering, die hier en daar nog moest worden aangepast, bleken de slanke maten van de bouwkundige elementen een extra uitdaging.

People and Facts Architect: Maak Architectuur, Arnhem Opdrachtgever: Aannemingsbedrijf IJsselbouw, Capelle aan den IJssel Gevelbouwer: Façadis geveltechniek, Oldenzaal Oplevering: 2007

Vijverstaete I, II & III, Krimpen aan de IJssel Naar een ontwerp van Maak Architectuur worden er aan de rand van Krimpen aan de IJssel drie hoge woontorens gerealiseerd. Bijzonder aan de drie torens van Vijverstaete is het toepassen van nagenoeg onzichtbaar bevestigd gekleurd glas als gevelbekleding. Glas als gevelmateriaal komt tot nu toe vooral voor in de utiliteitsbouw. Maar gecombineerd met

de hier gekozen zorgvuldige detaillering past glas ook erg goed bij woningen. Bovendien is glas onderhoudsvriendelijk. In dit geval accentueren de glazen gevelvlakken de rankheid van de torens extra. De heldere kleurstelling in groen, blauw en aubergine verwijst naar de landschappelijke elementen van het Groene Hart: de aarde, het groen en het water.

De speciale beprinting van de glasplaten zorgt voor een moiré-effect. Door de steeds veranderende glans van de glazen gevelelementen werken de torens als gepolijste diamanten. De raampartijen dragen bij aan de ritmische en plastische geleding van het gevelvlak. Gevelbouwer Façadis is vroegtijdig door de hoofdaannemer/opdrachtgever

benaderd om mee te denken aan de invulling van de gevels. Zo zijn matrijsprofielen ontwikkeld voor een zo slank mogelijk aanzicht van de raampartijen. Bij de draaivalramen is Avantec beslag (verborgen beslag) toegepast. De kozijnen kregen ook een verborgen waterhuishouding, waardoor hinderlijk zichtbare waterafvoerkapjes overbodig werden.

People and Facts AVANS Hogeschool, Breda

Architect: TilburgIbelingsVonBehr architecten, Capelle aan den IJssel en Rienks Architecten, Breda Opdrachtgever: Stichting Avans Gevelbouwer: C. Vorsselmans aluminium- en glaswerken NV, Loenhout (België) Oplevering: 2007

Tot het hart van de nieuwe AVANS Hogeschool te Breda hoort het zogeheten Xplora (Leerlingen Innovatie Centrum) een open studielandschap met mediatheek, studeer- en overlegplekken. De architecten gaven het Xplora een zeer expressieve vorm, dat nog het meest doet denken aan een supergroot apenootje. Voor de gevels kozen de architecten een bijzondere vooroverhangende en gesegmenteerde vliesgevel waarvoor de firma C. Vorsselmans NV een specifiek

vliesgevelprofiel ontwikkelde. Dankzij dit speciale profiel konden de 1800 benodigde ruiten en glaspanelen, die allemaal van elkaar verschillen ondanks hun trapeziumvormige uiterlijk, als rechthoekige ruiten worden uitgevoerd. Dit met het oog op het beschikbare budget en vanwege uitvoeringstechnische redenen. Toch bleef de architecturale uitstraling overeind. In overleg met de systeemleverancier Schüco kreeg het vliesgevelsysteem een breedte van 130 mm, waarbij een

sponningdiepte van 50 mm gold. Speciaal op maat gemaakte glasdragers zorgen dat de horizontale profielen enkel een esthetische en waterdichtende functie vervullen. De stabiliteit komt uit de stijlen en ankers. Een combinatie van zonwerende beglazing, bezeefdrukte beglazing en geëmailleerde glaspanelen realiseren de juiste energetische waarden. Overigens haalt deze gevel alle geldende eisen wat wind- en waterdichtheid, geluid- en warmte-isolatie betreft.

juni 2007

Kennis Centum Gevelbouw Tekst en Beeld: Kenniscentrum Gevelbouw

Op 1 december 2005 werd de Europese gevelbouwindustrie voor het eerst geconfronteerd met een verplichte CEmarkering. Het ging daarbij om de CE-markering van het product vliesgevel. Ook werd het vanaf 1 februari 2007 mogelijk om, weliswaar op vrijwillige basis, een CE-verklaring af te geven voor niet brand- of rookwerende raam- of deurelementen. Vanaf 1 februari 2009 wordt een CE-markering voor deze gevelelementen verplicht. Om direct een misverstand uit de weg te ruimen: een CE-markering is materiaalonafhankelijk en geldt dus voor alle gevelelementen ofwel gemaakt van kunststof, ofwel van hout, ofwel van aluminium ofwel van staal.

De Europese Commissie heeft een aantal richtlijnen opgesteld die moeten leiden tot CE-markering voor veel verhandelde producten. CE-gemarkeerde producten komen we dagelijks tegen in de vorm van speelgoed, machines en elektronische apparaten. In de bouwsector geldt voor de CE-markering de Europese Richtlijn Bouwproducten oftewel Construction Products Directive (CPD). De CPD zegt dat bouwproducten alleen in de handel mogen worden gebracht als zij geschikt zijn voor het beoogde doel. Dat houdt in dat de bouwwerken waarin de CE-gemarkeerde bouwproducten worden toegepast moeten voldoen aan een aantal fundamentele voorschriften of Essential Requirements.

D d

CE-markering i Deze Essential Requirements zijn: • Constructieve veiligheid en duurzaamheid • Brandveiligheid onderscheiden in Gedrag bij brand (reaction to fire) en Brandweerstand (resistance to fire) • Gezondheid, hygiëne en milieu • Gebruiksveiligheid • Geluidsaspecten • Energiezuinigheid (Thermische isolatie)

CE-markering CE-markering is te beschouwen als een paspoort voor de geldigheid van een product binnen de gehele Europese Unie (EU). Elke CE-markering van een product behandelt alle wettelijke eisen die de relevante voor Europa geharmoniseerde normen voor dat product stellen. Geharmoniseerd betekent: ‘van toepassing verklaard voor alle landen van de EU’. Voor vliesgevels geldt zo de EN13830. Voor ramen en deuren betreft het de EN-14351. Van deze laatste norm is overigens momenteel alleen nog deel 1 beschikbaar. De normen voor binnendeuren (EN 14351-2) en branden rookwerende ramen en deuren (EN 14351-3) zijn nog niet definitief vastgesteld. Daarom is het dan ook nog niet mogelijk om voor dergelijke producten een CE-verklaring af te geven.

juni 2007

De EU stelt ook eisen aan de mate van zekerheid dat het product de opgegeven prestaties haalt. Systeem of niveau van attestation of conformity

Certificaat afgegeven door Notified body of eigen verklaring van producent

Initiële type test door Notified body (NB) of door fabrikant

Test proefmonsters met voorgeschreven testmethode door fabrikant

1 plus

Certificaat

Notified Body

Certificaat

Notified Body

2 plus

Verklaring

Onderzoek monsters in de fabriek of op de markt of op de bouwplaats

Interne kwaliteitsbewaking (IKB) productieproces door fabrikant.

Toelatingsonderzoek van fabriek en IKB door Notified body

Continue toezicht op IKB door Notified body

Fabrikant

Verklaring

Fabrikant

Verklaring

Notified Body

Verklaring

Fabrikant

g in de gevelbouw Een CE-markering vervangt alle nationale keurmerken die in de verschillende EU-landen gelden zoals het Ü-zeichen in Duitsland. Want er mogen in de EU aan CE-gemarkeerde producten geen additionele eisen meer door landen of regio’s worden gesteld. Alle nationale regelgeving dient te worden aangepast wanneer die strijdig is met Europese regelgeving. Om CE-markering in te kunnen voeren zijn daarom alle testmethodes en procedures over de gehele EU op elkaar afgestemd. De CE-markering is van toepassing op gevelelementen die de fabriek verlaten, maar is niet van toepassing op de montage. De leverancier van gevelelementen zal bij de levering ervan een document leveren waarin de prestaties van het gevelelement beschreven staan. Met dit document kan dan eenvoudig worden bepaald of het betreffende gevelelement geschikt is om op een bepaalde manier te worden toegepast in het bouwwerk.

Conformiteitsbeoordeling De EU stelt ook eisen aan de mate van zekerheid dat het product de opgegeven prestaties haalt. Voor niet branden rookwerende gevelelementen geldt hierbij niveau 3 (Attestation of Conformity (AoC)). Dit houdt in dat

voor deze gevelelementen een Initiële Type Test (ITT) moet plaatsvinden onder supervisie van een Notified Body (certificatie-instelling). Daarna mag de leverancier van de gevelelementen, mits die intern een systeem van Interne Kwaliteit Bewaking hanteert, zelf verklaren wat de prestaties zijn van het betreffende gevelelement. Voor branden rookwerende gevel-

elementen is AoC niveau 1 vereist. Dit impliceert dat bij deze producten ook de productie zelf onder toezicht moet staan van een Notified Body.

ITT testen Om de prestaties van een gevelelement te bepalen, moeten er testen of berekeningen op een prototype worden uitgevoerd. Dit wordt de Ini-

juni 2007

www.europa.eu.int/comm/ enterprise/nando-is

tiële Type Test genoemd. Het geteste prototype moet representatief zijn voor de gehele reeks gevelelementen die op basis van het geteste prototype worden gemaakt. De Initiële Type Test (ITT) en de bepaling van de prestaties van een gevelelement hoeft slechts éénmaal te worden uitgevoerd bij aanvang van de productie onder CE-markering. De leverancier van de gevelelementen kan garanderen dat de daadwerkelijke geproduceerde producten voldoen aan de prestaties die in de ITT zijn vastgesteld. Indien nodig kan de leverancier van de gevelelementen besluiten om aanvullende testen of berekeningen uit te voeren zoals bijvoorbeeld bij modificaties van een bepaald gevelsysteem. Echter, als de prestatiebepalende onderdelen van een gevelsysteem ongewijzigd blijven, is het niet nodig om aanvullende testen uit te voeren. Een ITT mag bij een willekeurig gekozen Europese Notified Body worden uitgevoerd, mits dit instituut is erkend door de EU. Een lijst van alle erkende Notified Bodies kan worden gevonden op europa.eu.int/comm/enterprise/ nando-is.

• Productcode of serienummer; • Een lijst met daarin de prestaties van het gevelelement

Vliesgevels Om testkosten te reduceren kan voor bijvoorbeeld vliesgevels gebruik worden gemaakt van de overeenkomsten binnen een bepaalde familie van vliesgevels. Dit wordt ook wel een vliesgevelsysteem genoemd. Op deze wijze hoeft niet voor ieder vliesgeveltype een afzonderlijke ITT plaats te vinden, maar kan eenvoudig aan de hand van het gebruikte vliesgevelsysteem worden bepaald wat de prestaties van het betreffende vliesgeveltype is. Van ieder gebruikt vliesgevelsysteem wordt dus één prototype getest. Het principe van het worst-case-scenario wordt bij de tests als uitgangspunt genomen.

Identificatienummer van

t (bij producten met AoC-leve

het certificatie instituu

l 1)

International Gevelbouw Nederland Industrieweg 1 1000 AA te Amsterdam 2007

n met AoC-level 1)

producte Certificaat–nummer (bij

EN 14351-1

Overigens hoeft niet altijd voor de bepaling van de productkarakteristieken een Notified Body ingeschakeld te worden. De prestaties voor sommige karakteristieken mag de leverancier van de gevelelementen zelf vaststellen. In de EU-norm staat aangegeven om welke karakteristieken het gaat. Niet voor alle toepassingen zijn namelijk alle eisen essentieel. In dat geval hoeft de leverancier van de gevelelementen geen prestatie voor de niet-essentiële eisen op te geven. Dit wordt gedaan volgens de optie NPD dat staat voor No Performance Determined. Zo zijn de drie brandgerelateerde eisen niet altijd alledrie van toepassing op een vliesgevel. Dan kan de leverancier van de gevelelementen dus volstaan met de classificatie ‘NPD’ voor de drie brandgerelateerde eisen.

CE-verklaring Op het CE-document dat bij een gevelelement wordt meegeleverd worden in elk geval de volgende gegevens weergegeven: • Het grafische symbool van CE markering; • Het jaartal waarin het CE-document is afgegeven; • Naam of logo en het adres van de leverancier van de gevelelementen;

juni 2007

Deel 1: Ramen

orm Ramen en deuren - productn appen en rookwerende eigensch en deuren zonder brand-

Type XYZ- Raamsysteem bouw en/of utiliteitsbouw

voor toepassing in woning

asting m.b.t. sterkte Weerstand tegen windbel asting m.b.t. stijfheid Weerstand tegen windbel g* ente en sneeuwbelastin Weerstand tegen perman drag* Brandge brand* Prestaties bij een externe Waterdichtheid lasting Weerstand tegen stootbe idsvoorzieningen Draagkracht van veilighe Geluidsisolatie Warmteweerstand Zontoetredingsfactor Lichttoetredingsfactor Luchtdoorlatendheid Bedieningskrachten** (bijv. torsiestijfheid) Mechanische sterkte ing aanwezig) Ventilatie (indien voorzien Kogelwerendheid uis) Explosieweerstand (schokb t) Explosieweerstand (veldtes (open ļ dicht) mheid duurzaa Mechanische klimaatzones Gedrag in verschillende Inbraakwerendheid * **

Klasse/ Eenheid Klasse (Pa) Klasse (mm) (Zie vakvulling)

Klasse Klasse (Pa) Valhoogte (mm) (Zie voorziening) Rw(C;Ctr) (dB) 2 U-waarde (W/(m K) g-waarde LTA-waarde Klasse Klasse Klasse (zie voorziening) Klasse Klasse Klasse Aantal maal Klasse Klasse

bij dakramen opgegeven te worden ramen bij handmatig te openen Deze prestatie hoeft alleen opgegeven te worden Deze prestatie hoeft alleen

Ramen, deuren en puien De systematiek bij testen van raam-, deuren pui-elementen is identiek aan de systematiek bij testen van vliesgevels. Echter, aan deze producten worden andere essentiële eisen gesteld. Daarom ziet het CE-document voor raam-, deuren pui-elementen er anders uit. Overige Gevelbouwproducten Ook bij andere producten voor de gevelbouw, zoals glas, wordt een CEmarkering steeds vaker een vereiste. Op de volgende Nederlandse website kan voor alle producten worden opgezocht of er al dan niet een CE-markering vereist is: www.vrom.nl/cemarkeringonline.

Branchenieuws Beeld: VMRG

In september 2007 start de International Façade Master aan de Technische Universiteit (TU) Delft. Dit is een onderdeel van de master Building Technology (Bouwtechniek). Deze masteropleiding is opgezet door de TU Delft in samenwerking met het Kennis Centrum Gevelbouw (KCG) en de Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche (VMRG). Op deze manier wordt specialisatie in gevelbouw mogelijk gemaakt.

Internationale master voor gevelbouw gestart De internationale master laat zien dat gevelbouw een technische uitdaging is. Ook spelen hierbij de esthetische factoren van de architectuur en bouw een grote rol. Gevels brengen namelijk niet alleen het denkbeeld achter een gebouw over, maar het beïnvloedt ook het omringende gebied. Er zal les worden gegeven in bouwonderwerpen op universitair niveau. Deze onderwerpen worden toegespitst op gevels. Een directe link met de gevelbouw is bij de TU Delft ontstaan door de samenwerking met het KCG en de VMRG. Internationale relaties zijn tot stand gekomen door deelname aan internationale conferenties en een uitwisselingprogramma met een Duitse universiteit. Heeft u vragen over deze specialiserende master? U kunt voor meer informatie contact opnemen met de heer Bergsma per telefoon op 015. 27. 840. 94 of u kunt een e-mail sturen naar: A.C.Bergsma@tudelft.nl.

Inspirerend congres The Future Envelope Op 11 juni jl. vond het congres The Future Envelope plaats dat werd georganiseerd door TU Delft in samenwerking met de VMRG. Twaalf specialisten op het gebied van architectuur, bouwfysisch ontwerpen, materiaalkunde, constructie- en productontwikkeling, industrieel ontwerpen en bouwinnovatie analyseer-

den actuele projecten en gaven hun visie op de toekomst van de gevelbouw. De visies liepen uiteen van tastbare fysieke toepassingen tot conceptuele methoden. Het congres bood volop de mogelijkheid om te denken buiten de ‘bestaande’ denkpatronen door bouwdisciplines meer te combineren en te integreren, door materialen te gebruiken die misschien niet voor de hand liggen

en door de productie uit te laten voeren in een ander land dat er beter in is. De presentaties gaven stof tot nadenken en de kijk van de verschillende sprekers op de toekomst zet hoe dan ook aan tot nieuwe creativiteit. Het congresboek kunt u bestellen bij de TU Delft door te bellen naar 015-2784234 of te mailen naar j.m.dijkshoorn@tudelft.nl

juni 2007

M e e s te r s tu

Meesterstuk Gewikt en gewogen ‘Te hoog is vervelend, te laag is een last, toch is er een woord met “te” dat iedereen past: ik bedoel het woord tevreden.’ Zo eindigt een van de versjes in mijn poëzie album. Waar het album is gebleven weet ik niet, maar dat deze regel indruk op mij heeft gemaakt, is zeker. Tevreden zijn is de sleutel tot gelukkig zijn en dat is in de bouw niet anders. Tevreden klanten hebben, maar ook zelf tevreden zijn over de eigen prestaties. Hoe bereikt u dat?

Voordat met de bouw kan worden gestart, komen partijen met elkaar overeen wat ze gaan bouwen en op wat voor condities. In deze zogeheten algemene voorwaarden die de gebruiker – bijvoor beeld de (onder)aannemer, ontwerper of leverancier – wil gaan hanteren, moet rekening gehouden worden met de gerechtvaardigde belangen van diens wederpartij. Dat wil zeggen dat er in de algemene voorwaarden sprake moet zijn van een zeker evenwicht tus sen de rechten en de plichten van de contractpartijen. Extreme bepalingen waar de gebruiker van de voorwaarden zichzelf ‘veilig mee denkt te stellen’ voor het geval er tijdens (of ná) de bouw iets mis mocht gaan, kunnen wel eens heel anders uitpakken als Vrouwe Justitia ze moet gaan wegen wanneer de verongelijkte partij zich tot haar wendt. Met haar blinddoek symboliseert Vrouwe Justitia onpartijdigheid en hoor en wederhoor. Zij is hoedster van het evenwicht en het ‘fair play’. Indien er bepalingen in de algemene voorwaarden onredelijk worden geacht, de zogenaamde ‘onredelijk bezwarende bedingen’, kan de wederpartij ze voor vernietiging voorleggen aan de rechter of de arbiter. Indien de wederpartij een consument is, geniet deze zelfs extra bescherming. Zo is een in de algemene voorwaarden van de gebruiker opgenomen verjaringstermijn die korter is dan wettelijk is toegestaan, een voor vernietiging in aanmerking komende bepaling. Evenwicht in de algemene voorwaarden is het beste fundament onder uw bouwwerk en het beste recept voor tevreden con tractpartijen. Zo kunt u, wanneer u gaat bouwen met aluminium en stalen gevelelementen, bouwen op de Algemene Voorwaar den VMRG 2003. Een goed begin is het halve werk. Mr. Bettina Hertstein, juridisch secretaris GIW

juni 2007

Project Tekst: Xander Arets Beeld: Architectuur Producties Eindhoven, awg architecten

In het centrum van Eindhoven is de industriële geschiedenis nog duidelijk in het stadsbeeld merkbaar. Het Lichttorencomplex , waar ooit miljoenen gloeilampen werden geproduceerd, is zo’n voor de Nederlandse lichtstad belangrijk en inspirerend monument. Met veel respect voor de bijzondere betonconstructie

Hoogstaand staaltje aluminium en de bijzondere gevels ervan renoveerde awg architecten uit Antwerpen de voormalige lampenfabriek. Om het industriële karakter van de grote raampartijen te behouden is er speciaal voor dit project een nieuw slank aluminium kozijnproﬁel ontwikkeld.

juni 2007

Een mix van Nieuwe Zakelijkheid en Art Deco kenmerkt het Lichttorencomplex in Eindho ven. Een gebouw van zuiver beton, glas en staal maar ook met gestileerde torentjes en daklijsten. Het oudste deel van het Lichtto rencomplex dateert al van 1910. Het groot ste gedeelte echter met de kenmerkende zevenhoekige lichttoren stamt uit beginjaren twintig en is ontworpen door de architecten Lou Scheffer en Dirk Roosenburg van het toenmalige architectenbureau Tabros. Opval lend zijn de voor die tijd grote raamvlakken en de moderne betonconstructie. Met een minimale vloerdikte van slechts tien centime ter werden optimaal de eigenschappen van dit nieuwe constructiemateriaal benut. Het Lichttorencomplex dankt zijn naam aan de zevenkantige hoektoren, waar het licht 24 uur per dag en zeven dagen per week brandde. De toren fungeerde tegelijkertijd als laborato rium voor duurtesten van de gloeilampen en als reclamemedium. In de rest van de aanlig gende fabrieksgebouwen werden de gloei lampen geproduceerd, later ook radiolampen en radiobuizen. Pas in 1999 verkocht Philips het markante fabrieksgebouw.

Ruïne Aan een eerste ontwerp voor een renovatie aanpak van het Lichttorencomplex werkte awg architecten reeds in 1999. In een ontwik kelcombinatie samen met ontwikkelaar IBC Vastgoed en Stam + de Koning Vastgoed winnen de architecten dat jaar de prijsvraag voor de herontwikkeling van het complex. Door de minder rooskleurige economische situatie in de jaren direct na het millennium belandden de plannen echter in de ijskast. Het is ten slotte Stichting Trudo Woningcor poratie die in 2003 het Lichttorencomplex koopt en samen met de Nieuwe Combinatie daadwerkelijk begint met renoveren. Hoewel het programma en het ontwerp de tweede keer iets veranderden, bleef de essentie van het eerste renovatieplan overeind. Op de onderste etage van het gebouw werden horeca en commerciële functies gepland. Daarboven een laag kantoren, die tevens als geluidsbuffer dient voor de erboven gelegen lofts. Ook wordt er nieuwbouw gerealiseerd, waarvan het grootste deel als hotel wordt ontwikkeld. Architect Jan Verrelst van awg architecten: ‘Behoud van het pure karakter van het gebouw, met zijn indrukwekkende betonskelet en de enorme raampartijen geldt als belangrijkste uitgangspunt. Door de ruime verdiepingshoogtes en het grote draagvermo gen van de constructie bleken verschillende programmafuncties goed te accommoderen. De draagconstructie is zo flexibel dat het gebouw ook in de toekomst weer een geheel andere functie zou kunnen krijgen.’ De mono litische betonconstructie volgens de prin

Geveldoorsnede woonlaag

cipes van de Franse ingenieur Hennebique samengesteld uit moerbinten en kinderbinten, wordt zoveel mogelijk in het zicht gelaten. Waar nodig wordt het beton gerepareerd. Ook de gerepareerde plekken blijven net als het overige ruwe beton zichtbaar. Om een authentieke aanblik ook in de toekomst te ga randeren, is het voor de kopers van de lofts en de gebruikers van de kantoren verboden om in de betonconstructie te spijkeren of te boren. Zelfs het schilderen van de construc tieve delen is niet toegestaan.

Neusje Het Lichttorencomplex heeft in de jaren zeventig al een grote renovatie ondergaan. De productieverdiepingen voor de gloei lampindustrie veranderden toen in kantoren. Architect Verrelst: ‘Hart voor het gebouw had deze renovatie echter minder. De authentieke

juni 2007

People and Facts Opdracht: Stichting Trudo Woningcorporatie, Eindhoven De ontwikkelaar: De Nieuwe Combinatie, Eindhoven Ontwerp: awg architecten, Antwerpen Uitvoerend architect: Hoen Architecten, Maastricht Uitvoering: Stam + De Koning Bouw B.V., Eindhoven Gevelbouwer: Rutolux Groesbeek BV, Groesbeek Bouwprogramma: 89 kooplofts, 28 huurlofts, hotel met 225 kamers, circa 3300 m2 kantoorruimte, circa 3500 m2 commerciĂŤle ruimte/ horeca, parkeergarage voor 256 parkeerplaatsen Bouwperiode: 2006 - 2008

Impressie van nieuwe situatie met onder het voorplein een parkeergarage, op en aan het voorplein horeca en naast het voorplein antracietgrijze nieuwe woonblokken van awg architecten

juni 2007

raamverdelingen werden vervangen en de kantoren kregen een verlaagd plafond met een plenum van ruim een meter.’ De Antwerp se architecten hebben veel studie gedaan naar de originele kozijnen. De authentieke verhoudingen binnen de hoofdverdeling van de kozijnen is weer teruggebracht, terwijl de oude onderverdeling in kleine raampjes verdween. Het gebouw is een rijksmonument, waardoor de gemeen telijke monumentencommissie en de Rijksdienst voor Monumenten nauw betrokken werden bij de uitwerking van de plannen. Het liefst wilde deze commissies de oorspronkelijke stalen

ramen met enkel glas weer terug. Omdat het gebouw aan hedendaagse bouwfysische eisen moet voldoen, was dit onmogelijk. Het oude stalen profiel zou de huidige akoes tische en thermische eisen nooit kunnen waarborgen. Bovendien wordt het oorspron kelijke staalprofiel niet meer gemaakt. De architecten deden uitgebreid studie naar staalprofielen die in de buurt kwamen van de authentieke kozijnen. Echter, het huidige dubbele isolatieglas vraagt om veel dikkere profielen en moderne profielen hebben een koudebrugonderbreking. Er volgde een ware zoektocht naar een profiel dat het meest in de buurt kwam van het authen tieke kozijn. Het blijkt dat stalen profielen met koudebrugonderbreking minder slank te maken zijn dan aluminium profielen. Het dun ste aluminium profiel echter, het renovatiepro fiel van Reynaers was nog niet rank genoeg volgens de monumentencommissie. Ook architect Jan Verrelst van awg architecten vond dit profiel niet optimaal: ‘Het neusje aan dit profiel verwijst naar de vorm die ontstaat door glas met stopverf vast te zetten in een stalen Tprofiel. Het is dus een soort histori serende vormentaal en dat doet afbreuk aan de eerlijkheid van het gebouw’. Reynaers wilde wel een slanker profiel ontwikkelen. Reynaers bouwde samen met de gevel bouwer Rutolux Groesbeek BV speciaal daarvoor een nieuwe extrusiemal. Die

juni 2007

extra investering was rendabel omdat er circa 6500 m2 aan raampartijen geplaatst gaat worden. Rutolux Groesbeek BV, die de aluminium kozijnen bouwt en plaatst, heeft samen met Reynaers de juiste detaillering ontwikkeld. Het aanzicht van het profiel is nu slechts 48 mm breed. Verticale aluminium vinnen aan de binnenzijde van het kozijnprofiel garanderen de stijfheid. De aanblik van de aluminium kozijnen komt nu heel dicht in de buurt van de oorspronkelijke stalen kozijnen. Elke raamunit heeft afmetingen van ongeveer zes bij drie meter. Elk raamkozijn wordt in ĂŠĂŠn keer gemonteerd om zo te vermijden dat er dubbele en dus dikkere stijlen ontstaan. Hiervoor zijn speciale bokken ontwikkeld om de kozijnen te kunnen vervoeren en plaatsen.

om te onderzoeken of de woningen aan de geluidsnormen voldeden. Want hoe goed er ook gerekend wordt, in een oud gebouw kan de praktijk anders uitvallen. Bij de oorspronkelijke bestemming was uitzicht niet van belang. Het was niet de bedoeling dat een arbeider tijdens het werk naar buiten staarde. Maar voor de bewoners van de loftwoningen is het uitzicht op het centrum van Eindhoven ĂŠĂŠn van de aantrekkelijke redenen om hier te willen wonen. De borstwering van bijna een meter hoog is dan een belemmering. Dit probleem is opgelost door een verhoogde vloer aan te brengen. Omdat de ruimtes een grote hoogte hebben blijft de plafondhoogte na deze ingreep nog steeds een royale vier

1920

1 | Gulden Snede - hoofdverdeling a:b:a

2004

1 | Hoofdverdeling 3 bij 8

2 | Stalen kozijn 2 | Stalen kozijn A B A \ (OOFDVERDELING BIJ \ 'U E HOOFDVERDELING A B A \ (OOFDVERDELING BIJ \ 'ULDEN 3NEDE HOOFDVERDELING A B A \ (OOFDVERDELING BIJ 3 | Enkel glas (57*88 cmÂ˛) 3 | Enkel glas (94*77 cmÂ˛) \ 6A \ 3TALEN KOZIJN \ 3TALEN KOZIJN \ 3TALEN KOZIJN \ 3TALEN KOZIJN \ 4H CMÂś \ %NKEL GLAS CMÂś \ %NKEL GLAS CMÂś \ %NKEL GLAS CMÂś \ %NKEL GLAS CMÂś

VEN ,ICHTTOREN %INDHOVEN

juni 2007

Vrijheid Sichting Trudo Woningcorporatie biedt een grote mix van woonvormen aan. In Eindhoven is wonen in een loft echt niet alleen weggelegd voor â&#x20AC;&#x2DC;the rich and happy fewâ&#x20AC;&#x2122;. Zo kunnen de lofts gehuurd of gekocht worden. Vanaf 50 m2 is er al een loft te koop, maar ook een penthouse van 300 m2 behoort tot de mogelijkheden. Om de toekomstige bewoners een idee te geven wat wonen in een voormalige fabriek inhoudt, is er een aantal proeflofts gebouwd. Dit bood tevens de mogelijkheid

meter. Constructief is de oorspronkelijke betonvloer met tien centimeter dikte sterk genoeg voor de nieuwe functies, maar wat betreft geluidsisolatie en brandwering voldoet deze vloerdikte absoluut niet. Door een verhoogde vloer te leggen werd niet alleen voldaan aan de bouwfysische eisen, maar konden ook alle leidingen in de verhoogde vloer gelegd worden, zelfs de rioolleidingen. Dit gaf grote vrijheid bij de indeling van de lofts. Aan de zuidgevel zijn op de woonverdiepingen transparante balkons gemonteerd. Ze lijken willekeurig

Voorzetwanden zijn nog niet geplaatst, groot deel van betonbalken blijft in het zicht

/NTWERP

Ontwerp

1 | Gulden Snede - hoofdverdeling a:b:a

2 | Vandaagse detaillering \ 'ULDEN 3NEDE HOOFDVERDELING A B A 3 | Thermische (akoestische) beglazing \ 6ANDAAGSE DETAILLERING \ 4HERMISCHE AKOESTISCHE BEGLAZING

verstrooid over het gevelvlak. De architecten wilden beslist niet dat het strakke gevelbeeld met de doorlopende betonnen borstweringen verstoord zou worden. Opvallend is dat de balkons via een trapje van vier treden te bereiken is. Dit draagt bij aan het speelse karakter van de loftwoningen, terwijl de industriĂŤle gevels niet aangetast worden.

AWG ARCHITECTEN

Stralend wit en met ranke kozijnen begint het industriĂŤle monument het Lichttorencomplex aan een nieuw leven.

Voor

juni 2007

%EN GEZOND BINNENKLIMAAT BEGINT BIJ "56!

Complexe uitdagingen snel en eenvoudig realiseren met

3UN3TREAM ZONWERENDE VENTILATIEVOORZIENING "56! RATIONELE BOUWPRODUKTEN INTRODUCEERT DE 3UN3TREAM "UITENZONWERING MET GEĂ&#x2022;NTEGREERDE EN ZELFREGELENDE VENTILATIEVOORZIENING %EN NIEUW EN INNOVATIEF PRODUCT MET VELE PLUSPUNTEN %XTRA COMFORT EXTRA FUNCTIONALITEIT BESPARING OP ENERGIEKOSTEN Ă?N KOELING $E 3UN3TREAM IS GEMAKKELIJK TE ONDERHOUDEN EN EENVOUDIG TE BEDIENEN $E VENTILATIEVOORZIENING IN DE 3UN3TREAM IS STANDAARD ZELFREGELEND (IERMEE BIEDT DE 3UN3TREAM MEER COMFORT DOOR EEN EFFECTIEVE TOEVOER VAN VERSE VENTILATIELUCHT ZONDER TOCHT $E GEHELE ZONWERINGUNIT KAN VAN BINNEN UIT GEMONTEERD EN OF GEDEMONTEERD WORDEN 6OOR ZOWEL HET VENTILATIEGEDEELTE ALS DE SCREENZONWERING IS ER KEUZE UIT DIVERSE BEDIENINGEN MANUEEL KOORD STANG OF ELEKTRISCHE BEDIENING "EREIK EEN %0# REDUCTIE TOT MET 3UN3TREAM !LS 3UN3TREAM ONDERDEEL IS VAN HET "56! 6ITAL !IR 3YSTEM KAN EEN %0# REDUCTIE TOT WORDEN BEREIKT

Metaglas

HiCAD neXt is dĂŠ 2D/3D CAD oplossing voor de glas,- metaal- en gevelbouw. Naast expertoplossingen voor de plaatwerk-, staalbouwen installatiebranche, biedt HiCAD neXt een integratie met LogiKal.

www.isdbenelux.nl

"REMEN ,* "ARENDRECHT 4ELEFOON %MAIL INFO

BUVA NL

The world of CAD and PDM solutions

ISD Benelux, Het Zuiderkruis 33, 5215 MV â&#x20AC;&#x2122;s-Hertogenbosch, T: (+31) 73â&#x20AC;&#x201C;615 38 88.

+IJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW BUVA NL

juni 2007

H01

;[d deeZpWWa leeh med_d]YehfehWj_[i ;d[h]_[ X[ifWh[d [d ;d[h]_[ m_dd[d

Ec med_d]YehfehWj_[i j[ el[hjk_][d lWd edp[ ][pWc[b_`a[ jWWa ^[j c_b_[k j[ X[iY^[hc[d _i IY^ Ye ifedieh lWd ^[j 7[Z[i `WWhYed]h[i ef '* `kd_ W$i$ _d 8kiikc$ >_[h ijWWj ;d[h]o( Y[djhWWb$ ;d[h]o( ijWWj leeh Ç;d[h]_[ X[ifWh[d [d ;d[h]_[ m_dd[dÈ$ >_[hc[[ leehp_[d m_` _d Z[ deeZpWWa ec _ddelWj_[l[ ][l[bioij[c[d j[ edjm_aa[b[d Z_[ dWWij ^[j X[f[ha[d lWd Z[ k_jijeej lWd 9E( eea Z[ ij_`][dZ[ X[^e[\j[ dWWh l[_b_]^[_Z" Yec\ehj [d Z[i_]d _d Z[ med_d]Xekm lebb[Z_] mWWhcWa[d$ mmm$iY^k[Ye$db

>[j WZh[i leeh aep_`d[d [d pedd[#[d[h]_[

H0185_Adv_A4_Gevelbouw_2_Schuco.1 1

25-05-2007 15:32:13

Bert Lieverse

Het woord ‘integratie’ wordt heel gemakkelijk gebruikt. Zeker in de bouwnijverheid kun je dit woord vaak horen en lezen. Integratie krijgt echter pas echt waarde en inhoud bij het feitelijke gebruik van het begrip. Het gaat dan bijvoorbeeld over integratie van technische functies in een product. Dan zijn meerdere functies die voorheen bij verschillende producten hoorden in één nieuw product samengebracht. De autoradio of liever het audiosysteem van de auto herbergt dan naast de radiofuncties, ook telefoonfuncties, navigatiefuncties en signaleringsfuncties voor klimaat en overig functioneren van de auto. Maar ook op andere gebieden is integratie een bekend begrip, bijvoorbeeld in de voedingsmiddelen- of medicijnenindustrie. Eigenschappen van verschillende voedingsstoffen of medicijnen worden in een nieuwe eenheid samengebracht.

Integratie

een I-woord om Het lijkt misschien alsof integratie een modern nieuw begrip is, maar het is gewoon een al eeuwen bestaand natuurverschijnsel. Iedereen die samenwerking van mensen, groepen mensen of samenleven van mensen en organisaties bestudeert, weet wat integratie is. Het betekent in zijn meest eenvoudige en oorspronkelijke vorm samengaan, in elkaar opgaan van verschillende eenheden tot een nieuwe eenheid. Elke architect integreert verschillende functies in een gebouw en geeft aan hoe dat met materialen en gebouwonderdelen dient te functioneren. Iedereen die een bouwproces organiseert, integreert verschillende deelprocessen tot een samenhangend geheel. Iedereen die verantwoordelijk is voor het aantrekken van personeel voor een onderneming, weet dat hij niet in de valkuil van het klonen moet stappen. Hiermee wordt bedoeld dat het heel verleidelijk is om kopieën van jezelf als succesvolle leider aan te trekken in plaats van personen met afwijkende of heel andere eigenschappen.

Respect Hieruit blijkt dat in respect voor het verschil, respect voor de afwijkende eigenschappen, respect voor de individuele karakteristieken van anderen de sleutel ligt voor een succesvolle integratie daarvan. Managers, ondernemers zijn verantwoordelijk voor een samenhangend functioneren van de onderdelen van hun bedrijf , bedrijfsprocessen, onderdelen van hun bedrijf en van de verschillende medewerkers. Zij moeten dus de integratie tot stand brengen en de voorwaarden scheppen waarbij integratie functioneert. Een van de belangrijkste functies van hen is

juni 2007

het functioneren als organisatiearchitect, want de organisatie is hun middel om resultaat te bereiken.

Desintegratie In de bouw is deze rol als het gaat over het ontwerpen van een gebouw voor de architect, maar als het gaat over het organiseren ervan gelden er andere wetmatigheden. Dan valt het begrip integratie uiteen in een mengsel van individuele, op eigen rendement gerichte subdoelstellingen die nagestreefd worden door evenzo vele bij uitzondering samenwerkende bedrijven. Eigenlijk is het een wonder dat een redelijk geĂŻntegreerd bouwproduct gerealiseerd wordt vanuit een in principe gedesintegreerde organisatie.

even stil bij te staan Basis Respect voor de individuele verschillen en karakteristieken van bedrijven, processen, producten en diensten is nodig om de broodnodige integratie tot stand te brengen. Het betekent dat er bij al die verschillende organisaties afstemming en overeenstemming moet zijn over de doelstelling van hun potentiĂŤle samenwerking. Als dit respect in de basis aanwezig is, dan dient dit verder te worden ontwikkeld door samenwerking, communicatie en zelfs training. Waarom zouden individuele topsporters elke dag samen trainen om hun wedstrijden te winnen en vinden bouwteamspelers dat overbodig?

Samensmelting Afstemming van doelstellingen van de verschillende organisaties komen het beste in de bouw tot stand door het in elkaar schuiven van producten en diensten vanzelfsprekend te gaan vinden, zonder te vluchten in de traditionele concepten van die bouw. Er zijn terreinen of industrieĂŤn die zich daar bij uitstek voor lenen, zoals de installatie-industrie, de gevel-industrie, het professioneel gebouwbeheer, maar zeker ook bij het ontwerp van exterieur en interieur. Deze samenwerking zal leiden tot een integratiekracht, en door deze kracht zal een vanzelfsprekende samensmelting van alle individuele kwaliteiten ontstaan. Nodig is wel een oproep aan al die verschillende organisatiearchitecten om de contouren, functies en voorwaarden duidelijk te schetsen.

juni 2007

Project Tekst: Erik Stekelenburg Beeld: Erik Stekelenburg, BRS

Zonnec e

juni 2007

l len

‘De vraag van de architect, zet aan tot innoveren,’ dat beweren ingenieur Klaas Schoustra en ingenieur László Vákár, respectievelijk glasspecialist bij BRS en raadgevend ingenieur bij Movares, eensluidend. Midden jaren negentig bedacht en ontwikkelde Vákár als ingenieur bij het toenmalige Holland Railconsult, koud gebogen gelaagd glas. De kunststof tussenlaag van gelaagde glasplaten bleek het mogelijk te maken glasplaten koud in het werk over de constructie in de gewenste vorm te buigen: ‘Architecten vroegen ons om rondlopende glasvormen, bijvoorbeeld als perronoverkappingen, maar warm gebogen glas was onbetaalbaar. De goedkopere kunststof polycarbonaat blijft niet helder, er ontstaan krassen en de metaaldeeltjes, die door de treinen vrijkomen, branden in de kunststof in.’ Het duurde enige tijd totdat de markt de ideeën van Vákár oppakte. Ten slotte kwam BRS Excell Glass in beeld, dat hielp bij de doorontwikkeling en dat in 2003 het product Freeformglass op de markt bracht. Koud gebogen gelaagd glas is tot vijf maal goedkoper dan warm gebogen glas. Bij warm gebogen glas moet de speciaal benodigde mal meestal over slechts één bouwproject worden afgeschreven en warm buigen kost erg veel energie.

Licht Het toepassen van koud gebogen glas blijkt zelfs goedkoper dan vlakglas, als je er tenminste bij het constructief uitwerken van het gebouw op inspeelt. ‘Het gelaagde en geharde

vrij vormgegeven De eerste vier koud gebogen glazen zonnepanelen ter wereld. En de trein stopt er speciaal voor. Een mijlpaal voor duurzame techniek, een echt station van de toekomst, het treinstation van Utrecht-Zuilen bij Leidsche Rijn.

koud gebogen glas is wat duurder dan vlakglas. Maar doordat de buiging het glas constructief sterker maakt, kan het gebruikte glas dunner zijn. Bovendien volstaat bij de overspanning één doorgaand gebogen profiel als vatting voor het glas in plaats van een samenstel van losse profielen en verbindingen en kan er slapper worden geconstrueerd. Het glas buigt immers gewoon mee met optredende vervormingen. Die gewichtsbesparing werkt door in een lichtere en goedkopere fundering voor het gebouw.’ Ook op waterdichtheid en lichtdoorlatendheid

juni 2007

Utrecht-Zuilen is een eenvoudig forenzenstation gebaseerd op een eilandperron, de intercity’s kunnen op een eigen spoor aan de buitenkant de stoptreinen passeren

Resultaat vanaf de zonkant gezien

scoort koud gebogen glas beter. Vanwege de lage kosten komen zelfs al snelwegoverkappingen van Freeformglass in het vizier met het oog op het afvangen van fijnstof. Ook een gebogen tweede huidgevel lijkt denkbaar. Maar de eerste Nederlandse toepassingen van koud gebogen glas zijn overwegend stationsoverkappingen. Ook de nieuwe grote busstationsoverkapping van het Amsterdam Centraal wordt uitgevoerd in koud gebogen glas.

tegen, dat optreedt in gebouwen met veel glas.’

Agressief ‘We wilden het project station Utrecht-Zuilen benutten om Freeformglass met verschillende coatings en folies te testen op onderhoudsgevoeligheid. Binnen dat verband werd ook het toepassen van zonnecellen geopperd’, vertelt Pierre Eerkens, contractmanager stations bij Prorail. BRS kreeg de gelegenheid om koud gebogen glas met zonnecellen,

n e g o b e g d u o k n e e Als energiecentrale Broeikaseffect De tijd tikt ondertussen door. De wereld staat in spaarstand en zoekt naar een nieuw energetisch evenwicht. Waarom zou na de ontwikkeling en bouw van een passiefhuis de bouw van een passieftreinstation niet mogelijk zijn. ‘De politiek gaat onvermijdelijk energie- of CO2-neutrale bouwprojecten eisen’, voorziet Schoustra. ‘Dan ligt hier een mogelijke oplossing.’ Vákár wijst op het win-win effect: ‘De benodigde energie voor de huishouding van het treinstation kan worden geleverd door zonnecellen in de stationsoverkapping op te nemen. Dezelfde cellen gaan tegelijkertijd het broeikaseffect

een idee van Vákár, tot voldragen product te ontwikkelen. Inclusief de technische installatie. Tot nu toe kwamen zonnepanelen niet in buigbare vorm voor. De overtollige opgewekte elektriciteit wordt afgegeven aan het algemene net, waarbij een kWh-meter de gerealiseerde afgifte bijhoudt. Een patent wordt eind dit jaar verwacht. TNO is bezig met de noodzakelijke beproevingen, maar de nabootsing van de werkelijkheid in het laboratorium kan niet tippen aan de realiteit ter plekke. Ondanks blootstelling aan het agressieve spoorwegmilieu functioneren de koud gebogen zonnepanelen in Utrecht-Zuilen prima. Als een ware koud gebogen energiecentrale.

Buigen van de zonnepanelen in het werk

Schaduwwerking op het stationperron door de zonnepanelen

juni 2007

;FU EF QVOUKFT PQ EF J NFU $PMPVS 3JWFU WBO *1&9 Â&#x2C6;

*1&9 *OU 5SBEJOH C W 1C ;) &OUFS

XXX JQFY HSPVQ DPN

(FLMFVSEF CMJOELMJOLOBHFMT /JFU JFEFSF NPOUBHF WSBBHU PN FFO TDISPFGWFSCJOEJOH *O CFQBBMEF HFWBMMFO LBO IFU PN FTUIFUJTDIF PG QSBLUJTDIF SFEFOFO CFUFS [JKO PN WPPS FFO BOEFSF PQMPTTJOH UF LJF[FO [PBMT CMJOELMJOLOBHFMT &O EBO JT IFU HPFE PN UF XFUFO EBU V CJK *1&9 UFSFDIU LVOU WPPS $PMPVS 3JWFU FFO CMJOELMJOLOBHFM JO FMLF HFXFOTUF LMFVS %F JEFBMF NBOJFS PN EF QVOUKFT PQ EF J UF [FUUFO

.FFS XFUFO #FM *1&9 PG TUVVS FFO F NBJM OBBS JOGP!JQFY HSPVQ DPN

Meedenken is maatgevend

/MIW ZSSV O[EPMXIMX ZERHEEK IR MR HI XSIOSQWX

+IZIP#FIFFS 2IHIVPERH &: 'MVGE QIHI[IVOIVW WXEER QIX 'MVGE QIHI[IVOIVW WXEER QIX LYR NEVIR 4SWXFYW PERKI IVZEVMRK TEVEEX SQ Y[ KIZIPHIPIR MR LYR NEVIRPERKI IVZEVMRK TEVEEX SQ %. 1)44)0 STXMQEPI WXEEX XI LSYHIR 8 Y[ KIZIPHIPIR MR STXMQEPI WXEEX XI * 2IIQ HEEVSQ ZERHEEK RSK GSRXEGX QIX SRW ST LSYHIR 2IIQ HEEVSQ ZERHEEK RSK ; [[[ KIZIPFILIIV RIHIVPERH RP

GSRXEGX QIX SRW ST

) WIVZMGI$KIZIPFILIIV RIHIVPERH RP

juni 2007

www.hendriks-groep.nl Wageningselaan 6 3903 LA Veenendaal Tel 0318-566 400 Fax 0318-566 429

Hendriks geveltechniek bv maakt deel uit van de Hendriks groep bv

HOEVEEL MAATWERK SCHUILT ER ACHTER DE GEVEL VAN VAN DOOL?

Menzis, Groningen Architect: de Architecten Cie Bouwer: Heijmans IBC Bouw

De Coopvaert, Rotterdam Architect: Dam & Partners Architecten Bouwer: Bouwcombinatie Coopvaert

Plaza Arena, Amsterdam Architect: de Architecten Cie Bouwer: Bouwbedrijf H. Pennings & Zn

Iets nieuws willen creëren is de drijfveer van elke architect. Zeker voor een gezichtsbepalend onderdeel als de gevel. Dan is het plezierig als u met een bedrijf werkt dat elk ontwerp kan vertalen in maatwerk: een bedrijf als Van Dool Geveltechniek. Bij Van Dool hebben we alle disciplines - van advies tot en met productie en montage - in eigen huis om 1001 gevels op 1002 manieren vorm te geven. We zijn een partner die meedenkt en verantwoordelijkheid neemt. We dragen oplossingen aan, houden de hand aan planningen en leveren stipt op tijd. Wat Van Dool betreft mag u hoog inzetten wat maatwerk betreft. Achter onze gevel vindt u een antwoord op al uw vragen.

Van Dool Geveltechniek De makers van gevelmaatwerk De Hondert Margen 24 - De Lier - Telefoon (0174) 52 20 00 - www.vandool.nl

Met afstand de beste besparing Dura™ Platform creëert de trend van glashelder rendement Tremco illbruck, de innovator in efﬁciency, laat weer van zich horen. Dankzij het unieke DURA™ PLATFORM heeft u als afnemer van isolerend glas de optimale efﬁciency in handen voor maximale kosten- en milieubesparing. Het productieproces is snel en eenvoudig met minder componenten en een fors hogere isolatiewaarde. Het DURA™ PLATFORM draagt hierdoor ook bij aan de reductie van CO2 uitstoot, zoals erkend door de organisatie HIER.NU. Tremco illbruck maakt efficiency optimaal transparant.

De DURA™ PLATFORM Warm-Edge technologie voor de beste Ug, Uw en psi waardes.

a brand of

Tremco illbruck B.V. Postbus 20 • 4240 CA Arkel Tel.: (0183) 56 80 19 Fax: (0183) 56 80 10 info-nl@tremco-illbruck.com www.tremco-illbruck.com

juni 2007

Dé drie-eenheid voor een optimaal zakelijk bereik! Kiest u voor een complete landelijke dekking? Of kiest u voor een ontmoeting met uw relaties in een specifieke regio? Kies dan voor de Bouw Relatiedagen!

Gorinchem

Exposanten

Hardenberg

Bent u fabrikant, ondernemer of handelaar in de bouwbranche, dan is dit uw kans om uw gemotiveerde doelgroep te ontmoeten.

Bezoekers

De Bouw Relatiedagen richten zich met name op aannemers, werkvoorbereiders, calculatoren, architecten, medewerkers van gemeenten en woningbouwverenigingen en andere branchegerelateerde bedrijven.

Informatie

Bent u geïnteresseerd in deelname of bezoek van één of meerdere van deze Bouw Relatiedagen neemt u dan contact op met de organisatie.

CORRESPONDENTIE/ BEZOEKERSADRES: EVENEMENTENHAL HARDENBERG Energieweg 2, 7772 TV Hardenberg T (0523) 28 98 98 F (0523) 28 98 00 E info@evenementenhalhardenberg.nl I www.evenementenhalhardenberg.nl

11, 11, 12 12 en en 13 13 september september 2007 2007

23, 23, 24 24 en en 25 25 oktober oktober 2007 2007

Rijswijk 27, 27, 28 28 en en 29 29 november november 2007 2007

BEZOEKERSADRES: EVENEMENTENHAL GORINCHEM Franklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem

BEZOEKERSADRES: EVENEMENTENHAL RIJSWIJK Volmerlaan 12, 2288 GD Rijswijk

E info@evenementenhalgorinchem.nl I www.evenementenhalgorinchem.nl

E info@evenementenhalrijswijk.nl I www.evenementenhalrijswijk.nl

WWW.EVENEMENTENHALHARDENBERG.NL

VOOR DE DEUR

h$EZE DEUR HEEFT WAARSCHIJNLIJK MIJN LEVEN GEREDv h:E PROBEERDEN TOT VIJF KEER TOE MET ZO N GROTE BUS OM DE DEUR UIT DE GEVEL TE RAMMEN )K STOND IN DE ZAAK EN KEEK ER NAAR 6OLGENS DE POLITIE MAG IK DANKBAAR ZIJN DAT ZE NIET ZIJN BINNENGEKOMEN (ET WAREN KEIHARDE CRIMINELEN DIE MIJ ZONDER AARZELEN ZOUDEN HEBBEN NEERGESCHOTEN v -ARCEL VAN $AM IS EIGENAAR VAN 6AN $AM 3LAAPADVISEURS EEN VAN DE GROOTSTE SLAAPSPECIALISTEN IN %UROPA $E JOVIALE 2OTTERDAMMER KOOS VOOR DE NIEUWE INBRAAKWERENDE DEUR VAN )MTECH 4OEGANGSTECHNIEK VOOR ZIJN l LIAAL IN $ELFT :IJN DEUR WAS NOG GEEN DAG GEÃ&#x2022;NSTALLEERD TOEN DE GANGSTERS TOESLOEGEN h)K BEN HEEL BLIJ MET DIE DEUR (IJ IS GEWELDIG :E REDEN KEIHARD OP DE DEUREN IN $IE KLAPPEN GINGEN DOOR MERG EN BEEN /NGELOFELIJK MAAR WAAR DE ENIGE ZICHTBARE SCHADE IS DAT HET GLAS VAN EEN VAN DE PANELEN GEBARSTEN IS 'ROTE KLASSE VAN )MTECH )K HEB BEWUST VOOR )MTECH GEKOZEN OMDAT ZE DEZELFDE l LOSOl E HEBBEN ALS WIJ $E KLANT IS NOG OUDERWETS KONING :E WETEN WAT ECHTE SERVICE IS :O WERKEN WE ZELF OOK .IET ZEUREN MAAR AANPAKKEN )K BEN HEEL BLIJ DAT IK DIE DEUR HEB GEKOCHT $AT SLAAPT TOCH EEN STUK RUSTIGER v

)MTECH 4OEGANGSTECHNIEK (OOFDWEG ,# #APELLE AAN DEN )*SSEL 0OSTBUS %! #APELLE AAN DEN )*SSEL 4EL &AX WWW IMTECH TOEGANGSTECHNIEK NL % MAIL WELCOME IMTECH TOEGANGSTECHNIEK NL

5NIEKE INBRAAKWERENDE DEUR VAN )MTECH

!LS ENIGE IN .EDERLAND LEVERT )MTECH 4OEGANGSTECHNIEK NU EEN AUTOMATISCHE SCHUIFDEUR DIE VOLDOET AAN DE EISEN VOOR 3+' 7EERSTANDSKLASSE /VERDAG FUNCTIONEERT DE DEUR ALS EEN NORMALE AUTOMATISCHE SCHUIFDEUR .A SLUITINGS TIJD HEEFT HIJ HET VERMOGEN OM ONGEWENSTE BEZOEKERS BUITEN TE HOUDEN /P HET GEBIED VAN INBRAAKWERENDHEID VOLDOET DE AUTOMATISCHE SCHUIFDEUR AAN WEERSTANDS KLASSE EN OF WEERSTANDSKLASSE CONFORM DE NORMEN %.6 EN .%. $OOR TOEPASSING VAN SPECIALE PROl ELEN EN MECHANISCHE NACHTAFSLUITING IS DIT DE IDEALE DEUR VOOR JUWELIERS WINKELS TANKSTATIONS EN ANDERE INBRAAKGEVOELIGE RUIMTES

$E KEUZE VOOR ZEKERHEID

Drukkerij

3-maands maands muurkalenders

FULL COLOUR bedrukking met uw logo en bedrijfsgegevens Formaat: 64 x 30 cm Minimale hoeveelheid 500 ex. Prijs bij 500 ex.: % 3,25/st. 1.000 ex.: % 2,95/st. 5.000 ex.: % 2,60/st. 10.000 ex.: % 2,25/st.

Bestellen v贸贸 r 21 septembe r, levering begin december. Besteld voor 1 augu stus: 5% kortin

Franse Akker 21 4824 AL Breda | Postbus 8836 4820 BC Breda Tel. +31 (0) 76 521 10 03 | Fax +31 (0) 76 515 65 89 E-mail: ton.vdveer@controlmedia.nl | www.controlmedia.nl

advertentie_kalenders2.indd 1

24-05-2007 11:01:24

Noviteiten

Oskomera Albo Mefistop

Oskomera redt structurele beglazing Het toepassen van structureel verlijmde beglazing ligt onder vuur. Haalt een gelijmde verbinding 50 jaar? Waarschuwt de verbinding voor bezwijken? Consequentie: gemeenten eisen een mechanische borging. Bij de dimensionering van deze borging wordt de constructieve prestatie van de lijm niet meegenomen en de borging doet afbreuk aan de esthetica, leidt tot gevelvervuiling en meer onderhoud. Aangezien de verbinding tussen de afstandhouder van het glas en de buitenruit een gelijmde verbinding is dient de borging zich voorbij dit punt te bevinden. Oskomera’s oplossing ligt in een innovatieve bewerking van gelaagd glas. Met een lamellofrees wordt de PVB-folie van de gelaagde buitenruit lokaal verwijderd (foto boven) voor een metalen clip (foto onder). Een uniek glasbevestigingssysteem en een profielonafhankelijke glasbevestiging. De oplossing is positief beoordeeld door BWT. Uit dynamische sterkteproeven blijkt dat de gevelconstructie toepasbaar is tot 140 meter hoogte in windgebied I en boven de 150 meter in windgebied II en III.

Meer informatie? Oskomera, Deurne Telefoon 0493 325100 Website www.oskomera.nl

Albo biedt ‘maatwerkdeuren’ binnen 3 weken

Albo Deuren onderscheidt zich met het uitgebreide assortiment aan deuren. Van binnen- en buitendeuren, tot brandwerende deuren en speciale deuren. Nu gooit Albo Deuren daar nog een schepje bovenop, door dat maatwerk uitermate snel binnen 2 a 3 weken te leveren. Albo Deuren heeft de afgelopen jaren hoog ingezet op het optimaliseren van productie en logistiek. Er is een eigen productiebedrijf in Roemenië en Albo Deuren nam een meerderheidsbelang in een Duitse deurenfabriek, speciaal voor de utiliteitsbouw. Begin dit jaar werden de productiehallen in Albergen uitgebreid met 3500 m2. Een zeer moderne CNC-gestuurde machine kan twee deuren gelijktijdig volledig naar wens van de klant produceren. Naast de Albo Sprint Service biedt Albo klassieke stijldeuren volledig uitgevoerd naar wens van de architect. Zo werden voor het nieuwe Catshuis in Den Haag alle binnendeuren speciaal nagemaakt naar een ontwerp uit 1600. Ook dat is Albo.

Meer informatie? Albo Deuren B.V., Albergen Telefoon 0546 442222 Website www.albo.nl

Mefistop: achterzetraam met inbraakwerendheid klasse 3 In steeds meer gebouwen is maximale inbraakwering vereist. Metaglas levert nu dé oplossing; MEFISTOP. Een draaiend achterzetraam dat aan inbraakwerendheid klasse 3 voldoet. Een Mefistop achterzetraam bestaat uit een stalen constructie met geïntegreerde draaipunten en vergrendelingen, die onzichtbaar zijn aan de buitenzijde. Een speciale inbraakwerende folie versterkt de glasruit. De Mefistop raamconstructie is uitgebreid getest door SKG. Ondanks de sterke constructie zijn Mefistop achterzetramen slank geprofileerd. Doordat alle sluiten draaipunten verborgen zijn, blijft het aanzicht bijzonder strak. Daarnaast worden de ramen volledig aangepast aan elke situatie. Hierdoor vallen ze nauwelijks op en blijven karakteristieke gebouwdetails zichtbaar. Het Mefistop achterzetraam is onlangs toegepast bij de renovatie van het Zeeuws Museum in Middelburg Mede hierdoor

voldoet het Zeeuws Museum aan alle moderne eisen van collectiebehoud. Voor dit museum is gekozen voor een RVS afwerking, maar de ramen kunnen in iedere gewenste RAL kleur worden gecoat.

Meer informatie? Metaglas BV, Tiel Telefoon 0344 750400 Website www.metaglas juni 2007

Modulaire balkonbeglazing economische oplossing Balkons worden jaar in jaar uit blootgesteld aan allerlei weersomstandigheden. Door deze slijtageslag belandt het balkon tijdens renovaties vaak bovenaan de to-do lijst. Solarlux biedt een oplossing. Een economische oplossing tegen vroegtijdige slijtage van betonnen balkondelen is modulaire balkonbeglazing. Een innovatie van Solarlux Nederland BV waarbij borstwering en balkonbeglazing een geheel zijn. De geprefabriceerde onderdelen worden voorgemonteerd en gereed voor inbouw aangeleverd. Modulaire balkonbeglazing is toe te passen in zowel nieuwbouw- als

renovatieprojecten. Een waardevolle investering ook in wooncomfort. Doorvalbeveiliging Het modulaire balkonsysteem bestaat uit een omlopend dragend kozijnprofiel en een horizontaal dorpelsysteem. Voor doorvalbeveiliging kan de borstwering worden voorzien van balkonbeglazingssystemen van Solarlux afgestemd op de gewenste

statische berekeningen. Door de beschikbare profielen is het mogelijk verschillende vakvullingen toe te passen. Solarlux levert een uitgebreid portfolio van beglazingen voor elke toepassing, van volglas-systemen tot volledig geisoleerde buitengevels.

Meer informatie? Solarlux Nederland, Nijverdal Telefoon 0548 631323 Website www.solarlux.nl

Luchtgordijn en automatische deur van besam nauwkeurig op elkaar afgestemd

Naast een uitgebreid programma automatische deuren levert Besam Nederland B.V. sinds kort ook geluidloos werkende luchtgordijnen. De samenwerking van automatische deur en luchtgordijn verloopt via een centrale bedieningschakelaar. Via deze intelligente unit kan ook de temperatuurswaarde voor het luchtgordijn worden ingegeven. Voor een gecoördineerde werking van luchtgordijn en automatische deur wordt gebruik gemaakt van dezelfde radarimpulsgever. Hierdoor wordt het luchtgordijn bijvoorbeeld al ingeschakeld als een persoon de gesloten deur nadert. Op deze manier blijft onnodig energieverlies tot een minimum beperkt. Bovendien wordt tocht voorkomen.

wordt de temperatuur in het pand sneller op de ingestelde temperatuurswaarde teruggebracht. Uiteraard kan het luchtgordijn ook bij permanent geopende deuren werken. De snelheid waarmee het luchtgordijn blaast, is afhankelijk van de ingestelde temperatuur en de windsnelheid. Aan de bovenzijde van het luchtgordijn is hiertoe standaard een temperatuurmeter voorzien. Een optie is de plaatsing van een windmeter aan de buitenzijde. Afhankelijk van de windsnelheid wordt de blaassnelheid van het luchtgordijn dan aangepast.

Het luchtgordijn schakelt automatisch uit wanneer de deur weer gesloten is. Naar keuze stopt de blazer ineens of langzaam. Het luchtgordijn blaast standaard binnenlucht maar het blazen met warme lucht is eveneens mogelijk. Zo

Meer informatie?

juni 2007

De montage van automatische deur en luchtgordijn worden door Besam gelijktijdig uitgevoerd. Bij de montage van het luchtgordijn wordt gebruik gemaakt van een telescopische muurconsole. Hierdoor kan het luchtgordijn dichtbij de deur en op de juiste hoogte worden geïnstalleerd. Bij onderhouds- en servicewerkzaamheden aan de deur kan het luchtgordijn eenvoudig worden weggeschoven. Ook hier geldt dat service-werkzaamheden voor deur en luchtgordijn altijd gelijktijdig worden uitgevoerd. Besam’s luchtgordijnen vallen onder de EIA-regeling.

Besam Nederland BV, Ede Telefoon 0318 698969 Website www.besam.nl

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Solarlux Besam VMG

Vrijhangende lamellen in hekwerken

Meer diepte in de gevel Met de nieuwste laserlastechnologie heeft VMG Versteeg Metaal Groep weer een stap vooruit gezet als het gaat om het aantal vormgevingsmogelijkheden voor lamellenhekken. Tot op heden werden de lamellen vooral tussen de boven- en onderregel geplaatst. Nu is het technisch mogelijk om de verticale kokers voor de horizontale regels langs te laten lopen zonder dat er een lasrups aan te pas komt. In het gevelaanzicht zijn alleen de verticale kokers te zien. Door het ontbreken van een beperkend kader en door het feit dat het balusterloos kan worden toegepast, geven de vrijhangende lamellen meer diepte aan de gevel.

opgebouwd uit holle kokers. Dit lamellenhek heeft door de toepassing van laserlastechnologie geen zichtbare lasrupsen en weegt circa 60 % minder. Minder materiaal betekent een besparing op grondstof- en montagekosten.

Al in 2004 introduceerde VMG het stalen lamellenhek. Dit hek is een equivalent met het zware massieve striphek maar dan

Meer informatie?

Het nieuwe type hek kwam tot stand in nauwe samenwerking met architect Frank Marcus van het bureau Marx & Steketee architecten BV uit Eindhoven. VMG, dat hekken maakt die bij de gevel passen, heeft het hek- en gevelontwerp van deze architect gebruikt als basis voor de ontwikkeling van de vrijhangende lamellen. VMG levert de lamellenhekken vanaf 150 meter.

VMG Versteeg Metaal Groep BV Telefoon 0416-669000 E-mail t.alofs@versteegmetaal.nl juni 2007

Resoluut einde aan dubbele werkzaamheden

ISD biedt gevelbouwers tijdwinst Het probleem klinkt constructeurs bekend in de oren. Tijdens het ontwerpen werken de meesten van de vakbroeders nog met 2D-software. En die applicaties voldoen ook in de regel. Maar bij de geringste afwijking van het recht-toerecht-aan principe, dan is de grens van 2D-software snel bereikt. ‘En de trend in gevelbouw verandert’, weet Managing Director Arthur van Kooij van ISD Benelux uit ervaring. ‘Tegenwoordig krijgen gevels steeds meer rondingen. Daar waar verschillende gekromde vlakken elkaar raken, komen snel de beperkingen van de 2D-software aan het licht. Het berekenen van de juiste aansnijding van verbindingen en hoeken, is in dergelijke gecompliceerde constructies een stuk lastiger.’

ISD staat te boek als ontwikkelaar en leverancier van CAD/CAM en PDMsoftware voor de volle breedte van de markt. Met een bestand van driehonderd medewerkers en vijftien vestigingen, richt de onderneming zich ook op de bouwbranche. ‘Want naast de voorkeur voor gekromde vlakken van de architecten tegenwoordig, hebben constructeurs ook te maken met verschillende toeleveranciers van stalen profielen. Die zijn geneigd om elke twee maanden hun catalogus te wijzigen. Een constructeur moet dan handmatig aanpassingen in zijn systeem aanbrengen en dat kost veel tijd.’ ISD’s Application Consultant Marcel de Klein legt de vinger op de zere plek: ‘Dan is er nog een probleem. Dat betreft de communicatie tussen de verschillende pakketten waar de constructeur mee werkt. Ik zal een voorbeeld geven. De berekening van de uitslagen van plaatwerk stokt bij het gebruik van verschillende profielen die van verschillende leveranciers afkomstig zijn. Negentig procent van de branche heeft hier problemen mee.’

Moeiteloos ISD stelt zich ten doel software te ontwikkelen die de productiviteit tijdens de 76

juni 2007

Hoofdkantoor ISD-Benelux, ‘s-Hertogenbosch

werkvoorbereiding aanzienlijk verbetert. ‘Om veel tijdwinst te boeken bij het genereren van tekeningen die in één keer correct zijn.’ Van Kooij hamert op het cruciale onderscheid: ‘Ons systeem heeft als unieke feauture de mogelijkheid om tegelijkertijd twee- en driedimensionale ontwerpen associatief te koppelen. De meeste 3D programma’s kunnen moeiteloos 2D tekeningen verwerken, maar juist de gevelbouwers willen graag in 2D doorwerken. In die vorm levert de architect het werk aan. Als er wijzigingen komen in het 2D ontwerp, vertaalt onze programmatuur die meteen ook door naar 3D. Het urenverslindende handmatig verwerken blijft voortaan achterwege. Daar komt nog bij dat met één druk op de knop de juiste tekening met bijbehorende zaagmaten uit de printer rolt.’ De handmatige updating van catalogi met profielen, behoort tot het verleden. Updaten gebeurt voortaan via internet. ISD is de enige aanbieder die deze mogelijkheid biedt. ‘Volledig geïntegreerd zelfs’, beklemtoont De Klein. ‘Met onze software is het mogelijk om direct de machines aan te sturen en stuklijsten te draaien.’

Tevreden Het probleem met de moeizame communicatie tussen verschillende CAD/CAM systemen ondervangt ISD met HiCAD neXt. ‘Constructeurs herkennen de toegevoegde waarde hiervan onmiddellijk’, stelt Van Kooij. ‘Voor het berekenen van de bevestiging van gevelelementen aan de onderliggende staalconstructie, is het niet meer nodig om uit te wijken naar een specifiek staalpakket. Deze functionaliteit zit standaard in HiCAD. Hetzelfde geldt voor het genereren van uitslagen en de benodigde plaatwerkdelen. Het systeem vangt dit binnen één bestand volledig af.’ De slotsom is duidelijk. ISD zorgt voor tijdwinst in de werkvoorbereiding, reduceert de kans op fouten in het ontwerp en bestek en maakt een eind aan het handmatig overhevelen van data. Bedrijven als Metaglas, Zwart Bouwelementen, Leebo en VPT werken inmiddels naar volle tevredenheid met de nieuwe programmatuur van ISD.

Meer informatie? ISD, ’s-Hertogenbosch Telefoon 073 6153888 Website www.isdbenelux.nl

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

ISd Somfy

Steeds vaker wordt in gebouwen gebruik gemaakt van natuurlijke ventilatie om energie te besparen en om zo te kunnen voldoen aan de steeds lagere wettelijke waarden van de energieprestatienormering (EPN). De firma Somfy levert automatische en elektronische bedieningssystemen die een automatische klimaatregeling bewerkstelligen en zo bijdragen aan het realiseren van smart buildings of intelligente gebouwen. ‘Raamopeners, zonweringen en aansturing zijn in de loop der jaren steeds meer tot één systeem geïntegreerd’, vertelt Bertus van den Brink, manager gevelbesturingen van Somfy Nederland.

Somfy gevelbesturingen dragen bij aan intelligente gebouwen Somfy produceert de motoren, besturingssystemen en software die het openen en sluiten van geveldelen als ramen en luiken reguleren. Van den Brink: ‘De besturing loopt daarbij uiteen van eenvoudig tot geavanceerd. Soms zorgt een sensor er slechts voor dat de zonwering automatisch omhoog of omlaag gaat. Maar soms wordt een besturing geïntegreerd in een alles overkoepelend gebouwbeheerssysteem. In zo’n geval bevinden zich er veel meer sensoren in een gebouw, waarbij die sensorgestuurde schakelingen met elkaar en de apparatuur communiceren.’

zuinig mogelijk kunnen maken. Dat lijkt hetzelfde, maar is het niet. In combinatie met bijvoorbeeld warmtepompen kan al een relatief grote energiebesparing worden gerealiseerd. Zo zijn er inmiddels zelfs al huizen ontworpen, die juist energie opleveren.’

Meer informatie? Somfy Nederland BV, Hoofddorp Telefoon 023 5544900 Website www.somfy.com

Wegvloeien Om inpandig een optimale temperatuur te creëren kan het weren van zonnewarmte worden gecombineerd met het bevorderen van natuurlijke ventilatie. Bij een te hoge buitentemperatuur zal zonwering worden ingezet, terwijl de ramen zich automatisch (verder) openen. Door de ramen buiten de kantooruren open te zetten, kan tijdens de nachtelijke koele uren overtollige warmte uit een gebouw wegvloeien. Dit voorkomt dat de volgende ochtend de airconditioning direct op volle kracht moet draaien en dit brengt dus energiebesparing teweeg. Natuurlijke ventilatie kan tevens dienen als aanvulling op het aanwezige luchtbehandelingsysteem en zo bijdragen aan een gezonde luchtkwaliteit.

Opleveren ‘Onderzoek heeft uitgewezen dat het lucratief is al bij het ontwerpen aan het gebouw in te zetten op energiebeperking’, zegt Van den Brink. ‘Een ontwerp kan beter uitgaan van zo min mogelijk installaties in plaats van nadat het ontwerp gereed is te bekijken welke installaties het gebouw als nog zo juni 2007

Eland-Brandt introduceert innovatieve aluminium ramen en deuren

Eland-Brandt is een van de oudste aluminium ramen en deuren producenten van Nederland en grondlegger van veel schuifraam en schuifdeursystemen. Het bedrijf staat voor hoge kwaliteit tegen een betaalbare prijs. Alle systemen die Eland-Brandt voert zijn eigen ontwikkelingen en voldoen aan alle vigerende kwaliteitseisen

werkt voortdurend aan de ontwikkeling van nieuwe producten, zodat in de loop van de tijd de naam Eland-Brandt tot een begrip in bouwend Nederland is uitgegroeid. Voor de renovatie van woningen is een speciaal administratief systeem opgesteld zodat de begeleiding van de bewoners gedurende het vervangen van de geveldelen gestroomlijnd verloopt. De nieuwste generatie schuiframen en schuifdeuren van Eland-Brandt kenmerkt zich door dezelfde inbouwdiepte en hoge isolatiewaarde van zowel de schuiframen als de schuifdeuren. Binnen dezelfde gevelestethiek zijn dus meerdere functies te

Innovaties Binnenkort wordt het Eland-Brandt schuifraam en schuifdeurprogramma uitgebreid met de volgende series: MAESTROBRILJANT SERIE 6.31

enkel schuivende deur

MAESTROBRILJANT SERIE 6.32

dubbel schuivende deur

MAESTRIBRILJANT SERIE 6.33

3 rail schuifdeur

MAESTROBRILJANT SERIE 6.71

enkel schuivend raam met inbraakwerendheidsklasse 2

MAESTROBRILJANT SERIE 6.72

dubbel schuivend raam

MAESTRIBRILJANT SERIE 6.73

3 rail schuifraam

en normen, waaronder die van de VMRG en de SKG-eisen inzake inbraakwerendheid klasse II. De series voldoen vanzelfsprekend aan een hoge thermische en geluidsisolatie. De eigen ontwikkelingsafdeling maakt het mogelijk de producten wat vormgeving en uitvoering betreft snel aan de wensen van een opdrachtgever aan te passen. Eland-Brandt 78

juni 2007

realiseren. Dankzij de isolatie met een hoogwaardig kunststofprofiel wordt een isolatiewaarde van U=1,6 W/m2 K bereikt. De vleugelprofielen worden ge誰soleerd met een polyamide-profiel. Toepassing van deze isolator maakt het mogelijk om de binnenzijde in een andere kleur dan de buitenzijde uit te voeren. De Eland-Brandt MAESTROBRIL-

JANT en de MAESTRIBRILJANT series voldoen verder volledig aan de hoogste VMRG kwaliteitseisen en adviezen, alsook aan het Bouwbesluit.

Meer informatie? Eland Brandt Ramen en Deuren BV, Wormer Telefoon 020 4350303 Website www.elandbrandt.nl

GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen

Xpo

Eland-Brandt BUVA

Zonwering met geïntegreerde zelfregelende ventilatievoorziening BUVA rationele bouwproducten introduceert de Sun– Stream; een buitenzonwering met een geïntegreerde en zelfregelende ventilatievoorziening. Een innovatief product met vele pluspunten. Extra comfort, extra functionaliteit, en besparing op energiekosten voor verwarming en koeling. De SunStream kan worden verwerkt in alle Nederlandse bouwsystemen, is gemakkelijk te onderhouden en eenvoudig te bedienen.

Zelfregelend De ventilatievoorziening in de SunStream is standaard zelfregelend. Als SunStream onderdeel is van het BUVA Vital Air System kan hiermee een EPC reductie tot 0,17 worden gerealiseerd. De screenzonwering geeft afhankelijk van situering en woningontwerp een extra EPC reductie tot 0,13.

Comfort De zelfregelende SunStream garandeert effectieve toevoer van verse ventilatielucht zonder tocht. De screenzonwering geeft een warmtewering van 90%, dat komt het wooncomfort zeer ten goede.

Montage De gehele zonweringunit kan van binnenuit gemonteerd of gedemonteerd worden. Belangrijk bij onderhoud, zeker in hoogbouw.

Bediening Voor zowel het ventilatiegedeelte als de screenzonwering is er keuze uit diverse bedieningen: manueel, koord-, stang- of elektrische bediening.

Stormvast en insectenwerend De SunStream Sirocco is tot windkracht 8 windvast dankzij een gepatenteerd geleidingssysteem. Bovendien zorgt een afdichtingstrip voor een perfecte aansluiting met de onderdorpel van het kozijn. Hiermee ontstaat bij geopend raam een volledige insectenwering.

Meer informatie? BUVA rationele bouwproducten, Barendrecht Telefoon 0180 697500 Website www.buva.nl

juni 2007

Energydak is een duurzaam systeem om schone energie op te vangen en te gebruiken. Onzichtbaar, onhoorbaar en onuitputtelijk. Onderhoudsarm en ongevoelig voor vandalisme. Milieuvriendelijk en kostenbesparend. Maatschappelijk en esthetisch verantwoord. Energydak is namelijk dakbedekking en energiebron inĂŠĂŠn. Deze thermische energiebron (zowel koude als warmte) is zeer Energydak B.V.

flexibel in te passen in duurzame energiesystemen.

T. 0492 392021 E. info@energydak.nl I. www.energydak.nl

Bel of mail ons voor meer informatie!

%F XFSFME WBO EF TQFDJBMJTU 4DIFVUFO XFSLU HSBBH NFU FO WPPS NFOTFO 8F HFMPWFO JO TBNFOXFSLJOH NFU HFESFWFO WBLNFOTFO 8BOU EF LXBMJUFJU WBO PO[F QSPEVDUFO PG IFU OV HBBU PN HMBT PG [POOFQBOFMFO XPSEU QBT HMBTIFMEFS CJK EF KVJTUF BGXFSLJOH 8F [JKO USPUT PQ EF TQFDJBMJTUFO EJF PO[F QSPKFDUFO UPU AFZFDBUDIFST NBLFO &O XF [JKO CMJK NFU BMMF NFOTFO EJF EBBSWBO HFOJFUFO 4DIFVUFO HMBT NBBLU EF XFSFME NPPJFS

SEE IT FEEL IT

U ] JOGP!TDIFVUFO DPN ] XXX TDIFVUFO DPN

KEURMERK

HĂŠt keurmerk voor aluminium en staal Over smaak kunt u als architect of opdrachtgever misschien nog met elkaar twisten. Maar niet langer over kwaliteit. Want die is gegarandeerd met het VMRG-Keurmerk, dat tegelijkertijd het meest complete keurmerk voor de gevelbouw is en rekening houdt met de allerlaatste wettelijke bouweisen, zoals CE-markering. Als brancheorganisatie staan we er vierkant achter. En omdat we zo zeker zijn van de zekerheden die het keurmerk u biedt, geven de VMRG-bedrijven daar graag garantie op. En laten we eerlijk zijn: dat is de enige zekerheid die ĂŠcht telt.

Meer informatie? Wilt u meer weten over het VMRG-Keurmerk? Neem contact op met VMRG via www.vmrg.nl of bel (030) 60 53 644.

4 N I B AF 4

AlucolGevelbouw250407

25-04-2007

11:23

Pagina 1

De beste deal voor úw aluminium ! anodiseren kleuren van aluminium profielen, plaat- en zetwerk, kleine

Sinds 1971 is en onderdelen en constructies onze specialiteit. • Badafmeting: 7600 x 300 x 1500mm • Laagdikte: 5 tot 25 micron • Voorraadbeheer • Online Track & Trace via www.alucol.nl • EURAS (Qualanod) licentie nr. 866 • ISO 9001: 2000

• Elektrolytisch kleuren: bronstinten - zwart titanium-look (ALNECOLAN® / C1 - C5) • Interferentie kleuren: blauw - blauwgrijs • Organisch kleuren: champagne - goud • Naturel (VOM 1)

Vraag nu ons stalenboek aan! Alucol B.V. Soerendonck 3 NL-6086 BW NEER

T +31-(0)475-591155 F +31-(0)475-594508 info@alucol.nl

Aangesloten bij:

w w w . a l u c o l . n l

Aluco

Uw idee onze hekken ﾂ篠始 gevelbeeld!

U wilt balkonhekken die bij het gebouw passen? Dit is nu net de kracht van Versteeg Metaal Groep. VMG zet innovatieve technieken in om grootschalige en bijzondere hekwerkprojecten efficiﾃｫnt te realiseren. Daarom denkt VMG in de ontwerpfase graag met u mee zodat onze hekken een eenheid kunnen vormen met uw gevel.