een
alternatief
op
sociale
huisvesting
in
marokko
titel
Bayt een alternatief op sociale huisvesting in Marokko
afstudeerder
Abdessamed Azarfane (architectuur) afstudeercommissie
Jeroen Geurst (mentor) Rogier van den Berg Samir Bantal externe beoordelingscommissie
Peter Defesche Marcel van der Lubbe
Š 2014, Abdessamed Azarfane Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
voorwoord “Bayt is het Arabische woord voor huis. Maar niet het huis zoals wij dat kennen in Nederland. De term bayt beslaat in tegenstelling tot de letterlijke vertaling meerdere schaalniveaus van het huis, zijnde het huis als onderdeel van de ensemble en de eigen (leef)kamer als onderdeel van het huis.” Zoals de titel doet vermoeden gaat dit project over huisvesting. De aanleiding hiervoor wordt gevoed door enerzijds een fascinatie en anderzijds frustratie. Een fascinatie voor de historische, lokale en culturele stedenbouw en architectuur in Marokko. Als je wandelt door de straten van de oude medina van Fez of Marrakech is het bijna onmogelijk om niet onder de indruk te zijn van de verschijningsvorm. In eerste oogopslag zal de medina niet imponeren vanwege haar architectonische uitstraling. Het is de manier waarop wonen en werken, arm en rijk, en het sociale leven op verschillende schaalniveaus, is geïntegreerd in een dicht stedelijk weefsel, gericht op de lokale context wat de medina een tot indrukwekkende en vooral inspiratievolle plek maakt. Anderzijds wordt mijn motief voor dit project gevoed door een grote frustratie jegens de hedendaagse manier van bouwen in Marokko die in essentie niks meer te maken heeft met de eeuwenoude traditie in stedenbouw en architectuur en de manier waarop de sociale klasse van Marokko wordt weggezet buiten de stad. Door de introductie van de moderne “westerse” manier van stedenbouw en de snelle modernisering van het land is mijn inziens de leefomgeving van traditioneel Marokko grotendeels verloren aan het gaan, wat leidt tot discrepantie tussen leefomgeving en inwonende. Een verschuiving van het leven als gemeenschap, naar het leven als individu. Deze verschuiving heeft vooral een enorme impact gehad op de kloof tussen arm en rijk die niet perse groter werd, maar vooral zichtbaarder door de stijgende individualisering. Vandaag de dag uit deze kloof zich in de manier waarop de lagere sociale klasse (oa. sloppenwijkbewoners) uit de stad wordt weggezet naar zogehete “new towns” buiten de stad, speciaal gebouwd en gesubsidieerd voor de minder bedeelde, onder het mom van liefdadigheid. In hoeverre is er eigenlijk nog sprake van liefdadigheid als segregatie en discrepantie hiervan een gevolg is? In hoeverre draagt deze “liefdadigheid” dan nog werkelijk bij aan de leefomstandigheden van de lagere sociale klasse? In hoeverre is het verwijderen van sloppenwijken de oplossing voor de doorgaande migratie naar de stad? Een probleem waarin politiek, strategie en ontwerp in elkaar verwikkeld zijn. In dit afstudeerproject hoop ik niet alleen antwoorden te vinden op vragen, maar wil ik ook werken aan een mogelijke oplossing. Mijn doel met dit project is niet om en kant en klaar woonconcept te creëren, maar juist opzoek te gaan naar een andere denkwijze en methodiek, binnen de geldende randvoorwaarden. Het is mijn bedoeling om te inspireren en te provoceren. Alleen een goed doordachte strategie en plan in een ”realistische” setting kan op een positieve manier bijdragen aan het probleem. Ik kan hopen dat dit project mensen tot nadenken zet en ze uiteindelijk in de toekomst tot actie doet overgaan. Bussum, 27 augustus 2014 Abdessamed Azarfane
inhoud
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
introductie
> aanleiding > ambities / doelstellingen
opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
frustratie & fascinatie “de aanleiding voor dit project wordt gevoed door twee hoofdaspecten, zijnde de frustratie jegens het herhuisvestingsbeleid voor sloppenwijkbewoners en de manier waarop deze worden weggezet buiten de stad, anderzijds mijn grote fascinatie voor de traditionele stedenbouwkundige modellen in Marokko welke vandaag de dag alleen als museumstuk te bezichtigen zijn�
organische gegroeide medina versus geforceerde gemaakte nieuwe wijken
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
7 / 162
ambitie & doelstelling “mijn ambitie in dit afstudeerproject is het zoeken naar een alternatieve denkwijze/methodiek voor het (her)huisvesten van de sociale klasse in Marokko�
niet meer ontwerpen vanuit getallen/orde/functie
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
9 / 162
meer ontwerpen vanuit behoefte/gebruik/beleving
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
10 / 162
introductie opgave
> context / historie > probleemstelling > opgave > case locatie
onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
van tentenkamp naar sloppenwijk “wat begon als positieve migratie voor de industrie ontwikkelde zich tot een grootschalig (huisvestings) probleem vandaag de dag�
oorspronkelijke tentenkampen nabij werkgelegeheid/industrie
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
13 / 162
groei van informele huisvesting aantal huishoudens 1974 aantal huishoudens 2010 jaarlijkse groei (gemiddeld) aantal huishoudens 2020 (prognose)
42.000 98.319 4% 124.400
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
14 / 162
in de buurt van Centre — Aîn Sebaâ
200 m
0
50
100
150 m
0 1 van 1
sloppenwijken in het stedelijk weefsel
in de buurt van Centre — Aîn Sebaâ
50
100
in de buu
150 m 1 van 1
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
15 / 162
klein | < 1 ha middel | 1 - 10 ha groot | > 10 ha
overzicht sloppenwijken in Casablanca
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
16 / 162
actuele statistieken bidonvilles bezet oppervlak huishoudens inwoners (5p/gezin) gem. oppervlak bidonville gem. aantal huishoudens gem. aantal inwoners
400-500 730 ha 98.319 491.000 1,5 ha 220 1100
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
17 / 162
het leven in de bidonville
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
18 / 162
uit het zicht uit de stad? Om de stad, haar inwoners en bezoekers het zicht van de bidonville te onttrekken besloot de overheid muren te bouwen om de stedelijke bidonvilles. Deze muren hebben in de volksmond de naam â&#x20AC;&#x153;Wall of Shameâ&#x20AC;? gekregen, refererend naar de reden waarom deze muren in het leven zijn geroepen.
wall of shame
Uit het zicht uit de stad? Dat geld alleen voor mensen met oogkleppen op. Het probleem niet ontkennen betekend dat je er iets aan moet doen. Iets wat er niet is, hoeft ook niks aan te gebeuren. Negeren dus.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
19 / 162
conclusie bidonville De bidonvilles zijn relatief klein in omvang vergeleken met sloppenwijken elders in de wereld. Echter is het probleem in Marokko een probleem van grote aantallen welke doorgaans groeien met gemiddeld 4% per jaar. Leegstaande kavels in de stad zijn potentiele bidonvilles. Het verbergen van sloppenwijken is geen optie en ingrijpen is noodzakelijk. De manier waarop dat gebeurt bepaalt echter in hoeverre het resulteert in een duurzame oplossing, voor zowel de korte als langer termijn
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
20 / 162
het werkelijke probleem Vanuit het perspectief van de overheid zijn de bidonvilles het grote probleem. Uitroeien wordt gezien als de grote oplossing. Als je kijkt naar de geschiedenis dan is de bidonville niet zozeer het echte probleem, maar een gevolg van de snelle verstedelijking en tekort aan betaalbare huisvesting. Een probleem wat vandaag de dag nog steeds actueel is. De bidonville is niet langer de oorzaak van het hedendaags probleem, maar een groot gevolg van het grote tekort aan betaalbare woningen in Marokko dat jaarlijks met ca. 2% groeit De gemiddelde jaarlijkse groei van bidonvilles tussen 1974 en 2007 bedraagt ca. 4%. Deze is groter dan de jaarlijke groei van het woningtekort. De bidonvilles zullen dan ook blijven groeien totdat goede en betaalbare huisvesting voor de sociaal lage klasse bereikbaar wordt.
1 exclusie van de samenleving vertaalt zich in rebels gedrag en opstanden jegens de overheid
overheid/ samenleving
4
2 probleemwijk
isolatie bidonvilles van stedelijk leven heeft geleid tot segregatie en opstandigheid
vicieuze cirkel van de problematiek
verstedelijking en vraag naar betaalbare woningen blijft groeien
woningtekort
3 bidonville
betaalbare woningen onbereikbaar voor sociaal lagere klasse
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
22 / 162
informele huisvesting
4%
tekort aan â&#x20AC;&#x153;formeleâ&#x20AC;? huisvesting Ondanks de grote moeite van de overheid om te voorzien in betaalbare huisvesting, lukt het haar niet om het woningtekort terug te dringen. Het woningtekort stijgt jaarlijks tussen de 2-4%, terwijl de bidonville jaarlijks groeit met 4-7%
casablanca jaarlijks benodigde woningen jaarlijks woningaanbod jaarlijks woningtekort
groei krimp
woningtekort actueel woningtekort Marokko actueel woningtekort Casablanca percentage van totaal
120.000 93.000 27.000
1.700.000 600.000 35%
2,5% formele huisvesting
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
23 / 162
conclusie probleemstelling De bidonville zijn niet langer het kernprobleem, maar juist een gevolg van het tekort aan betaalbare huisvesting. Het verwijderen van de bidonvilles lost het probleem niet, maar verschuift het probleem in de meeste gevallen naar elders of naar de toekomst. Informele huisvesting zal blijven groeien zolang het tekort aan formele huisvesting oploopt. Los het woningtekort op, dan lost de bidonville zichzelf op.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
24 / 162
opgave â&#x20AC;&#x153;hoe transformeer je een bidonville tot goede en betaalbare huisvesting en een goede leefomgeving, zodat de doorgaande migratie naar de stad duurzaam wordt opgevangen?â&#x20AC;?
her-huisvestingsbeleid â&#x20AC;&#x153;verwijder de mensen uit de stad, verwijder de sloppenwijken, dan zijn de problemen opgelostâ&#x20AC;?
sloop barakken
bestaande locatie sloppenwijk
inrichting nieuw plangebied op sattelietlocatie
120-170 w/ha
70 w/ha
toewijzing twee gezinnen per kavel
GSEducationalVersion
huidig her-huisvestingsbeleid
bouw woning + verhuizen
GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
27 / 162
ouled azzouz - new-town in aanbouw
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
28 / 162
(her-)huisvesten bidonvilleois
formele huisvesting
informele huisvesting
nieuw ontwerp maken voor de grote bidonville van Sidi Moument, waarin de bidonvilleois op locatie ge-herhuisvest worden.
verbeterde woon-/leefomgeving
transformatie op basis van huidige her-huisvestingsvoorwaarden
een nieuw woonmodel voor de lagere sociale klasse groei
alternatief op reguliere huisvesting
krimp
duurzame stedelijke ontwikkeling zonder terugval naar bidonville
afname woningtekort voldoende passend aanbod maakt bidonville overbodig en onaantrekkelijk.
afname sloppenwijk
sloppenwijk gedachtengoed en inventiviteit inzetten om de groei in formele huisvesting te stimuleren
aanpak opgave
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
29 / 162
de oplossing > bottom-up? Ondanks het stijgende woningtekort in de formele sector lukt het in de informele sector wel om mensen te huisvesten. Waarom? Los van verschil in bouwkwaliteit wonen mensen in de stad, in de buurt van waar werk te vinden is en hebben ze een dak boven hun hoofd. Het antwoord op de vraag â&#x20AC;&#x153;waarom lukt het hen welâ&#x20AC;? zou mogelijk een oplossing kunnen bieden voor het huisvestingsprobleem in de formele sector.
3 geld/middelen inzetten in positieve opbouw van sociale woonwijken ipv afbraak van sloppenwijken
4
de sociale woonwijk neemt naar verloop van tijd de sloppenwijk over
beoogd restultaat met mijn opgave
overheid / samenleving
verlichting van sloppenwijkproblematiek voor de overheid
2
sociale woonwijk
woningaanbod
1 bidonville
informele huisvesting als inspiratie/leerschool
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
30 / 162
medina
sidi moumen
casus locatie
oude medinaâ&#x20AC;&#x2122;s
trambaan tramhalte
projectlocatie ten opzichte van de stad
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
31 / 162
introductie opgave onderzoek / analyse
> de bidonville > bidonville versus new town > ontwerpend onderzoek - 140 w/ha > conclusies
visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
de bidonville â&#x20AC;&#x153;een sociale gemeenschap in een individuele samenlevingâ&#x20AC;?
bidonville Rhamna ten opzichte van overige stedelijke bebouwing
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
34 / 162
bebouwing De bidonville kenmerkt zich door de hoge bebouwingsdichtheid middels
grondgebonden
barakken. In eerste oogopslag lijkt de bidonville structuurloos te zijn.
bebouwing
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
35 / 162
bebouwing en stratenstructuur in bidonville Rhamna Casablanca
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
36 / 162
collectieve ruimte De contravorm van de bidonville is de collectieve ruimte.
De
straat
als
word
verlengstuk
gebruikt van
de
(kleine)
woning. Dit voetgangersgebied loopt on-onderbroken door over de gehele bidonville, wisselend in breedte en oppervlak.
collectief domein
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
37 / 162
diversiteit aan collectieve ruimte in de bidonville
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
38 / 162
randgebied Tussen de bidonville en haar omgeving bevind zich de periferie. Dit is de overgangszone van de collectieve ruimte naar de stad. Deze zone wordt gekenmerkt door het gebruik als verlengstuk van
de
collectieve
ruimte.
Autoâ&#x20AC;&#x2122;s die de bidonville niet kunnen betreden, worden hier geparkeerd, evenals de opslag van het opgehaalde vuil. Een geimproviseerde
transferium
zone.
randgebieden
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
39 / 162
overgang prive-publiek In de bidonville is een voelbare sociale cohesie aanwezig. De openbare ruimte in de bidonville wordt gebruikt en onderhouden door de bidonvilleois. De meters voor de deur worden vaak gebruikt als verlengstuk van de eigenwoning. De pleintjes worden gedeeld door bewoners als speelplaats, wasplaats, oid. Entreegebieden
fungeren
verzamenplaats
voor
als
handel,
autoâ&#x20AC;&#x2122;s, (vuil)opslag, e.d. Bij het verlaten van het entreegebied verwdwijnt
langzaam
de
voelbare sociale cohesie. Je betreedt de grote stad.
overgang publiek > prive
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
40 / 162
D01
publiek
semi-publiek
collectief
prive
D01
D02
D03 D02
D04 D03 D04
prive collectief semi publiek publiek
principe profielen 1:500
overgang publiek > prive
overgang van publiek naar prive 1:5000
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
41 / 162
stratenstructuur De structuur van de bidonville contrasteerd structuur stedelijke
veel
met
de
de
stad.
De
van
bouwblokken
zijn
vrijwel altijd georienteerd op een as, in tegenstelling tot de bidonville die zich op het eerste ook niks aantrekt van assen en richtingen. Naast de verschillen in structuur is er ook een groot verschil in functie. De omgeving wordt vooral ontsloten door autowegen, waaraan voor de gebouwen zich een stoep bevind. In de bidonville wordt de auto in de
randgebieden
geparkeerd
en is het grootste percentage voetgangersverkeer.
Enerzijds
autoverkeer 100-50 km/h
omdat vele inwoners geen auto
autoluw verkeer 50-10 km/h
bezitten,
voetgangers/bromfiets
autoâ&#x20AC;&#x2122;s deze smalle straten niet
anderzijds
omdat
kunnen betreden
stratenstructuur
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
42 / 162
woonerfen/ensembles De bidonville biedt een goed voorbeeld als het gaat om overgang van publiek naar prive. Niet door borden en hekken, maar juist door de toegankelijkheid. Van de brede autoweg, naar de autoluwe
onverharde rand-
gebieden. De straten worden smaller en de auto kan niet verder. Vanhieruit kan men te voet, te brommer of zelfs met de ezel autoverkeer 100-50 km/h
verder. Deze straten ontsluiten
autoluw verkeer 50-10 km/h
weer de woonerfen. Deze erfen
voetgangers/bromfiets
zijn vooral te herkennen aan de
voetgangers
breedte en het gebruik door de bewoners.
stratenstructuur / opbouw sloppenwijk
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
43 / 162
stratenstructuur / opbouw sloppenwijk
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
44 / 162
ensemble/blok/erf
woning
opbouw sloppenwijk
dar/bayt
derb
kariane
woning/barak
ensemble/blok
bidonville/sloppenwijk
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
45 / 162
conclusies +
stedelijke structuur van de bidonville zit slimmer in elkaar dan in eerste oogopslag zichtbaar is
+
goede overgangen van publiek naar prive
+
fijne stedenbouwkundige korrel, alles groeit per woning, per bouwlaag, zelfbouw
+
hoge dichtheid en daardoor zeer efficient ruimtegebruik
+
verkeersruimte is collectief voetgangersgebied
-
ondoordringbaar en onbereikbaar
-
onveilig > brand, hygiene, bouwkwaliteit, etc.
-
onbeheersbare groei
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
46 / 162
bidonville versus medina â&#x20AC;&#x153;de bidonville heeft qua opbouw veel weg van de traditionele opbouw van de medinaâ&#x20AC;?
medina “Isguen” Algerije
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
48 / 162
zanka
woonkwartier
derb
publieke functies/commercieel openbare ruimte/groen
opbouw woonkwartier traditionele medina
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
49 / 162
opbouw woonbuurt
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
50 / 162
opbouw woonkwartier
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
51 / 162
publiek
overgang publiek > collectief
collectief < > publiek
privĂŠ < > collectief
privĂŠ
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
52 / 162
opbouw medina
buurt/kwartier
ensemble/blok/erf
woning
wijk
dar/bayt
derb
hay
houma
medina
woning
ensemble/blok/erf
buurt/kwartier
wijk
stadsdeel/stad
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
53 / 162
buurt/kwartier
ensemble/blok/erf
woning
wijk
dar/bayt
derb
hay
houma
medina
woning
ensemble/blok/erf
buurt/kwartier
wijk
stadsdeel/stad
medina vs bidonville ensemble/blok/erf
De bouwstenen voor de bidonville zijn in principe gelijk aan die
woning
van de medina. Echter wordt de bidonville volledig opgebouwd uit alleen van
woonclusters/ensembles verschillende
formaten
in
tegenstelling tot de medina die in dezelfde organische structuur, opgebouwd is in meerdere stappen. Dit resulteert in dezelfde beleving, dar/bayt
derb
kariane
woning/barak
ensemble/blok
bidonville/sloppenwijk
bidonville versus medina
maar met een grotere vorm van orde en overzicht. Voor zowel bewoners als voor bezoekers.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
54 / 162
conclusies De bouwstenen voor de bidonville zijn in principe gelijk aan die van de medina. Echter wordt de bidonville volledig opgebouwd uit alleen woonclusters/ensembles van verschillende formaten in tegenstelling tot de medina die in dezelfde organische structuur, opgebouwd is in meerdere stappen. Dit resulteert in dezelfde beleving, maar met een grotere vorm van orde en overzicht. Voor zowel bewoners als voor bezoekers.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
55 / 162
twee uitersten “de sloppenwijk en de new-towns zijn twee uitersten op de schaal tussen bottum-up en top-down stedenbouw”
context
contextloos
chaos
orde
De bidonville bevindt zich in de wijk Sidi Moumen. Omringt door bebouwing, commercie en publieke functies is dit een plek waar sloppenwijkbewoners
In tegenstelling tot de sloppenwijken wordt Ouled Azzouz (new town) gebouwd buiten de stad in een leeg gebied. Hier is niks te vinden waar het leven
De bidonville is een plek die is ontstaan en niet ontworpen door architecten. Het weerspiegeld de gemeenschap die hierin gehuisvest is. Kleine erfen
Ouled Azzouz is een typische nieuwbouwwijk ontworpen door stedenbouwkundigen en architecten. Een rendabele bouwblok waarmee de volledig
van al deze faciliteiten gebruik kunnen maken.
van de sloppenwijkbewoners op kan aanhaken. In de meeste gevallen wonen de sloppenwijkbewoners al op de nieuwe locatie alvorens er publieke
waarop families en kennisen samen wonen, uitgegroeid tot een complete wijk. De bouw geschiedt naar behoefte, veranderd naar behoefte en groeit
wijk gestempeld wordt in een ruim opgezet raster. Alles is geordend en vooraf bedacht, zoals de plek voor de moskee, de hammam en zelfs de
functies gebouwd worden.
ook naar behoefte. Evenals straten en publieke ruimte. De ruimte en wensen creeren de uitkomst. Chaos?
openbare (groene) ruimte.
fijnschalig
grootschalig
In gebruik genomen ruimte
toegewezen ruimte
De bidonville wordt gekenmerkt door de fijnschaligheid en de uniciteit. Er zijn weinig tot geen plaatsen in de bidonville die identiek zijn aan elkaar.
Ouled Azzouz word gekenmerkt door de grootschaligheid waarmee de wijk is bedacht. Zeer brede straatprofielen die tot in de verte doorlopen.
Openbare ruimte in de bidonville wordt gekenmerkt door het gebruik ervan. De ruimte, maat ligging bepaald voor de omwonende hoe deze ruimte
In nieuwbouw wijken worden in tegenstelling tot de bidonville openbare ruimten/plaatsen ontworpen en toegewezen aan een bepaalde functie. Dat is
Iedere plek is gemaakt naar eigen wensen en behoefte van de individu, het erf, de buurt of zelfs de gehele gemeenschap. In die schaal en volgorde is
Hoge bebouwing om meer gezinnen te kunnen huisvesten, zonder de (openbare)ruimte te verdichten. Een plan dat bedacht is aan de tekentafel met
ingevuld wordt. Daarnaast beperkt deze ruimte zich niet tot een enkele functie. Wat â&#x20AC;&#x2DC;s-ochtends een wasplaats is, kan in de namiddag een speelplaats
in sommige gevallen zeer fijn, zoals in het geval van een ruim geasfalteerd voetbalveld. De keerzijde is echter dat er minder openbare ruimten zijn en
de bidonville niet bedacht, maar gebouwd en ontstaan. Kleine stappen met kleine blokjes.
statistieken als ontwerptools. Grote stappen met grote blokken.
zijn.
verspreid over een groter gebied. De kleinschaligheid en toegankelijkheid is minder geworden en zels geforceerd.
bidonville versus new-town
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
57 / 162
conclusie De bidonville en de new-towns als alternatief zijn beide uitersten op de schaal van huisvesting. De ene illegaal, oncontroleerbaar en bottom-up, het ander zeer streng en rigide, bijna onmenselijk, top-down. Beide zijn in mijn ogen geen duurzame oplossing voor de problematiek.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
58 / 162
140 w/ha â&#x20AC;&#x153;zelfde aantal, andere principes, andere woonwaarden, ander resultaatâ&#x20AC;?
barakken
stedenbouwkundige configuraties
gestapelde bouwblokken
rijwoningen
woontorens
ensemble
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
60 / 162
140w/ha -barakken Geschakelde grondgebonden barakken. Woningen zijn relatief klein, waardoor het aantal hoog is. Dit resulteert in veelal smalle straten, met open plaatsen in verschillende afmetingen. Deze wordt gekenmerkt door het autoloze karakter en de breedte van straten. positief - bouw en groei naar behoefte - voetgangersvriendelijk - bruikbaarheid openbare ruimte - zelfbouw - past bij landstaal (vernacular)
negatief - niet/nauwelijks beheersbaar - bereikbaarheid (bij calamiteiten) - veiligheid (sterkte, brand, etc)
140w/ha - woonblokken Schakelen
en
stapelen
van
wooneenheden. Twee families per kavel. Dit resulteert in bredere straatprofielen en een ruime opzet. positief - beheersbaarheid / controle - orde en systematiek - bereikbaarheid (auto)
negatief - gestapelde woningen - groeimogelijkheden - zelfbouw complexer - past niet bij landstaal (vernacular)
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
61 / 162
140w/ha - rijwoningen Schakelen
van
grondgebonden
rijwoningen, zij aan zij, rug aan rug. Dit variant heeft wel weg van de barakken, alleen dan streng georganiseerd. Hoge dichtheid aan woningen resulteert in smalle straten en enkele open plaatsen in het dichte geheel. positief - beheersbaarheid - bouw en groei naar behoefte - wonen aan de straat - orde en systematiek - zelfbouw - past bij landstaal (vernacular)
negatief - bereikbaarheid (smalle straten)
140w/ha - woontorens woontorens 140 w/ha Stapelen van woonappartementen tot woontorens van 10 bouwlagen. Door de hoogte en het geringe grondoppervlak blijft er relatief veel ruimte over. positief - laag grondgebruik - hogere dichtheid mogelijk - bereikbaarheid - orde en systematiek
negatief - gestapelde woningen - groeimogelijkheden - geen zelfbouw mogelijk - past niet bij landstaal (vernacular)
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
62 / 162
140w/ha - ensemble Schakelen
en
stapelen
van
wooneenheden. Niet in rijen formeren, maar als omsloten bouwblok. Een hybride vorm van rijwoning en woonblok. Woningen op de verdieping worden van binnenuit ontsloten. Dit resulteert in
bredere
straatprofielen
en
een
ruimere opzet vergeleken met alleen grondgebonden woningen positief - beheersbaarheid / controle - bereikbaarheid (auto) - past bij landstaal (vernacular)
negatief - gestapelde woningen - groeimogelijkheden - zelfbouw complexer - orde en systematiek complex
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
63 / 162
conclusie De invloed van iedere stedenbouwkundige configuratie is zeer divers. Het gevolg op de leefbaarheid ten opzichte van de bestaande structuur varieert heel erg. Met name de hoge mate van repetitie leidt in de meeste gevallen tot onaatrekkelijke stedenbouw. De verhoudingen tussen bebouwd en onbebouwd speelt hierin een belangrijke rol en de functie/karakter die deze ruimten hebben.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
64 / 162
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten
> ontwerpuitgangspunten > concept
masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
uitganspunten in het ontwerp â&#x20AC;&#x153; traditionele architectuur en stedenbouw zijn de basis voor hedendaags (stads)ontwerpâ&#x20AC;?
prive
man-made Voor de bouw van de woning komt geen aannemer te pas. Dit wordt door de bewoners (en omgeving) zelf gebouwd. Het geringe budget, beschikbare materialen en gebrek aan (groot)bouwmaterieel maakt de woning compact, eenvoudig en soms ook gammel. Ruimten zijn nooit dieper van drie meter van wege de overspanning. De maximale bouwhoogte is daarom ook beperkt tot twee met als uitzondering drie en vier bouwlagen.
toolbox - ontwerpuitgangspunten
slim / duurzaam De woningen in de bidonville zijn doorgaans klein tot zeer klein. Een enkele uitzondering (vroege migrant) heeft veel ruimte. Door deze beperking zijn de woniingen zeer efficient in gebruik. Denk hierbij aan dubbele gebruik van ruimten. â&#x20AC;&#x2DC;s-nachts een slaapkamer, overdag de woonkamer.
privacy / cultuur Ondanks de grote mate van collectiviteit is privacy in de eigen woning zeer gewenst. Marokko is van oorsprong een land met weinig tot geen inkijk in de woning. In de bidonville is dit niet anders. Ramen zijn beperkt tot kleine openingen voor minimale daglicht en vooral ventilatie van de woning.
uitbreidbaar Sloppenwijkbewoners staan erom bekend dat zij bouwen en wonen naar eigen behoefte. Dit houd in dat de woning moet kunnen groeien. Indien het gezin zich uitbreid, zal de woning mee moeten kunnen groeien. Dit zorgt in de bidonville veelal voor zeer bijzondere bouwwerken.
korrel De bidonville huisvest veel huishoudens. Dit is alleen mogelijk als er sprake is van een hoge bebouwingsdichtheid. Straten en openbare ruimte worden gedefinieerd aan de hand van gebruik en worden veelal zeer efficiĂŤnt gebruikt.
collectief De contraruimte van de bebouwing is de collectieve ruimte. Dit is volledig voetgangersgebied. Het gebruik van de ruimte wordt niet bepaald door de stedenbouwkundige, maar door de gebruikers naar eigen/collectieve behoefte.
publiek
wijkopbouw
dichtheid De stedenbouwkundige korrel is de woning. De bidonville groeit per woning. Meerdere woningen vormen een erf, meerdere erven vormen een buurt. Door deze kleinschalige opbouw, is de bidonville bij uitstek toe te passen op zowel grote als kleine locaties.
De bidonville is niet zomaar een grote batterij woningen. Hierin zit een structuur van verschillende buurten en erven. De overgang van publiek, naar collectief de bidonville in. Dan van collectief, naar semi-prive en van semi-prive naar prive, de woning. Deze organisatie speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van de gemeenschap.
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
67 / 162
concept â&#x20AC;&#x153;innovatie start bij het doorontwikkelen van het bestaande, niet door het bestaande te vervangen voor uitheemse modellenâ&#x20AC;?
dagla entreegebied
bidonvillois >
< overheid
prive >
< publiek
bayt
derb
hay
houma
woning
cluster
buurt
wijk
wonen publieke functies / commercie collectieve ruimte buurt
3-7 gezinsleden
conceptschema bayt
> 40-60 woningen > clusterplein(en)
> 200-500 woningen > buurtpleinen > ambachtswerkplaatsen > winkels basisvoorziening
> 1800-2000 woningen > publieke plein > publieke functies > moskee > hammam > commercie (winkelstraat) > leisure
2-3m
4-5m
6-8m
derb
zenka
shariâ&#x20AC;&#x2122;i
woonstraat/cluster
buurtstraat
wijkstraat
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
69 / 162
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan
> context locatie (bidonville > bestemmingsplan > plangebied) > opbouw masterplan (wijk > buurt > cluster > woning) > fasering (proces + praktijk) > openbare ruimte (stadspark > publiek plein > buurtplein > clusterplein) > waterberging > eindbeeld (bovenaanzicht)!
deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
context
steengroeve
bidonville in de omgeving
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
72 / 162
steengroeve
bidonville ten opzichte van bestemmingsplankaart
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
73 / 162
zakencentrum / industrie max. 69m (in aanbouw)
sociale
mix-use
woningbouw
huisvesting-kantoren-winkels-hotels
max 14m
11m
(in aanbouw)
(in aanbouw) sociale woningbouw max 14m projectlocatie
middenklasse vrijstaand-geschakeld-appartementen
11m (in aanbouw) publieke functies huisvesting-kantoren-winkels-scholen
(in aanbouw)
groen-sport sociale woningbouw max 14m (in aanbouw)
bidonville tov bestemmingen
groenvoorziening en sportvoorzieningen steengroeve
(braakliggend)
middenklasse
(actief als steengroeve)
vrijstaand-geschakeld-appartementen
11m (in aanbouw)
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
74 / 162
nieuw plangebied conform bestemmingsplan
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
75 / 162
wijken GSEducationalVersion
buurten GSEducationalVersion
opbouw wijk > cluster
clusters GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
76 / 162
1
entreegebieden
2
clusterpleinen
1
1
2
2
2
2
2
2
2 2
2
3
3
2
2
3
2 2
5 2
2
2 2
4 1
5
1
4
2
2
5
3
2 2
2 3
2
5
2
3
2
2
5
2
2 3
2
2
5
2
2
2
2 2 5
2
1 3
1
1
5
centrale winkelstraat
6
grote marktplein
7
publiek stadspark
8
groei / uitbreiding
9
stadsboulevard
2 2 2 3
2 2
2
1
2
2
1
3
2
2
2
4
2
1
1
5
9
2
5
2
3
2
5
3 5
2
2
2
2
2
2
2
5
3
2
2
2
3
2
2
3 3 2
1
2
6 5
3
2 2
2
3
1
2
2
2 3
2
2
3
5
2
9
2
4
2
2
2
5
5 5
2 2
2
2
2 2
2 2 5 3
4
3 2
2 2
5
2
3
1
2
3
2
5 2
1
2 2
3
2
2
2
9
5
1 2 5
2
5
2
5 2
1 2
2 5 2 2 5 3
2
2 2
2
2
2
2
De centrale winkelstraat kun je het beste vergelijken met de winkelstraat in de medina. Het is de levensader van het gehele plangebied en verbindt de verschillende publieke pleinen met elkaar. Hier vind vooral handel plaats in alles wat de markt te bieden heeft van grote winkels tot kleine werkplaatsen waaruit verkocht wordt. De centraal gelegen plek tussen de verschillende wijken is de grote marktplaats. De marktplaats verbindt de verschillende wijken met elkaar en is ook een plek voor grote bijeenkomsten of evenementen. Het publiek stadspark is het groene hart van de stad. Waar water is, is leven. Het park fungeert als ontmoetingsplaats op de grotere schaal voor alle bewoners van de stad die aan de drukte willen ontsnappen. Een plek om te ontmoeten Kenmerkend aan sloppenwijken is de snelle groei. Deze groei zouden we moeten vasthouden, maar dan regulieren in het nieuwe concept. Middels uitbreiding in de vorm van clusters, buurten en uiteindelijk wijken, zal de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid gewaarborgd blijven. De hoofdstraat tussen de nieuwe wijken en het park wordt ingericht als stadsboulevard. Dit biedt commercieel perspectief voor de nieuwe bewoners en de mogelijkheid voor commercie in de vorm van winkels en eet/drink gelegenheden.
5
2 2
5
7
Het centrale plein is de kern van iedere wijk. Dit is de plek waar mensen uit de gehele wijk samen komen, om te ontmoeten, bidden, ontspannen en meer. Hier bevinden zich tevens de grote publieke functies/gebouwen.
2
4
2
3
buurtpleinen
De buurtpleinen zijn open ruimten op een grotere schaal, in de buurt. Deze pleinen zijn ruimer en beter toegankelijk (per auto) dan clusterpleinen. De pleinen kunnen worden ingezet als speelplaats, maar ook als ambachtsplaats waar de productie van theepotten plaatsvind bijvoorbeeld.
publieke pleinen
2
3
De clusterpleinen zijn na de kleinste openbare-ruimten in het plangebied. Deze fungeren vooral als verlengstuk van de eigen woning voor het desbetreffende cluster. Een gedeelde buitenruimte die naar eigen wensen/gebruik ingericht wordt.
4
2
5
Iedere buurt is voorzien van een entreegebied. Dit is de intermediaire ruimte tussen de stad en de buurten. Hier wordt geparkeerd, maar het is ook een plek voor ontmoeting en handel.
4 3 2
2
2
2
8
Kavel bestemd en geschikt voor wonen, gelegen in een rustige omgeving.
woon/werkkavel 1
8
woonkavel
Kavel bestemd voor wonen en werken (werkplaats), gelegen aan de bredere buurtstraten
woon/winkelkavel
Kavel bestand voor wonen en winkelfunctie, gelegen aan de winkelstraat, de commerciele route 8
8
randkavel
Kavel bestemd voor wonen en werk/winkelfunctie, gelegen aan de randen van de buurten.
randkavel
Kavel bestemd voor wonen en werk/winkelfunctie, gelegen aan de hoofdwegen.
publieke functies
Kavels bestend voor publieke functies als moskee, hammam, scholen en overige publieke gebouwen
masterplan functioneel
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
77 / 162
fasering â&#x20AC;&#x153; kleinere stappen, maken een duurzamer plan â&#x20AC;?
GSEducationalVersion
bidonville Rhamna 2004 versus 2010
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
79 / 162
toewijzing clusters/ bewoners
sloopt oude woningen / bouwrijp maken
uitgeven kavels/ start bouw
casco gereed / verhuizing
GSEducationalVersion
fase 01
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
80 / 162
toewijzing clusters/ bewoners
uitgeven kavels/ start bouw
sloopt oude woningen / bouwrijp maken
casco gereed / verhuizing
GSEducationalVersion
fase 02
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
81 / 162
GSEducationalVersion
GSEducationalVersion
GSEducationalVersion
GSEducationalVersion
GSEducationalVersion
GSEducationalVersion
fase 03 > fase 06 > transformatie compleet
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
82 / 162
water > groen > leven “waar water is is groen, waar groen is is leven, een leefbare omgeving”
palm oase in Thineghir, Marokko
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
84 / 162
77.7 75.1
62.2 59.0
50.7 1050 m
830 m3
940 m3
40.2
1090 m3
940 m3
727 m3 720 m3
31.1
910 m3
1050 m3
3
535 m3
720 m3
660 m3
660 m3
123 m3
460 m3
18.8
190 m3
460 m3
460 m
3
460 m3
260 m3 200 m3
5.8
4.9 90 m
3
jan
feb
mar
apr
mei
jun
0.7
0.4
jul
aug
260 m3 190 m3
200 m3
140 m3
90 m
3
190 m3
140 m3
70 m3
sep
okt
nov
dec
regenval Casablanca mm/maand
grafieken omtrent regenval, benodigde watervoorziening & opslag
jan
feb
mar
apr
mei
jun
jul
aug
sep
benodigde watervoorziening m3 / dag
okt
nov
dec
70 m3
jan
feb
mar
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
wateroverschot m3 / dag = opslag
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
85 / 162
openbare ruimte / wateropslag woningen
GSEducationalVersion
principe doorsnede wateropslag 1:500
openbare ruimte / wateropslag clusters
GSEducationalVersion
openbare ruimte / wateropslag buurt/wijk
GSEducationalVersion
openbare ruimte / wateropslag stadspark
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
86 / 162
waterdistibutie plangebied woning > cluster > buurt > wijk > park
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
87 / 162
plankaart
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
88 / 162
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten
> entreegebied > woon-/werkgebied > winkelstraat > publiek plein/gebouw
typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
entreegebied â&#x20AC;&#x153;de intermediair tussen de stad en de nieuwe enclaveâ&#x20AC;?
plattegrond fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
91 / 162
doorsnede fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
92 / 162
impressie entreegebied
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
93 / 162
woon-/werkgebied â&#x20AC;&#x153;een multifunctioneel gebied waar wonen en ambacht samenkomen in het collectieve domeinâ&#x20AC;?
plattegrond fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
95 / 162
doorsnede fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
96 / 162
impressie woon-/werkgebied
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
97 / 162
de winkelstraat â&#x20AC;&#x153;economische levensader door het plangebiedâ&#x20AC;?
plattegrond fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
99 / 162
doorsnede fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
100 / 162
impressie winkelstraat
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
101 / 162
het publieke plein “waar ontmoeten centraal staat”
plattegrond fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
103 / 162
doorsnede fragment 1:200
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
104 / 162
impressie publiek plein
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
105 / 162
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur
> uitgangspunten/spelregels > groeien naar behoefte/vermogen > modelwoningen
syteem / materiaal / detail slot
doorontwikkelen â&#x20AC;&#x153; evolutie ontstaat wanneer je voortbouwt op het oude, dit herziet, verbetert en wederom inzet. â&#x20AC;?
traditioneel woning model
woningmodellen
westers (amerikaans) woning model
nieuw woning model
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
108 / 162
traditioneel woning model
configuratie en schakelingen
westers (amerikaans) woning model
nieuw woning model
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
109 / 162
GSEducationalVersion
principe patio zomer
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
110 / 162
GSEducationalVersion
principe patio winter
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
111 / 162
incrementeel huisvesten â&#x20AC;&#x153;wonen naar behoefte en vermogen, groeien naar behoefte en vermogenâ&#x20AC;?
B keuken opp:3,5 m2
slaapkamer opp:7,0 m2
salon opp:8,5 m2
patio
opp:7,5 m2
A
leefkamer opp:6,0 m2
badkamer
A
B
opp:2,5 m2
kavel voorzien van nutsvoorzieningen GSEducationalVersion
bouwplan modelwoning voor aanbouw woning
casco
groei naar verloop van tijd
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
113 / 162
verkaveling plangebied GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
114 / 162
0 > 1 jaar GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
115 / 162
1 > 2 jaar GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
116 / 162
2 > 3 jaar GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
117 / 162
5 + jaar GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
118 / 162
gezinswoning
B
B
B keuken opp:3,5 m2
slaapkamer
slaap/leefkamer
slaap/leefkamer
opp:7,0 m2
opp:8,8 m2
dakterras
opp:4,6 m2
opp:28,1 m2
salon opp:8,5 m2
patio
opp:7,5 m2
A
leefkamer opp:6,0 m2
badkamer
A
slaap/leefkamer
A
opp:7,3 m2
A
A
A
opp:2,5 m2
balkon
GSEducationalVersion
plattegronden 1:100
GSEducationalVersion
dakterras
B
eerste verdieping
B
begane grond
B
opp:1,8 m2
doorsnede A-A
doorsnede B-B GSEducationalVersion
doorsneden 1:100
impressie patio
+
groot gezin + ambachtswerkplaats
werkplaats
B
B
B
+
slaap-/leefkamer
salon/leefkamer
area: 17,0 m2
area: 6,0 m2
opp:17,0 m2
slaap-/leefkamer area: 8,0 m2
patio
werkplaats
opp:9,5 m2
area: 8,0 m2
A
A
kast
A
A
A
A
area: 1,5 m2
badkamer
badkamer
area: 2,5 m2
badkamer
opp:2,5 m2
slaap-/leefkamer
area: 2,5 m2
keuken
area: 5,0 m2
opp:6,0 m2
werkplaats
tweede verdieping
GSEducationalVersion
B
eerste verdieping
B
begane grond
B
B
B
area: 6,0 m2
GSEducationalVersion
leefkamer
slaap-/leefkamer
dakterras
opp:8,0 m2
opp:6,0 m2
A
opp:17,0 m2
A
A
A
badkamer opp:2,5 m2
patio
balkon
plattegronden 1:100
dakterras
B
derde verdieping
opp:4,0 m2
B
opp:6,0 m2
+
doorsnede A-A
doorsnede B-B GSEducationalVersion
doorsneden 1:100
impressie woonkamer
+
woning + winkel
C
B
C
B
C
B
+
keuken slaapkamer
werkruimte
opp:5,5 m2
slaapkamer
slaapkamer
opp:7,0 m2
opp:4,5 m2
opp:7,0 m2
area: 6,0 m2
dakterras area: 25,5 m2
winkelruimte opp:11,0 m2
winkelruimte opp:14,5 m2
A
A
A
A patio
A
A
salon/leefkamer opp:12,5 m2
opp:9,5 m2
badkamer
slaapkamer
opp:3,0 m2
area: 5,0 m2
GSEducationalVersion
plattegronden 1:100
C
B
C
dakterras B
C
eerste verdieping B
begane grond
GSEducationalVersion
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
128 / 162
+
doorsnede A-A
doorsnede B-B GSEducationalVersion
doorsneden 1:100
impressie patio
meergeneratie woning
opp:6,0 m2
B
B
B
slaapkamer
salon
slaapkamer opp:6,0 m2
opp:12,5 m2
winkelruimte opp:9,5 m2
slaap/leefkamer opp:9,5 m2
dakterras opp:42,0 m2
A
patio
leefkamer
A
opp:14,5 m2
opp:10,0 m2
A
slaap/leefkamer
A
opp:10,0 m2
A
A
slaapkamer opp:10,0 m2
slaap/leefkamer
slaap/leefkamer
opp:10,0 m2
opp:10,0 m2
badkamer opp:2,5 m2
keuken opp:5,5 m2
plattegronden 1:100
B
B GSEducationalVersion
slaapkamer opp:5,5 m2
opp:4,5 m2
opp:4,5 m2
opp:3,5 m2
eerste verdieping
GSEducationalVersion
dakterras
B
keuken
begane grond
badkamer
badkamer
doorsnede A-A
doorsnede B-B GSEducationalVersion
doorsneden 1:100
impressie patio
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail
slot
> zelfbouw / ambacht > bouwsystematiek > community architectuur > bouwkundige/architectonische details
zelfbouw > ambacht > waarde “zelfbouw creëert een grotere gevoel van waarde voor de eigen woning in tegenstelling tot een verkregen woning”
grootschalige ontwikkeling versus kleinschalige aanpassingsmogelijkheden
bouwmethodiek â&#x20AC;&#x153;low tech en door de mens gemaaktâ&#x20AC;?
goedkoopste bouwmethodiek voor woningbouw in Marokko
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
139 / 162
de goedkopere variant in de bidonville > betonsteen
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
140 / 162
betonsteen als hoofdelement
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
141 / 162
i.h.w. gestort kolommen in betonsteen
vloeropbouw: > betonnen balken+broodjes > i.h.w. gestort beton > plavuizen gelegd in cement
gestapelde betonsteen
(plaatselijk)stucwerk gevelafwerking
afvoer regenwater bovengronds/ deksel kabels en leidingen
kabels en leidingen ondergronds
bouwsystematiek
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
142 / 162
gewone mensen, gewone materialen, gewone constructie, bijzondere woningen â&#x20AC;&#x153;diversiteit en identiteit kun je niet ontwerpen, dat ontstaat, je kunt enkel voorzien in middelen, welke bijdragen aan bijzondere architectuurâ&#x20AC;?
muur
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
144 / 162
deuropening
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
145 / 162
winkeldeur opening
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
146 / 162
raamopening voorzien van luiken
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
147 / 162
gevelopening voorzien van houtsnijwerk/metaal traliewerk
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
148 / 162
gevelopening erker
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
149 / 162
opengewerkte muur versie 01
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
150 / 162
opengewerkte muur versie 02
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
151 / 162
uitwendige hemelwaterafvoer
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
152 / 162
verzonken hemelwaterafvoer
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
153 / 162
plantenbakken in de gevel
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
154 / 162
plantenbakken icm zitelement in de gevel
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
155 / 162
introductie opgave onderzoek / analyse visie / uitgangspunten masterplan deelfragmenten typologie / architectuur syteem / materiaal / detail slot
> beoogd resultaat behaald?
resultaat behaald? â&#x20AC;&#x153;van fascinatie naar ambitie, van ambitie naar visie, van visie naar strategie, van strategie naar het beoogd resultaatâ&#x20AC;?
bidonville als startpunt
new-towns als oplossing voor de doorgaande migratie naar de stad en huisvesting van de sociale klasse
fascinatie voor het traditionele
behaald resultaat als alternatief op het huidige huisvestingsbeleid
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
158 / 162
slotwoord Terugkijkend naar het proces van afgelopen en het plan dat daaruit voortgekomen is kan ik concluderen dat dit een geslaagd experiment is geweest. Binnen de huidige kaders omtrent huisvesting is het wel degelijk mogelijk om met een andere kijk en aanpak een betere leefomgeving te creĂŤren. Een omgeving geĂŻnspireerd door de lokale kracht. Een leefomgeving waar de inwoners en hun woonomgeving op elkaar zijn afgestemd, een dynamische omgeving welke zich langzaam vormt en groeit en een eindbeeld feitelijk niet bestaat. Dit plan markeert een mogelijkheid. De mogelijkheid om middels anders te denken nieuwe wegen in te slaan en te werken aan duurzame oplossingen voor zowel inwoners als overheid. Het is een dynamisch plan, net als de gepresenteerde casus. Een mijlpaal op weg naar duurzame, stedelijke ontwikkelingen in Marokko. Abdessamed Azarfane
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
159 / 162
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
160 / 162
literatuur Urban form in the Arab World, past and present Stefano Bianca, 1994 ETH Zurich
Casablanca, colonial myths and architectural ventures Jen-Louis Cohen & Monique Eleb, 2002 The Monacelli Press
ELEMENTAL, incremental housing and participatory design Alejandro Aravena & Andres Lacobelli, 2012 Hantje Cantz
Aldo van Eyck, the shape of relativity Francis Strauven, 1998 Architectura & Natura
Architecture of the City
Aldo Rossi, 1984 The MIT Press
A sense of place, a sense of time
John Brinckerhoff Jackson, 1994 Yale University
Dood en leven van grote Amerkaanse steden Jane Jacobs, 1993 The Modern Library
Understanding Sustainable Cities
K. David Pijawka & Martin A. Gromulat, 2012 KandallHunt publishing company
Het ontwerpen van woningen
Bernard Leupen & Harald Mooij, 2008 NAI Uitgevers
BAYT sociale huisvesting in stedelijke gebieden
161 / 162
Š 2014, Abdessamed Azarfane Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.