Gert Jan Wisse-Master of Landscape Architecture-Common Ground

Common Ground dreaming of a no man’s land

River Farset Belfast 1915

2

The Commons -

‘ cultural and natural resources accessible to all members of a society, including natural materials such as air, water, and a habitable earth.’

Common Land -

‘ (a common) land owned collectively by a number of persons, or by one person, but over which other people have certain traditional rights, such as to allow their livestock to graze upon it, to collect firewood, or to cut turf for fuel.’

Common Ground -

‘ a basis agreed to by all parties for reaching a mutual understanding’

3

4

content colofon inleiding aanleiding analyse opgave concept framework masterplan deeluitwerking onderdelen fasering

Colofon -

Common Ground Belfast Dreaming of a no man’s land Gert-Jan Wisse Elandsstraat 186-4 1016 SK Amsterdam g.a.wisse@hotmail.com 0653971505 Academie van Bouwkunst Amsterdam Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Landschapsarchitectuur (Master of Landscape Architecture) Waterlooplein 211-213 1011 PG Amsterdam Commissie: Mentor: Berno Strootman - Landschapsarchitect Commissielid: Lada Hrťak - Architect Comissielid: Patrick Mc Cabe - Landschapsarchitect Toegevoegd voor tentamen Bruno Doedens- Landschapsarchitect Roel van Gerwen - Landschapsarchitect Belfast - Noord-Ierland

5

5 7 9 13 21 23 27 29 33 37 63

6

Belfast - Noord-Ierland

Common Ground dreaming of a no man’s land Belfast torst, met name in de industriÍle stad de mentale en fysieke littekens van de recente geschiedenis met zich mee.

The Troubles, het conflict dat de stad gedurende de laatste drie decennia van de twintigste eeuw in haar greep hield, heeft een hevig verdeelde stad achter gelaten, met meters hoge muren als getuige.

Maar langzamerhand worden, vooral in jeugdige kringen voorzichtige tekenen van toenadering zichtbaar.

Dit project onderzoekt de mogelijkheden die ontstaan wanneer Belfast zich ontwikkelt richting een geĂŻntegreerde stad, uitgaande van het beleid van de Noord-Ierse regering dat de muren in het jaar 2020 verdwenen moeten zijn.

Interface zones - Belfast

7

8

aanleiding Wandelend door het centrum van Belfast is er weinig dat doet vermoeden dat dit het decor was van een decennia durend bloedig conflict tussen de in twee kampen verdeelde inwoners van deze stad. In de hoofdstraat wordt gewinkeld, op bankjes wordt gezeten, in restaurants wordt gegeten en in cafe’s wordt gedronken. Dan valt een klein groepje luidruchtige mensen op die met Britse vlaggen voor het Stadhuis staan te protesteren. Sommige mensen moedigen ze aan, anderen lopen gestaag door.

Het wordt duidelijk dat Belfast een verdeelde stad is. Het centrum van de stad wordt gezien als neutraal terrein, maar met name de wijken rondom het centrum, de voormalige arbeiderswijken zijn sterk verdeeld en worden om confrontaties tussen de verschillende wijken gescheiden door een meters hoge muren die ‘ Peacewalls’ genoemd worden.

Eenmaal buiten het stadscentrum vallen steeds meer tekenen van deze verdeeldheid op; stoepranden zijn geverfd in rood wit blauw, vlaggen hangen aan straatverlichting of aan draden boven de straten. Mogelijke associaties met voetbalwedstrijden verdwijnen snel wanneer de muurschilderingen verschijnen. Op elke muur of blinde gevel staan afbeeldingen geschilderd. De voorstellingen verschillen van taferelen van arbeiders in de linnen of scheepsbouw industrie tot portretten van mensen die zijn omgekomen tijdens het conflict en schilderingen van gewapende mannen met bivakmutsen en machinegeweren.

Political signs - Belfast

9

10

Het toenemende aantal braakliggende terreinen en vervallen gebouwen kondigt de nabijheid van de muur aan. Ik ben aangekomen in het ‘contact’ gebied tussen de verschillende wijken welke ‘ Interface zone’ genoemd wordt. De scheiding wordt gevormd door een aaneenschakeling van verschillende soorten afscheidingen, verschillend in hoogte en materiaal. In alle gevallen is het gebied rond de muur de achterkant van de wijk, verlaten en met tot aan de muur doodlopende straten.

Muren, grootschalige leegte en leegstand, en twee gemeenschappen die nog altijd volledig gescheiden leven in dezelfde stad.

Gefascineerd door deze wrange situatie stelde ik mijzelf de vraag; Wat is het perspectief voor dit gebied, en hoe zouden de unieke condities van het gebied aangewend worden als kans voor de ontwikkeling ervan.

Interface zones - Belfast

11

Blitz

550

500

450

400

31 may Titanic leaves the slipway

Large scale city redevelopment scheme - replacement to suburbs

1950

inhabitants x 1000

50

1911

1641

100

Belfast was granted Citystatus

150

1888

Rebellion/ Plantation of Ulster

200

1690 12 july 1690 Battle of the Boyne

250

1920 Government of Ireland act - Partition Ireland/Northern Ireland

300

1941 Belfast Blitz Bombing of Belfast by Nazi Germany during WWII

350

0

1500

1680

1600

1700

1800

1850

1860

1870

1850

Belfast is de hoofdstad van Noord-Ierland, dat als constituerend land samen met Engeland, Schotland en Wales deel uitmaakt van de staat; het Verenigd Koninkrijk, maar gelegen is op het Ierse eiland.

De Metropool Belfast telt 580 000 inwoners, waarvan er 286 000 in de stad wonen. De stad is gelegen aan de monding van de Lagan rivier in de baai van Belfast (the Belfast Lough). De buitenwijken van de stad reiken tot aan de voet van de heuvels van Belfast: ‘Black Mountain’ , ‘ Mount Divis’ en ‘ Cave hill’.

Het conflict in Noord-Ierland komt voort uit de Britse kolonisatie van Ierland in de 16e en 17e eeuw. Het Ierse verzet tegen de Britse overheersing was in de meest Noordelijke provincies het sterkst, en werd daar gecompenseerd door land en rechten af te nemen van Ierse inwoners, en deze te geven aan de Britse en met name Schotse nieuwe inwoners. Dit word ‘the Plantation of Ulster’ genoemd.

1880

1890

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1915

In 1922 kwam er een einde aan een groot deel van de Britse overheersing, en werd Ierland zelfstandig. Noord-Ierland bleef daarentegen onderdeel van het Verenigd Koninkrijk.

De inwoners van Belfast zijn hierdoor verdeeld in de Loyalisten en de Nationalisten. De Loyalisten voelen zich sterk verbonden met het Verenigd Koninkrijk en zijn van mening dat Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk hoort. De meeste Loyalisten Identificeren zich als Brits en Protestants.

De Nationalisten voelen zich sterk verbonden met Ierland, en zijn daarom van mening dat Noord-Ierland bij Ierland zou moeten horen. De meeste Nationalisten identificeren zich als Iers en Katholiek.

De verdeling in Noord-Ierland is volgens de laatste tellingen uit 2007 48% Protestantisme en 45 % Katholicisme.

12

1950

0

Analyse geschiedenis van het conflict

the Troubles

1960

1970

1965

1980

1990

Good Friday Agreement

a new power sharing executive is signed

1998

2007

1972 30 january Bloody sunday - 21 july Bloody friday

1968 5 october the day the Troubles started

Suburb inhabitants City inhabitants

2000

2010

year

2005

Gedurende de Industriële revolutie groeide Belfast explosief door de bloei van de linnen, tabak en scheepsbouw industrie. De in Belfast gebouwde Titanic, die in 1911 te water is gelaten, gold als nationale trots.

‘the Troubles’.

Na de periode van welvaart tijdens de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw kwam een periode van zware depressie. Het einde van de industrialisatie betekende een hevig verlies van werkgelegenheid. De productie van wapentuig en gevechtsvliegtuigen en schepen voor de Tweede Wereld oorlog bood een korte piek van werkgelegenheid. Maar juist door deze productie werd Belfast een doelwit voor Nazi-Duitsland en werd Belfast zwaar getroffen tijdens een bombardement op de stad in April 1941; de ‘ Belfast Blitz’ .

Gedurende het conflict werd de stad Belfast het toneel van gevechten tussen pro-Ierse en pro-Britse paramilitairen en de veiligheidsdiensten. Als gevolg van de heftige gevechten veranderde Belfast van een geïntegreerde stad waar inwoners van beide partijen gemengd leefden, in een verdeelde stad. Veel inwoners van het centrum van de stad trokken vrijwillig of als onderdeel van herlocaliseringsprojecten weg naar de buitenwijken. Een leeg, verwoest en verdeeld stadscentrum was het gevolg.

In 1998 is er met het tekenen van het ‘Goede Vrijdag akkoord’ een eind gekomen aan de het conflict. Het ‘Goede Vrijdag akkoord’ zorgde voor een gezamenlijk zelfbestuur van Noord-Ierland.

In het einde van de jaren 60 vond er een opleving van protesten tussen de twee bevolkingsgroepen plaats.

Deze protesten werden steeds gewelddadiger, tot een confrontatie in 1968 welke wordt gezien als de uitbraak van

Deze recente geschiedenis van Belfast weerspiegelt zich duidelijk in de ontwikkeling van het stedelijk weefsel van de stad en het verloop van het aantal inwoners van de binnenstad ten opzicht van de buitenwijken.

13

Leegtes in het stedelijk weefsel.

Rondom het centrum van de stad ligt een veelvoud van leegtes in het stedelijk weefsel.

Veel van deze leegtes zijn stukken land waar voorheen woningen of industrie heeft gestaan.

De oorzaak van de leegstand is te herleiden naar een aantal factoren; De aanleg van de snelweg ‘ Westlink’ aan de Westkant van het centrum en de M2 aan de Noordkant van het centrum, het verdwijnen van industrie uit het centrum van de stad, en ‘the Troubles’.

Voids ‘Peacewalls’ en de verdeelde stad.

Peacewalls

De stad wordt verdeeld in verschillende wijken, van elkaar gescheiden door muren.

Deze muren bevinden zich voornamelijk in het Noorden en Westen van de stad en lopen als radialen van het centrum naar buiten toe.

Deze barrières vormen de achterkanten van de wijken die ze scheiden. Deze wijken zijn namelijk gericht op en ontsloten door een of meerdere radiale hoofdstraten die door het midden van de wijk lopen. Veel van de voormalige verbindingen tussen de wijken zijn afgesneden geraakt door de muur, en lopen nu dood of zijn afgebogen tot parallel aan de muur. Hierdoor ontstaat een systeem van wijken met lussen en ontsloten door middel van de hoofdstraten. Een aantal verbindingen tussen de verschillende wijken zijn blijven bestaan en passeren de muur door middel van een poort. Deze poort sluit nog altijd ’s avonds en in het weekend.

De uitgeholde stad.

Door de slechte staat van de arbeiderswoningen en het geweld van de recente geschiedenis is men op grote schaal vanuit de voormalige arbeiderswijken rond het centrum van de stad vertrokken naar de buitenwijken of andere plaatsen rond Belfast. Dit uit zich in een stadscentrum en direct aangrenzend gebied met een zeer lage dichtheid, veel leegstand en vervallen woningen. Sociaal gezien is vooral het armere deel van de inwoners van Belfast in deze wijken achtergebleven.

14 muren en achterstandswijken - bron CAIN conflict archive - University of Ulster

Analyse de littekens van Belfast De weerspiegeling van de recente geschiedenis in het stedelijk weefsel van Belfast kenmerkt zich door een aantal condities.

Belfast

Vergeten beken.

Watersysteem en overstromingsrisico

Belfast is gelegen op de overgang tussen de monding van de Lagan rivier en de omringende bergen. Door de stad lopen hierdoor een aantal beken vanuit de bergen richting de rivier de Lagan om vervolgens uit te monden in de baai van Belfast. Deze beken zijn gedurende de geschiedenis in tunnels onder het maaiveld verdwenen, en zijn hiermee in de vergetelheid geraakt. Dwars op het natuurlijke verloop van deze beken is op het laagst gelegen westelijke gebied naast het centrum in de jaren 80 de nieuwe snelweg ‘Westlink’ aangelegd. De voor een groot deel in een tunnelbak gelegen snelweg snijd het natuurlijk verloop van de beken af en zorgt, samen met de beperkte ruimte in de tunnels bij hevige regenval voor overstromingen van delen van de stad.

Verlaten fabrieken.

Verspreid door de wijken rondom het stadscentrum liggen verschillende oude fabriekscomplexen. Deze grote bakstenen kolossen herinneren aan de tijd dat Belfast bloeide door de industrie. Na het verdwijnen van de productie zijn de fabrieken leeg achter gelaten. Daarbij komt dat veel van deze fabrieken in het vervallen en verlaten gebied rond de muren liggen en daardoor momenteel weinig ontwikkelingsperspectief hebben.

Een aantal van deze leegstaande panden zijn echter wel in gebruik genomen door gemeenschapsinitiatieven en kleine bedrijven.

15 historische en hedendaagse industrie

occupation based on two rivers - 1500

watermill industry - 1800

industrialisation - 1900

Belfast Blitz - 1942

relocation to suburbs - 1950

the Troubles - 1968 - 1998

?

2014

2020 16

Gelaagde geschiedenis het verhaal van een beek die een muur werd Deze vijf condities, de leegte, de verdeling door middel van muren, de lage dichtheid en hoge mate van verval, de leegstand van oude fabrieksgebouwen en de vergeten beken blijken grotendeels dezelfde patronen te volgen.

Dit verschijnsel is te verklaren aan de geschiedenis en is te herleiden naar de vergeten beeklopen, nu verborgen onder de grond.

De economische motor voor het ontstaan van Belfast was de industrie. Deze industrie ontwikkelde zich langs de loop van de beek de Farset, omdat deze een combinatie van waterkracht en de mogelijkheid voor een overslaghaven bood. De stad ontleent haar naam aan deze beek. Toen de stoommachine werd uitgevonden werd het gebruik van waterkracht overbodig. De fabrieken ontwikkelden zich echter verder langs de beek voor andere industriële toepassingen van het water. Tegen het einde van de industriële revolutie had de ruimtedruk het gewonnen van de beek, waardoor ze bijna volledig in tunnels verdween. Door het wegtrekken van de industrie, en de depressie die daarop volgde raakt het gebied in verval. Het bombardement tijdens de Tweede Wereld Oorlog zette het verval extra kracht bij. Bij de uitbraak van ‘the Troubles’ verdeelde de stad zich gedurende het gewapende conflict in verschillende wijken. De verdeling volgde natuurlijke barrières in het stedelijk weefsel: de reeksen van fabrieken. Deze verdeling, aanvankelijk nog flexibel door gebiedsannexatie van beide zijden, vonden op den duur hun huidige verloop en werden verstevigd tot de muren zoals we die nu kennen.

Het verhaal van een beek die een muur werd.

17

River Farset Belfast - 1915

18

Gelaagde geschiedenis gevonden voorwerpen Op het eerste gezicht lijkt de situatie in de ‘Interface zones’ uitzichtloos.

Maar onder de grijze laag stof van de recente geschiedenis gaat echter nog een heel andere wereld schuil. De wereld van een stad gebouwd langs verschillende beekdalen. Een stad bloeiend door vooruitstrevende industrie. Een stad bezaaid met pareltjes van bouwkunst. Een gelaagde stad met verborgen kwaliteiten.

Gevonden voorwerpen kaart

19

tunnelbak River Farset

What if the ‘Peacewalls’ go!?

20

Opgave ‘Interface zones: de nieuwe ruimtelijke opgave voor Belfast De zone waar al deze condities samen komen; de ‘ Interface zones’ zijn momenteel de littekens van de recente geschiedenis.

Ontwikkeling van deze gebieden zit op slot, voornamelijk door de beladen positie die ze innemen in de ruimtelijke verdeling die het conflict heeft voortgebracht. De muur is hiervan de belangrijkste verschijningsvorm.

Maar langzamerhand worden, vooral in jeugdige kringen voorzichtige tekenen van toenadering zichtbaar. Steeds meer jongeren ontmoeten elkaar bij geïntegreerde opleidingen en werkgevers.

De gids van een ‘political walking tour’ en ex-IRA lid: ‘ My kids have protestant friends. I don’t know where they meet them, but that’s the way it should be’ .

Daarnaast is het sinds kort beleid van de regering van Noord-Ierland dat de ‘Peacewalls’ in het jaar 2020 verdwenen moeten zijn. In het beleidsstuk stelt de overheid dat de gemeenschappen rond de muur plannen dienen op te stellen voor het afbreken van de muur.

Opgave: What if the ‘Peacewalls’ go!?

Wat zijn de mogelijkheden als Belfast zich ontwikkelt richting een geïntegreerde samenleving en de muren afgebroken worden?

Hoe zou het beschadigde stedelijk weefsel van Belfast geheeld worden?

En hoe zou het transformeren van de ‘interface zones’ het proces van integratie kunnen faciliteren?

Interface zone - West Belfast

21

B

A interface zone

B C A introductie van intermediaire zone muur wordt relict

ontwikkelen van parkstructuur gebaseerd op beek

22

Concept dreaming of a no man’s land Het transformeren van de ‘interface zones’ biedt de kans om deze verlaten gebieden om te vormen tot nieuwe voorkanten van de aangrenzende wijken, en daarmee een aantal ruimtelijke en sociale opgaven te koppelen en aan te pakken: -

De braakliggende terreinen in de stad een ontwikkelingsperspectief bieden.

Het ondertunnelde beeksysteem en het bijbehorende overstromingsrisico aanpakken.

Het ruimtelijk faciliteren van de fragiele tekenen van toenadering tussen beide partijen.

Hiervoor moet het gebied getransformeerd worden van een scheidende structuur naar een verbindende structuur; een potentiële ontmoetingszone.

De muur is momenteel de verschijningsvorm van de verdeling.

Ze verdeelt gebied A en gebied B. Om de muur af te kunnen breken, moet hier een intermediair aan toegevoegd worden. Een niemandsland met een duidelijke markering. Hierdoor vervalt de primaire functie van de muur en wordt ze een ruïne.

Dit principe is al te vinden in Alexandra park in Noord Belfast.

Dit park wordt, net als de wijken eromheen verdeeld door een ‘Peacewall’. Hier is voor het eerst in Belfast door inzet van de gemeenschap een extra poort in de muur gemaakt. De cruciale factor die dit tot een succes heeft gemaakt is dat de muur in een park staat.

Rond het park staat een parkhek, dat van het park een intermediair maakt dat het doorbreken van de muur mogelijk heeft gemaakt.

Alexandra park

23

interface zone

fase 1 -intermediaire zone definieren en markeren bestemmen voor waterbeheer

fase 2 - ontwikkelen van parkstructuur gebaseerd op beek

24

Stappen plan markeren en ontwikkelen Voor het ontwikkelen van de hevig beladen ‘Interface zones’ is geduld nodig. Het laten vervallen van de functie van de muur en het instellen van de intermediair is een proces van tijd.

Daarom stel ik een interventie in 2 fases voor.

Fase 1 Fase 1 richt zich op het definiëren en markeren van de intermediaire zone, en deze bestemmen voor waterbeheer. Tijdens deze fase wordt de aanblik van het gebied drastisch veranderd en hiermee de associatie van het gebied met conflict verzacht. Door de markering van de rand en de bestemming van waterbeheer krijgt het gebied langzamerhand haar eigen identiteit en betekenis.

Fase 2 Fase 2 treedt in werking zodra het gebied voldoende intermediair is geworden en als neutraal gebied wordt beschouwd door de aangrenzende gemeenschap. De muur wordt niet volledig afgebroken, maar er worden doorbraken gemaakt ten behoeven van zichtrelaties, verbindingen en het verloop van het water. Door de muur gedeeltelijk te behouden wordt ze opgenomen in de nieuwe realiteit van de ‘ Interface zones’ en voegen ze een laag toe in de geschiedenis.

25

doorsnede ingreep

26

Framework een lineaire parkstructuur Het transformeren van de ‘interface zones’ tot een ontwikkelingszone heeft de potentie om een belangrijke parkstructuur op de schaal van de stad te worden.

Verbindingen Ze verbindt enerzijds het stadscentrum met de omringende bergen, en anderzijds de verschillende wijken onderling.

Beekdal De parkstructuur biedt ruimte om de momenteel ondertunnelde beek weer een natuurlijke loop te geven, inclusief ruimte voor het natuurlijk opvangen en vasthouden van piekafvoeren.

Parallelle route Doordat de nieuwe parkstructuur parallel loopt aan de hoofdstraten, ontstaat een dubbelstructuur die wandelaars en fietsers een tegenhanger bied voor deze drukke stadsstraten.

Koppelen aan culturele as.

Door de bijzondere haakvorm waarmee de parkstructuur het verloop van de beek volgt, ontstaat naast een radiale verbinding vanuit de stad, ook een dwarsverbinding door het stedelijk weefsel. Deze dwarsverbinding sluit aan op een belangrijke culturele as waaraan verschillende musea en instituten gevestigd zijn. Samen met deze cultuur straat ontstaat een rondgang door de wijken rond het centrum.

Framework - parkstructuur op de schaal van de stad

27

28

0

20

50

100

200

0

5

10

25

50

legenda

legenda

Masterplan een lineaire parkstructuur

bestaande bebouwing

bestaande bebouwing

bestaande bebouwing met nieuwe functies en openbare ruimte

nieuwe bebouwing

nieuwe bebouwing

café terras

Door in de ‘Interface zone’ een ontmoetingszone te definiëren en muur relict de muur op verschillende plekken door te breken ontstaat een verbindend park met potenties voor recreatief gebruik, ontmoeting en parkrand ontwikkeling van de randen.

muur relict parkrand tunnel relict

Ontmoeting bevorderd.

tunnel relict

fiets- en voetpad

Het nieuwe park wordt ontsloten door een lineair systeem van verbindingspaden met daaraan toegevoegd verschillende trappen naar het water dwarsverbindingen. De knooppunten die hierdoor ontstaan bevorderen ontmoeting tussen gebruikers van het park en dam voorbijgangers. Daarnaast vormen speelplekken, sportfaciliteiten en culturele hotspots bankjes ontmoetingsplekken.

brug

graspaden nieuwe waterstructuur nieuwe waterstructuur kanaal

Waterbeheer en recreatief dubbelgebruik. fiets- en voetpad

overstromingsgebied

dwarsverbindingen De beek wordt afgekoppeld van het systeem van tunnels, en krijgt een nieuwe natuurlijke loop. De overgebleven tunnels worden nieuwe waterstructuur ingezet als structurerende en recreatieve elementen in het park.

Door overcapaciteit in het beekprofiel en door gebruik te maken van het tunnelsysteemnieuwe kan waterstructuur het overtollige water tijdens hevige regenval, kanaal op een natuurlijke manier in het park opgevangen en vastgehouden overstromingsgebied worden.

nieuwe bomen weide bosgrond vista’s

nieuwe bomen

Activeren van verlaten Fabrieken. weide

De parkstructuur verbindt veel van de verlaten fabrieken en geeft hen een nieuw gezicht bosgrond aan het park. Daarnaast vormen ontwikkelingen in deze fabriekspanden de sociale en culturele gangmakers in het park.

Ontwikkeling van de randen. oevervegetatie Door enkel een deel van de braakliggende terreinen te bestemmen sportveld als park en beekdal, blijft er ruimte over voor nieuwe stedelijke ontwikkeling aan de randen van het park.

Masterplan

29

huidige situatie:

fase 1

fase 2 30

Masterplan van leegte, ruimte maken huidige situatie: infrastructuur parallel aan de muur verwijderen grootschalige industrie uitplaatsen fase 1 -intermediaire zone definieren en markeren bestemmen voor waterbeheer vrijgekomen tunnels vrijgraven fase 2 - muur op verschillende plaatsen doorbreken ontwikkelen van parkstructuur gebaseerd op beek doodlopende straten worden dwarsverbindingen nieuwe bebouwing ontsluiten door bestaande lussen

infrastructuur parallel aan de muur verwijderen en uitplaatsen naar stadsstraten

water verplaatst van tunnelsysteem naar nieuwe natuurlijke beekloop

grondverzet graven beekloop gebruikt in grondwal parkrand

zware industrie uitplaatsen

doorbraak in muur materiaal hergebruikt in parkrand

Principe profiel 31

0

5

10

25

50

32

Deeluitwerking parkkamer De deeluitwerking laat een situatie zien aan een breder deel van het park; de parkkamer, waar waterbeheer, recreatief gebruik, lineaire en dwarsverbindingen, een doorbraak in de muur, een aangrenzende herontwikkelde fabriek en nieuwbouw langs de parkrand samen komen. Ook hier is er een grote rol weggelegd voor de hergebruikte tunnelelementen in het park.

0

5

10

25

50

legenda bestaande bebouwing nieuwe bebouwing cafĂŠ terras muur relict parkrand tunnel relict brug trappen naar het water dam bankjes fiets- en voetpad dwarsverbindingen nieuwe waterstructuur nieuwe waterstructuur kanaal overstromingsgebied nieuwe bomen weide bosgrond oevervegetatie sportveld

33

profiel 1

profiel 2

profiel 3

profiel 4

binnenplaats

rand

nieuwbouw

rand

park

tunnelpad

privĂŠ

privĂŠ

Deeluitwerking profielen De verschillende condities van de ‘Interface zone’ zorgen voor een parkstructuur met verschillende breedtes. Het park werkt als een serie van parkkamers aaneengesloten verbonden doormiddel van groene verbindingen. De breedte van de ruimte dicteert het programma, wateropslag capaciteit en aantal doorbraken in de muur. rand

beek

rand

beek

overstromingsgebied

beek

overstromingsgebied

beek

profiel 5

park

muur

privé

muur

park

fundering muur kadewand

tunnelpad/trap

privé

privé

park

terras

muur

parkstraat

rand

muur

privé

fabriek

nieuwbouw

profielen schaal 1:500

muurtje

profiel rand

uitsnede rand

grondwal rand, afkomstig uit graafwerkzaamheden beekloop

tunnel voormalige loop beek

36

parkpad

De Rand markering van de parkzone De rand fungeert als markering van de nieuwe ontmoetingszone. Ze definieert het verloop, en markeert de nieuwe entree’s tot het park.

De rand wordt opgetrokken uit hergebruikte materialen uit de ‘Interface zones’, en refereert aan de ‘drystone-walls’ zoals gebruikt in het landelijk gebied rond Belfast. Het stalen gaas wordt van het bovenste deel van de muur verwijderd en wordt hergebruikt als gaaswerk voor de schanskorf constructie. Deze worden vervolgens gevuld met gebroken beton van de verwijderde stukken muur en uit andere opruimwerkzaamheden in het gebied. locatie randen

Naast een markering fungeert de rand ook als keermuur voor het te keren grondwerk dat in het park gedaan wordt.

De entree’s worden gemaakt van betonnen tredes die het hoogteverschil overbruggen van het gemaakte grondverzet.

van muur naar rand

37

38

De Rand markering van de parkzone

huidige situatie

rand

zicht op de rand 39

tunnel voormalige loop beek, vrijgegraven en hergebruikt als pad/kademuuur

muur, doorgebroken

rand

profiel muur

uitsnede muur

40

muurtje

De Muur een laag in de geschiedenis

locatie muur

De muur heeft door het definiĂŤren en markeren van de ontmoetingszone als intermediair haar functie verloren. De muur wordt op strategische plekken doorbroken, waardoor doorgangen ontstaan voor zichtlijnen, verbindingen en het verloop van de beek.

In de rest van het park wordt de muur ontdaan van het metalen plaat en gaaswerk, welke wordt hergebruik in het muurtje van de rand.

Langs de overgebleven stukken van de muur wordt op strategische plekken een pad aan weerszijden strak langs de muur gemaakt.

Hierdoor ontstaat een route langs beide zijden van de muur. Ook ontstaan hierdoor pleintjes en ontmoetingsplekken waar de muur doorgebroken is.

Deze ‘wallwalk’ doet ook dienst als muur route welke opgenomen kan worden in de verschillende toeristische routes gericht op de geschiedenis van het conflict die door de stad lopen.

van muur naar poort

41

42

De Muur een laag in de geschiedenis

huidige situatie

‘wallwalk’

dwarsverbinding en poort

zicht op de muur 43

parkpad

weide

tunnel voormalige loop beek

profiel park

uitsnede park

44

Park en Routing een natuurlijke basis voor ontmoeting Het nieuwe park wordt ontsloten door een lineair systeem van verbindingspaden met daaraan toegevoegd verschillende dwarsverbindingen.

De knooppunten die hierdoor ontstaan bevorderen ontmoeting tussen gebruikers van het park en voorbijgangers. Daarnaast vormen speelplekken, sportfaciliteiten en culturele hotspots ontmoetingsplekken.

locatie park en routing

van een gescheiden systeem naar langs- en

dwarsverbindingen

45

46

Park en Routing een natuurlijke basis voor ontmoeting

verbindingen in het park

zicht op het park 47

industrieel watersysteem - 1900

huidig watersysteem + overstromings risico

ingreep, water afkoppelen uit tunnels in eigen beekloop

bij hevige regenval vangen een overmaat in het profiel en het oude tunnelsysteem de piekafvoer op

48

De Vergeten Beek waterproblematiek Belfast is gelegen op de overgang tussen de monding van de Lagan rivier en de omringende bergen. Door de stad lopen hierdoor een aantal beken vanuit de bergen richting de rivier de Lagan om vervolgens uit te monden in de baai van Belfast. Deze beken waren vroeger de motor van industriele ontwikkeling die zich langs hun loop ontwikkelde. In de loop van deze industriele geschiedenis zijn deze waterlopen hierdoor verschillende keren verlegd en afgetakt, waardoor een oorspronkelijke loop enkel nog te herkennen is aan het hoogteverloop van het beekdal. Op den duur zijn de beken door ontwikkelingen in de industrie en ruimtegebrek in tunnels onder het maaiveld verdwenen, en hiermee in de vergetelheid geraakt.

Dwars op het natuurlijke verloop van deze beken is op het laagst gelegen westelijke gebied naast het centrum in de jaren 80 de nieuwe snelweg ‘Westlink’ aangelegd. De voor een groot deel in een tunnelbak gelegen snelweg snijd het natuurlijk verloop van de beken af en zorgt, samen met de beperkte ruimte in de tunnels bij hevige regenval voor overstromingen van delen van de stad.

tunnelbak

waterproblematiek bij hevige regenval - Belfast 49

parkpad

overstromingsgebied beek

profiel beek

uitsnede beek

50

beekprofiel

tunnel voormalige loop beek, vrijgegraven en in gebruik als pad/kademuur

De Vergeten Beek het watersysteem hersteld Het nieuwe park biedt ruimte om de momenteel ondertunnelde beek weer boven te brengen.

De tunnel waar de beek momenteel in stroomt ligt door de vele verleggingen tijdens de industriĂŤle geschiedenis van de beek deels op hoger gelegen terrein dan de oorspronkelijke beekloop. De beek wordt bovenstrooms afgekoppeld uit het tunnelsysteem en krijgt een nieuwe lager gelegen natuurlijke loop.

locatie beek

Door overcapaciteit in het beekprofiel en door gebruik te maken van het tunnelsysteem kan het overtollige water tijdens hevige regenval, dat voorheen voor overstromingen zorgde, in het park opgevangen en vastgehouden worden.

van tunnel naar beekloop

51

52

De Vergeten Beek het watersysteem hersteld

huidige situatie

water afkoppelen uit tunnel

beekloop

zicht op de beek

beekloop en overstromingsgebied

53

... gedurende hevige regenval

overstromingsgebied beek

beekprofiel

trappartij naar water

profiel rand

uitsnede tunnel

54

tunnel voormalige loop beek, vrijgegraven en in gebruik als pad/ openbare ruimte/ overstort beek

Gevonden voorwerpen ingezet als park element Het tunnelsysteem komt door de afkoppeling leeg te staan. Door verschillende verleggingen tijdens de industriĂŤle geschiedenis loopt de tunnel op verschillende plaatsen dwars op de nieuwe beekloop en het verloop van de muur. Door de tunnel vrij te graven in het park, kan de tunnel gebruikt worden als structurerend element en ontstaan er verschillende mogelijkheden voor gebruik.

Daarnaast kan er bij piekafvoeren door hevige regenval overtollig water uit de nieuwe beekloop overgestort worden op het oude tunnelsysteem. Hierdoor ontstaat een dubbele capaciteit. locatie tunnels

van tunnel naar parkelement

en ontmoetingsbrug

55

56

Gevonden voorwerpen ingezet als park element

huidige situatie

zicht op de waterspeeltuin

brug

gekanaliseerd

kademuur

trappartij

kadepad

57

overstort in tunnel bij piekafvoer

binnenplaats nieuwbouw

nieuwbouw parkrand

openbare ruimte

profiel nieuwbouw parkrand

uitsnedpark nieuwbouw parkrand

58

muurtje

rand

Rand Condities parkstructuur als motor voor stedelijke ontwikkeling Door de ontwikkeling van hoogwaardige groenvoorziening en de inzet op betere ontsluiting van de achterkanten van de wijken ontstaan er kansen voor nieuwe stedelijke ontwikkeling De infrastructuur die momenteel aan weerszijden parallel met de muur meeloopt, kan voor een deel komen te vervallen, en wordt gecompenseerd door nieuwe dwarsverbindingen van hoofdstraat naar hoofdstraat. De overgebleven ruimte en een deel van de parallel straten vormen een basis voor nieuwe ontwikkeling.

locatie parkrand

Door enkel een deel van de braakliggende terreinen te bestemmen als park en beekdal, blijft er ruimte over voor nieuwbouw aan de randen van het park. Deze nieuwbouw vormt samen met de te herontwikkelen fabriekspanden het nieuwe stedelijk programma voor beide zijden van het park.

Op den duur zal de hernieuwde leefbaarheid en levendigheid van de parkrand ook aanleiding zijn voor de herontwikkeling van verschillende oude arbeiderswijken die in slechte staat verkeren.

van achterkant naar parkrand

nieuw gezicht voor fabrieksgebouwen

59

60

Rand Condities parkstructuur als motor voor stedelijke ontwikkeling

nieuwbouw aan de parkrand

zicht op het park vanaf Conwaymill 61

oud fabriekscomplex centraal in het park

62

Fasering tijdspad en actoren in een beladen transformatieproces De gemeenschappen uit de aangrenzende wijken rond de interface zones leven nog altijd op gespannen voet met elkaar. De spanningen gaan gepaard met diepe mentale en fysieke wonden. Deze hebben tijd nodig om te helen.

De strategie Common Ground gaat uit van een fasering in 2 fases.

De eerste fase wordt aangewend om het beladen karakter van de interface zones, en hiermee de herinneringen voor de omringende gemeenschappen, te verzachten.

Dit heeft potentie om het mentale slot van het gebied te halen en klaar te maken voor ontmoeting, en ontwikkeling.

Het beleid van de regering van Noord-Belfast stuurt aan op een bottum-up benadering omtrent de afbraak van de ‘peacewall’. Deze aanpak is noodzakelijk, omdat een geslaagde doorbraak van de muur enkel tot stand kan komen met een bepaald niveau van goedkeuring van beide zijden van de muur.

Naar mijn idee heeft de overheid echter ook een duidelijke en belangrijke verantwoordelijkheid in de ontwikkeling van het gebied, vooral door de kansen die het met zich mee brengt voor de stad.

Ontwikkeling van dit gebied biedt namelijk kansen voor sociale integratie, waterbeheer en stedelijke ontwikkeling. Drie opgaves waar de stad Belfast de komende jaren mee geconfronteerd zal worden, of al mee geconfronteerd wordt.

Common Ground gaat, aanvullend op de reeds voorgestelde initiatieven vanuit de gemeenschap, uit van een coalitie van twee overheids instanties met een belang in het gebied. the Belfast City Regeneration Office, verantwoordelijk voor ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling. Heeft ongeveer 50% van de braakliggende grond in eigendom. the Rivers Agency Northern Ireland, verantwoordelijk voor het beheer van het watersysteem van Belfast en Noord-Ierland, en voor de preventie van waterproblematiek.

Een coalitie van deze twee instanties heeft vooral in fase 1 en de activering van fase 2 een belangrijke rol: het definieren en markeren van de intermediair, het bestemmen van deze zone voor waterbeheer, het vrij graven en afkoppelen van de beek tijdens fase 1, en het bevorderen van integratie en ontwikkeling door dwarsverbindingen en hoogwaardige openbare ruimte in de parkzone tijdens fase 2.

Dit samen schept een solide basis voor de ontwikkeling van gezamenlijke gemeenschaps initiatieven. parkstructuur op de schaal van de stad nieuwe groene ontsluiting van verlaten monumenten

63

Common Ground dreaming of a no man’s land Gert-Jan Wisse Landschapsarchitectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam