Het herprogrammeren van de lege Lasloods tot groot stedelijke ruimte, en de transformatie van groot naar kleine ruimtes.
Afstudeerverslag
Jesse Zweers
17.08.2013
De LabLoods is een project dat gaat over grootschaligheid en flexibiliteit in stedelijke interieurs en over één gebouw als stad. Het is een experiment dat een lege loods transformeert naar een laboratorium voor stedelijk leven. Voor dit project heb ik onderzoek gedaan naar de verdichting van het westelijk deel van de IJ oevers, en gekeken hoe het NDSM en in het bijzonder de Lasloods hieraan kan bijdragen. Het industriële en doelmatige karakter van het NDSM terrein is erg interessant, het verharde veld met daarin deze gigantische objecten – een ensemble van vier monumentale loodsen – maakt dit gebied tot een unieke stedelijke context. Zodoende heb ik een nieuw stedenbouwkundig plan gemaakt voor in de Lasloods met een FSI van 2.5 / 17.500 vierkante meter aan gemixt cultureel programma dat alsnog de helft van de Loods leeg laat voor evenementen. Door de loods te verbinden met de buitenruimte ontstaat er een stedelijke continuïteit die binnen de loods zelfs een diagonale dimensie krijgt. Een ruimtelijke verschaling transformeert geleidelijk een enkele grote ruimte naar een veelheid aan kleine ruimten. Het ontwerp is experimenteel van karakter en paradoxaal. Brute ingrepen die subtiel zijn vormgegeven maken een heldere en minimalistisch verschijningsvorm van een complexe programmatische en stedelijke conditie. Het plan resulteerde in een hybride gebouw dat met architectonische middelen stedelijkheid, context, schaal, flexibiliteit en in-/exterieur onderzoekt
02 INLEIDING
Timmerwerkplaats
Lasloods
Scheeps-
bouwloods
Smederij
200.000 225.000
175.000
250.000
150.000
150.000
125.000
125.000
275.000
1.5
1.3 100.000
100.000
25.000
300.000
NDSM Noord
25.000
Houthavens Noord
NDSM Zuid Houthavens Zuid
50.000
50.000
Houthavens
NDSM Oost (monumentaal)
NDSM terrein
200.000 225.000
175.000 150.000
250.000
150.000
2.2 125.000
125.000
100.000
100.000
25.000
Overhoeks Strip
25.000
Westerdokeiland
3.9 50.000
Overhoeks Wig
IJ Dock
50.000
Westerdokeiland
Overhoeks Campus
Overhoeks
Oppervlakte Programma Floor space index
Houthavens
04 CONTEXT ANALYSE
NDSM
Westerdokeilanden
Overhoeks
Verdichten van de Amsterdamse IJ oevers en de voormalige haventerreinen. Het NDSM maakt onderdeel uit van deze transformatie. Ondanks dat NDSM Oost de grootste oppervlakte heeft, wordt er weinig verdicht; dat is uitzonderlijk.
Vier monumentale Loodsen domineren het terrein maar hebben een gebrek aan openbaar programma om het te activeren.
05 OPENBARE RUIMTE
- Uniek groot verhard veld - Openbaar gebied binnen en buiten - Grote industriĂŤle schaal
De loodsen op het lege terrein maken een zeer groot (verhard) openbaargebied, uniek in de stad, ware het niet dat de potentie van de Lasloods momenteel onbenut is. De grote NDSM loodsen staan vooralsnog in een stedelijk vacuĂźm.
06 BUITENTERREIN
De schaal van het NDSM terrein laat zich vergelijken met andere grote open velden in de stad, en heeft dus ook dezelfde potentie om opgenomen te worden in de stad en zo gebruikt te worden.
Lasloods
Scheepsbouwloods
timmerwerkplaats
smederij
07 SCHAALVERGELIJKING
Het terrein van NDSM Oost laat zich in de stad vergelijken met pleinen en cultuurparken. De rol van de lasloods daarin is als evenementenhal. Daar ligt de kans om de grote ruimte te benutten.
08 MAAR... DE LASLOODS STAAT 312 DAGEN VAN HET JAAR LEEG
Bestaande verdeling NDSM Oost - West
Bestaande Routing
Potentie: loodsen verbinden met de stad
?
Analyse morfologie
09 STRUCTUUR MASTERPLAN
Bestaande situatie met nieuwbouw op NDSM West
Huidig masterplan CIE i.o.v. DRO 2008
Het huidige masterplan heeft geen oplossing voor het invullen van de Lasloods. In plaats daarvan stelt het plan nieuwbouw voor op het lege terrein maar blijft de Lasloods nog leeg zonder programma.
141.900 m2 - FSI 7.89 46 12 10 2
8
18
VS
2 6
2
Prog. mix gebouw voor de IJoever
bestaand NDSM
Prog. mix gebouw voor de IJoever
Hybride Lasloods
17
9
wonen parkeren kantoren retail woon/werk
5
2
2 1 4
sleutel
28
10
3
gemiddelde stedenbouwkundige plannen
2 5
Gemiddelde percentage stedenbouwkundig prog.
6
120.445 m2 - FSI 0.8
Gemiddelde percentage gebouw programma.
minder prive
hotel cultuur educatie sport leisure
21.950 m2 - FSI 3.85
-18
20%
meer openbaar
17%
+7 +6
13%
13%
12%
8%
+1 +2 +4
+4 +2
4%
4%
6%
3%
-8 27.000 m2 - FSI 1.4
Verschil hybride programma met stedenbouwkundig
10 DEFINIĂ‹REN PROGRAMMA
Versleutelen stedenbouwkundig plan naar gebouw
Programma mix gebouw voor de IJoevers
Om de Lasloods onderdeel te maken van de verdichting van de IJ oevers is het stedenbouwkundige programma getransformeerd naar een programmamix op gebouwniveau. Een stuk stad voor in de loods.
Programma’s verweven tot één gebouw in plaats losse componenten. Maximale uitwisseling onderling programma. Kruisbestuiving en samenwerking.
Leeg
Vijf programma clusters De programmamix van de IJ oevers toegepast op het NDSM terrein. Niet elk programma is geschikt voor de locatie. Bijvoorbeeld: wonen gaat niet samen met evenmenten. Niet Mix to the Max maar geselecteerd op verenigbaarheid.
Kunst Muziek Retail Sport Zakelijk
wonen parkeren kantoren retail woon/werk /werk
11 HERPROGRAMMEREN
hotel cultuur educatie sport leisure
Kan de Lasloods geprogrammeerd worden met gemixt programma zodat het een actieve bijdrage kan leveren als evenementenhal tot het cultuurpark NDSM, door de bestaande gebouwen van binnenuit op te waarderen.
KUNSTSTAD
1955
1959
1980
1998
SKATEBAAN
MTV
Ontwikkeling terrein
Heden en verleden, ‘vieren van de productie’
12 EVENEMENTEN TERREIN
Het NDSM als cultuurpark en evenemententerrein kan ruimte bieden aan een breed scala aan activiteiten, waardoor de loodsen onderling verbonden worden.
10.
12.
2.
1.
4. 5. 13.
6. bestaand toegevoegd
14.
binnen buiten
Evenementen kalender 3.
9.
8.
7.
Buiten
Binnen
Capaciteit
1. Westergasfabriek
7.
Arena
50.000
2. NDSM terrein
8.
Ziggo dome
15.500
3. Museumplein
9.
Rai
10.000
4. Kop java
10. Lasloods
5500
5. Dam
11. HMH
5000
6. Nieuwmarkt
12. Gashouder
3500
13. Melkweg
1000
14. Paradiso
1000
Overzicht
11.
13 EVENEMENTEN LOCATIES
Qua locatie laat het terrein zich vergelijken met andere evenementenlocaties in de stad. Het buiten terrein is groter dan het Museumplein en binnenin de loods past twee keer de Gashouder (Westerpark)
? 14 EVENEMENTEN LOODS
?
Momenteel wordt de loods maar voor enkele evenementen gebruikt. Om de hal en het omliggende gebied te activeren en een stedelijke impuls te geven zullen er nieuwe evenementen moeten worden toegevoegd.
3 h.o.h.
15 12 12
4 h.o.h.
12 15
3 h.o.h.
12 25
12 25
Gevel met grote openingen en dak met vier lichtstaten
15 LASLOODS BESTAAND
4 h.o.h.
12 15
Constructie spant (kraanspoor)
3 h.o.h.
Constructie grid draagt gevel en dak
De Lasloods met imposante staalconstructie is een ontwerp uit 1952 van J.D. En A.E.G. Postma. De loods bestaat uit gigantische gevelvlakken met daarin schijnbaar kleine ramen, binnen domineerde het Spant van de kraanconstructie
Ontmoeting
Expositie
Muziek
Retail
Sport & Wellness
Clusters
Zakelijk
Attractie Expo
Filmzaal
Poppodium
Winkels
Auditorieum
Sportveld
Restaurant
Zwembad
Service
Productie
Ateliers
Studio’s
16 SPECIFICATIE PROGRAMMA
Kantoren
Hotel
De specificatie van de Programma onderdelen is een vertaalslag van de conclusie uit de stedenbouwkundige analyse. Dit programma is getoetst aan de hand van vergelijkbare gebieden.
Evenement
17 CONCEPT DIAGRAM
Het Programma van Eisen is complementair aan de evenementen. De functie met grote attractieve waarde worden onderling verbonden voor ontmoetingen, en hebben hun eigen relatie tot de loods.
01 Lasloods leeg
02 Half vol en half leeg
03 Synergie
04 Morphing tetris
De bestaande Lasloods op het NDSM terrein in huidige toestand, leeg.
Nieuw programma vult de helft van de loods waardoor de andere helft vrij blijft en flexibel allerlei evenementen kan faciliëren.
Het programma door elkaar verweven voor ontmoeting, samenwerken en efficent dubbel gebruik.
Het verweven programma kan flexibel groeien en krimpen naargelangen de veranderingen in vraag en aanbod.
05 Eén nieuwe gevel
06 Overgang
07 Grote boxen inklemmen
08 Route
Aan de zijde waaraan de schijf grenst komt een nieuwe glazen gevel voor daglicht en zicht
Gelaagdheid vormt een overgang tussen de grote schaal van de hal en de kleine schaal van het programma. Daarnaast vormt het ook een overgang van oud naar nieuw.
Elk programma krijgt een gezicht naar de evenementenhal. Elke doos heeft een actieve relatie met de hal. Boven op de dozen ontstaan balkons met verspringende niveau
Een verticale route verbindt de ‘balkons’ en maakt ze tot openbare pleinen waaraan de entree’s liggen en de route’s in de schijf beginnen.
A Schijf
B Boxen
C Tussenruimte
D Hal
18 ONTWERPPRINCIPES
19 POSITIE VOLUME
De essentie van de loods is de ruimte tussen twee spanten. Door met de nieuwe invulling deze ruimte en spanten vrij te laten, blijft de essentie van de loods overeind.
Een grote lege hal met oneindige mogelijkheden. De halve lege hal, tegenover de gevulde andere helft. Flexibele leegte als magneet voor stedelijke evenementen, waar alles kan en alles mag. Daar tegenover een massieve schijf, als een miniatuur stad allemaal verschillende functies door elkaar heen. Afwisselende formaten en ritmes, ontsloten door straten, stegen en opgetilde stedelijke pleinen.
21 HAL = ‘LEEG’
22 HAL = MARKT
23 HAL = BEURS
24 HAL = EXPO
25 HAL = IJSPALEIS
26 HAL = NIGHTLIFE
Concert
Beurs
Rommelmarkt
Expo + Modeshow
Kermis + Parkeren
Sport + Film
Indelingsmogelijkheden
27 FLEXIBELE LEEGTE
De ‘lege’ helft van de loods kan flexibel worden ingevuld. Zo maakt elk evenement gebruik van zijn eigen inrichting en worden andere zones van het gebouw geactiveerd.
Tussenzone beinvloed door programma
Uitsnede bestaande spant
28 ATTRACTIES EN ROUTE
De verticale route verbind de pleinen boven op de boxen van de attractieve programma onderdelen. Vanaf elk plein vertakt de ontsluiting in kleinere wegen, zowel horizontaal als verticaal.
29 ORGANISATIE PROGRAMMA
Het programma van de Labloods is zo georganiseerd dat er veel overlap en samenwerking plaats vindt. In plaats van vijf losse gebouwen is het programma verweven tot één gebouw.
30 PRINCIPE PLATTEGROND
Ondanks dat elke plattegrond anders is, zijn ze allemaal opgebouwd vanuit hetzelfde systeem. In de basis staan verticale stijgpunten vast en horizontale verbindingen, alles daartussen is in grootte flexibel.
31 SCHAAL VARIATIE
Binnen het systeem zit in ingebouwde mogelijkheid om elke unit uit te breiden of te verkleinen. Hierdoor ontstaat een keuzevrijheid in de gewenste grote van de unit.
32 INDELING VERDIEPING
Elke verdieping kan anders worden ingedeeld. Elke verdieping kan per stuk in meer of minder units worden onderverdeeld. Hierdoor ontstaan grote lege velden of kleine privĂŠ units.
Opgetilde stedelijke pleinen ontsluiten de vele routes door het gebouw. Plaatsen waar bezoeker en gebruikers elkaar ontmoeten, een verblijf plaats tussen de bestaande enorme spanten. Op de pleinen staan paviljoens die de entree van het omliggende programma faciliteerde, die dubbel gebruikt kunnen worden voor verschillende functies. Naast elk plein een stook van collectieve ruimte in de schijf, voor uitwisseling en kruisbesturing van activiteiten.
M
34 SITUATIE Interactie loodsen en veld.
N 0
15 30
50
100
35 BEGANE GROND
N 0
5 10
20
50
36 1E VERDIEPING
N 0
5 10
20
50
37 2E VERDIEPING
N 0
5 10
20
50
38 3E VERDIEPING
N 0
5 10
20
50
39 4E VERDIEPING
N 0
5 10
20
50
40 5E VERDIEPING
N 0
5 10
20
50
41 6E VERDIEPING
N 0
5 10
20
50
42 DAKAANZICHT
N 0
5 10
20
50
Bovenste plein als uitkijk plateau over de hal. Het enige doodlopende punt in de route eindigt op het bovenste plein. Grenzend aan de bestaande gevel met enorm raampartij geeft uitzicht over het IJ, naar de binnenstad. Op het plein een terras voor het restaurant, terug kijkende de hal in als een indoor skylounge.
01
44 DOORSNEDE 01 Zicht vanuit de hal op de nieuwe binnengevel.
0
5 10
20
50
02
45 DOORSNEDE 02 Verticale route tussen de uitstekende boxen.
0
5 10
20
50
03
46 DOORSNEDE 03 Ingeklemde boxen met bovenop pleinen.
0
5 10
20
50
04
47 DOORSNEDE 04 De massieve schijf.
0
5 10
20
50
05
48 DOORSNEDE 05 Pleinen op verspringende niveau’s.
0
5 10
20
50
06
49 DOORSNEDE 06 Verticale route in de tussenruimte.
0
5 10
20
50
07
50 DOORSNEDE 07 Transformatie van groot naar kleine ruimtes.
0
5 10
20
50
Een nieuwe gevel van glas is als een doorsnede door de schijf. De nieuwe gevel geeft de schijf licht en uitzicht. Vanaf deze zijde van het NDSM terrein laat het de kleine schaal zien van het gebouw wat aansluit op de situatie. Ook wordt de enorme spant van de kraanconstructie zichtbaar, dit samen met de blauwe deur zo iconisch is.
52 GEVEL NOORD-WEST VERVALLEN ter behoeve van licht en zicht.
0
5 10
20
50
53 GEVEL NOORD-WEST NIEUW dubbele gevel waarvan vliesgevel buitenschil.
0
5 10
20
50
54 GEVEL ZUID-OOST GEHANDHAAFD Bestaande entree’s naar de hal.
0
5 10
20
50
55 GEVEL ZUID-WEST GEHANDHAAFD Iconische blauwe deur en uitbouw.
0
5 10
20
50
56 GEVEL NOORD-OOST GEHANDHAAFD
0
5 10
20
50
Nieuw venster kadert het bestaande spant in en de hal. Het interieur van de boxen maakt een plaatselijke uitsnede van de hal. De hal vormt nu het decor van de activiteiten, en het diffuus licht door de lichtstraten stormt de box binnen. Ook bied de grote openingen in de bestaande gevel zicht rechtstreeks naar buiten.
58 All-in-AXO
Legenda Congress
Hotel
Sport
Poppodium
Wellness
Shopping
Expo en Film
Entree
Ateliers en Studio’s
Lift
59 ROUTING Mensenstromen, samenwerking en dubbel gebruik
60 ROUTING Ontmoetingsplaatsten
01
01 Hangend onder het bestaande spant
02
02 Hangend er tussen, steunt op vier punten bestaand spant
03
03 Staant op de grond, steunt op twee punten bestaand spant
61 CONSTRUCTIE DIAGRAM
Twee delen: allereerst de rasterconstructie van de schijf, die volledig los staat van de bestaande constructie. Daarnaast de constructie van de boxen, die gebruikt maken van de bestaande spanten en het grid
15 - 20 °
Buiten zonwering lichtstraat
Zonne cellen
8 - 25 ° luchtafzuiging direct verwarmd
Koeleiland (grondleiding) Natuurlijk ventileren (plaatstlijk te bedienen)
flexibel (zomer - winter) Zomer
indirect verwarmd Twee klimaatzones
Hal natuurlijk ventileren (zomer deuren open)
Winter
Buitenschil - 4/5 Bestaande schil - Waterdicht - Winddicht - Zonwering
Technische installatie direct naar buiten (plaatstelijk)
Kruisventilatie
verwarming convector
Binnenschil - Minder energie gebruik - Simpelere detailering - Geen tochtsluisen
Biomassa ketel Electriciteit net
‘Doos in doos’ principe Grondleiding
62 ENERGIE HUISHOUDING
Klimaattechnisch is het een doos in doos situatie. Daardoor zijn alleen de verblijfruimtes actief verwarmd, en worden de circulatie zone en pleinen indirect verwarmd. Eigen energieproductie maakt het een duurzaam gebouw.
09 02 08
01 Donkere baksteen
02 Rode baksteen
03 Witte betonnen kozijnen
04 Stalen spant
05 Stelconplaten
06 Metalen deuren
07 Plafondplaten
08 Bitume dak
01
04
07 06 03 05
63 MATERIALISATIE BESTAAND
09 Betonnen daklijst
De materialisatie van de bestaande Lasloods is somber, industrieel en functioneel. Deze karakteristieke uitstraling blijft gehandhaafd en wordt niet door het nieuwe ontwerp veranderd.
01
01 Verticaal houten planken 02 Grote houten platen 03 Diagonaal kolommen (Buitenkant box) (Binnenkant box) (grens binnen - buiten plein)
04 06 09
07
05 08 03 02
64 MATERIALISATIE NIEUW
04 Betontegel (vloerplein)
05 Witte gietvloer (ruimte in de schijf )
06 Geschilderd plafond (ruimte in de schijf )
07 Helder glas
08 Spiegel glas
09 Halfdoorlatende spiegel
De nieuwe materialisatie introduceerd een interieur sfeer waardoor er een prettig verblijfsruimte ontstaat, een stedelijk interieur. Het materiaal is vormgegeven in doorlopende vlakken zodat het nog meer de grote schaal benadrukt.
Vliesgevel met houten kozijnen (whitewash)
Vliesgevel
65 ELEMENT N-W GEVEL
Draaideur met aan de binnenzijde houten kozijnen. Buitenzijde volledig bedekt door glas.
Bestaande gevelconstructie (Wisselend 3/ 4 meter stramien)
Gevelelement
Constructie grid
De buitenlaag van de nieuwe gevel is een groot glazen vlak, de grootschaligheid daarvan refereert aan de vervallen gevel. De binnenlaag is op de schaal van de schijf, en volledig in neutraal hout gerealiseerd.
66 GEVELFRAGMENT BUITENGEVEL
Stalen kader in donker warme grijze kleur
Kader
Donker houten tussenstijl
Schuifdeur met aan de binnenzijde houten kozijnen. Buitenzijde volledig bedekt door glas.
Schuifdeur
Gevelelement
Constructie grid
De binnengevel is vormgegeven als een simpel grid. Van een afstand oogt het als een fijnmazig grid, maar pas vanaf
67 ELEMENT BINNENGEVEL dichtbij is het vloer tot vloer en wand tot wand. Daarnaast refereert het naar de bestaande textuur van de vloer.
68 GEVELFRAGMENT BINNENGEVEL
Buitengevel
69 DETAILS
Vliesgevel
Binnengevel
Vanuit de hal is er een overzicht van alle activiteiten. Zichtbare hoofdroute die de pleinen ontsluit is overzichtelijk te zin vanuit de hal. Vanaf hier kan elke gebruiker zijn of haar route uitstippelen en vervolgen. Tijdens een evenement maakt het de bezoeker nieuwsgierigen om verder het gebouw te ontdekken of om op een later tijdstip nogmaals een kijkje te nemen.
Fase 01
71 FASERING
Fase 02
Fase 03
Het ontwerp is in fase te realiseren. Bij de eerste fase licht de nadruk op de zwevende boxen in een spaceframe constructie waarbinnen de schijf kan worden uitgevuld.
72 BEHEER EN VERHUUR
De LabLoods wordt georganiseerd vanuit de ‘LabLoods community’: Een vereniging van huurders voor huurders. Het beheer wordt verzorgd door een permanente huismeester die aangesteld wordt door de community.
et
ml
dg
bu
uw
bo
12
n
73 EXPLOITATIE
De LabLoods is een initiatief om de Lasloods te activeren. De exploitatie van het programma bepaalt het mogelijke bouwbudget, niet het ontwerp de bouwkosten. Het vast verhuurbare programma betaalt mee aan het flexibele (openbare) programma en de hal.
Red Bull Bouwkosten Bruto vloeroppervlak Vierkantemeter prijs
€ 1.000.000 875 m2 € 1.145,-
Kraanspoor Bouwkosten Bruto vloeroppervlak Vierkantemeter prijs
74 VIERKANTE METER PRIJS
€ 21.000.000 12.500 m2 € 1.680,-
LabLoods Bouwkosten Bruto vloeroppervlak Vierkantemeter prijs
€ 12.000.000 14.000 m2 € 860,-
Blok #1 Bouwkosten Bruto vloeroppervlak Vierkantemeter prijs
€ 40.000.000 45.000 m2 € 890,-
De uitkomst van de exploitatie in vergeleken met recente ontwikkelingen op het NDSM gebied laten zien dat de ‘prijs’ overenkomt met de huidige ontwikkelingen.
Een rijksmonument is een onroerend goed dat om haar cultuurhistorische waarde door de rijksoverheid is aangewezen om te worden beschermd en behouden te blijven.
Consequentie
?
75 RIJKSMONUMENT
+ -
Subsidieregeling voor het instandhouden van monumenten. De rijksoverheid steunt bij onderhoud en renovatie. Eigenaar van een rijksmonument kan kosten voor het onderhoud fiscaal verrekenen. Monumenten mogen niet zomaar gerestaureerd of verbouwd worden. Aan de hand van de omgevingsvergunning toetst de betreffende ambtenaar of de verbouwing past in het historische karakter...
De Lasloods is in huidige vorm een Rijksmonument. Dit betekent dat een mogelijk plan tot aanpassen of veranderen extra aandacht vraagt en onderhandelingen met de rijksoverheid cruciaal zijn.
2013.08.17 Commissie: Tom Frantzen (M) Sander Lab Kamiel Klaassen Aangevuld door: Bart Bulter Klaas Kingsma En met hulp van:
Jesse Zweers van Boetzelaerstraat 39-1 1051CZ Amsterdam tel: mail:
06 111 2222 6 zweers.jesse@gmail.com
73 COLOFON
Malu Michelle de Goede Thijs Zweers Freddy Koelemeijer Timmy Krukkert Paco Bunnik Olaf Gipser Arjan Habraken Peter Mensinga Heike Lohnmann Daniel van Vliet