JURRIAN KNIJTIJZER
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
AFSTUDEERPROJECT
Hoe ziet een hedendaagse moskee in Nederland eruit? Hoe ver kun je gaan met hedendaags bouwen aan de grachten zonder haar wezen te verliezen? En wat gebeurt er als je deze twee vragen tegelijkertijd probeert te beantwoorden? Een onderzoek naar de harmonie van het contrast. “De harmonie van het contrast is de kunst om conflicten te verzachten door wat tegenstrijdig lijkt opnieuw samen te binden en een hoger gemeenschappelijk verband te geven. Wel moet dan eerst de ijdelheid van de harmonie worden geschokt en de triomf van het conflict worden verkracht voordat iets nieuws kan worden gebouwd op de grondslag van de harmonie van het contrast�. Stefan Zweig
Here to stay...
JURRIAN KNIJTIJZER
Sinds de jaren 70 zijn vele islamitische “gast”arbeiders neergestreken in Nederland en met hen, hun cultuur, hun gebruiken en hun religie. De groep islamitische Nederlanders bedraagt zo’n 7% van de Nederlandse bevolking en de islam is niet meer weg te denken uit ons land. Hoewel deze groep misschien zichtbaar is in het straatbeeld van de grote Nederlandse steden is de aanwezige gebouwde representatie van deze gemeenschap nauwelijks als zodanig herkenbaar of in enkele gevallen juist doorspekt met clichés van het avondland. Met de tweede generatie moslims die in Nederland geboren is is het tijd om op zoek te gaan naar een hedendaagse vormgeving van een Nederlandse moskee.
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Hoger gemeenschappelijk verband
Levenselixer
De ijdelheid van de harmonie
1995
2009
De Amsterdamse grachtengordel verandert in een al decennia voortdurend proces, van heterogeen stadscentrum naar homogeen toeristenparadijs. Steeds meer publieke en sociale functies verdwijnen uit de statige panden en en nemen hun intrek aan de randen van het centrum. Nieuwbouw wordt onderworpen aan conservatieve toetsing. De grachten verworden hiermee tot een goed geconserveerd fossiel van wat ooit een bruisende stad was. Met de benoeming tot Unesco werelderfgoed is de volgende stap in de fossilisatie gezet. De grachtengordel heeft dringend behoefte aan een levenselixer!
In Amsterdam
JURRIAN KNIJTIJZER
In Amsterdam is de moslimgemeenschap inmiddels uitgegroeid tot ca 12% van het totale inwonersaantal van de stad. Met deze groei stijgt ook de vraag naar Islamitische gebedsruimtes. Daar waar de meeste religieuze gemeenschappen een representatie in het centrum de hoofdstad kennen in de vorm van kerken, synagogen of andere spirituele centra blijft de moslimgemeenschap hierin achtergesteld. In de binnenstad is er geen Islamitische representatie te vinden uitgezonderd de Fatih-moskee aan de Rozengracht (nota bene gevestigd in een in onbruik geraakte Rooms-Katholieke kerk). Met de komst van een publiek toegankelijke moskee en cultureel Islamitisch centrum aan de Amsterdamse grachten zou deze leemte kunnen worden opgevuld. Met een dergelijk centrum worden niet alleen de moslims in de stad bediend (expats en de steeds welvarendere jonge generatie moslims) maar het zou ook het levenselixer kunnen zijn voor de grachtengordel. De binnenstad wordt daarmee ontsloten voor een groep moslims die daar nu wellicht nauwelijks komt en tegelijkertijd wordt de Islam tastbaar gemaakt voor de niet-islamitische stadsbewoners, dagjesmensen en toeristen.
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Veel religeuze representaties, ook in het centrum maar geen islamitische
MoskeeĂŤn van Amsterdam en hun uitstraling
Een van de grootste moskeeĂŤn van Amsterdam...
Moskee aan de Amsterdamse grachten
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Iets nieuws bouwen op de grondslag van de harmonie van het contrast
Historie van de moskee
De moskee neemt van oudsher een belangrijke plaats in in de maatschappij. Niet alleen was en is ze het centrum van de spirituele ontwikkeling, ze was vooral ook een plek voor veel andere activiteiten. Zo was er vaak in of bij de moskee een madrassa (school) te vinden die werd gebruikt voor de koranstudie maar het was ook een plek die benut werd voor debat en het bedrijven van de wetenschap. De moskee kent van oorsprong een sterke sociale functie, ze is vooral een ontmoetingsruimte en huisvest vaak nog andere service gerichte functies als een hammam (badhuis), winkeltjes, kappers e.d. De moskee is van oorsprong dus een bruisend en actief centrum dat midden in de maatschappij staat. De moskee is, dankzij de explosieve verspreiding van de Islam vlak naar haar ontstaan, al direct een adaptieve gebouwtypologie die regionale tradities en vormgeving makkelijk absorbeert. Het programma van de moskee biedt vele aanknopingspunten om zich te verankeren in de maatschappij waarin ze zich bevindt. De harde eisen zoals de sequentie van ruimten en de oriĂŤntatie van het gebed zijn uiteraard belangrijk maar bieden ruimte om te innoveren. Een koepel of een minaret behoren niet tot de verplichte onderdelen van een moskee. Als een transplantatie van de moskeetypologie naar de westerse samenleving wil slagen zal de transplantatie ook een transformatie inhouden. Een transformatie van de moskee, van haar gebruikers, maar ook van het gastlichaam.
JURRIAN KNIJTIJZER
Het begrip tolerantie wordt in Nederland vaak als een nationale eigenschap gekoesterd. Een eigenschap die zijn oorsprong heeft in de totstandkoming van de Republiek der Nederlanden en met de alteratie in 1578 te Amsterdam. Met deze fluwelen revolutie worden de katholieken bestuurders ‘aan de dijk gezet’ en wordt de basis gelegd voor de traditie van tolereren en gedogen. Zo mogen de katholieke diensten wel gehouden worden als ze maar niet zichtbaar en hoorbaar zijn. Hiertoe worden schuilkerken opgericht zoals onze lieve heer op zolder aan de Oudezijds Voorburgwal. Opvallend is dat het de joodse gemeenschap in de 17e eeuw wél is toegestaan religieuze bouwwerken op te richten. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat de joodse godsdienst een geringe bedreiging vormde voor de protestanten in tegenstelling tot het katholicisme. Aannemelijker is dat de joodse godsdienstuitingen werden getolereerd wegens de grote economische bijdrage die deze gemeenschap leverde. De joden brachten veel kapitaal, kennis en contacten mee naar het “booming” Amsterdam. Mede door hun bijdrage kon de roemruchte gouden eeuw zich ontwikkelen. Nu met de komst van de moslimgemeenschap een volgende fase van religieuze immigratie in Amsterdam een feit is hoort daarbij ook een serieuze islamitische representatie in het centrum van Amsterdam. Het zou de positie van de islamitische Amsterdammers recht doen als er in het hart van hun stad een plek kwam die hen niet alleen in staat stelt hun geloof, cultuur en badcultuur te praktiseren maar deze ook uit te dragen op een eigentijdse manier.
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Historie van religieuze tolerantie in Amsterdam
Locatie
Voormalige bibliotheek aan de Prinsengracht
6 12 째
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Locatie
historie
Sequentie van de moskee
bouwvolumes
entree losmaken van de stad
wasruimte (op de voeten gericht)
De archetype van moskee kent altijd een opeenvolging van verschillende ruimtes die uiteindelijk leiden tot de gebedsruimte. Deze route-architecturale hangt samen met de rituelen die nodig zijn om aan het gebed te kunnen beginnen maar poogt ook gaandeweg de gemoedstoestand van de bezoeker te regisseren. Vanuit de hectiek van de stad via een beschermde sociaal plein naar een sacraliteit die hoort bij het gebed.
wasruimte (op de voeten gericht)
Het gaat om het hedendaags vormgeven van het ritueel, niet om het vormgeven van een traditie. Het ritueel moet telkens opnieuw, vanuit het heden, worden vormgegeven met behoud van haar wezen.
JURRIAN KNIJTIJZER
entree losmaken van de stad
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
bouwvolumes
Vormentaal
+ koepel
+ gewelf
=
richting Mekka
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Langsdoorsnede
Route Moskee
gebedsruimte plein schoenenruimte
wasplekken entree
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Route Moskee gebedsruimte
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Route Moskee
plein zicht op hammam
Route Hamam
hete ruimte
warme ruimte
koude ruimte
entree
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Route hamam
warme ruimte
Route Expositie
expositie 01
expositie 02
restaurant
bieb/filmzaal
entree entree
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Plattegrond begane grond
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Plattegrond eerste verdieping
Plattegrond tweede verdieping
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Materiaal
metselwerk
Constructie
gewapend metselwerk
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Constructie
belastingen en afdracht
Details plint
JURRIAN KNIJTIJZER
MOSKEE AAN DE AMSTERDAMSE GRACHTEN
Details
pui bovenaansluiting
Afstudeerproject Academie van bouwkunst Moskee aan de Amsterdamse grachten Jurrian Knijtijzer Commissie:
Nanne de Ru (Powerhousecompany) Ad Bogerman (Bogerman Dill Architecten) Laurens-Jan ten Kate (Studio HH)