Landscape - Bieke van Hees

Amsterdam Academy of Architecture Graduation Projects 2013-2014 Landscape Architecture Bieke Van Hees Bricolage Een antwoord op de Vlaamse woningbouwopgave

Bieke Van Hees +31(0)6 48220833 info@biekevanhees.com www.biekevanhees.com www.linkedin.com/pub/bieke-van-hees/29/ab1/7a freelance tuin- en landschapsarchitect

Landscape Architecture

Bieke Van Hees Bricolage

Een antwoord op de Vlaamse woningbouwopgave

bricolage ~, Zelfst. Naamw. [mannelijk], faire du bricolage - knutselen; bricoler - sleutelen aan, opknappen Wanneer we vandaag door Vlaanderen rijden, valt onmiddellijk de verstedelijkte aanblik op.

Vlaanderen wordt dan ook vaak aangeduid als ‘nevelstad’, als één grote stad zonder structuur.

De afgelopen jaren is veel onderzoek gedaan naar de processen achter deze verstedelijking. Hieruit blijkt dat de verstedelijking complexer is dan vaak wordt aangenomen. De gevolgen zijn groot.

Woonlinten slibben dicht met verstening van dorpskernen en het verder aan elkaar groeien van dorpen tot gevolg. Door toename van verharding en bouwen in overstromingsgevoelige gebieden, is minder ruimte voor water en bijgevolg zijn er meer overstromingen (met meer schade). De verdere versnippering van de onbebouwde ruimte leidt tot verlies van ecologische kwaliteit en versnippering van het recreatieve netwerk. Daarnaast leiden ‘onzichtbaar’ landschap en een generieke mix van bebouwing tot verlies van identiteit en woonkwaliteit. Tegelijk heeft Vlaanderen 330.000 nieuwe woningen nodig in 2030.

Hoe het Vlaamse landschap weer beleefbaar kan worden en sturing kan bieden aan de woningbouwopgave, is de centrale vraag in dit onderzoek. Het onderliggende landschap is weliswaar naar de achtergrond verdrongen, maar het is niet verdwenen. Het landschap heeft bij uitstek de potentie om opnieuw te functioneren als drager van identiteit, herkenbaarheid en (nieuw) programma. Daarnaast zijn verstedelijking en landschap onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hier ligt een kans om de woningbouwopgave voor 2030 te verknopen met de landschappelijke opgaven.

De oplossing wordt gezocht in het koppelen van rode en groene ontwikkelingen waardoor elke rode ontwikkeling meebouwt aan het landschap. De voorkeur van de Vlaming voor een vrijstaande woning op een ruime kavel is als uitgangspunt genomen.

Anders dan in Nederland, is er in Vlaanderen altijd sprake geweest van een grote dynamiek op het laagste schaalniveau. Er bestaat een diepgewortelde cultuur van particulier initiatief. Oplossingen voor verdere verstedelijking van het platteland in Vlaanderen vragen dan ook een ontwerp op het lage schaalniveau, voor en door de mensen die er wonen. Hieruit volgt de keuze van een Vlaamse gemeente als pilotlocatie. De gemeente Berlaar is exemplarisch qua ligging en genoemde ruimtelijke problematiek.

Uit de analyse op schaal van de regio en de gemeente, ontstaat een toolbox voor landschappelijk wonen, watersysteem en wegennet, uitgewerkt in een landschapsontwerp voor twee deelgebieden.

Voor het watersysteem en het wegennet zijn de profielen zorgvuldig ontworpen en ontstaat een passende hiërarchie die de opbouw van de netwerken leesbaar en beleefbaar maakt. Voor de component (landschappelijk) wonen worden historische typologieën, die nu in het gebied voorkomen, vertaald naar nieuwe typologieën met vergelijkbare landschappelijke componenten.

Uiteindelijk leiden al deze ingrepen op het niveau van een dorp tot een transformatie op het niveau van heel Vlaanderen. Er ontstaan nieuwe woonmilieus en de landschappelijke structuur groeit door ingrepen van onderop, op een organische manier, door bricolage.

Graduation date 07 11 2013

Commission members Marie-Laure Hoedemakers (mentor) Han Dijk / Boris Hocks Karen de Groot

Additional members for the examination Jana Crepon Sander Lap

Bieke Van Hees

Landscape Architecture De Randstad

1976 1988 2000 2050 2030

20% 1976

After Sprawl, Xaveer de Geyter

1988 2000 2050

25%

De Vlaamse Ruit

2030

1976 1988 2000 2050

20%

2030

25%

1976 1988 2000

Onderzoek KU Leuven

+

+

+

2050 2030

Vlaanderen 1976-1988-2000-2050?!

Schaalvergelijking en bebouwingspercentages Randstad - Vlaamse Ruit

+

Bebouwde versus onbebouwde ruimte in Vlaanderen

+

+

+

+

erfwonen 20m

+

boswonen

100m

20m

waterhoeve Waterhoeve

+

wonen ineen een kamer Wonen in kamer

landgoed Landgoed

Historische landschappelijke typologieën worden vertaald naar nieuwe typologieën, passend in het landschap berm

voortuin

1m

fietspad

kasseien

1.5m

2.5m

rijbaan

kasseien

fietspad

7.2m

2.5m

1.5m

16.2m

+

+

+

+

1:2

1:2

hooilanden

weiland / akker

variabel

M

N

mestvrije zone 5m

weiland / akker

tuin 1,5m

1:2

2m

2,5m

1m

7m

1:8

oever

beek

variabel

ruimte voor water

pad

variabel

2m

variabel

voortuin 1m

1:2

pad

rijbaan

groenstrook

fietspad

7m

2.6m

3m

voetpad

1.5m

1.5m

rijbaan

fietspad

berm

6.5m

2.5m

1.5m

voortuin

1:3

oever 2,5m

oever 1,5m

3,5m

struiken 3m

tuin variabel

12m

minimaal

mestvrije zone 5m

12 45

1:2

pad

weiland / akker

ideaal

1:10

oever

1,5m

2,5m

1,5m

oever

tuin

10m

variabel

O

12m

voortuin

1m 3m

1m

1m

1m

rijbaan 1m

3m

V

groenstrook

rijbaan

fietsstrook

1.5m

6.5m

fietsstrook

berm

voortuin

1.5m

13.5m

rijbaan 1m

voetpad 1.5m

zachte berm 2.5m

XS

2.6m

13.5m

1,5m

S

berm

12 45

weiland / akker

groenstrook

1.5m

16.2m

voortuin

mestvrije zone 5m

fietspad

zachte berm 2.5m

rijbaan

harde berm

7m 13m

2.5m

rijbaan

zachte berm

7m 13m

2.5m

voortuin

voortuin

Voor het watersysteem en het wegennet zijn de profielen zorgvuldig ontworpen en ontstaat een passende hiërarchie die de opbouw van de netwerken leesbaar en beleefbaar maakt

weiland / akker

Bieke Van Hees

Berlaar in 2030

Als lid van de jeugdbeweging, staan we midden in het sociale leven van het dorp.

We hebben nood aan een nieuw lokaal en een fijnmazig fietsnetwerk.

Zo kunnen onze leden veilig naar ons terrein komen.

Als tuinder vind ik het belangrijk dat er genoeg uitbreidingsmogelijheden zijn voor m’n bedrijf!

Daarnaast heb ik ook baat bij een goed functionerend watersysteem.

Als lokale ondernemer ben ik nauw betrokken bij het dorp.

Investeringen in de kwaliteit ervan versterkt de band met bestaande én nieuwe klanten.

Bert, 29 jaar Nele, 21 jaar LOKAAL ONDERNEMER LEIDING KLJ

Als veehouder én eigenaar van een B&B vind ik een aantrekkelijk en afwisselend platteland belangrijk.

Ik wil ook helpen bij het beheer hiervan. Toch heb ik ook mijn grond nodig voor mijn koeien.

Als burgemeester ondersteun en faciliteer ik nieuwe ontwikkelingen op voorwaarde dat er ook kwaliteit aan het landschap is toegevoegd.

Daar worden alle inwoners en recreanten beter van.

Als één van de oudste inwoners van Berlaar zag ik het dorp de afgelopen jaren flink veranderen en groter worden. Veel open plekken en verbindingen zijn verdwenen. Ik begrijp ook dat niet alles weer wordt zoals vroeger...

Als natuurgids pleit ik voor een robuuster watersysteem en beter verbindingen tussen de waardevolle plekken in onze gemeente. Zowel natuur als landbouw kunnen hier voordeel uit halen.

Karel, 37 jaar Jan, 53 jaar Walter, 52 jaar TUINDER LANDBOUWER BURGEMEESTER

Johan, 48 jaar NATUURGIDS

Maria, 74 jaar GEBOREN EN GETOGEN

Actoren met verschillende belangen werken samen om hun gezamenlijke doel te realiseren

Vanuit economisch oogpunt is het ook voor ons bedrijf interessant om te investeren in onze vestigingsplaats.

Een representatieve omgeving heeft immers ook effect op ons cliënteel.

Als paardenhouder vertegenwoordig ik een nieuw soort eigenaar in het landbouwgebied. Ook ik pas mijn bedrijf landschappelijk in, en zet graag in op het toevoegen van ruiteren andere recreatieve routes.

Danny, 41 jaar PAARDENHOUDER

Vera, 39 jaar ONDERNEEMSTER

Als ik naar school fiets moet ik allerlei drukke wegen kruisen en kan ik zelden over een fietspad fietsen. Een fijnmaziger netwerk kan zowel door bewoners als recreanten gebruikt worden.

Als beheerder van het watersysteem pleit ik voor het verbreden van beken en zijlopen. Een goed waterbeleid voorkomt overstromingen én heeft ecologische kwaliteit. In combinatie met wonen kunnen we ook nieuwe woonmilieus maken.

Stef, 11 jaar Luc, 43 jaar FIETST GRAAG WATERBEHEERDER

Als jong gezin zijn we op zoek naar een betaalbare kavel om op te bouwen. We willen onze kinderen graag opvoeden in een groene omgeving, dus bouwen we graag mee aan het landschap.

An & Dries, 28 en 32 jaar WILLEN GRAAG EEN HUIS BOUWEN

Landscape Architecture

bestaand schuurtje transformeert tot informatie- en schuilplek voor recreanten en opslag voor lokale verenigingen

verbinding tussen steenweg en achterliggend landschap wordt geaccentueerd door de aanleg van kasseistroken - deze zijn tegelijk snelheidsremmend op de steenweg

alleen bestemmingsverkeer toegestaan

een eenvoudig zitelement nodigt uit tot samenkomst

Eenvoudige toevoegingen en kleine ingrepen geven het landschap tussen dorp en rivier opnieuw betekenis

Boswonen aan de noordkant van Berlaar: een nieuwe woonlandschap als schakel tussen dorp en rivier

Bieke Van Hees

enkele bomenrij accentueert de secundaire toegangswegen

elzensingels langs de randen van de vallei verzachten de bebouwingsrand

zicht behouden op de kerktoren

Vallei van de Broekloop wordt verbreed en tot aan de rand van het woonlint gebracht. Hier ontstaan relatief natte graslanden, met o.a. pinksterbloemen.

fietssuggestiestroken op de rijbaan: de auto is te gast

halfverharde paden vormen een belangrijke schakel in het langzaamverkeersnetwerk

vergroten zichtbaarheid watersysteem door verbreden bestaande sloten

Aan de rand van het dorp ontmoeten landschap en wonen elkaar; de beekvallei wordt tot aan de weg gebracht, bebouwingsranden verzacht; in de verte is de kerktoren al zichtbaar.

Master of Architecture / Urbanism / Landscape Architecture Amsterdam Academy of Architecture

Architects, urban designers and landscape architects learn the profession at the Amsterdam Academy of Architecture through an intensive combination of work and study. They work in small, partly interdisciplinary groups and are supervised by a select group of practising fel­low professionals. There is a wide range of options within the programme so that students can put together their own trajectory and specialisation. With the inclusion of the course in Urbanism in 1957 and Landscape Architecture in 1972, the academy is the only architecture school in the Netherlands to bring together the three spatial design disciplines.

Some 350 guest tutors are involved in teaching every year. Each of them is a practising designer or a specific expert in his or her particular subject. The three heads of department also have design practices of their own in addition to their work for the Academy. This structure yields an enormous dynamism and energy and ensures that the courses remain closely linked to the current state of the discipline.

The courses consist of projects, exercises and lectures. First-year and second-year students also engage in morphological studies. Students work on their own or in small groups. The design projects form the backbone of the cur­riculum.

On the basis of a specific design assignment, students develop knowledge, insight and skills.

The exercises are focused on training in those skills that are essential for recognising and solving design problems, such as analytical techniques, knowledge of the repertoire, the use of materials, text analysis, and writing. Many of the exercises are linked to the design projects.

The morphological studies concentrate on the making of spatial objects, with the emphasis on creative process and implementation. Students experiment with materials and media forms and gain experience in converting an idea into a creation.

During the periods between the terms there are workshops, study trips in the Netherlands and abroad, and other activities. This is also the preferred moment for international exchange projects. The academy regularly invites foreign students for the workshops and recruits wellknown designers from the Netherlands and further afield as tutors.

Graduates from the Academy of Architecture are entitled to the following titles: Master of Architecture (MArch), Master of Urbanism (MUrb), or Master of Landscape Architecture (MLA). The Master’s