Maarten Kemperink-Master of Architecture-BUURThuisTHEATER

Afstudeerproject Maarten Kemperink

Afstudeerder:

Maarten Kemperink

Mentor: Commissielid 1: Commissielid 2:

Chris Scheen Marcel van der Lubbe Hans Hammink

Toegewezen lid 1: Toegewezen lid 2:

Ira Koers Bart Bulter

Inhoudsopgave Locatie

pag. 3-4

Programma

pag. 5-6

Analyse Ostadetheater

pag. 7-8

Opgave

pag. 9-10

Concept

pag. 11-12

Ontwerp

pag. 13-36

Maquette

pag. 37-44

BUURThuisTHEATER

2

Locatie Als locatie voor deze afstudeeropgave is de locatie genomen van het huidige Ostadetheater aan de Van Ostadestraat in Amsterdam. De locatie bevindt zich in de Pijp in Amsterdam. De Pijp is op te delen in drie buurten, namelijk: de Oude Pijp, de Nieuwe Pijp en de Diamantbuurt. Het Ostadetheater bevindt zich in de Nieuwe Pijp. Het gebouw maakt onderdeel uit van een groot bouwblok.

BUURThuisTHEATER

Locatie

3

OUDE PIJP

NIEUWE PIJP

DIAMANTBUURT

BUURThuisTHEATER

Locatie

4

Programma Wanneer verder wordt ingezoomd op het bouwblok is te zien dat het huidige gebouw een opvallende structuur heeft ten opzichte van de rest van het bouwblok. Het huidige Ostadetheater bevindt zich dan ook in een gebouw dat voorheen een drukkerij was.

Het theater is niet het enige programma op deze locatie. Naast het theater zijn ook werkplaatsen (fietsenmaker, houtbewerker, drukkerij en meubelmaker/decorbouwer) en woningen aanwezig.

De woningen worden ontsloten door een woonerf aan de achterzijde van het gebouw. Het pand werd in 1980 door de huidige gebruikers gekraakt. In 1983 kreeg men een contract voor 30 jaar. Dit verloopt op dit moment, en besloten is het pand aan de van Ostadestraat te slopen.

BUURThuisTHEATER

Programma

5

Woningen

Woningen

Werkplaatsen

Thetaer

Werkplaatsen

Woningen / kantoren

BUURThuisTHEATER

Programma

6

Ostade theater Het huidige Ostadetheater wil graag verhuizen. Dit heeft te maken met het feit dat zij op de huidige locatie niet kunnen uitbreiden. Het theater wil graag uitbreiden om nog meer te kunnen voldoen aan de wensen vanuit de buurt. Er komen veel aanvragen, voornamelijk van scholen, voor musicals en andere theatervormen. Momenteel heeft het theater een zaal voor 75 personen. Echter, met deze capaciteit kan met niet aan de vraag voldoen. Het theater wil groeien naar twee zalen (eenmaal 75 personen en eenmaal 150 personen). Er ligt een plan om te verhuizen richting het archiefterrein aan de Amstel.

Bij het bestuderen van de huidige locatie blijkt echter dat deze locatie buitengewoon interessant is als buurttheater. Veel routes vanuit de buurt komen uit op de huidige locatie. Verder is er een gedeelte voor de locatie ‘autovrij’. Ook zijn er verschillende scholen in de nabije omgeving aanwezig. Een van deze scholen bevindt zich recht tegenover de locatie. Het plein van deze school grenst aan het theater. Hierdoor staan ouders die op hun kinderen staan te wachten op het plein voor het theater.

Routes vanuit de buurt grenzend aan locatie BUURThuisTHEATER

Autoverkeer, autovrij gedeelte voor locatie

Plein school grenzend aan locatie Analyse

7

BUURThuisTHEATER

Analyse

8

De Opgave: In basis is de opgave als volgt: - Ontwerp dat voldoet aan de wensen van het theater - Ontwerp op de huidige locatie - Bestaand programma terug laten keren - Programmaonderdelen zichtbaar maken Op dit moment verdwijnen er veel buurthuizen. Ook in de Pijp zijn diverse buurthuizen verdwenen, zoals op de kaart hiernaast te zien valt. Korte tijd werd gedacht dat buurthuizen konden voortbestaan als wijkonderneming op basis van vrijwilligers. Dit bleek echter een utopie en bijna alle buurthuizen zijn inmiddels verdwenen. Daarentegen doen kleine buurttheaters het erg goed, omdat zij draaien op basis van enkele professionals aangevuld met veel vrijwilligers. Voor theater zijn eenvoudiger vrijwilligers te vinden, omdat veel mensen naast hun reguliere baan een culturele toevoeging zoeken.

Volgens de dikke Van Dale is een buurthuis een gebouw dat als centrum dient voor het sociale en culturele leven van een buurt.

Dit komt in grote lijnen overeen met wat verstaan wordt onder een buurttheater.

In deze opgave is dan ook buurthuis toegevoegd aan het totale programma.

Voorgenoemd porgramma + Buurthuis

BUURThuisTHEATER

De opgave

9

Buurt-Huis het buurthuis zelfst.naamw. uitspraak: [ˈbyrthĹ“ys] verbuigingen: buurt|huizen (meerv.) gebouw dat als centrum dient voor het sociale en culturele leven van een buurt met plaats voor vergaderingen en voorzieningen voor activiteiten van recreatieve en educatieve aard

BUURThuisTHEATER

De opgave

10

Concept formeel Het concept voor deze opgave is op te delen in een formeel concept en een programmatisch concept

Foyer / buurthuis

Uitgangspunt: de locatie aan de van Ostadestraat

De foyer grenst aan de van Ostadestraat. De foyer kan ook als buurthuis gebruikt worden.

Het klassieke buurttheater grenst aan de binnenzijde van het Bouwblok aan de foyer/ het buurthuis.

Rondom het theater komt de binnentuin met daaronder de werkplaatsen.

Tussen het theater en de foyer wordt een scheg ge誰ntroduceerd om verbindingen te leggen tussen de verschillende gebruikers

Boven het voorgenoemde programma is ruimte voor een woondek met de verschillende woningen.

BUURThuisTHEATER

Het concept

11

Concept programmatisch Het formele concept zorgt ervoor dat verschillende functies van elkaar gescheiden worden. Echter, er zijn veel verschillende gebruikers binnen dit gebouw. Namelijk; theaterpubliek, artiesten, buurtbezoekers/cursisten, werklieden en bewoners.

Doel van deze opgave is dat er synergie ontstaat tussen de verschillende gebruikers zonder dat dit ten koste gaat van het functioneren van de afzonderlijke programmaonderdelen.

Buurthuisbezoeker

Artiesten

Theaterpubliek

Cursisiten

Werklieden

Bewoners BUURThuisTHEATER

Het concept

12

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

13

BUURThuisTHEATER

Situatie

14

Begane grond Zoals eerder benoemd zijn er veel verschillende gebruikers binnen het gebouw. Hiernaast is te zien waar de verschillende gebruikers naar binnen gaan.

Centraal op de plattegrond is de scheg te zien. Hierin bevindt zich de routing van de artiesten en de bewoners. De routing van de bezoekers daarentegen beweegt zich constant rondom de scheg.

Links van de foyer / het buurthuis bevindt zich de eerste cursusruimte, welke gebruikt kan worden om te koken. De korte trap rechts geeft toegang tot zaal 1, terwijl de lange trap in een keer door stijgt naar zaal 2 op de tweede verdieping. De lift links in de foyer kan gebruikt worden om zaal 1, zaal 2 en de cursusruimten te bereiken. De ruimte achter de lift is de tuinkamer, welke grenst aan het buitentheater in de binnentuin.

Op de impressie rechts is te zien hoe de foyer contact heeft met de bovengelegen artiestenverdieping.

Entree: Bezoekers theater Artiesten Buurthuisbezoekers / cursisten

BUURThuisTHEATER

Entree: Bewoners

Entree: Werklieden

Het ontwerp

15

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

16

Eerste verdieping De eerste verdieping is grotendeels de artiestenverdieping. Bij de rode pijl komen de artiesten vanuit de scheg bij de kleedkamers. Grenzend aan de kleedkamers is de artiestenfoyer. Hier komen ook kledingrekken te staan, en het is de plek waar de artiesten ontmoeten voor een voorstelling. Vanaf hier heeft men zicht op de foyer.

Links in de plattegrond bevind zich de tweede cursusruimte. De cursusruimte grenst aan het buitentheater.

Rechts in de plattegrond is te zien hoe de bewoners oversteken richting de scheg. Een bewoner heeft de keus om via de scheg langs de theaterzalen omhoog te gaan, of direct door te stijgen met de trap of met de lift.

Op de pagina rechts is de doorsnede van de scheg te zien. De rood aangegeven trappen zijn trappen die door de artiesten gebruikt worden.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

17

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

18

Souterrain Het souterrain bevindt zicht 2000 mm onder peil. Het souterrain is bereikbaar met de hellingbaan rechts in de plattegrond. Rondom liggen de verschillende werkplaatsen.

Links de drukkerij met daaronder de installatieruimte van het theater. Verder van links naar rechts de houtbewerker, de meubelmaker / decorbouwer en de fietsenmaker.

Verder is centraal het laagste punt van zaal 1 te zien. De artiesten betreden het podium vanuit de voorruimte links, welke ze vanuit de scheg bereiken.

Op de impressie rechts is zaal 1 te zien. De constructie is opgebouwd uit schijven op de radialen van het theater.

Hieruit is de ruimte van de zaal gekerfd. Zo ontstaat een intieme theaterzaal. Rondom is ook de rondgang uit de schijven gekerfd. Zo ontstaat een brede omloop. Vanaf hier heeft men zicht op de werkplaatsen en de binnentuin. In het hoge plafond loopt de luchttoevoer van de zaal.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

19

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

20

Tweede verdieping Op de tweede verdieping bevindt zich de tweede theaterzaal. Dit betreft een vlakke zaal met een verhoogde omloop. De zaal is net als zaal 1 bereikbaar vanaf rechts, en men heeft de mogelijkheid in de pauze de zaal aan de andere kant te verlaten. Vanaf hier komt men in de foyer van zaal 2. Hier bevinden zich de bar en toiletten.

Vanuit de foyer kijkt men door de uitstekende trommel over de Van Ostadestraat heen. Deze trommel toont duidelijk in de gevel dat er een theater achter de gevel van het gebouw schuil gaat.

De artiesten betreden het podium van zaal 2 vanaf de achterzijde van het podium. Het podium is ook op te ruimten zodat er een volledig vlakke zaal overblijft, welke bijvoorbeeld gebruikt kan worden voor dansavonden.

Links bevindt zich de derde cursusruimte. Ook deze cursusruimte heeft een balkon met zicht op het buitentheater.

Helemaal rechts in de plattegrond is een kantoorruimte voor het theater aanwezig.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

21

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

22

Doorsnede cursusruimten en werkplaatsen In deze doorsnede (en de impressie rechts) is duidelijk te zien hoe de cursusruimten een relatie hebben met het buitentheater. Als cursist is men opeens toeschouwer.

Dit geld ook voor de werkplaatsen links in de doorsnede. Werklieden zijn opeens de artiest, en buurthuisbezoekers de toeschouwer.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

23

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

24

Doorsnede theater en woondek Op deze doorsnede is te zien hoe de zalen en de foyer(s) zich ten opzichte van elkaar bevinden. Verder gaat de doorsnede over het bovenliggende woondek met zijn woningen.

Rechts op de impressie is te zien hoe alle routes bij elkaar komen, gezien vanaf de bewonerstrap. Hier is te zien wat in het concept getracht werd te bereiken. Bewoners, bezoekers en artiesten hebben hier zicht relaties met elkaar. De route van de bewoners gaat onder de bezoekers door, en over de bezoekers heen.

Telkens veranderd de verhouding tussen artiest en toeschouwer zijn.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

25

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

26

Doorsnede woningontsluiting In deze doorsnede is de woningontsluiting te zien. Na het stijgen op de eerste trap (en vanuit het souterrain waar de fietsenstalling van de bewoners aanwezig is) heeft de bewoner de mogelijkheid gebruik te maken van de trap in de scheg. De impressie rechts laat zien hoe een bewoner ineens toeschouwer of artiest kan zijn in een spel met de bezoeker van het theater.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

27

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

28

Derde verdieping / woondek Vanuit de scheg, maar ook via de lift en de omliggende trap is het woondek bereikbaar. In de rechte beuk van het woondek bevinden zich woningen / woon- werk studio’s over twee lagen.

Deze woningen hebben aan de voorzijde een inpandig balkon op de verdieping, georiënteerd op de zuidzijde.

In de ronde beuk zijn op dit niveau werkstudio’s aanwezig. Vanaf het niveau hierboven zijn ook woningen / woon werk studio’s aanwezig. Deze woningen worden ontsloten door een galerij zoals op de impressie hiernaast te zien is. Dit fungeert ook weer als een theater, waarbij de mensen die boven komen via de scheg de artiesten zijn.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

29

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

30

Vierde verdieping .

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

31

Vijfde verdieping .

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

32

Gevels De gevels reageren sterk op de omgeving. Als buurtgebouw voegt het gebouw zich met zijn afwijkende vorm toch gemakkelijk in het bouwblok. De gevelopeningen reageren op de 19eeuwse woningbouwblokken, en de school links van het gebouw.

De rechte achtergevel reageert op de rest van de binnengevels in het bouwblok. De ronde gevel is een uitzondering en wordt ook als dusdanig behandeld. Het is ‘een juweel’ voor het bouwblok. Wel zijn er de grote openingen ter plaatse van het theater, en de kleinere woningopeningen in de gevel. Echter hiermee is vrijer opgegaan door ze te laten verspringen.

Duidelijk is te zien van het effect is van de ronde trommel die door de gevel heen steekt. De ronde trommel komt precies uit op de Verbindingsstraat die recht op het pand aankomt.

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

33

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

34

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

35

BUURThuisTHEATER

Het ontwerp

36

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

37

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

38

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

39

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

40

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

41

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

42

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

43

BUURThuisTHEATER

Foto’s maquette

44