Een nieuwe toekomst voor de Bijlmerbajes PIOA Penintiare Inrichting Over-Amstel Bijlmerbajes
Bram van den Heuvel
PIOA Penintiare Inrichting Over-Amstel Bijlmerbajes
LOOA #487 Leef Omgeving Over-Amstel Bajesbuurt het bouwen van een nieuwe buurt
In mijn afstudeerplan transformeert de Bijlmerbajes van gevangenis tot een nieuwe leefomgeving voor Amsterdam, de Bajesbuurt en zal deze dienst doen als katalysator voor de sociale cohesie van de plek, de buurt en de stad. Veertig jaar na de opening van een revolutionair gevangenisconcept moet de Bijlmerbajes sluiten. Het pionierskarakter en de resocialisatie-gedachte die aan de Bijlmerbajes ten grondslag liggen, hebben geleid tot een uitzonderlijk complex. Dit complex, een landmark aan de entree van de stad met een uniek karakter, voldoet echter niet meer aan de huidige eisen van het gevangenisbeleid. Naast het gevangenisbeleid zijn ook de stad en de maatschappij aan verandering onderhevig. Tegenstrijdig genoeg heerst er veel leegstand en is er tegelijkertijd een groot gebrek aan woonruimte. Daarbij zijn wij, bewoners van de stad, de stad nu anders gaan gebruiken dan voorheen.
In dit boek ziet u het proces en resultaat van mijn onderzoek en ontwerp - analyse - concept - ontwerp gebied - ontwerp toren
wat gebeurt er op dit moment
wat is er - grote woningdruk - steeds meer segegratie - woningen onbetaalbaar - veel leegstand van niet woongebouwen - centrum te druk
wat doen we/willen we - stad/buurt als woonkamer - wonen is een activiteit op een dag - thuisloos wonen - steeds beter verbonden met de wereld - meer er verder reizen - meer vraag om collectiviteit - participatie binnen sociale omgeving - op zoek naar indentiteit - bezit is uit, delen is in - willen ervaren
de maatschappij veranderd
vanaf de jaren ‘60-’70 - ontzuiling - steeds minder sociale controle - individualisering - makkelijk onthouden aan de maatschappij - buurt niet meer nodig - sociale contacten steeds verder weg / online - verandering gebruik stad door facebook anno nu: - terugtrekken rol overheid - decentralisatie - terug naar de kern van sociale woningbouw - de betrokken / verantwoordelijk burger - herstel van term eigenaarschap - bottom-up / deel -beweging - Circulaire processen ipv lineair - bestaande buurten als referentie - actieve rol creatieve talenten / urban culture - accupunctuur als verbeter/ontwikkel strategie - lokale zelfgemaakt collectieve initiatieven - verantwoordelijk over het gehele proces - sterke stadtuin beweging. -geen vertrouwen in het systeem, afwezigheid van een overkoepelende visie - Decentralisatie overheid, wie is verantwoordelijk? - Regelgeving naar Risico als ristrictie - Zwakke positie woningcooperaties - Zelfmaak generatie in de toekomst - Nieuw besef over de term eigenaarschap
De participation economy / sharing economy Naast de voor de hand liggende voordelen propageren de aanhangers van de sharing economy ook een positief effect op de maatschappij en het communitygevoel. Het zit in de aard van de mens om ergens bij te willen horen. Zo is de drang naar een gemeenschap waar men zich veilig voelt en waar eerlijkheid hoog in het vaandel staat in de laatste jaren steeds groter geworden. Men is op zoek naar vetrouwen. Bezit is uit en delen is in’ is het motto, Emotionele redenen om te delen zijn: - ik kan mezelf hiermee helpen maar ook andere - ik heb het gevoel onderdeel te zijn van de maatschappij - het geeft het gevoel dat ik slim ben - het geeft me een gevoel van verantwoordelijkheid. -sinds 2008 is een minder is meer mentaliteit ontstaan -door de crisis hebben we minder te besteden dus moeten we efficiënter / slimmer met onze spullen omgaan -het internet is geweldig platform om online lokale inititieven te lanceren.
Casus,
Van Bijlmerbajes naar Bajesbuurt; Het zowel op ruimtelijk, sociaal en economisch vlak evenwicht vinden in het maken van de toekomstige leefomgeving waarin de locatie en zijn omgeving optimaal benut worden. Een leefomgeving die daarnaast ook nog mooi en duurzaam is.
Stelling,
Heidegger: baun; ik ben = ik woon
thuis; een plek waar je woont en waar je je prettig voelt thuis is een gevoel: ik voel me thuis huis is een middel: ik heb een huis
wonen; een permanente behuizing hebben wonen is een activiteit, ik woon woning is een middel
De stad is de buurt geworden, De woning is je slaapkamer. De buurt is je huis. Het huis is waar je je thuis voelt: waar je kwetsbaar kan zijn, veilig voelt, vertrouwen hebt en waar je jezelf kan zijn
1960
De focus van de stad is veranderd van eerst het centrum naar de randen van de stad
2040
de omgeving
Sportpark
Weespertrekvaart in aanbouw
<-Amstelstation
Amstel
Bijlmerbajes
A10 / A2 ->
Metro Spaklerweg
Amstelkwartier
analyse omgeving
Water
Infrastructuur
Bebouwing
Groen
de plek
Nieuwe brug
Uithuizing half 2016 Verkoop begin 2017
Het gebied Overamstel, waar het plangebied deel van uitmaakt, wordt getransformeerd van een "traditioneel" werkgebied naar een gemengd grootstedelijk woon-werkgebied. Naar verwachting wordt er tussen de 3300 tot 7000 woningen en 25.500 tot 62.400 m2 (bvo) bedrijven, kantoren en voorzieningen gerealiseerd.
Bedrijven
Bedrijven
Studentenwoningen
Verhoogde spoorbaan
het complex
Oppervlakt terrein gevangeniscomplex:ca 50.000m²
bebouwd: 17.000m² water: 19.200m²
onbebouwd terrein: 19.100m²
bruto vloeroppevlakte totaal ca 78.700m² torens: 41.900m² hoofdgebouw: 16.100m² straat: 5.300m² overig: 15.400m²
Torens Noodcellen
Straat Ketelhuis Kerk Hoofdgebouw Hoofdentree
Gracht
Bijlmerdorp (gekraakt)
Muur
Ketelhuis
Parkeergarage ca 400 autoâ&#x20AC;&#x2122;s
* van cultuurhistorisch belang
transitie
van gesloten
naar open
transitie
gebouw als solitair object
gebouw onderdeel van buurt als samenwerkende stad
THE 6 Câ&#x20AC;&#x2122;s
factor tijd
1 complete 2 compact 3 connected 4 complex 5 convival 6 catalyst
gebruik van de stad
stad heden
â&#x20AC;&#x2DC;Bescherming tegen de buitenwereld is tevens begrenzing van het eigen domeinâ&#x20AC;&#x2122;
stad toekomst
Satteliet / hubs
buurt bouwen - zijn isolement gebruiken: - iets mag weer kwetsbaar zijn - er is gezonde (sociale) controle - het is beheersbaar - iets mag falen, experiment - iets kan groeien, tijd nemen, gefasseerd ontwikkelen - zijn aantrekkingskracht gebruiken als verbindend element
- ruimtelijk
- het kan een andere wereld zijn - het mag mystiek zijn - het behoudt karakter - het is uniek
- sociaal ander model - meer delen, samenwerken - samenwonen - deels zelfbestuur Organische stedebouw - economische aantrekkingskracht van - toerisme - startups - evenementen - ontwikkeling omgeving
Het mooie van het systeem is dat een nieuwbouwwijk voortaan niet meer een soort natuurverschijnsel is dat ons overkomt. De burger bouwt zelf mee aan zijn wijk en wordt daarmee verantwoordelijk voor zijn eigen daden.
Zijn isolement gebruiken:
Organische stedebouw
Sociaal nieuw model
gebruikers van de stad/buurt
focus doelgroep
trends
visie Altijd online - Een toekomst zonder privacy ?
offline - plek voor jou - stilte - onbereikbaar - dromen /dwalen
Versus
11-05-2016
online - sociaal zijn - ondernemen - je laten zien - leven
woning
buurt
-een plek waar je niet online bent -een plek waar je jezelf kan zijn
- vaker in de stad dan thuis - delen in plaats van bezitten - alles in de cloud - ervaren en ontmoeten
- klein appartement - gedeelde faciliteiten - samen of alleen
De STAD is je BUURT
De BUURT is je WOONKAMER
KAMER
concept binnengebied
Maaiveld als woonkamer
flirten
zitten tv kijken
lezen leren
koken
sporten eten drinken
spelen
transformatie binnengebied
lezen
eten leren
Fase 1
Fase 2
basis
koken
Fase 3
Fase 4
thema’s toren
Sport flat cat € €
Cultuurflat cat € €
Werkflat cat € € €
Werkflat cat € Uitgewerkt
Familieflat cat € €
Zorgflat cat €
Klusflat /CPO cat. € €
organisatiestructuur
Consensusdemocratie is een vorm van democratie waarbij het bestuur van een organisatie plaatsvindt door middel van consensus. Dit model van bestuur wordt toegepast in bedrijven en bij het beheer van een appartementsgebouw, condominium of gated community door de gemeenschap van eigenaars. In deze organisaties nemen de stakeholders (aandeelhouders en of eigenaars) een beslissing in het domein waarover ze zeggenschap hebben, en stellen voor de uitvoering van hun beslissing een verantwoordelijke aan voor de uitvoering.
De Bajesbuurt
Overheid
Bestuur Budget
Gebouw
Gebied
Gebied
Toren 1
Toren 4
Gracht
Bouwen
Toren 2
Toren 5
Muur
Events
Toren 3
Toren 6
Water
Infra
Voorgebouw
Collectieve ruimte
Energie
visualisatie basisontwerp binnengebied
n w
o z
visualisatie basisontwerp binnengebied
ruimte maken in het binnengebied
â&#x20AC;&#x2DC;kalverstraatâ&#x20AC;&#x2122;deels weg
Ruimte maken en gebied ontsluiten
Sporthallen weg
bestaande indeling
Bestaand
cellen/wonen
arbeid/werken
hoven/pleinen open/groen
nieuwe indeling
cellen/wonen
arbeid/werken
hoven/pleinen open/groen
routing
hoofdroute
sluiproute
routing
de nieuwe hoofdroute is de oude vloer van de tunnel die alle torens met elkaar verbindt
de buizengang onder de grond blijft behouden zodat alle energie/water/data structuur behouden blijft
duurzaamheid totaal ca. 1200 bewoners Regenwater opvangen: 35,5 miljoen liter 50% hergebruik verbruik 710 pers/jaar Zonne-energie: 500m² zonnepanelen 70.000kWh verbruik 70 pers/jaar Tunnel: onder de centrale boulevard ligt een bestaande tunnel die alle torens verbindt met de energiecentrale. Afval, energie en goederen worden zo verplaatst Gescheiden circulaire afvalstromen: glas, GFT, papier plastic, overig
de muur als verbindend element
cultuur muur
natuur muur
aan de noordzijd is ruimte voor culturele initiatieven die de bijlmerbajes en de muur verbinden met het nog te ontwikkelen gebied
aan de zuidzijde is veel onbruikbare grond hier is ruimte om de natuur zijn gang te laten gaan
2e fase ontwikkeling binnengebied
Markt, kassen, buurthuis, cafĂŠ, sport, restaurant, supermarkt etc
Primaire behoeftes toevoegen gevoed door de buurt en omgeving
3e fase ontwikkeling binnengebied
Startups, ecologische bouwmarkt, festivals, galerie, bioscoop etc
Ruimte voor recreactie innovatie en cultuur
visualisatie laatste fase binnengebied
uitwerking gebouw
functies toren
Arbeid
Sociaal/ Ontmoeten
Werken
maaiveld
bestaand
nieuw
Transport
Wonen
Transport
Cellen
Offline
Afzonderen
Isoleer
gebouw openen
zontoetreding toegankelijk maken / orangerie
sociale functie wasbar/recycling sociale/economische functie air bnb
terras
openbaar maken maaiveld
van gesloten
naar open
van een gevangenis naar een thuis
monofunctie
multifunctie
constructie
toevoegingen/ vides
gevel
bestaand
nieuw
isometrie gebouw
afzonderen orangerie/offline
wonen
ontmoeten werken/lobby
bestaande kenmerken en kansen
geen dragende gevel
kern dragende muren
verdikte vloer kolommenstructuur dikkere kolommen
gevel van bestaande toren
entree en binnengebied openen en verbinden
bestaand
nieuw
plattegrond
Bestaand
Nieuw
zijgevel
Bestaand
Nieuw
voorgevel
Bestaand
Nieuw
dwarsdoorsnede
Bestaand
Nieuw
langsdoorsnede
Bestaand
Nieuw
maquette 1:100
doorsnede maquette 1:100
isometrie entree / lobby
terras / buitenwerkplekken
fietsenkelder / berging
begane grond
werkplekken
entree / lobby
1e verdieping
2e verdieping
visualisatie entree
isometrie woongedeelte
gemeenschappelijk balkon recycleschacht trappenhuis wonen lift
trappenhuis
5e verdieping
9e verdieping
13e verdieping
visualisatie binnengedeelte
isometrie dakterras
orangerie
14e verdieping / dakterras
isometrie dakterras
voorgevel
rechter zijgevel
achtergevel
linkergevel
concept woningen
direct zonlicht indirect (zon)licht
keuken slapen/wonen
wassen
1200 2400
cel
gang
type: C2 60 m² 2 personen
doorsnede
type: C1 50 m² 2 personen
opslag
3600
aanbouw
plattegrond
type: B2 39 m² 1-2 personen
type: B1 33 m² 1-2 personen
gang
gebruikers
Alleenstaande 30-80 jaar, 1 pers 1/2 - 10 jaar 25-50 m²
beetje privacy, zelf primaire faciliteiten zelfstandig, sociaal en ondernemend
Woongroep 20-40 jaar, (4-10 groep) 1 - 10 jaar 25-50 m²
meerdere units pers groep, gezamelijke faciliteiten , deels eigen woning, groepsgevoel maar eigen leven, onderdeel, 1 a 2 personeen per unit
Student 18-25 jaar,(6-10 groep) 1/2 - 3 jaar 12-25 m²
gedeelde faciliteiten in groepsverband enkel eigen slaapplek, veel online liever goedkoop dan luxe, sociaal
De Stedeling 25-40 jaar, 1- 1,5 1 - 2 jaar 25-50 m²
sociaal, heeft (creatief) werk, online & city, deels delen, primaire faciliteiten, groot sociaal netwerk, flexibel, gezond en intilligent
Expat 30-55 jaar, 1 - 1,5 1/2 - 2 jaar 20-30 m²
klein maar luxe en gemeubileerd, secundaire faciliteiten dichtbij, werkt veel, twee koffers, tijdelijkheid
Het Gezin 5-50 jaar, (2-4 groep) 2 - 4 jaar 40-80 m²
enkel kind, dubbel inkomen, eigen faciliteiten, veel gebruik secundaire faciliteiten op het terrein, actief met de buurt, buurtgevoel, makkelijkheid
Urban Nomad 25-40 jaar, 1 (groep) 1 - 6 maand 10-15 m²
zeer tijdelijk, reist de wereld rond, alles delen behalve bed, veel online, grote community, cloud & backpack, sociaal, duurzaam en intelligent
De Asielzoeker 25-50 jaar, (2-4 groep) 2 - 4 jaar 20-30 m²
heeft net verblijfsvergunning, eerste huis, komt net in de maatschappij, klein maar fijn, basics, op zichzelf. goedkoop
woningtypologiĂŤn
+
+
+
+
woningtypologiĂŤn per verdieping
principe woningplattegronden
referentie kleurgebruik
principe fragment / details
details
detail b 1:10
detail c 1:10
detail d 1:10
dwarsdoorsnede
langsdoorsnede
maquette 1:500
samenvatting
Het bouwen van een nieuwe buurt Door de cultuurhistorische elementen van de Bijlmerbajes te gebruiken zoals de gracht, de muur en zijn zes torens wil het bestaande karakter behouden. Het isolement van het complex benut ik om een nieuwe plek voor de stad te creĂŤren. Het ontwerp volgt uit het concept dat de buurt steeds meer dienst doet als een soort woonkamer. Meer en meer activiteiten van stedelingen vinden buitenshuis plaats zoals werken, ontmoeten en ontspannen. Het binnengebied van de Bijlmerbajes wordt die woonkamer, en wordt in de loop der tijd ontwikkeld door bewoners, ondernemers en omwonenden. De basis bestaat uit een verkaveling van het binnengebied dat vrijgemaakt is van bebouwing die het gebied verdeelde in plaats van verbond. In eerste instantie zal dit gebied ingevuld worden met natuur en agricultuur. Dit wordt in latere fases aangevuld door faciliteiten voor de bewoners, buurt en stad. De muur zorgt voor een natuurlijke sociale controle en bescherming. Dit geeft de ruimte om kwetsbaar te zijn maar biedt ook een fysiek platform om te experimenteren met nieuwe intitiatieven. De muur verbindt zich met de omgeving middels ecologische en culturele oplossingen. De torens zullen elk apart worden herbestemd met per toren de focus op een ander thema, zoals werken, cpo of zorg. Hierdoor ontstaat een gevarieerd en sociaal evenwicht in de buurt. EĂŠn van de torens heb ik verder uitgewerkt, hierin staat werken centraal. Binnen dit thema heb ik verschillende woningtypologieĂŤn ontwikkeld voor verschillende doelgroepen zoals alleenstaanden, gezinnen, woongroepen en urban nomads. Deze variatie van woningen uit zich in de esthetiek van het gebouw. De woningen zijn klein en eenvoudig, waar voornamelijk geslapen wordt. Alle andere, voornamelijk sociale activiteiten, spelen zich af in de open kern van het gebouw en in het binnengebied van het complex. Zo zijn er verschillende basis voorzieningen ontworpen die gedeeld worden door de bewoners, en is er vrije ruimte om gezamelijk door de bewoners in te vullen. Door gebruik te maken van de bestaande constructie, routing en schachten en daarnaast het toevoegen van vides wordt de gesloten toren herbestemd tot een nieuw open complex met een intern netwerk van galerijen, balkons, pleintjes en trappen waarbij nieuwe onverwachte relaties ontstaan op zowel ruimtelijk als sociaal vlak.
Team
Laurens Jan ten Kate Albert Herder Bruno Doedens
(mentor) (commissielid) (commissielid)
Disclaimer: Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de maker worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd.
gemaakt door: Bram van den Heuvel bramvandenheuvel.eu bavdheuvel@gmail.com