GROW UP_Annely van den Berg

GROW UP OPGROEIEN IN HOOGBOUW

Annel y va n d e n Be r g Acad em i e van Bo u w k u n s t A m s te rda m

Gr ow Up O p g ro ei en i n h o o g b o u w Annel y va n d e n Be r g Master Arc hi te c t u u r Acad emi e van B o u w k u n s t A m s t e r d a m 2 jul i 2020 C o mmi s s i e: C hri s Sc heen (m e n t o r ) Ju d i th Ko rp er s h o e k T hi js van Sp a a n d o n k To eg evo eg d e l e d e n : Marl i es Bo term an Machi el Sp a a n Afb eel d i ng vo o r p a g i n a : Maq uette fo to d o o r Ve r b e e l d i n g Fo t o gra fie

GROW UP OPGROEIEN IN HOOGBOUW

Visual Grow Up Toren op de Zuidas

5

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Speelplek op de galerij Foto door: Annely

VOORWOORD

Vo o r mi j n a fs t u d e e r p r o j e c t va n d e Master A r c h i t e c t a a n d e A c a d e mie va n Bo uw kun s t i n A m s t e r d a m h e b i k he b een to re n o p d e Z u i d as o n t w o r pe n wa ar het o p g r o e i e n d e k i n d c e n t raa l s ta a t. In d e ze t o r e n b e v i n d e n z i ch w o ni ng e n , d e n i e u w e b i b l i o t h e e k van d e Z u i d a s e n e e n b u i t e n s c hoolse o p vang . E e n m i xe d -u s e g e b o u w voor d e w i jk m a ar o o k vo o r d e b e w o n e rs zel f. Do o r h e t g e b o u w m e a n d e r t e e n ‘o ntd ekk i n g s r o u t e ’ vo o r h e t k i n d d ie l ang s en d o o r d e ve r s c h i l l e n d e funct ie s van het g e b o u w g aa t .

In mi jn p r o j e c t s t aa t d e vo l g e n de o nd erzo e k s v ra a g c e n t ra al :

M e t de hoge g rondp rijze n e n de woning nood in d e st e d e n we t e n g e me e nt e n e n ont wik ke la a rs wa t ze moe t e n d oe n: ve rt ica al bouwe n. I s de e e rst e spe e lp le k voor k inde re n da n pas voorb ij de e nt re e de ur va n he t g e bouw?

Kinde re n zijn cre at ie f e n nie t aa n de funct ie va n e e n ruimt e g e bonde n o m me t hun fa nt a sie e e n spe e lwe re ld t e cre ë re n. Ka n a rchit e ct uur hie r op inspe le n?

Dit ond e rzoe k he e ft zich he t a fge lopen a nde rha lf ja a r ge vormd sa me n me t mijn commissie le de n me t ie de r hun e ig e n e x p e rt ise .

‘K an arc h i t e c t u u r i n e e n h o o gs t ed e lijke c o ntext b i j d r a g e n a a n d e s o c i al e o ntw i kke l i n g v a n e e n o p g r o e i e n d kind? ’ De fasci n a t i e vo o r h e t o p g r o e i e nde ki nd i n e e n h o o g s t e d e l i j k m i l i e u is b eg o nne n b i j m i j ze l f, i k b e n e e n d o rp s me i s j e i n d e s t ad . O p g e g r oe id i n een d o r p o p d e Ve l u w e m e t a lle rui mte om m i j h e e n o m d e w e r e ld t e o ntd ekke n .

7

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

INHOUD

11

Intro d uc t i e

V ra a g s t e l l i n g

De o n t w e r p o p g ave

He t o n t w e r p

19

H et ki nd

O n t w i k ke l i n g va n h e t k i n d

23

Zui d a s Projectlocatie Tra n s fo r m a t i e

De t o e ko m s t van d e b i b l i ot he e k

Wat zegt de Openbare Bibliotheek A m s t e r d am ove r d e Z u i d as

37

H et o ntw e r p

P r o g ra m m a i n h e t g e b o u w

Ontdekkingsroute

El e m e n t e n va n h e r ke n n i n g

Zo n e 1 : Wo n e n

Zo n e 2 : B i b l i o t h e e k e n BS O

Zo n e 3 : P l e i n

C o nc l us i e

65

Maq uett e

69

9

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Introductie

VRAAGSTELLING

Als ik t e rugb la d e r na a r e e n va n d e e e rst e pa gina ’s van mijn sche t sb oe k lijk t he t a lsof ik a l wist wa t e r nu ligt . Woord e n die ik de st ijds he b op ge schre ve n zijn: spe le n, ont d e k ke n, ma ke n, in d e st a d, ple k voor k ind e re n, cont ra st , ruimt e , v rijhe id.

I n d e zoe k t ocht naa r mijn a fst ude e rond e rwe rp he b ik ge ke ke n na a r wie ik als k ind was e n hoe ik g root b e n ge worde n. E n wa t ik va nd a ag om mij he e n zie nu ik in e e n flat woon.

I k be n opg e groe id in e e n dorp op de Ve luwe wa t omringd is me t bos e n he ide . I n mijn jong e ja re n sp e e lde ik ve e l me t mijn b uurme isje op d e op rit e n de st oe p voor ons huis. L a t e r he b ik op scout ing g e ze t e n wa ar ik me t ple zie r boomhut t e n he b g e bouwd , t e nt e n op ge ze t e n k a mp v ure n ge b ouwd. Ravot t e n in de na t uur.

Eerste schets, 10 januari 2019

Hoe k ijk ik , ze lf op ge g roe id in e e n dorp, na a r de opg roe ie nde k inde re n in de st a d ? De st ad is e e n ple k wa a r op dit mome nt woninge n voorna me lijk ve rt ica a l g e bouwd word e n. Kinde re n groe ie n hie r op e n de st oe p is nie t me e r e e n ve ilig e ple k om ond e r t oe zie nd oog va n vad e r of moe de r t e sp e le n. E r zit le t t e rlijk e e n hoogt e ve rschil in wa t e e n b arriè re is voor e e n ve ilig e sp e e lomge v ing.

K i nd eren g r o e i e n o p i n ve r s c h i l l e nde o mg evi n g e n e n rake n h i e r a a n ge we nd .

Ik heb m i j n o n d e r zo e k d aa r o m nie t a ls p ro b l eem m a a r a l s v ra a g b e n a d e rd. De vo l g end e v ra a g s t o n d c e n t raa l :

‘K a n arc hitec tuur i n een hoo gst edel i jke c o n t e x t b ijd rage n aan de soci al e o n t w ik k eling v an een o pgroei end ki nd?’ Een p l ek i n d e s t ad A m s t e r d a m waa r rui mte i s vo o r e e n b i n n e n s t e d e l ijke g ro ei i s o p d e Z u i d as . H e t g e b i ed d a t nu vo o rn a m e l i j k b e ke n d s t a a t a l s e e n z a kend i s t r i c t , k r i j g t n a a s t k a n t ore n e n vo o rz i en i n g e n e r o o k w o n i n g e n b ij. He t z a l d e ko m e n d e 1 0 j a ar e e n g r o e i van rui m 300 % d o o r m a ke n .

K i nd eren z u l l e n h i e r i n e e n ho o g sted e l i j k m i l i e u o p g r o e i e n , na a r s c ho o l g aa n e n b u i t e n s p e l e n .

13

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

4 3 2

Dorp

1

2

Stad

1

DE ONTWERPOPGAVE

De o ntw e r p o p g ave d i e i k vo o r m ijze lf heb g es t e l d i s e e n o m g e v i n g t e cre ĂŤ re n i n een s t e d e l i j ke o m g e v i n g wa a r ki nd eren i n d e l e e f t i j d va n 4 -1 2 jaa r o p een ve i l i g e m an i e r z i c h k u n ne n o ntw i kke l e n .

In mi jn o n t w e r p r e f e r e e r i k n a ar de o p b o uw va n e e n d o r p. De o m g e v ing wa armee i k ve r t r o u w d b e n . De w o ni ng , h e t s p e e l t u i n t j e ac h t e r het hui s , d e s t ra a t , h e t s p o r t ve ld je i n d e b u u r t , g e m e e n s c h a p p e l i j ke s kateb a a n i n d e w i j k e n g a zo maa r d o o r. Al s i k d a a r o p t e r u g k i j k g aa t een o p g r o e i e n d k i n d s t e e d s e e n s ta p je ve r d e r z i j n o f h aa r o m g e v ing verkenne n . E e n o p b o u w va n d e ve ilig e en b eken d e o m g e v i n g r o n d o m h e t hui s naar s t e e d s i e t s ve r d e r w e g e n o nb eken d e r. Ve i l i g h e i d g a at s a me n met d e ve ra n t w o o r d e l i j k h e i d d i e he t ki nd kan h e b b e n . N o g o n d e r t o e zie nd o o g va nu i t h u i s s p e l e n o f ze l f d e verantw o o r d e l i j k h e i d k r i j g e n o m t huis te z i jn vo o r d a t h e t d o n ke r w o r dt e n d a t terw i j l j e n o g n i e t e e n s k l o k k a n ki jken.

woning e n me t e e n g e za me nlijke voord e ur d ie e indig t op de st oe p van e e n d ruk ke we g . Ove rga ngszone s zijn he ld e r afge b a ke nd e n ge sche id e n van e lk a a r.

Aa nha ke nd op he t p rogra mma va n het st e de nb ouwk und ig p la n va n de Zui das (zie p a g ina 2 3 ) he b ik e e n mixe d-us e g e bouw ont worp e n e n ge e n e e nzijdig g e bouw.

He t g e bouw zal be st aa n uit woningen, d e e e rst e ve ilig e ple k voor k ind e ren, e e n b ibliot he e k e n e e n b uit e nschoo ls e opva ng. E r za l e e n rout e d oor he t g e bouw lope n d ie ge ĂŻnspire e rd is o p scha a l va n he t dorp e n pa sse nd is bij d e st a pp e n die e e n opg roe ie nd k in d ma a k t in d e ont wik ke ling .

J e heb t d e m o g e l i j k h e d e n o m s t e e ds een s ta p j e ve r d e r d e w e r e l d t e verkenne n n a a r j e e i g e n k u n n e n.

In ho o g bo u w z i j n d e ove r g a n g e n tussen de fu n c t i e s r o n d o m e e n huis e rg g ro o t o m d at e r e e n ve e l vo u d va n a lle s i s en i s s am e n g e b u n d e l d . G e s t a pe ld e

15

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Conceptmodel ontdekkingsroute: Meanderen versus directe route

Schets van de ontdekkingsroute, 2019

HET ONTWERP

H et o ntw e r p i s e e n t o r e n i n h e t ha rt van het ke n n i s k wa r t i e r e n b e s t a a t uit een b i b l i o t h e e k , e e n b u i t e n s c h o olse o p vang e n w o n i n g e n . I n d e ze t ore n mea nd er t e e n o n t d e k k i n g s r o u t e s p eci a a l vo o r k i n d e r e n . De r o u t e i s g efo cu s e d o p d e s t a p p e n i n d e o ntw i kke l i n g d i e e e n k i n d m a ak t e n d e d a a rb i j h o r e n d e o m g e v i n g . He t o ntw erp i s d a a r o m i n d r i e ve r s c hille nde zo nes o p g e d e e l d o m d i t z i c h t b a ar t e maken: Zo ne 1: De w o n i n g e n z i j n b ove n in het g eb o u w g e s i t u e e r d . H i e r b e gint d e o ntd ekki n g s r e i s va n h e t k i n d e n sp e e lt het ki nd o n d e r d i r e c t t o e z i c h t van de o ud ers .

Zo ne 2: De b i b l i o t h e e k e n d e b ui tens c h o o l s e o p va n g . H i e r o n tmoe t het ki nd o o k a n d e r e g e b r u i ke r s va n het g eb o u w. E r i s r u i m t e vo o r h e t k ind o m te s p e l e n , g e b r u i k t e m a ke n va n d e b i b l i o t h e e k e n va n h u i s n a a r de Bui tens c h o o l s e o p va n g t e l o p e n . N e t a l s i n ee n d o r p s p e e l j e o o k b u i te n.

J e b ent n i e t al l e e n e n l e e r t r e kening ho ud en m e t j e o m g e v i n g .

Zo ne 3: De r u i m t e o n d e r h e t g eb ouw.

H i er b ev i n d t z i c h e e n s k a t e b a an e n e e n s ta d s c a f ĂŠ e n o n t m o e t d e r o u t e d e st a d.

17

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Het kind

actueel niveau

hoge ontwikkelingsniveau

sociale wereld

interactie: taal

actueel niveau

hoge ontwikkelingsniveau

sociale wereld

interactie: taal

ONTWIKKELING VAN HET KIND

On t w ik k e l i n g s f a s e n v a n h e t ki nd Een g o ed e w o o n o m g e v i n g i s e e n b el a ng ri j ke vo o r wa a r d e vo o r d e l i c hamel i j ke e n g e e s t e l i j ke g e zond he id van b ew o n e r s . E n i n h e t b i j zo n de r va n ki nd eren . De w o o n o m g e v i n g i s ee n d o mei n wa ar k i n d e r e n k u n n e n s p e le n, z i ch mi n o f m e e r au t o n o o m k u n ne n b ew eg en e n g e b r u i k m a ke n va n de ( p ub l i eke ) r u i m t e .

Ik heb m i j b e z i g g e h o u d e n m e t de vraa g o f ar c h i t e c t u u r k an b i j d ra ge n a a n d e o n t w i k ke l i n g va n e e n o p g ro ei e n d k i n d . I n d i t o n d e r zo ek s p reek i k va n h e t s c h o o l k i n d ( l eefti jds fa s e va n 4 -1 2 j a a r ). ‘Ka n a rc hi tect u u r i n e e n h o o g s t e d e l i jke c o ntext b i j d ra g e n a a n d e s o c i al e o ntw i kke l i n g va n e e n o p g r o e i e n d k ind? ’ Th e or ieë n In d i t o n d e r zo e k h e b i k g e ke ke n na a r d e theo r i e ë n va n P i a g e t e n Vyg ot sk y.

Di t z i jn t w e e o n t w i k ke l i n g s p s yc h ologe n d i e d e on t w i k ke l i n g va n h e t k i n d heb b en be s c h r e ve n . De Fra n s e p s yc ho l o o g P i a g e t b e k i j k t d e o ntw i kke l i n g va n e e n k i n d p e r l evens ja a r e n d e Ru s s i s c h e Vyg ot sk y ki jkt me e r n a ar d e o n t w i k ke l i n g in z i jn a l g e m e e n h e i d e n b e t r e k t e r o o k d e s o c i a l e o m g e v i n g b i j . H et i s van b e l a n g o m t e l e r e n i n e e n maatsch a p p e l i j ke c o n t e x t zo d at e r e e n ri jke l ee r o m g e v i n g o n t s t a a t .

Vyg o ts ky h e e ft h e t h i e r ove r e e n s o c i aal - c u l t u r e l e w e r e l d wa a r i n t e ra ct ie i s met ve r s c h i l l e n d e l e e ft i j d s g r oe pe n.

Een b el a n g r i j k s p e e r p u n t i n d e theo ri e i s d e ‘ zo n e va n d e n a a s te o ntw i kke l i n g ’. H i j g e e f t h i e r d u s a a n d at h e t b e l a n g r i j k i s o m i n e e n o mg evi n g o p t e g r o e i e n wa a r b i j e r d e mo g el i jk h e i d i s o m ke n n i s t e m a ke n met a nde r e o m g e v i n g e n e n a n d ere mensen d i e z i c h d a a r i n b e w e g e n .

21

Dit sluit g oe d aa n op mijn onde rzoe k sv ra a g ; ‘Ka n a rchit e ct uu r in e e n hoog st e d e lijke cont e x t b ijdra gen a a n d e socia le ont wik ke ling va n e en opg roe ie nd k ind? ’ Dit is ook d e re den d a t ik de t he orie va n Vyg ot sk y he b g e bruik t a ls onde rbouwing voor mijn onde rzoe k sv ra a g .

De t he orie va n Vygot sk y va lt onde r de le e rt he orie : Socia a l const ruct iv isme . Dit wil ze g ge n d a t he t le re n st e e d s me e r onde r de e igen ve ra nt woord e lijk he id va n he t k ind p laa t sv indt . ‘ Je k unt d e we re ld e nkel sa me n me t a nde re n ont d e k ke n’.

Vygot sk y onde rsche idt t we e ont wik ke lingsnive a us. Alle re e rst is e r he t a ct ue le nive a u: de t ake n e n a ct iv it e it e n die e e n k ind ze lfst a ndig k a n uit voe re n. Da a rna a st is e r he t hoge re ont wik ke ling snive a u: d e t aken e n a ct iv it e it e n die e e n k ind nog niet ze lfst a ndig k a n uit voe re n, ma ar wel als hij b e pa a ld e ond e rst e uning k rijg t . De g e da cht e acht e r die t he orie is d a t k inde re n he t me e st e le re n van t a ke n e n a ct iv it e it e n d ie né t e e n b e e t je moe ilijke r zijn d a n wa t ze zelf a l k unne n. M e t hulp va n e e n a nde r k unne n ze d e t a ak we l volbre nge n.

Door aa n t e sluit e n bij wa t he t k in d a lle e n k a n e n he t t e he lpe n b ij wa t het nog nie t k a n, doe n k ind e re n ke nnis en vaa rdig he de n op d ie ze alle e n nog niet ha dd e n k unne n ve rwe rve n.

I n mijn ont we rp zijn d a n ook ve rschille nd e zone s/ruimt e s t e v inde n wa a rin e e n k ind onde r (e igen) ve ra nt woord e lijk he id e n re g ie ve ilig k a n ont de k ke n. Ook k an he t k ind a nde re n ont moe t e n e n ke nnisma ken me t nie uwe socia al-cult ure le we re l den in d e bib liot he e k , d e buit e nschools e opva ng e n b uit e n bij d e sk a t e b a an .

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Zuidas

Artist impression Zuidasdok

25

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Zuidas met invulling van nieuwbouw + locatie ‘Grow Up’

PROJECTLOCATIE

H et aa nt a l N e d e r l a n d e r s d a t o p me e r d a n 100 m e t e r b ove n d e g r o n d w oont , g ro ei t fl i n k . M e t d e h o g e g r o n d prijze n en d e w o n i n g n o o d i n d e s t e d e n we t e n g emeent e n e n o n t w i k ke l a a r s wa t ze mo eten d o e n : d e l u c h t i n .

Er i s i n Am s t e r d a m g e ke ke n n a a r b i nnenst e d e l i j ke l o c a t i e s vo o r h e t real i s ere n va n m e e r w o n i n g e n .

De Zui d as i s e e n van d i e p l e k ken wa a r er veel po t e n t i e t o t g r o e i i s . Da a rb ij vo rmt o p g r o t e r e s c h a a l d e Z u i da s b i nnen de Ra n d s t a d h e t A m s t e r da mse i nfrastru c t u r e l e k n o o p p u n t t u s s e n Schi p ho l e n U t r e c h t . E e n i d e a l e ple k a l s je ve e l vo o r j e w e r k r e i s t m aa r o o k vo o r e x p a t s d i e vo o r e e n l a ng e re p eri o d e i n N e d e r l a n d w e r ke n e n wone n met hun g e z i n .

Vanui t d e Vi s i e Z u i d a s 2 0 1 6 va n de G emeent e A m s t e r d a m e n h e t d aa rb ij b eho rend e s t e d e n b o u w k u n d i g p la n van d e Z u i d a s i s z i c h t b a a r wa t d e a mb i ti es z i j n vo o r d e ze p l e k . E en b el a ng ri j ke n i e u w e fu n c t i e o p d e Zui d a s i s w o n e n . I n d e a f g e l o p en jaren i s h i e r a l (f l i n k ) aa n g e w erk t en d i t z a l d e ko m e n d e j ar e n a l l e e n no g ma ar t o e n e m e n . De p l a n k a art zo al s i n d e v i s i e g e p r e s e n t e e r d la a t d e verd e l i n g van d e fu n c t i e s va n d e verschi l l e n d e g e b o u w e n z i e n . H e t

27

p lan la a t zich a l uit d a t he t g e bie d nie t monot oom ing e richt hoe ft t e worde n, zoals ‘me t na druk op wonen of ge me ngd ge b ie d’. I k he b mij voor d e ple k e n funct ie va n de t ore n la ten inspire re n d oor d e ingre dië nt e n uit he t st e de nb ouwk und ig p la n. I n he t ha rt va n he t ke nnisk wa rt ie r is de p le k wa a r wone n, we rke n e n voorzie ning e n sa me nkome n. I n he t st e de nb ouwk und ig p la n va n de Zui das is e r nie t voor e e n g root p ark g e kozen ma a r voor p ost ze g e lpa rke n (op d e p lank a a rt a a ng e ge ve n a ls ‘indicat ieve ve rb lijfple k ’ ). Dat sluit goe d a a n b ij mijn p la n d a t zich t oe spit st op opg roe ie nde k inde re n. E e n mooie plek voor k inde re n a ls zij a lle e n/ze lfst andig b uit e n moge n (g aa n) sp e le n. Hie r h eb ik de ve rb inding me t he t p rogra mm a in he t g e bouw g e ma a k t naa r d e omgeving e n he t d ire ct a a ngre nze nd e ple in.

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

f gebruikt)

Visie Zuidas 2030 Voetgangersgebied (intensief gebruikt)

Indicatieve verblijfsplek

Gemengd gebied met accent op wonen

Verbetering fietsnetwerk

Gemengd gebied met accent op werken

Zuid-Westboog (verkenning)

Gemengd gebied

Noord/Zuidlijn

Groene route

Verlenging Noord/Zuidlijn tot Schiphol (verkenning)

Stadsstraat voor 18alle verkeerssoorten

Visie Zuidas 2016

Locatie

Visie Zuidas 2030 Voetgangersgebied (intensief gebruikt)

Indicatieve verblijfsplek

Gemengd gebied met accent op wonen

Verbetering fietsnetwerk

Gemengd gebied met accent op werken

Zuid-Westboog (verkenning)

Gemengd gebied

Noord/Zuidlijn

Groene route

Verlenging Noord/Zuidlijn tot Schiphol (verkenning)

Stadsstraat voor 18alle verkeerssoorten

Indicatieve verblijfsplek

Visie Zuidas 2016

De

ac

Deze kaart weerspiegelt twee belangrijke ontwikkelingen in Zuidas: een

Station Amsterdam Zuid groeit uit tot de toegangspoort van Amsterdam.

accentverschuiving van werken naar meer wonen en een verbetering van de

Voor fietsen, trams en bussen is ruimte beschikbaar in de nabijheid van de

bereikbaarheid per fiets en OV. Het gebied verandert de komende 15 jaar in

stationsentrees. De openbare ruimte rondom het station is bestemd voor

een gemengde stadswijk met meer dan 7.000 woningen. Het woonprogram-

voetgangers.

ma is sterk vertegenwoordigd in Gershwin en de aangrenzende deelgebieden

Voor delen van deze kaart geldt dat de verkaveling nog indicatief is.

Kenniskwartier en Ravel.

Gemeente Amsterdam

eze kaart weerspiegelt twee belangrijke ontwikkelingen in Zuidas: een

ccentverschuiving van werken naar meer wonen en een verbetering van de

19

29

Grow Up Opgroeien in hoogbouw Station Amsterdam Zuid groeit uit tot de toegangspoort van Amsterdam.

Voor fietsen, trams en bussen is ruimte beschikbaar in de nabijheid van de

n

t

ds

-

In cijfers 2015

. k en

Circa

700 bedrijven

Een gemengd programma (kantoren, woningen en voorzieningen) staat centraal bij de ontwikkeling van

Driekwart van het beoogde kantooroppervlak is al gerealiseerd of in aanbouw

Zuidas. Deze doelstelling betekent niet dat de mate van functiemenging in alle delen van Zuidas hetzelfde is. Integendeel, juist de aaneenschakeling van verschillende wijken en buurten, met unieke karaktereigenschappen, maakt de stad zo interessant en geliefd.

-

en in Zuidas steeds worden, waar erdeel van uitmanijft zoeken Driekwart van het beoogde kantooroppervlak Zuidasmeer dé arbeidsplekken In cijfers 2015 et een sterke is al gerealiseerd of in aanbouw Nederland en blijft evenwichtige mix hte van andere eiten 2015). uropa.(Buck We richten rs, voor wie werk verbetering van Belangrijkste sectoren eitwe is en die samen en samen met 10-3-2019 Onderzoek, Informatie en Statistiek tdeze een stedelijke banken en ambitie Circa bedrijven angrijk is. Het Amsterdam groeit financiële Waar in de stad gaat de bevolking groeien of krimpen? we goed aan bij deze Amsterdam groeit. Op 1 januari 2019 telde de stad 862.987 inwoners, 8.700 meer dan een jaar eerder. Sinds 2008 instellingen overige stijgt het inwonertal gemiddeld met ruim 10.000 per jaar. In 2040 zal het aantal inwoners gestegen zijn tot er.

Daarom willen 1.062.501, een groei van 23 procent. en in Zuidas steeds ozakelijke uidas versterken.

De groei is niet evenredig verdeeld over de verschillende wijken in de stad. Wijken waar veel nieuwe woningen gebouwd worden worden, waar

31.000

Naast de bovengenoemde ontwikkelingen zien we op verschillende plekken mogelijkheden voor verdere verdichting. Bijvoorbeeld in deelgebied Vivaldi (Boelehoven) en achter de nieuwe Rechtbank. Het betreft hierbij soms herontwikkeling van bestaand vastgoed.

In de aankomende jaren onderzoeken we samen met

700

dienstverlening

400.000m2

Als we kijken naar de stadsdelen, zal de bevolking het sterkst toenemen in Noord, waar het inwonertal stijgt van ruim 97.000 in 2019 naar bijna 143.000 in 2040. De sterke toename van de bevolking in Noord is het met name gevolg van de verdere woningbouw in de wijken Noordelijke IJ­oevers­West en Noordelijke IJ­oevers­Oost. Deze wijken hebben in 2019 nog maar weinig inwoners, zoals duidelijk te zien is als we kijken naar de kaart die het bewoonde gebied laat zien. De relatieve toename van de bevolking in stadsdeel Noord bedraagt 47 procent.

600.000m2

1.000.000m2

rngen we goedscherpen aan bij deze In de Rijksstructuurvisie Infrastructuur en Ruimte (2012) wordt et Daarom mobiliteitsproer. willen Dit betekent minjuridische uidas versterken. dienstverlening Zuidas gekwalifi ceerd als een ‘gebiedsontwikkeling van natidienstverlening uto’s, juist meer aletsen en aandacht onaal belang’. Als nationaal belang acht het Rijk het bewerkstaande kantoor0% 10% 50% 100% or het woon-werkbreiding van het stelligenkrimp van ‘een excellente ruimtelijk-economische structuur druk meer naar dan het echting groei Zuidas in landelijk en Amsterdams beleid nant en wegebouwen, ruimte van Nederland door een aantrekkelijk vestigingsklimaat in en Circa arbeidsplekken -gs ansformatie naar de belangrijke 2019 2040 In de Rijksstructuurvisie Infrastructuur en Ruimte (2012) goede internationale bereikbaarheid van dewordt stedelijke regio’s wordt gemaakt. .

Zuidas gekwalificeerd als een ‘gebiedsontwikkeling van natigronden en instalBelangrijkste sectoren met een concentratie van topsectoren’.

De ontwikkeling van onaal belang’. Als nationaal belang acht het Rijk het bewerkers of keukens banken en ontwikkelen stelligen van ‘een excellente ruimtelijk-economische structuur financiële ok aanscherpen de fysieke Zuidas, als economische toplocatie en infrastructuurknooppuntGemeente Amsterdam ngen we Zu 30.000 idNederland a sinstellingen overige van door een aantrekkelijk vestigingsklimaat in en en en de aanweet mobiliteitsprozakelijke (weg, spoor en ov) draagt hieraan bij. goede internationale bereikbaarheid van de stedelijke regio’s Aanta l i nw o ne r s i n 2 0 4 0

1 5 .9 3 0 n. ns.

Dit betekent minjuridische dienstverlening een concentratie van topsectoren’. De ontwikkeling van dienstverlening uto’s, juist meer Vemet rand eri ng t .o.v. 2 0 1 9 3 1 3 % Zuidas, als economische toplocatie en infrastructuurknooppunt onduitgiften etsen en aandacht 20.000 In de structuurvisie (weg, spoor en ov)Amsterdam draagt hieraan bij.2040 (2011) is Zuidas aangeinghet plaatsvinden. or woon-werkAls we kijken naar de ontwikkeling op het niveau van de 22 gebieden van Amsterdam, zien we dat IJburg/Zeeburgereiland de financiële sterkste relatieve groei zal doormaken. Hier wonen in 2040 2,5 keer zoveel inwoners als in 2040: het inwonertal neemt toe van instellingen overige krap 28.000 naar bijna 70.000 (+154%). Vervolgens is het Oud­Noord waar het inwonertal het sterkst toeneemt: daar bedraagt de groei tot 2040 123 procent. zakelijke

2040

31.000

te liggen druk meerop dan merkt als ‘metropolitaan Een zeer gedifferenZuidas in landelijk enkerngebied’.

Amsterdams In de structuurvisie Amsterdam 2040 (2011) is beleid Zuidas aangeaal georiënteerd nant gebouwen, is. doen dat ze een merkt als ‘metropolitaan kerngebied’. zeer gedifferen- menging van 10.000 tieerd gebied waar sprake is van Een een optimale ansformatie naar In de Rijksstructuurvisie Infrastructuur en Ruimte (2012) wordt aam en flexibel is. tieerd gebied waar sprake is van een optimale menging van wordt gemaakt. at functies.

Zuidas gekwalificeerd als een ‘gebiedsontwikkeling van natiortgelijk functies. grondenpredicaat en instalonaal belang’. Als nationaal belang acht het Rijk het bewerkers of keukens stelligen van ‘een excellente ruimtelijk-economische structuur 0 ok aan de fysieke 2019 2040 van Nederland door een aantrekkelijk vestigingsklimaat in en 35 en en de aanwegoede internationale bereikbaarheid van de stedelijke regio’s ns.

35 met een concentratie van topsectoren’. De ontwikkeling van https://www.ois.amsterdam.nl/visualisatie/bevolking/bevolking.html Zuidas, als economische toplocatie en infrastructuurknooppunt onduitgiften (weg, spoor en ov) draagt hieraan bij. ing plaatsvinden.

In de structuurvisie Amsterdam 2040 (2011) is Zuidas aangemerkt als ‘metropolitaan kerngebied’. Een zeer gedifferentieerd gebied waar sprake is van een optimale menging van functies.

1/1

900.000m2 d

31.000 arbeidsplekken

200.000m2

an

Circa

Voorzie ning en

In cijfers 2015

W on e

Te

ta

Sinds 2015 is het vertrek uit de stad flink toegenomen en is de jaarlijkse bevolkingsgroei iets afgezwakt. Hoe dit zich zal ontwikkelen is nog erg onzeker. Op dit moment draagt vooral de buitenlandse migratie bij aan de bevolkingsgroei. Of de stad ook in de toekomst veel nieuwe inwoners vanuit het buitenland zal ontvangen, is zeer afhankelijk van de werkgelegenheid en de beschikbaarheid van woonruimte. Voor de komende jaren zijn er veel nieuwe woningen gepland in de stad, maar ook hier is het onzeker in hoeverre alle plannen gerealiseerd kunnen worden. In de nieuwe bevolkingsprognose gaat OIS ervan uit dat de bevolkingsgroei ook de komende jaren nog fors is en vanaf 2026 iets zal afvlakken. Verwacht wordt dat vanaf dan de huidige hoge aantallen voor de buitenlandse migratie en woningbouw langzaam zullen afnemen.

Bestaan d

ren se ali re

juridische dienstverlening

en liser rea Te

groeien sterker dan wijken waar geen plaats is voor woningbouw. Daarnaast is de groei afhankelijk van de bevolkingssamenstelling van de wijk. Zo zal het aantal geboortes lager zijn in wijken waar veel zestigers wonen dan in wijken waar zich juist veel dertigers hebben gevestigd.

Zuidas in landelijk enBelangrijkste Amsterdams beleid t een stedelijke sectoren Circa banken en 700 bedrijven ontwikkelen angrijk is. Het

te liggen op aal georiënteerd doen dat ze een aam en flexibel is. ortgelijk predicaat

Beoogd metrage We gaan uit van een ‘eindsituatie’ met in totaal ongeveer 3.400.000 m2 programma. Dit bestaat uit ongeveer 800.000 m2 woningbouw, ongeveer 1.200.0000 m2 kantoren en ongeveer 1.400.000 m2 voorzieningen.

Op basis hiervan gaan we uit van ongeveer 7.000 woningen, afhankelijk van het type woning of wooneenheid.

n

n- van uitmaerdeel nstaande zoeken kantoormeer breiding van het et een sterke ht chting naar het venwichtige mix en we ruimte eiten (Buck 2015). kgs belangrijke rs, de voor wie werk .eit is en die samen

Circa

Bestaand metrage In 2016 is er ca. 2.100.000 m2 programma aanwezig of in aanbouw in Zuidas. Dit bestaat uit ruim 200.000 m2 woningbouw, bijna 900.000 m2 kantooroppervlakte en bijna 1.000.000 m2 voorzieningen. Dit is inclusief het vastgoed dat al aanwezig was bij aanvang van het project Zuidas. Voorzieningen zijn alle niet woon- en kantoorfuncties. Van deze voorzieningen bestaat 15% uit de RAI, 34% uit de VU, 31% uit het VUmc en 9% uit overige onderwijsvoorzieningen. De overige 11% bestaat onder andere uit winkels, horeca en hotels.

Bestaand

ijft Zuidas dé Nederland en blijft ze hte van andere n uropa. We richten .verbetering van en we samen met deze ambitie

Programma

300.000m2

Te re

a li s e r en

Be

Ka

nt

s

r oo

Verdeling tussen wonen, kantoren en voorzieningen (Bij bestaand is ook vastgoed in aanbouw inbegrepen.)

43

TRANSFORMATIE

U i t d e d a t a e n i n f o r m a t i e va n d e g emeent e A m s t e r d a m w o r d t z i c h t b aa r w el ke b i n n e n s t e d e l i j ke g e b i e d e n p o tenti e h e b b e n t o t g r o e i vo o r de b evo l ki n g . D e Z u i d a s i s d a a r e e n va n.

U i t ci jfer s b l i j k t d a t d e ve r wa c h t ing is d a t i n 20 4 0 h e t a an t a l i nw o n e r s va n d e Zui d a s m e t r u i m 3 0 0 % g e g r oe id za l z i jn ten o p z i c h t e va n 2 0 1 9 .

O p d i t m o m e n t s t a at d e Z u i d as b e ke nd a l s een za ke n d i s t r i c t m e t ve r s c hille nde vo o rz i en i n g e n . Tw e e g r o t e d a ar van z i jn d e V U e n h e t V U m c . Da a r z al in d e to eko m s t w o n e n a l s d e r d e g r ot e func ti e aa n w o r d e n t o e g e vo e g d . Op d e g ra fi e k h i e r n aa s t i s z i c h t b a a r da t w o nen n o g h e t g r o o t s t e g e b i e d he e ft d a t no g g e r e a l i s e e r d m o e t w o r de n.

O md at d e w i j k e e n t ran s f o r m a t i e i n g eb ru i k o n d e r g a a t z al e r o o k i ng esp ee l d m o e t e n w o r d e n o p de vo o rz i en i n g e n vo o r d e b e w o n e r s .

Daaro m h e e f t d e O p e n b a r e Bi b l iot he e k Ams terd am o o k h e t d o e l o m e e n ni euw e b i b l i o t h e e k t e o p e n e n o p de Zui d a s . H e t b e l e i d van d e O p e n bare Bi b l i o the e k A m s t e r d am i s d a t e r g emi d d e l d o p e l ke 2 5 .0 0 0 i nw o n e rs een b i b l i o t h e e k b e s c h i k b a a r m o et zijn.

31

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

gewenste locaties Hotspot Hamerkwartier Hotspot NDSM onderzoek XL Buikslotermeerplein (na 2025) D OBA Amstelkwartier E Hotspot Zeeburgereiland F Hotspot Oostelijke eilanden G Hotspot Watergraafsmeer H Hotspot Nieuw-Sloten I Hotspot Staalmanpleinbuurt/ Schinkel J Hotspot De Aker 39 K onderzoek Havenstad (na 2025) L Hotspot Sloterdijk M Hotspot Rivierenbuurt N OBA NEXT (Zuidas) O Hotspot Amstel III A B C

e netwerk

ng geven ete werk in ng:

dsvisie

19-2025 /

demet stadde

uurt t

Afbeelding:

uit beleidsvisie

OBA 2019-2025 /

OBA in de stad

39

4

Westpoort

5

L

10

18

12

1

14

Nieuw-West

ling voor

L

n de stad. vragen die 10 veranderingen (2O19-2O25)

West

Nieuw-West

nieuwe hotspot

13

in onderzoek (na 2025)

rbij alle Als we een dat vanuit

nieuwe locatie

H

n locatie

diversiteit

atie

siteit te e ormen van erlening en ot

voortdurend 025) ten

e

edere de rest van

htergronden

26

D

Duivendrecht E 25

6

39

23

gewenste locaties

7 Zuidoost 1 OBA Oosterdok A Hotspot Hamerkwartier Oost 2 OBA Banne B Hotspot NDSM 22 20 C onderzoek XL 3 OBA Van der Pek I Buikslotermeerplein (na 2025) 4 OBA Molenwijk 27 G Zuid 5 OBA Waterlandplein D OBA Amstelkwartier E Hotspot Zeeburgereiland 6 OBA Javaplein Diemen Ouderkerk 21 F Hotspot Oostelijke eilanden 7 OBA Linnaeus aan de Amstel M 38 8 OBA IJburg G Hotspot Watergraafsmeer9 H Hotspot Nieuw-Sloten 9 OBA Diemen I Hotspot Staalmanpleinbuurt/ 10 OBAlocaties Geuzenveld gewenste huidige OBA-locaties 11 OBA XL Nieuw-West Schinkel J Hotspot De Aker OBA Slotermeer 1 OBA Oosterdok A 12 Hotspot Hamerkwartier K onderzoek Havenstad OBA Slotervaart 2 OBA Banne B 13 Hotspot NDSM 26 D 19 C 14 OBA BosXL en Lommer (na 2025) onderzoek 3 OBA Van der Pek L Hotspot Sloterdijk 15 OBA De Hallen (na 2025) Buikslotermeerplein 4 OBA Molenwijk M Hotspot Rivierenbuurt OBA Mercatorplein 5 OBA Waterlandplein D 16 OBA Amstelkwartier Duivendrecht OBA Spaarndammerbuurt N OBA NEXT (Zuidas) E 17 Hotspot Zeeburgereiland 6 OBA Javaplein O Hotspot Amstel III OBA Staatsliedenbuurt F 18 Hotspot Oostelijke eilanden 7 OBA Linnaeus OBA Buitenveldert 8 OBA IJburg G 19 Hotspot Watergraafsmeer 25 OBA CC & Amstel H 20 Hotspot Nieuw-Sloten 9 OBA Diemen OBA Olympisch Kwartier I 21 Hotspot Staalmanpleinbuurt/ 10 OBA Geuzenveld 22 OBA Roelof Hartplein 11 OBA XL Nieuw-West Schinkel 38 23 OBA Bijlmerplein J 23 Hotspot De Aker 12 OBA Slotermeer OBA Reigersbos K 24 onderzoek Havenstad 13 OBA Slotervaart 25 14 OBA Bos en Lommer (na OBA 2025)Ganzenhoef huidige OBA-locaties gewenste locaties OBA Duivendrecht L 26 Hotspot Sloterdijk 15 OBA De Hallen O OBA Ouderkerk M 27 Hotspot Rivierenbuurt 16 OBA Mercatorplein Zuidoost 171 OBA Spaarndammerbuurt N OBA NEXT OBA Oosterdok A (Zuidas) Hotspot Hamerkwartier O Hotspot B Amstel III 182 OBA Staatsliedenbuurt Hotspot NDSM OBA Banne 19 OBA Buitenveldert C onderzoek XL OBA der Pek 203 OBA CC &Van Amstel OBA Molenwijk Buikslotermeerplein (na 2025) 214 OBA Olympisch Kwartier 27 24 225 OBA Roelof Hartplein OBA Waterlandplein D OBA Amstelkwartier 23 OBA Bijlmerplein 6 OBA Javaplein E Hotspot Zeeburgereiland Ouderkerk 24 OBA Reigersbos OBA Linnaeus F Hotspot Oostelijke eilanden 257 OBA Ganzenhoef aan de Amstel 39 268 OBA Duivendrecht OBA IJburg G Hotspot Watergraafsmeer 279 OBA Ouderkerk H Hotspot Nieuw-Sloten OBA Diemen O

8

24

Wes

39

N

19-2O25)

alles zelf

Diemen 9

F

huidige OBA-locaties

11

J

8

Oost

M

19

38

nieuwe locatie

S, M, L

1

Centrum

15

16

A

N

5

20

G

21

14

vergroten locatie

6 7

22

Zuid3

17

18

12

heroverwegen locatie

XL

projecten,

I H

C

Noord

13

J

E

F

Centrum

2

15

B16

K

11

XXL

A

4

Westpoort

speelt. En OBA NEXT.

3

17

West

grootte locaties

C Noord

er

en zien dat

2

B

K

38

A fhuidige b e e l dOBA-locaties i n g u i t b e l e i d s v i s i egewenste 10 OBAlocaties Geuzenveld O B A 2 0 1 9 - 2 0 2 5 / O B A i n d e 11 s t aOBA d XL Nieuw-West 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

OBA Oosterdok OBA Banne OBA Van der Pek OBA Molenwijk OBA Waterlandplein OBA Javaplein OBA Linnaeus OBA IJburg OBA Diemen OBA Geuzenveld OBA XL Nieuw-West OBA Slotermeer OBA Slotervaart OBA Bos en Lommer OBA De Hallen OBA Mercatorplein OBA Spaarndammerbuurt OBA Staatsliedenbuurt OBA Buitenveldert OBA CC & Amstel OBA Olympisch Kwartier OBA Roelof Hartplein OBA Bijlmerplein OBA Reigersbos OBA Ganzenhoef OBA Duivendrecht OBA Ouderkerk

Hotspot Staalmanpleinbuurt/ grootte locaties Schinkel J Hotspot De Aker K locatie onderzoek Havenstad OBA XXL (na 2025) L Hotspot Sloterdijk Hotspot M Hotspot Rivierenbuurt XL N OBA NEXT (Zuidas) O Hotspot Amstel III

I type locaties

OBA Slotermeer A 12 Hotspot Hamerkwartier OBA Slotervaart B 13 Hotspot NDSM OBA BosXL en Lommer C 14 onderzoek 15 OBA De Hallen (na 2025) Buikslotermeerplein OBA Mercatorplein D 16 OBA Amstelkwartier OBA Spaarndammerbuurt E 17 Hotspot Zeeburgereiland OBA Staatsliedenbuurt F 18 Hotspot Oostelijke eilanden locaties 19 OBA Buitenveldert Gtype Hotspot Watergraafsmeer grootte locaties OBA CC & Amstel H 20 Hotspot Nieuw-Sloten OBA Olympisch Kwartier I 21 Hotspot Staalmanpleinbuurt/ OBA locatie XXL 22 OBA Roelof Hartplein Schinkel OBA Bijlmerplein J 23 Hotspot De Aker OBA Reigersbos K 24 onderzoek Havenstad Hotspot 25 (na OBA 2025)Ganzenhoef XL OBA Duivendrecht L 26 Hotspot Sloterdijk OBA Ouderkerk M 27 Hotspot Rivierenbuurt N OBA NEXT (Zuidas) S, M, L O Hotspot Amstel III

Westpoort

1

39

L

Nieuw-West 10

1

12

J

14

16

Nieuw-West

11

W

13

veranderingen J (2O19-2O25)

I heroverwegen locatie

21

H vergroten locatie

Westpoort

nieuwe locatie

veranderingen (2O19-2O25) S, M, L

nieuwe hotspot

heroverwegen locatie vergroten locatie

L

in onderzoek (na 2025)

Nieuw-Wes

nieuwe locatie

nieuwe locatie

10

nieuwe hotspot

12

J

14

in onderzoek (na 2025) nieuwe locatie

16

Nieuw-West

8 / 16 11

type locaties

grootte locaties

13

veranderingen J (2O19-2O25)

I OBA locatie

XXL

heroverwegen locatie H

WAT ZEGT DE OBA OVER DE ZUIDAS?

‘J o ng e m e n s e n d i e o p g r o e i e n i n Ams terd am z i j n s t e e d s m e e r o p zo ek na a r e e n s o c i a l e p l e k d i e nie t a fg eb ake n d i s , zo a l s e e n s c h o o l, e e n mus eum e n e e n b i b l i o t h e e k d a t nu no g w el z i j n , wa a r fu n c t i e s k u n ne n vermeng e n e n wa a r ve r s c h i l l e n de s o o rten ke n n i s , va n m a ke r-m ove me nt to t w ete n s c h a p p e l i j k , z i c h m e t el kaar k u n n e n ve r b i n d e n . H e t l o p end e p r o g ra m m a M a a k p l a at s 0 2 1 , met make r s p a c e s i n ve r s c h i l l e n de b uurtves t i g i n g e n , i s e e n ze e r l ee rzame en b rui k b a r e p r o e f t u i n . E e n s t a p o m d e b e s t a a n d e i n fra s t r u c t u u r t e verni euwe n . O B A N E X T ze t d e volg e nde s ta p naa r e e n o p e n l e a r n i n g e n c o mmun i ty h u b. Ke r nw o o r d e n z i jn hie r o p enb a a r e n l a a g d r e m p e l i g .

O p d e ve e l g e s t e l d e v ra a g ‘Waa r o m een O BA o p d e Z u i d a s ? ’ i s h e t me e st d i rec te a n t w o o r d : ‘ o m d a t o o k d e Zui d a s va n i e d e r e e n i s .’ I n l i j n m e t d e Vi s i e Zu i d as m a a k t h e t g e b i e d i n kort e ti jd een e n o r m e o n t w i k ke l i n g d oor, va n i nterna ti o n a al z a ke n c e n t r u m n a ar e e n w i jk waa r m e n s e n w o n e n , w e r ke n e n recreëre n . De ko m e n d e j a r e n w o rdt g ew erkt a a n d e ve r s t e r k i n g va n d e vari a t i e a an vo o r z i e n i n g e n , het o nd e r n e m e n d e , i n n ova t i e ve en i ntern at i o n a l e k ara k t e r e n h e t to eg anke l i j k m ake n va n h e t g e bie d vo o r i ede r e e n .

33

E e n ge zond e pub lie ke , socia le e n cult ure le infra st ruct uur is e sse nt ieel voor ie d e re st a d swijk . Alle e n zo k unne n de my st e rie uze maa r onont b e e rlijke d inge n ont st a an d ie we g e me e nscha p noe me n. E e n g e voe l van ve rbonde nhe id , e ig e na arscha p en solid arit e it . Onze g e me e nschap wor dt ve rst e rk t door me nse n die sa me n i n he t ope nb a a r me t e n na a st e lk a a r le ve n e n nie uwe colle ct ie ve ve rha len ma ke n. Nie t s he e ft e e n grot e re d e mocra t ise re nde we rk ing a ls e e n b ibliot he e k in d e buurt : e e n op e nbar e p le k wa ar ie d e re e n we lkom is. De e nig e t oe g a ng se is is nie uwsg ie rig h eid.

Pa l naa st he t nie uwe OV-k noop punt, in d e na b ijhe id va n e e n t oona a nge ve n de unive rsit e it e n omring d d oor int e rna t iona le b e drijv ig he id is he t ke nnisk wa rt ie r va n de Zuida s b ove ndie n d e aa nge we ze n p le k in de st a d .’

Oba next maakt ruimte, Amsterdam, 11 december 2018, t.b.v. verkenning OBA NEXT op de Zuidas in 2025

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

DE TOEKOMST VAN DE BIBLIOTHEEK Vier kwaliteiten van de Oba Next:

‘L e r e n in d e b i b l i oth e e k i s a l s s pe le n in e en z a n d b a k ’ H et i s d ui d el i j k d a t d e m an i e r wa a r o p w e va nd aag l e r e n n i e t a l l e e n o p e n mo et z i jn wat b e t r e f t b e s c h i k b aa r h e i d , maar o o k wa t b e t r e f t d e o r g a n i s at i e erva n. Al s een z a n d b ak w o r d e n bi b l i o theken b e l a n g r i j k a l s e e n du b b el z i nni g e r u i m t e , r i j p m e t ka nsen, sp eel g o e d , e ve n e m e n t e n , ui tw i s s el i ng en e n e r va r i n g e n .

Bi b l i o theekb e zo e ke r s , o n g e a c h t h u n overtui g i ng en z i j n w e l ko m i n d e ze sp eci a l e zo ne o m n i e u w e d i n g e n t e ontd ekken o p d e m an i e r d i e vo o r he n het b este w e r k t ; ze m a ke n d e re g el s vo o r hu n e i g e n s p e l . S o m m i g e ge b rui ken ni e u w e t e c h n o l o g i e ë n mi s s c hi en i n m a ke r s p a c e s , s o m m i g e leren het b est e d o o r u i t w i s s e l i n g e n met g ro ep en. To c h h e b b e n s o m m i g e mensen g ew oo n e e n r u s t i g e p l e k n o dig om zel f te l eze n e n t e o n t d e k ke n . E e n op en rui mte k r i j g t n i e t a l l e e n e e n gr o te versche i d e n h e i d a a n m e n s e n , maar o o k d i ve r s e b i b l i o t h e e k i n h o u d en veel versc h i l l e n d e m a n i e r e n va n leren. Bel a ngr i j ke r n o g , h e t s t i m u l e e rt ontd ekki ng en t o e va l l i g e o n t m o e t i n g .

‘Bi bl i ot hek en bes c herm en i nfo rm at i e z oal s een dam de ri vi er’ He t is d e t a a k va n de b ibliot he e k om de inhoud t e b e sche rme n a ls re a ct ie op de e x plosie va n t oe g a ng t ot informat ie e n voorbe e ld e n va n fout ie ve informa t ie va n vanda a g . He t za l zowe l moe t e n be wa ke n wa t he t huisve st , maa r ook die ne n a ls e e n a ut orit e it op he t ge b ie d va n informa t ie . Dit ma a k t b ibliot he ke n be t rouwba a r; ze worde n b e wa ke rs va n e e n b e t rouwb a re me ning . I n t e ge nst e lling t ot he t vorig e t he ma zoude n b ibliot he ke n nie t voor a lle s op e n moe t e n st a a n, ze moe t e n nog st e e d s voorzicht ig zijn. Op de ze ma nie r moe t e n bib liot he ke n hun st a b ilit e it , be t rouwba a rhe id e n d e solide b a sis wa arop ze st a a n ve rt e ge nwoordig e n, da t nie t k a n word e n ge schok t door t re nd s, polit ie ke ag e nda ’s e n commod ificat ie .

‘ Bib liot h e k e n z u l l e n g e me e n s c h a p p e n v e r b i n d e n z oal s d e st r a a t h u i z e n d oe t’

‘Het ui t w i s s el en van k enni s i n de bi bl i ot heek i s al s een ont m oeti n g aan t afel ’

Meer d an al l e e n t e v r e d e n z i j n m e t a l l e i nho u d d i e h e t b e va t , m o e t o o k d e b i b l i o t h e e k ve r b i n d i n g maken m e t c o m m u n i ty ’s e n d e ze hel p en vo r m e n . Di t g e l d t m e t n ame wa nneer t e c h n o l o g i e ë n t e g e nw oord ig g eï s o l ee r d e e r va r i n g e n s t i m u l e r e n. I n p l aa ts va n e e n r u i m t e vo o r s t i l t e , k a n het creë r e n va n e e n o m g e v i n g voor c o l l ecti v i t e i t d e b i b l i o t h e e k e e n ruig e rui mte van d e b a t m a ke n , o f e e n p la a t s vo o r sam e nw e r k i n g e n s am e n kome n.

H et ka n o o k n u i t e n z i j n e i g e n m ure n b estaa n; h e t k an e x t e r n e p o s t e n heb b en i n b u u r t e n d i e b o e ke n n odig heb b en of o n l i n e b e s t aa n o m m ense n teo g ang t o t b i b l i o t h e ke n t e g e ven d i e mo g e l i j k b u i t e n b e r e i k z i j n . Op d eze man i e r m o e t d e i n d e n t i t e i t va n d e b i b l i o t h e e k z i c h ve r d e r aa n p asse n zo d a t he t m e e r i s d a n e e n u n i e ke p l aa ts voo r r u s t i g l e ze n , m aa r ee n ple k d i e mens e n m e t e l k a a r ve r b i n d t om rel ati es t e vo r m e n .

I n he t t ijdp e rk van sche rme n e n a pp a ra t e n moe t de b ibliot he e k d ie nst d oe n als e e n int e rfa ce , e e n ve rb inding sp unt e n uit wisse ling voor ke nnis. Dit be t e ke nt nie t a lle en a pp a rt e n e n ke nnis op t ra nsp a rante e n t oe ga nke lijke manie re n. He t b e t e ke nt ook d a t d e pre se nt a t ie van d e bib liot he e k ze lf uit nodig e nd moet zijn e n re la t ie s t usse n ve rschille nde me nse n e n cult ure n moe t inspire ren.

Dit is crucia a l voor de d ia loog d ie bib liot he ke n he b be n me t de onmid de llijke st e de lijke omg e v ing d ie he t omring t . Door ve rschille nd e soort e n t ra nsp a ra nt ie t e prod uce ren, k a n d e bib liot he e k haa r inne rlijke we rk ing t e nt oonspre ide n, sp re ke n m et ha a r omge v ing, pa rt ne rscha p pe n m et ha a r bure n ont wik ke le n e n nie uwe soort e n ke nnis cre ë re n.

VU Amsterdam – tentoonstelling Oba Next 20 september 2019

35

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Het ontwerp

PROGRAMMA IN TOREN

va n de BSO ma a r ook t e g e bruike n voor d e wijk . Dit word t v ia de BSO g e re g e ld.

In d e to r e n b e v i n d e n z i c h d r i e verschi l l e n d e f u c t i e s : w o n e n , d e ni euw e b i b l i o t h e e k va n d e Z u i d as e n een b ui t e n s c h o o l s e o p van g .

De w o ni n g e n z i j n b ove n i n d e t o r e n van het g e b o u w g e p o s i t i o n e e r d omd at d eze fun c t i e h e t m e e s t p r i v ĂŠ i s . De c o l l ecti e ve r u i m t e d i e b i j d e w o n inge n ho ren z i j n g e r o t e e r d o m d e l i ft ke rn van het g e b o u w. De k a m e r s z i j n overho ek s e n b e s c h i k ke n h i e r d oor ove r verschi l l e n d e zo n u r e n e n u i t z i c h t e n.

De ont d e k k ingsrout e be we e gt d oor de b ibliot he e k e n la ngs de B SO. B e ide k unne n va n d e rout e ge b ruik ma ken.

Zo is e r moge lijk he id voor d e k ind er en b ij de opvang om a ct iv it e it e n in de b ibliot he e k t e d oe n. E r is b ijvoorbeeld e e n voorle e sba nk , e e n t e ke nk a me r en e e n hangma t voor je favorie t e b oe k.

In d e ro m p va n h e t g e b o u w i s d e b i b l i o the e k g e ve s t i g d . De ze o p e nba re funti e g e e f t d i r e c t t o e g a n g t o t d e b ui tens c h o o l s e o p va n g . Be i d e f u nct ie s b eschi kke n ove r e e n b u i t e n r u i m t e op het z ui de n . De g y m z a al i s o n d e r d e e l

Bibliotheek 6700 m2

BSO incl. gymzaal en prive buitenruimte 1800 m2

Collectieve ruimte woningen 2410 m2

Lift

39

Woningen 5400 m2

Ontdekkingsroute

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Z one 1 + 81 m

+ 64 m

+ 36 m

Z one 2

+ 25 m

+ 19 m

+ 8 m

Z one 3 De B oel el aan - 3 m

49,5 m

Doorsn ede 1:200

ONTDEKKINGSROUTE

Do o r het g e b o u w m e a n d e r t e e n o ntd ekki n g s r o u t e s p e c i a a l vo o r ki nd eren m e t d e f o c u s o p d e s t ap pe n i n d e o nt w i k ke l i n g va n h e t o p g r oe ie nd e ki nd en d e r u i m t e s d i e d a ar b i j h ore n.

De ro ute ‘ b e g i n t ’, van u i t h e t ki nd g ezi e n , aa n g r e n ze n d aa n d e w o ni ng e n i n d e t o r e n wa t e e n veilig e s p eel o m g e v i n g i s vo o r d e j o n g s t e ki nd eren . De r o u t e i s g e ï n s p i r e e rd op d e s c haal va n e e n d o r p. Wa a r e e n k ind eers t o n d e r t o e z i e n d o o g s p e e l t in d e vo o r- o f a c h t e r t u i n , o p r i t o f s t o e p, zo s p eel t he t i n d i t g e b o u w ve i l i g en d icht b i j hui s i n d e c o l l e c t i e ve r u i m t e sa me n met d e ‘ b u u r t k i n d e r e n ’. D i t n o e m ik d e eers te zo n e .

De tw ee d e zo n e va n d e r o u t e b ew eeg t z i c h d o o r d e b i b l i o t h e ek e n b ui tens c h o o l s e o p va n g . De r o u t e he e ft hi er een a n d e r e ve r s c h i j n i n g s vo rm a a ng enom e n e n m aa k t m e e r o n de rd e e l ui t van d e b i b l i o t h e e k . H e t i s e e n ro ute d i e ve ra n d e r t va n s t o e p (zie a fb eel d i n g ) n a a r b i j vo o r b e e l d e en p a rc o urs e n o m h o g e r o f j u i s t l age r t e ko men z i j n e r t ra p p e n va n m a x i maa l tw ee ver d i e p i n g e n h o o g . A l s ve rge lijk met het d o r p i s d e ze zo n e d e s pe e lt uin van d e b u u r t . Wa a r j e o o k a n d e r e mensen t e g e n ko m t , wa a r j e r e ke ning met el ka a r m o e t h o u d e n o m d a t je s a men g e b r u i k m a a k t va n e e n r u imt e .

Ik heb een Ik spannend spanne verha voor jullie! voo

Stoep

Hè, j op d te

Parcours

De d erd e e n t e ve n s l a a t s t e zo n e va n d i t g eb o u w b e v i n d t z i c h i n d e p l int .

H et g eb o u w s t a a t o p t w e e ‘ vo e t e n’ en d aart u s s e n z i j n e e n s k a t e b a an, s p o rtvel d e n t r i b u n e g e s i t u e e r d . Hie r b en je b u i t e n h e t g e b o u w e n ko m je in a a nraki n g m e t d e s t a d .

Er i s ei g e n l i j k n o g e e n v i e r d e zone , maar d i e l i g t b u i t e n h e t g e b o u w. Da t z i jn d e p o s t ze g e l p a r ke n van d e Zuid a s.

41

Trap

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

ELEMENTEN VAN HERKENNING

De ro ute b es t a a t u i t e l e m e n t e n van he rkenni ng en i s i n é é n m a t e r i aa l ui tg evo erd , n a m e l i j k h o u t . De o u d e r zo u aan het k i n d e e n g r e n s a a n k u n n e n ge ven, namel i j k d a t h e t k i n d o p d e ho uten ro ute m o e t b l i j ve n .

H et ho ut s ta a t d a n g e l i j k a an d e ve i l i g e rui mte wa a r i n h e t k i n d k a n ontd ekken en z i c h k a n o n t p l o o i e n . O f da t je ni et ve r d e r d a n d e h a n g m at mag . Zo z i jn h e t m e e r d a n al l e e n sp eel - o f verb l i j fo b j e c t e n .

O nd erw erp en a l s ve i l i g h e i d e n ve ra ntw o o rd e l i j k h e i d vo r m e n n u s a m e n een g eheel en z i j n b e l an g r i j k vo o r h e t ve rd er g ro ei e n e n o n t d e k ke n va n h e t ki nd .

Er i s b ew ust r u i m t e g e l a t e n vo o r de ei g en fantas i e van h e t k i n d . Wa t mi s s c hi en b ed a c h t i s a l s t e ke n k a m e r ku nnen ze g e b r u i ke n a l s g e h e i m e ve rs to p p l ek, o n d e r ze e e r o f t o r e n k a me r.

Ik heb een spannend verhaal voor jullie!

Voorleesbank

Hè, je kan hier op de wanden tekenen!

Tekenkamer

Wat is dit toch een fijn plekje in de zon..

Zuidertrap

Bankje

Tunnel

De beste plek met mijn lievelingsboek

Lalalaaa lala

Hangmat

Podium

Yes! Weer gescoord

Skatebaan

Tribune

43

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

VECTORWORKS Z o n e 1 | W o nEDUCATIONAL e n e n c o l l e c t i e v eVERSION ruimte

ZONE 1: WONEN

De w o ni n g e n b e s c h i k ke n al l e m a a l over een c o l l e c t i e ve r u i m t e , o o k we l kamer ge n o e m d . De ze r u i m t e d ele n ze met 2 o f 3 ve r d i e p i n g e n . De k a me rs z i jn d ubb e l h o o g e n ove r d e k t m aa r w el b ui te n . A a n g r e n ze n d e w o n i nge n heb b en zi c h t o p o f ze l f s t o e g a n g t ot d e kame r d o o r m i d d e l va n e e n Frans b a l ko n, ra am o f e e n ‘ a c h t e r d e u r ’.

N a a s t d e ze c o l l e c t i e ve r u i m t e h eb be n d e vo o r g e z i n n e n g e s c h i k t e w o ninge n een p ri v é b u i t e n r u i m t e ove r d e vo l l ed i g e b r e e d t e van d e w o n i n g. Op d e verd i e p i n g e n i s d e b e r g i n g e n op -1 van het g e b o u w i s e e n f i e t s e n b e rg ing.

Tevens i s e r r u i m t e vo o r 1 0 d e e la ut o’s.

O N

O

N

W

W

Z

Z

Collectieve buitenruimtes per 2 of 3 verdiepingen

45

‘Kamers’ ronddom de liftkern

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

B

C

150 m² aantal: 18

150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning Woning Enkel: Gezinswoning

A

Woning Enkel: Gezinswoning Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

C

150 m² aantal: 18

29

8 - 9 | 18 - 19e verdieping

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION 29

C

150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning

Woning Enkel: Gezinswoning 150 m² aantal: 18

A

B

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

10 - 13e verdieping

29

Collectieve buitenruimte

A

Woningtype 150 m2

B

Woningtype 75 m2

C

Woningtype 120 m2

C

Woning Enkel: Gezi

150 m² aantal: 18

VECTORWORKS EDUCATIONAL VER

29

150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning

A

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

A

B

C

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

14 - 15e verdieping

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

Woning Enkel: Gezinswoning

A

C

Woning Enkel: Gezinswoning 150 m² aantal: 18

150 m² aantal: 18

aantal: 18 150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning Woning 150 Enkel: Gezinswoning m²

B

Woning Enkel: Gezinswoning 150 m² aantal: 18

A

29

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

16 - 17e verdieping

inswoning

47

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Visual van de collectieve ruimte voor de woningen: Een veilige plek om te spelen met toezicht van de ouders

49

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION Zone 2 | Bibliotheek en buitenschoolse opvang (bso)

De ring

ZONE 2: BIBLIOTHEEK EN BUITENSCHOOLSE OPVANG

De b i b l i o t h e e k i s g e ï n s p i r e e r d op he t p ro g ra m m a va n d e L o c h a l i n Ti l burg.

Deze b i b l i o t h e e k h e e f t n i e t e n ke l b o eken, m aa r e r i s m e e r. E r z i j n na a st w erkp l ek ke n o o k r u i m t e n b e s c h ik b a ar vo o r ken n i s ove r d rac h t i n ve r s c h ille nde vo rmen zo al s e e n d i g i l a b e n e e n o p i ni e- e n d e b a t r u i m t e .

De b ui te n s c h o o l s e o p va n g i s o m ring d d o o r d e b i b l i o t h e e k . O p d e Z u i da s, wa ar vee l o u d e r s w e r ke n , i s e e n b ui tens c h o o l s e o p va n g p a s s e n d in he t p ro g ra m m a va n d i t g e b o u w. De opva ng b eschi kt ove r e e n e i g e n b u i t e n r uimt e en een g y m z a al . L a a t s t g e n o e m de k a n o o k vo o r d e w i j k w o r d e n g e b r u i kt in overl eg m e t d e b u i t e n s c h o o l s e o p va ng .

O md at d e b i b l i o t h e e k l a n g e o p eni ng s t i j d e n h e e f t e n 7 d a g e n pe r w eek o p e n i s , i s h e t m o g e l i j k o m vi a d e ve r d i e p i n g va n d e b i b l i o t h e e k d e g ymz aa l t e b e r e i ke n . Te ve n s is d e g ymz aa l o o k i n t e r n v i a d e BSO to eg anke l i j k .

Gekoppelde ringen:

Speel- en ontdekkingsroute door bibliotheek

Stijgpunten en herkenningspunten

en BSO

51

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Visual van de privĂŠ buitenruimte van de BSO: Een groene oase in een stedelijke context

Visual van de route door de bibliotheek: Waar kinderen en volwassenen elkaar ontmoeten

53

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Visual van de route door de bibliotheek: De route beweegt zich door de grote vide in de bibliotheek

55

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

Zone 3 | Skatebaan en speelveld in de plint

ZONE 3: HET PLEIN

H et p l ei n i s d e l a a t s t e zo n e a l s uit lope r naar d e s t a d . De r o u t e s l u i t a an op het p l ei n e n b e va t r u i m e s p e e l p le k ke n zo al s ee n s k a t e b a an , t r i b u n e e n e e n s p o rtvel d .

H et ho ut va n d e o n t d e k k i n g s r o u t e ‘o ma rmt ’ d e t w e e vo e t e n waa r o p het g eb o u w s t a a t . Vi a d e k i j k g a t e n i n d e g ro n d i s d e f i e t s e n p ar ke e r ple k z i chtb aa r vo o r m e e r ve i l i g h e i d .

W

N

De

Bo

ele

laa

n

Plein

Z

Functies binnen in de plint: stadscafé en entree

O

Functies buiten in de plint: Zonnetrap op het zuiden, skatebaan, speelveld met tribune

57

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

PLATTEGRONDEN

1 Entree

1 5 Dig ilab

2 Res ta u ra n t

16

L a b op inie + d e ba t

3 Mag az i j n

17

E x posit ie BSO

4 Ska teb a a n

1 8 BSO

5 Sp eel ve l d

19

6

2 0 Proje ct ruimt e s

Trap o p h e t z u i d e n

C olle ct ie we t e nscha p

7 Tri b une

2 1 Gy mza a l

8

F i etsen s t al l i n g (3 2 0 p.)

22

Priv é buit e nruimt e B SO

9

Deel a u t o p a r ke e r p l a a t s e n

23

C once nt ra t ie we rk ple k ke n

10

Leesp l e k ke n + o p e n p o d i u m

2 4 St a dsca fé

1 1 Bi b l i o th e e k

25

1 2 Werkp l e k ke n

2 6 E x posit ie

1 3 Aud i to r i u m

2 7 Ke uke n

1 4 J eug d b i b l i o t h e e k

2 8 Pe rsone e l

St a dsba lkon + sp e e lve ld

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

6

3

4

7 2

Beg an e g ron d

1

5

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION Begane grond

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION

59

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

9

8

-1 verdieping

11

3

10 Bibliotheek

12

1e verdieping

14

13

18

17 16 12

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION15 2e verdieping

13

18

Bibliotheek

14

3e verdieping

VECTORWORKS EDUCATIONAL VERSION 61

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

VECTO

19

20

21

23 22

12

4e verdieping

12

25

20

24

5e verdieping

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

11

20

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

Woning Enkel: Gezinswoning

150 m² aantal: 18

26

27

Studio: 2 persoonswoning 77 m² aantal: 8

6e verdieping

28

7e verdieping

63

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Conclusie

CONCLUSIE

T i jd ens m i j n a fs t u d e r e n h e e f t d e vo l g end e v ra a g c e n t ra a l g e s t a a n : ‘K an arc h i t e c t u u r i n e e n h o o gs t ede lijke c o ntext b i j d r a g e n a a n d e s o c i al e o ntw i kke l i n g v a n e e n o p gr o e i e n d kind ? ’ N u i s nat u u r l i j k d e v ra a g o f i k d e ze vraa g b e an t w o o r d h e b. J a , m e t mijn o ntw erp h e b i k a n t w o o r d g e g e ven op d eze vra ag . Do o r o.a . g e z a m e l i j ke rui mten m e e t e o n t w e r p e n b i j d e w o ni ng e n g e e f h e b b e n d e b e w o n e rs e n d e ki nd e r e n m e e r b e w e g i n g s v r i j he id .

Di c htb i j d e w o n i n g i s e e n ve i l i g e p le k vo o r ki n d e r e n o m o n d e r t o e z i e n d oog van d e o u d e r s t e s p e l e n . Wa n n ee r je hi er een h u i s ko o p t , b e t a al j e o ok voor d eze c o l l e c t i e ve r u i m t e . H e t i s e e n verl eng i n g va n d e w o n i n g e n e en ke uze vo o r een m a n i e r va n l e ve n .

Ik b en va n m e n i n g d a t d e p ro g ra m m e r i n g va n h e t g e b o u w essenti e e l i s vo o r h e t s t i m u l e r e n van d e s o c i a l e o n t w i k ke l i n g va n e e n o p g ro ei e n d k i n d . Do o r i n h o o g b ouw g eb rui k t e m a ke n van e e n ‘m i xe d use’ p ro g ra m m a o n t s t a a t e r e e n ande r g eb rui k. Di t v ra a g t o m e e n a n d ere mani er va n ve r h u r e n , g e b r u i k e n huur.

Er o ntsta a t e e n s o c i a l e c o h e s i e in het g eb o u w. M e n s e l i j ke s c h a al is e e n b el a ng ri j k t h e m a . A l s g e b r u i ke r kom je i n het g e b o u w a l ve r s c h i l l e n d p u b lie k teg en i n p l a a t s van p a s o p d e s t ra at .

G eb o uw e n s t ad z i j n h i e r d o o r m e e r met el ka a r ve r w e ve n .

67

Doord a t ik uit ga van e e n kolomme nst ruct uur a ls const ruct ie zijn e r fle x ib e le pla t t e grond e n g e cre ë e rd . Hie rdoor is he t g e bouw t oe komst b e st e nd ig e n k an e r worden ing e sp e e ld op d e v raa g va n d e markt.

He t g e bruik va n e e n op e nba re func tie in he t g e bouw is aa nt re k ke lijk voo r de d y na mie k va n ve rschille nd e be zoe ker s .

E r ont st a a t ook e e n a a ngrijping sp u nt na a r he t ge b ruik voor de wijk . Op e e n k le ine re schaa l, me e r t oe g e sp i ts t op e e n opg roe ie nd k ind, kom je in a a nra k ing me t ve rschille nd e me nsen.

Zoa ls in de t he orie va n Vyg ot sk y wordt g e ze g d; “ Je k unt d e we re ld e nke l sa me n me t a nde re n ont d e k ken”.

I n mijn ont we rp zijn ve rschille nd e zone s/ruimt e s vorm g e ge ve n in de ont de k k ing srout e wa a r e e n k ind on der (e ig e n) ve rant woorde lijk he id e n regie ve ilig k a n ont de k ke n. He t k ind k a n a nde re n ont moe t e n e n ke nnisma ken me t nie uwe socia al-cult ure le we re l den in d e bib liot he e k , d e buit e nschools e opva ng e n b uit e n bij d e sk a t e b a an .

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Maquette

71

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

73

Grow Up Opgroeien in hoogbouw

Annely van den Berg +31 6 21 706 904 annelyvdberg@hotmail.com 2 juli 2020

75

Grow Up Opgroeien in hoogbouw