Internationale Piano Academie Amsterdam Afstudeerproject van Wouter Kroeze 17 december 2013
Commissieleden: - Gianni Cito - Rob Hootsmans (mentor) - Ira Koers
Toegevoegde commissieledenleden: - Bart Bulter - Herman Kerkdijk
Opgave
Opgave Een pianoacademie voor klassieke en hedendaagse klassieke muziek in Amsterdam met een internationaal karakter.
“Omdat ik musicus ben, woon ik in de Johannes Verhulststraat.”
Doelgroep De pianoacademie traint en leidt exceptioneel talentvolle jonge pianisten op voor een carrière als uitvoerend muzikant op het hoogste niveau. Studenten zijn tussen de 17 en 25 jaar. Zij hebben meestal al een degelijke vooropleiding achter de rug. Naast een specifieke opleiding krijgen de ca. 25 studenten een instrument en woonruimte tot hun beschikking in de academie.
2
Alpons Diepenbrock 1862-1921
Locatie
In de Concertgebouwbuurt De Concertgebouwbuurt in Amsterdam is een woonbuurt met een rijke muziekhistorie. Het Concertgebouw speelt in deze historie een leidende rol. Zo woonden en werkten er al vanaf het begin muziekanten, componisten en dirigenten.
In Amsterdam, daar waar de Johannes Verhulststraat en het Valeriusplein elkaar kruisen.
3
Twee Assen
II
I
4
Op twee assen De lokatie bevind zich op twee assen. As I loopt van het Concertgebouw tot het Valeriusplein. Het is de as die over de Johannes Verhulststraat loopt. As II loopt van het WO I-monument tot aan het Vondelpark.
Situatiemaquette. Vogelvlucht, gezien van Valeriusplein richting het Concertgebouw.
5
Wijk en Blok
Structuur van de wijk De Concertgebouwbuurt is ontstaan tussen 1880 en 1910. De buurt is opgebouwd uit lange rechte woonstraten gevormd door dichte bouwblokken die op de rand van het kavel staan. De binnengebieden zijn omsloten privétuinen.
Structuur van het blok De bebouwing is met vijf bouwlagen circa 17 meter hoog. De huizen zijn vaak voorzien van een souterrain waardoor de begane grond iets boven het maaiveld ligt. De diepte van de bebouwing is circa 13 meter en de breedte is 6,5 meter. Woningen worden ontsloten middels verhoogde, met de buren gedeelde, portieken. Het zijn ruime huizen, gebouwd en bewoond door de gegoede burger. De woonblokken zijn gesloten ringvormen waarvan de hoeken aanleiding zijn voor een verbijzondering van het programma. Daar zitten winkels en horeca. Door het ‘afsnuiten’ van de hoeken ontstaat een reeks pleintjes die functioneren als kleine centra in de wijk.
Typisch fragment uit de Concertgebouwbuurt
Mutaties van bouwblokken door gebouwen met openbare functies
school
kerk
school en tennisbaan
concertgebouw 6
kerk en schoolgebouw
school
school
Situatie
Valeriusplein Het Valeriusplein, vernoemd naar de Amsterdamse liedjes schrijver Adriaen Valerius, bestaat uit een groen veld omzoomd door bomen. Het ligt parallel aan de as Vondelpark - Minervaplein (as-II). Populieren benadrukken de as. Aan weerszijde omarmt de straat het plein. Gebouwen van vijftien tot twintig meter hoog vormen de pleinwand. 15 kliniek
kliniek
17
15
16
bestaand bo
12
17
20
te handhaven bebouwing
bouwhoogte in meters
bestaand bouwblok
'wijk-principe' bebouwing op rand kavel
Johannes Verhulststraat
Valeriusplein
Huidige kavelinrichting kliniek
l kliniek
kliniek
kliniek
kliniek
openbare 'voortuin' van Valerius Kliniek
15 kliniek
kliniek
kavel: 3350 m2
k omsloten tuin kantoren en achterkant kliniek
17
a b
c e
j i
bebouwing parkeren verharde tussenruimte trottoir openbaar toegankelijke 'voortuin' van de kliniek
utilitair
wonen
bestaande situatie overwegend utilitair
rijksmonument
16
2 rijksmonumenten
g
gebouw functies
tuin
7
17
20
h
locatie ontsluitingen lokatie ontsluitingen bestaand bouwblok
kliniek kantoren wonen
12
d
f
bestaande situatie
15
a. hoofdentree Valerius Kliniek\ b. expedietie / personeelsentree c. poort naar binnengebied d. brand uitgang e. hoofdentree kliniek f. personeelsentree g. kantoren h. woningen i. parkeergarage
bouwhoogte in meters
te handhaven bebouwing
Johannes Verhulststraat De Johannes Verhulststraat loopt van het Concertgebouw tot aan het Valeriusplein. Ondanks dat deze straat het hart van de wijk vormt, is het een rustige woonstraat. Het is nog steeds een typische straat voor de Concertgebouwbuurt. En lijkt het citaat, “Omdat ik musicus ben, woon ik in de Johannes Verhulststraat.� van de Componist Alphons Diepenbrock nog actueel. 'wijk-principe' bebouwing op rand kavel
Bouwen op het Kavel
model 1: Programma gebundeld op het kavel. Randen blijven vrij.
model 2: Bebouwing op de rand van het kavel. Met één open binnengebied. Typisch Berlijns bouwblok
model 3: (voorkeursmodel) Bebouwing tot randen van het kavel. Met specifiek programma rond specifieke hoven.
a.
8
b.
Berlijns blok. Blokken zijn rug-aan-rug rond hoven gebouwd. Het bouwblok als geheel doet zich aan de buitenzijde voor als één groot blok dat onderdeel is van een straatwand. Toch hebben de hoven elk een eigen karakter. Gaten in de bebouwing verbinden de hoven onderling. De woningen worden ontsloten aan de hoven (a.); De hoven worden ontsloten aan de openbare weg (b.)
Schetsonderzoek
9
Programma
De programmaonderdelen heb ik onder andere samengesteld aan de hand van de volgende bronnen:
• Gesprekken met pianisten waarin zij vertellen over de manier waarop zij studeren, wonen en les krijgen.
• Het bestuderen van bestaande piano opleidingen zoals: The Julliard, Accademia Pianistica Internazionale en de Royal Academy of Music.
• Het door mij gehouden interview met het hoofd van de afdeling piano van het Conservatorium van Amsterdam, David Kuijken.
• Het bestuderen van de maatvoering van instrumenten en de manier waarop zij gebruikt worden. • Het bestuderen van materiaal en akoestiek.
• Het bestuderen van interviews met pianisten, waarin zij vertellen over hun opleiding.
• Het bestuderen van plattegronden en programma’s van andere muziekopleidingen
• Bestuderen van pianostudenten die een masterclass volgen.
les 772m2 verkeersruimte 1880m2
instrumenten makerij 782m2 techniek 96m2
totaal: 6575m2
kantoor 300m2 totaal 6575m2
geluids-
en
• Het bijwonen van pianoconcerten. • Neufert.
• De ontstaansgeschidenis van de piano.
Het betreft een onafhankelijke instelling die de belangrijkste functies ‘in huis’ heeft. Er is een eigen instrumentenwerkplaats en ruimte voor het opslaan van een grote collectie piano’s.
overdekte patio 196m2
instrumentenopslag 178m2
van
Het programma is bestemd voor 26 piano studenten met een buitengewoon talent. Zij wonen, studeren en krijgen les in één gebouw.
studeren 606m2
bibliotheek 300m2
• Het bestuderen opnamestudio’s.
• Het bestuderen van muziekzalen en theaters.
wonen 1568m2
gem. toiletten 88m2
• Het bestuderen van pianofabrieken en werkplaatsen.
10
Structuur
uit: Précis des leçons d’architecture données à l’école polytechnique van Jean-Nicolas-Louis Durand
Een structuur met ruimtes die opgebouwd zijn uit eenheden met een gelijke afmeting. Hierdoor vormt de onderlinge configuratie de gebouwtypologie.
cellen vormen een ‘massieve’ gebouwstructuur
door het wegnemen van cellen ontstaat een hof
Gebouwstructuur van het Altes Museum in Berlijn van architect: K.F. Schinkel.
Celstructuur Door het wegnemen van een aantal cellen uit het midden van een aaneengesloten structuur, ontstaat er een hof met een openbaar karakter. Ik vind het intressant dat door dit wegnemen nieuwe mogenlijkheden aan het gebouw worden toegevoegd. Daar waar cellen eerst ingesloten lagen, grenzen ze nu aan de lucht. Via het ontstane hof komen cellen met elkaar in verbinding die eerder niet met elkaar in verbinding stonden. Het oversteken van het hof behoort nu tot één van de nieuwe mogelijkheden van het gebouw.
11
Van Cel tot Cel
12
Onderzoek naar cellenstructuur met dubbele wanden.
13
Ontwikkeling van de Structuur I. Cellenstructuur met dubbele wanden; onderlinge ontkoppeling
II. Programmazones; de hoven ‘binden’ de programmaonderdelen en laten licht toe in de structuur van het gebouw.
III. Ontsluiting programma
14
IV. Koppeling van programmaonderdelen door circulatie
Hoe het werkt De muziekstudie vindt hoofdzakelijk plaats in afzonderlijke ruimtes. De cellen rond een hof. Een cel is een privéruimte die grenst aan een ‘openbaar’ hof.
Programmaonderdelen in Relatie tot de Wijk
studeren
bibliotheek wonen les
Drie programmaonderdelen Wonen, studeren en onderwijs (les) vinden aansluiting met wat er grenst aan het kavel. Wonen, met een hof op straatniveau, is gericht op de wijk. Les vindt plaats op de as met het Concertgebouw. Dit is gelegen op 90 centimeter boven peil. Hier is ook de docenteningang. Studeren is gesitueerd aan het Valeriusplein met een verdiept, overdekt hof. Het studeren zondert zich af van de andere programmaonderdelen. Er bevinden zich aan het Valeriusplein geen entrees. De bibliotheek vormt een fysieke scheiding binnen het gebouw.
Programmaonderdelen in relatie tot de wijk
15
Aansluiting van interne gebouwcirculatie op de wijk
oppervlakte per verdieping: oppervlakte per verdieping:
Oppervlaktes
oppervlakte per hoofdprogramma onderdeel:
dak
terras................... 2350m2
oppervlakte per programmaonderdeel: wonen
333m2 125m2
580m2 305m2
totaal: 2350m2 810m2
1e verdieping wonen.................. 705+103 m2 verkeersruimte..... 855 m2 lesruimte.............. 420 m2 studieruimten....... 310 m2 bibliotheek............150 m2 serviceruimtes....... 50 m2 vides.................... 905 m2 techniek................. 20 m2
515m2
155m2
425m2
studeren 310m2
totaal: 3518 m2
73m2
310m2
132m2
132m2
73m2
begane grond wonen.................. 665+93 m2 verkeersruimte..... 885 m2 lesruimte.............. 352m2 studieruimten....... 310 m2 bibliotheek........... 150 m2 toiletten.................. 25 m2 kantoor.................. 25 m2 vide.................... 405 m2 patio..................... 580 m2 techniek................. 20 m2 totaal: 3510
les
270m2 420m2
kelder piano werkplaats.. 360 m2 verkeersruimte..... 107 m2 piano depot.......... 178 m2 toiletten................. 13 m2 patio..................... 196 m2 technische ruimte.. 56 m2
352m2
392m2
150m2 150m2
360m2
totaal vloeroppervlak (excl. patio's, dak en vides):
6.361m2
215m2
25m2 88m2
10.290m2
275m2
gedeeld programma
totaal: 912m2
totaal gebouwoppervlak (incl. vides, patio's en dak):
183m2
wonen studeren les bibliotheek verkeersruimte kantoor piano werkplaats patio technische ruimte toilet vide terras
96 m2
16
107m2
135m2
178m2
196m2
49m2
Koppeling Cellen
Cellen in strengen
Koppeling cellen
Samenvoegen cellen tot een grote ruimte 17
Patio’s organiseren cellen
Naar binnen gericht
Drie patio’s De drie patio’s hebben elk hun eigen functie en identiteit. De drie functies zijn naar binnengericht en hebben elk een eigen circulatie. De verkeersruimte rond de patio’s ontsluiten het programma dat in de buitenrand van het gebouw zit. De circulaties ontmoeten elkaar in het centrum van het gebouw. Elke patio heeft een eigen, karakteristieke akoestiek met: 1,8; 1,6 en 1,4 seconden nagalmtijd.
Patio’s
Eigen circulatie
Eigen akoestiek (nagalmtijd)
18
sfeerbeeld van patio met rondom verkeersruimte
Ontwerp en Geluid
Flutter Flutter is een doorgaande reflectie tussen twee evenwijdige identieke vlakken. Door een van de twee vlakken in positie of vorm af te laten wijken, wordt dit voorkomen. Absorptie Absorptie is de opname van energie, afkomstig van een geluidsbron. Zachte materialen zijn hier goed toe in staat. Reflectie en spreiding Vlakken verspreiden het geluid in de ruimte waardoor het geluid op verschillende momenten het oor bereikt. Hierdoor kun je de geluidsbron vanuit verschillende hoeken waarnemen. Contactgeluid Contactgeluid is de energie van de geluidsbron die via direct materiaalcontact wordt overgebracht. Bijvoorbeeld als wanden tussen ruimten met elkaar in verbinding staat. Massa Massa is de hoeveelheid materiaal waar de energie van een geluidsbron tegenaan botst. Hoe hoger de massa van een object, hoe meer geluidsenergie opgenomen kan worden.
19
Absorptiedeur
Twee deuren met een hoog gewicht en een zachte geluidsabsorberende afwerking. Om het absorberend vermogen te vergroten zijn de deuren hoger dan de opening in de betonwand.
absorptiedeur: gesloten absorptiedeur - gesloten
20
absorptiedeur: absorptiedeuropen - open
Anti-flutter Deur
Om doorgaande reflecties tussen twee identieke evenwijdige wanden tegen te gaan, heb ik in elke cel aan ĂŠĂŠn van de twee wanden een vertrapping ontworpen. De vertrapping verstrooit het geluid in de ruimte.
Mallen(1:20) voor aanvang van de stort van twee betonwanden. links: wand met de absorptie-deur rechts: wand met anti-flutter deuromlijsting
Schaalmodel (1:20) van betonwand met anti-flutter deuromlijsting. De ribbels verstrooien het geluid in de ruimte en voorkomen zo het optreden van flutter. 21
Fotomontage: gekopplede muziekkamers
22
foto van maquette
schets van de patio 23
patio - gang - muziekkamer
24
er hout en beton
Vloeren
Ontwerptekening van de vloeren in de muziekkamers: het betonnen kruis deelt de houten vloer in vieren. Op de dakvloer ligt natuursteen dat in 16 vlakken is verdeeld.
Interieur maquette (1:20) van muziekkamer: de vakken in de vloer worden gevuld met hout. 25
sfeerbeeld gang, gedetailleerd in hout
bibliotheekgevel met achterkant van boekenkast 26
sfeerbeeld bibliotheek
Bibliotheek
Maquette van bibliotheekgevel. Dichte delen worden gevormd door de achterkanten van kasten. De d-raagconstructie is opengewerkt met glas. De bibliotheek heeft een lang smal volume en scheidt zowel als koppelt de studiepatio en de lespatio zowel scheidt als koppelt.
27
Houten Wanden
Maquettefoto van de houten wanden die zich tussen de cellen en de gangen bevinden. Hier een aanzicht over twee verdiepingen. De houten wanden zijn in kwarten verdeeld. In een van de kwarten is telkens een dubble deur opgenomen. Deze maken zich kenbaar door dubbele uitstekende latten.
Fragment van maquette 28
foto van de maquette gemonteerd in een foto van het Valerisuplein
Piano academie in vogelvlucht. Met op de dakverdieping een pergola waarin de galskappen van de lespatio (rechts boven) en de kantine (midden) zijn opgenomen.
31
Materialisering De buitenschil van het gebouw, daar waar de muziekruimtes zich bevinden, is van beton en baksteen. De aan de binnenkant gelegen verkeersruimten zijn van hout en ‘klinken’ als een klankkast.
boven: studiemodel van holle, lichte, houten verkeersruimten onder: studiemodel van betonnen vloer met daarin aanleghoogten van de drie patio’s
32
Baksteen, Beton en Hout
Baksteen: strengpers De buitengevels worden samengesteld uit een gladde strengperssteen in dikformaat. In een mix van roodbruin tot donkerpaars verwerkt als wildverband. Het metselwerk vindt aansluiting bij de materialisering van de bestaande wijk. Tevens past het metselwerkg goed bij de betonnen constructie onderdelen en vloerranden die onderdeel uitmaken van de Piano Academie.
Beton De muziekkamers zijn aan de buitenkant gemaakt van dubbele betonwanden en vloeren. Zij vormen aaneengeschakeld een goede geluidsbarrière rondom de houten ruimtes van de Piano Academie. De betonnen onderdelen zijn in de gevel zichtbaar als dragende elementen. Zo dragen de zichtbare vloerranden het metselwerk en worden grote gaten in de gevel overspannen door betonnen lateien en dorpels. Het beton wordt gewassen, gestaald of gebouchardeerd toegepas. 33
Sparrenhout Dit is de klankbodem van een piano. De bodem werkt als een vrijliggend element dat meetrilt met de snaren. Het is gemaakt van een lichte, relatief harde houtsoort zoals sparrenhout. De wanden tussen de gangen en de kamers in de Piano Academie worden daarom ook gemaakt van sparrenhout en zijn in staat om mee te trillen met de muziek die gemaakt wordt in de kamers.
Fragment: waterslag met spuwer in beton
Maquette (1:20) van een cel dubbele gevel van beton en banksteen
34
3500
pergola
7000 18400
300 600
1200
300
entresol 7000
patio
gang
muziekkamer
dubbele gevel
900
Detaildoorsnede (1:100)
fragment 35 1:100 schaal Â
Gevels
36
17700
4. wonen (900+p) 5. gang
9. leslokalen (900+p) 10. bibliotheek
14. stijgpunten ,3 ,6
1,8
3,5
7,0
D-274
gevel  Valeriusplein schaal:  1:300
0 ,3 ,6
37
1,8
3,5
7,0 m.
17700
4. wonen (900+p) 5. gang
9. leslokalen (900+p) 10. bibliotheek
14. stijgpunten ,3 ,6
1,8
3,5
7,0
docenten ingang
D-274
gevel Johannes Verhulststraat schaal: 1:300
0 ,3 ,6
38
1,8
3,5
7,0 m.
17700
studenten ingang
D-274
gevel  Valeriusstraat schaal:  1:300
0 ,3 ,6
39
1,8
3,5
7,0 m.
17700
D-274
Zijgevel schaal: Â 1:300
0 ,3 ,6
40
1,8
3,5
7,0 m.
Plattegronden
41
78200
11.
3. 3.
14.
13.
1. 2.
9. 8.
43200
21.
DAK 1:300
1. patio 1,8 sec. (peil=0) 2. patio 1,6 sec. (900+p) 3. overdekte patio 1,4 sec. 5. gang 14. stijgpunten
21. terras met pergola
D-274 0 ,3 ,6
42
1,8
3,5
7,0 m.
78200
Valeriusplein 19.
11.
3.
19.
1.
5.
15.
Valeriusstraat
14.
10.
19.
2.
5.
20. 9.
4.
15.
43200
Johannes Verhulststraat 18.
EERSTE VERDIEPING 1:300 (7900+p)
19.
ENTRESOL
43
1. patio 1,8 sec. (peil=0) 2. patio 1,6 sec. (900+p) 3. overdekte patio 1,4 sec. 4. wonen 5. gang
9. leslokalen 10. bibliotheek 11. studieruimte 14. stijgpunten 15. toiletten
18. entresol
19. vide 20. leszaal
D-274 0 ,3 ,6
1,8
3,5
7,0 m.
78200
Valeriusplein
11.
12.
3.
19.
15.
6.
5.
Valeriusstraat
14.
10.
13. 1.
7. 2.
5.
9.
4.
16. 8.
43200
Johannes Verhulststraat 18.
BEGANE GROND BEGANE GROND 1:200 1:300
6. studenten ingang
11. studieruimte
patio ,8 sec. (peil=0) 6. studenten ingang 1. 1. patio 1,8 sec.1(peil=0) 16. receptie/kantoor 11. studieruimte 12. open muziekkamer 7. hal/kantine 2. 2. patio 1,6 sec. (900+p) 12. open muziekkamer 17. badkamer 7. hal/kantine p atio 1 ,6 s ec. (900+p) 8. docenten ingang (p=0) 13. poort 18. entresol 3. overdekte patio 1,4 sec. (900+p) 13. poort 14. stijgpunten 9. leslokalen (900+p) 8. docenten 4. 3. wonen (900+p) ingang (p=0) 19. vide overdekte patio 1,4 sec. (900+p) 10. bibliotheek 5. gang 15. toiletten 4. wonen (900+p) 5. gang
9. leslokalen (900+p) 10. bibliotheek
14. stijgpunten 15. toiletten
16. receptie/kantoor 17. badkamer 18. entresol 19. vide
17.
19. D-274
44
ENTRESOL
0 ,3 ,6
1,8
3,5
7,0 m.
23. 22.
3.
5.
24.
14.
15.
KELDER 1:300
3. overdekte patio 1,4 sec.
5. gang
14. stijgpunten 15. toiletten
18. entresol
19. vide
20. leszaal
D-274
22. technische ruimte
23. instrumentenwerkplaats 24. instrumentenopslag
0 ,3 ,6
45
1,8
3,5
7,0 m.
Doorsneden
46
overdekte studiepatio
doorsnede A schaal 1:300
woonpatio
47
studieruimten
doorsnede  B schaal  1:300
aanzicht gangwand
48
woonpatio
doorsnede C schaal 1:300
lift en gang
49
aanzicht bibliotheekgevel
kantine
doorsnede  D schaal  1:300
50
lespatio
studieruimten aan overdekte patio
doorsnede E schaal 1:300
bibliotheek
lesruimten rond patio
51
Met dank aan: Jan & Joke Iris Bijvelds Frank Rietveld Thijs de Zeeuw Stijn Verhoeff Pieter de Bruyn Kops Bart Kellerhuis Jolijn Valk Machiel Spaan Marc Reniers Elsbeth Falk Erik Rigters Daphne de Sonville Alexander Lefebvre Hilda van Gorel Lieke Frielink Lotte Batelaan Jasper Ten Bosch Margriet van Heesch David Kuijken Basjan Snoeij Rob Hootsmans Gianni Cito Ira Koers December 2013
Ontworpen en gemaakt door: Wouter Kroeze 52