‘zelfs advertentieschocoladekunnen worden afgestemd op menstruatiecycli.’

Begin mei publiceerde de Amerikaanse nieuwssite Politico een ontwerpadvies van het Amerikaanse Hooggerechtshof waaruit blijkt dat het Hof het grondwettelijk gegarandeerde recht op abortus wil schrappen. Als dat gebeurt, kan elke staat in de VS binnenkort zelf bepalen of ze abortus toestaat of verbiedt.

‘Iedereen die zwanger kan worden, moet nu werk maken van zijn digitale veiligheid’, tweette activiste Erin Matson eerder deze week. Matson is medeoprichter van Reproaction, een actiegroep die strijdt voor het recht op abortus. ‘Je menstruatie- en vruchtbaarheidsapp of je zoekopdrachten lijken nu misschien geen big deal, maar ze kunnen vanaf juli tegen je gebruikt worden.’ In juli valt wellicht de beslissing van het Hof.

Handig hulpmiddel

In de hele wereld maken miljoenen mensen die menstrueren gebruik van apps om hun vruchtbaarheidscyclus te monitoren. Zulke apps vormen een handig hulpmiddel voor wie zwanger wil worden of dat net probeert te vermijden.

De apps hebben daarvoor uiteraard erg persoonlijke informatie nodig. Wanneer is de gebruiker ongesteld geweest? Welke fysieke symptomen gingen daarmee gepaard? Heeft de gebruiker onbeschermde seks gehad? Met die gegevens en met behulp van kunstmatige intelligentie zoeken de apps in een enorme dataset naar patronen die helpen de vruchtbare periode van vrouwen te voorspellen.

In het verleden bleken die data al een goudmijn voor adverteerders. Zo ontdekte Privacy International in 2019 dat onder andere de populaire menstruatie-apps Maya en MIA gevoelige data van gebruikers automatisch deelden met Facebook om er strategische advertenties aan te kunnen koppelen. Ze deden dat vanaf het moment dat een gebruiker de app installeerde en opende, nog voor die persoon had ingestemd met het privacybeleid.

Adverteerders kunnen met die informatie heel gericht hun doelpubliek bereiken. Ze tonen bijvoorbeeld reclame voor crèmes tegen acne aan vrouwen die in de app

‘Onderzoeksrechters hebben in de VS al eerder data van apps opgevraagd om claims te staven’ aangeven daar last van te ondervinden. Of ze schotelen advertenties voor luiers voor aan vrouwen die zwanger zijn. Zelfs chocolade-advertenties kunnen worden afgestemd op menstruatiecycli.

Bewijsmateriaal

Die lakse omgang met gegevens uit menstruatie-apps zonder toestemming van de gebruiker is niet nieuw. Maar die laksheid zou nog gevaarlijker kunnen worden als bepaalde staten abortus binnenkort strafbaar zouden maken. Vrouwen vrezen dat die slecht beschermde data straks ook als bewijsmateriaal zullen opduiken in rechtszaken tegen hen.

Rob Heyman, coördinator van het Kenniscentrum Data & Maatschappij en onderzoeker bij imec-SMIT (VUB)

‘Die vrouwen maken zich terecht zorgen’, zegt Rob Heyman, die het Kenniscentrum Data & Maatschappij coördineert bij de onderzoeksgroep imec-SMIT (VUB). ‘Onder- zoeksrechters hebben in de VS al eerder data van apps opgevraagd om claims te staven. In staten waar abortus illegaal wordt, kunnen gegevens over menstruele cycli dus zeker een rol beginnen te spelen in strafzaken.’

Amerikaanse privacyverdedigers vragen de ontwikkelaars van menstruatie- en vruchtbaarheidsapps dan ook om stil te staan bij de manieren waarop gegevens uit die apps in de toekomst gebruikt of misbruikt kunnen worden. ‘Iedereen die werkt met data over reproductieve gezondheid moet nadenken over welke gegevens hij verzamelt, waar hij die opslaat en voor hoe lang die daar bewaard blijven’, vertelde technologie-expert Cooper Quintin van de Electronic Frontier Foundation (EFF) eerder deze maand aan de BBC.

Ethisch en juridisch onaanvaardbaar

In de Europese Unie zijn de data van menstruatie- en vruchtbaarheidsapps beter beschermd. Dat is te danken