Piąta droga. W poszukiwanie własnej duchowości by Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew

Jerzy Szyran OFMConv

Piąta droga W poszukiwaniu własnej duchowości

PIĄTA DROGA W poszukiwaniu własnej duchowości

Jerzy Szyran OFMConv

PIĄTA DROGA W poszukiwaniu własnej duchowości

© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew spółka z o.o. Kraków 2021 ISBN 978-83-7485-390-3 Imprimi potest L.dz. 558/2020, Kraków, 10 września 2020 Marian Gołąb OFMConv minister prowincjalny

Redakcja Edyta Cybińska Korekta Marta Akuszewska

Na okładce fot. Shutterstock

Wydawnictwo Franciszkanów BRATNI ZEW spółka z o.o. ul. Żółkiewskiego 14, 31-539 Kraków tel. 12 428 32 40 Księgarnia internetowa www.bratnizew.pl

Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryteria wyboru dróg . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adresaci książki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cel książki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 17 17 18 19

Rozdział I Wiara jako fundament duchowości . . . . 1. Wiara jako droga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wiara dana i zadana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Prymat Boga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Spokojna postawa wobec świata widzialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Odpowiedzialność wobec świata niewidzialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Chrześcijaństwo to wiara w Jezusa Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Jezus Chrystus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Jezus Chrystus, Syn Boży . . . . . . . . . . . 3.3. Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel . . 3.4. Jezus Chrystus jest Panem i nie tylko .

34 35 40 46 48

Rozdział II Pojęcie duchowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Ewolucja pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Duchowość w nauczaniu Kościoła . . . . . . . . 2.1. Sobór Watykański II . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Katechizm Kościoła Katolickiego . . . . . . 2.3. Nauczanie Jana Pawła II . . . . . . . . . . . . 2.3. Dokumenty Stolicy Apostolskiej . . . . . .

57 57 59 59 60 60 62

21 23 24 25 28 30

3. Istota chrześcijańskiej duchowości . . . . . . . . 4. Jedność i wielość duchowości . . . . . . . . . . . . 4.1. Jedność duchowości . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Wielość duchowości . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział III Rozwój duchowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Biblijno-teologiczne podstawy rozwoju duchowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Uwarunkowania rozwoju duchowego . . . . . . 2.1. Uwarunkowania obiektywne . . . . . . . . . 2.2. Uwarunkowania subiektywne . . . . . . . . 3. Etapy rozwoju duchowego . . . . . . . . . . . . . . . 4. Drogi rozwoju duchowego . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Droga oczyszczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Droga oświecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Droga zjednoczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział IV Cztery drogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Duchowość Ojców Pustyni . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Pustynia – miejsce i stan . . . . . . . . . . . . 1.1.1. Miejsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.2. Stan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Historia powstania ruchu anachoreckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. Ojcowie Pustyni . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2. Klasztor synajski: wspólnota na pustyni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Zasadnicze elementy duchowości . . . . . . 1.3.1. Stałe przebywanie w celi . . . . . . . . . 1.3.2. Rytmiczność dnia modlitwy i pracy . 1.3.2.1. Modlitwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2.2. Praca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.3. Asceza – dążenie do hezychii . . . . . . 1.3.4. Życie ślubami zakonnymi . . . . . . . . . 1.3.5. Racjonalna gościnność . . . . . . . . . . . 2. Duchowość św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63 67 67 68 73 73 76 77 77 79 83 84 85 87 89 89 90 90 92 95 95 98 101 101 103 105 109 110 115 116 117

2.1. Wewnętrzny pałac . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1. Decyzja i wejście . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.1. Modlitwa – brama do zamku . . 2.1.1.2. Pierwsze kroki wewnątrz . . . . . 2.1.1.2.1. Poznaj samego siebie . . . . . . 2.1.1.2.2. Poznaj swój grzech . . . . . . . . 2.1.1.2.3. Dwa światy . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.3. Modlitwa myślna . . . . . . . . . . . . 2.1.1.3.1. Medytacja . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.3.2. Modlitwa bierna . . . . . . . . . . 2.2. Spowiednik i kierownik duchowy . . . . . 2.2.1. Stały spowiednik . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2. Kierownik duchowy . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.1. Kierownictwo duchowe w Piśmie Świętym . . . . . . . . . . . 2.2.2.2. Kościół wobec kierownictwa duchowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.3. Praktyka kierownictwa duchowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Stosunek do dóbr materialnych . . . . . . . 3. Duchowość terezjańska . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Miłość Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1. I Komunia święta . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.3. Posługa w zakrystii . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Miłość do grzeszników . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Modlitwa za kapłanów . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1. Doświadczenie z Włoch . . . . . . . . . . . 3.3.2. Pierwsi duchowi bracia . . . . . . . . . . . 3.4. Cała dla Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.1. Poczucie małości . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2. Marzenie o windzie . . . . . . . . . . . . . . 3.4.3. Droga małych cnót . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Miejsce w Kościele . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6. Dziecięctwo duchowe . . . . . . . . . . . . . . . 4. Duchowość maryjno-kolbiańska . . . . . . . . . . 4.1. Doświadczenie Maryi w życiu Maksymiliana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Maksymilian w szkole Maryi . . . . . . . . .

118 119 119 120 121 121 123 125 126 130 136 137 138 139 141 142 146 147 148 148 149 150 151 152 152 156 157 158 159 165 167 169 170 177

4.2.1. Maryja – kobieta posłuszna w wierze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.1.1. Powołanie Maryi . . . . . . . . . . . . 4.2.1.2. Maryja – kobieta słuchająca . . . 4.2.1.3. Chcę obie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2. Maryja – kobieta służąca . . . . . . . . . 4.2.2.1. Wyobraźnia miłosierdzia . . . . . . 4.2.2.2. Zaradzanie brakom . . . . . . . . . . 4.2.3. Maryja – kobieta wierząca . . . . . . . . 4.2.3.1. Poczęła wpierw przez wiarę . . . 4.2.3.2. Antyteza Ewa–Maryja . . . . . . . . 4.2.3.3. Współpracowała z dziełem Syna przez wiarę . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.3.4. Posłuszeństwo i wiara Maksymiliana . . . . . . . . . . . . . . 4.2.4. Maryja – kobieta modlitwy . . . . . . . . 4.2.4.1. Dziewica modląca się i nauczycielka pobożności . . . . . 4.2.4.2. Najpierw życie wewnętrzne . . . 4.2.5. Maryja – kobieta apostolskiego działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.5.1. Wymiary apostolstwa Maryi . . . 4.2.5.2. Aż na krańce świata . . . . . . . . . 4.2.6. Maryja – kobieta i matka . . . . . . . . . 4.2.6.1. Podwójne macierzyństwo Maryi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.6.2. Niebieska Mamusia . . . . . . . . . . 4.2.7. Maryja – kobieta ofiarująca . . . . . . . 4.2.7.1. Maryja w świątyni . . . . . . . . . . . 4.2.7.1.1. Ofiara Matki i Syna . . . . . . . 4.2.7.1.2. Przedłużenie ofiary . . . . . . . 4.2.7.2. Ofiara całopalna . . . . . . . . . . . . . 4.2.8. Maryja – kobieta cierpiąca . . . . . . . . 4.2.8.1. Rola Maryi w ekonomii cierpienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.8.2. Oswojony z cierpieniem . . . . . . .

177 178 179 180 181 181 183 185 186 186 187 188 190 190 192 196 196 199 201 201 203 204 205 205 207 207 208 208 210

Rozdział V Własna droga duchowości . . . . . . . . . . . . . 1. Ludzkie kryteria wyboru . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Wybór Boga jako wybór podstawowy . . 1.2. Szybko – Wolno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Niemożliwe – Możliwe . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Łatwe – Trudne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5. Przyjemne – Nieprzyjemne . . . . . . . . . . 1.6. Później – Zaraz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Najlepsza, bo Twoja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Dyspozycja serca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Dyspozycje fizyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Dyspozycja czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Obowiązki stanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Obowiązki zawodowe . . . . . . . . . . . . . . .

213 213 214 214 215 215 216 216 216 218 219 220 220 222

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przesłanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ku przyszłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

223 223 225

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

227 234

WSTĘP

odążając za praktyką św. Maksymiliana Kolbego, który nie zamykał się jedynie w przestrzeni własnej maryjno-franciszkańskiej duchowości, lecz wyznawał zasadę: „Z każdym, który idzie do Boga po katolickich ścieżkach, jest mi po drodze” i co roku podejmował wysiłek studium duchowości różnych świętych i doktorów Kościoła, chcę zaprezentować Czytelnikom cztery duchowości – cztery katolickie ścieżki prowadzące do Boga, by każdy mógł na koniec lektury tej książki nie tylko wybrać jedną dla siebie, lecz także z różnych elementów poszczególnych dróg stworzyć własny model życia duchowego – osobistą ścieżkę do Boga, adekwatną do własnego stanu życia, sił i możliwości.

Kryteria wyboru dróg Przy doborze tych konkretnych dróg kieruję się własnym upodobaniem. Moje pierwsze spotkanie ze św. Maksymilianem Kolbe, zupełnie nieświadome, miało miejsce w grudniu 1968 roku, gdy w pabianickim kościele pw. św. Mateusza otrzymałem chrzest.

Wiele lat później dowiedziałem się, że właśnie w tym kościele mały Rajmund Kolbe przy ołtarzu Matki Bożej Zwycięskiej zobaczył Maryję wręczającą mu owe dwie korony: czerwoną i białą. Moja fascynacja tym świętym zaczęła się w okresie szkoły średniej. Wtedy rozpoczęła się przygoda z Rycerstwem Niepokalanej, rekolekcjami MI w Niepokalanowie-Lasku i w końcu trwająca do dziś przygoda z zakonem franciszkańskim. Już na nowicjacie przestudiowałem całość pism Świętego z Niepokalanowa. W tym też czasie, z obowiązku zadanej lektury nowicjackiej, przeczytałem Dzieje duszy św. Teresy z Lisieux. Ta pierwsza lektura jej duchowych zapisków wyzwoliła pragnienie powrotu do nich, co stało się jakieś pół roku później. Potem były kolejne razy czytania czy słuchania audiobooka w genialnej interpretacji Anny Cieślak. Wiele lat po święceniach kapłańskich sięgnąłem w końcu po Ojców Pustyni, a po nich po Teresę z Ávili i Jana od Krzyża. Próba czytania tych ostatnich Autorów okazała się totalnym fiaskiem. Musiało upłynąć znów kilka lat, by kolejne podejście do Teresy i Jana przyniosło rezultaty. Z pewnością przyczyniło się do tego wydanie dźwiękowe dzieł Teresy w interpretacji Haliny Łabonarskiej, której sposób przekazu sprawiał wrażenie, jakby przemawiała sama Teresa. Tak więc te cztery drogi nie są przypadkowe, lecz stanowią świadomy wybór.

Adresaci książki Książka jest adresowana do każdego, kto pragnie oderwać się od świata, który z siłą wielokrotnie

przekraczającą siły ziemskiego przyciągania trzyma człowieka swymi urokami. Duchowość ofiaruje każdemu inną jakość życia, oderwaną od rzeczywistości, choć wciąż twardo stąpającą po ziemi. Człowiek zanurzony w duchowości żyje w świecie, lecz nie jego zasadami. Jego perspektywa wybiega daleko w przyszłość, kierując swój wzrok ku obietnicy życia na wielką skalę – życia wiecznego w Bogu.

Cel książki Celem niniejszej pozycji jest ukazanie duchowości, w szczególności zaś owych czterech: duchowości Ojców Pustyni, duchowości św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża, duchowości terezjańskiej (św. Teresa od Dzieciątka Jezus) i maryjno-kolbiańskiej. Książka nie ma aspiracji do tego, by stać się podręcznikiem duchowości, lecz pragnę w niej uwydatnić elementy, które – moim zdaniem – nadają smak poszczególnym drogom i stanowią w subiektywnym odczuciu jądro do zrozumienia drogi, którą człowiek zapragnie podążać za świętym – reprezentantem danej duchowości. Drugim celem, jaki mi przyświeca, jest ukierunkowanie Czytelnika na źródła, szczegółowo wymienione w bibliografii. Stąd też z premedytacją nie podaję szczegółowych odniesień do poszczególnych dzieł. Pragnę, by Czytelnik nie zatrzymywał się na moich słowach, lecz sięgnął do mistrzów życia duchowego. Nie chcę, by ta książka stała się zamkniętym rozdziałem spotkania z duchowością, lecz dopiero

rozbudzeniem apetytu. Prawdziwy zaś smak Czytelnicy znajdą w dziełach wielkich świętych. *** Zapraszam do lektury niniejszej pozycji – być może pomoże ona w odkryciu własnej ścieżki do Pana Boga, opatrzonej imieniem każdego, kto na własny użytek skonstruuje osobisty szlak do nieba.

Rozdział I

WIARA JAKO FUNDAMENT DUCHOWOŚCI

akże trudno współczesnemu człowiekowi mówić o duchowości. Trudność tę można zobrazować za pomocą zwierzątka, które całe życie spędza pod ziemią i nigdy nie widziało wielości barw świata, kolorów i piękna kwiatów, zieleni drzew i traw oświetlonych promieniami słońca. Używając jeszcze bardziej dobitnego obrazu, można posłużyć się historią życia owsika – ludzkiego pasożyta, który – jak wiemy – żyje w pewnym określonym miejscu ludzkiego organizmu. Tak człowiek zanurzony w zupełnie inną rzeczywistość, która pochłania go bez reszty, nie może wyjść na „zewnątrz”. Życie według świata przypomina zanurzenie w brudnej mazi, w której człowiek utytłany pogonią za przyjemnościami nie widzi, że coś ważnego go omija. Świat więc jak bagno wciąga i usidla człowieka, wmawiając mu, że na tym polega życie – na doznaniach:

● ciała – rozpasany seksualizm; ● wzroku – jak najwięcej zobaczyć, zwiedzić, zaliczyć wszystkie filmowe nowości itd.; ● słuchu – ciągła potrzeba słuchania nowości, wiadomości, złych i dobrych wieści o wszystkim i o wszystkich; ● smaku – potrzeba wyszukanych smaków w ekskluzywnych miejscach; ● dotyku – doznania, które nie są jedynie wyrazem bliskości z drugą osobą, ale także potrzebą nowych wrażeń dotyczących ubioru i estetyki. Ogarnięty takimi pasjami człowiek nie jest w stanie wznieść się ponad swój specyficzny świat, by zobaczyć inne życie. Sytuacja ta bynajmniej nie dotyka niewierzących, lecz osób, które nazywają siebie chrześcijanami i deklarują wiarę w Boga. Stąd podejmując refleksję nad życiem duchowym, nie można pominąć milczeniem fundamentu, jakim jest właściwe rozumienie wiary. Wiara w refleksji teologicznej jawi się jako pewien rodzaj dynamizującej się świadomości, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym. Świadomość ta oraz akceptacja prawd zawartych w Objawieniu i Tradycji Kościoła stanowią zasadniczą treść aktu ludzkiej wiary. Wiara nigdy nie jest czymś statycznym, lecz winna podlegać nieustannej dynamizacji (rozwojowi, przechodzeniu do coraz pełniejszych form). Każdy wie, że jedną z najsłynniejszych i najbardziej rozpoznawalnych budowli Paryża jest wieża Eiffla. Każdy ją widział. Różnica polega na tym, że większość

słyszała o jej istnieniu, jeszcze więcej osób widziało ją na zdjęciu. Są jednak i tacy, którzy będąc w Paryżu, zobaczyli ją z daleka, by następnie, zbliżając się do niej, w końcu ujrzeć ją w całej okazałości, gdy stanęli u jej podnóża. Z pewnością są i tacy, którzy weszli czy też wjechali na jej poszczególne kondygnacje. Czy ktoś jednak był na samym szczycie? Wiara jest takim procesem dynamicznego zbliżania się i wchodzenia w górę – od słuchania (por. Rz 10,17) do spotkania-doświadczenia (por. J 4,42). Wędrówka kończy się wraz z przejściem do pełni widzenia Boga (por. 1J 3,2).

1. Wiara jako droga Wierzyć oznacza wejść na drogę pewnej tajemnicy, którą Bóg stopniowo odsłania przed rozumem człowieka. Istota ludzka w swojej skończoności nie jest w stanie objąć Boskiego Absolutu swoim umysłem, lecz może zgłębić pewne tajemnice na poziomie ducha. Stąd nie należy mówić, że wiara należy do rzeczywistości oczywistych. Nie można jej bowiem zakwalifikować do wiedzy o Bogu i Jego sprawach ani też określić jako opinii różnych ludzi. Cóż bowiem człowiek może wiedzieć o nieskończonym Bogu bez Jego objawienia? Człowiek przywykły mierzyć, ważyć czy oglądać za pomocą zmysłów – tu zderza się z rzeczywistością, która wymyka się jego percepcji oraz możliwościom umysłu. Nie oznacza to jednak, że Bóg jest niepoznawalny. Nieskończony, objawiając prawdę o sobie samym, ukazał się

ludzkim oczom jako Prawda i Tajemnica. Stąd fides quaerens intellectum – „wiara i rozum […] są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy; rzeczywistości te wzajemnie się przenikają, każda zaś ma własną przestrzeń, w której się realizuje” (FR, 17). Te dwa wzajemnie się dopełniające porządki stanowią pełnię ludzkiego poznania Prawdy dostępnego dla rozumu człowieka. Wiary nie można także budować na zmiennych opiniach ludzkich, które ewoluują wraz ze zmieniającymi się nastrojami i epokami. W zasadzie wszelkie opinie człowieka o Bogu można skatalogować w dwóch grupach, które odwołując się do świata przyrodzonego, nadają Bogu ludzkie przymioty na drodze pozytywnej (Bóg jest dobry, hojny, miłosierny itd.) lub negatywnej (Bóg nie jest jak człowiek zły, przebiegły, zakłamany itd.). Wszystkie te próby niewątpliwie mają w sobie okruchy prawdy, lecz w rzeczywistości Bóg wymyka się ludzkim określeniom i zawsze pozostaje inny.

2. Wiara dana i zadana Dar wiary jest powołaniem i zobowiązaniem, którego elementami są miłość i świętość – dwie przenikające się wzajemnie cechy człowieka wiary. „Wiara jest przyznaniem prymatu temu, co niewidzialne jako właściwej rzeczywistości, na której się opieramy, dlatego upoważnia nas do zajęcia spokojnej postawy wobec tego, co widzialne, z całą odpowiedzialnością wobec tego, co niewidzialne jako

prawdziwej podstawy” (J. Ratzinger). Słowa kardynała niewątpliwie są echem definicji wiary zawartej w Liście do Hebrajczyków: „Wiara zaś jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem tych rzeczywistości, których nie widzimy” (Hbr 11,1). Uwierzyć w niewidzialny świat, który istnieje ponad człowiekiem, do którego każda ludzka istota z woli Boga jest zaproszona. Człowiek od zarania dziejów intuicyjnie wierzył, że coś lub ktoś ponad nim wpływa na losy świata i indywidualnego człowieka. Stąd archeologia po dziś dzień odkrywa dowody na istnienie najdawniejszych form kultu składanego nieznanemu bogu.

2.1. Prymat Boga Postawienie Boga w centrum swego życia. Rzecz z pozoru oczywista. Kiedy jednak człowiek swoim rozumem dokona takiego wyboru, bardzo szybko okazuje się, że dokonany akt jest pozorny i wciąż pozostaje w sferze marzeń, gdyż inne rzeczywistości pozostają w centrum życia człowieka, a najczęściej sam człowiek jest królem swego życia i zasiada na jego tronie. Potrzeba zatem rewaloryzacji i przemodelowania swego życia. Nie dokonuje się to za pomocą kilku deklaracji, lecz jest duchowym procesem, który wymaga czasu i ludzkiego zaangażowania. Potrzeba wejścia na ścieżkę życia duchowego, które zasadza się przede wszystkim na pragnieniu doświadczenia Boga. Powracając więc do początkowego obrazu, można powiedzieć, że potrzeba nam

wyjścia z ciemności, by zobaczyć inny świat. Niejako doświadczyć naocznie tego, o czym ktoś opowiadał czy pokazywał na fotografiach. Uczynienie z Boga priorytetu w swoim życiu oznacza podporządkowanie siebie Bogu na poziomie: uznania prawd wiary jako prawdy logicznej i spójnej, za którą stoi autorytet Boga-Prawdy oraz uznanie zasad moralnych jako dyktatu Boga-Miłości, który z ojcowską troską pragnie wytyczyć człowiekowi przestrzeń szczęścia w Bożej obecności. To właśnie wyraża 10 słupków granicznych przykazań Dekalogu. W ich wnętrzu jest życie duchowe – przestrzeń, której centrum stanowi Bóg – cel, do którego zmierza wszelkie życie duchowe. „Przeto czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyńcie” (1Kor 10,31) i „wszystko cokolwiek działacie słowem lub czynem, wszystko czyńcie w imię Pana Jezusa, dziękując Bogu Ojcu przez Niego” (Kol 3,17). Postawienie Boga w centrum swego życia to uczynienie z prozy życia kultu Boga. Dla wielu osób to permanentne odniesienie do Boga wydaje się przesadą czy też niemożliwością. Doświadczenie jednak wielu świętych pokazuje, że nawet trzech minut nie pozostawali „bez pamięci o Bogu” (Teresa od Dzieciątka Jezus). Przejawem takiego stanu ducha jest: ● stawianie Jezusowi pytania, co by zrobił, „gdyby się znalazł w mojej sytuacji i gdyby posiadał wiek i zdrowie, które ja posiadam” (SDosk 3); ● odnoszenie do Niego różnych życiowych sytuacji wyrażone za pomocą krótkich formuł (wezwań-aktów):

▪

„chwała Bogu”, gdy jakieś działanie zostało pomyślnie zakończone lub uniknęliśmy mniejszej bądź większej katastrofy; ▪ „Jezu, dzięki” za wszelkie dobro, które otrzymujemy za pośrednictwem drugiego człowieka, lub łaski, które dostaliśmy od Niego (tramwaj przyjechał o czasie; deszcz pada, ale tylko z góry); ▪ wiele spraw dla zracjonalizowanego człowieka jest dziś oczywistością: słońce wschodzi i zachodzi, dni mijają, budzimy się każdego dnia, lecz co będzie, gdy pewnego dnia słońce dla mnie nie wzejdzie? Dlatego dziękujmy za to, że dziś jeszcze wzeszło; ● człowiek także upada myślą, mową, uczynkiem i zaniedbaniem; krótkie „Jezu, wybacz” może być własnym aktem pokuty. Wielość okazji do bezpośredniego zwracania się do Boga sprawia, że odnosimy do Niego wszystkie wydarzenia dnia codziennego i w ten sposób umieszczamy Go w centrum naszego życia i naszych myśli. Człowiek wiary bowiem zaczyna i kończy dzień modlitwą – zwróceniem swego serca i umysłu do Boga. Przynajmniej trzy razy dziennie dziękuje za dary, które będzie spożywał z Jego dobroci. Także sama praca i droga do niej prowadząca może stać się czasem i miejscem odnoszenia do Boga, jeśli człowiek ma świadomość swego powołania jako chrześcijanina i uczestnika dzieła przetwarzania świata (por. Rdz 1,28). Analogiczna sytuacja może mieć miejsce w domu, pośród członków swojej rodziny, gdzie

realizacja miłości jest uczestnictwem w miłości samego Boga (por. 1J 1,8). W ten właśnie sposób nadajemy Bogu miejsce centralne (prymat) pośród spraw ludzkich, nie zostawiając dla siebie nawet najmniejszej przestrzeni, która by nie podlegała Jego oglądowi.

2.2. Spokojna postawa wobec świata widzialnego Człowiek porusza się w świecie materii. Nie trzeba jednak być szczególnie błyskotliwym, by stwierdzić, że materia nie ma statusu wiecznego. Każda bowiem rzecz na tym ziemskim padole podlega przemijaniu i niszczycielskiej sile czasu. Człowiek w poszukiwaniu oparcia niejednokrotnie usiłuje zbudować swój wiecznotrwały przybytek na tym, co materialne, czyniąc ze świata rzeczy przemijających królestwo. W takim pałacu daje prymat sobie i stawia siebie w miejsce Boga. Gromadzi wokół siebie wielość osób (także tych z Facebooka), które mają mu zapewnić luksus szczęścia. Zdobywa nowe przestrzenie świata (zawsze jest jakieś miejsce, w którym nas jeszcze nie było), sycąc się urokami i wrażeniami ziemskiej materii (także miejsc świętych). Bóg jest daleko poza horyzontem jego życia. Ponieważ człowiek jako istota cielesno-duchowa nie jest w stanie nasycić się „papką” doznań, poszukiwania i pogoń zaczynają nabierać tempa i rozmachu. Wciąż więcej, dalej i mocniej: więcej rzeczy i ludzi wokół, coraz dalsze eskapady w poszukiwaniu silnych emocji i coraz mocniejsze

życie, nierzadko naznaczone stymulatorami różnych proweniencji. Tak mijają lata. Przychodzi jednak moment pustki. Świat rzeczy materialnych żadną miarą nie dał zaspokojenia głodu. Człowiek wraz z upływem lat, sam się starzejąc, widzi starzejące się wokół niego przedmioty, z których wiele już dawno straciło swą pierwotną świetność, a niektóre poszły zepsute bądź zniszczone na śmietnik. Znajomi i przyjaciele odeszli. Jedni poszli własną drogą: rodzina, praca, wir różnych angażujących zajęć, nowe życie za granicą. Inni po raz kolejny zachwycili się nowym obiektem swoich westchnień i porzucili dawne przyjaźnie. Część z nich dotknęła choroba, a inni po prostu umarli. Może przynajmniej pozostały wspomnienia czasów i miejsc, niezwykłych doznań? Lecz czy można karmić się wrażeniem, które wraz z upływem czasu zacierają się w pamięci, a mgliste wspomnienia widzianych miejsc i obiektów rozpływają się w umyśle, który na próżno usiłuje pozbierać w sensowną całość rozrzucone okruchy wrażeń? Mocne życie? Zagłuszyć wrzaskiem głośnej muzyki i śpiewu o niczym? Odlecieć w inną krainę „ekstatycznych” doznań dzięki znieczulającym mózg substancjom? Zatańczyć życie do upadłego, by rano z dziurą w pamięci obudzić się obok jakiejś nieznanej osoby? Co jest zatem stałego, na czym można by się oprzeć? Bóg, który jest (por. Wj 2,14; J 8,58). Ten jest zawsze obok (por. Mt 28,19), zawsze obecny (por. Iz 49,15), zawsze czuwający nad człowiekiem (por. Ps 121). Tylko On może być celem ludzkich poszukiwań Kogoś na zawsze i filarem, na którym można zbudować przyszłość nie ziemską, lecz z nieba rodem i do nieba prowadzącą.

A świat materialny? Traktuj spokojnie jako dodatek, który jest na dziś („chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj”) i nie rób z niego ani z żadnej osoby celu, który wkroczy w miejsce Boga. Bóg ma prymat bezwzględny. Świat jest drogą do niebieskiej ojczyzny. Jako rozsądni pielgrzymi na wędrówkę zabieramy tylko to, co konieczne (por. 1Tm 6,8). Mijamy różne miejsca, przestrzenie piękna i osoby, lecz żadne z nich nie stanowią celu wędrówki, żadnej nie mogę zabrać (por. Hi 1,21) i w końcu żadna nie da mi tego, co daje Bóg.

2.3. Odpowiedzialność wobec świata niewidzialnego Pobudzony łaską Bożą człowiek przyjmuje słowo Boże jako normę życia i kierunek działania ze względu na Tego, który wypowiedział usłyszane słowo. Osoba, która poznała treść wiary i uznała ją za logiczną i spójną prawdę, ma moralny obowiązek przyjęcia owej prawdy. Na każdym bowiem spoczywa odpowiedzialność za poznanie prawdy. Stąd też, gdy człowiekowi ta prawda zostanie ukazana jako wartość, za którą stoi autorytet samego Boga, w odpowiedzialności za swój los winien ją przyjąć sercem i umysłem. Wiara jest procesem nieustannie dynamizującym się i podlegającym permanentnej ewolucji. Wiara dziecka (Bozia) i wiara człowieka dojrzałego (Bóg Trójjedyny) są tego najlepszym dowodem. Stąd wyrasta odpowiedzialność każdego chrześcijanina za

rozwój własnej wiary. Na początku dokonuje się to poprzez wychowanie i katechizację. W dalszej kolejności człowiek sam winien wyznaczać sobie poziomy swych religijnych poszukiwań: lektury, różne formy rekolekcji, katechezy i kursy, grupy formacyjne itd. Niezależnie jednak od całej gamy możliwości pogłębiania własnej wiedzy religijnej każdy wierzący jest zobowiązany do studiowania Pisma Świętego jako źródła wiary i miejsca objawiającego się niewidzialnego Boga. Słowo Boże, nie z woli ludzkiej napisane, jest księgą natchnioną Duchem Świętym (por. 2P 1,21). Stąd też ten sam Duch, który przemawiał do naszych ojców przez proroków (por. Hbr 1,1), przemówi w świetle całej prawdy do człowieka, który w Słowie Bożym będzie chciał tej prawdy szukać. Drugim elementem, za który odpowiada człowiek, jest nieustanne podtrzymywanie i pielęgnowanie relacji z Bogiem – stałe odniesienie do Niego: modlitwa i sakramenty, które zostały włożone w ręce człowieka jako swoisty kanał łączący go z Bogiem. Dzisiejszy człowiek, żyjąc w różnych środowiskach, nieustannie narażony jest na zmaganie się z przeciwnikami wiary. Już w przypowieściach Ojców Pustyni można znaleźć stwierdzenie, że człowiek, który staje się prawdziwym chrześcijaninem, zostanie odrzucony przez innych ludzi. Chrześcijanie bowiem ze swoimi zasadami są kompletnie bezużyteczni dla świata, gdzie rządzą prawa konsumpcji. Taka sytuacja stawia wierzących wobec ciągłego dylematu wyboru – to wielka odpowiedzialność. W jednej chwili bowiem można w imię zdrowego rozsądku, lojalności

czy poprawności politycznej wyrzec się Boga. Tylko prowadzenie głębokiego życia duchowego jest w stanie uchronić człowieka przed dramatem odejścia od wiary pod naporem szykan, drwin czy innych form prześladowania. Wiara to skarb, który został nam dany całkowicie za darmo, ale i przekazany jako drogocenny depozyt. Fakt ten obrazuje historia głupiego Jasia, chłopka, który na przydrożnym polu znalazł – bryłę złota. Z radością zapakował ją do torby przewieszonej przez ramię, zastanawiając się po drodze, co można zrobić z tak wielkim skarbem. Jednakże po pewnym czasie stawał się on coraz bardziej odczuwalny, ciążyła mu owa bryła złota. Napotkawszy gospodarza, wymienił ją na krowę. Ów gospodarz ucieszył się z takiej transakcji, ponieważ wartość złota wielokrotnie przewyższała cenę krowy. Za jakiś jednak czas także krowa nie pasowała głupiemu Jasiowi, wymienił ją więc na kozę, potem kozę wymienił na kurę, a kurę na osełkę. Trzymając w ręku swój ostatni nabytek, zastanawiał się, do czego mu osełka, skoro nie posiada kosy. Niewiele namyślając się, wrzucił osełkę do przydrożnego stawu. Ze skarbu nie zostało nic. Wiara jest depozytem, który Bóg wkłada w dłonie człowieka. Jej treść (doktryna) obejmuje swoim zasięgiem warstwę dogmatyczną i moralną, które stanowią nienaruszalną całość. Jednak, szczególnie w dzisiejszych czasach, człowiek, któremu wiele zasad wiary wyraźnie ciąży, w sposób całkowicie nieodpowiedzialny – jak głupi Jasio – rozmienia swoją wiarę, odrzucając niewygodne zasady czy normy

moralne. W konsekwencji doktryna wiary okrojona w ten sposób z prawdy o wiecznym potępieniu, o szatanie, o zmartwychwstaniu ciał, o nienaruszalności ludzkiego życia czy o wartości czystości i małżeństwa staje się po pewnym czasie nic niewartym osobistym przeświadczeniem, biegunowo odległym od prawdy Bożej. Stąd na chrześcijanach spoczywa wielka odpowiedzialność za ów skarb, by nie stracić ani odrobiny jego wartości. W życiu wiary przychodzi moment, gdy tak rozpiera ona wnętrze człowieka, iż musi znaleźć swoje ujście na zewnątrz – wewnętrzny imperatyw podzielenia się radością swojej wiary. W ten sposób rodzi się potrzeba apostolstwa i poczucie odpowiedzialności za ewangelizację świata. Słowo „ewangelizacja” szczególnie dziś przewija się w nauczeniu Kościoła na różne sposoby. Jednak rodzi się pytanie: czym w swej istocie jest ewangelizacja? Głosić wiadomości o Nim czy też głosić Jezusa? Wiedza o Jezusie Chrystusie jest zbiorem wiadomości, które bynajmniej nie muszą w żaden sposób wpływać na postawę człowieka. Takie głoszenie przypomina latarnika, który zapala latarnię na czas swej obecności, lecz gdy kończy swoją posługę, natychmiast ją gasi, by w ciemnościach żyć według swojego sposobu. Tymczasem doświadczenie Jezusa przemienia ludzkie życie: Jego lampa płonie nieustannie, niezależnie od sytuacji (por. Mt 5,16). Tak więc skuteczna ewangelizacja, która rodzi się z przelewającej się przez wnętrze człowieka wiary, nadziei i miłości, jest głoszeniem Jezusa Chrystusa, nie tylko z wysokości piedestału katedry, ambony czy pozycji lidera, lecz

winno być sposobem życia według Ewangelii Jezusa Chrystusa. Wiara jest skarbem, za który człowiek odpowiada na różnych poziomach. Skarb ten, przechowywany i pielęgnowany, namnaża się, gdy jest rozdzielany w apostolskim działaniu.

3. Chrześcijaństwo to wiara w Jezusa Chrystusa W pierwszych wiekach chrześcijanie szybkim ruchem patyka czy laski, niby od niechcenia, kreślili na ziemi znak ryby. Ten znak, dla niewtajemniczonych obcy, dla wyznawców Chrystusa był symbolem-wyznaniem Ichtis: Iesus Christos Teu Iju Soter (Jezus Chrystus Boży Syn Zbawiciel). Ryba – ichtis była zatem znakiem rozpoznawczym: jestem człowiekiem Jezusa Chrystusa – jestem chrześcijaninem. Tak więc istotą chrześcijaństwa jest wiara w Jezusa, Syna Bożego, Zbawiciela świata. Na przestrzeni wieków Bóg przemawiał do człowieka na różne sposoby, lecz w tych ostatecznych czasach przemówił do nas przez Syna (por. Hbr 1,1). Bóg posłał swoje Słowo – Logos (por. J 1,1), które stało się widzialnym ciałem (por. J 1,14), obrazem niewidzialnego Boga (por. J 14,8; Kol 1,15). Bóg przeistoczył się w człowieka, Niewidzialny ukazał się ludzkim oczom w widzialnej postaci. Jezus Chrystus jest epicentrum chrześcijaństwa. Jeśli więc Jezus stanowi centrum wiary, nie można pominąć milczeniem tej Osoby tak, jak ukazują Ją Ewangelia i świadectwa Apostołów.

W Kościele jest wiele dróg – odnajdź swoją! Każdego z wierzących w Jezusa, On sam prowadzi indywidualną, przygotowaną dla niego ścieżką. Trzeba Mu tylko na to pozwolić. Pozwól więc Bogu wejść w Twoje życie i odnajdź z Nim swoją drogę, a Twój przykład pociągnie innych. Przedstawiamy Ci ścieżki prowadzące do Boga. Zaczerpnij od mistrzów życia duchowego: Ojców Pustyni, Teresy od Jezusa, Jana od Krzyża, Teresy od Dzieciątka Jezus i Maksymiliana Kolbego, a później odnajdź osobistą ścieżkę prowadzącą do Boga, adekwatną do Twoich sił i możliwości. Jerzy Szyran – franciszkanin, doktor teologii. Jest wykładowcą teologii moralnej i cenzorem kościelnym książek i treści religijnych. Jest autorem wielu publikacji naukowych i popularyzatorskich z zakresu teologii moralnej. Prowadzi stronę internetową szyran.franciszkanie.pl. W wydawnictwie Bratni Zew wydał Muszę być świętym jak największym. Model doskonałości według Regulaminu życia św. Maksymiliana Marii Kolbego, Traktat o modlitwie Jezusowej oraz Notatki różańcowe.

Cena 29.90 zł

Patronat medialny

ISBN 978-83-7485-390-3

Posłaniec św. Antoniego z Padwy