Rozważaj i głoś Ewangelię według św. Łukasza. Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się

Rozważaj i głoś

Ewangelię według św. Łukasza

Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się i dzielenia

SILVANO FAUSTI

VINCENZO CANELLA

Rozważaj i głoś Ewangelię według św. Łukasza

Na wyżyny świata go wyprowadził (…).

Pozwolił mu miód wysysać ze skały i oliwę z najtwardszej opoki (Pwt 32,13)

Silvano Fausti S.I. Vincenzo Canella

Rozważaj i głoś Ewangelię według św. Łukasza Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się i dzielenia

Z języka włoskiego tłumaczyła Lucyna Rodziewicz-Doktór

Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów

Tytuł oryginału: ALLA SCUOLA DI LUCA Un Vangelo da rileggere, ascoltare, pregare e condividere Imprimi potest Carlo Casalone S.I. Roma, 11 maggio 2009 ISBN 978-88-514-0688-2 Copyright © 2009 BY ÀNCORA EDITRICE Via G.B. Niccolini, 8 – 20154 Milano

Copyright wydania polskiego © 2015 by Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” spółka z o.o.

ISBN 978-83-7485-250-0 Wszelkie prawa zastrzeżone.

Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana, ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

W sprawie zezwoleń należy się zwracać do wydawnictwa: „Bratni Zew” sp. z o.o., ul. Grodzka 54, 31-044 Kraków.

Zamówienia na książki można składać: Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” ul. Grodzka 54, 31-044 Kraków tel. 12 428 32 40, fax 12 428 32 41 www.bratnizew.pl

Adiustacja: Jolanta Kunowska

Imprimi potest: L.dz. 350/2014, Kraków, dnia 4.11.2014 Jarosław Zachariasz OFMConv minister prowincjalny

WYDAWNICTWO OO. FRANCISZKANÓW „Bratni Zew” spółka z o.o. ul. Grodzka 54, 31-044 Kraków tel. 12 428 32 40, fax 12 428 32 41 www.bratnizew.pl

Spis treści

Przewodnik po lekturze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

Ewangelia według św. Łukasza

................................

15

„Abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono” (1,1-4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „[Moje słowa] spełnią się w swoim czasie” (1,5-25) . . . . . . . . . . . . . . . . . „Niech mi się stanie według twego słowa” (1,26-38) . . . . . . . . . . . . . . . . „Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła” (1,39-45) . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wielbi dusza moja Pana” (1,46-56) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Jan będzie mu na imię” (1,57-66) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Niech będzie uwielbiony Pan…” (1,67-80) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nadszedł dla Maryi czas rozwiązania” (2,1-7) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel” (2,8-20) . . . . . . . . „Teraz (…) pozwól odejść” (2,21-38) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Powinienem być w tym, co należy do Mego Ojca” (2,39-52) . . . . . . . . . . „Cóż więc mamy czynić?” (3,1-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Tyś jest Mój Syn” (3,21-38) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Był kuszony przez diabła” (4,1-13) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli” (4,14-30) . . . . . . . . „Słowo Jego było pełne mocy” (4,31-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wyjdź z niego!” (4,33-37) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Zaraz też wstała i usługiwała im” (4,38-39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Muszę głosić Dobrą Nowinę o królestwie Bożym” (4,40-44) . . . . . . . . . . „Zostawili wszystko i poszli za Nim” (5,1-11) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić” (5,12-16) . . . . . . . . . . . . . . . . „Człowieku, odpuszczają ci się twoje grzechy” (5,17-26) . . . . . . . . . . . . .

17 20 25 30 33 37 40 45 48 53 58 63 70 75 80 86 89 92 95 98 102 105

„Nie przyszedłem wezwać do nawrócenia sprawiedliwych, lecz grzeszników” (5,27-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

110

„Twoi zaś jedzą i piją” (5,33-39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

113

„Syn Człowieczy jest panem szabatu” (6,1-5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

117

.....................................

120

„Wybrał spośród nich dwunastu” (6,12-19) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

123

„Błogosławieni wy (…) Biada wam (…)” (6,20-26) . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

„Wyciągnij rękę!” (6,6-11)

„Miłujcie waszych nieprzyjaciół” (6,27-31) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

132

„Będziecie synami Najwyższego” (6,32-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

135

„Bądźcie miłosierni” (6,36-38) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

138

„Uczeń nie przewyższa nauczyciela” (6,39-42) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

141

.............

144

„Po owocu bowiem poznaje się każde drzewo” (6,43-45)

„Każdy, kto przychodzi do Mnie, słucha słów moich i wypełnia je” (6,46-49) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

147

„Powiedz słowo, a mój sługa będzie uzdrowiony” (7,1-10) . . . . . . . . . . . .

150

„Młodzieńcze, tobie mówię, wstań!” (7,11-17) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154

„Czy Ty jesteś Tym, który ma przyjść, czy też innego mamy oczekiwać?” (7,18-23) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

158

„A jednak wszystkie dzieci mądrości przyznały jej słuszność” (7,24-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

162

...............

166

..................

171

„Wydało plon stokrotny” (8,4-8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

174

„Wam dano poznać tajemnice królestwa Bożego” (8,9-10) . . . . . . . . . . . .

177

„Ziarnem jest słowo Boże” (8,11-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

180

„Pewien wierzyciel miał dwóch dłużników” (7,36-50) „Było z Nim Dwunastu oraz kilka kobiet” (8,1-3)

„Uważajcie więc, jak słuchacie” (8,16-18) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

184

„Moją matką i moimi braćmi” (8,19-21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

187

„Kim właściwie On jest” (8,22-25) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

190

......

193

„Prosiły Jezusa, żeby im nie kazał odejść do Czeluści” (8,26-39)

„Kto się Mnie dotknął?” (8,40-56) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

198

„I wysłał ich, aby głosili królestwo Boże i uzdrawiali chorych” (9,1-6) . .

203

...................................

206

„On wziął te pięć chlebów i (…) połamał” (9,10-17) . . . . . . . . . . . . . . . . .

208

„Za Mesjasza Bożego” (9,18-22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

212

„Któż więc jest Ten?” (9,7-9)

„Jeśli kto chce iść za Mną” (9,23-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

216

„To jest Syn mój, Wybrany, Jego słuchajcie!” (9,28-36) . . . . . . . . . . . . . .

219

„Prosiłem Twoich uczniów (…), ale nie mogli” (9,37-43a) . . . . . . . . . . . .

224

„Weźcie wy sobie dobrze do serca te właśnie słowa” (9,43b-45) . . . . . . . . „Przyszła im też myśl” (9,46-48) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami” (9,49-50) . . . . . . . . . . . . . „Postanowił udać się do Jerozolimy” (9,51-56) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nadaje się do królestwa Bożego” (9,57-62) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Oto was posyłam” (10,1-16) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Cieszcie się, że wasze imiona zapisane są w niebie” (10,17-20) . . . . . . . „Tak, Ojcze” (10,21-22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Szczęśliwe oczy” (10,23-24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Będziesz miłował” (10,25-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „A kto jest moim bliźnim?” (10,29-37) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Siadła u nóg Pana i przysłuchiwała się Jego mowie” (10,38-42) . . . . . . „Ojcze” (11,1-4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Z powodu jego natręctwa wstanie i da mu, ile potrzebuje” (11,5-8) . . . . „Ojciec z nieba da Ducha Świętego tym, którzy Go proszą” (11,9-13) . . . „Istotnie przyszło już do was królestwo Boże” (11,14-26) . . . . . . . . . . . . „Błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je!” (11,27-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Znak Jonasza” (11,29-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Patrz więc, żeby światło, które jest w tobie, nie było ciemnością” (11,33-36) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Biada wam (…) na tym plemieniu będzie pomszczona krew” (11,37-54) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Strzeżcie się kwasu (…) faryzeuszów” (12,1-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Życie jego nie jest zależne od jego mienia” (12,13-21) . . . . . . . . . . . . . . „Nie bądźcie o to niespokojni (…), Ojciec wasz wie, że tego potrzebujecie” (12,22-34) . . . . . . . . . . . . . . „Bądźcie podobni do ludzi oczekujących swego pana” (12,35-48) . . . . . . „A jakże obecnego czasu nie rozpoznajecie?” (12,49-59) . . . . . . . . . . . . . . „Jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie” (13,1-5) . . . . . . . . „Jeszcze na ten rok je pozostaw” (13,6-9) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Niewiasto, jesteś wolna od swej niemocy” (13,10-17) . . . . . . . . . . . . . . . „Do czego podobne jest królestwo Boże?” (13,18-21) . . . . . . . . . . . . . . . . „Są ostatni, którzy będą pierwszymi, i są pierwsi, którzy będą ostatnimi” (13,22-30) . . . . . . . . . . . . . . . . „Jak ptak” (13,31-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Zjawił się przed Nim pewien człowiek chory na wodną puchlinę” (14,1-6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

227 230 233 236 240 243 249 252 255 258 261 265 268 272 275 278 283 285 288 291 298 303 307 311 316 320 323 326 330 333 337 341

„Każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony” (14,7-11) . . . . . . . . . . . . . . . . „Zaproś ubogich, ułomnych, chromych i niewidomych.

A będziesz szczęśliwy, ponieważ nie mają czym tobie się odwdzięczyć” (14,12-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Aby mój dom był zapełniony” (14,15-24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie może być moim uczniem” (14,25-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Cieszcie się ze mną, bo znalazłem owcę, która mi zginęła” (15,1-7) . . . „Cieszcie się ze mną, bo znalazłam drachmę, którą zgubiłam” (15,8-10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Trzeba się weselić i cieszyć” (15,11-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Co ja pocznę?” (16,1-9) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie możecie służyć Bogu i Mamonie” (16,10-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Popełnia cudzołóstwo” (16,16-18) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Teraz on tu doznaje pociechy, a ty męki cierpisz” (16,19-31) . . . . . . . . . „Przymnóż nam wiary!” (17,1-10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami!” (17,11-19) . . . . . . . . . . . . . . . . . „Kiedy przyjdzie królestwo Boże? (…) Gdzie, Panie?” (17,20-37) . . . . . . „Zawsze powinni modlić się” (18,1-8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Boże, miej litość dla mnie, grzesznika!” (18,9-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Kto nie przyjmie królestwa Bożego jak dziecko, ten nie wejdzie do niego” (18,15-17) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Jednego ci jeszcze brak” (18,18-30) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nic z tego nie zrozumieli” (18,31-34) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Co chcesz, abym ci uczynił?” (18,35-43) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Dziś zbawienie stało się udziałem tego domu” (19,1-10) . . . . . . . . . . . . „Zarabiajcie nimi, aż wrócę” (19,11-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Pan go potrzebuje” (19,29-40) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Na widok miasta zapłakał nad nim” (19,41-44) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Mój dom będzie domem modlitwy” (19,45-48) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Jakim prawem to czynisz?” (20,1-8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Pewien człowiek założył winnicę” (20,9-19) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga” (20,20-26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych” (20,27-40) . . . . . . . . . . . . . „Dawid nazywa Go Panem: jak zatem może On być tylko jego synem?” (20,41-44) . . . . . . . . . . . „Zobaczył też, jak uboga jakaś wdowa…” (20,45-21,4) . . . . . . . . . . . . . . .

344

347 350 354 358 362 365 372 376 380 383 387 392 396 401 405 409 412 417 420 424 428 433 437 440 444 447 452 456 461 464

„Nie zostanie kamień na kamieniu, który by nie był zwalony” (21,5-24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wtedy ujrzą Syna Człowieczego” (21,25-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Patrzcie na drzewo figowe” (21,29-33) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Uważajcie na siebie” (21,34-38) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nadchodziła uroczystość Przaśników (…) i szukał sposobności, żeby im Go wydać” (22,1-6) . . . . . . . . . . . . . . „Idźcie i przygotujcie nam Paschę” (22,7-13) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „To jest ciało moje” (22,14-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ja jestem pośród was jak ten, kto służy” (22,21-30) . . . . . . . . . . . . . . . . „Ja prosiłem za tobą, żeby nie ustała twoja wiara” (22,31-38) . . . . . . . . „Nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!” (22,39-46) . . . . . . . . . . . . . „To jest wasza godzina” (22,47-53) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie jestem” (22,54-62) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Jestem Nim” (22,63-71) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Czy Ty jesteś Królem żydowskim?” (23,1-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ukrzyżuj Go!” (23,13-25) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Bo jeśli z zielonym drzewem to czynią, cóż się stanie z suchym?” (23,26-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Dziś ze Mną będziesz w raju” (23,33-43) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” (23,44-49) . . . . . . . . . . . „I szabat się rozjaśniał” (23,50-56) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie ma Go tutaj, zmartwychwstał” (24,1-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Pan rzeczywiście zmartwychwstał i ukazał się Szymonowi” (24,13-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „To Ja jestem. Dotknijcie się Mnie i przekonajcie” (24,36-49) . . . . . . . . . „A kiedy ich błogosławił, rozstał się z nimi” (24,50-53) . . . . . . . . . . . . . .

468 474 477 480 483 487 490 496 501 505 510 514 519 523 528 533 537 543 548 552 557 564 569

Przewodnik po lekturze

11

Przewodnik po lekturze

Dlaczego rozważać i głosić Ewangelię? ● Dlatego, że wspaniale jest wspólnie kroczyć po drodze szukania i wiary. ● Dlatego, że to okazja, by wzajemnie się poznawać, dzielić i ubogacać. ● Należy jednak zanurzyć się też w ciszę (pustynię), aby Słowo Boże rozbrzmiało w każdym z nas.

Po co czytamy Ewangelię?

Często znajomość tego rodzaju tekstu jest fragmentaryczna i wybiórcza (fragmenty zaczerpnięte z liturgii, które nie wpisują się w pewien ciąg redakcyjny), brakuje świadomości, że każda Ewangelia jest niepowtarzalna i wyjątkowa, i nie dostrzega się umiejętności pisarskich każdego z Ewangelistów.

Natomiast lektura podążająca zgodnie z kierunkiem narracji ukazuje dobrze znane epizody w całkiem innym świetle, pozwala odkryć mniej istotne fragmenty i lepiej przeniknąć ogólne przesłanie tekstu.

Jest to dobra okazja do biblijnej edukacji, aby nie dopatrywać się w Ewangelii tego, czego ona nie mówi!1

1

Między innymi dlatego pojawią się – zawsze w nawiasie – liczne cytaty ze Starego Testamentu, pnia (który też jest Słowem Bożym!), z jakiego wyrasta Nowy Testament. Warto je przeczytać, choćby te wyróżnione pogrubioną czcionką! Te odniesienia nie stanowią jedynie otoczki, lecz są uzupełnieniem dla treści i znaczenia słuchanego i czytanego fragmentu.

Przewodnik po lekturze

12

Dlaczego Ewangelia według św. Łukasza? Łukasz, ze względu na swoją mentalność i kulturę, jasność wypowiedzi i dbałość o wyjaśnienia, ze względu na sztukę pisarską i wrażliwość, jest nam najbliższy.

Z bystrością zastanawia się nad problemami, nad którymi i my się zastanawiamy: co to oznacza, że Chrystus nas zbawił, i jakie zbawienie nam przyniósł, skoro ciągle widzimy w nas i wokół nas tyle zła? Łukasz pokazuje nam Syna Bożego jako Zbawiciela wszystkich ludzi, zwracającego jednak szczególną uwagę na grzeszników i ubogich.

Jego Ewangelia to przesłanie miłosierdzia, które wzbudza ufność, spokój i radość.

W jaki sposób?

Czytając tekst w całości, fragment po fragmencie.

Z uwagą konsultując objaśnienia (= narzędzia pomocne w rozumieniu).

Rozważając, medytując, dzieląc się (= tematy do refleksji).

Zanurzając się w ciszę, aby przyjąć Słowo Boże i modlić się nim dzisiaj, teraz (= intencje modlitewne).

Ponownie zastanawiając się nad tym, co przeczytaliśmy/czego wysłuchaliśmy, dzieląc się tym, co przekazuje Słowo Boże.

Czytając Ewangelię również wieczorem, fragment po fragmencie.

Czytając, smakując i modląc się Ewangelią św. Łukasza w pewnych szczególnych miesiącach.

Narzędzia Tekst Ewangelii według św. Łukasza został zaczerpnięty z Biblii Tysiąclecia, Pallottinum, wydanie z 2003 r. ● Objaśnienia oparte na: – La Bibbia TOB (wydanie kompletne), LDC, Leumann (To), 1995.

– La Bibbia di Gerusalemme, Dehoniane.

– Bible Jérusalem (= BJ), 1999. ● Bibliografia do konsultacji i poszerzenia informacji: Cousin H., Vangelo di Luca, San Paolo, Torino 1995 (= HC).

Przewodnik po lekturze

13

Ernst J., Il Vangelo secondo Luca, Morcelliana, Brescia 1985 (= JE).

Fabris R., Il Vangelo di Luca (w: I Vangeli), Cittadella, Assisi 1994 (= RF).

Fausti S., Una comunità lagge il Vangelo di Luca, EDB, Bologna 1995; (Wspólnota czyta Ewangelię według św. Łukasza, tłum. opracowwnie zbiorowe, Edycja Św. Pawła, Częstochowa 2006); (= SF).

Grasso S., Luca, Borla, Roma 1999 (= SG).

Johnson L.T., Il Vangelo di Luca, Elledici, Torino 2004 (= TJ).

Maggioni B., Il racconto di Luca, Cittadella, Assisi 2001 (= BM).

Radermakers J., Bossuyt Ph., Lettura pastorale del Vangelo di Luca, EDB, Bolonia 2000 (= JR).

Rossi De Gasperis F., Sentieri di vita, 2.2, Paoline, Milano 2007 (= RD).

Wykaz skrótów NT ST w. hebr. gr. nast.

KK dosł.

– – – – – – – –

Nowy Testament Stary Testament werset, wersety język hebrajski język grecki następne Konstytucja dogmatyczna o Kościele dosłownie

Ab Ag Am Ap Ba Dn Dz Ef Est Ez Ezd Flm Flp Ga

– – – – – – – – – – – – – –

Księga Abdiasza Księga Aggeusza Księga Amosa Apokalipsa Księga Barucha Księga Daniela Dzieje Apostolskie List do Efezjan Księga Estery Księga Ezechiela Księga Ezdrasza List do Filemona List do Filipian List do Galatów

Ha Hbr Hi Iz J 1J 2J 3J Jdt Jk Jl Jon Joz Jr

– – – – – – – – – – – – – –

Księga Habakuka List do Hebrajczyków Księga Hioba Księga Izajasza Ewangelia św. Jana 1 List św. Jana 2 List św. Jana 3 List św. Jana Księga Judyty List św. Jakuba Księga Joela Księga Jonasza Księga Jozuego Księga Jeremiasza

Przewodnik po lekturze

14 Jud Koh Kol 1Kor 2Kor Kpł 1Krl 2Krl 1Krn 2Krn Lb Lm Łk 1Mch 2Mch Mdr Mi Mk Ml Mt Na Ne Oz

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

List św. Judy Księga Koheleta List do Kolosan 1 List do Koryntian 2 List do Koryntian Księga Kapłańska 1 Księga Królewska 2 Księga Królewska 1 Księga Kronik 2 Księga Kronik Księga Liczb Lamentacje Ewangelia św. Łukasza 1 Księga Machabejska 2 Księga Machabejska Księga Mądrości Księga Micheasza Ewangelia św. Marka Księga Malachiasza Ewangelia św. Mateusza Księga Nahuma Księga Nehemiasza Księga Ozeasza

1P 2P Pnp Prz Ps Pwt Rdz Rt Rz Sdz 1Sm 2Sm So Syr Tb 1Tes 2Tes 1Tm 2Tm Tt Wj Za

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

1 List św. Piotra 2 List św. Piotra Pieśń nad pieśniami Księga Przysłów Księga Psalmów Księga Powtórzonego Prawa Księga Rodzaju Księga Rut List do Rzymian Księga Sędziów 1 Księga Samuela 2 Księga Samuela Księga Sofoniasza Księga Syracydesa Księga Tobita 1 List do Tesaloniczan 2 List do Tesaloniczan 1 List do Tymoteusza 2 List do Tymoteusza List do Tytusa Księga Wyjścia Księga Zachariasza

Ewangelia według św. Łukasza

15

Ewangelia według św. Łukasza

Dante nazywa Łukasza „scriba mansuetudinis Christi”2 (De monarchia, XVI,1). I rzeczywiście, Ewangelia Łukasza to Ewangelia miłosierdzia: „Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36). Jest to kluczowy temat całego jego dzieła, składającego się z dwóch ksiąg: drugą z nich są Dzieje Apostolskie, czyli dzieje pierwotnego Kościoła, będące kontynuacją księgi pierwszej. W ten sposób wszystko, co Apostołowie zrobili i powiedzieli, staje się kryterium dla interpretacji Ewangelii, która opowiada „o wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku (…)” (Dz 1,1). Łukasz pochodził z Antiochii Syryjskiej, był jednym z uczniów i przez jakiś czas również towarzyszem podróży św. Pawła (2Tm 4,11; Flm 24), prawdopodobnie był też lekarzem (Kol 4,14). Starożytna tradycja uznaje go również za malarza.

Jego Ewangelia jest najbardziej obszerna ze wszystkich czterech Ewangelii (1152 wersety, prawie dwa razy tyle co u Marka) i powstała około 80 r. po Chr. Łukasz, człowiek uczony i wrażliwy, kochający przejrzystość, rozpoczyna Ewangelię prologiem w eleganckim klasycznym stylu (Łk 1,1-4), w którym wyjaśnia i przedstawia Teofilowi (postaci prawdziwej bądź wymyślonej, której zgodnie z ówczesnymi zwyczajami zadedykował całe dzieło), iż zebrał i przeanalizował źródła (a wśród nich większość Ewangelii według św. Marka), rozmawiał z naocznymi świadkami i dokładnie zbadał wszystkie dostępne mu źródła, by stworzyć opisaną przez siebie historię, „abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono” (Łk 1,3-4).

Opowieść otwiera „Ewangelia dzieciństwa” (Łk 1,5-2,52), w której Łukasz przejmuje biblijny styl od greckiej wersji Septuaginty. Narracja obejmuje paralelne sceny zwiastowania i narodzin Jana Chrzciciela i Jezusa, a przeplatają ją wspaniałe hymny, Magnificat, Benedictus oraz Nunc dimittis.

2

„Pisarz łagodności Chrystusa”: tytuł, jaki św. Łukaszowi nadał Dante Alighieri [przyp. tłum.].

Ewangelia według św. Łukasza

16

Całą opowieść można podzielić na dwie części: „katechezę słuchania” (Łk 3,1-9,50) oraz „katechezę nawiedzenia” (Łk 9,51-24,53).

Pierwsza część w jednym obrazie zamyka całą działalność Jana Chrzciciela (Łk 3,1-20), po czym następuje opis nauczania Jezusa w Galilei (Łk 4,14-9,50), obejmujący pierwsze cuda, wybór Dwunastu, „Kazanie na równinie” (paralelne do „Kazania na górze” z Mt 5,1-7,27, choć krótsze) oraz Przemienienie.

Pierwsza część Ewangelii koncentruje się na słuchaniu Słowa, które przemienia oblicze. Druga zaś opisuje rysy tego oblicza: jest nim oblicze Syna zmierzającego w stronę Jerozolimy, gdzie odda życie za braci.

Tym, co dzieli początkową działalność w Galilei od długiej podróży, która zaprowadzi Jezusa do Jerozolimy, jest uroczyste zdanie: „Gdy dopełnił się czas Jego wzięcia [z tego świata], postanowił [w języku greckim: «swoje oblicze utwierdził, zwrócił»*] udać się do Jerozolimy (…)” (Łk 9,51).

W tym miejscu rozpoczyna się druga część (Łk 9,51-24,53), która opisuje drogę Zbawiciela realizującego „świętą podróż” (por. Ps 84,6: „zachowują ufność w swym sercu”), a kulminacją jest „przedstawienie” (kontemplacja, w gr. theoria, Łk 23,48) ukrzyżowanego Sprawiedliwego, który „został uniesiony do nieba” (Łk 24,51).

Druga część, przynajmniej do czasu wejścia do Jerozolimy (Łk 9,51-19,28), opiera się na materiale zebranym przez Łukasza i tylko sporadycznie odwołuje się do innych Ewangelistów. Rozwija takie tematy jak miłosierdzie i radość, które owocują epizodami, postaciami i nauczaniem tworzącym jeden z najpiękniejszych repertuarów Nowego Testamentu: przypowieść o Dobrym Samarytaninie, o miłosiernym ojcu (czyli synu marnotrawnym), o bogaczu i Łazarzu, o faryzeuszu i celniku, epizod związany z Zacheuszem… a to tylko niektóre z nich.

Rozdziały 20 i 21 w skrócie przedstawiają działalność Jezusa w Jerozolimie i Jego eschatologiczne kazanie.

Rozdziały 22 i 23 prosto i bez przesadnego dramatyzmu opisują ustanowienie Eucharystii, mękę i śmierć Jezusa.

Ostatni rozdział mówi o zmartwychwstaniu, o ukazaniu się dwójce uczniów na drodze do Emaus, o objawieniu Jedenastu i kończy się – a wszystko rozgrywa się w ciągu jednego dnia – wniebowstąpieniem Pana.

Nie jest to tylko kres historycznych dziejów Jezusa, ale ostateczny cel Jego idealnej wędrówki, wypełnienie wszystkich obietnic i nadziei związanych ze zbawieniem. Z doskonałą ciągłością i harmonią łączy się z nim drugi tom Łukaszowego dzieła, czyli Dzieje Apostolskie. *

Tzn.: „postanowił; podjął decyzję”.

Łk 1,1-4

17

„Abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono” (1,1-4)

Chrześcijaństwo bazuje na dziejach Jezusa odczytywanych jako wypełnienie obietnicy złożonej Izraelowi.

1 2 3 4

Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o zdarzeniach, które się dokonały pośród nas, tak jak nam je przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa.

Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono.

Narzędzia pomocne w rozumieniu Prolog stanowi wprowadzenie do obydwu dzieł Łukasza: Ewangelii i Dziejów Apostolskich. Zadedykowany jest wybitnej postaci, zgodnie ze zwyczajem przyjętym w tamtych czasach przez greckich autorów, i przedstawia powód, dla którego Łukasz pisze: jest nim chęć opisania po kolei ziemskiego życia Chrystusa, tak jak zostało ono przekazane przez tych, którzy od początku byli naocznymi świadkami. Łukasz, jako utalentowany pisarz pragnie stworzyć dzieło literackie: dzieło historyczne, a jednocześnie o charakterze religijnym. Wprowadzenie (czyli prolog) jest napisane piękną greką. W dalszej części posługuje się już greką mniej klasyczną, typową dla przekładu Biblii zwanej Septuagintą3.

3

Nazwa „Septuaginta” pochodzi od liczby tłumaczy, siedemdziesięciu bądź siedemdziesięciu dwóch, którzy, jak się przypuszcza, otrzymali od najwyższego kapłana Eleazara (z polecenia egipskiego władcy Ptolemeusza II Filadelfa, 285-246 przed Chr.) zadanie przetłumaczenia hebrajskiej Biblii (Starego Testamentu) na język grecki

Łk 1,1-4

18

w. 1 Wielu. Pośród tych, którzy go poprzedzili, a prawdopodobnie nie byli zbyt liczni („wielu” brzmi trochę emfatycznie), znajdował się z pewnością Marek (z 661 wierszy u Marka aż 350 zostało podjętych przez Łukasza). Analiza tekstu wykazuje także wykorzystanie innych źródeł ustnych i pisanych, w tym zbioru słów Jezusa (źródło Q, od niemieckiego „Quelle”, źródło), który nie zachował się do naszych czasów. w. 2 przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami (w gr. autoptai). Chodzi o ogół faktów i nauczania Jezusa w takiej formie, w jakiej przekazali je Apostołowie (tradycja ustna i pisana). Por. J 15,27; 1J 1,1-4.

– sługami Słowa. Mowa jest o nauczaniu Apostołów przekazanym w Dziejach Apostolskich, drugim dziele Łukasza (Dz 1,8; 4,31; 6,2; 26,16; Ef 3,7). w. 3 zbadać dokładnie wszystko. Ewangelista zamierza przedstawić dobrze udokumentowane słowa i wydarzenia (w. 4).

– opisać ci po kolei. Nie chodzi o głoszenie (nie tylko!), lecz o opisanie po kolei. Porządek nie zawsze będzie miał charakter stricte chronologiczny, lecz raczej dydaktyczny i teologiczny (Dz 11,4).

– Teofilu (Dz 1,1). Być może chodzi o chrześcijanina (Theóphilos: przyjaciel Boga) już pouczonego przez Apostołów; ale równie dobrze może chodzić o poganina, na przykład wysoko postawionego urzędnika (któremu Łukasz dedykuje i prezentuje apologię wiary chrześcijańskiej), albo też o idealnego adresata szukającego Boga, człowieka „miłującego Boga”. w. 4. abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności (uznać wiarygodność) nauk, których ci udzielono (por. Dz 2,36).

Tematy do refleksji ● Łukasz jest jedynym Ewangelistą, który wyraźnie przyznaje, że nie widział Jezusa. Dlatego odwołuje się do tych, którzy Go widzieli, godząc się na niezbędne, historyczne pośrednictwo, jakim jest tradycja. „Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli” (J 20,29). dla zhellenizowanych Żydów z diaspory (przede wszystkim dla licznej i aktywnej gminy żydowskiej zamieszkującej w Aleksandrii Egipskiej, ważnym centrum kulturowym, gdzie znajdowała się słynna biblioteka). Przekład, rozpoczęty w 275 a zakończony około 150 r. przed Chr., stanowi po dzień dzisiejszy liturgiczną wersję Starego Testamentu we wschodnich Kościołach prawosławnych obrządku greckiego.

Łk 1,1-4

19

Słuchając słowa tych, którzy widzieli, my również możemy zawierzyć Panu i zjednoczyć się z Nim. Jezus prowadzi nas krok po kroku przez doświadczenie uczniów z Emaus (Łk 24,13-35). Oni, wysłuchawszy Go, jak wyjaśnia znane już słowa, rozpoznają Go po łamaniu chleba, zmieniają cel swojej wędrówki i stają się członkami wyjątkowej wspólnoty razem z Jedenastoma, którzy widzieli i z radością zawołali: „Pan rzeczywiście zmartwychwstał!”. ● Opieranie się na autorytecie naocznych świadków, którzy użyczają nam swoich oczu; uświadomienie sobie z mądrością i w sposób uporządkowany, dokładny i właściwy tego, co zostało przekazane i przyjęte przez Kościół, to kryteria kanoniczności dla danego tekstu (czyli normy opowieści o wierze, do jakich autor się dostosował). ● …

Intencje modlitewne ● Prośmy Pana, aby nauczył nas, jak rozpoznawać i kochać korzenie naszej wiary w świadectwie tych, którzy byli przed nami; – abyśmy umieli uczciwie i z entuzjazmem szukać prawdy, zwłaszcza w mrocznych chwilach, kiedy otrzymana nauka wydaje się nam bezpodstawna i nietrwała. ● Dziękujmy Jezusowi za dar Jego życia i słowa, będący niezbędnym wiatykiem na naszej codziennej drodze. ● …

Panie, pokaż nam swoje oblicze! Spraw, abyśmy dzięki słowom Twoich świadków przyjęli naukę o zbawieniu i w Twoim ziemskim życiu pośród ludzi odnaleźli trwałe fundamenty Twojej zbawczej miłości. Amen.

Łk 1,5-25

20

„[Moje słowa] spełnią się w swoim czasie” (1,5-25)

Podstawą wiary jest Bóg, który obiecuje życie i je daje. Niewiara to głuchota na Boga, która czyni człowieka także niemym, ale nie przeszkadza obietnicy w wypełnieniu się.

5

6 7 8 9 10 11 12 13

14 15

16 17

Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan, imieniem Zachariasz, z oddziału Abiasza.

Miał on żonę z rodu Aarona, a na imię było jej Elżbieta.

Oboje byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali nienagannie według wszystkich przykazań i przepisów Pańskich.

Nie mieli jednak dziecka, ponieważ Elżbieta była niepłodna; oboje zaś byli już posunięci w latach.

Kiedy w wyznaczonej dla swego oddziału kolei pełnił służbę kapłańską przed Bogiem, jemu zgodnie ze zwyczajem kapłańskim przypadł los, żeby wejść do przybytku Pańskiego i złożyć ofiarę kadzenia.

A cały lud modlił się na zewnątrz w czasie kadzenia.

Naraz ukazał mu się anioł Pański, stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia.

Przeraził się na ten widok Zachariasz i strach padł na niego.

Lecz anioł rzekł do niego: «Nie bój się Zachariaszu!

Twoja prośba została wysłuchana: żona twoja Elżbieta urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan. Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu z jego narodzenia cieszyć się będzie.

Będzie bowiem wielki w oczach Pana; wina i sycery pić nie będzie i już w łonie matki napełniony będzie Duchem Świętym.

Wielu spośród synów Izraela nawróci do Pana, Boga ich; on sam pójdzie przed Nim w duchu i mocy Eliasza, żeby serca ojców nakłonić ku dzieciom,

Łk 1,5-25

18

19

20

21 22

23 24 25

21

a nieposłusznych – do usposobienia sprawiedliwych, by przygotować Panu lud doskonały».

Na to rzekł Zachariasz do anioła: «Po czym to poznam?

Bo ja jestem już stary i moja żona jest w podeszłym wieku».

Odpowiedział mu anioł: «Ja jestem Gabriel, który stoję przed Bogiem.

A zostałem posłany, aby mówić z tobą i oznajmić ci tę wieść radosną.

A oto będziesz niemy i nie będziesz mógł mówić aż do dnia, w którym się to stanie, bo nie uwierzyłeś moim słowom, które się spełnią w swoim czasie».

Lud tymczasem czekał na Zachariasza i dziwił się, że tak długo zatrzymuje się w przybytku.

Kiedy wyszedł, nie mógł do nich mówić, i zrozumieli, że miał widzenie w przybytku.

On zaś dawał im znaki i pozostał niemy.

A gdy upłynęły dni jego posługi kapłańskiej, powrócił do swego domu.

Potem żona jego, Elżbieta, poczęła i pozostawała w ukryciu przez pięć miesięcy.

«Tak uczynił mi Pan – mówiła – wówczas, kiedy wejrzał łaskawie i zdjął ze mnie hańbę w oczach ludzi».

Narzędzia pomocne w rozumieniu Rozpoczyna się „Ewangelia dzieciństwa”: zwiastowanie i narodziny Jana Chrzciciela i Jezusa (Łk 1,5-2,52). Marek i Jan pomijają je, Mt 1,18-2,23 opowiada o nich, ale korzysta z innych źródeł, dlatego istnieją tylko nieliczne fragmenty paralelne, by móc poczynić stosowne odniesienia. Łukasz porzuca już klasyczny styl prologu i przechodzi do bardziej swobodnego stylu liturgicznego przekładu ST na język grecki, zwanego „Septuagintą”. Fragment urywa się na w. 25, aby ustąpić miejsca zwiastowaniu poczęcia Jezusa. Będzie kontynuowany w Łk 1,57-80. w. 5 Herod. Herod Wielki, urodzony ok. 73 r. przed Chr., umiera w 4 r. przed Chr., dwa lata po narodzinach Jezusa. Jest królem Judei od

22

Łk 1,5-25

37 r. przed Chr. Dla Łukasza termin Judea określa zarówno cały kraj zamieszkiwany przez Żydów (Łk 4,44; 6,17; 7,17; 23,5), jak i wyłącznie południową jego część, w odróżnieniu do Galilei (Łk 3,1; 5,17).

– Zachariasz. Imię to oznacza: „Bóg pamięta”. w. 6 sprawiedliwi wobec Boga. „Postępowali” zgodnie z prawami i przykazaniami zawartymi w ST. Por. Łk 2,25; 23,47.50; Mt 1,19. w. 7 Elżbieta. Jest potomkinią rodu Aarona (w. 5), rodu kapłańskiego, a jej imię oznacza: „Bóg jest moją sytością/moją pełnią”.

– była niepłodna. Niepłodność zawsze traktowana była jako hańba (Rdz 30,23; 1Sm 1,5 i nast.; Iz 4,1; Łk 1,25), jeśli nie wręcz jako kara (2Sm 6,23; Oz 9,14). Stanowi cechę charakterystyczną dla wszystkich cudownych narodzin (Sara, Rdz 11,30; Rebeka, Rdz 25,21; Rachela, Rdz 29,31; matka Samsona, Sdz 13,1-3; Anna, 1Sm 1,5) i zapowiada Bożą interwencję.

– oboje zaś byli już posunięci w latach (w. 18). Por. Abraham i Sara w Rdz 18,11. w. 8-9 w wyznaczonej dla swego oddziału kolei (por. w. 5: oddział Abiasza, ósmy z 24 rodów kapłańskich, 1Krn 24,10). Każdy oddział na zmianę zapewniał dwa razy do roku służbę przez tydzień (od szabatu do szabatu).

– przypadł los, by wejść do przybytku Pańskiego i złożyć ofiarę kadzenia. Ze względu na dużą liczbę kapłanów, losowo wybierano tego, któremu przypadał honor wejścia do Miejsca Świętego, aby wymienić kadzidło na ołtarzu kadzielnym, przed Miejscem Najświętszym. Dla Zachariasza to kulminacyjny dzień w jego kapłańskim życiu (był już stary!). Ponieważ wypełnia obowiązki kapłańskie głównego celebransa, jego modlitwa staje się modlitwą ludu i odpowiada największym aspiracjom Izraela: mesjanistycznemu wyzwoleniu. Obrzęd ten (Wj 30,7-8) odprawiano codziennie przed poranną ofiarą i po ofierze wieczornej. Podczas tej ostatniej… w. 11 ukazał mu się Anioł Pański. „Stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia”: podkreśla godność anioła (por. Ez 10,3). w. 12 Przeraził się na ten widok Zachariasz i strach padł na niego. W ST przerażenie i strach zawsze towarzyszą objawieniom (Rdz 28,17; Wj 3,6; Sdz 13,20.22; Tb 12,16; Iz 6,5; Dn 8,17-18; 10,7-8.11.16). Łukasz podkreśla je przed cudami, objawieniami i boskimi interwencjami (Łk 1,29.65; 2,9; 4,36; 5,26; 7,16; 8,25.35.37; 9,34; 21,26; 24,5.37; Dz 10,4). w. 13 Nie bój się (Łk 1,30; 2,10; 5,10). Jest to często pojawiające się w objawieniach Boga i aniołów pocieszenie (Rdz 15,1; 21,17; 26,24; 46,3; Sdz 6,23; Tb 12,17; Dn 10,12.19; Mt 28,10; Ap 1,17).

Łk 1,5-25

23

– żona twoja Elżbieta urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan (Łk 1,59-63). W słowach anioła pobrzmiewa echo zwiastowania narodzin ze ST: Rdz 16,11 (Izmael), 17,19 (Izaak), Sdz 13,5 (Samson), 1Krl 13,2 (Jozjasz), 1Krn 22,9 (Salomon); Iz 7,14 (Emanuel) oraz zwiastowania narodzin Jezusa (Łk 1,31). Jan (w hebrajskim Johanán) oznacza: „Bóg jest miłosierny, łaskawy”, albo „dar od Boga” (por. Iz 54,1-4). w. 14 Będzie to dla ciebie radość i wesele. Zob. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Łk 2,10. w. 15 Będzie bowiem wielki (por. Łk 1,32) w oczach Pana. W Łk 7,28 czytamy: „Między narodzonymi z niewiast nie ma większego od Jana.

Lecz najmniejszy w królestwie Bożym większy jest niż on”.

– wina i sycery pić nie będzie. Tak wygląda praktyka „nazireatu” (Lb 6,1-21). Zapowiada ascetyzm Chrzciciela (Łk 7,33). Por. z Samsonem w Sdz 13,4-5.7.

– już w łonie matki napełniony będzie Duchem Świętym. Został poświęcony Panu jeszcze przed narodzinami (Łk 1,41-44), jak Samson (Sdz 13,5), Jeremiasz (Jr 1,5; Syr 49,7), Sługa Pański (Iz 49,1.5), Paweł (Ga 1,15). w. 17 on sam pójdzie przed Nim (por. Łk 1,76; 7,27). Jan jest zapowiedzianym w Ml 3,1.23 (Syr 48,10) prekursorem.

– w duchu i mocy Eliasza. W Mt 11,14; 17,12-13 Jan jest właśnie Eliaszem oczekiwanym na koniec czasów (Ml 3,23; Mk 9,13). Ale Łukasz unika takiego utożsamienia. w. 18 Po czym to poznam?

Zachariasz w odróżnieniu od Abrahama (Rdz 15,8) wyraża wątpliwość: – Bo ja jestem już stary i moja żona jest w podeszłym wieku (w. 7). On pragnie jakiegoś znaku (w. 20). w. 19 Ja jestem Gabriel. Imię to oznacza: „Bóg jest moją siłą” albo „moc Boga”. Według ST zadaniem Gabriela było objawianie ostatecznego sensu dziejów zbawienia (Dn 8,16; 9,21); jest jednym z siedmiu aniołów, którzy „stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański” (Tb 12,15; Ap 8,2). Por. Łk 1,26-38.

– wieść radosną. Wyrażenie to pojawia się u Łukasza aż dziesięć razy (15 razy w Dz). w. 20 będziesz niemy. Jest to kara za niedowiarstwo, a zarazem wymagany znak (por. w. 18) w. 24 Elżbieta poczęła i pozostawała w ukryciu przez pięć miesięcy. w. 25 Pan – mówiła – (…) wejrzał łaskawie i zdjął ze mnie hańbę w oczach ludzi. Są to słowa Racheli z Rdz 30,23 (por. Sara w Rdz 21,6).

Łk 1,5-25

24

Tematy do refleksji ● To Bóg doprowadza do tego, że Jego obietnica się wypełnia, a nie nasze starania. Obietnica Boga polega na obdarzaniu owocem tego, kto go nie ma, nadawaniu sensu temu, kto jest go pozbawiony. Dzieje zbawienia kiełkują i rozwijają się właśnie w tym, kto jest bezpłodny.

Bo tylko ktoś taki jest w stanie w pełni przyjąć dar. To co niemożliwe jest objawieniem działania Bożego. To On jest Zbawicielem, a Jego działanie od zawsze polegało na obdarzaniu owocami tych, którzy są ich pozbawieni. Wiara, która przyjmuje zbawienie, to przede wszystkim ufność pokładana w Bogu, a nie w rzeczach…

Intencje modlitewne ● Prośmy Pana, aby oddalił od nas wszystko, co stanowi przeszkodę dla pełnego otworzenia się na Jego niespodzianki, dla całkowitej gotowości na przyjęcie Jego obietnic; – aby Jego Słowo nie było w nas bezpłodne, lecz rodziło życie, byśmy mogli je ofiarowywać innym. ● Dziękujmy Bogu i błogosławmy Go za Jego anielskich i ludzkich posłańców, którzy słowem i życiem przekazują nam Jego przesłania, dyskretne i codzienne oznaki Jego miłości do nas. ●…

Dla Ciebie, Boże, który wszystkich wierzących w Twoje Słowo obdarzasz cudami, nie ma rzeczy niemożliwych. Spraw Panie, abym dostrzegł w Tobie spełnienie moich najskrytszych oczekiwań, abym wolny od strachu i od wstydu mógł radować się w Tobie i błogosławić Twoje imię. Amen.

Łk 1,26-38

25

„Niech mi się stanie według twego słowa” (1,26-38)

Propozycja, jaką anioł składa Maryi jest propozycją, jaką Słowo składa każdemu z nas. Jeśli odpowiemy „tak”, otrzymamy radość poczęcia/ pojęcia tego, co niepojęte.

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

36

37

W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja.

Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, [błogosławiona jesteś między niewiastami]».

Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie.

Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga.

Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus.

Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida.

Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca».

Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża»?

Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię.

Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym.

A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną.

Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego».

Łk 1,26-38

26

38

«Na to rzekła Maryja: Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!»

Wtedy odszedł od Niej anioł.

Narzędzia pomocne w rozumieniu Powyższe wydarzenie zwane jest Zwiastowaniem. W opowieści zawierającej liczne analogie do poprzedniego fragmentu pojawia się subtelne podkreślenie wyższości Jezusa nad Janem, jak również uważnej i medytacyjnej postawy Maryi w odróżnieniu do niedowierzania Zachariasza. w. 26 W szóstym miesiącu. Wskazówka odwołująca do Łk 1,24: „Elżbieta poczęła i pozostawała w ukryciu przez pięć miesięcy”. Maryja zatem nie wie niczego o stanie swojej krewnej. To anioł ją informuje (w. 36).

– anioła Gabriela. Por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Łk 1,19.

– Nazaret. Nic nie znaczące osiedle (por. J 1,45-46), nieznane w ST, które Łukasz nazywa miastem (jak Ain Karim, Łk 1,39; Betlejem, Łk 2,4; Kafarnaum, Łk 4,31; Nain, Łk 7,11), położone ok. 140 km na północ od Jerozolimy. Mt 2,23 podaje: „Przybył do miasta, zwanego Nazaret, i tam osiadł. Tak miało się spełnić słowo Proroków: nazwany będzie Nazarejczykiem”. Dla ludzi Jezus pochodzi z Nazaretu, które jest Jego miastem rodzinnym (por. Łk 2,39.51; 4,16). Określenia: „Nazarejczyk/ z Nazaretu” (Łk 4,34; 18,37; 24,19) były charakterystyczne dla pierwotnego nauczania (por. Dz 2,22; 3,6; 4,10; 6,14; 10,38; 22,8; 26,9). Termin „Nazarejczyk” może być również aluzją zarówno do hebrajskiego słowa nazir (w gr. nazoraios), czyli poświęcony, jak i do neser, latorośl, która ma zrodzić się z pnia Jessego, ojca Dawida (Iz 11,1). w. 27 Dziewicy (por. Iz 7,14, cytowany w Mt 1,23). Grecki termin parthenos wskazuje na dziewczynę (kobietę) niezamężną, która w w. 34 wyraźnie została określona jako dziewica.

– poślubionej mężowi, imieniem Józef (por. Łk 2,5). „Poślubiona” wskazuje na wiążące zobowiązanie (por. Pwt 22,23-24), nawet jeśli nie żyją oni jeszcze pod jednym dachem. Według żydowskiego zwyczaju, od zaręczyn musi minąć rok, zanim oblubieniec wprowadzi swoją oblubienicę do domu.

Józef oznacza: „niech Bóg pomnoży”.

Por. także „zwiastowanie Józefowi” w Mt 1,18-24.

– Dziewicy było na imię Maryja. Imię to oznacza „wysokość, szczyt, wspaniałość”.

Łk 1,26-38

27

w. 28 Bądź pozdrowiona (w gr. chaire). Jest to mesjańskie pozdrowienie: „Raduj się”, „wesel się” (a nie do końca „Pozdrawiam cię”), w którym dostrzec można echo zapowiedzi o zbawieniu skierowanych do Córy Syjońskiej (Iz 12,6; Jl 2,21.23; So 3,14.17; Za 2,14; 9,9).

– pełna łaski (w w. 30: znalazłaś bowiem łaskę u Boga). W gr. kecharitomene, „przepełniona-łaską”, „obdarzona łaską, szczęśliwa” (w znaczeniu obiektywnym, ontologicznym), w przeciwieństwie do „nie-szczęsnej”. Por. także Łk 1,42: „Błogosławiona jesteś między niewiastami”. W ST termin „łaska” (w gr. charis) oznacza przychylność króla (1Sm 16,22; 2Sm 14,22; 16,4; 1Krl 11,19; Est 5,8; 7,3; 8,5) albo miłość ukochanego (Est 2,17).

– Pan z Tobą. Wyrażenie to często pojawia się w opowieściach o powołaniu (Rdz 28,15; Wj 3,12; Sdz 6,12; Jr 1,8.19). w. 29 Ona zmieszała się. Maryja, choć przestraszona (por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Łk 1,12.13), zastanawiała się nad słowami anioła i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie, usiłując przeniknąć tajemnicę nieoczekiwanego przesłania (w. 34; por. Łk 2,19). w. 30 Nie bój się. To samo wyrażenie pada w przesłaniu do Zachariasza (Łk 1,13). w. 31 poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Podobnie jak w przypadku Jana, pobrzmiewa tu echo zapowiedzi o narodzinach ze ST (por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Łk 1,13b), zwłaszcza z Iz 7,14 (przejęte przez Mt 1,21.23 odnośnie do Jezusa, Emanuela, „Boga z nami”). Znaczenie imienia Jezus (w hbr. Jeszua: „Bóg zbawia”) nie zostaje wyjaśnione, jak to czyni Mt 1,21, natomiast w Łk 2,11 Jezus jest nazwany Zbawicielem (por. Łk 1,69.71.77; 2,30; 3,6). w. 32 Będzie On wielki (jak w przypadku Jana w Łk 1,15) i będzie nazwany Synem Najwyższego. Określenie Najwyższy jest dosyć częste u Łukasza (w. 35; Łk 1,76; 6,35; 8,28; Dz 7,48; 16,17).

– tron Jego praocja, Dawida. Por. 2Sm 7,12-16; Iz 9,6; Łk 20,41-44; Dz 2,30-36. w. 34 Jakże się to stanie. Maryja, która jest jeszcze dziewicą, już jest prawnie żoną Józefa. Pytanie zatem nie jest bezpodstawne ani podyktowane przez niedowiarstwo, jak w przypadku Zachariasza (Łk 1,18). Maryja nie pyta, jak to może być możliwe, ale jakże się to stanie, skoro…

– nie znam męża. „Znać” w znaczeniu biblijnym to utrzymywać stosunki małżeńskie (Rdz 19,8; Sdz 11,39; 21,12). Pytanie Maryi wskazuje na stan, a nie na wolę złożenia ślubów czystości. w. 35 Duch Święty zstąpi na Ciebie (por. Mt 1,18.20b; Dz 1,8).

Łk 1,26-38

28

– moc Najwyższego osłoni Cię. Jest to znak obecności Boga (por. Łk 9,34; por. także Ps 17,8; 57,2), opieki i ochrony nad ludem Izraela podczas ucieczki z Egiptu (Wj 13,21-22; 14,19-20) i jego wędrówki przez pustynię. [Zob. chmura nad Synajem (Wj 19,9; 24,15-16), nad namiotem (Wj 33,9), nad „przybytkiem”, nad Arką Przymierza (Wj 40,34-35; Lb 9,18-22; 10,34), w świątyni (1Krl 8,10-12)].

– Święte, które się narodzi. Określenie święty oznacza wyłączną przynależność do Boga. Jest to jedno z najstarszych wyrażeń Boskości Jezusa (Łk 4,34; Dz 3,14; 4,27.30).

– będzie nazwane Synem Bożym. Jezus jest „Synem Bożym” z wielkiej litery. Ta wyraźna wzmianka o relacji, jaka zachodzi między Jezusem a Bogiem, pada wyłącznie z ust anioła (w tym miejscu), Ojca (podczas chrztu w Łk 3,22 i przemienienia w Łk 9,35), diabła (Łk 4,3.9.41; 8,28) i samego Jezusa.

W pierwotnym nauczaniu (Dz 9,20.22): Jezus = Syn Boży = Chrystus (Mesjasz). w. 36 krewna Twoja, Elżbieta. Jak widać również Maryja pochodzi z rodu Aarona (Łk 1,5).

– poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu (w. 26) ta, która uchodzi za niepłodną. To jest znak, jaki anioł daje Maryi. w. 37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego. Jak w przypadku zwiastowania narodzin Izaaka w Rdz 18,14. Por. Hi 42,2; Jr 32,17; Za 8,6; Mt 19,26; Mk 10,27; 14,36; Łk 18,27. w. 38 Oto Ja służebnica Pańska (por. Magnificat, Łk 1,48). Por. Rt 3,9; 1Sm 25,41.

– Wtedy odszedł od Niej anioł. To nadzwyczajne wydarzenie, tak jak dyskretnie się rozpoczęło w domu Maryi (w. 28: wszedł do Niej), tak też po cichu się zakończyło.

Tematy do refleksji ● Usłyszałaś, Dziewico, że poczniesz i porodzisz Syna; usłyszałaś, że stanie się to nie za sprawą człowieka, ale z Ducha Świętego. Wyczekuje anioł na odpowiedź, bo trzeba mu już było powrócić do Boga, który go posłał. (…) Tego wyczekuje cały świat, do stóp Twoich się ścielący. I słusznie, ponieważ na Twoich ustach zawisło pocieszenie nieszczęśliwych, odkupienie niewolników, wyzwolenie skazańców;

Łk 1,26-38

29

słowem, zbawienie wszystkich synów Adama, całego ludzkiego plemienia, które jest i Twoim plemieniem. Odpowiedz więc, Dziewico, co prędzej, odpowiedz aniołowi i nie zwlekaj; odpowiedz mu, a przez niego i Panu. (…) Czemu się ociągasz? I czemu się lękasz? Uwierz, wyznaj i przyjmij. Niech pokora nabierze śmiałości, a powściągliwość ufności. Choć nie przystoi, aby dziewica, będąc niewinną, zapomniała o roztropności, to jednak tutaj, Dziewico roztropna, nie lękaj się śmiałości. Miła jest powściągliwość milczenia, lecz teraz bardziej konieczne jest słowo zmiłowania. O błogosławiona Dziewico! Otwórz Twoje serce dla wiary, usta wyznaniu, a łono Zbawicielowi. Oto upragniony przez wszystkie narody stoi na zewnątrz i kołacze do drzwi Twoich. Jeśli zaś Cię minie, bo się ociągasz, znów zaczniesz, bolejąc, szukać Tego, którego miłuje dusza Twoja. Powstań więc, pobiegnij i otwórz. Powstań przez wiarę, pobiegnij przez oddanie, otwórz przez wyznanie. (św. Bernard, Kazanie ku czci Najświętszej Maryi Panny, Liturgia Godzin, II czytanie na 20 stycznia)4. ● …

Intencje modlitewne ● Prośmy o umiejętność przyjmowania Słowa Bożego, czyli Jego samego: – o siłę, łaskę i pokorę, abyśmy stawali się jak Maryja: zdolni odpowiedzieć na ofiarę miłości Boga, zdolni oddać ciało Słowu Bożemu, zrodzić Je dla świata. ● Dziękujmy Bogu za tak Maryi, za to, że otworzyła drzwi na przyjście Odkupiciela; – że pozwolił nam czynić to, co możliwe, i sam czynił to, co niemożliwe w codziennym wysiłku na rzecz człowieka. ● …

Boże, Ty jesteś odwiecznym „tak”, które poszukuje „tak” człowieka, aby się mu ofiarować. Spraw, abyśmy za każdym razem, kiedy słuchamy Twojego Słowa, przyjmowali je jak Maryja, aby to, co obiecujesz, stało się ciałem z naszego ciała, życiem z naszego życia. Amen.

4

Liturgia Godzin, tom I, Poznań 2006, s. 318 [przyp. tłum.].

Książka ta jest jednym z najważniejszych komentarzy pomocnych w zrozumieniu Ewangelii wg św. Łukasza. Wyróżnia się głęboką wiedzą, zwięzłością, prostotą i przejrzystością. Św. Łukasz, jako autor jest nam najbliższy ze względu na swoją mentalność i kulturę, jasność wypowiedzi i dbałość o wyjaśnienia, ze względu na sztukę pisarską i wrażliwość.

Z bystrością zastanawia się nad problemami, nad którymi i my się zastanawiamy: co to oznacza, że Chrystus nas zbawił i jakie zbawienie nam przyniósł, skoro ciągle widzimy w nas i wokół nas tyle zła? Łukasz pokazuje nam Syna Bożego jako Zbawiciela wszystkich ludzi, przykładając jednak szczególną uwagę do grzeszników i ubogich. Ewangelia Łukaszowa to przesłanie miłosierdzia, które wzbudza ufność, spokój i radość.

Dante Alighieri nazywa Łukasza „pisarzem łagodności Chrystusa”, bowiem głównym tematem jego dzieła jest: „Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36). Św. Łukasz, człowiek uczony i wrażliwy, kochający przejrzystość, rozpoczyna Ewangelię prologiem w eleganckim klasycznym stylu, w którym wyjaśnia i przedstawia Teofilowi, iż zebrał i przeanalizował źródła (a wśród nich większość Ewangelii według św. Marka), że rozmawiał z naocznymi świadkami i dokładnie zbadał wszystko, „abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono” (Łk 1,3-4).

Prezentowany tekst prowadzi Czytelnika za rękę i pomaga mu stawiać pierwsze kroki w lectio divina Ewangelii według św. Łukasza.

VINCENZO CANELLA (brat Agostino FSC), nauczyciel matematyki i fizyki w szkołach średnich, przynależy do Zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich.

SILVANO FAUSTI, jezuita, autor licznych publikacji.

Nakładem Wydawnictwa Franciszkanów „Bratni Zew” ukazały się następujące tytuły: „Okazja czy pokusa. Sztuka rozeznania i podejmowania decyzji”, „Rozważaj i głoś Ewangelię. Katecheza narracyjna Ewangelii wg św. Marka”, „Jaka przyszłość czeka chrześcijaństwo? List do Sylasa”, „W szkole św. Marka. Ewangelia do czytania, słuchania, modlitwy i rozważania”, „Rozważaj i głoś Ewangelię. Wspólnota czyta Ewangelię według św. Jana”, „Jak rozważać i głosić Pismo Święte”, „Głupota krzyża. Słabość Boga. Zbawienie człowieka”, „Kres czasu. Lectio w oparciu o Pierwszy List do Tesaloniczan”, „Wolność dzieci Bożych. Komentarz do Listu do Galatów”.

Patronat medialny

Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów

ISBN 978-83-7485-250-0

Bieżący katalog książek uzupełniony, poszerzony i zaktualizowany jest na stronie www.bratnizew.pl