Rozważaj i głoś Ewangelię według św. Mateusza. Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się

SILVANO FAUSTI S.I. VINCENZO CANELLA

Rozważaj

i głoś Ewangelię według

św. Mateusza Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się i dzielenia

Rozważaj i głoś Ewangelię wg św. Mateusza

Na wyżyny świata go wyprowadził (…).

Pozwolił mu miód wysysać ze skały i oliwę z najtwardszej opoki (Pwt 32,13)

SILVANO FAUSTI S.I. Vincenzo Canella

Rozważaj i głoś Ewangelię wg św. Mateusza Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się i dzielenia

Z języka włoskiego tłumaczyła Lucyna Rodziewicz-Doktór

Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów

Tytuł oryginału: ALLA SCUOLA DI MATTEO Un Vangelo da rileggere, ascoltare, pregare e condividere Imprimi potest Francesco Tata S.I. Roma, 23 maggio 2007 ISBN 978-88-514-0503-8 Copyright © 2007 BY ÀNCORA EDITRICE Via G.B. Niccolini, 8 – 20154 Milano

Copyright wydania polskiego © 2016 by Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” spółka z o.o.

ISBN 978-83-7485-274-6 Wszelkie prawa zastrzeżone.

Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana, ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

W sprawie zezwoleń należy się zwracać do wydawnictwa: „Bratni Zew” sp. z o.o., ul. Grodzka 54, 31-044 Kraków.

Zamówienia na książki można składać: Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” ul. Grodzka 54, 31-044 Kraków tel. 12 428 32 40, fax 12 428 32 41 www.bratnizew.pl

Adiustacja: Jolanta Kunowska

Imprimi potest: L.dz. 452/2015, Kraków, dnia 22.11.2015 Jarosław Zachariasz OFMConv minister prowincjalny

WYDAWNICTWO OO. FRANCISZKANÓW „Bratni Zew” spółka z o.o. ul. Grodzka 54, 31-044 Kraków tel. 12 428 32 40, fax 12 428 32 41 www.bratnizew.pl

Spis treści

Przewodnik po lekturze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ewangelia według św. Mateusza

9

...............................

13

„Rodowód Jezusa” (1,1-17) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie bój się wziąć do siebie Maryi” (1,18-25) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Gdzie jest nowo narodzony król żydowski?” (2,1-12) . . . . . . . . . . . . . . . „Nazwany będzie Nazarejczykiem” (2,13-23) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia (3,1-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie” (3,13-17) . . „Idź precz, szatanie!” (4,1-11) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Bliskie jest królestwo niebieskie” (4,12-17) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Pójdźcie za Mną” (4,18-25) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Błogosławieni ubodzy” (5,1-10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Błogosławieni jesteście, gdy [ludzie] wam urągają” (5,11-16) . . . . . . . . „Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić” (5,17-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „A Ja wam powiadam” (5,21-48) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Kiedy więc dajesz jałmużnę” (6,1-4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Gdy chcesz się modlić” (6,5-8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wy zatem tak się módlcie” (6,9-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Gdy pościsz, namaść sobie głowę” (6,16-18) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie możecie służyć Bogu i Mamonie” (6,19-24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie troszczcie się” (6,25-34) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie sądźcie” (7,1-6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Proście” (7,7-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wchodźcie przez ciasną bramę!” (7,13-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Każdego więc, kto tych słów moich słucha” (7,21-29) . . . . . . . . . . . . . . . „Jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić” (8,1-4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary” (8,5-13) . . . . . . . „On wziął na siebie nasze słabości” (8,14-17) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 21 25 30 35 41 45 50 53 58 64 68 71 80 83 86 92 95 99 103 107 110 114 118 122 127

„Pójdę za Tobą – Pójdź za Mną” (8,18-22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Czemu bojaźliwi jesteście, małej wiary?” (8,23-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . „Idźcie!” (8,28-34) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów” (9,1-8) . . „Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników” (9,9-13) . . „Pan młody jest z nimi” (9,14-17) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Twoja wiara cię ocaliła” (9,18-26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Według wiary waszej niech wam się stanie” (9,27-34) . . . . . . . . . . . . . . „Proście Pana żniwa” (9,35-38) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Przywołał do siebie, wysłał” (10,1-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ja was posyłam jak owce między wilki” (10,16-25) . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie bójcie się” (10,26-31) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Godzien Mnie” (10,32—11,1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Czy Ty jesteś?” (11,2-6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Coście wyszli oglądać na pustyni?” (11,7-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Z kim mam porównać to pokolenie?” (11,16-19) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Biada tobie!” (11,20-24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wysławiam Cię, Ojcze” (11,25-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Przyjdźcie do Mnie” (11,28-30) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Syn Człowieczy jest Panem szabatu” (12,1-8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wyciągnij rękę!” (12,9-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Tak miało się spełnić słowo” (12,15-21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie” (12,22-37) . . . . . . . . . . . . . . . „Znak proroka Jonasza” (12,38-42) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Tak będzie i z tym przewrotnym plemieniem” (12,43-45) . . . . . . . . . . . „Oto moja matka i moi bracia” (12,46-50) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Siewca wyszedł siać” (13,1-9) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Dlaczego w przypowieściach mówisz do nich?” (13,10-17) . . . . . . . . . . . „Wy zatem posłuchajcie przypowieści o siewcy!” (13,18-23) . . . . . . . . . . „Pozwólcie obojgu róść” (13,24-30) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Otworzę usta w przypowieściach, wypowiem rzeczy ukryte od założenia świata” (13,31-35) . . . . . . . . „Tak będzie przy końcu świata” (13,36-43) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Uradowany poszedł, sprzedał wszystko, co miał, i kupił tę rolę” (13,44-52) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Tylko w swojej ojczyźnie i w swoim domu może być prorok lekceważony” (13,53-58) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

131 134 138 142 147 151 154 159 163 166 173 178 181 185 189 193 196 199 202 204 208 211 214 219 223 226 229 233 237 241 244 248 252 256

„Uczniowie zaś Jana przyszli, zabrali jego ciało i pogrzebali je” (14,1-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

260

.................................

264

„Czemu zwątpiłeś, małej wiary?” (14,22-36) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

269

„Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie” (15,1-20) . . . . . . . . . . . . . .

274

„Niewiasto, wielka jest twoja wiara; niech ci się stanie, jak chcesz!” (15,21-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

280

„Żal mi tego tłumu!” (15,29-39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

284

.........

288

„A wy za kogo Mnie uważacie?” (16,13-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

293

„Zejdź Mi z oczu” (16,21-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

298

„Jego słuchajcie” (17,1-13) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

303

„Nic niemożliwego nie będzie dla was” (17,14-21) . . . . . . . . . . . . . . . . . .

309

„Synowie są wolni” (17,22-27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

313

„Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego” (18,1-5) . . . . . . . . . . . . . .

317

„Biada światu z powodu zgorszeń!” (18,6-9) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

320

„Nie jest wolą Ojca waszego, który jest w niebie, żeby zginęło jedno z tych małych” (18,10-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . .

323

„Pozyskasz swego brata” (18,15-20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

327

„Czyż więc i ty nie powinieneś był ulitować się nad swoim współsługą, jak ja ulitowałem się nad tobą?” (18,21-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

331

„Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę” (19,1-12)

.........................

336

„Do takich bowiem należy królestwo niebieskie” (19,13-15) . . . . . . . . . .

341

„Wy dajcie im jeść!” (14,13-21)

„Strzeżcie się kwasu faryzeuszów i saduceuszów!” (16,1-12)

„Idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie.

Potem przyjdź i chodź za Mną!” (19,16-30) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

344

„Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem dobry?” (20,1-16) . . . . . . .

350

„Idziemy do Jerozolimy” (20,17-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

355

„Cóż chcecie, żebym wam uczynił?” (20,29-34) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

361

„Pan ich potrzebuje. Oto Król twój przychodzi do Ciebie” (21,1-17) . . . .

365

„Niechże już nigdy nie rodzi się z ciebie owoc” (21,18-22) . . . . . . . . . . . .

372

„Skąd pochodził chrzest Janowy: z nieba czy od ludzi?” (21,23-27) . . . . .

375

„Wy patrzyliście na to, ale nawet później nie opamiętaliście się, żeby mu uwierzyć” (21,28-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

379

„Kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła” (21,33-46) . . „Przyjacielu, jakże tu wszedłeś nie mając stroju weselnego?” (22,1-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga” (22,15-22) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych” (22,23-33) . . . . . . . . . . . . . „Będziesz miłował” (22,34-40) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Co sądzicie o Mesjaszu?” (22,41-46) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Największy z was niech będzie waszym sługą” (23,1-12) . . . . . . . . . . . . „Biada wam” (23,13-39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Strzeżcie się, żeby was kto nie zwiódł” (24,1-28) . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego” (24,29-31) . . . . . . . . . . . . . . „Czuwajcie więc” (24,32-51) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Pan młody idzie, wyjdźcie mu na spotkanie!” (25,1-13) . . . . . . . . . . . . . „Sługo zły i gnuśny!” (25,14-30) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (25,31-46) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Dobry uczynek spełniła względem Mnie” (26,1-16) . . . . . . . . . . . . . . . . „Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje” (26,17-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Zostańcie tu i czuwajcie ze Mną!” (26,36-46) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Stało się to wszystko, żeby się wypełniły Pisma” (26,47-56) . . . . . . . . . „Tak, Ja Nim jestem” (26,57-68) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Nie znam tego Człowieka” (26,69-75) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Poszedł i powiesił się” (27,1-10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Tak, Ja nim jestem” (27,11-26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Witaj, Królu Żydowski!” (27,27-31) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Prawdziwie, Ten był Synem Bożym” (27,32-56) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Złożył w swoim nowym grobie” (27,57-66) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Powstał z martwych” (28,1-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody” (28,16-20) . . . . . . . . . . . . . .

382 387 392 396 400 404 407 412 420 428 432 438 442 448 453 459 468 473 478 484 488 492 499 502 513 518 524

Przewodnik po lekturze

9

Przewodnik po lekturze

Dlaczego rozważać i głosić Ewangelię?

Dlatego, że wspaniale jest wspólnie kroczyć po drodze szukania i wiary.

Dlatego, że to okazja, żeby nawzajem się poznawać, dzielić i ubogacać.

Trzeba jednak zanurzyć się też w ciszę (pustynię), aby Słowo Boże rozbrzmiało w każdym z nas.

Po co czytamy Ewangelię?

Często znajomość tego rodzaju tekstu jest fragmentaryczna i wybiórcza (ustępy zaczerpnięte z liturgii, które nie podążają zgodnie z określonym porządkiem redakcyjnym), brakuje świadomości, że każda Ewangelia jest niepowtarzalna i wyjątkowa, i nie dostrzega się umiejętności pisarskich każdego z Ewangelistów.

Natomiast lektura zmierzająca zgodnie z kierunkiem narracji ukazuje dobrze znane epizody w całkiem innym świetle, pozwala odkryć mniej istotne fragmenty i lepiej przeniknąć ogólne przesłanie tekstu.

Jest to dobra okazja do biblijnej edukacji, aby nie dopatrywać się w Ewangelii tego, czego w niej nie ma!1

1

Między innymi dlatego pojawią się – zawsze w nawiasie – liczne cytaty ze Starego Testamentu, „pnia” (który też jest Słowem Bożym!), z jakiego wyrasta Nowy Testament. Warto je przeczytać, choćby te wyróżnione pogrubioną czcionką! Te odniesienia nie stanowią jedynie otoczki, lecz są uzupełnieniem dla treści i wymowy słuchanego i czytanego fragmentu.

Pojawiające się słowa greckie są transliterowane i opatrzone akcentem tonicznym, aby wiadomo było, jak je poprawnie wymawiać.

Przewodnik po lekturze

10

Dlaczego Ewangelia według św. Mateusza?

Mateusz omawia zagadnienia w sposób jasny i konkretny, zgodnie z potrzebami i problemami danej wspólnoty.

Pomaga nam dostrzec starotestamentowe tło, zarówno to cytowane jak i domyślne, i pokazuje, że Jezus naprawdę jest oczekiwanym Mesjaszem.

W jaki sposób?

Czytając tekst w całości, fragment po fragmencie.

Z uwagą konsultując objaśnienia (= narzędzia pomocne w rozumieniu) i liczne cytaty z Biblii.

Rozważając, medytując, dzieląc się (= tematy do refleksji).

Zanurzając się w ciszę, aby przyjąć Słowo Boże i modlić się nim dzisiaj, teraz (= intencje modlitewne).

Czytając Ewangelię również wieczorem, fragment po fragmencie. Czytając, smakując i modląc się Ewangelią św. Mateusza w pewnych szczególnych miesiącach.

Narzędzia Tekst Ewangelii według św. Mateusza został zaczerpnięty z Biblii Tysiąclecia, Pallottinum, wydanie z 2003 r.

Objaśnienia oparte na: La Bibbia TOB (wydanie kompletne), LDC, Leumann (TO), 1995.

Bibliografia pomocna w konsultacji i pogłębianiu wiedzy: Lectio divina. Il Vangelo di Matteo, praca zbior., Queriniana, Brescia 2004 (= Aa. Vv.).

Barbaglio G., Il Vangelo di Matteo [w:] I Vangeli, Cittadella, Assisi 1994 (= GB).

Da Spinetoli O., Matteo, Cittadella, Assisi 1998 (= OS).

Dumais M., Il Discorso della montagna LDC, Leumann (T0) 1999 (= MD).

Fabris R., Matteo, Borla, Roma 1996 (= RF).

Przewodnik po lekturze

11

Fausti S., Una comunita’ legge il Vangelo di Matteo, EDB, Bologna 2002 (= SF).

Harrington D., Il Vangelo di Matteo, LDC, Leumann (To) 2005 (= DH) Maggioni B., Il racconto di Matteo, Cittadella, Assisi 2004 (= BM).

Mello A., Evangelo secondo Matteo, Qiqajon, Bose 1995 (= AM).

Radermakers J., Lettura pastorale del Vangelo di Matteo, Dehoniane, Bologna 1997 (= JR).

Ska J.L., Cose nuove e cose antiche, Dehoniane, Bologna 2004 (= SK).

Thayse A., Matthieu, l’évangile revisité, Racine, Paris 1998 (= AT).

Wykaz skrótów NT – ST – aram. – w.

– hebr. – gr.

– nast. – rozdz. – KnG – dosł. – lm. – lp.

–

Nowy Testament Stary Testament język aramejski werset, wersety język hebrajski język grecki następne rozdział, rozdziały Kazanie na Górze dosłownie liczba mnoga liczba pojedyncza

Ab Ag Am Ap Ba Dn Dz Ef Est Ez Ezd Flm Flp

Księga Abdiasza Księga Aggeusza Księga Amosa Apokalipsa Księga Barucha Księga Daniela Dzieje Apostolskie List do Efezjan Księga Estery Księga Ezechiela Księga Ezdrasza List do Filemona List do Filipian

– – – – – – – – – – – – –

Ga Ha Hbr Hi Iz J 1J 2J 3J Jdt Jk Jl Jon Joz

– – – – – – – – – – – – – –

List do Galatów Księga Habakuka List do Hebrajczyków Księga Hioba Księga Izajasza Ewangelia św. Jana 1 List św. Jana 2 List św. Jana 3 List św. Jana Księga Judyty List św. Jakuba Księga Joela Księga Jonasza Księga Jozuego

Przewodnik po lekturze

12 Jr Jud Koh Kol 1Kor 2Kor Kpł 1Krl 2Krl 1Krn 2Krn Lb Lm Łk 1Mch 2Mch Mdr Mi Mk Ml Mt Na Ne

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Księga Jeremiasza List św. Judy Księga Koheleta List do Kolosan 1 List do Koryntian 2 List do Koryntian Księga Kapłańska 1 Księga Królewska 2 Księga Królewska 1 Księga Kronik 2 Księga Kronik Księga Liczb Lamentacje Ewangelia św. Łukasza 1 Księga Machabejska 2 Księga Machabejska Księga Mądrości Księga Micheasza Ewangelia św. Marka Księga Malachiasza Ewangelia św. Mateusza Księga Nahuma Księga Nehemiasza

Oz 1P 2P Pnp Prz Ps Pwt Rdz Rt Rz Sdz 1Sm 2Sm So Syr Tb 1Tes 2Tes 1Tm 2Tm Tt Wj Za

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Księga Ozeasza 1 List św. Piotra 2 List św. Piotra Pieśń nad pieśniami Księga Przysłów Księga Psalmów Księga Powtórzonego Prawa Księga Rodzaju Księga Rut List do Rzymian Księga Sędziów 1 Księga Samuela 2 Księga Samuela Księga Sofoniasza Księga Syracydesa Księga Tobita 1 List do Tesaloniczan 2 List do Tesaloniczan 1 List do Tymoteusza 2 List do Tymoteusza List do Tytusa Księga Wyjścia Księga Zachariasza

Ewangelia według św. Mateusza

13

Ewangelia według św. Mateusza

Sama Ewangelia nic nie mówi o swoim autorze. Najstarsza tradycja (Papiasz, Ireneusz, Orygenes, Hieronim…) przypisuje ją Apostołowi Mateuszowi, celnikowi (Mt 9,9). Wielu badaczy doszło więc do wniosku, że można uznać, iż Apostoł dokonał pierwszej aramejskiej redakcji tekstu greckiego. Ale wnikliwe badanie Ewangelii nie potwierdza tej hipotezy, choć też jej całkowicie nie obala. Ponieważ nie jesteśmy w stanie poznać imienia autora, musimy zadowolić się kilkoma wskazówkami dostarczonymi przez Ewangelię: autorem jest dwujęzyczny geniusz, jako że pisze w języku greckim, ale myśli po hebrajsku; jest wielkim znawcą Pisma Świętego i żydowskich tradycji; jest doświadczonym nauczycielem, który potrafi swoim słuchaczom „wyjaśnić” wolę Jezusa i zawsze kładzie nacisk na praktyczne skutki Jego nauczania. Najprawdopodobniej był on duszpasterzem odpowiedzialnym za jakąś wspólnotę. Jego cechy odpowiadają wizerunkowi „uczonego w Piśmie, który stał się uczniem królestwa niebieskiego” i „podobny jest do ojca rodziny, który ze swego skarbca wydobywa rzeczy nowe i stare” (Mt 13,52). Powszechnie uważa się, że Ewangelia powstała w Syrii, być może w Antiochii albo Fenicji (dzisiejszy Liban), gdyż to tamte obszary zamieszkiwało najwięcej Żydów, a pierwszymi odbiorcami mieli być chrześcijanie żydowskiego pochodzenia. W tekście dostrzec można również ostrą polemikę z ortodoksyjnym judaizmem faryzeuszów, który wyłonił się w latach osiemdziesiątych na „synodzie” w Jamni. Pewne jest, że Ewangelia powstała już po zburzeniu Jerozolimy (w 70 r. po Chr.; por. Mt 22,7), z tego względu można ją datować na lata osiemdziesiąte bądź niewiele wcześniej.

Już od II w. Ewangelia według św. Mateusza była uznawana za Ewangelię Kościoła, a to ze względu na wyraźne zainteresowanie dla ekklesía (Mt 16,18 i 18,18; por. Ef 2,20) oraz, co bardziej prawdopodobne, ze względu na bogactwo cytatów i ich ścisłe uporządkowanie.

U Mateusza Kościół nie jest „nowym Izraelem”: nie następuje po nim, lecz wskazuje na kierunek, w jakim naród wybrany powinien podążyć,

14

Ewangelia według św. Mateusza

by móc się zrealizować. Kościół ze swej strony powinien odkryć w Izraelu swoje własne korzenie.

Mateusz powiela prawie całego Marka (601 wersetów na 661 z Mk), ale skraca niemalże każdą perykopę, czyli wybiera tylko to, co go interesuje. Dzięki temu powstaje bardzo osobista opowieść, stosunkowo różna, zarówno pod względem ilości elementów własnych, jak i swobody, z jaką autor opracowuje powszechnie dostępny materiał. Pozostałe źródła są takie same jak u Marka i u Łukasza. Mateusz przetyka swój tekst cytatami, które udowadniają, że życie i naśladowanie Jezusa zostało zapowiedziane (oświecone) przez Pismo Święte: „aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka”: są to „cytaty o wypełnieniu” (por. Mt 1,22). Jezus naprawdę jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. A w Mt 27,54 setnik, poganin, oraz inni, którzy wraz z nim czuwali przy Ukrzyżowanym, powiedzą: „Prawdziwie, Ten był Synem Bożym”. Mateusz podkreśla chrystologiczny i misyjny wymiar swojej Ewangelii, i to zarówno w Prologu (rozdział 1 i 2, „Ewangelia dzieciństwa” – analogiczna do Łk 1-2, choć bardzo się od niej różniąca), jak i w opowieściach o cudach i o nauczaniu Jezusa podczas Jego życia publicznego.

Charakterystyczną cechą narracji u Mateusza jest jej zwięzłość: opowiadanie przez przypowieści ustępuje miejsca prostemu, ale i dostojnemu nauczaniu katechetycznemu, które stanowi tło dla pięciu wielkich „kazań”. One to właśnie wytyczają rytm i przedstawiają najbardziej fundamentalne tematy nauki Jezusa: – Kazanie na Górze (błogosławieństwa), Mt 5,3-7,27; – Mowa o misji, Mt 10,5-42; – Przypowieści (o królestwie), Mt 13,3-52; – Mowa do uczniów (o wspólnocie), Mt 18,1-35; – Mowa eschatologiczna (o prawdach ostatecznych), Mt 24,1-25,46.

Ostatnie rozdziały (Mt 26,30-28,20) opowiadają o męce, śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Ze względu na ich wielki ładunek emocjonalny i dramatyzm czyta je się jednym tchem, bez przerw.

Fundamentalne znaczenie całego dzieła wyłania się w końcowej, podsumowującej całą Ewangelię opowieści o jedynym objawieniu się Zmartwychwstałego (Mt 28,16-20): „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody (por. Mt 24,14), udzielając im chrztu (…). Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami (por. Mt 1,23b) przez wszystkie dni, aż do skończenia świata”.

Mt 1,1-17

15

„Rodowód Jezusa” (1,1-17)

Ciąg imion, które łączy słowo „ojciec”, jest hymnem dla życia. Na początku jest Ten, któremu Abraham zawierzył, Ojciec, który zostanie objawiony braciom przez Syna. Jego ciało to ciało ludu Izraela, z Niego spływa błogosławieństwo na wszystkie narody.

1,1 Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama.

2 Abraham był ojcem Izaaka; Izaak ojcem Jakuba; Jakub ojcem Judy i jego braci; 3 Juda zaś był ojcem Faresa i Zary, których matką była Tamar.

Fares był ojcem Ezrona; Ezron ojcem Arama; 4 Aram ojcem Aminadaba; Aminadab ojcem Naassona; Naasson ojcem Salmona; 5 Salmon ojcem Booza, a matką była Rachab. Booz był ojcem Obeda, a matką była Rut. Obed był ojcem Jessego, 6 a Jesse ojcem króla Dawida. Dawid był ojcem Salomona, a matką była [dawna] żona Uriasza.

7 Salomon był ojcem Roboama; Roboam ojcem Abiasza; Abiasz ojcem Asy; 8 Asa ojcem Jozafata; Jozafat ojcem Jorama; Joram ojcem Ozjasza; 9 Ozjasz ojcem Joatama; Joatam ojcem Achaza; Achaz ojcem Ezechiasza; 10 Ezechiasz ojcem Manassesa; Manasses ojcem Amosa; Amos ojcem Jozjasza; 11 Jozjasz ojcem Jechoniasza i jego braci w czasie przesiedlenia babilońskiego.

12 Po przesiedleniu babilońskim Jechoniasz był ojcem Salatiela; Salatiel ojcem Zorobabela; 13 Zorobabel ojcem Abiuda; Abiud ojcem Eliakima; Eliakim ojcem Azora;

16

Mt 1,1-17

14 15

Azor ojcem Sadoka; Sadok ojcem Achima; Achim ojcem Eliuda; Eliud ojcem Eleazara; Eleazar ojcem Mattana; Mattan ojcem Jakuba; Jakub ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem.

Tak więc w całości, od Abrahama do Dawida, jest czternaście pokoleń; od Dawida do przesiedlenia babilońskiego czternaście pokoleń; od przesiedlenia babilońskiego do Chrystusa czternaście pokoleń.

16 17

Narzędzia pomocne w rozumieniu Rodowód, czyli dosłownie: „Księga pochodzenia Jezusa Chrystusa”. Jest to uroczysty tytuł dla pierwszej perykopy w Ewangelii według św. Mateusza, która opowiada nam o narodzinach w czasie Syna przedwiecznego Ojca, który staje się naszym bratem.

Mateusz rozpoczyna swoje dzieło od biblijnego gatunku literackiego – rodowodu – byśmy odkryli, że Jezus wywodzi się z narodu wybranego.

Bo de facto (i inaczej niż w Łk 3,23-38), Mateusz przedstawia jedynie izraelskich przodków Jezusa i odnosi ich do Abrahama i Dawida, czyli głównych depozytariuszy mesjańskich obietnic. Bóg wchodzi do historii człowieka, a człowiek do historii Boga. w. 1 Rodowód. Dosłownie „Księga pochodzenia”.

– Jezusa. Tłumaczenie aramejskiego Jeshua, co oznacza „Jahwe zbawia”.

– Chrystusa. W gr. christós, namaszczony, uświęcony olejem namaszczenia. W hebr. mashiah: Mesjasz. W Mt 16,16 Piotr wyznaje: „Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego”.

– syna Dawida (por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Mt 9,27 i 22,42-45), syn Abrahama. w. 2 Abraham był ojcem Izaaka; Izaak ojcem Jakuba… Są to trzej ojcowie Izraela.

Być czyimś ojcem, zrodzić kogoś, to przekazać mu przez krew (klasyczne rodowody linearne jak w Rdz 5,1-32; 10,1-32; 11,10-32, por. 1Krn 1-9) własny obraz, obraz Boga (Rdz 5,1-3). Zrodzenie to naturalna droga przekazania praw.

Rodowód rozwija się po linii zstępnej, według schematu: A jest ojcem B, B jest ojcem C… (w Łk: B synem A…), aby pokazać, że przodkowie wiążą

Mt 1,1-17

17

się z wielkimi etapami historii biblijnej: z epoką patriarchów (w. 2-6a); epoką królów, aż do przesiedlenia (w. 6b-11), i z okresem po przesiedleniu babilońskim (w. 12-16). w. 3-5 matką była Tamar… Rachab… Rut. W rodowodzie nie pojawiają się Sara, Rebeka, Rachela (trzy wielkie kobiece postacie Izraela, wszystkie bezpłodne), lecz cztery cudzoziemki: Tamar (w. 3a; Aramejka, która udaje nierządnicę, por. Rdz 38,18. 27-30; Rt 4,12; 1Krn 2,4), Rachab (w. 5a; Kananejka, nierządnica z Jerycha, por. Joz 2,1-21; 6,17.22-25; Hbr 11,31; Jk 2,25), Rut (w. 5b; Moabitka, która ucieka się do podstępu, aby dociec swoich praw, por. Rt 1,16; 4,11-13.17-22) oraz żona Uriasza (w. 6, Batszeba, Hetytka, por. 2Sm 11,3-5; 12,24; 1Krl 1,11-40), które podkreślają (właśnie ze względu na prawnie nieuregulowane sytuacje, w których poczęły) uniwersalność zbawienia (Por. Mt 8,11; 28,19). Na końcu dołącza do nich Maryja (w. 16), której dziewicze poczęcie jest największym odstępstwem od małżeńskich zasad. w. 6 Jesse ojcem króla Dawida. Mateusz dodaje tytuł król. Mesjasz będzie więc „odroślą Dawida” (por. Iz 11,1; Jr 23,5; Ap 5,5; 22,16), „pochodzącym według ciała z rodu Dawida” (Rz 1,3). Na Dawidzie kończy się pierwsza seria imion (por. w. 17a).

– Dawid był ojcem Salomona, a matką była [dawna] żona Uriasza. w. 8-9 (…) Joram ojcem Ozjasza. Aby uszanować kolejność, Mateusz nie wspomina Ochozjasza (nie Ozjasza), Joasza i Amazjasza (por.

1Krn 3,10-14). Zostają odrzuceni przypuszczalnie ze względu na dopuszczanie się przemocy i zabójstw, oraz dlatego, że oddalili się od Pana (2Krn 22,9; 24,25; 25,27). w. 9 powinien rozpocząć się od: Azariasz (a nie Ozjasz) ojcem Joatama. w. 11 Jozjasz ojcem Jechoniasza i jego braci. Jojakim i Jochanan stają się Jechoniaszem, synem Jojakima (por. 1Krn 3,15-17)! Prawdopodobnie chodzi o błąd Mateusza.

– w czasie przesiedlenia babilońskiego. W tym miejscu kończy się druga seria imion (por. w. 17b). w. 12-15 Po przesiedleniu babilońskim – Jechoniasz był ojcem Salatiela (…) Mattan ojcem Jakuba; w. 16 Jakub ojcem Józefa, męża Maryi. Zarówno Mateusz jak i Łk 3,23-28 (gdzie ojcem Józefa jest Heli) mówią o niepokalanym narodzeniu Jezusa, obaj jednak przedstawiają rodowód po linii Józefa (w ST pochodzenie ustala się wzdłuż męskiej linii).

Mt 1,1-17

18

– Maryja pochodziła z plemienia Lewiego. Była bowiem krewną Elżbiety, jedną z potomkiń Aarona, żony kapłana Zachariasza (por. Łk 1,5.36).

– z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem (por. w. 1; Mt 1,18; 27,27.22). Dosłownie „z której został zrodzony”. Proszę zwrócić uwagę na stronę bierną, która podkreśla, że to sam Bóg zradza poprzez Maryję. A Józef zostanie poproszony, aby przyjął Maryję, „albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło” (Mt 1,20b). w. 17 Tak więc w całości (…) jest (…) pokoleń…

Dwa rodowody, u Mateusza i u Łukasza, nie tylko się różnią, ale też są raczej sztuczne (niekompletne i nieprecyzyjne). Mateusz liczy po linii zstępnej, 42 (3x14) pokoleń od Abrahama do Jezusa, przechodząc przez królów Judy: 14 imion (ale tylko 13 pokoleń!) od Abrahama do Dawida (co zbiega się z imionami z Łk 3,31-34), 14 imion i pokoleń od Dawida do Jechoniasza, i 14 imion (ale tylko 13 pokoleń!) od Jechoniasza do Chrystusa. Łukasz natomiast liczy ich 77 (11x7) po linii wstępnej, od Jezusa do Adama.

Liczba 14, która pojawia się aż trzykrotnie, jest liczbą symboliczną, odwołującą się do sumy wartości numerycznej trzech spółgłosek wchodzących w skład hebrajskiego imienia Dawida (D, W, D; 4+6+4=14), i aż pięć razy powraca w 17 wierszach!

Połowa cyklu księżycowego również liczy czternaście dni: księżyc w pierwszej kwadrze od Abrahama do Dawida, księżyc w trzeciej kwadrze od Dawida aż po niewolę i znowu księżyc w pierwszej kwadrze, aż do mesjańskiej pełni „Syna Dawida” (AM, s. 55). Prawdopodobnie w ten sposób Mateusz po prostu chciał zasugerować myśl o dążeniu historii do jej mesjańskiego i eschatologicznego wypełnienia się (por. Dn 9,24-27). A wszystko według dosyć rozpowszechnionego apokaliptycznego wzorca: trzy okresy składające się w całości z sześciu siódemek (7+7; 7+7; 7+7).

Fragment paralelny: Łk 3,23-38.

Tematy do refleksji Początek Ewangelii według św. Mateusza jest zaskakujący. Pierwotne nauczanie przedstawiało jedynie publiczną działalność Jezusa, począwszy od chrztu (Dz 1,21-22; 10,37). Nawet Ewangelia według św. Marka wychodzi od tego epizodu. Nigdzie nie ma mowy o tym, co było wcześniej.

Mt 1,1-17

19

Pierwszy Ewangelista natomiast (podobnie jak Łukasz) interesuje się dzieciństwem. Niemniej jednak, jego opowieści nie da się zdefiniować jako historii narodzin i pierwszych lat życia Chrystusa, gdyż jest zbyt ogólnikowa. A przede wszystkim, jest tak licznie przetykana odniesieniami do ST i cytatami z tekstów proroczych, że należy ją raczej traktować jako refleksję teologiczną (GB, s. 101).

Stajemy przed fragmentem Ewangelii, czyli Dobrej Nowiny dla świata.

Możemy mówić o „prologu” albo o uwerturze zapowiadającej tematy, które tekst w dalszym ciągu rozwinie. Ale nie są to miłe i tkliwe opowieści bożonarodzeniowe, lecz przesłanie wiary w Chrystusa, wyrażonej w formie literackiej, która jest daleka od naszej wrażliwości, typowej natomiast dla środowiska żydowskiego, w jakim powstała. Nie wolno dać się zwieść narracyjnej otoczce, gdyż kryją się pod nią najwyższych lotów intencje doktrynalne (GB, s. 104-105).

Maniakalne powtarzanie tego, kto jest czyim ojcem, i następowanie po sobie kolejnych imion rodzi napięcie, oczekiwanie na obiecaną w pierwszym wierszu nowość, która przerwie monotonny ciąg i wszystkiemu nada sens. Dzieje się to wraz z pojawieniem się Jezusa, „konkluzji”: Abrahama od Jezusa dzielą trzy serie, z których każda liczy po czternaście pokoleń, czyli sześć razy po siedem pokoleń. Wraz z Nim, pierworodnym między wieloma braćmi (Rz 8,29), historia obietnicy osiąga doskonałość, siedem razy siedem. Dla nas ta niekończąca się lista imion może wyglądać jałowo.

Ale każda osoba, to jedyne i niepowtarzalne oblicze, splot namiętności i działania na drodze przeznaczenia ku wolności. Każde imię posiada absolutną wartość, tak jak Imię, z którego pochodzi i do którego zmierza.

Może być nieznane; ale na wieki żyje w pamięci Boga i krąży w żyłach swojego potomka. Człowiek tworzy historię, a historia tworzy człowieka: imię, relacja z tym Innym i z innymi, nigdy nie przemija… Człowiecze dzieje stają się historią zbawienia, wypełnieniem Boga w człowieku i człowieka w Bogu (SF, s. 13). …

Intencje modlitewne Prośmy o zrozumienie, że w Jezusie dopełniają się obietnice złożone patriarchom i prorokom, Jego braciom w ciele i usynowionym jako dzieci tego samego miłosiernego Ojca;

20

Mt 1,1-17

– o to, abyśmy rozumieli i uczestniczyli w decyzji Jezusa, który postanowił narodzić się pośród ludzi, stać się dla nich bratem: Jest to wybór Boga, który kocha wszystkie swoje dzieci; – o umiejętność okazywania innym solidarności, bez oceniania ich, nawet, jeśli się od nas różnią, nawet, jeśli dzieli nas dystans.

Dziękujmy Bogu, bo poprzez swojego Syna wszedł do naszej historii i sprawił, że my możemy wejść do Jego Historii. …

Ojcze, pozwól nam zrozumieć tajemnicę historii, abyśmy w Twoim Synu, który przyjął naszą ludzką naturę, odnaleźli wypełnienie każdej Twojej obietnicy. Amen.

Mt 1,18-25

21

„Nie bój się wziąć do siebie Maryi” (1,18-25)

Józef reprezentuje naród, któremu złożona została obietnica: zanurza się w niej poprzez wiarę w Słowo, które mówi mu, by przez Maryję przyjął dar pod postacią Syna.

18

Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw, nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego.

19 Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie.

20 Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: „Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło.

21 Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów”.

22 A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka: 23 Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy: „Bóg z nami”.

24 Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: Wziął swoją Małżonkę do siebie, 25 lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna, któremu nadał imię Jezus.

Narzędzia pomocne w rozumieniu Rodowód, który został przytoczony, był rodowodem Józefa. Jakże więc może być też rodowodem Jezusa, który przecież jest Synem Bożym? Bóg

22

Mt 1,18-25

nie może zostać stworzony przez człowieka, może zostać tylko przez niego przyjęty! Teraz, dzięki zgodzie Józefa, która obejmuje również imię Dziecięcia, Jezus wchodzi przez Maryję do historii człowieka, i on też będzie synem (= potomkiem) Dawida. w. 18 Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Dosł. „Takie było pochodzenie Jezusa Chrystusa”, co odwołuje się do nagłówka rodowodu (Mt 1,1).

– po zaślubinach (Łk 1,27). Zgodnie z prawem żydowskim pierwszy etap zaślubin czynił Maryję i Józefa małżonkami, chociaż zamieszkiwali jeszcze osobno.

– znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego (w. 20; por. Łk 1,35). w. 19 Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie. Józef jest sprawiedliwy, ponieważ nie chce przyjąć ojcostwa, które nie jest jego, ale także dlatego, że nie chce narazić Maryi na publiczny wstyd, a może nawet na ukamienowanie (Pwt 22,20-24; Lb 5,11-31). Jest sprawiedliwy (w znaczeniu biblijnym), ponieważ jest posłuszny woli Boga (por. Rdz 15,6).

– postanowił oddalić Ją potajemnie. ST nie dopuszcza „potajemnego” oddalenia, co więcej, oddalenie musi zostać uprawomocnione przez „list rozwodowy”, czyli zaświadczenie (Pwt 24,1)! w. 20 Gdy powziął tę myśl. Józef szarpie się z myślami, jeszcze nie znalazł rozwiązania. Nerwowo szuka rozwiązania. I wtedy.

– ukazał mu się we śnie. Jak w ST (Rdz 28,13; 1Krl 19,5) Bóg posługuje się snami (wizjami), aby ukazać swoją wolę (Mt 2,12.13.19-20.22; 27,19).

– anioł Pański. Nie wolno go mylić z aniołami w ogóle (por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Mt 18,10). Anioł Pański w tym miejscu wskazuje na ingerencję samego Boga (por. Rdz 16,7.13; 22,11-18; Wj 3,2; Dz 7,38).

Anioł ukazuje się, aby ocalić Dziecko od śmierci (Mt 2,13), i aby zaprowadzić Je do ojczyzny (Mt 2,19-20.22). Pojawi się też w Mt 28,2-7, aby ogłosić kobietom zmartwychwstanie.

Słychać tu echo zapowiedzi o narodzinach ze ST: Rdz 16,11 (Izmael); 17,19; 18,10-14 (Izaak); Sdz 13,3-23 (Samson); por. także Łk 1,13-20 (Jan Chrzciciel).

– Józefie, synu Dawida (Łk 1,27), nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki.

Józefa (którego imię oznacza „niech Bóg przysparza”) czeka podwójne zadanie: przyjąć Maryję i stać się prawnym ojcem dla Syna, który się urodzi (w. 21 i 25).

Mt 1,18-25

23

– albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło (w. 18; por. Łk 1,35). w. 21 Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus (w. 25b; por. Łk 1,31; 2,21).

– On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów (Ps 130,8; Mt 26,28). „Jezus” oznacza właśnie „Jahwe zbawia” (por. Dz 4,12). Mateusz podkreśla w tym miejscu, że Jezus jest oczekiwanym Mesjaszem. Dopiero później, w Mt 2,15, zostanie On nazwany „Synem Bożym”. w. 22 A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie (wyraźne odniesienie do Pana pojawia się tylko tutaj oraz w Mt 2,15) powiedziane przez Proroka.

Standardowa formuła „cytatów o wypełnieniu się”, za pomocą których Mateusz interpretuje i wyjaśnia główne wydarzenia z życia Jezusa jako realizację (wypełnienie się) Pisma. Ten rodzaj podejścia został w pewnym sensie zapoczątkowany przez ówczesne judaistyczne środowiska, które swoje mesjanistyczne nadzieje opierały na tekstach proroków.

Czyli to, co zostało proroczo przepowiedziane w ST, teraz wypełnia się w osobie Jezusa. Por. Mt 1,22-23; 2,[5-6].15.17-18,23; 4,14-16; 8,17; 12,17-21; 13,35; 21,4-5; 26,54.56; 27,9-10 (a także Mt 3,3; 11,10; 13,14-15; por. także J 5,39; 2Kor 1,20).

W dalszym ciągu pojawia się cytat z Iz 7,14: w. 23 Dziewica (w gr. parthénos, panna, dziewica).

– pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, – to znaczy „Bóg z nami”. Por. Pwt 2,7; Iz 8,8.10b; Mt 28,20. w. 24 Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: Wziął swoją Małżonkę do siebie (przyjął Ją w swoim domu). w. 25 lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna (Łk 1,34b; 2,7).

Tekst potwierdza niepokalane poczęcie Dziecka. W języku biblijnym „poznać”, „zbliżyć się” oznacza, jak w tym miejscu, małżeńskie stosunki między kobietą a mężczyzną (por. Rdz 19,8).

– któremu nadał imię Jezus (por. w. 21).

Józef, syn Dawida (por. w. 20), nadając Dziecku imię, przyjmuje Je jako własnego Syna (prawnie staje się Jego ojcem) i w ten sposób wprowadza Je do rodowodu Dawidowego (Mt 1,1-16).

Natomiast w Łk 1,31 anioł, zwracając się do Marii mówi: „któremu nadasz imię Jezus”.

W Łk 2,21 czytamy (w formie bezosobowej): „Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki]”.

Mt 1,18-25

24

Tematy do refleksji Józef oznacza: „niech Bóg przysparza”! Jest to tajemnicze imię każdego człowieka – istoty skończonej, która pragnie nieskończoności, a właściwie Nieskończonego, która jest otwarta na to, co ją przerasta, i co jako jedyne może ją wypełnić. Człowiek został stworzony dla takiego boskiego pierwiastka: „Panie, stworzyłeś nas dla siebie i niespokojne będzie nasze serce, dopóki nie spocznie w Tobie” (św. Augustyn; SF, s. 19).

Ostatecznym rezultatem tego mądrego ewangelicznego fragmentu nie jest psychologiczna rekonstrukcja duchowego kryzysu między narzeczonymi, ile refleksja nad sensem pochodzenia Jezusa, znanego jako Syn Józefa.

Pod tym względem opowieść staje się zwiastowaniem i chrześcijańską katechezą, która opiera się na paradoksalnej tożsamości Jezusa, Syna Dawida za pośrednictwem Józefa, i Syna Bożego, zrodzonego z Maryi na mocy stwórczej interwencji Ducha Świętego (RF, s. 59.64). …

Intencje modlitewne Prośmy Pana, abyśmy potrafili słuchać i przyjmować Słowo Boże oraz wypełniać Jego wolę, nawet jeśli nie zawsze dokładnie rozumiemy to, czego On od nas oczekuje.

Dziękujmy Ojcu, że poprzez Maryję ofiarowuje nam swojego Syna, oczekiwanego Syna z obietnicy, błogosławieństwo dla wszystkich narodów, Jezusa, Boga-który-zbawia, Boga-z-nami. …

Ojcze, spraw, abyśmy nie bali się przyjąć Twojego Syna, którego zechciałeś zrodzić w naszym człowieczeństwie; zlikwiduj nasz opór, abyśmy potrafili w naszej biedzie dostrzec dzieła Twojej wielkiej Miłości. Amen.

Mt 2,1-12

25

„Gdzie jest nowo narodzony król żydowski?”

(2,1-12)

Mędrcy reprezentują pogan: Kieruje nimi mądrość, szukają i znajdują Boga-z-nami, obiecanego i danego Izraelowi, w którym wszystkie narody mogą Go spotkać.

2,1 Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy 2 i pytali: „Gdzie jest nowo narodzony król żydowski?

Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon”.

3 Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima.

4 Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz.

5 Ci mu odpowiedzieli: „W Betlejem judzkim, bo tak napisał Prorok: 6 A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela”.

7 Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy.

8 A kierując ich do Betlejem, rzekł: „Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon”.

9 Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę.

A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię.

10 Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali.

11 Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.

Mt 2,1-12

26

12

A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się do swojej ojczyzny.

Narzędzia pomocne w rozumieniu Fragment o cudzoziemskich Mędrcach proroczo rozszerza horyzonty mesjańskie. Mateusz widzi w nich obraz ludzi oddalonych, którzy przyjmują wiarę. w. 1 Jezus narodził się w Betlejem w Judei (por. Łk 2,1-7). Betlejem (betlehem, dom chleba), małe miasteczko dziesięć km na południe od Jerozolimy. Jest to rodzinne miasto Dawida (1Sm 16,1). Por. w. 6 i J 7,42.

– Herod. Herod Wielki (urodzony ok. 73 r. przed Chr.), od 37 r. przed Chr. król Judei (rex socius, wasal Rzymu), umiera w 4 r. przed Chr. (Mt 2,15). Nie należy go mylić z synem, Herodem Antypasem, który panował od 4 r. przed Chr. do 39 r. po Chr. Narodziny Jezusa, choć nie da się ich dokładnie datować, przypadają na rok 7 albo 6 przed Chr. – Mędrcy ze Wschodu. W gr. mágoi: perscy kapłani, magowie, prawdopodobnie astronomowie (i astrologowie) z Mezopotamii, którzy przepowiadają i interpretują sny. Mateusz nie mówi, że są królami, ani że jest ich trzech, jak ich dary (w. 11)2. w. 2 Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? (por. Mt 27,11.29.37.42).

Dosł. „który został zrodzony”.

– Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie (w. 7 i 9).

Mateusz opisuje cudowne ciało niebieskie („gwiazdę teologiczną”, por.

2P 1,19, albo echo gwiazdy widzianej przez Balaama, Lb 24,17), którego nie da się wytłumaczyć naukowo, choć w czasach Jezusa doszło do koniunkcji Jowisza i Saturna (w Konstelacji Ryb, 7 r. przed Chr. = Kepler) i pojawiła się kometa Halleya (12 r. przed Chr.).

– i przybyliśmy oddać mu pokłon (w. 8.11). w. 3 król Herod przeraził się, a wraz z nim cała Jerozolima. Por. Mt 21,10.

2

Według tradycji ludowej mędrcy są potomkami Sema, Chama i Jafeta, synów Noego, królami przybyłymi z daleka. Ich relikwie znajdują się w Kolonii w Niemczech, Fryderyk Barbarossa zabrał je w 1164 r. z kościoła Św. Eustorgiusza w Mediolanie.

W VI w. po raz pierwszy pojawiła się informacja o ich imionach: Kacper (o ciemnej skórze, przyniósł mirrę z Arabii), Melchior (kadzidło z Babilonii) i Baltazar (złoto z Persji).

Mt 2,1-12

27

w. 4 arcykapłanów. Przywódcy wielkich rodzin kapłańskich, spośród których wiele należało do stronnictwa saduceuszów. „Najwyższy kapłan” jest tylko jeden. Łk 3,2 mówi o Annaszu, który urząd ten sprawował od 6 do 15 r. po Chr., a następnie Kajfaszu, jego zięciu, od 18 do 36 r. po Chr. (por. Mt 26,3b).

– uczonych ludu. „Rabini” (w hebr.: soferím): są to uczeni w Piśmie, akredytowani interpretatorzy Prawa, zwani także „uczonymi w Prawie” (w Mt 22,35; por. Łk 5,17), często wybierani spośród faryzeuszów, członków Sanhedrynu.

Opierając się na autorytecie tekstów i tradycji wyjaśniali przepisy zawarte w Torze (haggada, uaktualnienie tradycji religijnej), zajmowali się wymiarem sprawiedliwości (halacha) i kształceniem swoich uczniów.

Arcykapłani oraz uczeni w Prawie pojawią się jeszcze wspólnie w Mt 16,21; 20,18; 21,15; 26,57; 27,41. Razem ze starszymi ludu tworzyli Sanhedryn, czyli Wysoką Radę, która zajmowała się sprawami religijnymi i świeckimi narodu (por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Mt 5,22). w. 5 W Betlejem judzkim, bo tak napisał Prorok (por. J 7,42).

Cytat, który pojawia się w dalszej kolejności: A ty, Betlejem, to połączenie Mi 5,1 i 2Sm 5,2, i może zostać zaliczony do „cytatów o wypełnieniu się” (por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Mt 1,22). w. 6 A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, – albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela. Por. także 1Krn 11,2b.

Chociaż Pisma zostają odczytane i zinterpretowane poprawnie, nikt się nie rusza, nikt nie towarzyszy Mędrcom, ta wieść nie budzi radości (w. 10)! w. 9 A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie (w. 2 i 7), szła przed nimi. „Gwiazdą” mógł być również obraz (wspomnienie) świetlistego obłoku, który prowadził Żydów podczas wyjścia z Egiptu (Wj 13,21; 14,19-20).

– aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. w. 10 Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali (Por. Mt 13,20.44; 25,21b.23b; 28,8). w. 11 Weszli do domu. U Łukasza Jezus został położony w żłobie (por. Łk 2,7.12.16.

– zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją. Mateusz zapomina o Józefie (Łk 2,16)!

– upadli na twarz i oddali Mu pokłon (w. 2,8; por. Mt 8,2; 9,18; 14,33; 15,25; 20,20; 26,39; 28,9b.17; 1Kor 14,25; Ap 4,10; 5,14; por. również

Mt 2,1-12

28

Rdz 17,3; 37,7-10; 2Krl 4,27). Jest to akt poddaństwa. Scena ta została zaczerpnięta z dworskiego ceremoniału wschodniego, ale zapowiada również uznanie Jezusa za Pana przez wierzących o pogańskich korzeniach.

– ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę (por. królowa Saba w 1Krl 10,1-10). Dar ze złota oraz cennych wonności z Arabii nadaje scenie uroczysty charakter.

W tych darach (por. Iz 60,6; Ps 72,10-11.15) Ojcowie Kościoła dopatrzą się symboli władzy (złoto), boskości (kadzidło) i męki (mirra) Chrystusa. „Aurum, thus, myrrham, regique, Deoque, hominique” (Juvencus, chrześcijański poeta z IV w.) w. 12 A otrzymawszy we śnie nakaz (por. Mt 1,20), żeby nie wracali do Heroda, – inną drogą udali się do swojej ojczyzny. Od greckiego czasownika anachoréo, wycofuję się w odosobnione miejsce, szukam schronienia, schodzę ze sceny. Por. „Narzędzia pomocne w rozumieniu” dla Mt 4,12.

Tematy do refleksji Pod względem symboliki jest to niezwykle bogaty fragment i może stanowić wstęp do teologii objawienia. Pojawiają się tu bowiem dwie wytyczne, które pozwalają wyodrębnić miejsce, w jakim znajduje się Mesjasz: gwiazda i Pismo. Gwiazda symbolizuje znaki czasów, okazje pojawiające się w historii, a także, bardziej banalnie, przypadek w życiu. Jest to Słowo wpisane w stworzenie, milczący język świata. Gwiazda prowadzi do wydarzenia mesjańskiego, ale sama nie dociera do celu: potrzebny jest do tego filtr Pisma. Mędrcy nie idą prosto do Betlejem, zatrzymują się w Jerozolimie. Tora pochodzi z Syjonu, z Jerozolimy Słowa Pańskiego (por.

Iz 2,3). Inaczej mówiąc, potrzebne jest pośrednictwo Izraela, bez względu na jego niedowiarstwo, które zawsze jest tylko częściowe (por. Rz 11,25).

Jedynie dzięki połączeniu gwiazdy, która pojawiła się poganom, i Słowa strzeżonego przez Izrael, można dostrzec nadejście Mesjasza. Gwiazda prowadzi do Pisma, a Pismo ożywia gwiazdę: wspólnie prowadzą do miejsca, w którym znajduje się Emanuel, Bóg-z-nami. I wtedy gwiazda się zatrzymuje, Słowo staje się wydarzeniem, a nas przepełnia ogromna radość (AM, s. 68-69). …

Mt 2,1-12

29

Intencje modlitewne Prośmy o to, abyśmy potrafili rozpoznawać znaki czasów (nasze gwiazdy) w naszej codzienności, abyśmy umieli pokierować naszą drogę w stronę naśladowania Chrystusa, który stał się człowiekiem, aby zbawić nas i innych, naszych braci.

Dziękujmy Panu, że poprzez Pismo pomaga nam odnaleźć i spotkać Jego Syna, Emanuela, Boga-z-nami. …

Panie, przychodzimy do Ciebie z daleka, spragnieni życia i szczęścia: spraw, abyśmy nigdy nie przestali Cię szukać, byśmy mogli Cię znaleźć i ofiarować Tobie samych siebie, tak jak Ty ofiarowałeś się nam. Amen.

Już od II w. Ewangelia według św. Mateusza była uznawana za Ewangelię Kościoła, a to ze względu na wyraźne zainteresowanie dla ekklesía oraz, co bardziej prawdopodobne, ze względu na bogactwo cytatów i ich ścisłe uporządkowanie. U św. Mateusza Kościół nie jest „nowym Izraelem”: nie następuje po nim, lecz wskazuje na kierunek, w jakim naród wybrany powinien podążać, by móc się zrealizować. Kościół ze swej strony powinien odkryć w Izraelu swoje własne korzenie.

Charakterystyczną cechą narracji u św. Mateusza jest jej zwięzłość: opowiadanie przez przypowieści ustępuje miejsca prostemu, ale i dostojnemu nauczaniu katechetycznemu, które stanowi tło dla pięciu wielkich „kazań”. One to wytyczają rytm i przedstawiają fundamentalne tematy nauki Jezusa Chrystusa.

Ostatnie rozdziały (Mt 26,30-28,20) opowiadają o męce, śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Ze względu na ich wielki ładunek emocjonalny i dramatyzm czyta się je jednym tchem, bez przerw. Fundamentalne znaczenie całego dzieła wyłania się w końcowej, podsumowującej całą Ewangelię opowieści o jedynym objawieniu się Zmartwychwstałego (Mt 28,16-20): „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody (por. Mt 24,14), udzielając im chrztu.

Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami (por. Mt 1,23b) przez wszystkie dni, aż do skończenia świata”.

VINCENZO CANELLA (brat Agostino FSC), nauczyciel matematyki i fizyki w szkołach średnich, przynależy do Zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich.

SILVANO FAUSTI, jezuita, autor licznych publikacji.

Nakładem Wydawnictwa Franciszkanów „Bratni Zew” ukazały się następujące tytuły: „Sztuka rozeznania i podejmowania decyzji. Okazja czy pokusa”, „Rozważaj i głoś Ewangelię. Katecheza narracyjna Ewangelii według św. Marka”, „Jaka przyszłość czeka chrześcijaństwo? List do Sylasa”, „W szkole św. Marka. Ewangelia do czytania, słuchania, modlitwy i dzielenia się”, „Rozważaj i głoś Ewangelię. Wspólnota czyta Ewangelię według św. Jana”, „Jak rozważać i głosić Pismo Święte”, „Głupota krzyża.

Słabość Boga. Zbawienie człowieka”, „Kres czasu. Lectio w oparciu o Pierwszy List do Tesaloniczan”, „Wolność dzieci Bożych. Komentarz do Listu do Galatów”, „Rozważaj i głoś Ewangelię według św. Łukasza. Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się i dzielenia”, „Dzieje Apostolskie, Rozdziały 1-9. Komentarz duchowy, tom I”.

Patronat medialny

ISBN 978-83-7485-274-6

Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów

www.bratnizew.pl

Bieżący katalog książek uzupełniony, poszerzony i zaktualizowany jest na stronie www.bratnizew.pl