Raport Rynek Hotelarski w Polsce 2010 by BROG

Spis treœci ANALIZA RYNKU Silny wp³yw kryzysu Rok 2009 by³ jednym z natrudniejszych w bran¿y hotelarskiej. Spadki ob³o¿enia pokoi hotelowych, jak i cen – w stosunku do roku 2008 – siêgnê³y nawet 30 procent w niektórych obiektach. Ale czy kryzys dotkn¹³ wszystkich po równo? . . . . . . . . . . . . . . . . 5

INWESTYCJE 2,8 mld z³ na inwestycje w 2009 r. Dla rynku inwestycji hotelowych w Polsce, rok 2009 by³ kolejnym okresem gwa³townego rozwoju. W wyniku prowadzonych inwestycji liczba hoteli w Polsce przekroczy³a magiczn¹ granicê 1500, i to a¿ o 134 obiekty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Wydawca BROG Media Biznesu Sp. z o.o. ul. Krzywickiego 34, 02-078 Warszawa tel. 22 521 20 00, faks 22 521 20 20 brog@brog.pl, www.brog.pl

TRANSAKCJE

Zespó³ redakcyjny Justyna Marczuk – redaktor naczelna, tel. 22 521 20 36

100 mln euro za trzy hotele

jmarczuk@brog.pl Paulina Mroziak – dziennikarz, tel. 22 521 20 46 pmroziak@brog.pl Ma³gorzata Bo¿ym – dziennikarz, tel. 22 521 20 31 mbozym@brog.pl Dzia³ reklamy Barbara Czarnecka – kierownik dzia³u, tel. 22 521 20 66 bczarnecka@brog.pl Marcin Gronek – zastêpca kierownika dzia³u, tel. 22 521 20 62 mgronek@brog.pl Dzia³ DTP: Artkom Redakcja nie odpowiada za treœæ materia³ów reklamowych. Druk: LOTOS • Reprodukcja lub przedruk wy³¹cznie za pisemn¹ zgod¹ Wydawcy. © 2009 Copyright by BROG Media Biznesu Sp. z o.o. All rights reserved.

Trwaj¹cy od 2008 r. kryzys gospodarczy w du¿ym stopniu odbi³ swoje piêtno na rynku nieruchomoœci inwestycyjnych. Gasn¹cy popyt i id¹cy za nim spadek cen wynajmu powierzchni komercyjnych sta³ siê jednym z powodów zmniejszenia wolumenu realizowanych transakcji na rynku inwestycji nieruchomoœciowych w Polsce w ostatnim roku . . . . . . . . . . . . . . 22

DOTACJE UNIJNE Pieni¹dze na rozwój turystyki

IZBA WYDAWCÓW PRASY

Zapraszamy do odwiedzenia portalu bran¿y HoReCa.

larstwa. Zdaniem Leszka Kolasy, konsultanta ds. UE z firmy TPA Horwath, z racji tego, ¿e zarz¹dzanie tymi œrodkami le¿y w gestii samorz¹dów województw, wielkoœci przeznaczone na rozwój sektora, w zale¿noœci od regionu, ró¿ni¹ siê czasem wrêcz zasadniczo, i to zarówno pod wzglêdem ca³oœci œrodków przeznaczanych sektorowo, jak i nacisku, jaki k³adzie siê na poszczególne jego elementy (hotelarstwo czy turystykê) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

KORZYSTAJ¥CY Z OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH 10-proc. spadek przyjazdów cudzoziemców Rok 2009 w turystyce by³ pod wieloma wzglêdami podobny do poprzedniego. Niekorzystn¹ okolicznoœci¹ dla Polski jest to, ¿e kraje, które generuj¹ znaczny ruch przyjazdowy zosta³y dotkniête kryzysem w stopniu wiêkszym ni¿ przeciêtny. Utrzymuj¹ siê znaczne wahania kursów walut i cen ropy naftowej. Ale pod jednym wzglêdem rok 2009 ró¿ni³ siê od 2008: wyniki w poszczególnych kwarta³ach wykazuj¹ tendencjê odwrotn¹ ni¿ rok wczeœniej. Sytuacja poprawia³a siê bowiem z kwarta³u na kwarta³, co dostrzegamy tak¿e na pocz¹tku 2010 roku . . . . . . . 32

GASTRONOMIA Hotelowa gastronomia w liczbach Jak podaje GUS, najwiêcej placówek gastronomicznych zlokalizowanych jest w hotelach – 2658 (dane za 2009 rok), a ich liczba zmniejszy³a siê od 2008 roku o 15 lokali. Wœród placówek góruj¹ restauracje (ponad 2,5 tys.) oraz bary i kawiarnie (2,35 tys.) . . . . . . . . . . . . . . . 38

FIRMY I SIECI HOTELOWE Coraz wiêcej hoteli w sieciach R E K L A M A

Informacje podsumowuj¹ce rok dzia³alnoœci wybranych sieci i firm hotelarskich dzia³aj¹cych na polskim rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Wybrani dostawcy produktów i us³ug dla hoteli . 58 R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Analiza rynku

Silny wp³yw kryzysu Rok 2009 by³ jednym z najtrudniejszych dla bran¿y hotelarskiej. Spadki ob³o¿enia pokoi hotelowych, jak i cen – w stosunku do roku 2008 – siêga³y nawet do 30 procent w niektórych obiektach. Ale czy kryzys dotkn¹³ wszystkich równo?

kali hoteli cztero- i piêciogwiazdkowych, tylko po to, aby przyje¿d¿aj¹c z podró¿y s³u¿bowej pokazaæ, ¿e posiadaj¹ rachunek z hotelu tzw. klasy ekonomicznej czy maksymalnie œredniej. Tego typu za-

chowania spowodowa³y znaczny spadek cen w segmencie hoteli luksusowych, gdy¿ podjê³y one zdecydowan¹ walkê o klientów, aby broniæ swoich przychodów. Dziêki temu np. w Warszawie mo¿na by³o

ryzys w bran¿y hotelarskiej, spoœród du¿ych miast, jako pierwsi najmocniej odczuli Liczba hoteli ogó³em i poszczególnych kategorii w latach hotelarze w Krakowie. Pierwszy kwarta³ 2009 roku nale¿a³ do naj(dane MSiT z po³owy roku) trudniejszych w ostatnich piêciu latach. Drastyczny spadek przyjazdów turystów zagranicznych spowodowa³, ¿e frekwencja w niepomorskie których obiektach spad³a nawet o 40 procent w stosunku do tego 137 (125) 14 (14) samego okresu w ro56 (55) warmińsko-mazurskie ku 2008. 51 (42) 10 (9) zachodniopomorskie Powy¿sze zjawisko 6 (5) 93 (87) mia³o równie¿ prze³o¿e5 (6) 38 (37) 96 (88) nie na œrednie ceny, któ41 (38) 14 (15) 8 (5) re w dobie wojny ceno24 (22) 1 (1) 43 (39) wej o ka¿dego 15 (12) kujawsko-pomorskie 0 (0) dos³ownie goœcia – równie¿ drastycznie 101 (217) 6 (5) spad³y. Na szczêœcie 39 (39) w dwóch kolejnych 45 (43) 10 (8) kwarta³ach sytuacja mazowieckie 1 (2) uleg³a poprawie i ca³y lubuskie wielkopolskie rok 2009 Kraków za177 (173) mkn¹³ ze znacznie lep17 (17) 68 (66) 75 (63) szymi wynikami ni¿ np. 65 (63) 221 (220) 13 (13) 16 (16) 36 (36) Praga w Czechach. 27 (24) 11 (11) 92 (91) 26 (23) W innych miastach 78 (78) łódzkie 4 (3) 14 (14) 5 (0) kryzys najmocniej by³ 1 (1) zauwa¿alny w segmencie 80 (66) hoteli luksusowych oraz 11 (11) dolnośląskie 24 (20) tzw. klasie podwy¿szonej 42 (33) 3 (2) – czyli hoteli piêcio- i czte217 (206) 0 (0) 33 (34) rogwiazdkowych. Wynika58 (62) świętokrzyskie opolskie ³o to przede wszystkim 105 (93) 17 (15) z trendu i mody, jakie za4 (2) 67 (58) 35 (29) 11 (11) śląskie 5 (5) 11 (8) 19 (16) 0 (0) 0 (0)

Polska

R E K L A M A

1894 (1634)

213 (213) 628 (612) 832 (753) 165 (139) 51 (36)

wartości najwyższe

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

małopolskie 281 (265)

14 (16) 60 (61) 156 (144) 37 (33) 14 (11)

2010 rok (2009 rok)

wartości najniższe

P O L S C E

2 0 1 0

podlaskie 20 (19)

1 (1) 9 (8) 7 (7) 3 (3) 0 (0)

lubelskie 38 (25)

3 (2) 9 (9) 20 (13) 4 (1) 2 (0)

30 (24) 23 (21) 3 (2) 0 (0)

159 (146)

21 (18) 47 (50) 69 (60) 17 (15) 5 (3)

2009 i 2010

podkarpackie 96 (86)

9 (9) 39 (36) 44 (40) 4 (1) 0 (0)

•ród³o: Ministerstwo Sportu i Turystyki

Janusz Mitulski – ekspert rynku hotelowego

panowa³y na rynku, a polega³y na tym, ¿e wszyscy w firmach podjêli decyzje o oszczêdzaniu – niezale¿nie od zajmowanego stanowiska. Doprowadzi³o to do sytuacji, w której goœcie wrêcz celowo uni-

Analiza rynku ponownie – jak np. w latach 2003go zaczêto datowaæ pocz¹tek kryzyWynika to z faktu, i¿ pierwsze co lach by³o najbardziej pusto – a prze2004 przespaæ siê w hotelach piêsu w bran¿y finansowej, wiêkszoœæ przedsiêbiorstwa tn¹ ograniczaj¹c cie¿ z regu³y jest to dla nich najlepciogwiazdkowych w cenach ponifirm – ju¿ pod koniec tego samego koszty s¹ wszelkiego rodzaju wyszy okres. W drugiej po³owie 2009 ¿ej 300 z³ za nocleg ze œniadaniem. roku – rozpoczê³a wprowadzaæ projazdy integracyjne, szkolenia czy roku sytuacja – zw³aszcza w odnieObecnie – czyli w roku 2010 wigramy oszczêdnoœciowe, których konferencje dla klientów. sieniu do drugiego kwarta³u – ulegadzimy ju¿ znaczn¹ poprawê i np. celem by³o ratowanie przedsiêPierwszy kwarta³ 2009 dla bran³a stopniowej poprawie, jednak¿e analizuj¹c wyniki z maja 2010 biorstw przed skutkami kryzysu. ¿y konferencyjnej by³ jeszcze niedaleko by³o jej do okres sprzed kryw porównaniu do maja 2009 ob³oImprezy, które do tego momentu najgorszy. Jak wiemy – wiêksze zysu. ¿enie oraz œrednie ceny wzros³y konferencje i szkolenia, których buby³y zaplanowane, a umowy z hoteCo by³o powodem poprawy? w tym okresie o ok. 6-10 procent. d¿ety przekraczaj¹ przynajlami podpisane w wiêkszoœci siê G³ównie szkolenia dla pracowniKogo kryzys najmniej dotkn¹³? mniej 200 tysiêcy z³otych – planoodby³y, co mia³o dosyæ pozytywne ków, jakie wiele firm rozpoczê³o Segment hoteli ekonomicznych. wane s¹ najczêœciej z 3-6-miesiêprze³o¿enie w³aœnie na pierwszy organizowaæ. Czeœæ przedsiêcznym wyprzedzeniem. W zwi¹zku Rozmawiaj¹c z hotelarzami kwarta³ 2009 roku. biorstw podjê³a decyzjê, aby okres z tym po wybuchu afery z bankiem z obiektów, takich jak Campanile Natomiast drugi kwarta³ 2009 ros³abszej koniunktury przeczekaæ inwestycyjnym Lehman Brothers czy Ibis s³yszeliœmy, ¿e owszem ku dla tego sektora by³ prawdziwym podnosz¹c kwalifikacje swojego (15 wrzeœnia 2008 roku), od któreoni równie¿ zanotowali lekkie dramatem. To wtedy w tych hotepersonelu, a czêœæ, inwestuj¹c spadki ob³o¿enia, ale najbardziej zauwa¿yli kryzys w przychodach Liczba obiektów noclegowych ogó³em oraz hoteli w latach 2008 i 2009 z tzw. F&B – czyli sprzeda¿y gastronomii. Po prostu goœcie nadal (dane GUS z po³owy roku) korzystali z us³ug noclegowych na podobnym poziomie (pojawi³o siê wielu nowych w³aœnie ze wzglêdu na popularyzacjê zjawiska pomorskie odchodzenia od korzystania z us³ug hoteli cztero- i piêciogwiazdkowych), jednak¿e ograniczyli warmińsko-mazurskie 832 (822) oni swoje wydatki na jew tym hotele dzenie i napoje w hotezachodniopomorskie 135 (115) lach. Widaæ to by³o za390 (384) równo wœród goœci w tym hotele indywidualnych, jak 839 (840) 93 (88) w tym hotele i w sprzeda¿y gastronopodlaskie kujawsko-pomorskie mii powi¹zanej np. 87 (78) z organizacj¹ konferencji i bankietów. 168 (166) 296 (306)

Hotele konferencyjne – po³o¿one zw³aszcza poza najwiêkszymi miastami – chcia³yby jak najszybciej zapomnieæ o roku 2009, poniewa¿ by³ on dla nich bardzo trudny. Niestety jest to segment us³ug w naszej bran¿y, który z regu³y najbardziej i najd³u¿ej cierpi przy wszelkiego rodzaju wahaniach koniunktury.

w tym hotele

89 (84)

lubuskie

mazowieckie

wielkopolskie

376 (325)

306 (335)

547 (540)

63 (64)

180 (162)

w tym hotele

148 (135)

w tym hotele

łódzkie

w tym hotele

71 (63)

świętokrzyskie

opolskie

178 (178)

śląskie

110 (116)

R E K L A M A

w tym hotele

1634 (1488)

473 (423)

R A P O R T / R Y N E K

małopolskie w tym hotele

231 (204) 2009 rok (2008 rok)

P O L S C E

2 0 1 0

podkarpackie 839 (840)

894 (872)

wartości najwyższe

H O T E L A R S K I

39 (43)

143 (123)

146 (117)

wartości najniższe

w tym hotele

52 (41)

25 (26)

w tym hotele

6992 (6857)

285 (298)

w tym hotele

Polska

lubelskie

241 (216)

dolnośląskie 723 (736)

23 (22)

w tym hotele

74 (68)

•ród³o: GUS

Obiekty konferencyjne

Analiza rynku Hotele: stopieñ wykorzystania miejsc noclegowych w latach 2008 i 2009 w proc. pomorskie

Polska

32,4

33,6

29,4

37,1

podlaskie

kujawsko-pomorskie

39,9

34,9

37,0

mazowieckie

29,5

wielkopolskie

lubuskie wartości najwyższe

45,8

31,1

31,5

23,1

27,4

40,3

łódzkie

wartości najniższe

34,5

35,4 31,7

lubelskie

37,2

dolnośląskie

32,0 33,9

świętokrzyskie

opolskie śląskie 33,4

35,1

29,2

30,9

31,5

27,9

podkarpackie

2008 rok małopolskie

2009 rok

27,9

41,8

28,8

37,7

Obiekty ogó³em: stopieñ wykorzystania miejsc w latach 2008 i 2009 w proc. pomorskie Polska 37,6 35,7

38,3

warmińsko-mazurskie

37,2

zachodniopomorskie

30,9 29,6

47,6 46,1

podlaskie

kujawsko-pomorskie

33,5

47,2

29,1

mazowieckie

45,7

wielkopolskie

lubuskie wartości najwyższe

wartości najniższe

42,8

27,9

30,0

25,9

26,6

37,5

łódzkie

30,4

2008 rok

lubelskie

37,1

dolnośląskie

36,0

32,4

Inwestycje Analizuj¹c rynek inwestycji hotelowych i porównuj¹c dane o liczbie nowych hoteli oddanych do u¿ytku widzimy, ¿e w 2009 roku ich liczba wzros³a o blisko 10 procent. Mo¿na zadaæ pytanie – a gdzie tu kryzys? Niestety kryzys bardzo mocno wp³yn¹³ na nasz¹ bran¿ê. Hotele które zosta³y uruchomione w ro-

32,5

40,4

Z³oty a euro Jak pamiêtamy, kryzys spowodowa³ znaczn¹ przecenê polskiej waluty – g³ównie wobec najwa¿niejszych walut, w tym euro. W tym samym okresie S³owacja, od 1 stycznia 2009 roku, wprowadzi³a euro, co spowodowa³o i¿ wielu polskich turystów, którzy w przesz³oœci wyje¿d¿ali na narty do tego kraju podjê³o decyzjê o pozostaniu w Polsce. Dziêki temu ob³o¿enie hoteli w okresie zimowym w Tatrach, jak i Beskidach by³o na bardzo przyzwoitym poziomie. To samo zjawisko – s³aby z³oty w stosunku do euro – spowodowa³o, ¿e w okresie letnim do najwiêkszych miast, które s¹ popularne turystycznie (Kraków, Wroc³aw czy Gdañsk) zaczêli przyje¿d¿aæ turyœci z zagranicy, poniewa¿ nasze ceny noclegów, jak i innych us³ug – ju¿ obni¿one z powodu kryzysu – sta³y siê bardzo dla nich korzystne. Pamiêtajmy, ¿e spadki z³otego w stosunku do euro przekracza³y w pewnym momencie nawet 30 procent (rok do roku) – co jest ju¿ bardzo siln¹ zachêt¹ i korzyœci¹ dla ka¿dego podró¿uj¹cego. Z tego samego powodu bardzo wielu Polaków podjê³o decyzjê o wyborze naszego kraju jako miejsca, gdzie bêd¹ spêdzali swoje wakacje równie¿ w okresie letnim. Dziêki temu w okresie wakacyjnym – od po³owy czerwca do prawie koñca sierpnia – hotele nad Ba³tykiem oraz na Mazurach prze¿ywa³y prawdziwe oblê¿enie.

warmińsko-mazurskie

31,8

zachodniopomorskie

•ród³o: GUS

37,0

opolskie

33,8 35,6

świętokrzyskie

śląskie

29,6

36,5

37,8

29,9

34,5

35,4

podkarpackie

2009 rok małopolskie 38,3 36,8

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

31,8 32,0 •ród³o: GUS

w pracowników, chcia³a w ten sposób przeciwdzia³aæ ich rotacji. By³a to bardzo czêsto jedyna forma motywowania pracowników, gdy¿ wynagrodzenia spad³y przeciêtnie o oko³o 10 procent w ca³ym roku 2009. W³aœciciele obiektów nastawionych na goœci indywidualnych, którzy podró¿uj¹ stricte w celach turystycznych w roku 2009 na pewno mieli mniej powodów do narzekañ ni¿ hotelarze z obiektów konferencyjnych.

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Analiza rynku Hotele: stopieñ wykorzystania pokoi w latach 2008 i 2009 w proc.

41,2

40,8

warmińsko-mazurskie

37,7

zachodniopomorskie

37,4 34,2

48,8 43,4

podlaskie

kujawsko-pomorskie

42,2

43,9

40,3

mazowieckie

37,8

wielkopolskie

lubuskie wartości najwyższe

56,8

37,8

41,5

29,0

35,8

wartości najniższe

50,5

łódzkie 43,9

47,0 40,6

lubelskie

45,2

dolnośląskie

38,7 40,4

świętokrzyskie

opolskie śląskie 40,7

45,4

34,3

39,2

40,8

32,6

2008 rok

podkarpackie małopolskie

2009 rok

34,7

49,5

•ród³o: GUS

46,0

35,9

43,0

Obiekty ogó³em: stopieñ wykorzystania pokoi w latach 2008 i 2009 w proc. pomorskie 38,4

Polska 43,4 39,2

warmińsko-mazurskie

36,1

zachodniopomorskie

36,0 32,8

47,5 41,8

podlaskie

kujawsko-pomorskie

41,1

42,4

36,9

mazowieckie

37,1

wielkopolskie

lubuskie

Podsumowanie wartości najwyższe

55,2

35,4

38,8

31,2

34,1

48,6

łódzkie

wartości najniższe

42,7

44,0 38,3

lubelskie

43,4

dolnośląskie

37,3 35,1

świętokrzyskie

opolskie śląskie 34,5

42,8

33,9

34,7

39,5

32,8

podkarpackie małopolskie

2008 rok

47,7

2009 rok

41,4

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

32,2 33,4

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

Rok 2009 bran¿a hotelowa ma ju¿ na szczêœcie za sob¹. Spowodowa³ on przede wszystkim spadek inwestycji, co przejawiaæ siê bêdzie bardzo ma³¹ liczb¹ nowo otwartych obiektów w roku 2010. Na szczêœcie widzimy, ¿e w II kw. 2010 r. w najwiêkszych miastach – i to zarówno biznesowych (Warszawa), jak i turystycznych (Kraków – na bazie danych z firmy trivago) – notujemy wzrost cen oraz ob³o¿enia w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wiêksza otwartoœæ banków oraz lepsze warunki finansowania inwestycji hotelowych spowoduj¹, ¿e

pomorskie

Polska

•ród³o: GUS

ku 2009 oraz na pocz¹tku roku 2010 to najczêœciej inwestycje, które rozpoczêto zanim ruszy³a lawina problemów bran¿y finansowej. Niestety póŸniej – czyli ju¿ od pocz¹tku 2009 roku – akcja kredytowa w ca³ej gospodarce praktycznie zanik³a do zera. Pamiêtamy, ¿e przez pierwszy kwarta³ 2009 roku banki praktycznie zajmowa³y siê przede wszystkim akumulacj¹ œrodków finansowych z rynku, oferuj¹c coraz to atrakcyjniejsze lokaty. Brak pieni¹dza na rynku miêdzybankowym, a póŸniej jego bardzo wysoka cena przyczyni³y siê do tego, i¿ banki w drugim kwartale 2009 roku zaczê³y oferowaæ kredyty z bardzo wysokimi mar¿ami – czêsto przekraczaj¹cymi 6 procent powy¿ej WIBOR-u. Tego typu dzia³ania spowodowa³y zamro¿enie decyzji o rozpoczêciu inwestycji przez bardzo wielu inwestorów – a wiemy, ¿e koszt finansowy w ca³oœciowych kosztach inwestycji hotelowej jest znaczny, wiêc jego zwiêkszenie nie jest na rêkê inwestorom. Drugim elementem – obok wysokiego oprocentowania – by³a wysoka wartoœæ wk³adu w³asnego, jaki banki oczekiwa³y od inwestorów. Spoœród najwiêkszych graczy na polskim rynku hotelowym (m.in. Orbis, EFH, Warimpex) praktycznie wszyscy wstrzymali swoje inwestycje. Dopiero niedawno Warimpex, który dzia³a na rynku hoteli ekonomicznych, wspólnie z grup¹ Louvre og³osi³, ¿e planuje rozpocz¹æ w drugiej po³owie 2010 cztery swoje inwestycje – we Wroc³awiu, Zielonej Górze, Bydgoszczy oraz Katowicach. Wiele jest równie¿ inwestycji, takich jak np. budowa hotelu Hilton we Wroc³awiu czy DoubleTree w Warszawie – które ci¹gle ubiegaj¹ siê o pozyskanie finansowania.

Analiza rynku Œrednia cena standardowego pokoju dwuosobowego zmiana zmiana w czerwcu w stosunku do w stosunku do 2010 maja 2010 r. czerwca 2009 r. w euro w proc. w proc.

Amsterdam

168

Ateny

104

Barcelona

140

Berlin

119

Bruksela

Budapeszt

bz.

Bukareszt

Fot. Shutterstock

miasto

w Pi³ce No¿nej EURO 2012, które odbêd¹ siê w czerwcu 2012 roku. Optymizmem napawa równie¿ fakt, i¿ nie tylko Polska bêdzie „zielonym znaczkiem” – jak nas postrzegali inwestorzy w roku 2009 – na mapie Europy, ale równie¿ inne czo³owe gospodarki UE odnotuj¹ dodatnie wskaŸniki wzrostu PKB. To spowoduje, i¿ wróc¹ do Polski nie tylko inwestycje (co ju¿ widaæ po wynikach SSE za pierwszy kwarta³ 2010 roku), ale i turyœci zagraniczni. ■

bran¿a rozpocznie nadrabianie w swojej dynamice rozwoju – co jest bardzo istotne przed zbli¿aj¹c¹ siê ju¿ za rok prezydencj¹ Polski w UE (druga po³owa 2011 roku) oraz przed Mistrzostwami Europy

Ceny noclegów w polskich miastach w czerwcu Ceny noclegów w polskich miastach w czerwcu 2010 2010 roku w porównaniu do cen z maja 2010 w porównaniu do cen z maja 2010 81 € 0%

Genewa

209

Gdańsk

74 € Hamburg

118

bz.

75 €

Kopenhaga

156

Kraków

Lizbona

Warszawa Poznań

78 € 1%

94 €

154

10%

•ród³o: trivago.pl

źródło: trivago.pl

Madryt

121

Oslo

173

Paryż

164

Praga

Rzym

155

Sofia

Sztokholm

167

Wiedeń

131

Kraków

Ceny w hotelach ni¿sze ni¿ w 2009 roku

Pamela Kayser, trivago.pl: Analizuj¹c ceny noclegów w poszczególnych europejskich metropoliach w czerwcu 2010 roku, widaæ ¿e niewiele zmieni³y siê one w porównaniu do poprzedniego miesi¹ca. rednie ceny noclegów w 2009 roku by³y o wiele wy¿sze. Nawet w tych miastach, w których ceny w czerwcu wzros³y, s¹ one nadal ni¿sze ni¿ w 2009 roku o tej samej porze. W Polsce sytuacja jest podobna. Ceny noclegów w czerwcu niewiele

R Y N E K

H O T E L A R S K I

odbiegaj¹ od cen z maja. Najbardziej wyró¿nia siê Kraków, poniewa¿ nast¹pi³ tu najwy¿szy skok cen noclegów w Polsce. Kraków mo¿e sobie na to pozwoliæ poniewa¿ nale¿y do 50 najpopularnieszych metropolii europejskich. Jednak, mimo wszystko, œrednia cena w tym roku jest ni¿sza ni¿ w zesz³ym. Przypuszczam, ¿e w nastêpnych dwóch latach zmieni siê to – i to nie tylko w Krakowie – ale w ca³ej Polsce. Bêdzie to spowodowane planami wprowadzeniem euro oraz zbli¿aj¹cymi siê Mistrzostwami Europy Euro 2012.

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

Londyn

•ród³o: trivago.pl

Wrocław

Inwestycje W ostatnich 3 latach zainwestowano w rozwój polskiego hotelarstwa przynajmniej 8,3 mld z³

2,8 mld z³ na inwestycje w 2009 r. Dla rynku inwestycji hotelowych w Polsce, rok 2009 by³ kolejnym okresem gwa³townego rozwoju. Liczba hoteli w Polsce przekroczy³a magiczn¹ granicê 1500, i to a¿ o 134 obiekty

64 46

47 29

10 -10

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

•ród³o: Instytut Turystyki Sp. z o.o. w Warszawie

84945

79918

72534

69192

66212

64260

61209

57621

51858

7384 3342

2980

5027

a w 2009 roku – w stosunku do 2008 r. – a¿ o 146. To oczywiœcie znacznie powy¿ej œredniej obserwowanej we wczeœniejszym latach. Œredni wzrost liczby hoteli dla okresu 2000-2009 jest wiêc znacznie wy¿szy ni¿ ten obserwowany w okresie 2000-2006 i wynosi 79 obiektów, ale du¿a czêœæ z nich powsta³a w ostatnich 2-3 laR Y N E K

H O T E L A R S K I

zauwa¿yæ, ¿e ten rok nie by³ najlepszy pod tym wzglêdem. Znacznie wyprzedzi³ go rok 2008, kiedy to w statystykach GUS pojawi³o siê blisko 7500 nowych pokoi hotelowych. W sumie w ci¹gu tych dwóch lat powsta³a 1/7 wszystkich pokoi na polskim rynku hotelowym. Najlepiej zaobserwowaæ to na wykresie nr 4. P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

2001 2002 2003 2004 2005 2005 2007 2008 2009 •ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

90 50

8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

101

110 70

4. Wzrost liczby pokoi hotelowych (rok do roku) + linia trendu

118

130

W 2009 roku liczba pokoi przekroczy³a 80 tys. ocieraj¹c siê o granicê a¿ 85 tys. To wyj¹tkowo du¿y wzrost, który zrealizowa³ siê g³ównie w segmentach trzech i czterech hotelowych gwiazdek. Trzeba jednak

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

146

150

– wzrost by³ na poziomie 75 hoteli, ale to co zaczê³o dziaæ siê w latach 2008-2009 mo¿e wprowadziæ w os³upienie (patrz wykres nr 2). W 2008 roku liczba hoteli w stosunku do 2007 roku wzros³a o 118,

1952

2. Wzrost liczby hoteli (rok do roku) + linia trendu

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

3051

go. Póki co cieszymy siê jednak danymi zaprezentowanymi w tabelach obrazuj¹cymi wzrost liczebny bazy hotelowej w Polsce. Patrz¹c na wykres nr 1 dotycz¹cy wzrostu liczby hoteli w Polsce w la-

zjawisk zachodz¹cych w 2009 roku w gospodarce œwiatowej, które musia³y siê przecie¿ odbiæ negatywnie na turystyce przyjazdowej do Polski? Ju¿ dzisiaj znane s¹ odpowiedzi na tak postawione pytanie. Ich treœæ zale¿y jed-

90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0

3588

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

•ród³o: Instytut Turystyki Sp. z o.o. w Warszawie

1634

1488

1370

1295

1231

1202

1155

1071

970

1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

924

1. Wzrost liczby hoteli w Polsce w latach 2000-2009

3. Wzrost liczby pokoi hotelowych w latach 2000-2009

5763

a pierwszy rzut oka wydaje siê, ¿e jest siê z czego cieszyæ, bo przecie¿ wiêksza liczba hoteli oznacza lepsz¹, pe³niejsz¹, ofertê dla turystów krajowych i zagranicznych przemierzaj¹cych nasz kraj wzd³u¿ i wszerz, a tak¿e lepsze jego przygotowanie do zbli¿aj¹cych siê Mistrzostw Europy w Pi³ce No¿nej w 2012 r. Tylko, czy takie mniemanie jest w pe³ni uzasadnione w obliczu negatywnych

50413

Jerzy Miklewski, prezes zarz¹du firmy Hotelon

tach 2000-2009 dobrze jest mieæ w pamiêci fakt, ¿e w latach 20002006 liczba hoteli w Polsce wzrasta³a œrednio o 62 obiekty rocznie. By³y to wzrosty wzglêdnie stabilnie. Jeszcze w 2007 roku sytuacja nie odbiega³a specjalnie od tej z lat wczeœniejszych

1445 445

nak od tego, kto na nie odpowiada. Inaczej oceni¹ sytuacjê turyœci, którzy uciesz¹ siê z szerszej i tañszej oferty. Jeszcze inaczej decydenci polityczni, którzy bêd¹ zadowoleni z realizacji przygotowañ do Euro 2012, a jeszcze inaczej inwestorzy, ci którzy zaanga¿owali w³asne (a zwykle tak¿e „bankowe”) pieni¹dze, których z pewnoœci¹ nie ucieszy spadek ob³o¿enia i œredniej ceny pokoju w polskich hotelach. Mo¿e wiêc jednak te ostatnie wzrosty liczby hoteli wcale nie musz¹ byæ w d³u¿szej perspektywie korzystnymi dla polskiego hotelarstwa, czy – szerzej patrz¹c – biznesu hotelowe-

tach. Linia trendu wyrysowana na wykresie nr 2 jednoznacznie obrazuje gwa³towny wzrost liczby hoteli pojawiaj¹cych siê w statystykach GUS w latach 2000-2009. Zreszt¹ takie same zjawiska mo¿na zaobserwowaæ przygl¹daj¹c siê liczbie pokoi hotelowych w tym samym okresie (patrz wykres nr 3).

Inwestycje

3,75

5. Wartoœæ inwestycji hotelowych w latach 2000–2009 w mld z³ 4

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Wartoœæ inwestycji Nie ma co jednak ukrywaæ, ¿e tak du¿y wzrost liczby obiektów w 2009 roku to œwietny wynik i ogromny wysi³ek inwestorów hotelowych. Najlepiej obrazuje go wykres nr 5, na którym zaprezentowano wartoœæ inwestycji hotelowych w latach 2000-2009. Wartoœci te zosta³y skalkulowane szacunkowo miêdzy innymi na bazie publikowanych danych o kosztach jednostkowych budowy obiektów w Polsce w tym okresie, a tak¿e badañ anali-

tycznych prowadzonych przez HOTELON. 2009 rok to kolejny okres potê¿nego zaanga¿owania inwestorów w rozwój polskiej bazy hotelowej – zaanga¿owano blisko 2,8 miliarda z³otych w te inwestycje. Kwota ta nie obejmuje wartoœci tych inwestycji hotelowych, które funkcjonuj¹ na rynku posiadaj¹c status „hotele w trakcie kategoryzacji”, co w rzeczywistoœci oznacza, ¿e to zaanga¿owanie by³o znacznie wy¿sze, choæ o blisko 575 milionów z³otych mniejsze ni¿ w 2008 roku. W sumie w ostatnich 3 latach zainwestowano w rozwój polskiego hotelarstwa przynajmniej 8,3 miliarda z³otych. Inwestorzy z pewnoœci¹ oczekuj¹ szybkiego zwrotu tych nak³adów z odpowiedni¹ wysok¹ rent¹.

Fot. Shutterstock

Czy takie zjawisko mo¿e byæ korzystne z punktu widzenia inwestora hotelowego, w³aœciciela hotelu i/lub jego operatora. Pewnie nie zawsze ta odpowiedŸ jest pozytywna. Gdyby jeszcze za tymi wzrostami nad¹¿a³a liczba osób korzystaj¹cych z hoteli, a wiêc liczba sprzedanych noclegów w pokojach hotelowych. Niestety tak siê nie zdarzy³o, a do tego obserwowano w tym okresie spadek œredniej ceny pokoi hotelowych, co w wielu przypadkach konkretnych hoteli mia³o negatywny wp³yw na stronê finansow¹ ich dzia³alnoœci i na op³acalnoœæ inwestycji podjêtych przez inwestorów.

prowadzenia inwestycji. Informacje podane na wykresie 6 nale¿y czytaæ z dopuszczalnym b³êdem na poziomie do 20 procent podanych liczb. Zaskoczeniem mo¿e byæ fakt niewielkiej obni¿ki kosztów w 2009 roku, o której mówi siê w bran¿y. Ma to jednak swoje racjonalne wyjaœnienie. Otó¿ dane na wykresie nie uwzglêdniaj¹ faktu, ¿e koszty mog¹ byæ negocjowane pomiêdzy zainteresowanymi

Cena „wytworzenia pokoju” Do wyliczenia zaanga¿owania inwestorów przyjêto przedstawione na wykresie 6 koszty „wytworzenia pokoju hotelowego”. Z oczywistych powodów koszty te mo¿na okreœliæ tylko szacunkowo, poniewa¿ nie tylko w ró¿nych rejonach geograficznych bêd¹ one inne, ale tak¿e zale¿¹ od sposobu

wego w 2009 roku by³y ni¿sze ni¿ w 2008 roku. W rzeczywistoœci ten spadek by³ niewielki. Wiêkszoœæ inwestycji realizowana by³a w segmentach trzech i czterech gwiazdek (patrz wykres nr 7). Przyci¹gnê³y one ponad 82,5 proc. wszystkich inwestycji. Uzasadnienie dla takich dzia³añ jest ci¹gle takie samo: segment trzech gwiazdek to segment najbardziej elastyczny, który jest akceptowan przez bogatszych

7. Struktura inwestycji (wartoœæ; proc.) 3% 5%

10%

hotele 1* hotele 2* hotele 3*

38%

6. Szacunkowe koszty wytworzenia pokoju hotelowego w tys. z³

hotele 4* 44%

800

hotele 5*

400 200 0 2005 hotele 1* hotele 4*

2006

2007 hotele 2* hotele 5*

2008

2009 hotele 3*

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

600

stronami i w ¿yciu raz mog¹ byæ wy¿sze raz ni¿sze od tych kalkulowanych. W 2009 roku t¹ „s³absz¹” w negocjacjach by³a strona wykonawcza, która znacz¹co obni¿a³a ceny, czêsto do granicy kosztów. Mog³o wiêc powstaæ odczucie, ¿e koszty wytworzenia pokoju hoteloR Y N E K

H O T E L A R S K I

i œrednio zarabiaj¹cych, bardzo i mniej wymagaj¹cych, natomiast segment czterech gwiazdek to segment, jak dot¹d, najbardziej bezpieczny z punktu widzenia inwestorów w warunkach polskich. Nic dziwnego i zaskakuj¹cego, ¿e tu najczêœciej anga¿uj¹ siê inwestorzy. P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

18 1,18

1,51

0,5

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

,27 1,27

14 1,14

2 1,5

0,85

1,76

2,5

2,15

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

2,8

3,5

Inwestycje

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

245,13

248,12

67,98

156,32

zowane w tej bran¿y s¹ d³ugookresowe obliczone nie na trzy czy cztery lata, a na znacznie d³u¿szy okres. Obawy budzi jednak brak odpowiedzi na pytanie: co z polskim hotelarstwem po 2012 roku? Czy jego rozwój, który przez wiele lat odbywa³ siê rytmicznie, a raptem znakomicie przyspieszy³, nie zostanie raptownie zahamowany ju¿ w 2011 roku, co potrwa do roku 2015? W mojej opinii, przyszed³ ju¿ w³aœciwy moment, ¿eby wyraziæ tak¹ obawê. ■

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

536,97

401,89 4,08

112,85

276,32

407,17

161,64

356,75

2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

1822,39

9. Wartoœæ inwestycji hotelowych w województwie mazowieckim w latach 2000-2009 w mln z³

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

•ród³o: opracowanie w³asne HOTELON

163,71

142,96

107,56 46,31

15,04

40,28

60,17

•ród³o: opracowanie w³asne HOTELON

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

25,47

417,31

316,09

214,34 85,02

67,2

186,8

107,61

40,77

80,3

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

wymi zrealizowanymi w ostatnich trzech latach, – obni¿enie cen wynajmu pokoi hotelowych. Polskie hotelarstwo jako ca³oœæ znajduje siê wiêc obecnie w trudnej sytuacji, któr¹ zapewne pog³êbi 2010 rok w trakcie którego pojawi¹ siê kolejne dziesi¹tki (a mo¿e setki) hoteli, a niewiele wskazuje na odpowiednio wysoki przyrost liczby turystów w Polsce. Z t¹ trudn¹ sytuacj¹ potrafi sobie ono jednak poradziæ, poniewa¿ wszystkie inwestycje reali-

11. Wartoœæ inwestycji hotelowych w województwie ³ódzkim w latach 2000-2009 w mln z³

10. Wartoœæ inwestycji hotelowych w województwie œl¹skim w latach 2000-2009 w mln z³

450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

48,68

119,42

417,31

536,97

403,2

na wykresie nr 11. Sta³e wzrosty inwestycji realizowanych na poziomie od 100 do 160 milionów z³otych dobrze rokuj¹ dla tego województwa. Inwestorzy bêd¹ tu dalej budowaæ. – brak inwestycji hotelowych na terenie województw opolskiego i podlaskiego, i to od kilku ju¿ lat, musi zwracaæ uwagê. Czy te województwa, w koñcu tak ciekawe turystycznie, nie zas³uguj¹ na rozwój hotelarstwa? Sytuacjê zapewne zmieni¹ fundusze unijne, w ramach których dofinansowanych zostanie wiele inwestycji hotelowych zw³aszcza na tym terenie. Tym wszystkim zdarzeniom na rynku hotelowym w 2009 roku towarzyszy³y niekorzystne zjawiska na rynku turystycznym w Polsce. Spowodowa³y one dwa bardzo niekorzystne z punktu widzenia inwestorów hotelowych zjawiska: – obni¿enie ob³o¿enia hoteli w Polsce, które spad³o o kolejne 4,6 proc. do poziomu 41,4 proc., a to poziom uwa¿any za bardzo niski, niekorzystny dla tych wszystkich, którzy s¹ w³aœcicielami i operatorami, to poziom przetrwania i trudnoœci ze sp³at¹ zobowi¹zañ kredytowych zwi¹zanych z inwestycjami hotelo-

538,38

Struktura inwestycji hotelowych w 2009 roku, wed³ug województw, widoczna jest na wykresie nr 8. Województwo mazowieckie gór¹ i to ju¿ drugi rok z rzêdu. Druga pozycja województwa œl¹skiego tak¿e nie jest zaskoczeniem, poniewa¿ to w³aœnie ten region przyci¹ga³ i przyci¹ga od wielu lat znacz¹c¹ czêœæ inwestycji hotelowych realizowanych w Polsce. Oba te województwa poch³aniaj¹ 30 procent wartoœci inwestycji hotelowych realizowanych w Polsce. Ani pozycja obu tych województw, ani wartoœæ inwestycji realizowanych na ich terenie nie jest zaskoczeniem. Najciekawszymi zjawiskami s¹: – druga pozycja województwa œl¹skiego, 420 milionów z³otych inwestycji zaanga¿owanych w 2009 roku na tym terenie, bardzo szybkie wzrosty wartoœci tych inwestycji w ostatnich trzech latach zwróci³y oczy inwestorów na ten region, co oznacza, ¿e w kolejnych latach mo¿na spodziewaæ siê dalszego ich zaanga¿owania na tym rynku; – województwo ³ódzkie zwraca uwagê inwestorów hotelarskich od trzech lat, co wyraŸnie widaæ

50,05

Struktura inwestycji

163,71

33,46

21,25 1,25

227,53

600 500 400 300 200 100 0

110,15

8. Wartoœæ inwestycji hotelowych w 2009 roku w mln z³

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Wartoœæ inwestycji hotelowych

104,03

83,79 53,18

25 20

536,97

33,46

26,75

417,31

6,09 316,09

214,34 85,02 152,53

250 200 150 100

245,13

248,12

mln z³

300

R E K L A M A

100

woj. zachodniopomorskie

71,22

150

67,2

450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

48,68

32,16 9 184,89

200

252,07

mln z³

300

mln z³

52,59

167,22 63,32

woj. œl¹skie

woj. wielkopolskie

250

5 0

401,89

mln z³

9,67 19,67

mln z³

8,77

1822,39

woj. opolskie

51,34

98 67,98

12,39

7,99

21,25

21,01

20,77 65,32

24,2 51,03

22 71,22 43,91

mln z³

87,2

156,32

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

woj. warmiñsko-mazurskie 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

4,08

403,2

4 266,24

226,67

0 29,41

62,54

172,66

woj. œwiêtokrzyskie

47,25

3,01

2,49

mln z³

2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

93,75

30,04

10,57

woj. pomorskie

17,19

14,84

119,42

81,98

mln z³

100

woj. mazowieckie

mln z³

120

woj. podlaskie

9,52

183,85

163,71

42,96 142,96

6 107,56

mln z³

450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

mln z³

woj. ma³opolskie

46,31

15,04

mln z³

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

woj. lubuskie

58,97

woj. podkarpackie

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

13,08

40 20

mln z³

140 120 100 80 60 40 20 0

19,62

82,43

107

woj. ³ódzkie 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

07 86,07

100

woj. lubelskie

112,85

mln z³

120 67,08

53 227,53

mln z³

110,15

woj. kujawsko-pomorskie

80 76,46

350 300 250 200 150 100 50 0

296,71

woj. dolnoœl¹skie

•ród³o: Opracowanie w³asne HOTELON

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

Transakcje Rynek transakcji hotelowych w Polsce w 2009 roku

100 mln euro za trzy hotele wej – to daj¹ szansê na pozytywny impuls wzrostu dla ca³ej polskiej gospodarki.

Aktywnoœæ funduszy

Ma³gorzata Dankowska, TPA Horwath

Fot. andel’s

ie oznacza³o to jednak bezczynnoœci samych inwestorów, którzy pogodzeni z zaistnia³¹

Hotel andel`s Obiekt: ków cja: Kra ln euro Lokaliza ji: 29 m c k a s n a r t Wartoœæ obilien DEKA Imm Nabywca:

sytuacj¹ szukali alternatywnych lokat swoich œrodków. Lukratywny interes zosta³ dostrze¿ony na zaniedbanym przez wiele lat rynku hotelowym w Polsce, który mia³ staæ siê oaz¹ stabilnoœci w tym trudnym dla nich okresie. Gwarancjê sukcesu na rynku hotelowym wydaje siê dawaæ rosn¹ce zapotrzebowanie na najwy¿szej jakoœci us³ugi noclegowe. Nie bez znaczenia s¹ te¿ zbli¿aj¹ce siê Mistrzostwa Europy w Pi³ce No¿nej w 2012 r., które – o ile same w sobie nie mog¹ zapewniæ ponadprzeciêtnych zysków bran¿y hotelo22

Pomimo dobrych perspektyw, rzeczywistoœæ na rynku hotelowym w Polsce w 2009 r. nie uleg³a znacz¹cej zmianie. Niemniej, Polska by³a jedynym krajem na mapie Europy, któremu uda³o siê unikn¹æ recesji. Dostêpnoœæ europejskich funduszy oraz relatywnie niski wskaŸnik nasycenia miejscami noclegowymi na 10 tys. mieszkañców w Polsce, piêciokrotnie mniejszy od œredniej europejskiej, pozwalaj¹ zak³adaæ, ¿e w ci¹gu najbli¿szych lat nast¹pi dalszy rozwój sektora. Szczególne zas³ugi dla rynku akwizycji mia³y zagraniczne, a œciœlej niemieckie, fundusze nieruchomoœci, które odnalaz³y w hotelach ciekaw¹ alternatywê i mo¿liwoœæ dywersyfikacji ryzyka inwestowania w aktywa nieruchomoœciowe. To te podmioty zrealizowa³y w Polsce dwie spoœród trzech najwiêkszych pod wzglêdem wartoœci transakcji hotelowych w 2009 r. na ³¹czn¹ kwotê 61 mln euro. Transakcje te znalaz³y siê równie¿ w pierwszej dziesi¹tce najwiêkszych transakcji na rynku nieruchomoœci komercyjnych w omawianym roku. Nauczone kryzysem na rynku powierzchni biurowych, fundusze skupi³y siê wy³¹cznie na obiektach po³o¿onych w najlepszych lokalizacjach i zarz¹dzanych przez operatorów o znanych markach, które gwarantowa³y stabilnoœæ oraz pewnoœæ wysokich i d³ugotrwa³ych zysków.

Nabywca

Krakowskie Radisson i andel’s Na drugim miejscu uplasowa³a siê transakcja nabycia piêciogwiazdkowego hotelu Radisson Blu w Krakowie przez fundusz Union Investment Real Estate GmbH. Dotychczasowym w³aœcicielem obiektu by³a firma deweloperska UBM Realitatenentwicklung, która

sprzeda³a inwestorowi udzia³y w spó³ce Philharmonie Office Center Sp. z o. o., posiadaj¹cej hotel Radisson, za cenê 32 mln euro. Trzeci¹ transakcj¹ 2009 r. by³a sprzeda¿ przez spó³kê Warimpex czterogwiazdkowego andel’s Hotel Kraków funduszowi DEKA Immo-

Dawny hotel Warszawa Najwiêksza transakcja hotelowa w 2009 r. zosta³a jednak dokonana z udzia³em rodzimych inwestorów. Jak wynika z podawanych informacji, budynek dawnego Prudentialu i dawnego hotelu Warszawa, po³o¿ony w samym centrum

Fot. Radisson Blu

Katarzyna Klimkiewicz,

Warszawy, zosta³ nabyty przez braci Likusów z Krakowa za cenê 38 mln euro. Sprzedawc¹ by³a spó³ka Polimex-Mostostal, która naby³a wspomniany obiekt w 2005 r. za cenê 6,3 mln euro. Dodatkowo Polimex zapewni³ sobie mo¿liwoœæ przeprowadzenia prac remontowych i adaptacyjnych sprzedanego budynku na kwotê 90 mln z³, co oznacza, i¿ sam budynek zosta³ wyceniony na kwotê oko³o 16 mln euro. Na sprzeda¿ budynku zdecydowano siê ze wzglêdu na przeszkody natury prawnej. Wed³ug niepotwierdzonych informacji, nowy inwestor planuje przywrócenie funkcji hotelowych budynku. Przewidywane rozpoawa czêcie prac budowlanych ma nael Warsz ekt: Hot i b O a sz wa st¹piæ zaraz po sfinalizowaniu forcja: War mln euro Lokaliza malnoœci z uzyskaniem pozwolenia c k ji: 38 a s n a r t Wartoœæ Likus na budowê. : Bracia

Blu Radisson Obiekt: ów k cja: Kra n euro Lokaliza i: 32 ml j c k a s n a r t Wartoœæ vestment Union In Nabywca:

R Y N E K

H O T E L A R S K I

Fot. Justyna Marczuk

bilien. Jednoczeœnie obiekt zostanie wynajêty sprzedaj¹cemu na 15 lat, na warunkach sta³ego czynszu. W

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

Transakcje Dwie akwizycje niemieckich funduszy inwestycyjnych Katarzyna Klimkiewicz, Partner w TPA Horwath: W 2009 r. obs³ugiwaliœmy dwie z trzech transakcji na rynku hotelarskim w Polsce. Obie akwizycje zosta³y przeprowadzone przez niemieckie otwarte fundusze inwestycyjne. Omawiane transakcje, obydwie krakowskie, zosta³y przeprowadzone w jednym

Optymistyczne perspektywy Perspektywy na rok 2010 mog¹ napawaæ umiarkowanym optymizmem. Analiza wyników spó³ek hotelarskich za pierwszy kwarta³ br. wskazuje na poprawê w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Przyczyni³ siê do tego m.in. wzrost gospodarczy w naszym kraju – ale niestety skala dynamiki zosta³a mocno os³abiona przez d³ug¹ i ciê¿k¹ zimê.

przypadku poprzez nabycie spó³ki celowej posiadaj¹cej w swoich aktywach nieruchomoœæ hotelow¹ (tzw. share deal), a w drugim przypadku w drodze bezpoœredniego nabycia hotelu (asset deal). Tym samym, krakowski Radisson Blu do³¹czy³ do portfolio inwestycji hotelowych funduszu Union Investment, obejmuj¹cego 25 hoteli z ponad 7000 pokojami oraz wartoœci¹ powy¿ej 1,6 mld euro. Z kolei andel’s Hotel poszerzy³ portfolio funduszu DEKA Immobilien.

Sukcesywny powrót koniunktury w gospodarce europejskiej na œcie¿kê wzrostu, zdecydowanie wiêksza dostêpnoœæ do Ÿróde³ finansowania oraz id¹ce za tym nasilenie popytu na us³ugi hotelowe powinno siê równie¿ prze³o¿yæ na poprawê wyników dzia³alnoœci operacyjnej hoteli w Polsce. Na ten rok zapowiadane s¹ równie¿ kolejne inwestycje w najwiêkszych polskich miastach, g³ównie w hotele klasy ekonomicznej (czego

przyk³adem mo¿e byæ ekspansja na polskim rynku hoteli francuskiej grupy B&B Hotels czy hoteli Campanile) oraz w segmencie obiektów o standardzie czterech czy piêciu gwiazdek (dotyczy to m.in. hotelu Hilton w Gdañsku czy te¿ butikowego hotelu Platinum Palace we Wroc³awiu, czterogwiazdkowego Hilton Garden Inn w Krakowie czy cztero-

gwiazdkowego hotelu Best Western Premier w Katowicach). Swój dalszy rozwój przewiduj¹ równie¿ miêdzynarodowe sieci hotelowe, z Hiltonem oraz Starwood Hotels & Resorts na czele. Dodatkowo, mo¿na spodziewaæ siê rozwoju inwestycji w sektor condo- i aparthoteli, które ciesz¹ siê rosn¹c¹ popularnoœci¹.■

Zainteresowanie standardem powy¿ej 4 gwiazdek Ma³gorzata Dankowska, mened¿er w TPA Horwath: Zainteresowania inwestycyjne naszych niemieckich klientów skupiaj¹ siê g³ównie wokó³ hoteli o standardzie powy¿ej czterech gwiazdek. W przypadku funduszu Union Investment s¹ to hotele posiadaj¹ce min. 120 pokoi, po³o¿one w g³ównych centrach biznesowych. Union interesuje siê tak¿e obiektami po³o¿onymi obok terenów

targowych, z dobr¹ infrastruktur¹ techniczn¹ w postaci lotnisk miêdzynarodowych oraz autostrad. W portfolio Union Investment znajduje siê obecnie 25 obiektów hotelowych. Na swoj¹ pierwsz¹ akwizycjê hotelow¹ na rynku polskim fundusz wybra³ krakowski Radisson Blu. Z kolei DEKA Immobilien zainteresowana jest hotelami cztero- i piêciogwiazdkowymi po³o¿onymi w najatrakcyjniejszych lokalizacjach (prime locations), posiadaj¹cymi min. 120 pokoi oraz o dobrym po³¹czeniu funkcji biznesowych i wypoczynkowych.

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Dotacje unijne Rozwój bazy noclegowej dziêki Regionalnym Programom Operacyjnym

Pieni¹dze na rozwój turystyki W

najbli¿szym czasie (ju¿ w sierpniu br.) otwarty zostanie nabór wniosków na wsparcie projektów w województwie podlaskim, gdzie o dofinansowanie staraæ siê mog¹ inwestycje przedsiêbiorstw z bran¿y turystycznej. Jak informuje Leszek Kolasa, wspierane dzia³ania powinny byæ ukierunkowane na rozbudowê bazy noclegowej, gastronomicznej oraz innej infrastruktury turystycznej, a w szczególnoœci tej standaryzowanej. Priorytetowo traktowane bêd¹ tak¿e przedsiêwziêcia zwi¹zane z rozwojem turystyki leczniczo-wypoczynkowej. Podobnie sprawa ma siê w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie wspierane bêd¹ projekty inwestycyjne polegaj¹ce na rozwoju zagospodarowania infrastruktury wypoczynkowo-uzdrowiskowej wraz z zagospodarowaniem terenu wokó³ obiektów – konkurs rozpocznie siê w paŸdzierniku bie¿¹cego roku.

Inicjatywa JESSICA warta rozwa¿enia Inwestorzy zainteresowani wsparciem dla projektów hotelowych powinni koniecznie zwróciæ uwagê na inicjatywê JESSICA, która w chwili obecnej jest wprowadzana w czterech województwach (kolejnoœæ wed³ug zaawansowania wdro¿enia inicjatywy: wielkopolskie, zachodniopomorskie, œl¹skie, pomorskie). – Inicjatywa ta wspieraæ bêdzie projekty inwestycyjne w obszarach miejskich i polegaj¹ce na rewitalizacji budynków, w tym przywracaniu lub nadawaniu im nowych funkcji spo³ecznych i gospodarczych. Jedn¹ z takich funkcji mo¿e byæ ho-

Ponad 38 mln z³ na hotelarstwo w Œwiêtokrzyskiem Anna Grzela, kierownik Oddzia³u Wdra¿ania Projektów Gospodarczych Departamentu Funduszy Strukturalnych Urzêdu Marsza³kowskiego w Opolu: W ramach Dzia³ania 1.1 Bezpoœrednie wsparcie sektora mikro, ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Œwiêtokrzyskiego na lata 2007-2013 podpisano 29 umów o dofinansowanie projektów dotycz¹cych bran¿y hotelarskiej. £¹czna wartoœæ projektów wynosi 121 092 833 z³, z czego wartoœæ przyznanego dofinansowania to 38 762 554 z³. W chwili obecnej w trakcie procedury podpisywania umów o dofinansowanie jest 6 projektów z sektora ma³ych przedsiêbiorstw na ³¹czn¹ kwotê dofinansowania 10 366 969 z³. Natomiast

w trakcie oceny s¹ projekty skierowane do mikroprzedsiêbiorstw – do oceny merytoryczno-technicznej przekazano 23 projekty z bran¿y hotelarskiej. 1 czerwca 2010 roku Zarz¹d Województwa jako Instytucja Zarz¹dzaj¹ca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Œwiêtokrzyskiego na lata 2007-2013 og³osi³ nabór wniosków o dofinansowanie projektów w ramach konkursu zamkniêtego nr 1.1.4 dla mikroprzedsiêbiorstw w ramach dzia³ania 1.1 Bezpoœrednie wsparcie sektora mikro, ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw ze œrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i bud¿etu pañstwa. Wysokoœæ œrodków przeznaczonych do zakontraktowania to 50 mln z³. Wnioski mo¿na sk³adaæ do 2 lipca 2010 roku.

tel czy te¿ pensjonat. Wartym podkreœlenia jest, i¿ finansowanie w ramach tej inicjatywy polegaæ bêdzie na finansowaniu zwrotnym – wyjaœnia konsultant firmy TPA Horwath.

Udzielane bêd¹ po¿yczki, gwarancje oraz finansowanie kapita³owe w zamian za udzia³y z mo¿liwoœci¹ ich póŸniejszego odsprzedania inwestorowi.

108 projektów o wartoœci 240 milionów z³ Józef Sebesta, Marsza³ek Województwa Opolskiego: Zarz¹d Województwa Opolskiego podejmuje dzia³ania maj¹ce na celu wzbogacenie oferty turystycznej regionu poprzez wspieranie rozwoju sektora turystycznego na terenie Opolszczyzny. Jednym z mechanizmów wsparcia jest pomoc udzielana w ramach RPO Woj. Opolskiego na lata 2007-2013. W jego ramach dofinansowanie sektora turystycznego odbywa siê w dwóch poddzia³aniach 1.4.1 Wsparcie us³ug turystycznych i rekreacyjno-sportowych œwiadczonych przez przedsiêbiorstwa oraz 1.4.2 Us³ugi turystyczne i rekreacyjno sportowe œwiadczone przez sektor publiczny. Dotychczas w ramach poddzia³ania 1.4.1 zosta³y og³oszone dwa nabory wniosków o dofinansowanie projektów. Zainteresowanie konkursami znacznie przeros³o nasze oczekiwania, wartoœæ z³o¿onych projektów, a¿ o 300 proc. przekroczy³a alokacjê przeznaczon¹ na nabory. W wyniku przeprowadzonej oceny do dofinansowania zosta³o wybranych i zaakceptowanych 108 projektów o ³¹cznej wartoœci prawie 240 mln z³. Dotychczas podpisano umowy z 48 przedsiêbiorcami,

R Y N E K

H O T E L A R S K I

na realizacjê projektów o wartoœci przekraczaj¹cej 108 mln z³. Zakres wybranych projektów jest bardzo zró¿nicowany – od budowy obiektów hotelowych, poprzez tworzenie centrów rozrywki i rekreacji, po dofinansowania restauracji. W ramach poddzia³ania planowany jest jeszcze jeden nabór w grudniu 2012 r. W ramach poddzia³ania 1.4.2 przeprowadzono jeden nabór wniosków o dofinansowanie projektów. Do konkursu przyst¹pi³o 26 podmiotów publicznych, ³¹czna wartoœæ z³o¿onych projektów wynios³a ponad 217 mln z³, co stanowi³o 400 proc. alokacji przeznaczonej na konkurs. W wyniku przeprowadzonej oceny do dofinansowania zosta³o wybranych 16 projektów o ³¹cznej wartoœci ponad 145 mln z³. W ramach poddzia³ania realizowane s¹ równie¿ projekty o kluczowym znaczeniu dla rozwoju turystyki w regionie. Na chwilê obecn¹ realizowane s¹ projekty polegaj¹ce na stworzeniu bazy turystyczno-noclegowej na przedgórzu Gór Opawskich oraz w Dolinie Ma³ej Panwi, w Opolu realizowany jest projekt polegaj¹cy na zagospodarowaniu terenów wzd³u¿ Odry. W najbli¿szym czasie rozpocznie siê równie¿ wdra¿anie projektu renowacji zabytkowego zamku w Mosznej wraz z utworzeniem Regionalnego Oœrodka Turystyki Rekreacyjnej i Kulturowej.

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

Ma³gorzata Bo¿ym, mbozym@brog.pl

G³ównym Ÿród³em œrodków pomocowych dla turystyki, w tym dla rozwoju hotelarstwa, s¹ Regionalne Program Operacyjne. Ka¿de z województw ma taki program, i w ka¿dym z nich zapisane zosta³y bud¿ety na dzia³ania zwi¹zane ze wsparciem turystyki i hotelarstwa. Zdaniem Leszka Kolasy, konsultanta ds. UE z firmy TPA Horwath, z racji tego, ¿e zarz¹dzanie tymi œrodkami le¿y w gestii samorz¹dów województw, wielkoœci przeznaczone na rozwój sektora, w zale¿noœci od regionu, ró¿ni¹ siê czasem wrêcz zasadniczo, i to zarówno pod wzglêdem ca³oœci œrodków przeznaczanych sektorowo, jak i nacisku, jaki k³adzie siê na poszczególne jego elementy (hotelarstwo czy turystykê)

Dotacje unijne

Podzia³ œrodków pomocowych (RPO 2007-2013) Podzia³ alokacji wed³ug kategorii

Leszek Kolasa, konsultant ds. UE TPA Horwath:

Pomoc w poprawie usųug turystycznych

13%

Ochrona i waloryzacja dziedzictwa naturalnego 77%

Promocja zasobów naturalnych

•ród³o: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

10%

Wykres obok pokazuje, jak wa¿ne dla samorz¹dów województw by³o wsparcie sektora us³ug turystycznych i hotelarskich. Ka¿dy samorz¹d ma pewn¹ dowolnoœæ w kszta³towaniu swoich programów regionalnych w tym, przede wszystkim, jakiej wielkoœci strumieñ dofinansowañ zostanie skierowany na poszczególne sektory i podsektory turystyki. Ten graf obrazuje, ¿e zaledwie ok. 25 proc. œrodków zosta³o skierowane do podsektora turystyki, zwykle kojarzonej z funkcjami publicznymi, natomiast pozosta³e 75 proc. œrodków kierowano w celu rozwoju sektora us³ug turystycznych, w tym w du¿ej mierze – dla rozwoju hotelarstwa.

7,1 2,8

•ród³o: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

6 3,5

5,1

4,7 2

4,1

3,6

2,6

4,4

5,6 5

4,8

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Alokacja jako procent alokacji ogó³em w danym RPO – Turystyka (55-57)

Zestawienie pokazuje, jaka czêœæ z ca³oœci wszystkich œrodków pomocowych w poszczególnych województwach zosta³a przeznaczona na sektor turystyki. Zestawienie mo¿e nam powiedzieæ, jak bardzo poszczególne województwa s¹ zainteresowane inwestowaniem œrodków pomocowych i prorozwojowych w sektor turystyki. WyraŸnie pod œredni¹ s¹ m.in. woj. ma³opolskie oraz wielkopolskie – co najprawdopodobniej spowodowane jest stosunkowo du¿ym rozwojem hotelarstwa. Z kolei ciekawa jest wielkoœæ przeznaczonych œrodków w woj. zachodniopomorskim, które jest znacznie ponad œredni¹.

Powy¿ej widaæ, jak poszczególne województwa ju¿ rozdysponowa³y pomoc publiczn¹. Najaktywniejsze w tym zakresie s¹ woj.: warmiñsko-mazurskie, pomorskie, dolnoœl¹skie oraz ³ódzkie. Warmiñsko-mazurskie, jak ilustrowa³o wczeœniejsze zestawienie, przeznaczy³o wiêcej œrodków pomocowych w porównaniu do innych województw, tym bardziej cieszy, ¿e równie¿ w zakresie wydatkowania to województwo przoduje. Z kolei wysoka pozycja dolnoœl¹skiego najprawdopodobniej wynika z du¿ej aktywnoœci instytucji og³aszaj¹cych konkursy oraz ró¿norodnoœci typów mo¿liwych do realizacji inwestycji. Wysoka pozycja ³ódzkiego jest z kolei najprawdopodobniej wynikiem faktu, ¿e np. w trakcie naborów wniosków dla inwestycji hotelowych dopuszczano mo¿liwoœæ dofinansowania a¿ do 10 mln z³ na jeden projekt oraz umo¿liwiono zg³aszanie projektów inwestycyjnych na wczesnym etapie przygotowania (np. jeszcze bez pozwolenia na budowê). To niew¹tpliwie pomog³o tym inwestorom, którzy maj¹c interesuj¹ce i du¿e projekty otrzymali dodatkowy margines czasu na lepsze ich przygotowanie pod wzglêdem inwestycyjnym.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

81,7

•ród³o: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

0,3

7 37

64,1

72,5

85,3

63,4 16,1

79,4

93 22,9 9

55,3

110,8

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

165,1

Zawarte umowy w mln z³otych (œrodki UE) – Turystyka (55-57)

Dotacje unijne – wybrane projekty

Warmiñsko-mazurskie Inwestycja: I etap budowy centrum hotelowo-konferencyjnego w Ciborzu, dzia³aj¹cego w ramach sieci SRW Chaber Wnioskodawca: Aloha Sp. z o.o. Wnioskowana kwota dotacji: 0,7 mln z³

Inwestycja: Budowa Grand Hotelu Tiffi w I³awie Wnioskodawca: MIK Ma³gorzata Grabowska Wnioskowana kwota dotacji: 14,9 mln z³

Inwestycja: Adaptacja Przedzamcza Zamku Biskupów Warmiñskich na czterogwiazdkowy hotel Wnioskodawca: Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowe Zamek Sp. z o.o. Wnioskowana kwota dotacji: 14,9 mln z³

Inwestycja: Budowa czterogwiazdkowego hotelu Wiwaldi Junior w Elbl¹gu Wnioskodawca: Wiwaldi Junior Sp. z o.o. Wnioskowana kwota dotacji: 14,8 mln z³

Agnieszka Tetych, kierownik Biura Promocji i Informacji Departamentu Zarz¹dzania Programami Rozwoju Regionalnego Urzêdu Marsza³kowskiego w Olsztynie: W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 wsparcie przedsiêbiorców w zakresie bazy noclegowej zosta³o przewidziane w Osi 2 Turystyka, Dzia³anie 2.1 Wzrost potencja³u turystycznego,

Poddzia³anie 2.1.1 Baza noclegowa i gastronomiczna. Nabór wniosków w ramach tego poddzia³ania trwa³ od 21 paŸdziernika 2008 do 2 stycznia 2009 r. Kolejny nabór wniosków nie jest ju¿ planowany. W ramach konkursu umowy o dofinansowanie zosta³y podpisane z 27 przedsiêbiorcami na ³¹czn¹ kwotê dofinansowania 89 704 885 z³. Ca³kowita wartoœæ projektów wynios³a 287 116 140 z³.

Lubuskie Inwestycja: Stworzenie hotelu w zabytkowym pa³acu w Osowej Sieni Wnioskodawca: Hansen Babka Sp. z o.o. Kwota dotacji: 0,8 mln z³

Inwestycja: Stworzenie Ekologicznego Oœrodka Rehabilitacji i Wypoczynku w Wiechlicach Wnioskodawca: Long INC Sp.z o.o. Kwota dotacji: 1,9 mln z³

Inwestycja: Uruchomienie hotelu ReGina w Szprotawie Wnioskodawca: Regina Sp. z o.o. Kwota dotacji: 0,2 mln z³

Inwestycja: Budowa kompleksu turystyczno-rekreacyjnego w ¯aganiu Wnioskodawca: Pa³ac Ksi¹¿êcy Sp. z o.o. Kwota dotacji: 9,7 mln z³

Inwestycja: Budowa i wyposa¿enie hotelu welness & spa o wysokim stopniu innowacyjnoœci przy Centrum Sportowo-Rekreacyjnym w Nowej Wsi Wnioskodawca: K&B Development Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 4,3 mln z³

nych do dofinansowania zosta³o 9 projektów, które swym zakresem obejmowa³y m.in. rozwój bazy noclegowej (10 808 943 z³), natomiast z Dzia³ania 2.2 wybrane zosta³y 3 projekty (2 034 017 z³). Poza Dzia³aniami bezpoœredniego wsparcia inwestycyjnego przedsiêbiorstw, równie¿ Dzia³anie 5.1 Rozwój i modernizacja regionalnej infrastruktury turystycznej i kulturowej, ma wp³yw na rozwój bazy noclegowej w regionie. Dotychczas w ramach powy¿szego dzia³ania podpisano umowy na realizacjê dwóch projektów, mog¹cych siê przyczyniæ do poszerzenia bazy noclegowej w województwie na ³¹czn¹ kwotê 2 285 842 z³. Obecnie, z uwagi na wyczerpanie œrodków, w wiêkszoœci dzia³añ Instytucja Zarz¹dzaj¹ca Lubuskim RPO nie opracowa³a harmonogramu konkursów na rok bie¿¹cy.

Podkarpackie Inwestycja: Budowa Centrum Konferencyjno-Hotelowego w Stalowej Woli Wnioskodawca: Przedsiêbiorstwa Surowców Wtórnych Wtórstal Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 3,7 mln z³

Inwestycja: Wdro¿enia innowacyjnej technologii – Inteligentny hotel w ZajeŸdzie Pod Caryñsk¹ w Ustrzykach Górnych Wnioskodawca: Leszek Skórka Zajazd Pod Caryñsk¹ Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 2,5 mln z³

Bart³omiej Kobiernik, inspektor Wydzia³u Informacji i Promocji Departamentu Lubuskiego RPO Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Lubuskiego: W ramach lubuskiego RPO nie zosta³y wydzielone dzia³ania przeznaczone wy³¹cznie na rozwój bazy noclegowej. Dotychczas w ramach Priorytetu II Instytucja Zarz¹dzaj¹ca Lubuskim RPO og³osi³a 6 konkursów. Piêæ z nich mamy ju¿ za sob¹. By³y to konkursy w ramach Dzia³ania 2.1 Mikroprzedsiêbiorstwa oraz 2.2 Poprawa konkurencyjnoœci ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw poprzez inwestycje. Nabór do ostatniego konkursu nadal trwa. Wszystkie cieszy³y siê, jak do tej pory, ogromnym zainteresowaniem ze strony przedsiêbiorców. W ramach konkursów og³oszonych w latach 2008 i 2009 z Dzia³ania 2.1 wybra-

Wsparcie dla przedsiêbiorstw z bran¿y turystyczno-hotelarskiej realizowane jest w ramach Dzia³ania 1.1 Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka, schemat B – Bezpoœrednie dotacje inwestycyjne I Osi priorytetowej RPO WP. W dotychczas przeprowadzonych konkursach wnioskodawcy z bran¿y turystycznej oraz realizuj¹cy projekty z zakresu turystyki otrzymywali na etapie oceny merytorycznej 10 punktów w ramach kryterium nr 8. Ponadto w drugim naborze, zarz¹d przyzna³ na etapie oceny strategicz-

R Y N E K

H O T E L A R S K I

nej dodatkowe 12 punktów dla projektów z zakresu us³ug turystycznych. W ramach dwóch naborów wniosków realizowanych w poprzednich latach zosta³o wybranych do dofinansowania 46 projektów. £¹czna ich wartoœæ, na moment og³aszania list projektów wybranych do dofinansowania, wynosi 148 395 107 z³ w tym wnioskowane dofinansowanie – 65 932 440 z³. Departament Wspierania Przedsiêbiorczoœci nie planuje w najbli¿szym czasie kolejnych naborów w ramach Dzia³ania 1.1 schemat B.

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Dotacje unijne – wybrane projekty

Dolnoœl¹skie

Inwestycja: Budowa trzygwiazdkowego hotelu Piotr w Boguszowie Gorcach Wnioskodawca: Przedsiêbiorstwo Commax Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 1,2 mln z³

Inwestycja: Budowa pensjonatu Polomino k. Karpacza Wnioskodawca: Western Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 1,4 mln z³

Inwestycja: Rewitalizacja zabytkowej XIX-wiecznej willi i budowa hotelu spa & wellness w Œwieradowie Zdroju Wniskodawca: Villa Cotonina Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 3,9 mln z³

Inwestycja: Budowa trzygwiazdkowego hotelu Greno w Karpaczu Wnioskodawca: Biuro Handlowe Greno Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 3,3 mln z³

Inwestycja: Rozwój bazy turystyczno-noclegowej w Kole Wnioskodawca: Mejd Sp. z o.o. Kwota dotacji: 3,9 mln z³

Inwestycja: Budowa Centrum kongresowo-szkoleniowego w W¹sowie Wnioskodawca: Anrest Sp. z o.o. Kwota dotacji: 2,6 mln z³

Inwestycja: Rozbudowa willi w Poznaniu z przeznaczeniem na hotel butikowy Wnioskodawca: Roma Investments Sp. z o.o. Kwota dotacji: 3,8 mln z³

Inwestycja: Dobudowa skrzyd³a hotelowego z sal¹ multimedialn¹ oraz czêœci gastronomicznej w hotelu Jarota w Jarocinie Wnioskodawca: Jarocin Sport Sp. z o.o. Kwota dotacji: 3,9 mln z³

Inwestycja: Rozbudowa i modernizacja hotelu Bia³owieski w Bia³owie¿y Wnioskodawca: Natura Travel Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 2,5 mln z³

Inwestycja: Podniesienie standardu hotelu Warszawa w Augustowie do obiektu czterogwiazdkowego Wnioskodawca: Hotel Warszawa Sp. z. o. o. Wnioskowana kwota: 3 mln z³

Dotacje dla przedsiêbiorstw w zakresie turystyki s¹ udzielane w ramach Priorytetu 1 Inwestycje dla przedsiêbiorstw RPO Woj. Dolnoœl¹skiego na lata 2007-2013. Do tej pory zosta³y og³oszone m.in. nastêpuj¹ce nabory wniosków: – Dotacje inwestycyjne wspieraj¹ce rozwój mikroprzedsiêbiorstw dzia³aj¹cych do 2 lat, w konkursie mogli startowaæ równie¿ przedsiêbiorcy realizuj¹cy projekty turystyczne (dofinansowanie ok. 35,4 mln z³), – Dotacje inwestycyjne dla MŒP zwiêkszaj¹ce atrakcyjnoœæ turystyczn¹ regionu (z wykluczeniem projektów z zakresu tworzenia

centrów pobytowych EURO 2012) (dofinansowanie ok. 267,6 mln z³), – Dotacje inwestycyjne dla MŒP zwiêkszaj¹ce atrakcyjnoœæ turystyczn¹ regionu poprzez tworzenie centrów pobytowych EURO 2012 (I tura - dofinansowanie ok. 9,8 mln z³; II tura – 27,8 mln z³), – Dotacje dla przedsiêbiorstw prowadz¹cych dzia³alnoœæ uzdrowiskow¹ zlokalizowan¹ w miejscowoœciach uzdrowiskowych – schemat 1.1 D2 (ocena merytoryczna). W harmonogramie naboru wniosków RPO WD na nastêpne lata nie ma ujêtych kolejnych dla przedsiêbiorców z segmentu turystyki.

Wielkopolskie W ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 projekty z zakresu hotelarstwa mog¹ byæ realizowane przez przedsiêbiorców w ramach Priorytetu I Konkurencyjnoœæ przedsiêbiorstw oraz Priorytetu VI Turystyka i œrodowisko kulturowe. W maju 2010 r. Zarz¹d Województwa Wielkopolskiego opublikowa³ listê projektów wy³onionych do do-

finansowania w ramach schematu 6.1 Infrastruktura turystyczna. Na liœcie znalaz³o siê 41 projektów o ³¹cznej wartoœci dofinansowania prawie 88 milionów z³otych. Ze wzglêdu na wyczerpanie alokacji dla dzia³ania 6.1 na lata 2007-2013 województwo nie planuje ju¿ og³oszenia kolejnego konkursu. Obecnie projekty wybrane do dofinansowania s¹ w trakcie realizacji.

Podlaskie

Inwestycja: Budowa trzygwiazdkowego hotelu wraz z infrastruktur¹ towarzysz¹ca w Siemiatyczach Wnioskodawca: Rondo Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 1,4 mln z³

Inwestycja: Budowa hotelu Supraœl w Supraœlu Wnioskodawca: Rentos Sp. z o.o. Wnioskowana kwota: 4 mln z³

W ramach RPO Województwa Podlaskiego inwestycje zwi¹zane z rozwojem turystyki, w tym bazy noclegowej, finansowane s¹ w ramach III Osi Priorytetowej Rozwój turystyki i kultury. Na lata 20072013 zarezerwowano na ten cel ponad 101 mln euro (œrodki EFRR). Przedsiêbiorstwa z bran¿y turystycznej mog¹ korzystaæ z Dzia³ania 3.2. Wsparcie inwestycyjne przedsiêbiorstw z bran¿y turystycznej. Z kolei z Dzia³ania 3.1 Rozwój atrakcyjnoœci turystycznej regionu korzystaæ mog¹ m.in. jednostki samorz¹du terytorialnego. Podzia³ œrodków na Dzia³ania przedstawia siê nastêpuj¹co: 3.1 – 81,43 mln euro, 3.2 – 20,35 mln euro. Pierwszy konkurs w ramach Dzia³ania 3.2 zorganizowany zosta³ w 2008 r. – dofinansowanie zdoby³o 12 projektów na ³¹czn¹

R Y N E K

H O T E L A R S K I

kwotê dofinansowania przekraczaj¹c¹ nieco 34 mln z³. Wartoœæ inwestycji zrealizowanych przez przedsiêbiorstwa to ok. 80,3 mln z³. Ostatni konkurs odby³ siê na prze³omie lat 2009 i 2010. Nie zakoñczy³a siê jeszcze ocena merytoryczna wniosków. Jeœli chodzi o weryfikacjê formaln¹ – z 42 wniosków pozytywn¹ ocenê uzyska³o 31 projektów, wartych ³¹cznie ponad 202 mln z³, z czego wartoœæ wnioskowanego dofinansowania to 65,2 mln z³. Kolejny konkurs na dofinansowanie przedsiêbiorstw z bran¿y turystycznej zaplanowano na prze³omie lipca i sierpnia. Szacunkowa pula to nieco ponad 6 mln euro. Dziêki realizacji projektów przedsiêbiorców, którzy ju¿ zdobyli dotacje, powstanie ponad 790 miejsc noclegowych (w tym 60 ju¿ powsta³o).

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Korzystaj¹cy z obiektów noclegowych Kraje generuj¹ce znaczny ruch przyjazdowy do Polski zosta³y silnie dotkniête kryzysem

10-proc. spadek przyjazdów cudzoziemców Rok 2009 w turystyce by³ pod wieloma wzglêdami podobny do poprzedniego. Zaniechanie rejestrowania przez s³u¿by graniczne ruchu na granicy wewnêtrznej strefy Schengen utrudnia³o zbieranie danych o liczbie przyjazdów. Instytut Turystyki prowadzi w³asne badanie, ale dok³adnoœæ tego pomiaru – wykonywanego na próbie i w sposób nieci¹g³y – jest mniejsza. Swobodê podró¿owania Ukraiñców, Bia³oFinlandia rusinów i Rosjan ogranicza koniecznoœæ uzyskania wiz wjazdowych. PorozuSzwecja 3 5 mienie z Ukrain¹ o ma³ym ruchu granicznym jest u³atwieniem, ale dotyczy 5 2 tylko strefy przygranicznej. Trwa kryzys gospodarczy o zasiêgu niemal powszechnym. Niekorzystn¹ okolicznoœci¹ dla Polski jest to, ¿e kraje, Norwegia Rosja które generuj¹ znaczny ruch przyjazdowy zosta³y dotkniête 10 18 kryzysem w stopniu wiêkszym ni¿ przeciêtny. Utrzymuj¹ 3 Estonia 17 14 siê znaczne wahania kursów walut i cen ropy 11 Łotwa 32 naftowej. Ale pod jednym wzglêdem rok 29 2009 ró¿ni³ siê od 2008: wyniki w poszczeDania Litwa Białoruś 4 gólnych kwarta³ach wykazywa³y tenden8 12 5 8 cjê odwrotn¹ ni¿ rok wczeœniej. Sytuacja Irlandia 8 14 1 17 poprawia³a siê z kwarta³u na kwarta³, 8 Wielka 16 Niemcy 10 Brytania co dostrzegamy tak¿e na pocz¹tUkraina 1 Holandia ku 2010 r. Jest to zgodne z global9 4 Belgia nymi wynikami turystyki miêdzyCzechy 22 2 3 14 Słowacja narodowej podawanymi przez Francja 3 9 18 Œwiatow¹ Organizacjê Turystyki. korzystający Węgry Austria Rumunia 5 7

noclegi

Witold Bartoszewicz,

1 2

Instytut Turystyki

Hiszpania Portugalia

18 4

7 11

Włochy

8 9

2 4

2 3

•ród³o: Instytut Turystyki

2009 roku granice Polski przekroczy³o oko³o 53,8 mln cudzoziemców (o 10 proc. mniej ni¿ w 2008 r.), w tym by³o ok. 11,9 mln przyjazdów turystów (o 8 proc. mniej). Najwiêkszy spadek liczby wizyt turystów dotyczy £otwy, Estonii, Rumunii, Litwy, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Szwecji. Liczba turystów z UE w skali ca³ego roku spad³a o 6 proc. Turystów z Ukrainy i Rosji równie¿ by³o mniej ni¿ w 2008 roku, ale warto odnotowaæ wzrost liczby wizyt jednodniowych z Ukrainy i Bia³orusi. Ju¿ drugi rok z rzêdu kilkunastoprocentowy spadek dotkn¹³ przyjazdy z najwa¿niejszych rynków zamorskich. Dane z bazy noclegowej potwierdzaj¹ powy¿sze tendencje.

0 3

Szwajcaria

Cudzoziemcy korzystaj¹cy z obiektów zbiorowego zakwaterowania w Polsce oraz udzielone noclegi w 2009 roku (zmiana w procentach w stosunku do roku 2008) Dwa ostatnie lata przynios³y spadek liczby cudzoziemców korzystaj¹cych z obiektów noclegowych zakwaterowania zbiorowego oraz spadek liczby udzielonych im noclegów. W 2009 roku przyjêto 3862 tys. goœci z zagranicy, o 4,6 proc. mniej ni¿ w 2008 roku. Liczba noclegów spad³a o 5,5 proc.

do 9609 tys. Odpowiednie dane dla hoteli wynios³y: 3141 tys. (-3,9 proc.) i 6675 tys. (-4,5 proc.). Przypomnijmy, ¿e w 2008 roku liczba goœci w rejestrowanej przez G³ówny Urz¹d Statystyczny bazie noclegowej by³a o 7,8 proc. mniejsza ni¿ w 2007 roku, a noclegów by³o o 6,8 proc. mniej. R Y N E K

H O T E L A R S K I

Spadek zdecydowanie czêœciej ni¿ wzrost Analizuj¹c zmiany liczby korzystaj¹cych z bazy noclegowej wed³ug krajów widzimy, ¿e spadek wystêpuje zdecydowanie czêœciej ni¿ wzrost. W sumie – goœcie z tych krajów, z których zanotowano jakikolwiek wzrost, stanowi¹ jeP O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Korzystaj¹cy z obiektów noclegowych Przyjazdy turystów ogó³em w latach 2000–2009 z prognoz¹

13,3

2008

2009

2010

2011

2012

2013

•ród³o: Instytut Turystyki

12,7

2007

12,3

2006

11,9

2005

2004

2003

15,7

2002

15,2

14,3

2001

13,7

2000

17,4

mln

20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

Turyœci polscy i zagraniczni korzystaj¹cy z obiektów noclegowych w latach 2000-2009 (wraz z prognoz¹ do 2013 r.) mln

15,8

16,1

16,4

16,8

4,1

4,2

2004

15,2

11,8 1,8 3,9

2003

3,9

11,3 ,3 3,3

2002

2005 2006 2007 2008 cudzoziemcy mieszkaŷcy Polski

2009

2010

2011

2012

2013

14,6

11 3,1

2001

13,2

11,1 ,1 3,2

2000

12,3

11,4 ,4 3,1

15,5

dol.

291

301

336

293

288

300

234

400

295

427

500

100 0 I kw. 2009 hotele, motele

pensjonaty

I kw. 2010 u rodziny, znajomych

dynie 16 proc. wszystkich korzystaj¹cych. Przyjrzyjmy siê bli¿ej krajom najwa¿niejszym dla rynku turystycznego, przyjmuj¹c za kryterium liczbê goœci przekraczaj¹c¹ 10 tys. Jest takich krajów 35. Do tych nielicznych, z których liczba goœci wzros³a o ponad 5 proc., nale¿¹ Grecja, Izrael, Portugalia, S³owacja, Turcja, Kanada i Bia³oruœ. W 2009 r. liczba goœci w bazie noclegowej z Niemiec spad³a minimalnie (o 1 proc.), a z pozosta³ych krajów „starej” UE – o 5 proc. Po znacznym spadku w 2008 roku liczba korzy34

kwatery prywatne

•ród³o: Instytut Turystyki

200

staj¹cych z bazy noclegowej mieszkañców Ukrainy i Rosji w 2009 roku spad³a po raz kolejny, a liczba noclegów spad³a jeszcze bardziej. Godnym uwagi przypadkiem jest Izrael: 128,4 tys. korzystaj¹cych z bazy noclegowej w 2009 roku oznacza wyj¹tkowo du¿y wzrost w porównaniu z 2008 r. (o 23 proc.). Liczba noclegów wzros³a o 28 proc.

Decyduj¹cy rynek niemiecki Przyjrzyjmy siê bli¿ej zró¿nicowaniu terytorialnemu: które województwa zyskuj¹ najwiêcej klientów w

skali wieloletniej, kto zyska³ i kto straci³ w 2009 roku? Do województw, które w latach 2000-2009 cechuj¹ siê najwiêkszym wzrostem liczby goœci z zagranicy w bazie noclegowej nale¿¹: ³ódzkie (œrednioroczny wzrost: 6,3 proc.), ma³opolskie (5,3 proc.), œl¹skie (4,1 proc.) i zachodniopomorskie (3,8 proc.). Jeœli idzie o wzrost liczby noclegów, do najszybciej rozwijaj¹cych siê województw nale¿¹: zachodniopomorskie (œredni wzrost: 8,3 proc.), ³ódzkie (8,1 proc.) i ma³opolskie (6,2 proc.). W 2009 roku stwierdzamy istotny spadek liczby korzystaj¹cych z bazy noclegowej w wiêkszoœci województw z wyj¹tkiem obu nad-

morskich: zachodniopomorskiego i pomorskiego (wzrost o 5,4 proc. i 3,7 proc.). Z kolei lubuskie, dolnoœl¹skie i kujawsko-pomorskie zanotowa³y spadek przekraczaj¹cy 15 proc. W podlaskim, podkarpackim, ³ódzkim i mazowieckim nie by³o istotnych zmian. Pod wzglêdem liczby udzielonych noclegów tendencja spadkowa jest jeszcze wyraŸniejsza. Najwiêkszy spadek przypada na lubuskie (-25 proc.), kujawsko-pomorskie (-19 proc.) i dolnoœl¹skie (-18 proc.). Na tym tle zwraca uwagê znaczny wzrost liczby noclegów w województwie ³ódzkim (a¿ o 11 proc.).

Cudzoziemcy to po³owa goœci w hotelach Orbisu Ireneusz Wêg³owski, wiceprezes zarz¹du Orbis SA: Cudzoziemcy stanowi¹ oko³o po³owê goœci w obiektach Grupy Hotelowej Orbis. Spadek liczby przyjazdów turystów zagranicznych w 2009 roku by³ jedn¹ z g³ównych przyczyn

R Y N E K

H O T E L A R S K I

zmniejszenia siê frekwencji i œredniej ceny w naszych hotelach. Œrednia frekwencja w ubieg³ym roku wynios³a 47,3 procenta, co oznacza spadek o ponad 6 punktów procentowych. Liczymy, ¿e sprawdz¹ siê prognozy Instytutu Turystyki o wzroœcie liczby przyjazdów turystów do Polski w bie¿¹cym roku, co na pewno wprowadzi³oby o¿ywienie w bran¿y hotelowej.

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

Wydatki turystów wg wykorzystywanej bazy noclegowej w Polsce

•ród³o: Instytut Turystyki

4,4

4,3

Korzystaj¹cy z obiektów noclegowych Turyœci korzystaj¹cy z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania (w tys.)

1595,3 1610,7 906,05 1742,5 1772,7

462,1

766,4

703,5

1503,5

610,7

1457,3

2708,1 2786,6

891,8 923,7 677,1

2012,5

652,2

1802,4 353,9

242,1 230,2

2009

383,9 1647,8 1693,3 619,3

chodach z tytu³u przyjazdów cudzoziemców? Tak, przy czym szeœcioprocentowy spadek przychodów od turystów by³ mniejszy od spadku przychodów od odwiedzaj¹cych jednodniowych, którzy ograniczyli kwoty przeznaczone na przygraniczne zakupy. Warto dodaæ, ¿e w porównaniu z 2007 rokiem mamy do czynienia ze wzrostem wp³ywów od turystów o 7 proc. W sumie ³¹czne przychody wynios³y w 2009 roku 9,5 mld USD, z czego 5,2 mld to wp³ywy od turystów. Udzia³ przychodów z turystyki w wartoœci eksportu towarów i us³ug wyniós³ w 2009 roku 5,6 proc., wobec 5,4 proc. w 2008 roku i 6,1 proc. w 2007 roku.

wzrost zainteresowania Polsk¹. Planujemy nadal œciœle wspó³pracowaæ z Warsaw Convention Bureau, Polsk¹ Organizacj¹ Turystyczn¹ oraz firm¹ LOT, aby wspólnie pracowaæ nad promocj¹ Polski, a w nadchodz¹cych latach przewidujemy wzrost przyjazdu turystów.

2711,4

654,9

2720,6

Zak³adamy niewielki wzrost liczby turystów Perspektywy na bie¿¹cy rok rysuj¹ siê niejasno. Nieœmia³o zak³adamy niewielki wzrost liczby turystów i wiêkszy wzrost liczby odwiedzaj¹cych jednodniowych. Jeœli idzie o wielkoœæ wp³ywów,

wszystko wskazuje na to, ¿e w tej czêœci, która pochodzi od turystów, mog¹ one nieco zmaleæ (s³abn¹cy segment turystyki s³u¿bowej w Europie), podczas gdy wp³ywy od odwiedzaj¹cych jednodniowych wzrosn¹ (zakupy w Polsce znów s¹ op³acalne). ■

Mniej przyjazdów z kierunku zachodniego Adam Milanowski, prezes zarz¹du Interferie SA: Jeœli chodzi o ca³y rok 2009, to œrednia frekwencja w naszych oœrodkach wynios³a 63 proc. co by³o wzrostem a¿ o 8 proc. w porównaniu do roku 2008. Sytuacja Interferii jest nieco inna – bazujemy na organizacji pobytu po³¹czonego z wypoczynkiem

R Y N E K

H O T E L A R S K I

i mo¿liwoœci¹ skorzystania z us³ug rehabilitacyjno-zdrowotnych. Na tego typu ofertê zapotrzebowanie jest sta³e, roœnie te¿ wœród ludzi œwiadomoœæ dbania o w³asne zdrowie i kondycjê. Ale faktycznie przyjazdy z kierunku zachodniego spad³y i zarówno my, jak i ca³y rynek turystyczny odczuwamy to równie¿ w bie¿¹cym roku. Przeciwdzia³aj¹c takiemu trendowi rozwijamy sprzeda¿ na rynek krajowy i rynek wschodni.

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

2008

Zauwa¿amy wzrost zainteresowania Polsk¹ Thomas Schoen, dyrektor regionalny Starwood Hotels & Resorts na Polskê: W przeci¹gu ostatnich lat zauwa¿yliœmy

437,9

778,4

Straty segmentów turystyki wypoczynkowej i s³u¿bowej Informacji o segmentacji turystyki przyjazdowej dostarczaj¹ badania ankietowe Instytutu Turystyki. Na tej podstawie wyró¿niamy nastêpuj¹ce grupy i szacujemy ich liczebnoœæ: • interesy, sprawy s³u¿bowe (3,2 mln przyjazdów w 2009 roku, o 400 tys. mniej ni¿ w 2008); • typowa turystyka wypoczynkowa (2,9 mln, o 500 tys. mniej ni¿ w roku 2008); • odwiedziny krewnych lub znajomych (2,15 mln, o 250 tys. mniej ni¿ w roku 2008); • zakupy (0,95 mln w 2009 roku, o 350 tys. wiêcej ni¿ w roku 2008); • tranzyt, z noclegiem w Polsce (0,9 mln, o 500 tys. mniej ni¿ w roku 2008). Jak widaæ, w 2009 roku najwiêksze straty ponios³y segmenty turystyki wypoczynkowej i s³u¿bowej oraz przejazdy tranzytem (w których dominowa³y dotychczas mocno obecnie doœwiadczone kryzysem republiki ba³tyckie). Turystyka rodzinno-towarzyska jest stosunkowo odporna na kryzys, a rozmiary turystyki zakupowej wzros³y po powa¿nym spadku w 2008 roku. Czy mniejszy ruch przyjazdowy znalaz³ odzwierciedlenie w przy-

850,2

•ród³o: Instytut Turystyki

Co z³o¿y³o siê na straty lubuskiego, dolnoœl¹skiego i kujawsko-pomorskiego? Decyduj¹cy wydaje siê rynek niemiecki. O ile ogó³em w Polsce liczby goœci z Niemiec spad³a jedynie o 1 proc., to w tych województwach spad³a o ponad 10 proc. Nie bez znaczenia jest te¿ ponadprzeciêtny spadek liczby goœci z Wielkiej Brytanii w dolnoœl¹skim i lubuskim. Oba te województwa odczu³y te¿ spadek liczby podró¿y tranzytowych. W zwi¹zku z obs³ug¹ tego ruchu goœci³y one zwykle stosunkowo wielu Litwinów, £otyszy, Estoñczyków i Skandynawów. A w 2009 r. ruch tranzytowy przez Polskê bardzo siê zmniejszy³.

ยฅQLDGDQLD KRWHORZH &RUD] ZLร FHM SRGUรถฤ XMHP\ L FRUD] F]ร ฤ FLHM QRFXMHP\ SR]D GRPHP Z KRWHODFK SHQVMRQDWDFK 2 Z\ERU]H NRQNUHWQHJR PLHMVFD QD QRFOHJ GHF\GXMH NLOND U]HF]\ OLF]ED JZLD]GHN Z\VWUรถM SRNRMX RGOHJรฏRฤ ร RG PLHMVFD Z NWรถU\P PDP\ VSRWNDQLH RUD] NZHVWLD SU\ZDWQRฤ FL L MDNRฤ FL REVรฏXJL

wyniku stale rozszeU]DMฤ FHM VLฤ NRQNXUHQFML na rynku hotelarskim L Z]UDVWDMฤ F\PL SRWU]HEDPL i wymaganiami konsumentรณw, R Z\ERU]H QRFOHJX FRUD] F]ฤ ฤ FLHM GHF\GXMH UyZQLHฤช NDUWD PHQX =GDU]D VLฤ ฤชH MHG\Q\P SRVLรกNLHP MDNL PDP\ RND]Mฤ VSRฤช\รผ Z KRWHOX MHVW ฤ QLDGDQLH 1D NRODFMฤ DOER MHVW ]D SyฤจQR DOER MHP\ Mฤ QD PLHฤ FLH 3LHUZV]\ SRVLรกHN MHVW QLH W\ONR VWDQGDUGHP DOH UyZQLHฤช QDMZDฤชQLHMV]\P SRVLรกNLHP GQLD QD NWyU\ SU]HZDฤชQLH MHVW F]DV ฤ QLDGDQLH SRZLQQR E\รผ QLH W\ONR SRฤช\ZQH REILWH L ]GURZH DOH SU]HGH ZV]\VWNLP XUR]PDLFRQH WDN E\ NDฤชG\ PyJรก ]QDOHฤจรผ FRฤ GOD VLHELH , WX U]HF] RF]\ZLVWD ยฑ MHGQ\P ] QDMZDฤชQLHMV]\FK HOHPHQWyZ ฤ QLDGDQLD MHVW SLHF]\ZR -HVW

RQR ]DUyZQR ED]ฤ SRG VรกRGNLH L VรกRQH NDQDSNL MDN UyZQLHฤช X]XSHรกQLHQLHP GR FLHSรก\FK SRVLรกNyZ RUD] GRGDWNLHP GR NDZ\ KHUEDW\

Eฤ Gฤจ NDNDR 3LHF]\ZR Z KRWHOX SRZLQQR E\รผ ]DWHP ฤ ZLHฤชH UyฤชQRURGQH L IXQNFMRQDOQH /DQWPDQQHQ 8QLEDNH 3RODQG 6S ] R R Z\FKRG]ฤ F QD SU]HFLZ RF]HNLZDQLRP L Z\PDJDQLRP NOLHQWyZ RG URNX UR]V]HU]\รกD VZRMฤ RIHUWฤ GOD U\QNX +R5H&D R SLHF]\ZR ฤ QLDGDQLRZH : FKZLOL REHFQHM RERN GXฤ VNLFK FLDVWHF]HN 5R\DO 'DQLVK 3DVWU\ L FURLVVDQWyZ SU]\JRWRZ\ZDQ\FK ZHGรกXJ RU\JLQDOQHM IUDQFXVNLHM UHFHSWXU\ SRMDZLรก VLฤ V]HURNL Z\EyU EXรกHF]HN ฤ QLDGDQLRZ\FK NRNWDMORZ\FK UXVW\NDOQ\FK L SV]HQQ\FK GZD URG]DMH FKOHEyZ RZVLDQ\ L ฤช\WQL D WDNฤชH SV]HQQH EDJLHWNL R GรกXJRฤ FL L FP %XรกHF]NL ฤ QLDGDQLRZH ZDฤชฤ RG GR J D GOD XUR]PDLFHQLD PDMฤ UyฤชQH NV]WDรกW\ Vฤ RNUฤ JรกH NZDGUDWRZH L WUyMNฤ WQH : LFK VNรกDG ZFKRG]ฤ NDM]HUNL FLDEDWW\ EXรกHF]NL ] PDNLHP ] RWUฤ EDPL SV]HQQH PDฤ ODQH SHรกQR]LDUQLVWH L JUDKDPNL 2IHURZDQH FKOHE\ Vฤ

natomiast nie tylko oryginalne Z VNรกDG]LH RZLHV VLHPLฤ OQLDQH DOH UyZQLHฤช Z VWUXNWXU]H L NV]WDรกFLH D SU]HGH ZV]\VWNLP Z VPDNX 1DMZLฤ NV]ฤ ]DOHWฤ SLHF]\ZD RIHURZDQHJR SU]H] ILUPฤ MHVW LFK GรกXJL ER PLHVLฤ F]Q\ WHUPLQ SU]\GDWQRฤ FL GR VSRฤช\FLD G]Lฤ NL LFK SU]HFKRZ\ZDQLX Z WHPS ย & : WHM WHPSHUDWXU]H EXรกNL QLH WUDFฤ VZRLFK ZDORUyZ VPDNRZ\FK L RGฤช\ZF]\FK D SRGJU]DQH Z WHPS ย & ยฑ ย & Z SLHNDUQLNX Eฤ Gฤจ SLHFX NRQZHNF\MQ\P SU]H] NLOND PLQXW Eฤ Gฤ ฤ ZLHฤชH SDFKQฤ FH L FKUXSLฤ FH :Lฤ FHM LQIRUPDFML QD VWURQLH ZZZ XQLEDNH SO LantmannenUnibake Poland Sp. z o.o. 6WDQLVรกDZyZ 3LHUZV]\ 6WUXฤชDฤ VND 1LHSRUฤ W 3ROVND 7HO )D[

Gastronomia Ponad 7,5 tys. placówek gastronomicznych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania

Hotelowa gastronomia w liczbach Jak podaje GUS, najwiêcej placówek gastronomicznych zlokalizowanych jest w hotelach – 2658 (dane za 2009 rok), a ich liczba zmniejszy³a siê od 2008 roku o 15 lokali. Wœród placówek góruj¹ restauracje (ponad 2,5 tys.) oraz bary i kawiarnie (2,35 tys.)

Kulinaria w modzie

niewa¿ w oœmiu z nich liczba ta uleg³a zmniejszeniu, a w drugiej po³owie – zwiêkszeniu. Najwiêkszy spadek liczby placówek odnotowano w Pomorskiem (o 147 lokali), a wzrost – w Zachodniopomorskiem (55). Od kilku lat najbogatsz¹ ofert¹ hotelowej gastronomii cieszy siê województwo ma³opolskie (925), a najskromniejsz¹ – opolskie (130). Jak wynika z wypowiedzi przedstawicieli czo³owych sieci hotelarskich w Polsce, gastronomia w hotelu to perspektywistyczna bran¿a, która – jak w przypadku warszawskich obiektów Syrena – generuje nawet 30 proc. wszystkich obrotów. Jednak tak¿e hotelowe restauracje odczu³y spowolnienie koniunktury.

danych GUS wynika, ¿e liczba placówek gastronomicznych w obiektach zbiorowego zakwaterowania jest w³aœciwie niezmienna od kilku sezonów. Ich liczba w zestawieniu z lat 2008 i 2009 (we wszystkich segmentach obiektów, jak i w podziale na rodzaje placówek) ró¿ni jedynie kilka jednostek (w niektórych przypadkach obserwujemy lekki spadek, w innych – wzrost). Wahania widaæ jednak w podziale na województwa, choæ i tu trudno okreœliæ jeden przoduj¹cy trend, po-

Tomasz Pieni¹¿ek, prezes zarz¹du Hotele SPA Dr Irena Eris Sp. z o.o.: Kuchnia i szeroko pojêta gastronomia to ta czêœæ oferty, która od kilku lat staje siê kluczowa w hotelach. Zmieni³y siê zwyczaje

•ród³o: GUS

Fot. Shutterstock

2009

809 9

1974

1951

2349

2382

2518

2375

2008

4 704

7545

8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

7517

Rodzaje placówek gastronomicznych w obiektach zbiorowego zakwaterowania

Gastronomia - 30 proc. obrotów hotelu Jacek Jasiñski, dyrektor sprzeda¿y i marketingu, Syrena Hotels: Gastronomia w Syrena Hotels generuje oko³o 30 procent ³¹cznych obrotów. W przysz³oœci sukces restauracji le¿y w koncepcjach obietnicy zapewnienia odpowiedniej atmosfery i doznañ oraz w zapewnieniu atrakcyjnego stosunku ceny do us³ugi. Przy tym bardzo wa¿n¹ rolê odgrywaj¹ œwie¿e produkty regionalne, bioprodukty oraz wysokie standardy w dziedzinie kreatywnoœci i jakoœci us³ug gastronomicznych.

2658

3000

2673

Liczba placówek gastronomicznych w poszczególnych obiektach zbiorowego zakwaterowania 2008

2009

2500 2000

0 hotele

motele

pensjonaty

•ród³o: GUS

322

500

161

165

1000

342

1500

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

Paulina Mroziak, pmroziak@brog.pl

Polaków, coraz wiêcej osób jada poza domem, a zatem ich oczekiwania rosn¹. Wybieraj¹c siê do restauracji szukaj¹ miejsc, gdzie mo¿na smacznie zjeœæ i byæ dobrze obs³u¿onym. WyraŸnie obserwujemy, ¿e kuchnia, jak i „wspólne gotowanie” sta³y siê tak¿e elementem modnego spêdzania czasu, a smakowanie i delektowanie siê potrawami wspiera zwyk³¹ konsumpcjê. Procent obrotów realizowanych przez gastronomiê zale¿y od specyfiki hotelu, dlatego bêdzie ró¿ny w zale¿noœci od rodzaju i charakteru obiektu. Diametralne ró¿nice bêd¹ pomiêdzy hotelem miejskim a pozamiejskim oraz z tradycyjn¹ ofert¹ noclegow¹ a ofert¹ spa. Na rentownoœæ wp³ywaj¹ czas, miejsce i klient, st¹d ta sama kolacja serwowana w ramach innych parametrów mo¿e siê znacznie ró¿niæ w zyskownoœci.

Gastronomia Spadki sprzeda¿y restauracji

Liczba placówek gastronomicznych w obiektach zbiorowego zakwaterowania

975 828 468 810

501

865

155 154

341 318

Albert Helms, dyrektor generalny hotelu Marriott w Warszawie: Hotelowe restauracje odczu³y spadki sprzeda¿y w 2009 r., poniewa¿ konsumenci oszczêdzali w pierwszej kolejnoœci na rozrywce. Firmy organizowa³y w naszym hotelu mniej eventów, pomimo odnowienia powierzchni bankietowych. Poniewa¿ ka¿dy hotel jest inny, trudno oceniaæ co by³oby najbardziej dochodowe. Sprzeda¿ kawy i wódki wci¹¿ roœnie, a sprzeda¿ szampana w naszym Panorama Bar & Lounge spad³a bardzo nieznacznie pomimo kryzysu. Sprzeda¿ piwa w Champions Bar by³a ni¿sza. Nasza w³oska restauracja Parmizziano’s wci¹¿ œwietnie sobie radzi, a jej nowa oferta win z ca³ego œwiata odnotowa³a wzrost sprzeda¿y. Planujemy ustabilizowany wzrost sprzeda¿y w gastronomii w roku 2011 w porównaniu do roku 2010.

340

570

301

623

423 466

271 308 287

770

275

768 147

157 130

172 509 577 312

2008

982

2009

925

335

•ród³o: GUS

Gastronomia sprzedaje siê razem z konferencjami Andrzej Pierzcha³a, dyrektor marketingu sieci Hotele DeSilva:

Pierwotnie w koncepcji hoteli DeSilva gastronomia by³a ograniczona do niezbêdnego minimum. Ostatecznie ze wzglêdu na komfort nocuj¹cych u nas goœci zdecydowaliœmy, ¿e standardem ka¿dego hotelu sieci DeSilva bêdzie restauracja, bar oraz sale konferencyjne. Dzisiaj widzê, ¿e ten wybór by³ s³uszny i ten model doskonale sprawdza siê w segmencie, w którym operujemy. Doskonale sprawdzi³ siê te¿ profil naszych restauracji. Ka¿da z nich oferuje typowo polskie potrawy oraz dania kuchni œródziemnomorskiej. Ofertê uzupe³niamy o wina z kolekcji Marka Kondrata oraz herbaty Dilmah T-Series niedostêpne w detalicznej sprzeda¿y. Staramy siê, aby gastronomia

hoteli by³a dostêpna dla ka¿dego naszego goœcia. Dlatego ceny potraw dostosowane s¹ „do ka¿dej kieszeni” – wszystkie wina sprzedajemy na kieliszki, a dodatkowo mniejszy g³ód mo¿na zaspokoiæ w hotelowym barze, wybieraj¹c z listy prostych, smacznych i syc¹cych przek¹sek. Udaje siê nam te¿ pokazaæ „przyjazne oblicze” hotelowej gastronomii promuj¹c biznes-lunche w tygodniu oraz rodzinne obiady w ka¿d¹ niedzielê, wszystko oczywiœcie w „przyjaznej cenie”. Oferty takie pozwalaj¹ skutecznie przekonaæ osoby z najbli¿szego otoczenia hotelu do korzystania z jego us³ug. Udzia³ gastronomii w sprzeda¿y hotelu jest ró¿ny zale¿nie od lokalizacji, charakteru

R Y N E K

H O T E L A R S K I

hotelu oraz profilu obs³ugiwanych goœci. Trudno jest w tym zakresie o jak¹œ ogóln¹ ocenê. Zdecydowanie jednak na tle ca³ej gastronomii wyró¿nia siê udzia³ sprzeda¿y us³ug konferencyjnych. Jest to bardzo pozytywny symptom, tym bardziej, ¿e gros us³ug konferencyjnych sprzedawanych jest w formie kompletnych, ca³odniowych pakietów us³ug. Stanowi¹ one du¿e i stabilne Ÿród³o przychodu hotelowej gastronomii, a biznes ten jest na tyle rozwojowy, ¿e pierwszy z naszych hoteli – DeSilva Piaseczno w tym roku powiêkszy³ swój potencja³ konferencyjny o kolejne 3 du¿e sale i dodatkow¹ biznesow¹ restauracjê, s³u¿¹c¹ g³ównie goœciom odbywaj¹cych siê spotkañ.

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Wybrane sieci i firmy hotelarskie Wiêkszoœæ hoteli w Polsce wci¹¿ nale¿y do pojedynczych inwestorów

Coraz wiêcej hoteli w sieciach

Choæ na polskim rynku dzia³a ju¿ ponad 40 firm i sieci hotelarskich, których portfolio obejmuje po kilka obiektów, ten obszar rynkowy wci¹¿ jest niezagospodarowany. Wiele podmiotów wykorzystuje ten fakt i – tak jak Hotele Focus czy Best Western – poszukuje obiektów, które mo¿na wydzier¿awiæ lub obj¹æ patronatem. Z roku na rok wzrasta liczba profesjonalnych operatów i firm buduj¹cych kolejne ju¿ obiekty

Paulina Mroziak, pmroziak@brog.pl

œród najwiêkszych sieci i firm hotelarskich w Polsce od lat przoduje Grupa Hotelowa Orbis, która zarz¹dza w sumie 62 obiektami ró¿nych marek (polskich i zagranicznych). Jej pozycja jest niezagro¿ona przez kilka najbli¿szych lat. Spor¹ aktywnoœæ w bran¿y wykazuj¹ tak¿e inne hotelowe podmioty, takie jak Warimpex, który co roku otwiera jeden

obiekt w Polsce, a w najbli¿szym czasie planuje – wspólnie z Louvre Hotels – ekspansjê hoteli ekonomicznych; EFH, który kupuje tereny pod kolejne hotele; planuj¹cy inwestycje w czterech miastach Qubus; Hilton, który podpisuje umowy franczyzowe z inwestorami polskich obiektów oraz, przy³¹czaj¹cy nowe obiekty do sieci, Best Western. W trakcie ostatnich miesiêcy sporo mówi siê tak¿e o nowo powstaj¹cych sieciach. W naszym zestawieniu sporo uwagi poœwiêciliœmy marce Dobre Miejsce, której obiekty (hotele, pensjonaty, oœrodki wczaso-

QUBUS HOTEL

we) bêd¹ powstawaæ na terenie Dolnego Œl¹ska, a ich celem jest promowanie tamtejszej turystyki oraz spó³ce Roma Investment, poniewa¿ jej celem jest stworzenie sieci butikowych piêciogwiazdkowych hoteli zlokalizowanych w historycznych obiektach w centrum miast. Do no-

wych sieci dzia³aj¹cych lub planuj¹cych wkroczenie do Polski jest te¿ Choice Hotels, która – na mocy umowy franczyzowej z Hotel System Management – przejê³a zarz¹dzanie siedmioma hotelami spó³ki. Nowym trendem na rynku hotelarskim jest tak¿e budowa obiektów w systemie condo. Wiele firm tego typu (m.in. Kristensen Group, Condohotels i Lokaty Budowlane) ma ju¿ w planach budowê kilku obiektów w atrakcyjnych turystycznie regionach Polski. Procent hoteli w Polsce zarz¹dzanych przez du¿e hotelowe spó³ki jest wci¹¿ niewielki w porównaniu z reszta Europy, wiêc oczekiwany jest stopniowy rozwój w tym obszarze rynku.

STARWOOD HOTELS & RESORTS Starwood Hotels & Resorts posiada w Polsce szeœæ obiektów: hotele Sheraton w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Sopocie oraz w stolicy – The Westin Warsaw i Le Meridien Bristol. £¹cznie oferuje ponad 1500 pokoi i zatrudnia ponad 1100 osób. Starwood Hotels & Resorts Worldwide Inc. jest obecnie jedn¹ z wiod¹cych firm hotelarskich na œwiecie posiadaj¹c¹ ponad 900 obiektów w 100 krajach i zatrudniaj¹c¹ 145 tysiêcy osób. Dyrektor Regionalny Starwood Hotels & Resorts na Polskê – Thomas Schoen

Sieæ obejmuje 13 hoteli w ró¿nych regionach Polski (Gdañsk, Gliwice, Gorzów Wlk., G³ogów, Katowice, Kielce, Kraków, Legnica, £ódŸ, Wa³brzych, Wroc³aw, Zielona Góra, Z³otoryja).

• Starwood zamierza w 2010 roku wydaæ oko³o 12 mln z³ w ulepszanie Prezes zarz¹du i dyrektor generalny Qubus Hotel – Artur Hajduk

• Qubus og³osi³ plany powstania nowych hoteli w Rzeszowie, Bielsku-Bia³ej oraz Poznaniu. Firma ma w planach równie¿ otwarcie hotelu w Warszawie. Qubus Hotel Bielsko-Bia³a zaoferuje ponad 100 pokoi, restauracjê, centrum fitness i centrum konferencyjne. Qubus Hotel Poznañ pierwszych goœci przyjmie w roku 2012. Bêdzie to nowoczesny obiekt ze stylow¹ restauracj¹ i centrum konferencyjnym. Nowy hotel bêdzie mia³ cztery gwiazdki. Pomieœci 199 osób w 121 pokojach. Rzeszowski hotel bêdzie umiejscowiony w biurowcu Capital Towers. Budowa kompleksu ruszy prawdopodobnie na wiosnê 2010 roku. Obiekt zaoferuje goœciom ok. 100 pokoi. • Sieæ planuje odnowiæ elewacjê Qubus Hotel Wroc³aw. W pokojach pierwszego hotelu sieci – Qubus Hotel Zielona Góra zostanie zainstalowana klimatyzacja. Artur Hajduk, prezes zarz¹du i dyrektor generalny Qubus Hotel: Zawsze inwestujemy tam, gdzie istniej¹ najwiêksze szanse na rozwój i sukces. Szukamy miejsc z du¿ym ekonomicznym potencja³em – nie tylko na zachodzie Polski. Niemal ka¿dy nasz obiekt posiada centrum konferencyjne – niezwykle istotni s¹ dla nas klienci biznesowi i MICE. St¹d decyzje o inwestycjach w Bielsku-Bia³ej czy Poznaniu – to oœrodki, które rozwijaj¹ siê niezwykle dynamicznie. Chcemy byæ czêœci¹ tych procesów, poszerzaj¹c ofertê noclegow¹ najbardziej atrakcyjnych miast. To w³aœnie w dynamicznie rozwijaj¹cych siê oœrodkach nadal brakuje hoteli o wysokim standardzie.

oferty istniej¹cych hoteli. Wiêkszoœæ tej sumy jest przeznaczona na renowacjê hoteli Sheraton Warsaw oraz Le Meridien Bristol. • Starwood ma w planach równie¿ zarz¹dzanie hotelami we Wroc³awiu, Zakopanem, £odzi, Katowicach i Szczecinie, choæ na razie nie podaje szczegó³ów. • Polskie hotele Starwood wdra¿aj¹ i promuj¹ kolejne inicjatywy ekologiczne. Na pocz¹tku br. zaprezentowano wyniki ankiety, z której wynika, ¿e a¿ 94 proc. klientów sieci zadeklarowa³o, ¿e ekologia ma dla nich znaczenie, a 84 proc. postêpujê ekologicznie w ¿yciu codziennym. Thomas Schoen, Dyrektor Regionalny Starwood Hotels & Resorts na Polskê: Sytuacja gospodarcza w Polsce w roku 2009 oczywiœcie mia³a wp³yw tak¿e na bran¿ê hotelarsk¹. Poprzez szczegó³ow¹ kontrolê kosztów uda³o nam siê jednak zminimalizowaæ straty, nie zani¿aj¹c przy tym poziomu us³ug. Niesamowicie pozytywn¹ informacj¹ dla nas by³ wskaŸnik zadowolenia goœci, który w 2009 roku by³ wy¿szy ni¿ kiedykolwiek wczeœniej. W przysz³oœci zamierzamy nadal koncentrowaæ siê na istniej¹cych obiektach, czyli hotelach Sheraton Warsaw, Sheraton Krakow, Sheraton Sopot, Sheraton Poznan, The Westin Warsaw oraz Le Meridien Bristol, oraz planujemy utrzymaæ pozycjê lidera rynku w czterech miastach, w których dzia³aj¹ hotele sieci Starwood Hotels & Resorts. Mamy tak¿e zamiar nadal œciœle wspó³pracowaæ z naszymi partnerami, aby rozwijaæ marki sieci Starwood Hotels & Resorts w ca³ej Polsce. W najbli¿szym czasie planujemy dalsze inwestycje, w wysokoœci 11 mln z³, w istniej¹ce obiekty. Planujemy tak¿e nadal wprowadzaæ szereg inicjatyw marki Sheraton.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

LOKATY BUDOWLANE

ROMA INVESTMENT Celem spó³ki jest stworzenie sieci butikowych piêciogwiazdkowych hoteli zlokalizowanych w historycznych obiektach. Obiekty bêd¹ nale¿a³y do Small Luxury Hotels of the Word.

Notowana na NewConnect spó³ka budowlana, która chce stworzyæ sieæ centrów hotelowo-konferencyjnych, którymi bêdzie zarz¹dzaæ. Prezes zarz¹du Lokaty Budowlane SA – Marek Kwiatkowski

Zarz¹d Roma Investment – Zdzis³awa i Roman Pi¹tkiewicz

• Trwa realizacja centrum hotelowo-konferencyjnego w Œwiêcicach. In• Pierwszy z obiektów spó³ki – hotel Platinum Palace we Wroc³awiu – ruszy latem 2010 r. W zabytkowym obiekcie znajdzie siê 46 pokoi. • Spó³ka rozpoczê³a adaptacjê dwóch zabytkowych willi miejskich na luksusowe piêciogwiazdkowe hotele – w Poznaniu oraz we Wroc³awiu. Wed³ug zapowiedzi inwestora, do 2013 r. bêd¹ dzia³aæ trzy hotele, oraz kolejny do 2015 r.

DOBRE MIEJSCA Nowo powstaj¹ca sieæ hoteli dla aktywnych Dobre Miejsca na terenie Dolnego Œl¹ska. Pierwszy obiekt – trzygwiazdkowiec Stacja nad Kwis¹ w Gryfowie Œl¹skim ruszy³ w maju 2010 r. Docelowo bêdzie ich osiem. Jest to innowacyjny pomys³ grupy Intakus SA.

westycja prowadzona jest zgodnie z harmonogramem. Hotel z zapleczem gastronomicznym, dwoma restauracjami oraz salami konferencyjnymi ma ruszyæ pod koniec 2010 r. Koszt powstania centrum to ponad 40 mln z³. Pokoje hotelowe i apartamenty (oko³o 90) bêd¹ sprzedawane prywatnym inwestorom. • Spó³ka prowadzi wstêpne rozmowy dotycz¹ce zakupu kolejnych nieruchomoœci. Zainteresowana jest m.in. nieruchomoœciami rezydencjalnymi zlokalizowanymi w najwiêkszych polskich kurortach i inwestycjami mieszkalnymi, które rokuj¹ wysoki zwrot z inwestycji.

HOTELE GRUPY BUDIZOL Firma realizuje projekty w obszarze nieruchomoœci mieszkalnych oraz handlowych. Grupa chce zainwestowaæ tak¿e w projekty hotelowe.

Prezes zarz¹du Intakus SA – Jaros³aw Œlipek Prezes zarz¹du Budizol SA – Roman Edward Stanis³awski

• W II po³. 2010 r. otwarty zostanie pensjonat z zapleczem rekreacyjnym w miejscowoœci T¹pad³a. W I kw. 2011r. ruszy trzygwiazdkowy hotel Niez³y M³yn w Czeszowie. W przygotowaniu s¹ jeszcze: inwestycje w trzylub czterogwiazdkowy hotel w Stroniu Œl¹skim i pensjonat w Siennej w Kotlinie K³odzkiej, czterogwiazdkowy hotel w Kowarach, niewielki hotel w Ozorowicach oraz stanica kajakowa z baz¹ noclegow¹ w Osieczowie. • Grupa Intakus planuje tak¿e budowê piêciogwiazdkowego hotelu przy ul. Wróblewskiego we Wroc³awiu (obok stadionu Œlê¿y). Poszukiwany jest wspó³inwestor do realizacji tego przedsiêwziêcia.

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

• Hotele Grupy Budizol zapowiedzia³y, ¿e w paŸdzierniku 2010 r. ruszy czterogwiazdkowy Holiday Inn w Bydgoszczy. Obiekt bêdzie oferowa³ 138 pokoi. W procesie negocjowania warunków franczyzy z IHG, Hotele Grupy Budizol reprezentowa³a firma Colliers International. Zgodnie z warunkami umowy Colliers bêdzie konsultantem operacyjnym firmy rok w okresie budowy hotelu oraz rok po jego otwarciu. • Spó³ka chce zaanga¿owaæ siê w budowê aparthotelu we W³oc³awku przy CH Wzorcownia oraz osiedla domów wypoczynkowych w Rozewiu.

Wybrane sieci i firmy hotelarskie GRUPA HOTELOWA ORBIS

THE REZIDOR HOTEL GROUP

Grupa zarz¹dza 62 hotelami obejmuj¹cymi ponad 11 tysiêcy pokoi i operuj¹cymi pod markami Etap, Ibis, Mercure, Novotel, Sofitel, Holiday Inn oraz Orbis Hotels. W Grupie dzia³aj¹ hotele nale¿¹ce do spó³ek Orbis SA, Hekon-Hotele Ekonomiczne SA oraz UAB Hekon. Prezes Orbis SA – Laurent Picheral

W Polsce The Rezidor Hotel Group operuje piêcioma hotelami marki Radisson Blu (Warszawa, Kraków, Szczecin, Wroc³aw, Gdañsk) oraz czterogwiazdkowym hotelem Park Inn w Krakowie. Portfolio Grupy zawiera obecnie oko³o 370 hoteli licz¹cych ponad 78 tys. pokoi w ok. 60 krajach. Grupa zarz¹dza markami Radisson Blu Hotels & Resorts, Regent Hotels and Resorts, Park Inn oraz Country Inns & Suites w krajach Europy, Œrodkowego Wschodu i Afryki

• Od pocz¹tku wrzeœnia 2009 r. zmodernizowany hotel Skalny w Karpa-

Wybrane dane finansowe Grupy Hotelowej Orbis: Przychody ze sprzedaży Zysk netto Frekwencja Średnia cena za pokój RevPar

2009 2008 694 577 000 zł 772 967 000 zł 4 010 000 zł 43 614 000 zł 47,30 proc. 53,70 proc. 225,0 zł 233,3 zł 106,5 zł 125,3 zł

Zmiana 10,14 proc. -90,81 proc. -6,40 pp. -3,56 proc. -15 proc.

Ireneusz Wêg³owski, wiceprezes Orbis SA: Okres od czerwca 2009 roku do dziœ trudno nazwaæ pozytywnym dla hotelarstwa. Utrzymywa³y siê w nim tendencje kryzysowe, m.in. spadek frekwencji, „wojna cenowa”, ograniczenie inwestycji, a nie pojawi³y siê jeszcze oznaki o¿ywienia. Liczê, ¿e jesieñ 2010 r. mo¿e okazaæ siê momentem zwrotnym, przynosz¹cym wzrosty wskaŸników operacyjnych. Dla Grupy Orbis by³ to okres wewnêtrznych zmian – wykorzystaliœmy ten czas na ograniczenie kosztów i zwiêkszenie efektywnoœci firmy. Zdecydowaliœmy o wiêkszej koncentracji na podstawowej dzia³alnoœci Orbisu, jak¹ jest hotelarstwo, co oznacza³o sprzeda¿ segmentów zajmuj¹cych siê miêdzynarodowymi przewozami autokarowymi oraz turystyk¹. Przysz³y rok powinien przynieœæ lepsze rezultaty oraz wiêksze nak³ady inwestycyjne, zarówno w Grupie Orbis, jak i ca³ej bran¿y. Aktualnie analizujemy sygna³y p³yn¹ce z rynku, oczekuj¹c na oznaki o¿ywienia koniunktury. W momencie ich wyst¹pienia w pierwszej kolejnoœci uruchomimy wstrzymane w ub.r. projekty hotelowe w Warszawie i Krakowie. Na prze³omie lat 2010 i 2011 rozpoczêta zostanie tak¿e budowa Novotelu w £odzi. W kilku innych miejscach przygotowujemy dokumentacjê inwestycyjn¹, która bêdzie przydatna w kolejnych latach, gdy zmieni¹ siê warunki na lokalnych rynkach.

Wiceprezes na Europê Wschodni¹ – Tom Flanagan

• W drugiej po³owie 2009 roku rozpoczêto budowê wroc³awskiego hotelu sieci Park Inn, którego operatorem bêdzie Rezidor Hotel Group. Inwestorem i generalnym wykonawc¹ jest firma Nelle. Wed³ug planów obiekt ma ruszyæ w lutym 2012 roku. Bêdzie to drugi Park Inn w Polsce. Pierwszy zosta³ otwarty w kwietniu 2009 roku. PóŸn¹ wiosn¹ 2010 roku og³oszono zmianê nazwy Park Inn na „Park Inn by Radisson”. Nowa nazwa jest wynikiem decyzji o skoncentrowaniu siê na rozwoju tych dwóch marek. • Przychody Grupy Hotelowej Rezidor za 2009 rok spad³y o 13,7 proc. w stosunku do roku 2008 i wynios³y 677,2 mln euro. Strata po opodatkowaniu wynios³a 28,2 mln euro. Hotele wschodnioeuropejskie (do których zaliczaj¹ siê polskie obiekty marek Rezidora) wygenerowa³y w 2009 r. przychody na poziomie 19,2 mln euro, co oznacza spadek o 23,5 proc. RevPar like-for-like w hotelach Grupy Rezidor w 2009 r. spad³ o 16,4 proc. do 62,9 euro. Ob³o¿enie like-for-like wynios³o 62,1 proc. (w 2008 r. by³o to 66,4 proc.). Tom Flanagan, wiceprezes na Europê Wschodni¹: W ubieg³ym roku wszystkie hotele zanotowa³y spadek ob³o¿enia, jednak dostêpne dane wskazuj¹, i¿ niektóre miasta by³y bardziej odporne na kryzys. Œrednia cena pokoi zachowa³a pewn¹ stabilnoœæ i odpornoœæ wzglêdem sytuacji ekonomicznej. Polska posiadaj¹ca stosunkowo silny i rozwijaj¹cy siê wewnêtrzny rynek turystyczny nie jest ca³kowicie zale¿na od rynków zagranicznych. Przychód na ka¿dy dostêpny pokój (RevPar) uleg³ zmniejszeniu w porównaniu do poprzedniego roku g³ównie z powodu spadku ob³o¿enia przy relatywnie niewielkich wahaniach œrednich cen. Efektem tego straty bran¿y w Polsce okaza³y siê znacznie ³agodniejsze ni¿ na wielu innych rynkach hotelowych w ca³ej Europie i Europie Wschodniej. Nale¿y równie¿ pamiêtaæ, analizuj¹c dostêpne dane powi¹zane ze spadkiem cen w 2009 r., i¿ wskaŸniki cenowe czêœciowo mog³y byæ amortyzowane poprzez os³abienie siê z³otówki wzglêdem euro i dolara. Wiele cen wci¹¿ by³o oferowanych klientom w tych¿e walutach. Analizuj¹c pierwsze piêæ miesiêcy br. w stosunku do analogicznego okresu 2009 r. widzimy pewne oznaki o¿ywienia poprzez wzrost ob³o¿enia w wiêkszoœci du¿ych miast. Obserwujemy klasyczny model zachowañ rynku po spowolnieniu, kiedy to przy zwiêkszeniu popytu nastêpuje wzrost cen, aczkolwiek w znacznie wolniejszym tempie. Nadal pozostaj¹ jednak pod presj¹ wskaŸniki dotycz¹ce ob³o¿enia i ceny w miastach i regionach, które s¹ znacznie bardziej uzale¿nione od turystyki i biznesu zagranicznego. Nale¿y podkreœliæ, ¿e w pierwszych miesi¹cach roku 2010 w tak krótkim czasie po tak dramatycznym pogorszeniu koniunktury œwiatowej ca³kowita kwota sprzedanych pokojonocy w Polsce roœnie w porównaniu do poprzedniego roku, co daje nam wiarê w powrót na œcie¿kê wzrostu w najbli¿szej przysz³oœci. Przewidywania na rok 2010 s¹ zachêcaj¹ce i optymistyczne w porównaniu z ubieg³ym rokiem. Najwa¿niejszym chyba pytaniem dla dzia³alnoœci turystycznej I hotelarskiej jest: korelacje pomiêdzy wzrostem ob³o¿enia i powrotem do poziomu cen pokoi z lat ubieg³ych.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

czu dzia³a w ramach sieci Mercure. Mercure Skalny w Karpaczu jest 12. hotelem tej sieci w Polsce. • Wiosn¹ 2010 roku Novotel Poznañ Centrum radykalnie zmieni³ oblicze. Po remoncie sta³ siê najwiêkszym hotelowym obiektem konferencyjnym w sieci z udogodnieniami dla goœci biznesowych. Hotel zyska³ czwart¹ gwiazdkê. • Grupa Hotelowa Orbis kontynuowa³a w 2009 r. program optymalizacji zasobu nieruchomoœci. Sprzedane zosta³y dwa hotele, które nie odpowiada³y strategii rozwoju Grupy (175 pokoi). Jednoczeœnie otwarto dwa nowe hotele ekonomiczne: Ibis w Kielcach i Etap w Toruniu, które powiêkszy³y sieæ o 194 pokoje. Suma nak³adów inwestycyjnych Grupy Hotelowej w 2009 roku wynios³a 92 miliony z³. W poprzednim – 2008 roku ³¹czne wydatki na modernizacje i rozwój wynios³y oko³o 264 miliony z³. • Na prze³omie 2009/10 Orbis SA sprzeda³ swoje udzia³y w PBP Orbis (95,08 proc.) spó³ce Central European Tour Operator. Transakcja ta wynika z koncentracji Orbis SA na g³ównym segmencie dzia³alnoœci, czyli hotelarstwie. Z pocz¹tkiem czerwca br. spó³ka wycofa³a siê tak¿e z segmentu przewozów autokarowych. Jak podkreœli³ zarz¹d, Orbis SA zamierza w pe³ni skoncentrowaæ siê na hotelarstwie. • Z koñcem czerwca 2010 roku Jean Philippe Savoye z³o¿y³ rezygnacjê z pe³nienia funkcji prezesa Orbisu (by³ nim przez 6 lat). Nowym prezesem zosta³ Laurent Picheral, mened¿er kieruj¹cy spó³kami Accoru w Niemczech.

Wybrane sieci i firmy hotelarskie HILTON

WARIMPEX FINANZ- UND BETEILIGUNGS AG

Pod t¹ mark¹ dzia³aj¹ w Polsce dwa piêciogwiazdkowe hotele – Hilton Warsaw i Hilton Gdañsk. Dyrektor ds. Rozwoju Sieci w Europie Wschodniej i Polsce, Hilton Worldwide – Magdalena Sekutowska; President & Chief Executive Officer Hilton Hotels Corporation – Christopher J. Nassetta

Spó³ka deweloperska i inwestycyjna – w³aœciciel lub wspó³w³aœciciel 20 hoteli luksusowych i biznesowych. W Polsce spó³ka posiada: 50 proc. udzia³ów w piêciogwiazdkowym hotelu InterContinental i 25 proc. udzia³ów w czterogwiazdkowym Jan III Sobieski w Warszawie, trzygwiazdkowy Chopin w Krakowie, czterogwiazdkowy Spa Amber Baltic w Miêdzyzdrojach oraz czterogwiazdkowe andel’s w £odzi i angelo w Katowicach.

• 17 czerwca 2010 roku oficjalnie ruszy³ Hilton Gdañsk. Inwestorem jest firma Jan Wójcikiewicz Hotele.

Prezes zarz¹du Warimpex SA – Franz Jurkowitsch

• Na konferencji prasowej w Krakowie, która odby³a siê w grudniu 2009 roku, Urlich Widmer, wiceprezes ds. rozwoju sieci Hilton w Europie Centralnej poinformowa³, ¿e na najbli¿sze lata planowane jest w Polsce uruchomienie siedmiu nowych hoteli pod trzema markami: luksusow¹ Hilton oraz pozycjonowanymi ni¿ej DoubleTree by Hilton oraz Hilton Garden Inn. • W czerwcu 2010 roku Hilton og³osi³ podpisanie dwóch umów franczyzowych na hotele DoubleTree by Hilton w Polsce – w £odzi oraz w warszawskiej dzielnicy Wawer. Inwestorem pierwszego z nich jest Grupa Toya, drugiego – spó³ka Polaris Hospitality Enterprise. DoubleTree by Hilton Warsaw Conference Centre and Spa powinien ruszyæ w II kwartale 2012 roku, a ³ódzki DoubleTree ma zostaæ otwarty dopiero w IV kwartale 2012 r. Filip Wójcikiewicz, pe³nomocnik w³aœciciela firmy Jan Wójcikiewicz Hotele, inwestora Hiltona Gdañsk: Hilton oferuje paletê ró¿nych marek: od hoteli trzygwiazdkowych, po niezwykle luksusowe piêciogwiazdkowe. Jestem przekonany, ¿e sieæ Hilton stale monitoruje dostêpnoœæ ró¿nego rodzaju lokalizacji i kiedy zadecyduje, ¿e jedna z nich dojrza³a do któregoœ z ich marek, to na pewno bêd¹ czynnie poszukiwaæ odpowiedniego inwestora/dewelopera do budowy tego hotelu.

W planach lub realizacji

• Firma prowadzi intensywne rozmowy w sprawie sprzeda¿y kilku nieruchomoœci. Nie podaje na razie konkretów. W 2010 roku Warimpex zamierza wydaæ na inwestycje 50-70 mln euro wobec 90 mln euro w 2009 roku. • Od marca 2010 roku w Katowicach dzia³a czterogwiazdkowy hotel marki angelo – pierwszy tego typu w Polsce. Warimpex zamierza nadal inwestowaæ w czterogwiazdkowe hotele w Polsce – myœli o nowych przedsiêwziêciach m.in. w Warszawie, Gdañsku i innych du¿ych miastach. Spó³ka kupi³a kolejn¹ dzia³kê w Katowicach, naprzeciw kompleksu handlowego Silesia City Center. Jednak termin rozpoczêcia inwestycji w tym miejscu bêdzie zale¿eæ m.in. od wyników nowo otwartego hotelu angelo. • W maju 2010 roku Warimpex dokona³ podwy¿szenia kapita³u zak³adowego poprzez uplasowanie 14.400.001 nowych akcji zwyk³ych stanowi¹cych oko³o 36 proc. kapita³u zak³adowego. Przychód wynosi 28,8 mln euro brutto i 26 mln euro netto. Warimpex zamierza przeznaczyæ go g³ównie na sfinansowanie bie¿¹cych projektów, takich jak: Airportcity St. Petersburg (hotel Crowne Plaza oraz budynki biurowe), budynek biurowy Le Palais w Warszawie oraz projekt budowy hoteli ekonomicznych realizowany wspólnie Louvre Hotels w Europie Œrodkowej i Wschodniej, a tak¿e na optymalizacjê obecnej struktury finansowej. Wybrane dane finansowe Warimpex SA w mln euro: Przychody ogółem Przychody w segmencie Hotels & Resorts Wynik netto

3 1 7 6 5

1. Hilton w kompleksie OVO we Wroc³awiu (inwestor: joint venture – J.W. Construction, Star Enterprises Limited, Wings Properties) 2. Hilton w Koœcielisku (inwestor: Albedo Inc. Sp. z o.o.) 3. Hilton w £odzi (inwestor: Bacoli Properties) 4. Hilton w Toruniu (inwestor: Solaris) 5. Hilton Garden Inn Kraków (inwestor: Hotel Global Investment Group) 6. Hilton Garden Inn we Wroc³awiu w kompleksie Centrum Metropol (grupa irlandzkich inwestorów: McCarthy Harte Consortium) 7. DoubleTree by Hilton w £odzi (inwestor: Grupa TOYA, Film Hotel, konsorcjum banków) 8. DoubleTree by Hilton Warsaw Conference Centre and Spa (inwestor: Polaris Hospitality Enterprise) 9. Hilton Garden Inn Kraków-Balice (inwestor: spó³ka-córka MPL Kraków-Balice)

2008 94,4 86,7 -29,4

Franz Jurkowitsch, prezes zarz¹du Warimipex SA: Nasz najwa¿niejszy rynek – Polska – w roku 2009 by³ jedynym krajem w regionie CEE, wykazuj¹cym dodatni wzrost PKB. Sektor hotelarski w Polsce charakteryzuje silny popyt wewnêtrzny – ponad po³owa naszych goœci w Polsce pochodzi z rynku krajowego. Dziêki temu spadek transakcji miêdzynarodowych nie mia³ na rynku polskim tak silnego wp³ywu, jak to mia³o miejsce na przyk³ad w Czechach.

ARCHE Spó³ka ma w portfolio g³ównie projekty mieszkaniowe oraz hotele: ulokowany w zabytkowym kompleksie na Mazowszu Pa³ac £ochów, dwugwiazdkowiec Arche w Siedlcach oraz apartamenty hotelowe w Konstancinie-Jeziornie. Prezes zarz¹du Arche Sp z o.o. – W³adys³aw Grochowski

• Wiosn¹ 2011 roku ma ruszyæ trzygwiazdkowy aparthotel w Warszawie – Pu³awska Residence Hotel. Arche sprzeda³a ju¿ oko³o 70 proc. pokoi. Na najemców czekaj¹ punkty us³ugowo-handlowe.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

2009 85,3 79,6 -92,7

Wybrane sieci i firmy hotelarskie INTERFERIE

PUHIT

Interferie zajmuje siê turystyk¹ zdrowotn¹, specjalizuje siê w organizowaniu kuracji uzdrowiskowych oraz pobytów profilaktyczno-leczniczych. Od 2006 roku Interferie s¹ spó³k¹ notowan¹ na warszawskiej GPW. W portfolio spó³ki znajduje siê piêæ oœrodków wypoczynkowych (D¹bki, Ustronie Morskie, G³ogów, Ko³obrzeg, Œwinoujœcie), trzy hotele (czterogwiazdkowy w Szklarskiej Porêbie, dwugwiazdkowy w Œwieradowie-Zdroju i jednogwiazdkowy w Lubinie).

Operator sieci START hotel: 10 obiektów w³asnych (warszawskie hotele: Atos, Aramis, Portos, Feliks i Centrum Konferencyjno-Rekreacyjne Promenada, dwa hostele w Warszawie oraz trzy hotele RT Hotels w Krakowie: Monopol, Regent, Galicyja) oraz oko³o 40 hoteli zrzeszonych.

Prezes zarz¹du Interferie SA – Adam Milanowski

• O ile najwa¿niejszych wydarzeniem dla spó³ki w 2008 roku by³o prze-

binetów pielêgnacyjnych i rehabilitacyjnych, kompleks saun, basen i centrum fitness – tak wygl¹daæ bêdzie ju¿ za nieco ponad rok hotel Interferie Medical Spa w Œwinoujœciu. 27 maja 2010 roku oficjalnie dokonano wmurowania kamienia wêgielnego pod inwestycjê. Jej koszt wyniesie ok. 100 mln z³. Czterogwiazdkowy hotel to najwa¿niejsza obecnie inwestycja gie³dowej spó³ki. Jego generalnym wykonawc¹ jest firma Eiffage Budownictwo Mitex SA, z którym inwestor podpisa³ umowê 4 maja. Zgodnie z harmonogramem zakoñczenie prac przewidziane jest na koniec czerwca 2011 roku. • W 2009 roku Interferie przeprowadzi³a inwestycje w dwóch oœrodkach – remont czêœci restauracyjnej w hotelu G³ogów oraz modernizacjê obiektu w Ustroniu Morskim. Pod koniec roku uruchomiono internetowy portal sprzeda¿owy, www.interferie.eu, skierowany do turystów z Niemiec. W 2010 roku spó³ka chce wdro¿yæ taki system dedykowany bezpoœrednio klientom w Polsce. Wybrane dane finansowe Interferie SA:

Przychody netto w tys. zł Zysk (strata) netto w tys. zł Średnia cena za pokój w zł RevPar w zł

2009 43 040 2 890 163,8 102,5

2008 37 553 817 148,6 81

Adam Milanowski, prezes zarz¹du Interferie SA: Miniony rok by³ dla naszej spó³ki wyj¹tkowo udany i to mimo odczuwalnego spowolnienia panuj¹cego w gospodarce œwiatowej. Zysk netto Interferii wyniós³ oko³o 2,9 mln z³ i by³ ponad trzykrotnie wy¿szy ni¿ ten osi¹gniêty w 2008 roku, a przychody ze sprzeda¿y kszta³towa³y siê na poziomie 43 mln z³ – to niemal o 6 mln wiêcej ni¿ w porównywalnym okresie. To nie tylko najlepszy wynik firmy w ostatnich latach, ale tak¿e bardzo dobra prognoza na przysz³oœæ. Optymistyczne perspektywy wi¹¿emy równie¿ z faktem udanej wspó³pracy z dotychczasowymi touroperatorami i kontrahentami. Naszymi g³ównymi klientami s¹ osoby przyje¿d¿aj¹ce do oœrodków w celach rehabilitacyjno-zdrowotnych. To najczêœciej grupy zorganizowane. Dla tak sprofilowanej grupy warunki pogodowe czy te¿ atrakcje turystyczne nie s¹ najwa¿niejszym czynnikiem. Dla nich liczy siê mo¿liwoœæ skorzystania z zabiegów zdrowotno-rehabilitacyjnych oraz stosunek dobrego standardu œwiadczonych us³ug i warunków pobytu do bardzo korzystnej ceny, a to jest wyznacznik naszej oferty. Oczywiœcie wa¿nym segmentem jest równie¿ turystyka wypoczynkowa, czyli klienci indywidualni spêdzaj¹cy w naszych oœrodkach urlop czy wakacje, jednak w tym przypadku s¹ to klienci sezonowi, przyje¿d¿aj¹cy w terminie od czerwca do wrzeœnia. Ca³y czas poszukujemy nowych mo¿liwoœci oferowania naszych us³ug – jedn¹ z nich jest funkcjonuj¹cy od grudnia 2009 r. niemieckojêzyczny portal sprzeda¿owy www.interferie.eu, a do spó³ki zaczê³y ju¿ sp³ywaæ pierwsze zamówienia na turnusy wypoczynkowo-rehabilitacyjne od indywidualnych turystów z Niemiec. Prowadzimy te¿ rozmowy z potencjalnymi nowymi kontrahentami, tak¿e z Europy Wschodniej. To przysz³oœciowy kierunek. Wa¿n¹ rolê ju¿ wkrótce odgrywaæ bêdzie nasz nowy hotel, którego budowê rozpoczêliœmy w Œwinoujœciu.

jêcie krakowskiej sieci RT Hotels, to w 2009 roku podobnym sukcesem by³o podpisanie umowy z Lotos Paliwa. Koncern, który wygra³ przetarg na zagospodarowanie trzech par Miejsc Obs³ugi Podró¿nych, zagospodaruje je hotelami, które bêd¹ dzia³a³y pod logo START hotel. PUHIT nie wyklucza dalszego rozwoju przy autostradach z innymi inwestorami. • PUHIT SA, w³aœciciel trzech hoteli na warszawskich Stegnach – Atosa, Portosa i Aramisa, w ka¿dym z nich otworzy³a w 2009 roku now¹ restauracjê. Planowany jest dalszy remont restauracji w hotelu Portos. Ponadto remontowane s¹ pokoje w Atosie. • Spó³ka planuje budowê kolejnego obiektu w Warszawie. Bêdzie to czterogwiazdkowy hotel, który powstanie przy ul. Mangalia. Obiekt bêdzie najprawdopodobniej nosi³ nazwê jednej z miêdzynarodowych sieci, posiada³ ponad 200 pokoi i nowoczesne, rozbudowane zaplecze konferencyjne. Aktualnie spó³ka jest na etapie prac projektowych. Andrzej Wójcik, wiceprezes zarz¹du ds. sprzeda¿y i rozwoju PUHIT SA: Jak wiadomo, rok ubieg³y nie rozpieszcza³ hotelarzy. Wiêkszoœæ hoteli toczy³a walkê o pozyskanie i utrzymanie nowych klientów. Du¿y wp³yw na podjêcie naszych dzia³añ mia³a polityka cenowa prowadzona przez hotele piêcio- i czterogwiazdkowe. Dlatego podejmowaliœmy wszelkie mo¿liwe dzia³ania, aby utrzymaæ swój udzia³ w rynku. St¹d wiele promocji, g³ównie w Internecie, aby pozyskaæ klienta indywidualnego.

START hotel: liczba hoteli poszczególnych kategorii 2

trzygwiazdkowe

dwugwiazdkowe

jednogwiazdkowe 31 obiekty nieskategoryzowane

CENTRUM-HOTELE Sp. z o.o. Centrum-Hotele Sp. z o.o. powsta³a w 2008 roku na bazie Przedsiêbiorstwa Turystycznego £ódŸ. Po komercjalizacji Centrum-Hotele to jednoosobowa spó³ka Skarbu Pañstwa. Spó³ka prowadzi piêæ hoteli w £odzi: dwa trzygwiazdkowe (Centrum i Œwiatowid), dwa dwugwiazdkowe (Mazowiecki i Savoy) oraz jeden nieskategoryzowany – Polonia. Prezes zarz¹du Centrum-Hotele Sp. z o.o. – Rados³aw Ryszard £uczak

• Ministerstwo Skarbu Pañstwa, które posiada 100 proc. udzia³ów w spó³ce, planuje prywatyzacjê firmy. W kwietniu 2010 roku resort zaprosi³ zainteresowanych inwestorów do wziêcia udzia³u w aukcji. Cena wywo³awcza pakietu 127,5 tys. udzia³ów wynosi nieco ponad 91 mln z³. Do 17 czerwca (data aukcji), nie zg³osi³ siê ¿aden zainteresowany.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

• Piêæ kondygnacji, 308 pokoi, siedem sal konferencyjnych, zespó³ ga-

Prezes zarz¹du PUHIT SA – Danuta Skalska

Wybrane sieci i firmy hotelarskie IBB HOTELS Hiszpañska sieæ hotelowa, która zarz¹dza dwoma czterogwiazdkowymi obiektami w Polsce – IBB Grand Hotel Lublinianka i IBB Andersia w Poznaniu. Wiêkszoœciowym udzia³owcem IBB (70 proc.) jest Von der Heyden Group.

VIENNA INTERNATIONAL Zarz¹dza wiêkszoœci¹ hoteli Warimpeksu w Polsce: andel’s £ódŸ i Kraków, Chopin w Krakowie, Jan III Sobieski w Warszawie i Spa Amber Baltic w Miêdzyzdrojach. Chief Executive Officer Vienna International – Rudolf Tucek

Dyrektora sieci IBB Hotels – Angel Llull

• W styczniu 2010 roku grupa IBB Hotels wprowadzi³a program lojalnoœciowy. Uczestnikiem programu mo¿e zostaæ ka¿dy indywidualny goœæ hotelowy. • Z pocz¹tkiem czerwca w poznañskim hotelu IBB Andersia ruszy³ kompleks Harmonia Spa, który powsta³ z po³¹czenia oferty Harmonia Wellness Club & Pool z wachlarzem nowych zabiegów pielêgnacyjnych na twarz i cia³o. Angel Llull, dyrektor sieci IBB Hotels:2009 by³ dobrym rokiem dla sieci IBB Hotels. Zarówno ob³o¿enie, jak i wskaŸnik RevPar w naszych obu polskich hotelach przewy¿szy³y œredni¹ wartoœæ na rynku i by³y rekordowe na tle ubieg³ych lat. Równie¿ perspektywy s¹ obiecuj¹ce: ci¹g³y rozwój oraz wzrost wyników z zesz³ego roku, pomimo nadal odczuwalnych skutków kryzysu. Jesteœmy w stanie to osi¹gn¹æ dziêki œwietnym produktom i obs³udze na najwy¿szym poziomie. S¹dzê, ¿e polski rynek hotelarski bêdzie nadal pod wp³ywem sytuacji z zesz³ego roku, utrzyma podobne wyniki bez wiêkszych wzrostów, z wyj¹tkiem kilku miast, jak np. Warszawa, których przychody mog¹ byæ nieco wy¿sze. Z pewnoœci¹ bêdzie wiêksze zapotrzebowanie na hotele dwu- i trzygwiazdkowe i myœlê, ¿e w³aœnie ten segment rynku bêdzie interesuj¹cy.

BEST WESTERN Best Western International to najwiêksza sieæ hoteli na œwiecie, która zosta³a za³o¿ona w 1946 roku. Wszystkie hotele nale¿¹ce do sieci s¹ niezale¿nie zarz¹dzane i stanowi¹ w³asnoœæ prywatnych inwestorów. W Polsce do sieci nale¿¹: trzygwiazdkowy hotel Cristal w Bia³ymstoku, czterogwiazdkowe Mazurkas w O¿arowie Mazowieckim, Premier w Krakowie, Prima we Wroc³awiu, ¯ubrówka w Bia³owie¿y oraz Murowanica w Zakopanem.

• W I kwartale 2010 roku ruszy hotel angelo w Katowicach. • Otwarty w po³owie 2009 roku andel’s £ódŸ jest nagradzany w licznym konkursach, g³ównie architektonicznych. Obiekt otrzyma³ m.in. nagrodê podczas rozdania „Oskarów w dziedzinie nieruchomoœci” na miêdzynarodowych targach inwestycyjnych MIPIM w Cannes, nagrodê CEEQA w kategorii Hotel, Leisure & Residential Development (nagrody CEEQA s¹ przyznawane we wspó³pracy z brytyjskim dziennikiem Financial Times), wyró¿nienie od amerykañskiego Contract Magazine w kategorii „Adaptive Re-Use” za adaptacjê istniej¹cego obiektu historycznego na ekskluzywny hotel konferencyjny oraz wyró¿nienia „Architecture of the Year” w kategorii „Conversion of an Existing Building to Hotel Use”.

GEOVITA Geovita istnieje na polskim rynku od stycznia 1997 r., a od 2004 r. jako samodzielna spó³ka zosta³a wyodrêbniona z PGNiG SA pod nazw¹ Geovita Sp. z o. o. Sieæ liczy 11 obiektów wypoczynkowych (Mrze¿yno, DŸwirzyno, D¹bki, P³otki, Jadwisin, Jugowice, L¹dek, Wis³a, Zakopane, Z³ockie, Krynica) zlokalizowanych w atrakcyjnych turystycznie regionach Polski z zapleczem ponad 1300 miejsc noclegowych. Prezes zarz¹du GEOVITA –Turystyczna Sieæ Marzeñ Sp z o.o. – Janusz Œmielak

• Z pocz¹tkiem 2010 roku Geovita przejê³a zarz¹dzanie dwoma hotelami w Krakowie: cztergowiazdkowym Orientem oraz trzygwiazdkowym Asterem. Wczeœniej obiektami zarz¹dza³a spó³ka Poszukiwanie Nafty i Gazu w Krakowie, która jest w³aœcicielem obiektów. • Obecnie wszystkie oœrodki Geovity funkcjonuj¹ w listkowym systemie Stowarzyszenia Zarz¹dców Obiektów Rekreacyjnych, w którym zamiast gwiazdek przyznawane s¹ „liœcie dêbu”. W planach jest zwrócenie siê o przyznanie minimum trzygwiazdkowych promes.

CEO Best Western Finland, Baltic States and Poland – Saija Kekkonen

ku w Katowicach przy ul. Bytkowskiej (w budynku by³ego hotelu uniwersyteckiego). Inwestorem czterogwiazdkowca jest krakowska spó³ka Havre Hotel. Kolejny Best Western zostanie otwarty w czwartym kwartale 2010 roku. Bêdzie to trzygwiazdkowy hotel Symfonia usytuowany w Osjakowie, przy trasie krajowej nr 8, pomiêdzy Warszaw¹ a Wroc³awiem. Best Western zapowiada, ¿e do koñca 2010 roku w Polsce bêdzie funkcjonowa³o 10 hoteli sieci. • Sieæ prowadzi akcjê informacyjn¹, która ma zachêciæ hotele do przyst¹pienia do organizacji. Best Western – poprzez og³oszenia – oferuje hotelarzom m.in. szkolenia personelu oraz pomoc z zakresu zarz¹dzania obiektem.

GRUPA HOTELI WAM Polska sieæ hoteli dwu- i trzygwiazdkowych. Grupa skupia 18 obiektów zlokalizowanych w 16 miastach: Gdyni, Helu, Krakowie, Lublinie, £odzi, Malborku, Olsztynie, Poznaniu, Radomiu, Rzeszowie, Suchej, Szczecinie, Toruniu, Warszawie, Wejherowie oraz we Wroc³awiu. Prezes zarz¹du Grupy Hoteli WAM – Marcin Dulian

• Planowana jest budowa hotelu ze 180 pokojami w Bydgoszczy. Og³oszono przetarg na wykonanie analizy op³acalnoœci ekonomicznej budowy obiektu oraz potrzeb miejscowego rynku hotelarskiego. Wed³ug za³o¿eñ bêdzie to hotel trzygwiazdkowy usytuowany przy obiektach JFTC (Centrum Szkolenia Si³ Po³¹czonych). Zakoñczenie prac zwi¹zanych z budow¹ obiektu przewidziane jest na rok 2012. • Grupa Hoteli WAM od pewnego czasu szykuje siê do sprzeda¿y 11 z 21 hoteli nale¿¹cych do sieci Hotele21, zarz¹dzanej przez spó³kê Grupa Hoteli WAM. Obecnie przygotowywane jest analiza przedprywatyzacyjna.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

• Siódmy w Polsce hotel marki Best Western ruszy³ w czerwcu 2010 ro-

Wybrane sieci i firmy hotelarskie MARRIOTT INTERNATIONAL W Polsce Marriott International dzia³a od ponad 20. lat. Do sieci nale¿¹ dwa obiekty w Warszawie: piêciogwiazdkowy Marriott Warsaw Hotel w Alejach Jerozolimskich oraz czterogwiazdkowy Courtyard Warsaw Airport przy lotnisku im. Fryderyka Chopina.

EUROPEJSKI FUNDUSZ HIPOTECZNY Spó³ka zajmuje siê dzia³alnoœci¹ inwestycyjn¹ w sektorze nieruchomoœci, ze szczególnym uwzglêdnieniem nieruchomoœci turystycznych. W³aœciciel czterech hoteli: trzygwiazdkowych £eba i Millenium w Bochni oraz czterogwiazdkowych Król Kazimierz w Kazimierzu Dolnym i Masuria w Ostródzie.

Dyrektor Marriott International na Europê – Peter Steger Prezes zarz¹du EFH SA – Riad Bekkar

nach s¹ takie miasta, jak: Kraków, £ódŸ, Poznañ, Gdañsk, Wroc³aw i Katowice, zw³aszcza z hotelami Courtyard. Poszukiwani s¹ potencjalni inwestorzy i deweloperzy. Wiosn¹ 2010 roku pojawi³a siê nieoficjalna informacja, ¿e nowy Marriott powstanie w siedmiokondygnacyjnym kompleksie we Wroc³awiu – przy ul. Sienkiewicza. Inwestorem jest KK Development. • 20-letni hotel Marriott w centrum Warszawy przeszed³ w 2009 r. modernizacjê. W ramach inwestycji odrestaurowano przestrzeñ bankietow¹ i konferencyjn¹ licz¹c¹ 2,6 tys. mkw. Projekt wart by³ kilka milionów z³otych. Albert Helms, dyrektor generalny hotelu Marriott w Warszawie: Rok 2009 by³ dla nas wyzwaniem ze wzglêdu œwiatow¹ recesjê. Zauwa¿yliœmy spadek liczby rezerwacji z naszych rynków Ÿród³owych, nasza œrednia dzienna te¿ podda³a siê presji. Spodziewamy siê poprawy sytuacji w 2010 roku, co powinno pomóc w ogólnym ob³o¿eniu w ca³ym mieœcie w 2011. Szeœciomiesiêczne przewodnictwo Polski w Unii Europejskiej w roku 2011 równie¿ powinno przyci¹gn¹æ do Warszawy wiêcej biznesu.

HOTELE DESILVA Sieæ stanowi¹ trzy trzygwiazdkowe hotele (Piaseczno k. Warszawy, Warszawa, Katowice). Obiekty sieci maj¹ powstawaæ przy g³ównych wêz³ach komunikacyjnych, poniewa¿ ich oferty s¹ dedykowane szczególnie goœciom biznesowym przebywaj¹cym w podró¿y. Prezes zarz¹du Hotele DeSilva Sp. z o.o. – Witold Ignatowski

• W marcu 2010 r. ruszy³ trzygwiazdkowy hotel przy lotnisku Okêcie. W ofercie obiektu jest m.in.: 120 pokoi, szeœæ sal konferencyjnych, parking przy hotelu oraz wielopoziomowy gara¿ podziemny. • Firma jest w trakcie negocjacji zakupu kolejnych lokalizacji. Powo³ano specjalny zespó³, który zajmuje siê tylko projektami inwestycyjnymi. • W kwietniu 2010 roku DeSilva nawi¹za³a wspó³pracê z firm¹ Makro Cash & Carry. W jej ramach zadeklarowano m.in. wymianê informacji biznesowych i wspóln¹ organizacjê szkoleñ. Andrzej Pierzcha³a, dyrektor marketingu Hotele DeSilva Sp. z o.o.: Ubieg³y rok by³ dla sieci Hotele DeSilva pracowity i owocny. Mo¿na powiedzieæ, ¿e „kryzysu” u nas nie by³o widaæ wcale, a perspektywy s¹ wielce obiecuj¹ce. Dowodem na to jest nasz trzeci hotel – DeSilva Warszawa Airport, który niedawno otworzy³ swe podwoje. Po dwóch miesi¹cach dzia³alnoœci tego obiektu mo¿emy pochwaliæ siê wskaŸnikami zbli¿onymi do naszej konkurencji, dzia³aj¹cej na rynku od wielu lat. Nasze plany na rok kolejny s¹ równie ambitne. Prowadzimy w tej chwili w ca³ej Polsce kilkanaœcie nowych projektów hotelowych w ró¿nym stopniu zaawansowania. W przysz³ym roku planujemy uruchomienie dwóch nowych czterogwiazdkowych hoteli pod mark¹ DeSilva Premium. Jeden z nich powstanie w Poznaniu, a lokalizacji drugiego nie mogê na razie ujawniæ.

• Na prze³omie lat 2009 i 2010 spó³ka znowelizowa³a strategiê, co zwi¹zane by³o z emisj¹ nowych akcji i zmianami i w akcjonariacie. W tym okresie EFH SA sfinalizowa³a trzy transakcje zakupu. W grudniu 2009 roku EFH-5 Sp. z o.o. (w 100 proc. zale¿na od EFH SA) naby³a od De Iure Nieruchomoœci zorganizowan¹ czêœæ przedsiêbiorstwa œwiadcz¹c¹ us³ugi hotelarskie, gastronomiczne oraz spa za ³¹cznie 10,8 mln z³. Dziêki tej umowie EFH przej¹³ zarz¹dzanie trzygwiazdkowym hotelem Millenium w Bochni. W styczniu 2010 r. spó³ka zawar³a kolejn¹ umowê kupna – nieruchomoœæ po³o¿onej w Piasecznie k. Warszawy, na której powstanie hotel klasy biznesowej. Tak¿e w styczniu, Fundusz kupi³ za 32 mln z³ 100 proc. kapita³u zak³adowego firmy Yona, spó³ki obs³uguj¹cej i wynajmuj¹cej nieruchomoœci na w³asny rachunek. • Spó³ka opóŸnia start budowy Sheratona w Miko³ajkach. Mia³a ona ruszyæ w kwietniu ubieg³ego roku. Jak informowali przedstawiciele EFH, inwestycja ma ju¿ przyznany kredyt, ale ¿eby j¹ rozpocz¹æ trzeba uzupe³niæ wk³ad w³asny. Poszukiwani s¹ inwestorzy – bran¿owi oraz fundusze. Projekt w Miko³ajkach wart jest oko³o 300 mln z³. Wybrane dane finansowe EFH SA:

Przychody grupy w tys. zł Przychody z działalności hotelarskiej w tys. zł Zysk (strata) netto w tys. zł Średnie obłożenie hoteli w proc. Średnia cena za pokój w zł RevPar w zł

2009 35 076 27 204 (22 554) 44 233 102

2008 45 534 40 037 2 625 41 261 109

Marcin Podobas, wiceprezes zarz¹du EFH SA: Ostatni rok by³ bardzo trudny dla ca³ej gospodarki. Oczywiœcie na rynku hoteli równie¿ kryzys by³ odczuwalny, ale z perspektywy czasu mogê powiedzieæ, ¿e wyniki naszych obiektów przeros³y wczeœniejsze oczekiwania. I kwarta³ 2010 roku mo¿emy ju¿ œmia³o zaliczyæ do udanych i z optymizmem patrzymy w przysz³oœæ. Myœlê, ¿e kryzys w znacznie wiêkszym stopniu dotkn¹³ obiekty o najwy¿szym standardzie, ni¿ takie jak nasze. Oczywiœcie na pocz¹tku roku niewiele firm decydowa³o siê na organizowanie du¿ych wydarzeñ i konferencji, ale to tylko czêœæ naszych przychodów. Jesteœmy przekonani, ¿e do³ek na rynku hotelowym zosta³ osi¹gniêty w zesz³ym roku, a obecnie jesteœmy w pocz¹tkowej fazie o¿ywienia. Rynek pozostaje trudny, dlatego staramy siê wyprzedzaæ konkurencjê wprowadzaj¹c innowacyjne techniki sprzeda¿owe. Osi¹gane w ostatnich miesi¹cach wyniki utwierdzaj¹ nas w przekonaniu o s³usznoœci strategii realizowanej przez EFH SA i pozwalaj¹ tworzyæ ambitne plany rozwojowe na przysz³oœæ. Jesteœmy dziœ w przededniu podniesienia kapita³u spó³ki. Du¿¹ czêœæ pozyskanych œrodków chcemy przeznaczyæ na inwestycje i obni¿enie zad³u¿enia krótkoterminowego. Skupiamy siê na istniej¹cych ju¿ obiektach generuj¹cych satysfakcjonuj¹ce wyniki. Szukamy okazji i naprawdê interesuj¹cych transakcji. Prowadzimy rozmowy z kilkoma potencjalnymi partnerami, ale na tym etapie nie mogê zdradzaæ szczegó³ów. Dodatkowo w naszym portfelu znajduj¹ siê projekty hotelowe, które s¹ w fazie realizacji i na pewno tutaj bêdzie widoczne przyœpieszenie. Od zesz³ego roku poza hotelami inwestujemy w nieruchomoœci biurowe – wed³ug nas to równie¿ bardzo perspektywiczny segment rynku pozwalaj¹cy zapewniæ dobr¹ dywersyfikacje portfela.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

• W 2012 r. ruszy trzeci obiekt – tak¿e w pobli¿u sto³ecznego lotniska. • Marriott powa¿nie rozwa¿a otwarcie w Polsce kolejnych hoteli. W pla-

Wybrane sieci i firmy hotelarskie OTS GROMADA OST Gromada jest grup¹ podmiotów zajmuj¹cych siê dzia³alnoœci¹ turystyczn¹ i oko³oturystyczn¹. Podmioty te œciœle wspó³pracuj¹ ze sob¹ i realizuj¹ jednolity program firmy. Spó³dzielnia posiada oko³o 20 obiektów hotelowych w Polsce (m.in. w Busku-Zdroju, Warszawie, Toruniu, Zakopanem, Elbl¹gu, Przemyœlu, Koszalinie, Radomiu, £om¿y oraz Poznaniu) i dwa za granic¹.

Najwiêkszy polski deweloper mieszkaniowy, obecny przede wszystkim w Warszawie, ale tak¿e w innych miastach kraju (£odzi, Gdyni i Katowicach) oraz za granic¹. Grupa zarz¹dza sieci¹ Hotele 500, w sk³ad której wchodz¹ cztery obiekty (dwugwiazdkowe w Zegrzu pod Warszaw¹, w Strykowie i Cieszynie oraz trzygwiazdkowy w Tarnowie Podgórnym) oraz oœrodkiem w Krynicy Górskiej, który jest obecnie rozbudowywany.

Prezes zarz¹du Ogólnopolskiej Spó³dzielni Turystycznej Gromada – Jan B³oñski

Prezes zarz¹du J.W. Construction Holding – Józef Wojciechowski

• Aktualnie Spó³dzielnia buduje w Krakowie du¿e centrum konferencyj-

• Spó³ka osi¹gnê³a w I kwartale br. przychody z dzia³alnoœci hotelowej

no-hotelowe, które chcia³aby oddaæ do u¿ytku na prze³omie sierpnia i wrzeœnia br. • W 2009 r. firma wypracowa³a 88,3 mln z³ przychodów i niewielki, blisko pó³milionowy zysk. W 2010 r. Spó³dzielnia liczy na poprawê wyników. Przychody z segmentu hotelowego mia³yby przynieœæ 90-93 mln z³, do tego kilka milionów z pozosta³ej dzia³alnoœci, czyli spó³ek us³ugowych • Trzygwiazdkowy hotel Gromada w Elbl¹gu przejdzie modernizacjê, która ma na celu podniesienie standardu obiektu oraz uzyskanie czwartej gwiazdki. Zmodernizowany obiekt bêdzie ukierunkowany na obs³ugê segmentu turystyki biznesowej.

na poziomie 3,29 mln z³. W ca³ym 2009 roku przychody z dzia³alnoœci hotelowej ukszta³towa³y siê na poziomie 15,5 mln z³. W poprzednim roku by³o to 21,03 mln z³, co oznacza spadek o 26 proc. • Wiosn¹ 2010 roku J.W. Construction og³osi³a, ¿e zamierza sprzedaæ trzygwiazdkowy Hotel 500 zlokalizowany w Tarnowie Podgórnym ko³o Poznania oraz w Strykowie ko³o £odzi. W I po³owie 2009 roku spó³ka pozby³a siê tak¿e nowo otwartego dwugwiazdkowca w Œwiêtej Lipce • Trwaj¹ intensywne prace maj¹ce na celu uruchomienie kompleksu biurowo-hotelowego przy ul. Pileckiego w Warszawie. Spó³ka kupi³a tak¿e (umowa przedwstêpna) nieruchomoœæ we Wroc³awiu, gdzie ma powstaæ kompleks mieszkaniowo-biurowo-hotelowy. Dodatkowo trwa rozbudowa i modernizacja oœrodka w Krynicy Górskiej, który bêdzie czterogwiazdkowym obiektem ze spa. • W maju 2010 roku J.W. Construction zawar³a ze Star Enterprises Limited i Wings Properties umowê joint venture dotycz¹c¹ wspó³pracy przy budowie hotelu Hilton w kompleksie OVO we Wroc³awiu.

HOTELE GO£ÊBIEWSKI Sieæ Go³êbiewski to obecnie trzy hotele: trzygwiazdkowy w Miko³ajkach oraz dwa czterogwiazdkowe – w Wiœle i Bia³ymstoku. W³aœciciel Hotel Go³êbiewski Sp. z o.o. – Tadeusz Go³êbiewski

• Budowa hotelu w Karpaczu dobiega koñca. Ma on ruszyæ jesieni¹ 2010 roku. W nowym hotelu znajdzie siê 1435 pokoi i 29 sal konferencyjnych dla oko³o czterech tys. osób. W sk³ad obiektu wejd¹ tak¿e: aquapark, hala sportowa, lodowiska, krêgielnia, pole golfowe oraz pierwszy w Polsce kryty stok narciarski.

HOTEL SYSTEM W sk³ad sieci Hotel System wchodz¹: dwa hotele dwugwiazdkowe (w Krakowie i Katowicach), cztery trzygwiazdkowe (w Katowicach, Poznaniu, Krakowie i Wroc³awiu) oraz piêciogwiazdkowiec w nadmorskim DŸwirzynie. Sieæ nale¿y do krakowskiej grupy Salwator. Dyrektor ds. strategii i rozwoju Hotel System Management Sp. z o.o. – Monika ¯ak-Mus

• Jesieni¹ 2009 roku ruszy³ piêciogwiazdkowy hotel w DŸwirzynie • Na prze³omie lat 2009/10 spó³ka podpisa³a umowê z sieci¹ Choice Hotels. Dziêki temu dwu- i trzygwiazdkowe hotele spó³ki dzia³aj¹ ju¿ pod mark¹ Quality, a piêciogwiazdkowiec w DŸwirzynie – pod luksusowym brandem Clarion. Choice Hotels International jest jedn¹ z najwiêkszych co do wielkoœci grup¹ hotelow¹ na œwiecie, posiadaj¹c¹ ponad 5 tys. hoteli w 43 krajach w Ameryce, Azji, Europie i Ameryce £aciñskiej. Do grupy hoteli Choice nale¿¹ nastêpuj¹ce marki: Clarion (wysoki standard i serwis), Quality (w œrednim segmencie cenowym przy pe³nym serwisie), Comfort (korzystne ceny, komfortowe pokoje) oraz Sleep Inn (innowacyjne wygody, nowoczesny wygl¹d, trzygwiazdkowe wyposa¿enie po dwugwiazdkowej cenie). • Grupa Salwator, która jest w³aœcicielem m.in. Hotel System i spó³ki e-hotel, zawiesi³a plany budowy hoteli marki Hilton. Mia³y powstaæ – Hilton Garden Inn w Warszawie oraz trzy bliŸniacze piêciogwiazdkowe Hiltony w Krakowie. Przedstawiciele Grupy nie chc¹ komentowaæ tej sytuacji.

J.W. CONSTRUCTION

Ma³gorzata Szwarc-Sroka, dyrektor Pionu Ekonomicznego J.W. Construction Holding SA: Bêdziemy sukcesywnie wkraczaæ w rynek powierzchni biurowo-handlowych i hotelowych. W przygotowaniu mamy inwestycje, które stan¹ siê nasz¹ now¹ wizytówk¹. Wzmacniamy równie¿ swoj¹ pozycjê na rynku mieszkaniowym. Do kwietniu kupiliœmy cztery atrakcyjne dzia³ki: w Katowicach, Poznaniu i Gdyni. W tych lokalizacjach powstan¹ m.in. presti¿owe projekty o podwy¿szonym standardzie i apartamenty. Chcemy w ten sposób uatrakcyjniæ portfolio spó³ki.

INTERCONTINENTAL HOTELS GROUP InterContinental Hotels Group posiada, zarz¹dza, wynajmuje i franczyzuje poprzez ró¿ne podmioty zale¿ne oko³o 4 tys. hoteli w ponad 100 krajach na szeœciu kontynentach œwiata. W Polsce dzia³a piêæ hoteli tej marki: piêciogwiazdkowe InterContinental w Warszawie i Holiday Inn Kraków, dwa czterogwiazdkowe: Holiday Inn – Warszawa i Józefów oraz trzygwiazdkowy Express by Holiday Inn w Krakowie. Chief Executive InterContinental Hotels Group – Andrew Cosslett

• Warszawski Hotel InterContinental zosta³ uznany za wiod¹cy hotel w Polsce w miêdzynarodowym konkursie World Travel Awards.

• InterContinental Hotels Group, najwiêksza pod wzglêdem liczby pokoi grupa hotelowa na œwiecie, odnotowa³a za 2009 r. 1,5 mld dolarów przychodów. WskaŸnik RevPar spad³ o 14,7 proc. W regionie Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki RevPar spad³ o 14,8 proc. Przychody za 2009 r. spad³y w tym okresie o 23 proc. i wynios³y 397 mln dol. • Grupa Budizol buduje czterogwiazdkowy hotel Holiday Inn w Bydgoszczy. Zapowiedziano, ¿e obiekt ruszy w paŸdzierniku 2010 roku. Bêdzie to czwarty obiekt tej marki w Polsce.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

Wybrane sieci i firmy hotelarskie KRISTENSEN GROUP

LOUVRE HOTELS

Kristensen Group Sp z o.o. to czêœæ Thorkild Kristensen Holding A/S, dewelopera mieszkañ i domów wakacyjnych. Realizuje projekty w Œwinoujœciu (kompleks apartamentowo-hotelowy Baltic Park), w Wiœle (Apartamenty Bukowa Góra), w Karpaczu (Apartamenty pod Œnie¿k¹) oraz w Pasymiu na Mazurach (Osada Zamkowa).

Francuska sieæ hotelowa (800 hoteli w dziewiêciu krajach europejskich) zarz¹dzaj¹ca dziesiêcioma hotelami w Polsce: oœmioma dwugwiazdkowymi Campanile oraz po jednym jednogwiazdkowym Premiere Classe i trzygwiazdkowym Kyriad Prestige. Prezes zarz¹du Louvre Hotels – Pierre-Frédéric Roulot

Dyrektor generalny Kristensen Group Sp z o.o. – John Kristensen

• W ramach joint venture z Warimpeksem spó³ka zamierza budowaæ hote• Rozpoczê³a siê budowa piêciogwiazdkowego hotelu w Œwinoujœciu. Wartoœæ planowanej inwestycji wynosi ok. 180 mln z³. • Firma wprowadzi³a na polski rynek ekskluzywne firmowe obiekty wakacyjne. Przedsiêbiorcy mog¹ kupiæ w ró¿nych miejscowoœciach turystycznych pakiet apartamentów z myœl¹ np. o wypoczynku swoich pracowników. • W Pasymiu (woj. warmiñsko-mazurskie) nad jeziorem Kalwa zbudowany zostanie luksusowy hotel Stary M³yn. Ma on funkcjonowaæ obok Osady Zamkowej – zespo³u domów wakacyjnych, których inwestorem jest Kristensen Group. Jacek Twardowski, dyrektor handlowy Kristensen Group: Z punktu widzenia dewelopera, który bêdzie budowa³ najwiêkszy hotel w Œwinoujœciu, rynek hotelarski w 2010 r. jest ma³o aktywny. W miejscowoœciach turystycznych mo¿na zauwa¿yæ prê¿nie rozwijaj¹ce siê aparthotele i hotele prowadzone przez firmy rodzinne, które powsta³y na fali boomu na rynku nieruchomoœci. W³aœnie rozwój aparthoteli postrzegam jako szansê na szybsze wyjœcie ze stagnacji gospodarczej. Tym bardziej, ¿e wyraŸnie mo¿na zaobserwowaæ mniejsz¹ tendencjê do inwestowania w znane marki. Praktycznie w miejscowoœciach turystycznych nie widaæ du¿ych sieci hotelowych. Kristensen Group ju¿ od jakiegoœ czasu prowadzi rozmowy z ró¿nymi podmiotami na temat zarz¹dzania hotelem w Œwinoujœciu. Najpowa¿niejsze negocjacje s¹ prowadzone z firmami zagranicznymi. Polskie firmy wci¹¿ jeszcze bardzo ostro¿nie podchodz¹ do nowych inwestycji. Myœlê, ¿e jak tylko sytuacja na rynku ca³kowicie siê ustabilizuje, polskie firmy hotelarskie znowu zaczn¹ aktywnie dzia³aæ i poszerzaæ portfel swoich obiektów.

HOTELE WARSZAWSKIE SYRENA Spó³ka prowadzi trzy sto³eczne hotele: Polonia, Metropol i MDM. Prezes zarz¹du Syrena Hotels – Krzysztof Szadurski Jacek Jasiñski, dyrektor sprzeda¿y i marketingu Syrena Hotels: Rok 2009 okaza³ siê dla trzech hoteli nale¿¹cych do spó³ki Syrena bardzo pomyœlny. Obroty i przychody przewy¿szy³y zarówno wyniki uzyskane w ubieg³ym roku, jak i prognozy. Równie¿ wskaŸniki ekonomiczne dla bran¿y hotelowej by³y wy¿sze ni¿ przeciêtne wartoœci osi¹gniête przez podobne hotele w Warszawie. Pomimo negatywnej ogólnej sytuacji ekonomicznej w Europie uda³o siê, wynikiem 71 proc. utrzymaæ wysoki poziom œredniego ob³o¿enia pokoi. Równoczeœnie wzros³a œrednia cena za wynajêty pokój o 7,6 proc., do 242 z³. W wyniku tego wzros³a równie¿ cena za dostêpny pokój do 171 z³ œrednio o 6,25 proc. Warty odnotowania wzrost wydajnoœci by³ szczególnie wyraŸny w porównaniu do sytuacji na warszawskim rynku hoteli. I tak, w roku 2009 ob³o¿enie pokoi hoteli Syrena zmniejszy³o siê tylko nieznacznie (ok. 1 proc.), natomiast ogólny spadek na warszawskim rynku hoteli wynosi³ 8,8 proc. Podczas gdy w hotelach Syrena œrednia cena pokoju wzros³a o 7,7 proc., wartoœæ ta w innych hotelach spad³a o 3,9 proc. Negatywny trend rynkowy wyra¿aj¹cy siê w redukcji RevPar o 12,4 proc. zderzy³ siê z wzrostem o 6,6 proc. osi¹gniêtym przez Syrena Hotels.

le Campanile i Premiere Classe na Wêgrzech, w Czechach, na S³owacji i w Polsce. Obecnie konsorcjum jest w³aœcicielem piêciu dzia³ek przeznaczonych pod siedem hoteli o ³¹cznej liczbie 1000 pokoi. Szeœæ hoteli bêdzie zlokalizowanych w Polsce i na wszystkie wydane s¹ ju¿ pozwolenia na budowê. Budowa pierwszych tego typu projektów rozpocznie siê wkrótce we Wroc³awiu, Katowicach, Bydgoszczy i Zielonej Górze.

CONDOHOTELS MANAGEMENT Spó³ka, która inwestuje w budowê hoteli, zarz¹dza nimi, a nastêpnie sprzedaje kompleksowo wyposa¿one pokoje nowym w³aœcicielom. W ramach spó³ki dzia³aj¹ czterogwiazdkowe hotele Platinum i Platinum Spa , apartamentowiec Rezydencje Willa Port oraz Aquapark Ostróda. Na ukoñczeniu jest hotel Willa Port Resort w Ostródzie. Prezes zarz¹du Condohotels Group – Andrzej Moszczyñski

• Obecnie w trakcie budowy jest condohotel Willa Port Resort w Ostródzie po³o¿ony nad brzegiem jeziora Drwêckiego. Znajduj¹ siê w nim 83 pokoje i apartamenty o powierzchni od 22 do 87 mkw. Uruchomienie obiektu jest planowane na III kwarta³ br. W planach jest tak¿e piêciogwiazdkowy hotel o roboczej nazwie Holiday Park, który powstanie równie¿ w Ostródzie, w s¹siedztwie pla¿y miejskiej. Znajdzie siê w nim ponad 150 pokoi, spa kosmetyczne i medyczne, basen, sale konferencyjne i restauracje. Tomasz Malicki, General Manager Condobroker Estates & Consulting, czêœci Condohotels Group: Baza hotelowa w Polsce jest obecnie s³abo rozbudowana. Z drugiej strony popyt na miejsca noclegowe w skategoryzowanych obiektach o œrednim i wysokim standardzie roœnie zarówno ze strony turystów zagranicznych, jak i krajowych. Wysokiego standardu i rozbudowanej infrastruktury konferencyjno-rekreacyjnej oczekuj¹ tak¿e klienci biznesowi g³ównie z segmentu MICE, która to grupa dla wielu hoteli stanowi g³ówny czynnik stymuluj¹cy ob³o¿enie pokoi. Dodatkowo w zwi¹zku z Euro 2012 mo¿emy siê spodziewaæ wzmo¿onego ruchu turystycznego, który utrzyma siê tak¿e po zakoñczeniu mistrzostw. Na przyk³ad w Portugalii, gdzie odbywa³y siê mistrzostwa Europy w roku 2004 sektor turystyczny odnotowywa³ wzrosty przez 2-4 lata po tej imprezie na poziomie 5 proc. rocznie. Wszystko to sprawia, ¿e rynek hotelowy jest obecnie w fazie dynamicznego rozwoju. Inwestorzy i operatorzy hotelowi, oprócz du¿ych miast, które pod wzglêdem liczby hoteli s¹ najlepiej rozwiniête interesuj¹ siê mniejszymi miastami i miejscowoœciami o du¿ym potencjale turystycznym, gdzie do tej pory dominowa³y kwatery prywatne i pensjonaty. Du¿e inwestycje w rozwój bazy hotelowej i podnoszenie atrakcyjnoœci turystycznej kraju maj¹ szansê realizacji m.in. dziêki dofinansowaniu projektów z funduszy UE. Ciekaw¹ alternatyw¹ dla tradycyjnych hoteli s¹ condohotele. Z jednej strony, daj¹ one mo¿liwoœæ finansowania realizacji inwestycji z pieniêdzy uzyskanych od indywidualnych inwestorów, którzy kupuj¹ pokoje i apartamenty w systemie condo. Z drugiej, oprócz pe³nienia funkcji hotelu dla goœci zewnêtrznych i wakacyjnej rezydencji dla w³aœciciela, s¹ one atrakcyjn¹ form¹ inwestycji, gdzie stopy zwrotu brutto przy odpowiednim ob³o¿eniu mog¹ oscylowaæ pomiêdzy 8,6 a 14 proc. rocznie.

R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

SCANDIC HOTELS Sieæ Scandic na pocz¹tku 2009 roku przejê³a prowadzenie dwóch hoteli - w Gdañsku i we Wroc³awiu od sieci Holiday Inn. Scandic ma obecnie 148 hoteli z ponad 26 tys. pokoi w Belgii, Danii, Estonii, Finlandii, Niemczech, Holandii, Norwegii, Szwecji i na Litwie. Do zarz¹dzania obiektami w Polsce powsta³a spó³ka Scandic Polen Sp. z o.o. z siedzib¹ w gdañskim hotelu. President & Chief Executive Officer Scandic Hotels - Frank Fiskers

• Po w³¹czeniu dwóch nowych obiektów w Polsce, spó³ka zapowiada dalsz¹ ekspansjê w naszym kraju. W drugiej po³owie 2009 roku otworzono w Warszawie krajowe biuro sprzeda¿y. Sieæ jest zainteresowana otwarciem kolejnych hoteli w Polsce, g³ównie w Warszawie, ale tak¿e w Krakowie, £odzi i Katowicach.

HOTELE SPA DR IRENA ERIS Firma Hotele SPA Dr Irena Eris prowadzi w tej chwili dwa oœrodki spa z hotelami: na Wzgórzach Dylewskich oraz w Krynicy Zdroju Prezes zarz¹du Hotele Spa Dr Irena Eris Sp. z o.o. – Artur Pieni¹¿ek

• Spó³ka inwestuje w domy do wynajêcia. Przy piêciogwiazdkowym hotelu Wzgórza Dylewskie k. Ostródy powsta³o osiedle mazurskich domów, tzw. siedlisk, przeznaczonych do wynajêcia. Obecnie dzia³a ju¿ kilka takich obiektów. • Od po³owy 2008 roku trwaj¹ inwestycje w czterogwiazdkowym hotelu w Krynicy Zdroju. W 2010 roku prowadzone s¹ prace modernizacyjne w pokojach. Artur Pieni¹¿ek, prezes zarz¹du Hotele Spa Dr Irena Eris Sp. z o.o.: Ostatni rok oceniamy pozytywnie. By³ to rok, w którym odwiedzi³o nas wiêcej goœci indywidualnych ni¿ w poprzednim. Wzros³a te¿ liczba goœci, którzy ponawiaj¹ swoje wizyty, jak równie¿ tych osób, które przyje¿d¿aj¹ do nas regularnie nie tylko w okresie œwi¹tecznym, ale w zwyk³e weekendy. Odwróci³a siê tak¿e tendencja spadkowa w segmencie MICE – coraz wiêcej firm i instytucji powraca do organizowania spotkañ, konferencji, nie omijaj¹c hoteli ekskluzywnych. Liczymy na to, ¿e przysz³y rok bêdzie kontynuacj¹ tych zmian, a zatem jeszcze lepszy dla naszych hoteli.

HOTELE FOCUS W³aœcicielem sieci Hotele Focus jest Immobile Sp. z o.o. Aktualnie spó³ka posiada trzy hotele (£ódŸ, Bydgoszcz, Szczecin) o ³¹cznej liczbie 270 pokoi. Dyrektor operacyjny Immobile Sp. z o.o. - Piotr Fortuna

• Hotele Focus planuj¹ kolejne inwestycje. W lutym 2010 r. Immobile poin-

R A P O R T / R Y N E K

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0

R E K L A M A

formowa³a o zawarciu umowy z Colliers International, która ma doradzaæ spó³ce w zakresie oceny atrakcyjnoœci potencjalnych lokalizacji oraz ich wyboru, prowadzenia negocjacji umów dzier¿awy nowych obiektów, architektury i funkcjonowania obiektów hotelowych oraz w zakresie standardów i procedur operacyjnych, wzmocnienia obecnoœci Hoteli Focus w internecie, usprawnienia sprzeda¿y poprzez systemy rezerwacyjne, a tak¿e udoskonalenia dzia³añ w obszarze marketingu i rozwoju produktu, zarówno w zakresie wyposa¿enia obiektów hotelowych, jak i œwiadczonych us³ug. W planach jest ekspansja sieci Hotele Focus w najwiêkszych miastach Polski, takich jak: Warszawa, Kraków, Wroc³aw, Poznañ oraz obszary Œl¹ska i Trójmiasta, a w szczególnoœci Gdañska.

Wybrani dostawcy produktów i us³ug dla hoteli Czystoœæ i higiena

Kompleksowe wyposa¿enie

Meble hotelowe i ³ó¿ka

Impel SA

Nordic Team Hoist Technology

OLTRE Outdoor Indoor Design Dworzak Pawe³

ul. Œlê¿na 118 53-111 Wroc³aw tel. (71) 78 09 632 www.impel.com.pl

ul. Pomiechowska 26 04-694 Warszawa tel. (22) 423 66 96 www.hoistgroup.com/pl

Czystoœæ i higiena

Meble hotelowe i ³ó¿ka

Chairconcept Sp. z o.o.

Zak³ady Wielobran¿owe FaSt Sp. z o.o.

ul. Stawowa 140 31-346 Kraków tel. (12) 639 72 22 www.karcher.com.pl

ul. M. Sk³odowskiej-Curie 75 87-100 Toruñ tel. (56) 656 24 02 www.chairconcept.com

Czystoœæ i higiena

Meble hotelowe i ³ó¿ka

PPUH VOIGT Sp. z o.o.

Fabryki Mebli Okrêtowych FAMOS Sp. z o.o.

WIKO COMPANY SA

Karcher Sp. z o.o.

ul. Jordana 90 41-813 Zabrze tel. (32) 272 25 73 www.voigt.pl

ul. Gdañska 37 83-200 Starogard Gdañski tel. (58) 562 30 41 www.famos.com.pl

ul. Grunwaldzka 211 80-266 Gdañsk tel. (58) 552 20 04 www.fast.pl

ul. Gen. Kutrzeby 20 05-082 Stare Babice tel. (22) 447 63 00 www.wiko.com.pl

Czystoœæ i higiena

Meble hotelowe i ³ó¿ka

Wyposa¿enie sal konferencyjnych

SCA Hygiene Products Sp. z o.o.

Gladius Jerzy Siemieniuch

3M Poland Sp. z o.o.

ul. Pu³awska 435A 02-801 Warszawa tel. (22) 543-75-00 www.tork.pl

ul. Warpnowska 30 60-453 Poznañ tel. (61) 840 06 65 www.gladius-meble.pl

al. Katowicka 117 05-830 Nadarzyn tel. (22) 739 60 00 www.3m.pl

Czystoœæ i higiena

Meble hotelowe i ³ó¿ka

Oœwietlenie

Werner & Mertz Delta Polska Sp. z o.o.

Go In GmbH

Kryszta³ s.c.

ul. Londyñska 4/3 03-921 Warszawa tel. (22) 241 19 72 www.wmdp.pl

Justus-von-Liebig-Str. 3 Landsberg am Lech 86899 tel. +49 (0) 81 91 -91 94 -120 www.goin.de

ul. Chorzowska 50 40-121 Katowice tel. (32) 731 52 74 www.zyrandole.pl

Instalacje grzewcze

Meble hotelowe i ³ó¿ka

Oœwietlenie

Gaspol SA

Hilding Anders Polska Sp. z o.o.

Philips Polska Sp. z o.o.

al. Jana Paw³a II 80 00-175 Warszawa tel. (22) 530 00 00 www.gaspol.pl

ul. Polna 17 62-095 Murowana Goœlina tel. (61) 642 14 00 www.hilding.pl

Al. Jerozolimskie 195 B 02-222 Warszawa tel. (22) 571 00 00 www.philips.com

Instalacje grzewcze

Meble hotelowe i ³ó¿ka

Pralnictwo

PHU Partner Sp. j. A. i G. Wi¹cek

Janpol – Fabryka Materacy Sp. z o.o.

Miele Sp. z o.o.

ul. D¹brówki 30 05-300 Miñsk Mazowiecki tel. (25) 758 67 51 www.phupartner.pl

ul. Cynkowa 2 A 43-180 Orzesze tel. (32) 218 09 00 www.janpol.pl

ul. Gotarda 9 02-683 Warszawa tel. (22) 548 40 20 www.miele.com.pl

Kompleksowe wyposa¿enie

Meble hotelowe i ³ó¿ka

RTV

Grass Cavagna Group Polska

ul. Mazowiecka 6 09-100 P³oñsk tel. (23) 662 68 01 www.grass.pl

ul. PaŸdziory 26d 32-600 Oœwiêcim tel. (33) 876 28 88 www.oltre.pl

Lobos

al. Pokoju 1 A 31-548 Kraków tel. (12) 413 27 00 www.meble.lobos.pl

R Y N E K

H O T E L A R S K I

LG Electronics Polska Sp. z o.o.

Al. Jerozolimskie 162a, budynek Passat 02-342 Warszawa tel. (22) 606 14 50 www.lge.pl

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

Wybrani dostawcy produktów i us³ug dla hoteli RTV

Telewizja hotelowa

Doradztwo, edukacja, szkolenia

Philips Polska Sp. z o.o.

Acentic Sp. z o.o.

Hotelowe Projekty Inwestycyjne

Al. Jerozolimskie 195 B 02-222 Warszawa tel. (22) 571 00 00 www.philips.com

ul. Boguszowa 76 54-046 Wroc³aw tel. (71) 371 87 01 www.acentic.com

ul. Mi³a 1 m 32 00-180 Warszawa tel. (22) 831 81 48 www.hotelon.pl

RTV

Zabezpieczenia mechaniczne

Doradztwo, edukacja, szkolenia

Samsung Electronics Polska Sp. z o.o.

Hartmann Tresore Polska Sp. z o.o.

al. Jana Paw³a II 34 00-141 Warszawa tel. (22) 850 40 44 www.hartmann-tresore.pl

RTV

Spa&Wellness

Doradztwo, edukacja, szkolenia

BAYLLA S.C.

Wy¿sza Szko³a Gospodarki

ul. Ostrobramska 101a 04-041 Warszawa tel. (22) 517 36 00 www.fgpoland.pl

Centralna 1-7 43-180 Orzesze tel. (32) 221 01 85 www.bayllaspa.eu

ul. Garbary 2 85-229 Bydgoszcz tel. (52) 348 23 45 www.wsg.byd.pl

Telekomunikacja

Spa&Wellness

Doradztwo, edukacja, szkolenia

MCX Systems Sp. z o.o.

BIONANTECH COSMETICS

Wy¿sza Szko³a Turystyki i Hotelarstwa w Gdañsku

ul. Gotarda 9 02-683 Warszawa tel. (22) 548 46 00 www.mcx.pl

ul. Bulwar Ikara 31b 54-130 Wroc³aw tel.: (71) 788 96 94 www.bionantech.com.pl

Terminale p³atnicze

Spa&Wellness

Systemy komputerowe i oprogramowanie

Biosana

Micros Fidelio Polska Sp. z o.o.

First Data Polska SA

Ul. Miszewskiego 12/13 80-239 Gdañsk tel. (58) 520-26-14 www. wstih.edu.pl

Al. Jerozolimskie 92 00-807 Warszawa tel. (22) 515 30 05 www.firstdata.pl

ul. Zboiska 36 96-325 Radziejowice tel. (22) 424 28 49 www.biosana.com.pl

ul. Rakietników 52 02-495 Warszawa tel. (22) 867 67 73 www.micros-fidelio.pl

Telewizja hotelowa

Spa&Wellness

Systemy komputerowe i oprogramowanie

Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o.

Cosmetics Group Sp. z o.o.

LSI Software S.A.

al. Gen. W. Sikorskiego 9 02-758 Warszawa tel. (22) 32 82 701 www.canalplus.pl

ul. Kormoranów 40 40-528 Katowice tel. (32) 251-85-54 www.cosmeticsgroup.pl

ul. Przybyszewskiego 176/178 93-120 £ódŸ tel. (42) 680 80 00 do 99 www.lsisoftware.pl

Telewizja hotelowa

Spa&Wellness

Systemy komputerowe i oprogramowanie

Media Management Europe Ma³gorzata Woody

Funam Sp. z o.o.

Prokonekt S.A.

ul. Mokronoska 2 52-407 Wroc³aw tel. (71) 364 55 23 www.funam.pl

ul. S³owicza 62 02-170 Warszawa tel. (22) 868 10 44 www.protest.com.pl

Telewizja hotelowa

Spa&Wellness

Systemy komputerowe i oprogramowanie

TVN SA

NOVA 2 Chmielewscy Spó³ka Jawna

P.P.W. GiP Sp. z o.o.

ul. Naddnieprzañska 26/2d 04-205 Warszawa tel. (22) 812 74 33 www.mm-eu.com

ul. Wiertnicza 166 02-952 Warszawa tel. (22) 856 60 60 www.tvn.pl

ul. Pu³awska 538 02-884 Warszawa tel. (22) 646 33 00 www.nova2.pl

R Y N E K

H O T E L A R S K I

ul. Astronomów 3 01-450 Warszawa tel. (22) 837 55 75 www.gip.com.pl

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

FG Poland Sp. z o.o.

SGGW Warszawa

ul. Nowoursynowska 159C 02-776 Warszawa tel. (22) 843 90 41 www.sggw.edu.pl

ul. Szturmowa 2A Bud. UBC II 02-678 Warszawa tel. (22) 607 44 00 www.samsung.com.pl

Wybrani dostawcy produktów i us³ug dla hoteli Systemy komputerowe i oprogramowanie

Wentylacja i klimatyzacja

Wyposa¿enie ³azienek

Softech Sp. z o.o

Klima-Therm Sp. z o.o.

Roca Polska Sp. z o.o.

ul. Nizinna 13/1 04-386 Warszawa tel. (22) 610 77 42 www.gastro.pl

ul. Tarnowiecka 54 04-174 Warszawa tel. (22) 517 36 00 www.fujitsu.pl

ul. Wyczó³kowskiego 20 44-109 Gliwice tel. (32) 339 41 00 www.roca.pl

Stolarka otworowa

Wentylacja i klimatyzacja

Wyposa¿enie ³azienek

DORMA POLSKA Sp. z o.o.

Swegon Sp. z o.o.

Sanitec Ko³o Sp. z o.o.

ul. Owocowa 23 62-080 Tarnowo Podgórne tel. (61) 816 87 00 www.swegon.pl

Stolarka otworowa

Wyposa¿enie ³azienek

¯ywnoœæ i napoje

Porta KMI Poland Sp. z o.o.

CWS-boco Polska Sp. z o.o.

3M Poland Sp. z o.o.

ul. Szkolna 26 84-239 Bolszewo tel. (58) 677 81 00 www.porta.com.pl

ul. Elektronowa 16 94-103 £ódŸ tel. (42) 683 97 00 www.cws-boco.pl

al. Katowicka 117 05-830 Nadarzyn tel. (22) 739 60 00 www.3m.pl

Tekstylia i aran¿acja wnêtrz

Wyposa¿enie ³azienek

¯ywnoœæ i napoje

Ferro S.A.

Jantar Wody Mineralne Sp. z o.o.

ul. Syrenia 4 61-017 Poznañ tel. (61) 873 50 19 www.duni.com

ul. Przemys³owa 7 32-050 Skawina tel. (12) 256 21 00 www.ferro.pl

ul. ¯urawia 24 78-100 Ko³obrzeg tel. (94) 351 11 55 www.wodajantar.pl

Tekstylia i aran¿acja wnêtrz

Wyposa¿enie ³azienek

¯ywnoœæ i napoje

Estudio Beata Boik

Geberit Sp. z o.o.

Lantmannen Unibake Poland Sp. z o.o.

ul. Bugaj 66/46 95-200 Pabianice tel. (42) 213 50 35 www.udekorujdom.pl

ul. Postêpu 1 02-676 Warszawa tel. (22) 843 06 96 www.geberit.com

Tekstylia i aran¿acja wnêtrz

Wyposa¿enie ³azienek

¯ywnoœæ i napoje

Franc-Textil Sp. z o.o.

Hansgrohe Sp. z o.o.

Wody Mineralne OSTROMECKO Leszek Bokiej

ul. Stru¿añska 10 05-126 Nieporêt/Stanis³awów Pierwszy tel. (22) 772-42-54 www.skoga.pl

ul. Przemys³owa 10 58-130 ¯arów tel. (74) 851 87 50 www.franctextil.pl

ul. Sowia 12 62-080 Tarnowo Podgórne tel. (61) 816 86 00 www.hansgrohe.pl

Tekstylia i aran¿acja wnêtrz

Wyposa¿enie ³azienek

¯ywnoœæ i napoje

Piórex SA

ul. Zdrojowa 3, Ostromecko 86-072 D¹browa Che³miñska tel. (52) 381 78 00 www.ostromecko.pl

Merida Sp. z o.o.

Segafredo Zanetti Poland Sp. z o.o.

ul. Kiliñskiego 8/18 62-020 Swarzêdz tel. (61) 651 08 20 www.piorex.pl

ul. Karkonoska 59 53-015 Wroc³aw tel. (71) 787 60 30/35 www.merida.com.pl

ul. Partyzantów 7 32-700 Bochnia tel. (14) 615 41 00 www.segafredo.pl

Tekstylia i aran¿acja wnêtrz

Wyposa¿enie ³azienek

¯ywnoœæ i napoje

RIDEX DEKORACJA Sp. z o.o.

Pool-Spa Sp. z o.o.

Vandemoortele Polska Sp. z o.o.

ul. D¹browskiego 345 60-419 Poznañ tel. (61) 848 95 99 www.ridex.com.pl

ul. D¹bskiego 35 72-300 Gryfice tel. (91) 387 77 27 www.poolspa.pl

R Y N E K

ul. Tokarzewskiego 7-12 91-842 £ódŸ tel. (42) 617 10 70 www.vandemoortele.com

H O T E L A R S K I

P O L S C E

2 0 1 0 / R A P O R T

R E K L A M A

DUNI POLAND Sp. z o.o.

ul. Toruñska 154 62-600 Ko³o tel. (63) 261 84 00 www.kolo.com.pl

ul. Warszawska 72 05-520 Konstancin-Jeziorna tel. (22) 736 59 00 www.dorma.pl