BRUZZ - editie 1754 by bruzz.be

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

19 | 05 | 2021

TIPS

+ BRUZZ CULTURE COLINE & TOITOINE KLEURRĲK ZWARTKĲKEN

ARNO VERSION PIANO LE PLUS BEAU FEAT. SOFIANE PAMART

CRÉONS HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

WIE MOET DE RENOVATIE BETALEN?

ONZE TORENS ROTTEN WEG

International WEEKLY SHOW ON WHAT’S HOT AND HAPPENING IN BRUSSELS.

Meet the makers

SUNDAY 6 PM BRUZZ TV & BRUZZ.BE/INTERNATIONAL

ANJA STRELEC / Reporter BRUZZ International Born and raised in Croatia, Anja always loved visual arts. After studying in France and Argentina, she settled in Brussels 5 years ago. She believes the city is unpredictable, eclectic and kaleidoscopic.

Ik zoek. Ik vind mijn opleiding.

27& 28.05.2021 09.00 - 16.00

www.opleidingsbeurs.brussels

DIGITALE OPLEIDINGSBEURS BOURSE DIGITALE DE LA FORMATION DIGITAL TRAINING FAIR GEORGANISEERD DOOR

– ORGANISÉE PAR – ORGANIZED BY

MET DE STEUN VAN

– AVEC LE SOUTIEN DE – WITH THE SUPPORT OF RGB

CMY

Inhoud / Sommaire / Inside Inhoud / Sommaire / Inside

Edito RECHT EEN VACCIN OPENOP WONDE Enkele duizenden inwoners van Vlaanderen en Er lijken dezer dagen weinig minder benijdenswaardige Wallonië zijn Brussel gevaccineerd. Moeilijk Aan was alle, dat jobs dan dieinvan Brussels minister-president. niet: ze moesten opaan hetVlaamse nieuwe Brusselse registratiesysmaar toch vooral kanten, weerklinkt de kritiek op een te afwezige Rudi Vervoort. Nu toonde dieDie de van teem Bruvax alleen een valse postcode opgeven. dagen welBrusselse enig initiatief. Alleen was het weer eenafgelopen van de negentien gemeenten volstond voorniet Eerst viel zijn beslissing om de avondklok om 22 uur eengoed. vaccinatieafspraak. En dat gebeurde op een systeem een koude steen. Daninschakelde, legde de minisdattedehandhaven Brusselseop Gezondheidsinspectie omdat deellimousines van Uber aanDoclr banden ze ter-president vond dat het de federale inschrijvingssysteem te door eenvoudigwerkte. te vragen dat ze dezou weterencynisch een arrest het Brusselse hof dit van ingewikkeld Een mens van van worden. Ook omdat beroep zouden respecteren. Weer niet goed. Zelfs zijn eigen regeringspartners bekend raakte op de dag waarop mobiele teams in Sint-Joost-ten-Node en verdachten hem ervan Brusseloptetrokken willen katapulteren een tijd waarin Sint-Jans-Molenbeek de straat om mensennaar te informeren over alleen de rechtse yuppies een draadloze telefoon hadden. Desturen wet respecteren? Neen maar! vaccinatiestrategie en om, als het kan, hen door te naar het gemeenteNochtans Vervoort een de vinger een open wonde: wetten en op regels huis, waar zelegde onmiddellijk vaccinopkrijgen. Mensen dieonze recht hebben een zijn niet klaar voor een deeleconomie gedicteerd door de smartphone. Hoe vaccin maken geen afspraak; mensen die er (nog) geen recht op hebben, nemen sympathiekhun we die deelplatformen ook mogenwe vinden, aantroosten de andere kant ongegeneerd plaats in. Misschien moeten onszelf met de van het schermpje bevindtdat zich– niet zelden iemand zonder veel bescherpragmatische gedachte zolang iedereen diedie recht heeft opsociale een vaccin dat aan elkaar knoopt. En daarin schuilt de echte uitdaging voor ookming krijgtde– eindjes elke vaccinatie een stap dichter is bij de nodige groepsimmuniteit. politici.weggooien De deelplatformen enzou duszijn. moet de politiek ervoor En onze dat vaccins pas echtzijn eenblijvertjes, schandaal Lees de zoom zorgen ze kunnen opereren binnen over het dat proefproject in Sint-Joost p4een -5 wettelijk kader én dat hun werknemers een minimum aan bescherming krijgen. Lees de analyse over de platformeconomie p8 - 9 N L NL

REPORTAGE REPORTAGE

“Een park ismeer als een breiwerk. je één “Ik wil niet altijd moeten rekenenTrek op hulp los, ontrafelt ook de rest” van draad anderen omdan te solliciteren” Voor heel watwandelaars Brusselaars digitale basisvaardigheden De vele enzĳn fietsers doen parken naar adem happen 16 niet evident 26

PORTRET INTERVIEW

de man van “Je moet Jean kunstNarcy, niet willen bezi en,de maar de mogelijkheid clubliederen van hebben Union om het gratis te kunnen én RWDM bekijken, als gemeengoed”

DROIT AU VACCIN PLAIE OUVERTE

Plusieurs milliers de résidents en Flandre et en Wallonie ont été vaccinés De nos jours, il semble y avoir peu de postes moins enviables que celui du Bruxelles. Ce n’était pas très difficile : il leur a suffi d’entrer un faux Ministre-Président bruxellois. De tous côtés, mais surtout du côté code postal sur le nouveau système d’inscription bruxellois Bruvax. Le code flamand, on critique Rudi Vervoort sur le fait qu’il est trop absent. Il a beau postal d’une des 19 communes bruxelloises était suffisant pour prendre un avoir fait preuve d’initiative ces derniers jours, ce n’est toujours pas ça. Tout rendez-vous pour la vaccination. Et cela a été fait sur une plateforme que d’abord, sa décision de maintenir le couvre-feu à 22 heures est très mal l’inspection sanitaire de Bruxelles a activée parce qu’elle pensait que le tombée. Ensuite, le Ministre-Président a imposé des restrictions aux chaufsystème fédéral Doclr était trop compliqué. C’est à vous rendre cynique. feurs « limousine » d’Uber en leur demandant simplement de respecter la loi D’autant plus que cela a été révélé le jour même où les équipes mobiles sont et un arrêt de la Cour d’appel de Bruxelles. Encore une fois, ça ne va pas. descendues dans les rues de Saint-Josse-ten-Noode et Molenbeek-Saint-Jean Même ses partenaires au gouvernement l’ont soupçonné de vouloir catapulter pour informer les gensoù surseuls la stratégie de vaccination et, si possible, les Bruxelles à l’époque les yuppies de droite disposaient de téléphones orienter vers la maison communale où ils peuvent se faire vacciner sans fil. Respecter la loi ? Pas question ! Pourtant, Vervoort a mis le immédiadoigt sur tement. Les :personnes ont droitneà sont un vaccin ne prennent de renune plaie nos lois et qui règlements pas prêts pour une pas économie dez-vous ; celles qui n’y ont pas (encore) droit prennent leur place, sansces collaborative dictée par le smartphone. Aussi sympathiques que soient scrupules. Nousdedevrions peut-être nousilconsoler en quelqu’un nous disant plateformes, l’autre côté de l’écran, y a souvent quique, a dutant mal à quejoindre tous ceux qui ont droit à un vaccin en reçoivent, chaque vaccination est les deux bouts, sans vraiment de couverture sociale. Et c’est là que unréside pas deleplus vers l’immunité collective nécessaire. Et que collaboratives jeter des vaccins véritable défi pour nos politiques. Les plateformes sont serait un véritable Lisez leque reportage sur leont projet de juridique là pour rester et ilscandale. faut donc s’assurer leurs activités un cadre vaccination en p4 -5 et que leurspilote employés bénéficient d’un minimum de protection. Lisez le reportage sur l’économie collaborative en p8 - 9 FR

Aan de vooravond van de ZwanzeLuk Lambrecht, winnaar van de Ultima derby die Union naar eerste klasse A Beeldende Kunsten 16 kan brengen 22

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Na een halve

INTERVIEW

eeuw dringt de renovatie van de woontorens zich op 22, REEKS Stad “We moeten van de toekomst (slot): taalniet 10, PORTRET Marc ‘De Marck’ Daniëls 8, REPORTAGEte Transformisten: duurzaam bescheiden zijn” leven na corona 20, BIG CITY Is het internet in Brussel uitgevonden? 30, COLUMN Nick Trachet 52 Vera Coomans en haar zoon blazen popgroep Madou nieuw leven in 40

BRUZZ CULTURE

« Le confinement a supprimé DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY Prostituces échappatoires où tu peux tie, een complex plaatje in de»stad 24 BRUZZ CULTURE Cabin Fever vraiment être toi-même

Rosine Mbakam 30, KlaraFestival: Musikaa 32, Vincen Beeckman Cinq travailleur.euse.s de la culture & Kasper Demeulemeester 34, Cécile Massart 38, Ariane Loze 44, témoignent de l’impact de la pandéRandi De Vlieghe 48, Eat & Drink Le Dillens en bocal 50 mie sur la scène queer 34 ANALYSE Uber en de platformeconomie 8 INTERVIEW Vincent Van Quickenborne 10, Meron Knikman, voorzitster van de VrouEN Cabin Fever: Pak Yan Lau 32, NL Coline & Toitoine 38, wenraad 15 BIG CITY Waarom wordt de gemiddelde temperatuur FR Sofiane Pamart 42, EN Créons 44, NL Brecht Evens 48, van ons land in Ukkel gemeten? 28 COLUMN Nick Trachet 52 EN Eat & Drink L’Altitude 50

VIJF JAAR NA DE AANSLAGEN

Jong in Brussel is een nieuwe podcasVolgende week is het exact vijf jaar geleden dat treeks waarin jongeren aan het woord Brussel zwaar getroffen werd door de aanslagen komen. in Maalbeek en Zaventem. In BRUZZ magazine Femke Gilis stage en sprak kijkenliep we naar watbijer BRUZZ de afgelopen vijf jaar met henveranderd over politiegeweld, relaties, is, zowel in goede als in slechte zin. activisme Vijfen jaareetstoornissen. na de aanslagen, volgende week ook via Elke woensdag, vier weken lang, BRUZZ tv, BRUZZ radio, bruzz.be op BRUZZ.be en in je favoriete podcast-app.

THE RIGHT TO A VACCINE OPEN WOUND Several residents havethat beenofvaccinatThesethousand days, there seem toof beFlanders few jobsand less Wallonia enviable than prime edminister in Brussels. That was not difficult: all they had to do was enter false of the Brussels Region. Criticism that Rudi Vervoort is tooaabsent postcode on thefrom newall Brussels registration Bruvax. Using can be heard sides, but especiallysystem from the Flemish side.the He postcode did show of one the 19 Brussels enough to book anFirst, appointment someofinitiative the past municipalities few days, but towas no one’s satisfaction. his to keep curfew at 10 p.m. not go down well. Then the prime fordecision vaccination, andthe this on a system thatdid the Brussels health inspectorate minister imposed restrictions on Uber’s by simplysystem askingDoclr themwas to decided to use because they thought the car-sharing federal registration the lawItand a ruling to by make the Brussels Court Not of Appeal. Again, not good. toorespect complicated. is enough you cynical. the least because this Even his ownknowledge governmentaspartners him of wanting catapult became public soon assuspected mobile teams took to thetostreets in Brussels back to a time and whenSint-Jans-Molenbeek only right-wing yuppies had wireless Sint-Joost-ten-Node to inform peoplephones. of the Respect the law? No way! Yet Vervoort put his on anto open ourwhere laws and vaccination strategy and, if possible, to finger refer them thewound: town hall regulations are not ready for a sharing economy dictated byto the vaccines are available immediately. People who are entitled a smartphone. vaccine do not No matter how sympathetic we may sharing platforms, is make an appointment and people whofind are these not (yet) entitled to one there unashamoften on the otherwe sideshould of the console screen just trying to make meet edly takesomeone their place. Perhaps ourselves with theends pragmatic without much protection. the real for our thought that – associal long as everyoneTherein who is lies entitled to achallenge vaccine gets one – each politicians. The sharing platforms are here to stay, so politicians vaccination is a step closer to the necessary group immunity, andmust thatensure that they canvaccines operate within legal framework that their employees are throwing away wouldabe a real scandal.andRead the article on the given a minimum level of protection. vaccination pilot project on p4 - 5 Read our analysis of Brussels’ sharing economy on p8 - 9 EN EN

NOG MEER BRUZZ MEER BRUZZ

FRà

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 10 MAART 2021

19 MEI 2021

De week

PROEFPROJECT OM MOEILIJK BEREIKBARE MENSEN AAN EEN CORONAVACCIN TE HELPEN

Ook Sint-Joost vaccineert nu in het gemeentehuis

BRUZZ | DE WEEK

Sint-Joost-ten-Node volgt het voorbeeld van Molenbeek en zal vanaf donderdag mensen op de markt aanspreken met de vraag of ze een coronavaccin willen. Dat kan dan ook meteen toegediend worden in een lokaal vaccinatiepunt in het gemeentehuis. Op deze manier moeten mensen die maar moeilijk hun weg vinden naar een vaccinatiecentrum alsnog ingeënt raken. — GODFRIED ROELANT Begin mei werd in Molenbeek van start gegaan met een proefproject om moeilijk bereikbare mensen aan een coronavaccin te helpen. Op de markt gingen medewerkers van de gemeente rond met de vraag of geïnteresseerden zich wilden inschrijven voor een vaccin, of in het beste geval zich zelfs ter plaatse wilden laten inenten. Daarvoor was speciaal een lokaal vaccinatiepunt opgericht in het gemeentehuis. “Die mensen moet je zien als ambassadeurs die op hun beurt mensen in hun naaste omgeving kunnen

overtuigen om zich te laten vaccineren,” legt Inge Neven van de Brusselse Gezondheidsinspectie uit. Het proefproject, vandaag goed voor zo’n 150 vaccins per week, is een succes, en krijgt nu navolging in Sint-Joost. Daar zullen vanaf donderdag 120 dosissen klaarliggen in het gemeentehuis. Het gaat daarbij om vaccins van de fabrikanten Johnson & Johnson & Pfizer. Burgemeester Emir Kir (onafhankelijk) is al lang vragende partij voor een volwaardig vaccinatiecentrum in zijn gemeente. Voor hem is dit een eerste stap in

Fonteinen in de Ortsstraat getest De fonteinen in de Ortsstraat aan de Beursschouwburg spuiten tijdens een test voor de eerste keer water. Normaal gezien moest de waterpartij in november van vorig jaar al klaar zijn, maar door technische moeilijkheden werd dat uitgesteld. De werken bleken complexer dan eerst gedacht, maar zitten nu in de laatste fase. In juni zou de fontein volledig klaar moeten zijn. 4

19 MEI 2021

de goede richting. “Het klopt inderdaad dat we al meermaals hebben aangedrongen op de komst van een vaccinatiecentrum. Maar het is nog niet duidelijk of dit de opstap zal zijn naar zo’n centrum,” klinkt het op het kabinet van de burgemeester.

BEVOLKINGSSAMENSTELLING Sint-Joost is, net als Molenbeek, Schaarbeek, Sint-Gillis en Brussel-Stad, een gemeente met een bijzonder lage vaccinatiegraad. Volgens professor Dirk Devroey, decaan van de

4468

Ondanks de pandemie en in tegenstelling tot andere misdrijven, is het aantal fietsdiefstallen in 2020 in Brussel gestegen tot bijna 4.500 gevallen. Van 3.824 fietsdiefstallen in 2018, werden het er 4.397 in 2019, en 4.468 in 2020, een stijging van meer dan vijftien procent in twee jaar tijd.

faculteit Geneeskunde en Farmacie aan de VUB, zijn daar verschillende mogelijke verklaringen voor. “Hebben de inwoners minder interesse in hun gezondheid? Of denken ze dat ze geen vaccin moeten krijgen als ze de ziekte hebben doorgemaakt? In deze gemeenten hebben de inwoners ook minder vaak een vaste huisarts, voor veel mensen toch de vertrouwenspersoon bij uitstek om betrouwbare informatie te krijgen over ziekte en preventie. Het valt ook op dat vooral in de gemeenten waar veel Nederlands-

sprekende inwoners zijn, de vaccinatiegraad het hoogst is.” Inge Neven kijkt in dezelfde richting, maar wijst ook naar de socio-economische achtergrond en leeftijd van de inwoners. “De bevolkingssamenstelling verschilt van gemeente tot gemeente en speelt een belangrijke rol in hoe bereikbaar de mensen zijn. De lagere vaccinatiegraad kan voor een deel ook samenhangen met de leeftijd. Het gaat hier om gemeenten met een jonge populatie, van wie een groot deel nog geen uitnodiging

App Peesy zoekt openbaar toilet De gratis app Peesy zal de bestaande openbare toiletten in Brussel lokaliseren. Met de applicatie kunnen gebruikers naar het dichtstbijzijnde toilet worden geleid. De website van Peesy biedt ook een volledige telling van de toiletten die worden beheerd door de verschillende Brusselse gemeenten, openbare diensten en Leefmilieu Brussel op gewestelijk niveau.

Team Covid zoekt mensen die nog niet gevaccineerd zijn op de markt in Molenbeek. Binnenkort gebeurt hetzelfde in SintJoost.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

BRUZZ | DE WEEK

heeft gehad voor een coronavaccin.”

EERSTE PRIK Volgens Neven hoeft dat allemaal geen reden tot paniek te zijn. In totaal hebben al meer dan 500.000 Brusselaars een eerste prik gekregen. 369.000 mensen mochten al langsgaan voor een tweede dosis. Het aantal gevaccineerden neemt ook alsmaar toe in de moeilijk bereikbare gemeenten. “Sint-Joost bijvoorbeeld heeft een duidelijke inhaalbeweging gemaakt. Bijna 60 procent van de 65-plussers heeft daar nu al minstens een dosis gekregen.”

WAUTER

Renovatie gevel Marienstadion

Wat op 1 april een humoristisch feest was, is nu plots een politieke manifestatie ADVOCAAT ALEXIS EWBANK, die de organisatoren van de eerste La Boum vertegenwoordigt, in ‘De Standaard Weekblad’

De gevel van het stadion van voetbalclub Union in het Dudenpark in Vorst kan gerenoveerd worden. Urban. brussels verleent een vergunning om tegen de start van de competitie 2021-2022 de hoofdgevel en de twee zij-ingangen van het Joseph Marienstadion te restaureren. Architect Albert Callewaert ontwierp het stadion in 1921, dat voorzien is van een lange art-decogevel.

200

Het nieuwe scholencomplex in de Gallaitstraat in Schaarbeek opent op 1 september de deuren onder de naam ‘Campus Kompas Brussel’. De school levert meteen 200 extra plaatsen in het eerste middelbaar. Het scholencomplex zal ruimte bieden aan 1.060 leerlingen: 720 voor het middelbaar onderwijs en 340 voor het basisonderwijs. 19 MEI 2021

I 5

In beeld

REUZEYOGA NL/ De pandemieperike-

len leken zondag even ver weg in de Koninginnegalerij. Vijfentwintig gelukzaligen mochten in dit mooie kader anderhalf uur lang genieten van een sessie hatha yoga, georganiseerd door The Village Brussels. De yogamatjes lagen wel 6

19 MEI 2021

YOGA GÉANT netjes op anderhalve meter afstand, het waren vooral lichaam en geest die dichter bij elkaar kwamen. Na de sessie kregen de deelnemers een gezamenlijk meditatiemoment aangeboden. Op 30 mei, 6 en 20 juni plant The Village Brussels nog meer sessies.

FR/La pandémie semblait bien loin, dimanche, Galerie de la Reine. Dans ce cadre magnifique, vingt-cinq chanceux ont pu profiter d’une séance d’une heure et demie de Hatha Yoga, organisée par The Village Brussels. Les tapis de yoga étaient soigneusement placés à

GIANT YOGA une distance d’un mètre et demi, et le rapprochement a seulement eu lieu entre le corps et l’esprit. Après la séance, les participant.e.s se sont vu.e.s proposer un moment de méditation collective. The Village Brussels prévoit d’autres sessions les 30 mai, 6 et 20 juin.

EN/ All the problems

around the pandemic for a while seemed far away on Sunday in the Queen’s Gallery. In this beautiful setting, twenty-five lucky people enjoyed an hour and a half of Hatha Yoga, organised by The Village Brussels. The yoga mats were laid out

Bijgedachte

REDACTEUR KRIS HENDRICKX neemt het nieuws op de korrel

neatly one and a half metres apart, but it was body and mind that came closer together. After the session, the participants were offered a joint meditation moment. The Village Brussels is planning more sessions on 30 May, 6 and 20 June.

Er is deze dagen iets wonderlijks aan de hand in de Brusselse straten. De vele pop-upterrassen realiseren iets waar vijftien jaar mobiliteitspolitiek amper in slaagde: parkeerplaatsen schrappen. Het effect zou weleens blijvend kunnen zijn. Als u zelf de afgelopen week al een terrasje gedaan hebt, zat u wellicht ook op een van de honderden terrassen die dit jaar worden ingericht op parkeerplaatsen. En misschien dacht u bij bestellen van uw tweede pint wel: “Hé, vreemd dat we daar corona voor nodig hadden.” Want een terras van twee parkeerplaatsen groot biedt al snel plaats aan twaalf blije stadsbewoners, zonder de coronamaatregelen zijn dat er makkelijk twintig. Dat er plots zoveel terrassen op parkeerplaatsen verschenen, mag een klein wonder heten. In theorie mag parkeerplaatsen schrappen dan een van de belangrijkste middelen zijn om de autodruk te verlichten, in de praktijk lukte dat in Brussel amper de voorbije decennia. De meest recente cijfers tonen dat nog eens: volgens het Brusselse regeerakkoord moeten er ruim 6.000 parkeerplaatsen per jaar op de schop. Eind 2020 zat de regering na dik een jaar nog maar aan 1.200. De vorige bewindsploegen deden het niet beter. Terwijl de aanleg van de coronafietspaden nog luid protest veroorzaakte, blijft het nu opvallend stil. Zelfs op de fanatieke Facebookgroep L’automobiliste en a marre – die van de doodsbedreigingen aan mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) – nemen veel leden het vandaag op voor de terrassen, “want de horeca heeft toch wel erg geleden”. Die mildheid is veelzeggend: doorgaans verloopt het debat over de plaats van de auto in de stad langs een frontlijn die muurvast zit en waar inlevingsvermogen ver te zoeken is. Enerzijds pleit een vaak wat jonger, progressiever publiek dat graag fietst en geen auto heeft voor een grote ommezwaai in een stad die door de auto is verminkt. Aan de andere zijde staat een aanzienlijke groep autorijdende, vaak wat oudere en conservatievere Brusselaars (en pendelaars uit het hinterland) op de rem. Een leven zonder eigen wagen kunnen veel van die laatsten zich vaak zelfs niet voorstellen. En Brusselse handelaars, die

bevinden zich meestal in het tweede kamp. Maar de terrassen op parkeerplaatsen gooien die traditionele breuklijn overhoop. Plots zijn Brusselse ondernemers zelf vragende partij voor minder plaats voor de auto in de openbare ruimte. En dus twijfelt de boze automobilist. Die twijfel is een buitenkans voor een flinke stap vooruit in de organisatie van onze openbare ruimte. Want zo makkelijk als het is om op een Facebookgroep plannen van de tegenstander af te schieten, zo moeilijk is het om na een maaltijd onder vrienden te beweren dat er niet één parkeerplaats meer mag verdwijnen. De Brusselse regering én vooral de gemeenten krijgen het draagvlak om de stad leefbaarder te maken hier op een dienblaadje aangeboden. Hoe? Ze kunnen er om te beginnen voor zorgen dat de parkingterrassen ook de volgende jaren blijven, ook na 2022. Meer terrassen zijn op veel plaatsen een stap naar een leefbaardere stad. Tegelijk loert een valkuil: overaanbod op centrale plaatsen. Het Sint-Gillisvoorplein is een voorbeeld van een openbaar plein dat de facto bijna helemaal geprivatiseerd is. Bonne chance als u er een zitplaats wil vinden zonder betalen.

BRUZZ | DE WEEK

Terrasrevolutie

“De Brusselse regering én vooral de gemeenten krijgen het draagvlak om de stad lee aarder te maken hier op een dienblaadje aangeboden”

Goed gedoseerde terrassen zijn dan ook maar één manier om ons straatbeeld leefbaarder te maken. Laten we hopen dat onze beleidsmakers ook wat verder denken en het bredere plaatje zien. Het succes van de straathoreca toont vooral dat er een draagvlak is om de oude verdeling van onze openbare ruimte om te gooien. Dat kan ook door groenpartijen aan te leggen in onze opwarmende steden, openbare banken en speelplekken voor kinderen in autoluwe straten. Ergens beseft de genietende terrasklant dat ook wel.

Volg al het nieuws over de coronamaatregelen op BRUZZ.be 19 MEI 2021

I 7

IN MEMORIAM STRIPTEKENAAR DE MARCK

Marc Daniëls, Brusselaar ten voeten uit Striptekenaar, motard bij de politie, liberaal en Je enaar, Marc Daniëls was het allemaal. ‘De Marck’ mag de strijd tegen Covid-19 dan verloren hebben, in de harten van velen lee hij wel voort. “Marc sprak Frans en Nederlands dooreen, was bourgondisch en zelfrelativerend: het prototype van de Brusselaar.” — KRIS HENDRICKX

BRUZZ | INTERVIEW

eel kans dat de naam Marc Daniëls u niet zoveel zegt. Toch niet als u jonger dan veertig bent of nog niet zo lang in het gewest woont. Toch ging er vorige week een golf van verdriet door sociale media toen het overlijden van De Marck, zoals zijn artiestennaam luidde, bekend raakte. Voor generatiegenoten, Jettenaren, Brusselse liberalen en iedereen die zelfs maar van ver met de stripwereld te maken had, was Marc Daniëls een naam als een klok. Daniëls was dan ook een duizendpoot. Als striptekenaar was hij bekend van volkse reeksen als Stam en Pilou, De Rode Duivels of De Planckaerts, maar ook van een serie over kunstschilder en Brusselaar Geert Van Bruaene. Als Brusselse liberaal werkte hij voor schepen Els Ampe en Vlaams minister Sven Gatz, die hij ook verving in de Jetse gemeenteraad. “Zijn loopbaan in de backing vocals van de politiek begon toen de verkoop van strips wat minder was,” herinnert voormalig Brussels

minister, en generatie- en partijgenoot Guy Vanhengel zich. “Marc was een motor, een locomotief, iemand die altijd vooruit wou en ook steevast met nieuwe plannen rondliep,” herinnert zijn vriend en Jets schepen van Sport Benoît Gosselin (CDH) zich, die scenarist was voor de reeks De Rode Duivels. “Het was een man die mensen bijeenbracht en altijd naar oplossingen zocht. Iemand met wie je ook erg goed kon lachen. Ik herinner me een brainstormsessie over een nieuw album waarbij we drie uur lang zoveel plezier hadden dat we allebei vergeten waren om onze lumineuze ideeën te noteren. De volgende dag mochten we opnieuw beginnen. Of die keer dat hij vrijkaarten had voor een match van de Rode Duivels en we achter een reclamepaneel belandden waar je niets zag. Dat hebben we dan in een album verwerkt.”

RIEN À SIGNALER De Marck was niet altijd voltijds striptekenaar, schilderleraar of

“Ik herinner me een brainstormsessie over een nieuw album waarbij we drie uur lang zoveel plezier hadden dat we allebei vergeten waren om onze lumineuze ideeën te noteren” BENOÎT GOSSELIN Jets schepen van Sport 8

19 MEI 2021

politieke backing vocal. De eerste decennia van zijn beroepsleven was hij politieagent op de motor en kunstenaar na zijn uren. “Hij reed op een Harley Davidson,” herinnert Vanhengel zich, die ook weet welk soort politieman Daniëls was. “Zo’n typische Brusselse agent van de oude stempel, die je met één uitdrukking kan samenvatten: ‘rien à signaler’. Het type dat bij een interventie eerst eens goed ging praten, waarbij hij alle scherpe kantjes van de zaak probeerde te vijlen. Het liefst van al gaf hij nadien aan het commissariaat door dat er niets te melden was, ‘rien à signaler’ (Lacht). Op en top Brussels! Of dat ook mijn politieke stijl was? Eigenlijk wel ja.” De anekdote past goed bij hoe Daniëls ooit zelf de tolerante Brabantse ziel omschreef in een interview in dit blad in 2008. Hij vertelde er hoe hij ei zo na zelf een Brusselse agent van zijn sokken

reed, terwijl hij aan het telefoneren was en dan nog eens zonder gordel. “Ik heb van die pei een sermoen van hier tot ginder gekregen, waarna hij me heeft laten gaan. Zonder bekeuring. Gelijk waar elders had ik gehangen.” Voor Vanhengel was Daniëls het prototype van een Brusselaar. “Hij was in het Nederlands opgevoed, maar sprak Frans en Nederlands door elkaar, was een echte bourgondiër en zelfrelativerend. Zwanzen kon hij als de beste. Conflicten ontmijnen ook.” De tekenstijl van Daniëls, die overigens werkte aan een bureau dat nog van Willy Vandersteen was geweest, kan het best als volks worden bestempeld. “Marc was dan ook een volksmens, die opgegroeid is in de blokken aan Floréal,” zegt Brussels minister Sven Gatz, die een vriend was van Daniëls. “Hij heeft die afkomst nooit verloochend en je voelde ook dat hij veel belang

Met de Britse televisiepersoonlijkheid Ray Cokes in het Goudblommeke. © MARC DANIËLS

Met Marc Sleen, oud-minister Jean-Luc Vanraes en oud-directeur postzegels bij De Post Frank Daniels. © MARC DANIËLS

Striptekenaar De Marck (rechts) met Paul Van Himst bij de persvoorstelling van het album over legendarische Brusselse sporticonen in februari 2014. © PHOTONEWS

Marc Daniëls Geboren in 1959 in Jette Agent op de motorfiets tot 1999 Richt studio Max! Op in 1999 met Rik Dewulf Bedenker van de stripreeks Stam & Pilou met Rik Dewulf Tekenaar van reeks over Geert van Bruaene Bezieler Strip-Festival BD-Jette Drijvende kracht achter expo’s lokale kunst in Abdij van Dieleghem (Jette) Kabinetsmedewerker Brussels schepen Els Ampe en Vlaams minister Sven Gatz (beide Open VLD) Gemeenteraadslid Open VLD in Jette sinds 2020

hechtte aan laagdrempeligheid van kunst, die liefst niet te moeilijk moest zijn. Er zat een aspect volksverheffing in.” Of Daniëls op die manier symbool stond voor het Nederlandstalige liberalisme in het gewest? “In zekere zin wel,” vindt Gatz. “Het klopt dat de Franstalige liberalen vaak een meer burgerlijk profiel hebben, terwijl veel mensen bij Open VLD eerder uit de lagere middenklasse komen, zoals Guy Vanhengel, Carla Dejonghe of ikzelf. Maar Marc was dus zelf uit een werkmansbroek geschud, zoals mijn vader weleens zei. En dat van het bourgondische kan ik zeker bevestigen. De Jetse middenstand verliest een heel goede klant aan Marc.” Daniëls zelf wil wellicht vooral herinnerd worden zoals hij het bovenaan zijn Facebookpagina schreef: ‘Brusseleir, ‘k zaain er fier op.’

Met algemeen directeur van be.brusseleir Geert Dehaes, zanger Charel Van Domburg en filmregisseur Julien Vrebos. © MARC DANIËLS

MARC DANIËLS, UN VRAI BRUXELLOIS Auteur de BD, motard de la police, libéral et Jettois, Marc Daniëls était tout cela à la fois. ‘De Marck’ a peut-être perdu la bataille contre le covid-19, mais il vit toujours dans le cœur de beaucoup. «Marc parlait à la fois français et néerlandais, c’était un bon vivant et il avait le sens de l’autodérision: c’était l’archétype du Bruxellois », raconte l’ancien ministre, contemporain et camarade de parti Guy Vanhengel. Ses amis se souviennent également de lui comme d’un gourmet rieur et amateur de folklore, qui créait rapidement du lien partout où il allait. FR

MARC DANIËLS, A TRUE NATIVE OF BRUSSELS Cartoonist, police motorcycle rider, liberal and resident of Jette, Marc Daniëls was all of these things. “De Marck” may have lost the battle against Covid-19, but he lives on in the hearts of many. “Marc spoke French and Dutch at the same time, was a gourmet and a self-reflective person: the prototype of the Brussels native”, says former minister and fellow Liberal party member, his contemporary Guy Vanhengel. Friends also remember him as a good-humoured and folksy character who quickly became the social glue wherever he went. EN

MEI 2021

I 9

STAD VAN DE TOEKOMST

BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJZEN ELKAAR DE WEG WONEN MOBILITEIT AFVAL TOERISME TAAL

‘De toekomst is meertalig’ B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

“Sorry, I don’t speak Netherlands.” Het is een antwoord waar zowel Brusselaars als Amsterdammers al lang niet meer van opkijken. Overleeft het Nederlands in onze hoofdsteden? Wat met de vele tientallen andere thuistalen? En welk cement hebben stadsbewoners nog nodig behalve taal? “Als je er een strijd tussen Nederlands en Engels van maakt, wint die laatste.” — KRIS HENDRICKX

“

n eurrro, un eurrrro allez madame!” We bevinden ons op een van de grootste markten van België, de Brusselse Zuidmarkt aan het gelijknamige station. Terwijl de markt naar zijn einde loopt, gaat een verkoper op een verhoog staan om de resterende appelsienen aan te prijzen. Hij doet dat met een rollende ‘r’, die een andere moedertaal dan het Frans verraadt. Tussen zijn salvo’s door geeft de verkoper aanwijzingen aan zijn collega in wat weleens Marokkaans Arabisch of Berbers zou kunnen zijn. We luistervinken even tussen de langslopende klanten. Die blijken te converseren in het Engels, Frans, Roemeens, Nederlands en ook een taal waar we niet meteen een touw kunnen aan vastknopen. Grieks? Het zou best kunnen, de stationswijk was ooit het kloppende hart van de Griekse gemeenschap. Twee tienermeisjes die even stil blijven staan, twijfelen. “Qu’est-ce que tu dis? C’est quand même goedkoop. Ik pak drie kilo.” Bovenstaand tafereel speelde zich niet exact af als beschreven, maar is een assemblage van indrukken van de voorbije jaren op een markt in onze spreekwoordelijke achtertuin. Uitzonderlijk is de situatie niet. Iedereen die zich geregeld door Brussel beweegt, kent het gevoel wel van door een zee van talen te zwemmen, waarbij de ene taal weleens in de andere overvloeit. De Belgische hoofdstad groeide de voorbije dertig 19 MEI 2021

Een kantine in Amsterdam. Ook die stad werd snel internationaler, maar Brussel telt nog altijd meer inwoners met een migratieachtergrond. © SHUTTERSTOCK

jaar dan ook uit tot een van de meest diverse steden ter wereld, waar liefst 74 procent van de bevolking een migratieachtergrond heeft (*). De belangrijkste redenen voor die ongeziene diversiteit? De aanwezigheid van de Europese Unie en de opeenvolgende golven van arbeids- en volgmigratie. De talenweelde is een logische uitloper van die internationale bewegingen in een stad die ooit Nederlandstalig (of Brabantstalig) was en vervolgens verfranste.

VAN SLECHT NAAR BARSLECHT Een goeie tweehonderd kilometer noordelijker ligt nog een stad die al eeuwen een kruispunt van talen en nationaliteiten is, al van toen Brussel nog een ingedommeld provincienest was. Ook

Amsterdam werd de laatste decennia snel internationaler, al komt het met 56 procent inwoners van buitenlandse afkomst nog niet in de buurt van Brussel. Wie als Nederlandstalige Belg naar de grachtenstad trekt, merkt tegenwoordig vooral hoe het Engels er oprukt. Horeca- of winkelpersoneel dat geen Nederlands kent? Zeker in het centrum is het geen uitzondering. En Amsterdammers die bij het horen van een Vlaams accent naar het Engels overschakelen? Check. Maar daarover straks meer. Terug naar Brussel. Zal het Nederlands eigenlijk wel overleven in de taallawine die bij die diversiteit hoort? De jongste taalbarometer geeft geen eenduidig antwoord op die vraag: de kennis van de taal van Boon en Brouwers blijft afnemen.

MARC VAN OOSTENDORP Taalexpert Nederlands Meertens Instituut

▼

“Van uiterst-rechts tot uiterstlinks benadrukken ze hoe belangrijk het is dat migranten Nederlands leren. Maar hoe dat moet, daar hoor je niets over”

Ook het Frans boert trouwens licht achteruit, terwijl het Engels langzaam terrein wint. Tegelijk geven steeds meer mensen aan dat ze het Nederlands gebruiken, meestal in combinatie met andere talen. De kenniskrimp heeft verschillende redenen: de omvangrijke migratiebewegingen naar Brussel brengen vooral mensen die de taal niet machtig zijn. En wellicht nog belangrijker: het niveau van het Nederlands in het Franstalige Brusselse onderwijs zakte van slecht naar barslecht. Nog geen tien procent van de leerlingen zegt na een schoolcarrière met vele jaren Nederlands dat ze de taal goed beheersen. Toch is er wel degelijk een toekomst voor het Nederlands in Brussel, denkt Rudi Janssens, de auteur van de taalbarometer. “Het zal wel in 19 MEI 2021

I 11

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WĲ ZEN ELKAAR DE WEG

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

combinatie met andere talen zijn. De traditionele Vlaming die thuis alleen Nederlands spreekt verdwijnt langzaam, terwijl we vaker zien dat Nederlands thuis wordt gesproken mét een andere taal. Het maakt het meteen ook steeds moeilijker om af te bakenen wie nu precies de Vlamingen in Brussel zijn.” Janssens ziet drie omgevingen waarin het Nederlands wel degelijk standhoudt en soms zelfs groeit: “Je hebt jonge Vlamingen die naar Brussel trekken en heel positief staan tegenover de diversiteit en meertaligheid van de stad. Dan is er een groep voor wie het niet de moedertaal is, maar die de taal wel als omgangstaal gebruikt in de vriendenkring. Vaak zijn dat leerlingen uit het groeiende Nederlandstalig onderwijs (bijna een vijfde van alle leerlingen in Brussel loopt school in het Nederlands, red.). En ten slotte blijft Nederlands gewoon erg belangrijk op de arbeidsmarkt. Vroeger heette het vooral dat hooggeschoolden de taal moesten spreken, maar we zien dat het belang ook toeneemt bij jobs voor lager geschoolden.”

Een veelheid aan talen in Brussel. “Meertaligheid is het cement in een stad met zoveel culturen,” zegt minister Sven Gatz. © BRUZZ

DE OPMARS VAN HET ENGELS De Borneostraat in Amsterdam, midden in de Indische buurt, ten oosten van het centrum. Een wandeling langs de etalages levert vooral Engelstalige opschriften op, van Java bookshop over Welcome, we’re open bij de coffeecompany tot een kwinkslag die moet aanzetten tot het eten van gebak: Skinny people are easier to kidnap. Stay safe, eat cake lezen we bij Café Chantilly. De situatie in het straatbeeld weerspiegelt zich ook in het Nederlandse onderwijslandschap. Liefst 80 procent van de masteropleidingen zijn er ondertussen in het Engels, tegenover 25 procent in Vlaanderen. Het is een manier om buitenlandse studenten aan te trekken, maar de formule is ook onder Nederlanders erg in trek. “Als een universiteit in Leiden plots een Engelstalige opleiding aanbood, zag je dat studenten die in Amsterdam dezelfde richting in het Nederlands volgden snel verhuisden, waardoor Amsterdam zich verplicht voelde om dat ook te gaan doen,” legt taalexpert Marc van Oostendorp (Meertens Instituut) uit. De linguïst bekijkt de evolutie met gemengde gevoelens. “Het gaat erg snel en is niet altijd even goed georganiseerd. We moeten er met name over waken dat die studenten zich ook in het Neder-

lands kunnen uitdrukken over hun vakgebied.” De dominante positie van het Engels in het hoger onderwijs heeft wel meer gevolgen. Zo loopt het aantal studenten Nederlands terug omdat die studierichting door de verengelsing aan aanzien heeft ingeboet. En de trend heeft ook het ontstaan van een Nederlandse variante van het Engels – vaak Dunglish genoemd – versterkt. Misschien gaat Amsterdam – en bij uitbreiding de rest van het land – dan wel vrijwillig in de richting van de afschaffing van het Nederlands? De experts die we spreken denken het niet, al durven ze er hun hand niet voor in het vuur te steken. “Volgens mij blijven we Nederlands spreken, tenminste zolang we er geen strijd van maken tussen Engels en Nederlands,” denkt Van Oostendorp. Want in die strijd heeft het Engels veel troeven: de taal is internationaler en je kan er

“De gerenommeerde linguïst Jim Cummins zei het al: als je op school de taal van het kind negeert, negeer je dat hele kind” FOLKERT KUIKEN Expert meertaligheid universiteit Amsterdam

19 MEI 2021

meer mee. Maar naast elkaar kunnen ze prima.” De toekomst is meertalig, we horen het verschillende keren in zowel Brussel als Amsterdam. En dat Engels vandaag nog niet meteen Nederlands zal verdringen, merkt Van Oostendorp aan kleine dingen. “Als je vandaag in het buitenland Engels spreekt met iemand die later ook Nederlandstalig blijkt te zijn, komt nog steeds een soort schaamtegevoel op. Zolang dat zo is, is Nederlands niet in gevaar.”

TAAL NEGEREN IS IDENTITEIT NEGEREN De toekomst van het Nederlands is één zaak. Maar hoe moeten we nu omgaan met de tientallen andere thuistalen in onze steeds diversere hoofdsteden? Tot op vandaag worden die vaak argwanend bekeken. “Je hoort nog steeds dat sommige scholen verbieden dat twee broers bijvoorbeeld Hongaars spreken op de speelplaats,” zegt Rudi Janssens. En zowel in Nederland als in Vlaanderen besliste de politiek ook niet zo lang geleden om een einde te maken aan onderwijs in eigen taal in cultuur. Die argwaan is vooral politiek geïnspireerd – ‘buitenlanders moeten integreren’ – en niet wetenschappelijk. Want alle beschikbare studies tonen vooral hoe belangrijk het is dat kinderen al heel vroeg in contact komen met een rijke taalomgeving, die best de moedertaal van de ouders is. “Op die manier leer je al de concepten, waar je later alleen maar het Nederlandse labeltje moet op plakken,” zegt Folkert Kuiken, expert meertaligheid aan de universiteit van Amsterdam.

Bijna een vijfde van alle leerlingen in Brussel loopt school in het Nederlands, maar vaak is Nederlands niet hun moedertaal. © PHOTONEWS

IN CIJFERS

Meest voorkomende geboortenationaliteit

1. Marokkaans 1. Marokkaans 2. Frans 2. Surinaams 3. Roemeens 3. Turks

Aantal inwoners met buitenlandse nationaliteit

35 procent

18 procent

74 procent

56 procent

Meest gesproken talen

MEERTALIGE SCHOLEN ONLY In Brussel lijkt ondertussen een bocht ingezet, waarbij meertaligheid steeds meer een echt beleidsdoel wordt. Met Sven Gatz (Open VLD) is

er vandaag voor het eerst een minister van Meertaligheid. We ontmoeten hem aan de begraafplaats van Elsene, voor een gedicht in de vier meest gesproken talen in de wijk (waaronder Vietnamees), dat over tientallen meters de kerkhofmuur omzoomt. “Mijn droom is dat we over twintig jaar enkel nog meertalige scholen hebben, waar de vele Brusselse thuistalen worden gebruikt om tot die meertaligheid te komen,” legt Gatz uit. “Negentig procent van de ouders is vandaag al gewonnen voor meertalig onderwijs. Verschillende talen spreken is cruciaal voor kansen op de arbeidsmarkt, maar ook als cement in een stad met zoveel culturen.” Meertalige scholen, ze zitten er nog niet meteen aan te komen, toch niet aan Nederlandstalige kant, waar onderwijs in verschillende talen nog steeds wettelijk verboden is. Aan Franstalige

1. Frans geen info 2. Engels 3. Nederlands

zijde mag immersieonderwijs, waarbij een groot deel van de vakken in het Nederlands (of Engels) worden gegeven vandaag wel al. De formule slaat er vooral in Wallonië en ook steeds vaker in Brussel aan. Gatz mag dan minister van Meertaligheid zijn, hij beseft ook dat zijn bevoegdheden ter zake erg beperkt zijn. “Ik heb niet de echte hefbomen, maar wil wel een beweging in gang zetten die moeilijk terug te draaien is. Hoe? Door de uitwisseling van leerkrachten bijvoorbeeld te stimuleren.” Meertaligheid kan de lijm zijn die een steeds diversere stad samenhoudt, daar zijn de experts met wie we spreken het over eens. Maar volstaat talenkennis wel? Folkert Kuiken hamert ook op het belang van kansengelijkheid. “En taal speelt daar opnieuw in mee. Wie niet taalvaardig is, gaat

▼

Aandeel met migratieachtergrond

De professor wijst er verder op dat taal een belangrijk deel van onze identiteit uitmaakt. “Zoals de gerenommeerde linguïst Jim Cummins zegt: als je op school de taal van kind negeert, dan negeer je eigenlijk dat hele kind.” Van Oostendorp zit op dezelfde golflengte en kan zich danig opwinden over de politieke blindheid. “Ik las er nog maar net al die verkiezingsprogramma’s op na. Van uiterst-rechts tot uiterst-links benadrukken ze allemaal hoe belangrijk het is dat migranten Nederlands leren. Maar hoe je dat moet doen, daar hoor je niets over. Over de talenrijkdom van migranten die daarbij kan helpen? Niets!” De talenexpert vindt dat de Nederlandse en Europese ambities over meertaligheid dan ook gerust wat hoger mogen. “Talen zomaar opleggen werkt niet. Kijk naar het Oostblok, daar spraken leerlingen na twaalf jaar Russisch nog steeds geen woord van die taal. Het is belangrijk dat je mensen een taal laat voelen.” Van Oostendorp wijst op de aanpak van Noorwegen. “Zodra één ouder thuis een bepaalde taal spreekt , moeten scholen ook onderwijs in die taal aanbieden. We moeten kinderen net trots maken op hun talenrijkdom, en vermijden dat ze zich schamen over een gebrekkig Nederlands. Amsterdam is als stad net groot geworden met een schat aan talen.”

AMSTERDAM

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

BRUSSEL

“Enkel nog meertalige scholen, waar de vele Brusselse thuistalen worden gebruikt om tot die meertaligheid te komen, dat is mijn droom” SVEN GATZ Minister van Meertaligheid

19 MEI 2021

I 13

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WĲ ZEN ELKAAR DE WEG

Café Chantilly in Amsterdam: een grapje in het Engels om klanten te lokken. © BRUZZ

QUELLE LANGUE PARLERONS-NOUS DANS LE FUTUR ? « Sorry, I don’t speak Netherlands. » Voilà longtemps que cette réponse ne surprend plus les Bruxellois et les Amstellodamois. Le néerlandais survivra-t-il dans nos capitales? Qu’en est-il des dizaines d’autres langues maternelles ? Et de quel ciment les citadins ont-ils besoin à part la langue ? À Bruxelles, la connaissance du néerlandais perd du terrain, alors que de plus en plus de personnes utilisent cette langue. Selon Rudi Janssens (VUB), l’avenir du néerlandais est celui d’une langue qui se combine avec d’autres langues et qui est souvent parlée par des locuteurs non natifs. À Amsterdam, le néerlandais est confronté à la progression rapide de l’anglais, qui domine les vitrines des magasins mais aussi l’enseignement supérieur. Le linguiste Marc Van Oostendorp estime que le néerlandais va continuer à exister, à condition qu’il ne soit pas utilisé en concurrence avec l’anglais. Les dizaines de langues parlées à la maison doivent être valorisées et constituent un tremplin vers le multilinguisme, selon les experts. Et la ville multilingue, c’est ça l’avenir.

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

bijna automatisch door naar een lagere vorm van voortgezet onderwijs.” Hoe hard talenkennis en kansarmoede gelinkt zijn, ziet ook Sven Moens, directeur van basisschool het Paviljoen in Schaarbeek dagelijks. “Veel kinderen in kansarme gezinnen groeien ook op in taalarme omgevingen, met een grote flatscreen en te weinig creatieve bezigheden. Daarom is het zo belangrijk dat we jonge ouders al heel snel aanspreken en een rijke taal stimuleren. Alleen al vroeg genoeg naar de crèche gaan maakt een enorm verschil.” We knikken en moeten onwillekeurig terugdenken aan een reportage die we ooit maakten in het vierde leerjaar van een Brusselse Nederlandstalige school. Geen enkele leerling in de klas sprak thuis Nederlands, maar de meeste volgden wel al een schoolloopbaan les in de taal. Die kinderen uit gezinnen met een migratieachtergrond raakten amper uit hun woorden. De ster van het klasgesprek? Een Ethiopisch meisje, dat samen met haar diplomatenouders welgeteld zes maanden in België was.

TAALTOLERANTIE Sven Gatz van zijn kant geeft een andere invulling aan sociale lijm. Hij hoopt vooral op meer ontmoetingsplaatsen waar een taalgemengd publiek terechtkan. “De Brusselse Beursschouwburg is vandaag al zo’n plek, waar vooral jonge mensen elkaar in allerlei talen ontmoeten. Zulke plekken zou je nog meer moeten creëren, bijvoorbeeld in sportclubs die nu vaak eentalig zijn. We zien trouwens dat heel wat van die clubs net subsidies aanvragen rond meertaligheid.” Als we Marc van Oostendorp de vraag over de sociale stadslijm serveren, komt hij toch opnieuw bij het thema taal terecht. “Taal is belangrijk als centraal ontmoetingspunt, maar we moeten wel opletten dat we niet té hoge eisen stellen aan mensen die nu eenmaal geen hoger niveau kunnen bereiken.” 14

19 MEI 2021

De auteur illustreert zijn punt met een ommetje langs het Frans. “Mijn persoonlijke analyse is dat de Fransen zichzelf op dat vlak geweldig in de voet hebben geschoten op het wereldtoneel. Ze hebben een erg strenge taalcultuur, waarbij je na twintig foutloze zinnen geen compliment krijgt, maar wel de opmerking dat ze er niets van begrijpen omdat je een keer ‘le’ en ‘la’ heb verwisseld. Het succes van het Engels heeft natuurlijk vooral te maken met de economische kracht van de VS en de aantrekkingskracht van de popcultuur, maar ook wel met een liberalere taalcultuur. We moeten echt opletten dat we niet neerkijken op wie niet beter kan.” (*) Een migratieachtergrond betekent dat die persoon zelf ooit een niet-Belgische nationaliteit had of minstens een ouder bij wie dat ooit het geval was heeft.

Bekijk de bijhorende videoreportage en volg dit project op de voet op BRUZZ.be/stadvandetoekomst

Deze productie kwam tot stand met steun van Journalismfund.eu

WHAT LANGUAGE WILL WE SPEAK IN THE FUTURE? “Sorry, I don’t speak Netherlands.” It is a response that has long ceased to amaze residents of both Brussels and Amsterdam. Will Dutch survive in our capital cities? What about the dozens of other home languages? What do city dwellers need to bind them other than language? In Brussels, the knowledge of Dutch is declining, yet more people use the language. The future of Dutch is therefore one in which the language is always combined with other languages and is often spoken by non-native speakers, thinks Rudi Janssens (VUB). In Amsterdam, Dutch is facing a rapidly advancing English language, which not only dominates shop windows but also higher education. Dutch will remain, as long as it does not end up being a battle with English, thinks Marc van Oostendorp (Radboud Universiteit, Nijmegen). The dozens of home languages deserve more appreciation and are like a springboard to multilingualism, according to the experts. That multilingual city, that really is the future. EN

LUK LAMBRECHT KRIJGT DE ULTIMA BEELDENDE KUNST

‘Kinderen zouden massaal met kunst geconfronteerd moeten worden’

igenlijk staat Luk Lambrecht niet graag in de spotlights, en normaal hoeft dat ook niet. Als hij cureert of schrijft over beeldende kunst, dan mag alle aandacht naar de kunstenaars gaan. Voor Knack ging hij vroeger vaak incognito naar vernissages, en hij loopt niet hoog op met officiële diners of fotosessies. Maar als winnaar van de Ultima Beeldende Kunst, die hem beloont voor een leven in het ecosysteem van de kunst en in dienst van de kunstenaar, wil de Brusselaar met West-Vlaamse roots nog weleens poseren en zijn gedacht zeggen. Over de hoge nood aan kunst(educatie) in onze scholen, massamedia en tentoonstellingszalen. Over zijn omstreden ontslag bij Cultuurcentrum Strombeek, het kot in de Rand waar hij namen met wereldfaam binnenhaalde, vaak lang voor collega’s er oog voor hadden. Tijdens een urenlang gesprek zal hij voortdurend grijpen naar de catalogi van tentoonstellingen die hij maakte en ter voorbereiding op tafel heeft uitgespreid. Eén werk van zijn

19 MEI 2021

vriend Gerhard Richter, voor velen de grootste nog levende kunstenaar, zal enkele keren ter sprake komen: Familie im Schnee. Lambrecht haalde het ooit naar Strombeek, al was het maar om het verschil tussen interessante en belangrijke kunst te duiden. “Als je het gezin op het schilderijtje ziet, zal je misschien denken aan de Joden tijdens WO II of aan de vluchtelingencrisis, maar ook straks zullen er nog families op de vlucht zijn. Belangrijke kunst zit nooit expliciet op de huid van de actualiteit, maar overstijgt ze.” De vele kunstboeken in het moderne rijhuis in de schaduw van de Basiliek van Koekelberg contrasteren met het cleane, minimalistische interieur en de witte muren, waaraan opvallend weinig kunst hangt. “Je moet kunst niet willen bezitten, maar de mogelijkheid hebben om het te kunnen bekijken, als gemeengoed,” klinkt het. Het boek dat hij momenteel voorbereidt over kunst in de openbare ruimte heet niet voor niets ‘Mentaal Kunstbezit’. Hij vindt trouwens al langer dat alle vaste museumcollec-

ties, die met belastinggeld betaald zijn, gratis zouden moeten zijn. Dat de Zwitserse kunstenaar Thomas Hirschhorn in Parijs ooit een pad wilde uitstippelen dat naar één kunstwerk in een museum leidde, vond hij geniaal. “Het idee dat kunst vanuit de straat gratis toegankelijk is voor iedereen is voor mij cruciaal. Met één nuance: je moet ook toelaten dat mensen het links laten liggen. Sommigen die van de schilderijen van Raoul De Keyser houden, hebben geen affiniteit met videokunst. Zoals ik altijd gebasket heb en minder interesse had in voetbal. Je kan mensen niet verplichten geïnteresseerd te zijn in beeldende kunst, maar ze moeten wel de kans krijgen.”

Haalt u met deze bekroning zo alsnog uw gelijk tegenover cc Strombeek, dat u vorig jaar op straat zette? LUK LAMBRECHT: Voor mij heeft dat er niets mee te maken. Er kan altijd een einde komen aan een arbeidsovereenkomst, maar de manier waarop was niet oké. Ik had op die plek met één persoon een probleem:

directeur Wim Meert, die het verschil niet kent tussen kunst en cultuur. Hij heeft dingen gedaan die niet door de beugel konden, waarna ik zo gechoqueerd was dat ik de voorzitter van de raad van bestuur heb laten weten dat ik zo niet kon functioneren. Twee en een halve maand hoorde ik er niets meer van, tot ik plots kon inpakken.

Het was even slikken toen we in een vrije tribune van Jan Lauwers (Needcompany) lazen dat uw kunstboeken plots verdwenen en opdoken in het toilet. LAMBRECHT: In één jaar tijd heb ik

drie klachten ingediend bij de vertrouwenspersoon, administratieve pesterijen van Meert. Op een bepaald moment moest een werk van wijlen Hermann Maier Neustadt plots heel snel naar zijn arme weduwe in München gestuurd worden, ‘anders zou het vernietigd worden’. Een scheur in een werk van Jacques Charlier was volgens hem dan weer de schuld van de transportfirma. Ach, ik heb hem ooit gezegd dat hij in het kader van een

▼

BRUZZ |INTERVIEW

Karma smaakt soms zoet. De Brusselse tentoonstellingsmaker en kunstcriticus Luk Lambrecht, vorig najaar nog aan de deur gezet bij cc Strombeek omdat hij zijn gedacht had gezegd, krijgt nu de belangrijkste Vlaamse cultuurprijs omdat hij altijd zijn gedacht heeft gezegd. Maar vooral omdat hij als curator de kunstenaar altijd op de eerste plaats zette en zo dingen gedaan kreeg die anderen niet lukte. — TOM PEETERS, FOTO’S: SASKIA VANDERSTICHELE

Luk Lambrecht Geboren in 1959 in Ronse, opgegroeid in Avelgem Was tentoonstellingsbouwer Postmuseum in Brussel en kunstrecensent De Morgen en Knack 1999-2020: curator Cultuurcentrum Strombeek Sinds 2021 coördinator Vrije Kunsten PXL-MAD School of Arts Ondervoorzitter kunstenwerkgroep VGC, lid aankoopcommissie Hedendaagse Kunst Vlaamse Gemeenschap, adviseur kunstintegratie UZ Brussel In voorbereiding: expo’s van Steven Fillet, Stefaan Vermuyten, Carlos Caballero en Philippe Van Snick, boek over Jacqueline Mesmaeker

“Tegenwoordig is alles vlak en vindt iedereen alles goed, omdat er veel te weinig aandacht is voor de kunst zelf. Het draait haast alleen nog om het spektakel dat errond hangt” LUK LAMBRECHT Winnaar Ultima Beeldende Kunst

19 MEI 2021

I 17

▼

LUK LAMBRECHT KRIJGT DE ULTIMA BEELDENDE KUNST

subsidiedossier zijn werk niet behoorlijk had gedaan. Schermend met de privacy houden ze in Strombeek nu liever de lippen op elkaar over wat er zich echt achter de schermen afspeelde, want dan zou blijken dat er helemaal geen sprake is geweest van een zware fout. Ik heb gewoon mijn gedacht gezegd en gedaan.

Uw voormalige directeur zei in een reactie dat het ontslag geen gevolgen zou hebben voor samenwerkingen met de sector, maar zijn woorden waren nog niet koud of het SMAK trok zich al terug uit Museumcultuur Strombeek/Gent.

Dibbets, Lawrence Weiner: in het begin vonden al die grote kunstenaars mij maar een rare Pipo omdat ik geen kunsthistoricus was en bij de post werkte, en zelf was ik bang van hun genialiteit. Voor het kunstblad Flash Art schreef ik ooit een stuk over de Belgische musea, waarin ik op het einde vermeldde dat er ook nog zoiets bestond als het PMMK in Oostende. De hoofdredactie in Milaan ontving meteen een vlammende brief van museumdirecteur Willy Van Den Bussche: ‘Hoe haalden ze het in hun hoofd om een postier over hedendaagse kunst te laten schrijven?’ Hij kreeg

“Ik vind dat tenminste onze musea de evolutie van kunst naar koopwaar en esthetisch vernis moeten tegengaan” BRUZZ | INTERVIEW

LUK LAMBRECHT Winnaar Ultima Beeldende Kunst

LAMBRECHT: Ook zijn fout. Drie

weken heeft SMAK-directeur Philippe Van Cauteren gewacht op een reactie van Meert en de verantwoordelijke cultuurschepen. Dat ze nu nog twee jaar subsidies ontvangen op basis van een project dat intussen opgedoekt is, vind ik ongelofelijk onrechtvaardig. Maar het meest jammere is dat de geplande projecten niet kunnen doorgaan. Ik keek erg uit naar de expo met kunst in de openbare ruimte, met muziek van Thurston Moore, en de tentoonstelling van de Duitse kunstenaar Imi Knoebel had een mooi sluitstuk kunnen zijn voor mijn interesse in Richter en de Düsseldorfse scene. Maar goed, het is voorbij en dat voelt ook wel als een bevrijding. De geweldige tijd onder wijlen Chris Maere ben ik zeker niet vergeten, en met Lieze Eneman, die inmiddels ook is opgestapt, heb ik een compagnonne de route gevonden met wie ik tentoonstellingen zal blijven maken.

U hebt zichzelf bottom-up het vak binnengewerkt. Was uw onconventionele parcours ook een voordeel? LAMBRECHT: Ja, want zo stond ik met

één voet binnen, maar ook met één voet buiten het veld. Richter, Jan 18

19 MEI 2021

een brief terug met een lijst van alle kunstenaars en curatoren die ooit bij de post hadden gewerkt (Lacht). Ik ben schrijven over kunst altijd blijven combineren met tentoonstellingen maken, omdat dat voor mij eenzelfde beweging was, en de kunstenaars werden vrienden, ook omdat ik vanuit mijn underdogpositie autonoom bleef.

Waarom was u zo graag gezien bij de kunstenaars? LAMBRECHT: Ze linkten de manier

waarop we in Strombeek werkten vaak met het begin van hun carrière, toen alles veel minder vermarkt was. Veel expo’s zijn nu alleen maar mogelijk dankzij de steun van de galeries. Maar ik ben geen winkeldochter. Ik heb altijd rechtstreeks met de kunstenaars gewerkt. Zo krijg je andere tentoonstellingen. Het mooiste voorbeeld was misschien wel de in-situ-installatie van Daniel Buren. Ik heb er ook altijd op gestaan om beeldende kunstenaars een honorarium te geven als ze kwamen exposeren. Fabre en De Keersmaeker komen toch ook niet gratis dansen. Sommigen hadden dat nog nooit meegemaakt. Ik vond het fair. Er zijn misschien twintig kunstenaars

die hier van hun werk kunnen leven. De rest klust bij.

U zegt het alsof we er tegenwoordig als samenleving niet meer in slagen om in een basisbehoefte te voorzien.

Was het nooit frustrerend om in de Rand te werken?

LAMBRECHT: Ja, en de vraag is

LAMBRECHT: In de periferie zit je niet

in de zon, maar de stad was altijd vlakbij. Ik kon lijnen leggen naar Bozar, WorkSpaceBrussels, de Beursschouwburg … en er kwamen veel Brusselaars langs. Het cc was ook altijd open. Je moest geen vakantie nemen om de tentoonstellingen te zien. Op die manier is Strombeek een soort voorkamer van de hoofdstad geworden. Ik heb er zaken kunnen verwezenlijken die in pakweg De Centrale niet mogelijk zouden zijn geweest. De architectuur van veel nieuwe kunsthuizen is anti-vrijheid en anti-verbeelding. Probeer maar eens een gat te boren in de muur van Museum M of het Concertgebouw. In Strombeek kon ik mijn tentoonstellingen, die essayistisch en associatief waren, op de valreep nog aanpassen. Met Wim Maes beschikte ik bovendien over een technieker die perfect aanvoelde wat de kunstenaar wou en dat vervolgens ook realiseerde.

Was zo’n voorkamerfunctie wel vol te houden met een meer lokale inbedding en dito mentaliteit? LAMBRECHT: Voor mij wel, want ik

vertrok steeds vanuit de context van het cultuurcentrum. Expo en ontsluiting beschouwde ik als een Twin Tower. Die stonden los van elkaar. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat je in de schoot van een cc geen toegevingen hoefde te doen op het vlak van kwaliteit, dat ook ‘moeilijke’ kunstenaars zoals John Knight in gewone mensentaal uit te leggen zijn. Ik liet mijn gasten vaak ook wandschilderingen maken in het café. Zo raakten ze ook aan de praat met mensen die een pintje kwamen drinken. Een cultuurcentrum blijft een massamedium. Ik haalde mijn arbeidsvreugde uit het tonen van het allerbeste op een zo laagdrempelig mogelijke manier. Dat heeft te maken met mijn afkomst. Thuis hadden we het niet breed en was er amper kunst. Maar mijn schoolmeesters waren mannen van de wereld, die poëzie lazen en jazzconcerten organiseerden, en ik verslond de kunstkaternen in de media, die toen nog niet allemaal over dezelfde tien (grote) namen schreven.

wanneer ook onze onderwijsministers dat zullen inzien. Waar is het vak esthetica naartoe? Kinderen zouden massaal met kunst geconfronteerd moeten worden. Het kan zoveel in gang zetten. Stop dát in de eindtermen. Waarom zijn zoveel ondernemers geïnteresseerd in avant-garde, denk je? Omdat ze zelf ook in de innovatie zitten. Zonder kunst blijft het leven haperen. Het is het enige dat overblijft van de mensheid. Kunst – en dat is het verschil met cultuur – is een vrijplaats. Natuurlijk zorgt dat voor frictie. Bezoekers vielen achterover van wat ze te verwerken kregen op de expo van Sammy Baloji en Sven Augustijnen over Congo. Je kan een kunstervaring ook niet vervangen door een beleving. Onlangs kreeg ik in C-Mine in Genk voor tien euro een esthetiserende belevenis in de kompels, alsof werken in de mijnen plezant was. Technologieën kunnen een hulpmiddel zijn, maar blijven ersatz. Echte kunst moet je zien. Schandalig dat dat nu niet kan met de Bruegels in Brussel, want ook al worden zijn dansende boerinnen misbruikt door

bepaalde politieke partijen die niet weten hoe ze de Vlaamse identiteit in elkaar moeten steken, zijn werk is geen nieuwjaarskaartje. Hij had het over de stigmatisering van gipsy’s en klimaatverandering, en was verdorie de enige die niet in opdracht van de Kerk heeft geschilderd. De recuperatie van de ‘Vlaamse’ meesters is nu volop bezig. Ensor komt eraan en de volgende die verlept wordt tot toeristische attractie is Panamarenko. De koffiekopjes zijn er al. Op die manier worden kunstenaars logo’s en hun kunst oppervlakkiger. Ik vind dat tenminste onze musea die evolutie van kunst naar koopwaar en esthetisch vernis moeten tegengaan. Ik ben nog opgegroeid in een tijd dat er positie werd ingenomen. Ik schrijf over het werk van Peter Rogiers, maar niet over dat van Johan Tahon. Ik heb niets met Jan Fabre, maar wel met Jan Vercruysse. Ik toon geen Werner Mannaerts, maar Walter Swennen. Punt. Mocht ik een nationalist zijn, dan zou ik voor Vlaams Belang stemmen, en niet voor N-VA. Snap je? Tegenwoordig is alles vlak en vindt iedereen alles goed, omdat er veel te weinig aandacht is voor de kunst zelf. Het draait haast alleen nog om het spektakel dat errond hangt. Al die

Gallery Weekends passen perfect in die ideologie van vervlakking: twee minuten iets zien en dan weer naar iets anders, en ondertussen een terrasje.

Hoe staat de beeldendekunstensector ervoor in Brussel? LAMBRECHT: Nu er met KANAL iets

nieuws is bijgekomen, zal het Paleis voor Schone Kunsten meer onder druk komen te staan. De Picasso-expo’s, die veel inkomsten genereren, zullen overgenomen worden. Omdat ik hou van dingen die tussen de plooien vallen, hoop ik dat Wiels niet te veel meer groeit. Als kunsthal doet het soms de job van een museum, zoals momenteel met Cobrakunstenares Jacqueline de Jong. Die expo had eigenlijk in het Museum voor Schone Kunsten moeten staan. Kunst is immers nooit nieuw. Het komt altijd ergens vandaan en musea zijn de beste plekken om dat intergenerationele pingpongspelletje of jojo-effect uit te leggen. De verdere institutionalisering zal de boel sowieso moeilijker maken voor kleinere spelers en jonge kunstenaars. De grote instellingen zullen goed boeren. Ze worden opgepikt voor het prestige en krijgen beheersovereenkomsten van tien jaar. Momenteel zie je N-VA haar

mannetjes verdelen bij de ambtenarij. Ik hou mijn hart vast, want het resultaat zou weleens nog meer van hetzelfde kunnen zijn. Terwijl ik vind dat je als je geld krijgt van de gemeenschap er iets mee moet doen dat er nog niet is. Daarom wil ik mijn rol blijven opnemen bij de kunstenwerkgroep van de VGC, die kunstenaars steunt die niet opgepikt worden, en ben ik mijn contacten met jonge kunstenaars nog meer gaan waarderen, zoals nu met mijn Erasmusstudenten op PXL.

Hoe moet het verder in de Rand? LAMBRECHT: Dat is mijn probleem

niet meer. Het enige wat ik daar nog over wil zeggen is dat je moet ageren op de plek waar je zit. Mijn opvolgster, Charlotte Crevits, komt van het Museum Dhondt-Dhaenens, waar ze met hedendaagse kunst bezig zijn. Van een renpaard is ze nu op een ezel gesprongen. Alle context is weg in Strombeek. Nu zeggen dat je er een kunsthal van wil maken is belachelijk. Dat maakt geen kans. Er is geen draagvlak voor. Misschien is er in de Rand nog ruimte voor iets anders, iets autonomer. Waarom geen kunstenaarsateliers maken in een leegstaand fabriekspand? In zo’n context zou een kunsthal meer kans op slagen hebben.

VIVE L’ART, MORT AU SPECTACLE L’année dernière, le commissaire d’exposition et critique d’art bruxellois Luk Lambrecht était mis à la porte de manière inattendue du CC Strombeek, où, depuis deux décennies, il faisait découvrir aux visiteurs de nombreux talents belges en devenir ainsi que de grands noms internationaux tels que Daniel Buren et Gerhard Richter. Mais il y laissait surtout les gens se familiariser avec l’art contemporain de façon accessible en écrivant aussi pour un public plus large. Sa carrière est aujourd’hui récompensée par un Ultima, le prix culturel flamand le plus important. Le jury l’a félicité d’avoir toujours mis l’artiste au premier plan. Après son licenciement controversé et critiqué, Luk Lambrecht reste actif en tant que conservateur. Il préconise plus (de cours) d’art dans nos écoles, médias et salles d’exposition et estime que nos musées devraient contrer l’évolution de l’art en marchandise et en vernis esthétique. « On accorde trop peu d’attention à l’art lui-même. Il ne s’agit quasiment plus que du spectacle qui l’entoure. » FR

LONG LIVE ART, NO MORE SPECTACLE Last year, the Brussels exhibition maker and art critic Luk Lambrecht was unexpectedly let go from CC Strombeek, where he for the past two decades had given visitors a taste of both many up-and-coming Belgian talents and international stars such as Daniel Buren and Gerhard Richter. But above all, he introduced people to contemporary art in an accessible way, a personal mission that he always took to heart, also when writing for a broader public. His career has now been crowned with an Ultima, the most important Flemish culture prize. The jury praised him for always putting the artist first. Lambrecht remains active as a curator even after his controversial dismissal from CC Strombeek, which remains a sore point in the sector. He advocates more art (education) in our schools, mass media and exhibition halls and believes that at least our museums should counteract the evolution of art into merchandise and aesthetic varnish. “There is too little attention for the art itself. It is almost only about the spectacle that surrounds it.” EN

Luk Lambrecht: “De recuperatie van de ‘Vlaamse’ meesters is nu volop bezig. Ensor komt eraan en de volgende die verlept wordt tot toeristische attractie is Panamarenko.”

19 MEI 2021

I 19

DE TRANSFORMISTEN OVER DE VRAAG OF CORONA ONS DUURZAMER HEEFT GEMAAKT

‘Er is zeker iets in gang gezet’ Tijdens de eerste lockdown kwamen velen tot het besef dat we met zijn allen te snel leefden en te veel wilden. Mensen namen zich voor om duurzamer te gaan leven. Wat blij daar nog van over nu het rijk van de vrijheid en ongebreidelde consumptie in zicht is? “Er is zeker iets in gang gezet,” zegt Caroline Van Peteghem van De Transformisten. — BETTINA HUBO

D BRUZZ | INTERVIEW

oor de coronamaatregelen werden we vorige lente plots gedwongen thuis te blijven. Auto’s stonden aan de kant, bedrijven lagen deels stil en de meeste winkels waren dicht. Die – verplichte – vertraging en de daarmee gepaard gaande stilte en schonere lucht bleken een revelatie voor velen. Ook bij De Transformisten, het vroegere Netwerk Bewust Verbruiken, observeerden ze dat fenomeen. “Er was in die periode natuurlijk angst, onzekerheid en stress, mensen werden immers ziek. Maar er gebeurden ook mooie dingen. We voelden aan dat velen zich bewust werden van andere mogelijkheden om zich te ontspannen dan alleen maar consumeren,” zegt Caroline Van Peteghem. “Het feit dat je plots niet kon funshoppen of verre reizen maken, heeft veel mensen warm gemaakt voor alternatieven, men genoot van de eigen tuin of van een parkje vlakbij, ontdekte per fiets of al wandelend de eigen buurt en kwam erachter dat je niet per se ver op vakantie moet om het fijn te hebben. Lokale voedingswinkels en boerenmarkten waren plots in trek. Velen ruimden hun huis op, dat onder de spullen bedolven bleek. Ze realiseerden zich dat ze op hun vroegere shoppingtours veel te veel troep hadden verzameld. Wij, als

Transformisten, kunnen alleen maar dankbaar zijn voor die eyeopener. Natuurlijk hadden we daar liever geen coronapandemie voor nodig gehad.”

Heeft het de doorsneeburger ook aan het denken gezet over de duurzaamheid van onze samenleving? CAROLINE VAN PETEGHEM: Ongetwij-

feld hebben veel mensen vanuit hun eigen ervaring gedacht: het moet anders. De coronacrisis zette hen aan het denken over de manier waarop we omgaan met de natuur, met tijd en werk ook. Maar die nieuwe ervaringen en inzichten hebben natuurlijk niet zomaar naar een systeemverandering geleid. Wel klinkt de vraag van burgers om als maatschappij een duurzame weg in te slaan vandaag luider.

We zijn een dik jaar verder en de vrijheid lonkt weer, de terrassen gingen open, buitenlandse reizen zijn niet meer verboden, er kan voluit geshopt worden. Velen staan te popelen om uit te breken. Gaan alle remmen toch weer los? VAN PETEGHEM: Ik merk inderdaad dat er veel knaldrang is, heel begrijpelijk natuurlijk. Maar ik hou mijn hart vast voor waanzinnige kooptaferelen zoals we die in China zagen toen daar de samenleving van het slot ging. Hier in de winkelstraten is het soms ook weer

over de koppen lopen en ja, ik ken mensen die hun vliegtuigtickets al geboekt hebben. We zullen deze zomer ongetwijfeld beelden zien van volle vertrekhallen in Zaventem. De media zullen daar op focussen. Nochtans zijn er ook mensen die genoegen nemen met een ander soort vakantie, dicht bij huis bijvoorbeeld. Ik hoor ook heel veel enthousiaste reacties als er weer een nieuwe nachttrein naar een buitenlandse bestemming wordt aangekondigd. Die treinverbindingen komen er alleen omdat er economisch potentieel is en het draagvlak groeit.

Sommigen maken hun voornemen om duurzamer te leven dus waar? VAN PETEGHEM: Ik wil niet naïef zijn en zeggen dat we er allemaal anders zullen uitkomen, maar er is zeker iets in gang gezet. We hebben dingen geleerd en meegenomen die we ook na corona zullen koesteren. Ik ben ervan overtuigd dat mensen die tijdens de crisis het belang van voldoende groen, fietspaden en plekken om buiten te spelen hebben ontdekt, die ruimtes zullen blijven opeisen. Ander voorbeeld: de plotse boom van takeaway drukte ons met de neus op de enorme berg afval door al die verpakkingen. Daar is al reactie op gekomen. Ik denk dat een aantal mensen ook na corona kiest voor een afhaalmaaltijd in herbruikbare bokalen of bakjes.

CAROLINE VAN PETEGHEM

19 MEI 2021

Ondernemers lanceren nachttreinen en herbruikbare verpakkingen, tegelijkertijd zie je dat winkels en bedrijven die anderhalf jaar niet voluit hebben kunnen werken, klaarstaan om de mensen als vanouds te laten consumeren en te overladen met spullen.

“Wij kunnen alleen maar dankbaar zijn voor die eyeopener, al hadden we daar liever geen coronapandemie voor nodig gehad” De Transformisten

“Wie tijdens de coronacrisis het belang heeft ontdekt van plekken om buiten te spelen en te sporten, zal die ruimtes blijven opeisen,” oordeelt Caroline Van Peteghem van De Transformisten.

VAN PETEGHEM: Zeker, en heel veel bedrijven zullen voortwerken volgens hun klassieke recept: zoveel mogelijk producten verkopen die geen lang leven beschoren zijn om dan weer nieuwe te kunnen verkopen. Ik maak me geen illusies door te denken dat dat soort economisch denken nu dood zou zijn. Maar ik zie dat er ook bedrijven zijn die,

VAN PETEGHEM: Wat dat betreft

sluiten we ons aan bij de Bond Beter leefmilieu, die eist dat de steunmaatregelen gelinkt zijn aan duurzaamheidscriteria, dat de overheid bijvoorbeeld alleen maar geld pompt in de luchtvaartsector als er een echt klimaatengagement tegenover staat. Onze economie heeft zwaar onder druk gestaan door de pandemie, maar de relancemaatregelen mogen niet kortzichtig zijn, want er wachten ons nieuwe en nog grotere uitdagingen, zoals de klimaatcrisis.

Jullie eigen thema voor de komende jaren is sufficiëntie, de economie van het genoeg. Maar hoeveel is genoeg? VAN PETEGHEM: Dat is precies de kwestie waarover we de mensen

aan het denken willen zetten. Het is geen nieuwe vraag. In de jaren zeventig was er al het rapport van de Club van Rome over de grenzen aan de groei. Het is duidelijk dat het klassieke paradigma van de groei op de schop moet. We moeten af van die eenzijdige fixatie op het bruto binnenlands product. Maar wat neem je dan als maatstaf ? Er duiken andere modellen op die ook rekening houden met het welzijn en met de planetaire draagkracht. De Wellbeing Economy bijvoorbeeld, waar landen als Nieuw-Zeeland en IJsland zich al achter scharen, of de Donuttheorie, waar steeds meer steden en lokale overheden fan van zijn, ook de Brusselse regering. Die nieuwe modellen beginnen voet aan de grond te krijgen, maar er is nog veel werk aan de winkel om de theorie te vertalen naar de dagelijkse praktijk.

EEN NIEUWE NAAM

Van Netwerk Bewust Verbruiken naar De Transformisten In maart kreeg het Netwerk Bewust Verbruiken een nieuwe naam: De Transformisten. Woordvoerder Caroline Van Peteghem legt uit waarom. “We zijn in 2000 opgericht als netwerk van consumenten-, milieu- en noord-zuidverenigingen met als doel verbruikers te laten stilstaan bij de impact van het consumeren. Tot hiertoe waren we vooral bezig met tips en alternatieven om mensen anders te laten omgaan met producten die mens en planeet beschadigen. Elke individuele inspanning is zeer

door de coronapandemie of gewoon door de veranderende tijdgeest en de gewijzigde vraag van de consumenten, opnieuw interesse vertonen in bijvoorbeeld repair services. Nu belanden kleine toestellen, een kapotte toaster of mixer, al te vaak op het stort omdat er daarvoor geen professionele herstellers meer zijn.

waardevol, maar op een bepaald moment vonden we het nodig om de stap te doen naar meer collectieve actie. Vandaar die nieuwe naam. Tijdens Mei Plasticvrij bijvoorbeeld prikkelen we burgers om minder wegwerpverpakkingen te kopen, even belangrijk is het om te eisen dat de overheid de wegwerpverpakkingen aan banden legt.” De Transformisten liggen onder meer aan de basis van de Babytheken en initieerden destijds ook de Repair Cafés in ons land.

DURABLE APRÈS LA PANDÉMIE

SUSTAINABILITY AFTER COVID

Pendant le premier confinement, les prises de conscience ont germé et les gens ont pris le parti de vivre de façon plus durable. Que reste-t-il de cette résolution maintenant que le royaume de la liberté et de la consommation débridée est en vue? « Je ne suis pas naïve au point de dire que nous allons tou.te.s changer, mais cela a déclenché quelque chose », dit Caroline Van Peteghem de l’asbl De Transformisten, l’ancien Netwerk Bewust Verbruiken (Réseau pour une consommation durable).

During the first lockdown, many suddenly realised that we were all living too fast and wanting too much. Many resolved to live more sustainably. What remains of this now that the world of freedom and unbridled consumption is in sight? “I don’t want to be naive and say that we’re all going to come out differently, but something has definitely been set in motion,” says Caroline Van Peteghem of De Transformisten, the former Netwerk Bewust Verbruiken (“Network Conscious Consumption”).

BRUZZ | INTERVIEW

De overheid spendeert ondertussen miljarden om uit de economische crisis te raken. Doet ze voldoende om van de relance een duurzaam succes te maken?

19 MEI 2021

I 21

VIJFTIG JAAR OUDE WOONTORENS SCHREEUWEN OM RENOVATIE

Ali Kemal Karasu woont in de Mettewielaan op de 25ste verdieping. Met plezier, maar de nadelen zijn er ook. De terrassen raken aangetast door betonrot en de verwarmingsketels zijn niet meer conform.

19 MEI 2021

‘Het is privé-eigendom, maar de overheid kan hier wél iets doen’

thermische isolatie en geluidsisolatie. Dat in orde brengen, impliceert peperdure ingrepen.” Wie denkt dat dat louter een probleem voor de bewoners is, heeft het mis. “Deze appartementen zijn maatschappelijk erg waardevol,” stelt Leloutre. “Met een hoge bewoningsdichtheid en relatief schappelijke prijzen vormen ze een deel van de oplossing van de huisvestingscrisis. Als deze blokken bovendien verkrotten, dan zitten de gemeenten binnen pakweg twintig jaar met een gigantisch probleem van leegstand en verpaupering.”

MET ZICHT OP BRUSSEL Ali Kemal Karasu is de koning te rijk. Op de 25ste verdieping van een megablok langs de Mettewielaan in

Hoog-Molenbeek geniet zijn gezin van een fantastisch uitzicht. “Vind het maar in Brussel. Een groot appartement met drie slaapkamers voor nog geen 200.000 euro.” Maar hij somt ook de noden op. De terrassen raken stilaan aangetast door betonrot. De verwarmingsketels zijn niet meer conform. De nieuwe norm schrijft condensatieketels voor, en dus zware structurele ingrepen in de schoorsteenkanalisatie. In Vorst vult Florence het rijtje aan. Ze kocht twee jaar geleden een dakappartement in een van de drie woontorens die vastgoedgigant Amelinckx in de jaren 1970 inplantte langs de Brusselsesteenweg, op een steenworp van het gemeentehuis. Afbrokkelend beton, beginnende waterinfiltratie, versleten metalen raamomlijstingen en borst-

▼

e ziet ze overal als je het Brussels Gewest binnenrijdt: de typische woontorens die vanaf de jaren 1960 massaal voor middenklassers werden gebouwd. De blokken waren een essentieel onderdeel van het tweesporenbeleid dat Brussel moest moderniseren. Terwijl in de binnenstad de meeste aandacht ging naar kantoorontwikkeling, promootte de overheid in de nog grotendeels landelijk gebleven tweede kroon een ambitieus woningprogramma. Brusselaars met financiële slagkracht verlieten de centrumgemeenten om te gaan wonen in het groen van Evere, Ganshoren, Ukkel, de Woluwes of anders in de Vlaamse rand rond Brussel. Het gebied werd bezaaid met nieuwe woonmodellen. Eerst waren dat villawijken en aaneengesloten eengezinswoningen. Daarna steeds meer torenhoog gestapelde koopappartementen. Een halve eeuw later blijkt dat modernisme niet meer op maat van de 21ste eeuw. Architect, stedenbouwkundige en ULB-academicus Géry Leloutre onderzoekt de pijnpunten van de tweede kroon. Een van de grootste uitdagingen zijn uitgerekend de woontorens. “Vaak zien die blokken er op het eerste gezicht nog goed uit,” zegt hij. “Maar schijn bedriegt. Doorgaans schort het structureel en zijn ze niet meer aangepast aan de nieuwe normen voor brandveiligheid,

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Al dertig jaar richt het Brussels Gewest zijn stadsvernieuwingsbeleid op de centrumgemeenten. Maar ondertussen veroudert ook de tweede kroon: Evere, Ganshoren, Ukkel, Vorst, de Woluwes of delen van Molenbeek en Anderlecht staan voor uitdagingen. De renovatie bijvoorbeeld van woontorens in mede-eigenaarschap, die na vijftig jaar hun beste tijd hebben gehad. — HANS VANDECANDELAERE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

“Als deze blokken verkro en, dan zi en de gemeenten binnen twintig jaar met een gigantisch probleem van leegstand en verpaupering” GÉRY LELOUTRE Stedenbouwkundige

19 MEI 2021

I 23

VIJFTIG JAAR OUDE WOONTORENS SCHREEUWEN OM RENOVATIE

▼

De residentie Orchidee aan de Mettewielaan staat in de stellingen. De woontorens zijn niet meer aangepast aan de noden van vandaag.

weringen die qua hoogte niet meer voldoen aan de wettelijke norm. Nog verder, langs de Sint-Jobsesteenweg in Ukkel, opnieuw die dubbele echo. “Het is hier geweldig wonen,” zegt Victor Brunfaut. “Een torengebouw uit 1972 dat nog in relatief goede staat is en met een schitterend uitzicht op het natuurgebied van het Avijlplateau. Anderzijds veroorzaken de balkons veel energieverlies en zullen we moeten bekijken hoe we de ondergrondse garages opnieuw waterdicht kunnen maken.” Die ‘we’ moet je letterlijk nemen. De meeste van die woonblokken 24

19 MEI 2021

worden beheerd in mede-eigendom. Er zijn evenveel eigenaars als er appartementen zijn, en dus ook een pak mensen die het over elke ingreep met elkaar eens moeten zijn, in tegenstelling tot de sociale woontorens waar er slechts één beheerder is. Of het nu in Molenbeek, Vorst of Ukkel is, het onderhoudsprincipe is vrij uniform. De eigenaars dragen maandelijks ongeveer 300 euro af om daarmee twee geldpotten te vullen. De ene dient om de kortetermijnproblemen te verhelpen. Dat gaat van gas- en elektriciteitskosten tot het herstel van de lift of de

plaatsing van nieuwe brievenbussen. De andere geldreserve is bestemd voor structurele werken. De eigenaars beslissen over de prioriteiten tijdens algemene vergaderingen, vaak onder leiding van een ingehuurd bedrijf. “Tijdens die vergaderingen zie je dan de breuklijnen onder de eigenaars,” zegt Ali Kemal Karasu. “Oude, gepensioneerde bewoners zijn minder geneigd om nog te investeren in dure infrastructuuraanpassingen. Recentere, jongere eigenaars kunnen dergelijke werken dan weer beschouwen als een goede investering om

later hun appartement eventueel voor een hogere prijs door te verkopen.” Mede-eigenaarschap impliceert een vorm van traagheid van handelen. En dat heeft zo zijn gevolgen. “Vandaag al zijn er appartementsgebouwen die zodanig afgetakeld zijn dat de oorspronkelijke middenklasse eruit is weggetrokken,” stelt Leloutre. “De nieuwe, minder kapitaalkrachtige bewoners hebben als mede-eigenaar nog minder slagkracht om het gebouw te onderhouden, en zo beland je in een neerwaartse spiraal. Het feit dat het om privé-eigendommen gaat, bemoeilijkt een overheidsinterventie.”

DE OVERHEID ALS HEFBOOM De broodnodige renovatie is een uitdaging van formaat. Alleen bestaan er nog geen beleidsmatige oplossingen voor, enkel denkpistes. Extra verdiepingen bouwen bijvoorbeeld: de groep van mede-eigenaars wordt hierdoor groter, en dus ook het kapitaal dat ze later aan renovatie kunnen besteden. Een andere optie is dat de overheid zich inkoopt in de

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Afbrokkelend beton, beginnende waterinfiltratie: de jaren beginnen te wegen op de woontorens (op de foto de Brusselsesteenweg in Vorst). Arbeiders moeten stukken beton verwijderen die naar beneden zouden kunnen vallen.

gelijkvloerse verdieping. Vaak gaat het daar om garages. “De stad van morgen zal blijven groeien en verjongen,” analyseert Leloutre. “Dat impliceert de nood aan nog meer crèches en tal van andere publieke nutsvoorzieningen. Een deel van dat programma zou op dergelijke gelijkvloerse verdiepingen kunnen worden gerealiseerd. Meteen ontstaat er een win-winsituatie. Als de overheid het onderhoud van de benedenverdieping overneemt, dan zijn de mede-eigenaars verlost van zware financiële lasten en kunnen ze het uitgespaarde budget herinvesteren in hun gebouw.” Een variant op dit thema is dat de overheid het beheer overneemt van de groene ruimtes die je zo vaak rond dergelijke flatgebouwen ziet. Doorgaans gaat het om onderbenutte private ruimtes. “De overheid zou ze bijvoorbeeld kunnen valoriseren tot parken die hier en daar in nog andere stedelijke functies voorzien,” meent Leloutre. “En waar de omgeving van de blokken geasfalteerd is, kan je inzetten op een onthardingsbeleid. Zo spelen we in op een ecologisch waterbeheer dat in

de context van de klimaatopwarming absoluut nodig is.” Maar de uitdagingen beperken zich niet tot de woonblokken en de ruimtes rondom. Leloutre beschouwt grote delen van de tweede kroon als een lappendeken van private domeinen, aangevuld met gesloten campussen en industrieterreinen, dus als een geheel van sterk gesegregeerde ruimtes waar je telkens omheen moet, en zelden door kan. De vaak brede verkeersas-

sen tussen die ruimtes vormen extra barrières. Die gefragmenteerde stad is voor hem onhoudbaar geworden. “Breek al die gesegregeerde gebieden met dwarsassen en doorsteken open voor fietsverkeer,” zegt hij. “De tweede kroon moet af van het dogma van de automobiliteit. De toekomst schuilt in zachte mobiliteit.” Wegversmallingen, fietssnelwegen, gesloten ruimtes openbreken, een goed waterbeheer en de aanpak van een verouderend naoorlogs

bouwkundig erfgoed behoren tot de kernuitdagingen. De overheid wordt er zich van bewust, maar beschikt tot op heden nog niet over efficiënte beleidsinstrumenten. “We zouden kunnen denken aan een nieuwe generatie van wijkcontracten,” meent Leloutre. “Het probleem is dat er in de tweede kroon erg veel privé-eigenaars in het spel zijn. Met de nodige aanpassingen zouden die in een wijkcontract kunnen worden geïntegreerd.”

LES DÉFIS DE LA DEUXIÈME COURONNE

CHALLENGES FOR THE SECOND CROWN

Cela fait trente ans que la Région bruxelloise cible sa politique de rénovation urbaine sur les communes du centre. Mais entre-temps, la deuxième couronne vieillit également, c’està-dire la zone qui a été urbanisée après la Seconde Guerre mondiale. Evere, Ganshoren, Uccle, Forest, les deux Woluwe et certaines parties de Molenbeek et d’Anderlecht font toutes face à des défis de taille. La rénovation, par exemple, des tours d’habitation en copropriété, qui, après cinquante ans, ont fait leur temps. « Souvent, ces immeubles sont encore beaux au premier abord », explique l’urbaniste Géry Leloutre. « Mais les apparences sont trompeuses. En général, ils présentent des lacunes structurelles et ne sont plus adaptés aux nouvelles normes en matière de sécurité incendie. » Comment le gouvernement peut-il intervenir pour lutter contre le délabrement? Il n’existe pas encore de moyens d’action politiques, mais il y a déjà des pistes.

For thirty years, the Brussels Region has focused its urban renewal policy on the communes in the centre. But now, the “second crown”, that is the area urbanised after World War II, is also starting to age. Evere, Ganshoren, Uccle, Forest, the Woluwe and parts of Molenbeek and Anderlecht are facing challenges. The renovation, for example, of co-owned apartment blocks that have seen their best days after fifty years. “These buildings often still look good at first glance,” urban planner Géry Leloutre says. “But appearances can be deceptive. They usually have structural defects and do not comply with the new standards for fire safety, thermal insulation and soundproofing. Putting that right implies extremely expensive interventions.” How can the government step in to prevent dilapidation? There are no policy instruments yet, but there are ideas.

19 MEI 2021

I 25

DERTIG TOT VEERTIG PROCENT VAN BRUSSELAARS HEEFT DE DIGITALE BASIS VAARDIGHEDEN NIET

‘Wat is mĳn e-mailadres ook alweer?’ Tien procent van de Brusselaars heeft geen goede internetverbinding, en een nog eens drie keer grotere groep ontbreekt het aan digitale basisvaardigheden. Het Gewest maakt de komende jaren telkens 900.000 euro per jaar vrij om daar iets aan te doen. “Ik wil niet meer van anderen afhangen om een cv te schrijven.” Computerles in Koekelberg. “Mijn kinderen weten meer dan ik, ik zou het graag zelf kunnen volgen,” zegt een 41-jarige deelneemster.

19 MEI 2021

— SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

digitale inclusie voor het Gewest. In huishoudens met lage inkomens is dat zelfs bijna drie op de tien. Maamary: “Veel mensen weten niet dat er een sociaal tarief voor internet bestaat, net zoals bij elektriciteit of water. Door Covid-19 hebben we trouwens gemerkt dat één computer per gezin niet volstaat, maar dat ieder gezinslid eigenlijk een toestel moet hebben.”

HOE WERKT EEN COMPUTERMUIS? Toegang tot wifi, computers en tablets is al één ding, maar je moet ze ook kunnen bedienen. En die kennis ontbreekt volledig bij 170.000 personen in het Brussels gewest. 475.000 Brusselaars bezitten slechts zwakke digitale vaardigheden. “Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van de computer of de muis,” omschrijft Maamary. “Of een bijlage aan een e-mail toevoegen, of een brief in een tekstverwerkingsprogramma schrijven.” Dat zijn dertig tot veertig procent van de Brusselaars, een aandeel dat stijgt tot driekwart bij mensen met lage inkomens en een laag opleidingsniveau. “Een derde en laatste

B R U Z Z | R E P O R TA G E

amadou Alpha Diallo (21) heeft een afspraak in de openbare computerruimte Brusurf van de Stad Brussel. In de zaal waar normaal een tiental jonge mensen tussen 8 en 25 jaar oud surft, mag vanwege de coronamaatregelen maar één klant per uur boeken. Diallo, die in 2018 zijn thuisland Guinee voor België verruilde, is sinds kort sociaal werker in ‘Les 5 blocs’, de sociale woonblokken aan de Papenvest. Daar moet hij sociale huurders helpen bij hun problemen, en daar komt – des te meer in coronatijden – meestal een computer bij kijken. Maar de jonge migrant heeft zelf nooit geleerd hoe hij die moet gebruiken. En dus komt hij sinds kort wekelijks naar een informaticales bij Brusurf. Hij leert hier bestanden aanmaken, knippen en plakken, foto’s selecteren en – Hoe heet dat programma ook weer? – Outlook gebruiken. “We maken nu een nieuw e-mailadres voor hem aan. Da’s al de derde keer,” zegt zijn begeleidster op mild-strenge toon. “Ik had al een

“Het Gewest zou specifieke animatoren kunnen financieren die hulp bieden voor administratieve taken. Digitale buurtschrijvers, zeg maar” TANIA MAMMAARI Coördinatrice digitale inclusie Brussels Gewest

probleem zijn de geavanceerdere digitale vaardigheden waarover je moet beschikken voor essentiële diensten. Voor een inschrijving via een vaccinatieplatform bijvoorbeeld, om fiscale attesten in te laden in Tax-on-Web, of om een document aan te vragen bij de gemeente via Irisbox.” “Vijftig tot zestig procent van de bevolking heeft moeilijkheden met zulke acties, en bij de lagere inkomens is die groep opnieuw groter,” zegt Maamary. “Er is echt een link tussen het sociaal-economische niveau, en de digitale vaardigheden. De IT’er van je werk zal hulp bieden wanneer je bijvoorbeeld problemen hebt om thuis voor het eerst een onlinevergadering bij te wonen. Zonder job is dat niet zo.” Op basis van een ULB-onderzoek blijkt de Molenbeekse bevolking de grootste digitale ▼

e-mailadres, maar ben het paswoord vergeten,” bekent Mamadou. “Ik had de code op een papiertje geschreven, maar dat ben ik kwijt geraakt. En het adres zelf herinner ik me ook niet meer.” Toen de Brusselse regering in februari haar Plan voor Digitale Toegankelijkheid voor de komende drie jaar aankondigde, noemde minister van Digitalisering Bernard Clerfayt (Défi) de coronacrisis een ‘teletijdmachine’. “Niemand had kunnen vermoeden dat digitale technologieën in minder dan een jaar tijd een onvermijdelijk onderdeel van ons leven zouden worden.” En dat is voor veel Brusselaars minder vanzelfsprekend dan het lijkt. “Ongeveer een op de tien heeft geen goede internetverbinding thuis,” zegt Tania Maamary, de coördinatrice

19 MEI 2021

I 27

▼

DERTIG TOT VEERTIG PROCENT VAN DE BRUSSELAARS HEEFT DE DIGITALE BASISVAARDIGHEDEN NIET

kwetsbaarheid te hebben, met een cijfer van 4,3 op een schaal van 5. Sint-Joost (4,1), Anderlecht (3,9) Evere (3,8) en Schaarbeek (3,7) volgen.

DIGITALE BUURTSCHRIJVERS

B R U Z Z | R E P O R TA G E

In de jaren tot 2024 voorziet het Gewest voor het ‘Iedereen digitaal’-plan in 900.000 euro per jaar. Belangrijk onderdeel van het regeringsplan zijn de openbare computerruimtes of OCR’s, waar mensen niet alleen terechtkunnen om pc’s te gebruiken – zoals in de lang ter ziele gegane cybercafés – maar waar ze ook hulp kunnen krijgen. Het Gewest is vorige maand met een campagne gestart om die beter bekend te maken. De OCR’s vallen momenteel onder allerlei statuten en subsidiestelsels, en hebben vaak maar weinig personeel en budget. Maamary doet de regering daarom eind mei een financieringsvoorstel. “Het Gewest zou bijvoorbeeld specifieke animatoren kunnen financieren, die in de openbare computerruimtes hulp bieden om administratieve taken te verrichten. ‘Digitale buurtschrijvers’, naar analogie met de voormalige ‘openbare schrijvers’ die vroeger voor analfabeten correspondentie voerden met de instanties.”

De vraag naar hulp bij administratieve taken online is in coronatijden aan het exploderen, zegt Lauriane Paulhiac, coördinatrice van Caban, een koepel die veertien Brusselse OCR’s groepeert. “Ook inschrijvingen op school bijvoorbeeld gebeuren nu volledig digitaal,” zegt Paulhiac. “Veel mensen die naar een OCR komen weten niet hoe dat moet of hebben geen computer. Voor kansarmen is de smartphone vaak het enige toestel waarmee ze online kunnen gaan, en daarmee inloggen op administratieve websites lukt vaak niet. Ofwel omdat de website daar niet aan aangepast is, ofwel omdat de mobiele telefoons van een te oud type zijn.” Marie-Sylvia Zakoua (39) heeft een smartphone naast haar oefen-pc liggen, tijdens haar eerste computerles bij de Koekelbergse gemeentelijke vzw Koekeltech. “Die gebruik ik vooral om te bellen, en voor Whatsapp en Pinterest. Wat ik op Pinterest doe? Vooral zoeken naar tips voor in het huishouden. Ik ga heel zelden op Google, misschien dan nog wat vaker op Google Maps. Maar wat een pc betreft, ben ik een beginner. Ik had een tijdelijke job als verzorgende in een rusthuis in Anderlecht, ik zoek nieuw werk in die sector.” De openbare computerruimte van Koekeltech is

“Scans of documenten aan een mail toevoegen kan ik niet. Of hoe je een document moet afdrukken. Dan raak ik in paniek en blokkeer ik van de stress” SONIA SCHUÉ Cursiste

vandaag voor het eerst in meer dan zes maanden opengegaan, vertelt coördinator Stéphane Manfroid. “Voorlopig maar voor twee halve dagen per week. Toen we vanochtend opendeden, stond er een man of zes te wachten om administratieve zaken online te regelen.” Daarnaast geeft de vzw ook computerlessen. “Dat is helemaal niet van mijn generatie,” zegt Sonia Schué (58), die ook haar eerste les heeft. “Voor mij is dit een soort hersengymnastiek. Mails beantwoorden kan ik wel, maar scans of documenten toevoegen of iets afdrukken niet. Dan weet ik niet meer hoe het moet, raak ik in paniek en blokkeer ik van de stress.” Klasgenote Aouatif Alami (39) wil graag zelf cv’s leren opmaken voor haar zoektocht naar werk. “Ik wil niet altijd meer moeten rekenen op hulp van anderen om te solliciteren. Ik wil ook graag de tweede reeks computerlessen volgen en mijn certificaat halen. Daarmee hoop ik een job als secretaresse te kunnen vinden. Momenteel werk ik in een school als surveillante, maar voor maar een paar uur per dag.” “Mijn kinderen weten meer dan ik en ik zou het graag toch wat kunnen volgen,” zegt Soumia (41). “Soms helpt mijn oudste dochter van zestien me wel als ik vragen heb.” Sinds corona mogen in de klaslokalen van KoekelTech nog maar half zoveel mensen als daarvoor. Manfroid: “De vraag is er nog altijd, maar er is gewoon niet meer plaats. Werkzoekenden zijn dubbel getroffen: aan de ene kant zijn er minder werkaanbiedingen, en tegelijk is er ook minder plaats om die zo belangrijke computerskills te leren. Terwijl die almaar belangrijker worden: bankfilialen sluiten de deuren, administraties werken enkel met onlineafspraken. Meer en meer diensten zijn steeds minder op mensenmaat.”

“Deze les is hersengymnastiek voor mij,” reageert Sonia Schué (58).

19 MEI 2021

ASSISTENTIETEAM HELPT BIJ INSCHRIJVING VOOR VACCINATIE

C’EST QUOI DÉJÀ MON ADRESSE E-MAIL ?

Gewest overbrugt digitale kloof op markten

Contraint par le covid, le bond en avant vers l’e-administration, le télétravail et les conférences Zoom n’a fait qu’accroître la fracture numérique. Dix pour cent des Bruxellois ne disposent pas d’une bonne connexion internet et un groupe encore plus important ne possède pas les compétences numériques de base. La demande d’aide pour les tâches administratives en ligne a explosé, dit Lauriane Paulhiac, coordinatrice de Caban, une organisation regroupant 14 espaces publics numériques à Bruxelles. La Région prévoit de débloquer 900 000 euros par an pour s’attaquer au problème. FR

WHAT WAS MY E-MAIL ADDRESS AGAIN?

Op de markt in Schaarbeek staat een team klaar voor vragen over de digitale aanmelding voor vaccinaties.

The enormous leap towards e-administration, telework and Zoommeetings that Covid forced us to do last year has only made the digital discord greater. Ten percent of the inhabitants of Brussels do not have decent Internet and an even larger group lacks basic digital skills. Thus, the demand for help with administrative tasks online has exploded during Covid, says Lauriane Paulhiac, coordinator of Caban, an umbrella organisation that groups 14 public computer rooms in Brussels. The Region is making €900,000 available each year for the next few years to tackle the problem. EN

“Dankzij deze cursus hoop ik een job als secretaresse te kunnen vinden,” zegt Aouatif Alami (39).

Ook inschrijven voor een vaccinatie tegen het coronavirus vergt digitale vaardigheden. Dat veel Brusselaars die missen, is een van de redenen die de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) consequent aanhaalt om de relatief lage vaccinatiegraad bij de Brusselse 45-plussers te verklaren. Om wie dat wil te kunnen helpen bij zijn inschrijving voor een vaccinatieslot zijn medewerkers van het Centrum

voor Informatica van het Brussels Gewest (CIBG) de komende weken aanwezig op markten in zes Brusselse gemeenten: Brussel-Stad, Schaarbeek, Sint-Joost, Sint-Gillis, Koekelberg en Molenbeek. De actie is afgelopen maandag gestart op de markt aan de Schaarbeekse Rigasquare. Ze loopt tot eind juni, een volledige lijst van de precieze marktdagen en -plaatsen vindt u op de website van het CIBG. Geïnteresseerden kunnen er bij het digitale

assistentieteam een folder afhalen met een handleiding hoe je thuis zelf kunt inschrijven voor de vaccinatie. Marktbezoekers kunnen er ook terecht voor rechtstreekse begeleiding bij de inschrijving op Bruvax, via een tablet of laptop van de begeleiders ofwel op de eigen smartphone. Wie op het moment zelf niet kan, kan een flyer meekrijgen met de openbare computerruimtes in de buurt waar voor hulp aangeklopt kan worden. Info: cibg.brussels

19 MEI 2021

I 29

Big City

Er valt heel wat te vertellen over het weer in België. Dat besefte ook astronoom en Het internet zou ontstaan statisticus Adolphe Op het eerste gezicht Op het eerste gezicht lijkt zijn in jaren 1970.lijkt Quetelet. Aldevoor het dit een absurde vraag. Het dit een absurde vraag. Hoewel het Anglo-Ameriontstaan van ons land, in Het woord ‘steenweg’ iszijn voor woord ‘steenweg’ is voor kaanse uitvinders die 1827 overtuigde hij koning deze smalle straat al al deze smalle straat zichzelf een schouderWillem I der Nederlanden overschat, laat staan er er overschat, laat staan klopje geven voor dedatdat ervan om een Sterrenwacht op deze plek ruimte zou op deze plek ruimte zou uitvinding ervan, wijzen te bouwen ineen Sint-Joost. zijn voor stadspaleis. zijn voor een stadspaleis. sommigen eerder in de HetEn werd een Observatoritoch. Brussel zou En toch. Brussel zou richting van de minder um Brussel voor Sterrenkunde, niet zijn, mochten Brussel maar niet zijn, mochten bekende zeker niet maar er werden ook er er hier enen daar geen hier daar geen minder opmerkelijke verdoken architecturale dagelijks meteorologische verdoken architecturale Brusselaar, Paul Otlet. parels zijn, precies opop diedie waarnemingen gehouden, parels zijn, precies Hijzelf was jurist en had plek waar je ze het minst zoalssamen onder meer temperaplek waar je ze het minst met Brussels verwacht. tuurmetingen. Quetelet verwacht. politicus Henri La mat In In dede Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg en noteerde vier keer per Fontaine aan het einde diedie verrassing wacht verrassing dagwacht hoe warm het was. Dat van de negentiende eeuw dede gevel van achter gevel van wasachter voor die tijd ongebruihet revolutionaire idee om nummer 46,46, waar hethet nummer waar kelijk. Daardoor behoren de alle informatie ter wereld Huis voor Podiumkunsten Huis voor Podiumkunsten Brusselse temperatuurvoor iedereen toegankelijk LaLa Bellone te te vinden is.is. Bellone te maken. Door die te waarnemingen tot vinden de Langs de straatkant straalt Langs de straatkant straalt lokaliseren, hoopten oudste ter wereld en wasze hethet gebouw weinig gebouw weinig kennis gemakkelijk te België een van de eerste bijzonders uit:uit: een bijzonders een kunnen opzoeken en landen die de meteorologie kleurloze gevel met kleurloze gevel verspreiden. Dat met idee zou uitgebreid bestudeerden. weliswaar een mooie een deweliswaar voorloper zijnmooie van het Quetelet was sterk omkadering rond dede omkadering rond elektronisch opzoeken. De overtuigd vanAchter verregaande voordeur. diedie voordeur. Achter regering merkte het samenwerking tussen voordeur ligtligt een nauwe voordeur een nauwe project op endie steunde verschillende landen. Danhet. gang, enen wie neemt, gang, wie die neemt, Beide heren namen ziet het ‘Bellonahuis’ konden immers gegevens ziet het ‘Bellonahuis’ personeel inHet dienst en verschijnen. valt te worden uitgewisseld en dete verschijnen. Het valt brachten hun collecties bestempelen een veranderingen inals de bestempelen als een onder op verschillende verborgen parel, maar hethet atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar plekken instedenbouwBrussel. is ook een is ook een stedenbouwDankzij de inspanningen Otletflontwikkelde zijn ater. ErEr werd kundige flater. werd vankundige Quetelet had België in idee rond documentatie immers volledig rond immers volledig rond 1876 al weerbulletins. verder en waardoor in 1920 opende gebouwd, het gebouwd, waardoor Naarmate de jaren in hethet hij eenonzichtbaar museum vrijwel is. vrijwelwerden onzichtbaar is. vorderden, die Jubelpark met de naam Dat Bellonahuis had netnet Dat Bellonahuis had steeds accurater, ook omdat Mundaneum. Het museum zo goed opop dede Grote Markt zo goed Grote Markt er altijd samenwerhad meer eenstaan, gigantisch archief kunnen want kunnen staan, want kingarchitect waszowat tussen landen. van achttien miljoen Jan Cosijn architect Jan Cosijn Quetelet beperkte zich steekkaarten, thematisch tekende ook hethet Bakkerstekende ook Bakkersgesorteerd. Ook documenechter niet totnu de meteorohuis, waar het café LeLe huis, waar nu het café teerden ze duizenden logie, hijd’Espagne verrichtte ook in Roy wordt Roy d’Espagne wordt boeken, dagbladen, andere domeinen pioniersuitgebaat. Het Bellonahuis uitgebaat. Het Bellonahuis affi ches, glasplaten en werk. Zo paste hij deNicolaas ontwierp hij voor ontwierp hij voor Nicolaas postkaarten, goed voor zo’n kansberekening en Bally, vermoedelijk een Bally, vermoedelijk een zes kilometer aanDat papier. wapenhandelaar. zou statistiek, die tot dan toe wapenhandelaar. Dat zou Wie dat wou, kon deinzijn een verklaring kunnen vooral werden gebruikt een verklaring kunnen zijn collecties ter plaatse voor dede verschillende de astronomie, toe in de voor verschillende raadplegen, maar kon verwijzingen diedie in het dede sociale wetenschappen. Hij verwijzingen in ook via de post of de Zo gevel verscholen zitten. gevel verscholen wou de variabelen vanzitten. Zo telefoon. Inbeeld eenvan jaar prijkt hethet beeld prijkt vantijd sociale fenomenen kwamen er zo’n 1.500 Bellona, de Romeinse Bellona, de Romeinse vragen binnen. De boven godin van dede oorlog, godin van oorlog, boven

BBRRUUZZZZ | |BBI G I GCCI TI TY Y BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BigCity City Big Big City STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Waarom wordt de gemiddelde temperatuur Wat is het verhaal Wat is het verhaal Is het internet in van onsde land gemeten achter verstopte achter de verstopte Brusselinuitgevonden? Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone? Bellone? STEL ZELF JE VRAAG STEL ZELF JE VRAAG STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE

maar wel dede Zonnekoning maar wel Zonnekoning toen de activiteiten zo goed zelve. ZeZe was een van zijn GRONDLEGGER zelve. was een van zijn als volledig werden maîtresses en werd door maîtresses en werd door Hoewel het idee van Otlet overgenomen intot Ukkel, hem zelfs benoemd hem zelfs benoemd totde opmerkelijk was, was raakte het oude gebouw eerste hofdame, de hoogste eerstevan hofdame, de hoogste vorm het archief snel vrouwelijke positie aan het van de Sterrenwacht in vrouwelijke positie aan het achterhaald. In 1934, het Franse hof. Sint-Joost in verval. Op Franse hof. jaar dat het Mundaneum het Steeg hethet allemaal plateau inhaar Ukkel daarentePETER UIT VORST Steeg haar allemaal gesloten werd, beschreef — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar het hoofd? Misschien gen kon de Sterrenwacht naar het hoofd? Misschien Otlet al het idee van een —— JULIAN wel, want ze ze raakte JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte uitbreiden en in 1913 wereldwijd netwerk. Via verwikkeld verschillende verwikkeld verschillende splitste in dein organisatie ‘elektronische telescopen’in moordschandalen. ZeZe werd werd twee: de Koninklijke –moordschandalen. computers – zouden niet enkel verdacht van de niet enkel verdacht van Sterrenwacht en het mensen met elkaar in de moord opop haar eigen man, moord haar Koninklijk Meteorologicontact staan eneigen in man, maar ook van die op andere maar vandoorklikken diehet op andere documenten scheook Instituut, KMI. maîtresses van Lodewijk maîtresses van Lodewijk naar andere relevante De dagelijkse temperaXIV. ZeZe werd verbannen van XIV. werd verbannen van informatie. Behalve tuurmetingen in Ukkel hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn Franse kwam documenten, nog terecht. altijd dezouden referentie Brussel Eerst zou Brussel terecht. Eerst zou bezoekers ookOmdat door voor België. die al ze ze een tijdje in in hethet kasteel een tijdje kasteel audiofragmenten, videozo lang vanaf dat plateau van Tervuren gewoond van Tervuren gewoond bestanden enzal afbeeldingen gebeuren, daar niet hebben, maar omdat zeook hethet hebben, maar omdat ze kunnen bladeren. De snel verandering in komen, ook daar te bont maakte, ook daar tezou bont maakte, bedoeling zijnhet om want dat zouook de nauwkeuwerd ze ze verplaatst naar werd verplaatst naar berichten naar elkaar te het Bellonahuis. Daar woonde righeid van de langeterBellonahuis. Daar woonde en jaar. te applaudisseren zesturen een paar mijnstudies in het gedrang ze een paar jaar. en reageren, een beetje Na haar volgden kunnen brengen. Na haar volgden Tempevergelijkbaar met de welgestelde bewoners ratuurmetingen zijn welgestelde bewoners huidige functies op elkaar op. In 1913 lietliet elkaar op. precisiewerk. In 1913 immers Facebook enKarel Instagram. burgemeester Buls burgemeester Karel Buls Vandaag gebeuren de Hij sprak ook over een hethet huis opkopen door dede huis opkopen door metingen met automatidraadloze Het is stad Brussel.telefonie. DeDe politie stad politiemaar scheBrussel. thermometers, bijzonder om vastgehad, te stellen heeft er een bureau heeft er eenstipt bureau gehad, elke dag, om acht uur akelig correct Otlets In 1934 sloot de regering het Mundaneum van Paul Otlet. dehoe kostuums van dede de kostuums van ’s morgens, wandelt er nog voorspellingen Uit protest daartegen werkte de jurist dan maar buiten verder. Ommegang zijn eruitgekomen bewaard Ommegang zijn er bewaard iemand het grasveld van © PHOTONEWS Dat erkende interenzijn. hethet was ook een en was ook een het KMI op, naar een van netgigant Google terecht in bezienswaardigheid tijdens De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens de witte houten bakken, 2012. Google beschreef Expo 58.58. In In dede jaren 1980 © PHOTONEWS Expo jaren 1980 Australische student: het museum sluiten. personeelsleden zochten Otlets werk als een om op eenhuis kwikthermomewerd het een voor HetHet Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd het een huis voor dateert uit de late zeventiende eeuw. Warden Boyd Rayward. Tijdens de©Tweede via de steekkaarten de plek Bellonahuis voorloper van hun zoekter te observeren in welke podiumkunsten. DeDe ruimte BELGA podiumkunsten. ruimte © BELGA Dankzij hem Ook kwam Wereldoorlog werd deel waar het antwoord te machine en kondigde een stemming de temperatuur bestuderen en gebruikte bestuderen. deer steeds meer. Ook de een wijken tussen het oude huis en hethet tussen het oude huis en opnieuw belangstelling van de collectie vernietigd vinden om was:bijvoorbeeld bijvoorbeeld fi nanciële samenwerking ons die dag zal brengen. statistiek temperatuurmetingen rond Sterrenwacht, die nieuwe huis werd een nieuwe huis werd een voor het werk van Otlet, De overdekte dooraan de de Duitsers en een bibliotheek die de en aan het Mundaneum. Hetetoude gebouw van de criminaliteit, huwelijkswaren minder accuraat. toen Schaarbeeksebinnenkoer, waar overdekte binnenkoer, waar waarna het archief in 1998 verplaatst naar hetdichter informatie in haar bezit De allereerste klik op het weer symbool voor de culturele instelling La de centrale poort. Er zijn zijn opvolgster: Olympia Sterrenwacht staat er zelfmoordcijfers in kaart te dichte bebouwing hield – poort lag, raakten weer symbool voor de culturele instelling La de centrale poort. Er zijn zijn opvolgster: Olympia verhuisde van Brussel naar Leopoldpark. Otlet en La had. Daarom werd het internet gebeurde mis-het opoffering. nunu geregeld nog andere indicaties naar Mancini, bekend maar trouwens nog altijd, brengen. toen al een – de warmte vast bebouwd. De eerste opoffering. Bellone geregeld nog andere indicaties naar Mancini, een bekend maaren Bellone Bergen. Het Mundaneum is Fontaine stierven kort na de Mundaneum later het schien niet in Brussel, maar optredens, hethet oorlogsenen hethet vooral berucht figuur ligt aanontmoetingen het naar de stichter dat beïnvloedde de aan straatverlichting maakte optredens, ontmoetingen oorlogsvooral berucht figuur aan MINNARES VAN DE daar tot op de dag vandaag oorlog en hun archief ‘internet van papier’in de het was dus wel een en culturele activiteiten jachtleven te vinden het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN DE genoemde Queteletplein, waarnemingen. het voor het instituut en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de het Franse hof, inDe de tijd ZONNEKONING nog altijd een museum en vergaarde de jaren daarna genoemd. BrusselaarDe dieschoonheid lang voor de organiseert. maar evengoed van Zonnekoning LodeZONNEKONING organiseert. De schoonheid maar evengoed van Zonnekoning Lodein de schaduw van de Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren Infaçade, defaçade, negentiende eeuw documentatiecentrum, stof op deduidelijk nieuwe locatie. De regering verloor Amerikanen de klik zijn, mag dan wel verdoken staat er op het dak een wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet welke mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke Astro Tower. daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel waar al de verzamelde Pas in 1968Nicolaas werd hetBally echter haarvan interesse wordt gelukkig wel nog standbeeld een toen ze trouwde met versieringen er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een in het terecht toen ze trouwde met er maakte. versieringen Nicolaas Bally terecht — OA VREBOS kunnen project herontdekt door een dedocumenten project en in 1934 moest altijd mee uitgepakt. pelikaan. Die staat dan graaf Eugène dede Savoie. liet aanbrengen enen welke altijd mee uitgepakt. pelikaan. Die staat dan de graaf Eugène Savoie. liet aanbrengen welke

Lees en bekĳk de

Lees en k bekĳ de LeesLees en bekĳ dekkde en bekĳ antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden via opop dede Big-Cityvragen Big-Cityvragen via op de via via opBig-Cityvragen de Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity 0A22UR1AI R2I0 22 01 2 1 2 8 23I 80 2180I I MI214A92AF4MEREFBTIER2B2U0R

toen nog landelijke en hoger gelegen Ukkel. In eerste instantie werden de worden geraadpleegd metingen zowel in en Zes maanden haar Zes maanden na haar bezichtigd inna de oorspronSint-Joost als in Ukkel huwelijk met de graaf beviel huwelijk met de graaf beviel kelijke houten schuifjes. De uitgevoerd. Zo kon ook het zegigantische al van haar eerste zoon. ze al van haar eerste is zoon. collectie zelfs verschil in temperatuur Vermoedelijk was haar man Vermoedelijk was haar man geklasseerd tot Unescobinnen envan buiten de stad niet dede vader hethet kind, niet vader van kind, werelderfgoed. worden bestudeerd. Maar

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile een nieuw City-verhaal.

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE VOLGENDEWEEK WEEK Waarom wordt dede WatWaarom is de linkwordt tussen het Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur Warandepark en de mĳ nons huis een metrolĳ n van ons land gemeten in in van land gemeten vrijmetselarij? wordt gebouwd? Ukkel? Ukkel?

Culture. NL | FR | EN LET’S TURN THE PAGE TO A NEW ERA FOR CULTURE

DE KLEURRIJKE POP VAN COLINE & TOITOINE KRIJGT EEN DONKER RANDJE

‘Is het normaal dat onze generatie de vorige wakker moet schudden?’

TÉMOIGNAGES ARTISTES QUEER CONFINÉS

‘L’impact sur nos santés mentales est énorme’

EXHIBITION & GRAPHIC NOVEL CRÉONS

‘Graffiti is pre y much the only art form that links painting to adventure’

Culture. Cabin Fever

‘Making ceramics is completely stress-free’ EN

The toy piano is her trademark, but on the album Bakunawa she also plays on the rods from grandmother’s longcase clock. Pak Yan Lau has certainly always been a maverick. During her time in lockdown, she derived pleasure from creating music and ceramics. — TOM PEETERS

“I have a dealer from the Netherlands,” Pak Yan Lau is suddenly very excited during our Zoom appointment. It turns out she is talking about the guy who provides her with the oblong rods on which the pendulum of a standing clock beats. “They produce incredible overtones!” This immediately illustrates the sound universe of the Brussels-based musician and sound artist. On Bakunawa, three members of her band Going participate, plus Vera Cavallin, who plays prepared harp. “We play two long compositions: the first one is full of drones and moves slowly along, the second one is much more rhythmic. The title refers to a myth about a sea dragon that eats moons. One every day of the week. But when the dragon has eaten six, people have had enough. One version of the legend says that they then start to make such beautiful music that he falls asleep, another that they bring out pots and pans to silence him.” Lau proves that even detuned toy pianos would be suitable for this. In March 2020, she was actually supposed to go on tour with double bassist Darin Gray, with whom she has recorded the duo album Trudge Lightly for the Brussels label By the Bluest of Seas, but that fell through. Music remained important during the lockdown, with residencies in Q-O2, De Studio and Werkplaats Walter, and now also in Les Ateliers Claus. Lau made a “BSB on the go” for the Beursschouwburg. Her musical walk takes you along the Zenne/Senne river and the Brussels-Charleroi Canal. That way, her predilection for water and canals comes to the surface. These refer to her roots in Hong Kong 32

Pak Yan Lau: “At a time when we are all looking for the end of the tunnel, Japanese guitarist Tetuzi Akiyama’s Thaumaturgy is very soothing.” © MICH LEEMANS

and Antwerp, where her parents started a restaurant after their emigration. In her own home studio, she made music for a French short film and a Portuguese feature film, as well as for a photographic project in which Illuminine and Christina Vantzou, among others, participated. “I also wrote a score to the images of the Belgian photographer Julie Calbert.” The wonderful result is the installation 29X Lumiere.

PSYCHOKINETIC POWERS In addition, she was pleased to do something completely different. “I had started a ceramics course at the academy in Anderlecht just before the lockdown. When everything stopped, I took all my clay home with me. I found it great to be busy with my hands in a much more plastic way. Glazing is also pure chemistry, and the firing temperature determines the colour. Very interesting! I can recommend it to everyone. It’s

completely stress-free, and I want to keep it that way, even though friends advise me to sell my vases and jars because they think they’re so beautiful.” Pak Yan Lau appears to be fond of Anime and of Matthew McConaughey. “The extremely funny Mob Psycho 100 is about a boy who has psychokinetic powers, but doesn’t realise it himself. I saw Interstellar on Netflix. McConaughey started out with flimsy roles in romantic comedies, but the performance he gives here is incredibly impressive. I also found Family Romance, a documentary by Werner Herzog about how in Japan you can even hire a ‘family member’. Worth watching.” She also really enjoyed The Delian Mode, a documentary about Delia Derbyshire, a female pioneer of the BBC Radiophonic

Quarantoon NOÉMIE MARSILY

Workshop. “She created the theme song for the British science fiction series Doctor Who, but I was particularly inspired by the inventive way she used sounds of everyday objects. I have always been a fan of the musique concrète of, say, Luc Ferrari.” However, one of the most beautiful records she has heard in recent months comes from Japanese guitarist Tetuzi Akiyama. “At a time when we are all looking for the end of the tunnel, his Thaumaturgy is very soothing.”

INTERSTELLAR TRIP Finally, Pak Yan Lau has three more tips up her sleeve to make sure you get out of the door. “But when you enter Un Peu, you find yourself in another world. Founders Mathieu Ha and Cayo Scheyven call it a cultural beauty salon. The place functions as a gallery, concert hall, café and shop. It is eclectic, yet very open. Be sure to check out the TV soap Antennes Branches that they distribute via their YouTube channel.” During the lockdown, she also discovered Fondation Folon in La Hulpe. “It’s incomprehensible that the public is not more familiar with the work of illustrator and sculptor Jean-Michel Folon. Sometimes he even reminds me of Miyazaki. The whole picturesque domain is also ideal for a walk.” She had known about the Planetarium for some time. More than that, it has always been a dream of hers to perform there one day. This will soon be fulfilled within the framework of the Brussels Museum Nocturnes. “With the recently installed projectors, they now have an extra trump card to play. If you are not allowed to travel, let this interstellar trip be an alternative.” PAK YAN LAU: BAKUNAWA Release: 21/5 via Cortizona Records Performances: 28/5, Les Ateliers Claus, www.lesateliersclaus.com, 10/6, Planetarium, www.nocturnes.brussels, www.pakyanlau.com 33

Culture. Témoignages

RETOUR SUR UN CONFINEMENT ÉPROUVANT

La double peine des artistes queer FR

Outre les spectacles avortés, les sorties manquées et une Pride virtualisée, la pandémie semble avoir agi comme un miroir grossissant de la vulnérabilité de la scène artistique queer. Bien décidé.e.s à ce que ça change, cinq travailleur.euse.s de la culture témoignent. « L’impact sur nos santés mentales est énorme. » — TEXTE ET PHOTOS: SOPHIE SOUKIAS

nouveau. Parce que par les réseaux sociaux, ça n’est pas pareil. ». « Ça m’a fait beaucoup de bien aussi », enchaîne Pietro. « Je travaille en trio avec un couple hétéro et pendant la pandémie, je me suis retrouvé dans des milieux hétéronormés. Même si les gens sont toujours ouverts, les ouvertures ne sont pas assez grandes que pour pouvoir passer. En plus de cela, j’habite porte d’Anderlecht, je connais les codes de la rue et du coin, et ce n’est pas du tout la dimension queer. Dans les lieux de sociabilité queer, on va chercher tout ce qui nous manque ailleurs. »

UN JOYEUX BORDEL Clément et Pietro n’en sont pas à leur première « occupation » – « On préfère dire ‘ranimer’ plutôt que ‘rouvrir’ ou ‘occuper’ ». C’est d’ailleurs leurs tentatives de repenser un secteur dysfonctionnel avec les autres occupants du Théâtre National qui les a convaincus de la nécessité d’agir en marge des grands débats sur la précarité des travailleur.euse.s de la culture qui animaient depuis le 19 mars les locaux du temple francophone du théâtre à Bruxelles. « J’y étais depuis le premier jour », dit Clément. « C’est un mouvement qui s’est créé spontanément et ça a été un joyeux bordel. Il y a plein de choses qui se sont passées. Des choses très belles et des choses plus compliquées. »

Plusieurs personnes queer comptaient parmi le noyau dur de la contestation, occupant le bâtiment jour et nuit. « Beaucoup de sujets ont été abordés au National en termes de diversité et de représentativité dans le monde de la culture mais il n’y a pas eu de débat de fond concernant les personnes queer », déplore Clément. « Même s’il y avait une attention portée à la distribution de la parole en termes de genre, cela n’a pas empêché des agressions entre les personnes présentes qui ont fait éclater en plein vol toutes les tentatives de valorisation de la diversité. J’ai alors pris conscience que toutes ces personnes queer qui étaient là n’avaient pas mis en place de quoi se protéger. » « Encore une fois, les personnes LGBTQIA+ sont très représentées dans le secteur culturel mais rien n’est fait spécifiquement pour cette communauté », poursuit Clément. « C’est pour cela qu’on a voulu créer un espace où l’on prend soin les uns des autres, pour en discuter et agir. » Ainsi sont nées les deux rencontres du cinéma Galeries, déclinées en petits comités – « Des safer spaces parce que le safe space absolu n’existe pas » – encourageant la prise de parole. « Dans mon groupe, on a beaucoup parlé de l’hétéronormativité frappante que dégage le milieu culturel », se souvient Ruth. « Ça va du public, à l’histoire du bâtiment qui accueille les artistes et travailleur.euse.s queer en passant par les personnes qui les emploient et qui décident

▼

imanche 28 mars, veille de grève nationale. Les smartphones de Camille et Ruth se mettent à vibrer. Une rencontre confidentielle et coronaproof a lieu lundi dans une salle du cinéma Galeries. On y parlera de la situation des travailleur.euse.s de la culture LGBTQIA+ à l’heure de la pandémie. Ruth, auteur, a été prévenu par les instigateur . ice.s du rendez-vous à guichet fermé, dont trois témoignent dans cet article: Clément, chargé de production au théâtre de la Balsamine, Emma, travaillant dans le secteur du cinéma, et Pietro, metteur en scène et performeur dans le milieu du théâtre musical. Artiste multidisciplinaire actif sur les planches de théâtre et de cabaret, Camille a eu vent du regroupement via un transfert de sms. Le bouche-à-oreille fait son effet. Si bien qu’une bonne vingtaine de personnes se retrouvent à franchir les portes de l’établissement dépeuplé, paralysé par une crise sanitaire bien trop longue. « C’était déjà énorme de mettre les pieds au cinéma », se souvient Ruth. « Le directeur du Galeries nous a donné son feu vert en dix minutes à peine et nous a réservé un accueil splendide », dit Emma. « Pendant la crise, on n’a pas pu se rencontrer du tout et les liens finissent par se perdre. Le fait de pouvoir se retrouver avec d’autres queers qui cherchent à connecter et à parler de leurs expériences, c’était très important. La parole peut circuler de

BRUZZ | INTERVIEW

Dans le sens des aiguilles d’une montre: Emma (pull gris), Camille, Ruth, Clément (casquette) et Pietro

RETOUR SUR UN CONFINEMENT ÉPROUVANT

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

des programmations. » « L’idée est ressortie de créer des outils pour éviter les (micro)agressions au sein du travail. Que ce soient les remises en question des identités ou les tentatives d’invisibilisation de l’identité d’un.e acteur.ice sur le plateau par exemple, de ce qu’il ou elle dégage », dit Clément. Outre l’absolue nécessité de rendre le secteur culturel plus inclusif, la double précarité des artistes queer en temps de pandémie appelle, elle aussi, au refus d’un retour à la normale. « Beaucoup d’artistes queer se retrouvaient déjà à travailler gratuitement. La crise sanitaire n’a fait que renforcer cette impossibilité d’avoir un travail rémunéré », dit Clément. Une vulnérabilité qui dépasse largement la seule question financière. « Le discours veut que les lieux culturels soient tout à fait capables d’ouvrir en respectant les règles sanitaires », dit Camille. « Moi je viens de milieux artistiques marginaux et underground où les espaces où on se retrouve sont dans l’incapacité de respecter le protocole. On performe dans des caves et dans des endroits pirates parce qu’on doit se cacher pour pouvoir se retrouver. Et ça, ça existe depuis toujours. » Ruth d’ajouter: « Il y a encore tout à faire pour la communauté queer, que ce soit en termes de précarité, d’accès à la santé et de pouvoir.»

UNE RÉSIDENCE THÉRAPEUTIQUE Pendant les journées et nuits interminables de la pandémie, Camille Pier a embrassé les scènes virtuelles – « Ce qui est génial, c’est que ça permet des collaborations internationales », et largué son job dans une institution socio-culturelle bruxelloise – « J’ai fait un burn-out, j’avais été engagé comme un quota et ça s’est très mal passé » – pour briguer le statut d’artiste. « Même si beaucoup de dates importantes sont tombées pour moi, la pandémie a été une résidence thérapeutique, j’ai produit énormément. » De son côté, Pietro a fini par obtenir son statut après des mois de galère et de portes closes pour cause de crise sanitaire. Mis à part quelques spectacles de rue et une expérience virtuelle, l’artiste s’est retrouvé dans l’impossibilité de performer pendant plus d’un an. « Je me suis tapé une belle déprime parce que l’incertitude est beaucoup trop grande. Je ne sais pas dans quoi me lancer. Beaucoup de spectacles ont été annulés puis relancés pour être à nouveau annulés. C’est devenu impossible de se projeter.»

Clément à propos des deux rencontres au cinéma Galeries : « On a voulu créer un espace où l’on prend soin les uns des autres, pour discuter et agir ».

Chevauchement des spectacles oblige, la pièce montée par Pietro et son équipe pendant la pandémie n’a pas trouvé le chemin des programmations post-confinement. « À la fin, tu perds la force et le courage. » Clément d’ajouter : « Je sens que ça n’est pas forcément les petits

« Le confinement a supprimé ces échappatoires où tu peux vraiment être toi-même » EMMA

spectacles queer qui se sont battus qui vont être reprogrammés. Je le dis avec beaucoup d’émotion, mais c’est assez clair.»

PIGNON SUR RUE En parallèle des rencontres au cinéma Galeries, l’occupation de La Monnaie, ayant succédé à celle du Théâtre National depuis le 3 avril, accueillait son propre focus sur les questions LGBTQIA+, enchaînant en plein air prises de micro et performances sur la scène improvisée construite devant l’édifice prestigieux – « Un endroit qui ne nous valide pas ». L’événement joyeusement festif signait pour Camille la première remontée sur les planches depuis de longs mois claustrophobiques. « Toute

Camille. « Il y a plein de socialisations dont on a besoin pour travailler, pour vivre, pour se sentir bien dans nos vies et même pour survivre. Tout ça nous a été amputé à cause de la pandémie et le résultat est criminel. » « Le confinement a supprimé ces échappatoires où tu peux vraiment être toi-même, ce qui n’est pas forcément le cas dans ta maison », dit Emma. « Le coming out, il se fait rarement quand tu restes au sein de ta famille. On parle du nombre de rendez-vous médicaux qui ont été reportés pour cause de pandémie, mais ça serait bien de se poser la question de savoir combien de coming out ont été reportés », dit Clément. Si l’impact psychologique du confinement s’est très tôt fait ressentir, les communautés queer, à l’instar d’autres groupes vulnérables, ont, encore une fois, doublement payé l’addition.

« Les personnes queer sont très représentées dans le secteur culturel mais rien n’est fait spécifiquement pour ce e communauté » CLÉMENT

« Le Pride festival va se greffer un peu partout dans la ville tandis que le festival du film queer Pink Screens est un lieu de retrouvailles avec son cinéma et son bar », dit Camille. « Il y a une personne qui est venue présenter le Pink Screens à l’occupation de La Monnaie et qui a dit, avec beaucoup d’émotion, que ça n’est pas possible que cet événement soit le seul où on peut voir des gens qui nous ressemblent sur un écran et dans une salle, et que ces moments-là soient supprimés pendant la pandémie. Cela a un énorme impact sur nos santés mentales. » Si la crise douloureusement traversée doit servir à quelque chose, c’est bien à offrir de meilleures perspectives à la scène queer. « On a besoin d’un lieu queer qui soit moins dans des caves ou dans des périphéries mais qui ait davantage pignon sur rue », insiste Clément. En plus d’être une fenêtre sur le meilleur du cinéma queer international, le Pink Screens est un lieu de rencontres, d’expression de soi et de fêtes. « C’est la fonction de la teuf », dit Ruth. « C’est une soupape de décompression. Une personne queer qui arrive dans un cabaret ou dans une fête queer pour la première fois s’en souvient. Il y a quelque chose dans l’air qui est différent ».

WAAR IS DA FEESTJE ? « C’est dans des fêtes que j’ai rencontré toute personne qui me ressemblait et que j’ai arrêté d’avoir des pensées suicidaires, en voyant d’autres personnes comme moi et en voyant que c’était normal, festif, heureux et joyeux », dit

« La façon dont la pandémie a été gérée ne prenait absolument pas en compte des personnes qui, par exemple, étaient forcées de rester dans des familles violentes et toxiques », déplore Camille. Ranimer cette sociabilité jugée « non essentielle » semblait alors essentiel. « On a fait La Boum avant La Boum », dit Clément en riant. « Sans parler de tout ce qui s’est passé, avec mon colocataire, on a fait un visuel avec des petits chats sur lequel il y avait écrit : ‘pique-nique queer, venez à 16 heures avec votre houmous et votre maquillage’. On a envoyé ça à trois personnes et on s’est retrouvé à 300 dans le parc et on n’a pas compris ! (rires) » L’annulation de la Pride l’an dernier poussait elle aussi à la créativité. « Ça n’était pas déconfiné mais on sentait que ça allait rouvrir petit à petit. Les gens avaient été invités à se promener dans la rue par petits groupes de manière visible. Mais on a fini par se retrouver naturellement dans un parc où une drag-queen assez connue mixait au Kiosk Radio », se souvient Emma avec le sourire. Pour Camille, ce sont les moments de performance sur le parvis du théâtre de La Monnaie occupé, entouré de sa communauté, qui laisseront un souvenir impérissable. « Toutes les prises de parole étaient sonorisées et applaudies à toutes les virgules par la famille en face de nous. Je tremble rien que d’en parler. De temps en temps ça craque et ça donne quelque chose de magnifique », dit-il. « Parce qu’on est magnifiques. »

HET DUBBELE LEED VAN QUEER ARTIESTEN De pandemie zorgde niet alleen voor gecancelde events, gefnuikte feestjes en een digitale Pride, ze lijkt ook de kwetsbaarheid van de queer kunstscene te hebben blootgelegd. “LGBTQIA+-personen zijn goed vertegenwoordigd in de culturele sector, maar er wordt niets specifieks voor deze gemeenschap gedaan,” zegt Clément, die samen met (onder meer) Emma en Pietro in Cinéma Galeries twee ontmoetingen opzette “om voor elkaar te zorgen, te discussiëren en actie te ondernemen.” Buiten de absolute noodzaak om de culturele sector inclusiever te maken, toont de precaire financiële situatie van queer artiesten aan dat het niet wenselijk is om naar het oude normaal terug te keren. Om nog maar te zwijgen over het verwoestende effect van de pandemie op de geestelijke gezondheid van de gemeenschap. “De lockdown heeft de plekken ontmanteld waar je echt jezelf kan zijn,” betreurt Emma. Als de crisis enig doel moet dienen, dan is het om betere perspectieven te bieden aan de queer scene. Daarover is iedereen het eens: “We hebben in Brussel nood aan een plek met meer zichtbaarheid.” NL

BRUZZ | INTERVIEW

la communauté était là, c’était vraiment très fort. Ça rappelle à quel point c’est nécessaire d’avoir des espaces d’expression pour donner du poids à nos existences. Parce que le monde autour de nous, la société telle qu’elle est construite et les institutions, nous rappellent par plein de petites touches que rien n’est fait pour nous. C’est aussi ce qu’on fait dans nos arts : on donne d’autres modèles et d’autres représentations.» Autre constat criant : le manque d’espaces et de festivals identifiables, pensés par et pour la communauté. « Un projet queer qui ‘pue’ le queer, ça n’est pas forcément bien vu dans un appel à projet. Tu dois toujours trouver le moyen de l’emballer d’une façon ou d’une autre », dit Ruth. « Ou alors c’est vraiment LE projet queer de l’année, programmé au mois de mai pour la Pride », ajoute Emma non sans un brin d’ironie.

THE DOUBLE SORROW OF QUEER ARTISTS In addition to cancelled shows, missed outings and a virtualised Pride, the pandemic seems to have acted as a magnifying mirror of the vulnerability of the queer arts scene. “LGBTQIA+ people are well represented in the cultural sector but there is nothing done specifically for this community,” says Clément, who, with Emma and Pietro (among others), has organised two meetings at Cinéma Galeries “in order to create a space where we take care of each other, discuss and act.” In addition to the absolute necessity of making the cultural sector more inclusive, the financial precariousness of queer artists also calls for the refusal of a return to normality. Not to mention the ravages of the pandemic on the mental health of the community. “The confinement has taken away those loopholes where you can really be yourself,” Emma laments. If the crisis is to serve any purpose, it is to provide better perspectives for the queer scene and everyone agrees on this point: “We need a place in Brussels that is more visible.” EN

Culture. Pop

Coline & Toitoine: “Als we niet opletten, leven we straks écht in Black mirror.”

COLINE & TOITOINE DEALEN IN DYSTOPISCHE POP

at doe je zoal wanneer je in quarantaine zit terwijl een virus de aardkloot ei zo na doet stoppen met tollen? Een opbeurend boek lezen waarin de wereld een dystopie geworden is, dachten zangeres Coline Debry en toetsenist Antoine ‘Toitoine’ Jorissen (geen koppel, voor wie het zich afvraagt), en ze verslonden allebei Brave new world van de Britse auteur Aldous Huxley. “Dat was tijdens de eerste lockdown,” grinniken de 21-jarige muziekmakers. “Antoine en ik zaten zes weken lang samen opgesloten in mijn ouderlijke huis in Rixensart,” vertelt Coline. “Net als iedereen hadden we véél tijd, die hebben we onder meer opgevuld met lezen.” Even opfrissen: in zijn klassieke werk uit 1932 schetst Huxley, niet zonder gevoel voor ironie, een toekomst waarin de wereld zich dankzij de technologische vooruitgang in een uitzonderlijke staat van harmonie bevindt. Mensen zijn gelukkig, oorlog en armoede zijn slechts een vage herinnering. Maar de kost is groot: liefde, een gezin, de vrije keuze van het individu zijn onbestaande. Net als kunst. Geestelijke en andere noden worden doodeenvoudig gecompenseerd door een drug zonder bijwerkingen: soma. De eerste vertaling naar het Nederlands van Brave new world luidde niet voor niets Het soma-paradijs. De dubbele laag in het boek was Coline en Toitoine uiteraard niet ontgaan, en zette hen aan

het denken: die dystopie, die wereld waarin we verstoken zijn van cultuur en vermaak, van fantasie en verbeelding, die is hier en nu aan het gebeuren. “We legden een link tussen die drug, soma, en cultuur,” legt Toitoine uit. “Toen corona het cultuurleven lamlegde, besefte iedereen plots hoe belangrijk muziek en kunst voor het algemene welzijn waren, en wat een luxe kunst en cultuur wel zijn. Maar cultuur mag niet louter een verdovend middel zijn dat Monsieur Tout-le-monde blij stemt, een faits divers ter vermaak waardoor hij zich geen vragen stelt over de wereld waarin hij leeft.” En zo schreven Coline en Toitoine een ep met zeven geëngageerde nummers bij elkaar over de problemen en uitdagingen waar onze maatschappij mee geconfronteerd wordt, gebundeld onder de titel... Soma. “In elk van de liedjes duiken we in een thema waarvan wij voelen dat we tegen een grens aan zitten,” verduidelijkt Coline. “Wat gebeurt er als we voorbij die grens gaan? Hoe zal de wereld er dan uitzien? We zijn nog jong, het is normaal dat we ons veel vragen stellen over onze toekomst.”

PETER PAN Elke rechtgeaarde bingewatcher heeft natuurlijk allang de link gelegd met de Britse tv-serie Black mirror, waarin net zoals in Brave new world technologische ontwikkelingen, en hoe ze onze leefwereld beïnvloeden, onder de loep worden

gelegd. En die link legt ook Toitoine. “Black mirror vergroot in elke aflevering uit waar het fout kan lopen. Je belandt zo in een wereld die dicht bij de onze aansluit, maar die er tegelijk verschrikkelijk uitziet. (Lacht) Ook in onze liedjes vergroten we de dingen uit. Maar als we niet opletten, kan het écht zo worden.” De zeven songs op Soma leggen chronologisch een link tussen verschillende generaties. “Het eerste liedje gaat over de dictatuur van de macht en wat daaruit voortvloeit, iets wat onze grootouders nog hebben meegemaakt,” schetst Coline de rode draad door de ep. “In ‘Under my arms’ zitten we qua sfeer dan weer in de jaren 1960, met verwijzingen naar social pressure en de emancipatie van de vrouw. Om het te maken in de wereld, moet je je haar onder je oksels scheren. Ik vond dat de eerste keer verschrikkelijk! Het nummer ‘Welfare queens’ gaat dan weer over minder en minder vertrouwen hebben in onze staat en onze beleidsmakers. Wil je de rest ook weten? (Lacht) Wel, we hebben het over het klimaat, een thema dat we heel belangrijk vinden. Hoe jongeren van nu in de toekomst zullen moeten zien te overleven in een verwoeste wereld. ‘AI love story’ vertelt dan weer het verhaal van de mogelijke of onmogelijke liefde tussen een mens van vlees en bloed en een robot. Vervolgens focussen we op onze onstuitbare drang om almaar langer te leven, en wat ouder worden met iemand doet als die geen zin heeft om nóg langer te leven. ‘Voir’, het laatste liedje, ten slotte, gaat over burn-out. Opbeurende dingen, ik weet het.” (Lacht) Die ontwrichtende onderwerpen associeer je niet meteen met Coline en Toitoine, wier kwetterende elektropop, waarmee het duo eind 2019 het Brusselse luik van het popconcours Soundtrack won, en grappige imago vooral vrolijk stemmen. Nummers als het nieuwe ‘OAEOA’ en het vorig jaar uitgebrachte ‘Write a song’ doen eerder dromen van zonnige festivalweides en positieve vibes dan van onheilspellende toekomstvisioenen. Ook het speelse imago van het

BRUZZ

Het piepjonge Brusselse duo Coline & Toitoine charmeert met zijn vrolijke elektropopdeuntjes en kinderlijke spring-in-’t-veldimago. Maar op debuut-ep Soma krijgt zijn kleurrijke muziek een donker randje. “Het voorbije jaar voelde alsof we in een dystopie terechtgekomen waren.” — TOM ZONDERMAN

▼

| INTERVIEW

‘Het is niet omdat we vrolĳke pop maken, dat we ons geen vragen stellen’

COLINE & TOITOINE DEALEN IN DYSTOPISCHE POP

Coline & Toitoine Coline Debry (1999) groeit op in het Waals-Brabantse Rixensart, Antoine Jorissen (2000) in Elsene Coline speelt als kind accordeon en zingt in musicals, Toitoine kiest, aangespoord door zijn klassiek minnende vader, voor de piano Hun ouders leren elkaar kennen wanneer beiden nog kleuters zijn, daarna verliezen ze elkaar uit het oog. Vier jaar geleden kruisten ze opnieuw elkaars pad

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

Winnen in 2019 met hun ontwapenende elektropop het Brusselse luik van het popconcours Soundtrack

duo, dat het cultiveert in zijn kledij en op sociale media, draagt een soort van kinderlijke blijheid in zich. “Ik denk dat ook onze groepsnaam, Coline & Toitoine, mee dat speelse imago bepaalt,” glimlacht Toitoine, die zijn artiestennaam haalde bij zijn koosnaampje als kind. Dat kinderlijke werken Coline en Toitoine soms zelf in de hand. Gevraagd naar hoe ze hun overwinning bij Soundtrack zouden vieren, antwoordden ze in een interview “avec un thé et un bon coca.” “Goh, ja, dat is hoe we in het leven staan,” lacht Toitoine. “We denken daar niet te veel over na. We houden allebei van eigenzinnige humor, die zal er altijd wel in blijven zitten.” “Maar het is niet dat we lijden aan het peterpansyndroom,” pikt Coline in. “Ik wil wel altijd jong blijven in mijn hoofd, maar ik vind het niet angstaanjagend om volwassen te worden.” “Wij willen mensen blij maken,” vervolgt Toitoine, “maar het is niet omdat onze muziek vrolijk is, dat we het alleen maar over leuke dingen moeten hebben.”

GAP YEAR Ook in eerdere singles als ‘The shore’ en ‘North’ bewezen Coline en Toitoine al dat ze diep durfden te snijden, maar corona heeft hun engagement nog aangescherpt. “Stop being so blind, read between the lines,” zingt Coline in ‘OAEOA’. “Uiteraard hopen we dat deze pandemie mensen heeft doen stilstaan bij hoe de wereld draait, en dat ze over dingen zijn beginnen na te denken die ze daarvoor als vanzelfsprekend beschouwden, of waarvan ze het probleem niet zagen.” Artiesten spelen een belangrijke rol, benadrukt Toitoine. “We kunnen ervoor zorgen dat deze cesuur op een bepaalde manier nuttig is geweest.” Coline vindt dat ze hun zichtbaarheid, hoe klein ook, moeten gebruiken om dingen te veranderen. “Wij dragen bijvoorbeeld Youth for 40

“Corona hee veel roet in het eten gegooid, maar we hebben wel een geweldig jaar achter de rug” COLINE

Climate een warm hart toe,” zegt ze. “De outfits van Coline & Toitoine zijn allemaal tweedehands,” wijst ze naar de blauwe en rode overalls die ze dragen. “En een vriendin van ons studeert mode, ze maakt kleren voor ons.” “Het gaat om een levenshouding,” vindt Toitoine. “Ik doe zoveel mogelijk met de fiets. Ik zet de verwarming niet te hoog. Ik koop lokaal.” Coline schudt haar hoofd. “Eigenlijk is het toch onvoorstelbaar dat jongeren de oudere generatie erop moet wijzen dat we nu in actie moeten schieten?

Gelukkig zijn we niet pessimistisch, er gebeuren elke dag nog genoeg positieve dingen om hoopvol over te zijn.” “Dat is belangrijk,” zegt Toitoine, “we willen de wereld veranderen zo goed en zo kwaad als het kan, maar we moeten er ook in leven en zo gelukkig mogelijk zijn.” Coline knikt. “Ik volg in Brussel communicatiewetenschappen, Antoine studeert in Bergen compositie en filmcompositie, we hebben een supertof leven. We hebben allebei onze bachelor behaald, dit jaar nemen we een gap year om alleen maar met muziek bezig te kunnen zijn. Corona heeft natuurlijk wel wat roet in het eten gegooid. Dankzij onze overwinning bij Soundtrack kregen we een heel jaar begeleiding, en konden we veel optreden, maar al die concerten zijn in het water gevallen. We hadden normaal ook shows in New York en in Zweden. Maar toch, het blijft fantastisch wat we allemaal met onze muziek kunnen doen, eigenlijk hebben we een geweldig jaar achter de rug.” COLINE & TOITOINE Soma komt uit op 21/5

SOMA DE COCAGNE

THE SOMA PARADISE

Le tout jeune duo bruxellois Coline & Toitoine remportait la section bruxelloise de Soundtrack en 2019 et a su nous charmer avec ses airs électro-pop entraînants et son image de boute-en-train. Sur leur premier album Soma, leur musique colorée prend une tournure plus sombre. La pandémie les a fait réfléchir à l’état du monde et aux défis auxquels leur génération est confrontée, tels que le tout-technologique, la pression sociale et le changement climatique. « Ce n’est pas parce que notre musique est plutôt gaie que nous ne nous posons pas de questions. »

In 2019, Coline & Toitoine, the young duo from Brussels, won the Brussels section of the pop competition Soundtrack and charmed with their upbeat electro-pop tunes and their jump-in-the-field image. On their debut EP Soma, their colourful music gets a dark edge, the Covid pandemic made them reflect on the state of the world and the challenges their generation faces, such as increasing technologisation, social pressure and climate change. “Just because our music usually sounds upbeat doesn’t mean we can’t ask questions.”

WE’RE BACK!

THIS IS OUR PROGRAMME FOR JUNE AND JULY You can now buy tickets* on

kaaitheater.be

INGRID BERGER MYRHE In Other Words

MICHIEL VANDEVELDE Dances of Death

MICHIEL VANDEVELDE & PLATFORM-K Goldberg Variations

GORGES OCLOO & DOMINIQUE PAUWELS/LOD Moby Dick

MADELEINE FOURNIER La Chaleur [W/ CHARLEROI DANSE]

LA MANUFACTURE/

Simone Aughtelony & Marcelo Evelin

YOUNESS ATBANE Untitled 14 KM [W/ MOUSSEM]

NANCY NAOUSS

Turning Point [W/ MOUSSEM]

MARÍA JEREZ & EDURNE RUBIO A Nublo!

MARCELA LEVI

grrRoUNd [W/ KUNSTENFESTIVALDESARTS]

MYRIAM VAN IMSCHOOT newpolyphonies

ENKIDU KHALED/PLATFORM 0090

Bar by bar, night by night, story by story, onward!

INSIDE/OUT BY CITYLAB:

Briana Stuart, Jihan Imago, Yipoon Chiem, Yasmine Yahiatene Yasmina Bouda ...

*INTRODUCING: PAY WHAT YOU CAN

You decide whether the suggested price fits your current financial situation... or not. Are you able to pay more? Then you make it possible for others to pay less.

KaaiAd_BRUZZ_JUNI.indd 1

12/05/2021 14:33

Culture. Chanson

‘Arno ne fait jamais semblant’ FR

Associé à Arno, Sofiane Pamart, pianiste de référence des rappeurs français et belges, imagine la bande-son de Vivre. Articulée autour des grands succès du Plus Beau, ce e compilation offre un nouvel éclairage aux chansons. — NICOLAS ALSTEEN 7 juin 1985. Serge Gainsbourg déplace sa silhouette longiligne sur les marches blanches du Jeu de la Vérité. Cheveux gris, chemise en jeans et costume bleu marine, l’homme à la tête de chou chancelle dans la descente, avant d’atterrir derrière son piano. Autour de lui, quelques quadragénaires permanentées sifflent des coupettes de champagne en l’écoutant interpréter ‘Parce que’, une reprise de Charles Aznavour. Devant son poste de télévision, le Bruxellois Kenny Gates suit la scène avec attention. Le futur fondateur du label Pias y voit même l’avenir : le nom et le son d’une collection discographique entièrement articulée autour de la formule piano-voix. Longtemps fantasmé, ce projet de jeunesse se concrétise aujourd’hui avec l’inauguration de la série Parce que. Pour ouvrir le bal, Kenny Gates s’est tourné vers Arno. D’abord réticent à l’idée de rejouer des titres de son répertoire dans des versions détroussées d’électricité, le chanteur belge se laisse finalement convaincre au lendemain d’une entrevue avec Sofiane Pamart. « Avant de le rencontrer, je connaissais seulement le morceau ‘Les yeux de ma mère’ », confie le pianiste français. « Sans trop connaître sa musique, je l’avais surtout vu interagir avec un journaliste lors d’une interview. Toutes ses réponses valaient de l’or. Il était sauvage et anticonformiste. Quand je l’ai rencontré, il n’y avait aucune tromperie sur la marchandise : Arno ne fait jamais semblant. Il est toujours égal à lui-même. »

MÉDAILLE D’OR ET PIANO-BAR Avant d’enregistrer l’album Vivre en

compagnie d’Arno, Sofiane Pamart a écrit sa propre histoire du côté de Lille. C’est dans le nord de la France qu’il suscite la curiosité de ses parents en tapotant sur le clavier d’un petit piano-jouet. Âgé de quatre ans, le garçon reproduit naïvement la bande-son du film Le Parrain et rejoue à l’oreille le générique de son dessin animé préféré. « C’est comme ça que ma mère a décidé de m’inscrire au conservatoire », raconte-t-il. L’institution forge les connaissances et le caractère du jeune musicien. « Jusqu’alors, j’avais toujours envisagé le piano comme un jeu. D’un coup, ça devenait sérieux. J’ai vraiment été déstabilisé par ce changement de paradigme. Ce qui m’a sauvé, c’est le challenge. Être dans l’obligation de me surpasser à chaque leçon, c’est un truc qui m’a vraiment stimulé. » À 17 ans, Sofiane Pamart reçoit la médaille d’or du conservatoire de Lille. Cette distinction marque l’épilogue de son apprentissage musical, mais pas forcément la fin de sa relation avec l’institution. « Après mes études, je suis devenu prof au conservatoire. À côté des cours, je gagnais ma vie en jouant dans des bars. » Si le piano occupe ses pensées, le musicien fait aussi travailler sa matière grise sur les bancs de l’université. Entre un master en économie, droit et gestion décroché du côté de Lyon et un MBA de l’École de Management des Industries Créatives (EMIC) à Paris, Sofiane Pamart peut faire valoir un joli curriculum vitæ. « Au Conservatoire, tu apprends à jouer de la musique. En revanche, personne ne t’explique comment en vivre. J’ai donc étudié tous les rouages du système afin de les

mettre à profit dans ma carrière. Au quotidien, je me sens d’abord musicien. Mon côté entrepreneur me sert plutôt à gérer mon quotidien et investir dans des domaines parallèles. J’ai toujours évité de mettre tous mes œufs dans le même panier. Récemment, j’ai d’ailleurs investi dans des start-up actives dans la robotique et l’aérospatial. »

BRUXELLESVIE Au-delà de ses investissements à risques, Sofiane Pamart se démarque également par ses placements dans la sphère hip-hop. Surnommé « le pianiste des rappeurs », l’artiste met son bagage classique à disposition d’une autre culture musicale. En France, il s’est notamment distingué aux côtés de Médine, SCH, Dinos, Vald ou Koba LaD. « Quand j’étais ado, mon oncle m’a fait découvrir Les Princes de la Ville, un disque du groupe 113. Je m’amusais à le rejouer au piano. Puis, je me suis attaqué à Mauvais Œil, le

Sofiane Pamart • 2008 : le pianiste reçoit la médaille d’or du Conservatoire National de Lille. • 2017 : après une licence en musicologie suivie d’un master en économie, sort avec un MBA de l’École de Management des Industries Créatives (EMIC). • 2018 : travaille avec le rappeur Médine et enregistre l’album Pleine Lune avec le rappeur bruxellois Scylla. • 2019 : publie Planet, un premier disque solo d’obédience néo-classique. • 2021 : Quelques mois après l’enregistrement du morceau ‘Noir sur blanc’ avec Frenetik, le pianiste retrouve Bruxelles le temps d’une session mémorable en compagnie d’Arno.

VIVRE HEUREUX En novembre 2020, Arno et Sofiane Pamart se retrouvent à Bruxelles devant la porte du mythique studio ICP. « Notre relation de travail a immédiatement pris la bonne direction : Arno est arrivé avec tous ses albums. Après cinq minutes de réflexion, il choisissait un titre, me le faisait écouter et, en un rien de temps, je devais être en mesure de le

« Pour Arno, la musique doit être farouche et rugueuse, à l’image de sa vie » SOFIANE PAMART

jouer. Ce sentiment d’urgence traverse l’album de bout en bout. En plus, sa première prise était toujours la meilleure. Donc, je n’ai jamais eu droit à l’erreur. » Entre la voix rauque du chanteur belge et le jeu précis du pianiste français, les grands classiques se dévoilent sous un autre jour : ‘Putain Putain’, ‘Les yeux de ma mère’, ‘Tatouage du passé’ ou ‘Santé’ se renouvellent en effet par le prisme d’une rencontre terriblement humaine. « Juste avant l’enregistrement, Arno m’a dit qu’il était malade. Il m’a balancé l’info, comme ça, de façon super frontale. Je n’étais absolument pas au courant, pas préparé mentalement. Son annonce m’a d’abord déstabilisé. Puis, j’ai vécu l’instant avec une autre intensité. En évacuant le sujet d’entrée de jeu, Arno a installé une incroyable relation de confiance. C’est quelqu’un qui accorde beaucoup de place à l’authenticité : il déteste d’ailleurs quand un morceau est trop lisse ou aseptisé. Pour lui, la musique doit être farouche et rugueuse, à l’image de sa vie. Sortir cet album avec Arno, c’est hautement symbolique. D’autant qu’il s’intitule Vivre et qu’il scelle à jamais ma relation avec la Belgique. »

ARNO FEAT. SOFIANE PAMART: VIVRE Sortie: 21/5 (PIAS)

“ARNO DOET NOOIT ALSOF”

“ARNO NEVER PRETENDS”

Voor zijn langverwachte pianoplaat Vivre deed Arno een beroep op Sofiane Pamart, de Franse pianist die graag gezien is bij Franse en Belgische rappers. Samen werpen ze een nieuw licht op oude prijsbeesten van Le Plus Beau. “Hij dacht vijf minuten na, koos een nummer, liet het me horen en in geen tijd moest ik het kunnen spelen,” vertelt Pamart. “Die zin voor urgentie adert doorheen de hele plaat. Zijn eerste poging was ook altijd de beste, ik kon het me dus niet veroorloven om een fout te maken.”

For his long-awaited piano album Vivre, Arno has teamed up with Sofiane Pamart, the reference pianist for French and Belgian rappers. Based around the greatest hits of Le Plus Beau, this compilation places the songs in a new light. “After five minutes of thinking about it, he would choose a song, play it for me and, in no time, I had to be able to play it myself. That sense of urgency runs through the album from start to finish,” Sofiane Pamart recalls. “Also, his first take was always the best, so I never had a chance to make a mistake.”

BRUZZ | INTERVIEW

Sofiane Pamart et Arno furent réunis dans le mythique studio ICP à Bruxelles. « La première prise d’Arno était toujours la meilleure. Donc, je n’ai jamais eu droit à l’erreur », se souvient le pianiste virtuose.

premier album de Lunatic. Le rap me permet de casser les codes de la musique classique. » En Belgique, le nom de Sofiane Pamart infiltre les mémoires à la faveur d’une collaboration avec le rappeur bruxellois Scylla. « Entre 2018 et 2019, nous avons enregistré deux disques. Je pense que nous sommes parvenus à renouveler l’esprit du rap via une formule piano-voix. » À l’époque, le Lillois vit d’ailleurs à Bruxelles. « Cette ville tient une place à part dans mon parcours », dit-il. « Elle est à l’origine de grandes émotions et de magnifiques rencontres. » Comme celles avec Isha et Frenetik, deux têtes de série de la scène rap bruxelloise. « Quand tu croises des gars comme ça, tu sais immédiatement que les choses ne vont pas en rester là. Pour eux, comme pour moi, la question de la collaboration ne s’est pas posée. C’était quasi naturel de faire de la musique ensemble. »

Culture. Exhibition & comics

GRAFFITI ARTIST CRÉONS LEAVES A PAPER TRAIL

‘It took me a while to realise I’m not out to kill anyone’ One day in a faraway future, a painter will appear as if from nowhere. People will marvel at his work and wonder why they haven’t noticed him before. And Créons, with a nostalgic fog in his eyes, will reminisce about those precious moments spent out on the streets, spraying his crayons all over the city, when he was still one of Brussels’ urban myths. — KURT SNOEKX, PHOTOS HELEEN RODIERS

or more than ten years, Brussels has been a canvas for the primal thoughts, complex emotions and intimate reveries of an anonymous, wandering soul. A soul that moves through the dead of night and beyond the fringes of the law, to fill silent spaces and moving train cars, open endings and middle of nowheres, the cracks, tears and wounds in the urban landscape with curiously colourful characters. Crayons in all shapes and sizes – dancing, playing, hiding, greeting, thinking, popping up, sneaking out, undressing, painting, speechlessly commenting or just hanging out. Crayons in love, out of time, on the phone, on vacation, under pressure, overwhelmed, down and out, among friends… I have ignored them in my worst moments, devoured by the rush of the day or the occasional low in life. In all other moments, they have stunned me, comforted me, tickled my curiosity, put a smile on my face, filled me with a sense of wonder and made my day. How odd, I would think from time to time, that this batch of swiftly and seemingly effortlessly painted crayons, without even the most basic facial features, would become points of reference to me, friendly faces in the sometimes violent turmoil of the city. I did not even know who to thank for that. The crayons’ creator remains anonymous, hiding behind the moniker “Créons”, a French play on

words referencing both his coloured pencil characters and the call for gentle action: “Let’s create!” Rumours were even that “he” was many – “just look at the sheer number of paintings (several thousands) and their variety in styles.”

GRACE AND CHAOS Then, late last year, a book was published: L’autre part, the first graphic novel by Créons and a way to dive deeper into the myth, that had already spilled over from the streets into exhibitions in a dilapidated home in Schaarbeek/Schaerbeek in 2014 (“Mine de rien”) and the former hardware shop Le Siffleur in the Marolles district in 2016 (“Quelque part”). Two magical, utterly exciting shows, that showed the potential of “just creating”, without taking formats, frames, preconceived ideas, expectations or limitations into account. A generous, fun and intimate exploration of possibilities, resulting in paint-covered floors, walls and ceilings, three-dimensional objects bursting with life, enigmatic installations, poetic words borrowed from admired artists, playfully adapted paintings found at flea markets and so much more. L’autre part – a book in the form of a journey between dream and reality, an addictive exploration of the multifaceted self, its origins and its future – was meant to evolve into an

exhibition of the same energy, but the second Covid-19 wave put a spanner in the works. Until today. At the See U complex, the temporary occupation of the former Fritz Toussaint barracks in Elsene/Ixelles, the first floor of the E building seems to fold in on itself, like an excavation of the heart chambers of the book. I wander from early first sketches, ideas, rebuttals and scenarios to finished original drawings from the book, from imposing sculptural installations and a gorgeous scale model of Brussels’ rooftops to a pitch-black cave, where the light of my mobile phone reveals a breath-taking flurry of colourful madness. In the hall, a paper trail connects every room, every moment of wonder to the next and at the end of the trail awaits Créons. Hidden behind a scarf, but in the flesh. One, not many. “Wasn’t it too much?” he asks doubtfully. “Wasn’t there too much to see? I know that I don’t really tend to be very selective. If I make twenty failed attempts and end up with one successful drawing, it’s often those twenty misses that I find the most interesting. The road you travel, the work you put in. And also, I simply don’t know how else to do it. This is not a gallery exhibition, so I don’t have to limit myself to three sparsely selected canvases. (Laughs) If it gets too clean, too slick, I always feel like breaking that. For me, it is important that the DIY atmosphere is tangible, that everyone is welcome here, that even a teenager can smash his piggy bank and go home with an original work. Fortunately, this building allows me to pull out all the stops.” “I have seen fantastic things in galleries and museums, but I have always found it a great paradox to exhibit there myself. Reducing the endless space you have outside to a few small formats. Then there is the position of the artist, in the centre of attention. I value my anonymity. Once the work has been made, I disappear.” It is that sincere doubt – “navigating between a state of grace and complete chaos”, as Créons calls it – which filled me with admiration in 2014 after seeing “Mine de rien”. That exhibition allowed visitors a glimpse inside the anonymous artist’s

▼

BRUZZ | INTERVIEW Créons, at the end of the paper trail: “Once the work has been made, I disappear.”

GRAFFITI ARTIST CRÉONS LEAVES A PAPER TRAIL

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

surprise yourself, you don’t put yourself in danger. That feeling fuels what I do.” “By the way, with every crayon I add, the danger grows if a problem ever arises. What I do in the streets is illegal, I have known that from the beginning. The awareness that you are breaking the rules, that you have to watch out for passers-by when you try to get that thing on the wall at three o’clock in the morning...that is a problem I’ve always had. The first hundred times, my hand trembled incessantly. Just because I was always told that if you break the rules, you are a bad person. It took me a while to develop a certain cold-bloodedness, a certain calmness in that − a calmness that has helped me in so many different aspects of life in the city. To make myself understand that it’s okay, that I’m not out to kill or hurt anyone. That all the walls are still there, and that if the owner of those walls likes them white, he will paint them white again.”

internal battle. One painting in particular – of one of his crayons scratching his pencil tip amidst an excess of philosophical signposting – is still etched in my memory. What road to take when your options are to err, to doubt, to dig, to act, to run away or to become?

IN COLD BLOOD It is this doubt that gives life, this groping that gives depth and supports warm humanity. “Totally!” Créons replies. “All the time up to this moment, this bubble, the days and weeks and months that I spent on my own or with friends, trying, failing, arguing, someone making a comment, getting stuck, regaining confidence, finding the will to go all the way... That is what I look back on with such joy, what I am nostalgic about already. The same applies to my work in the street. Graffiti is often looked at and judged as a result. But what really matters is what precedes that mural. How you manage your nerves, prepare your material, how you meet up with friends, get to know the city, burn through the night... Even if you don’t push your art to the limit − which happens sometimes − you still have experienced that adventure, that moment among friends, travelling together into the unknown. Those moments fill life, create stories. Those side stories are perhaps the most beautiful side of graffiti.” “And it is pretty much the only art form that links painting to adventure,” says Créons. That adventure beckoned when he was twelve years old and felt the strange pull of that medium that he did not understand and that made him want to understand it. “I started with classical graffiti, writing letters. It didn’t take long before I realised that I wasn’t made to live by those codes. I couldn’t find myself in them, it was complex. Then I really started looking for an image, a symbol, that I could feel at home with. I made a list of different possibilities and the crayon was the first image on that list. From the first attempt to realise that image, I felt an

enormous freedom. No matter how awkward the execution was, no matter how much I didn’t have a clue about anything yet. The possibilities for varying that one image were endless.” This is evident from the thousands of crayons that have populated the city up to now. “People sometimes ask me if I don’t get tired of my crayons. Not that I compare myself to Hergé, but did they ever ask him if he still liked making Tintin? There is so much more than just the character. For me, that one image is a fantastic pretext to explore other paths. In L’autre part, by the way, he is much less present than the landscapes he crosses. Because that also represents my current fascination. He is a metaphor of myself, in a way. He is born of a desire that metamorphoses little by little. I don’t feel like denying myself anything. That’s the worst thing you can do in painting: get stuck in mechanisms, see that something works and only do that. Then you don’t risk anything, you don’t

In L’autre part, the book and the exhibition, Créons moves between dream and reality.

BÊTE NOIRE “Do I make the city pretty? Maybe not. But I don’t feel like I am degrading it either,” Créons continues. “After I had visited a friend in the south of France in 2016 and had derived so much pleasure from painting landscapes there, outside on an easel, I tried the same thing here. Just during the day, in broad daylight. I took a stool, sat down in front of an electricity cabinet and started to paint. The people loved it. It’s funny how, when you leave the spray can behind and start painting with a brush, everything changes. While it was exactly the same gesture and just as illegal.” “Le monde sommeille par manque d’imprudence.” That quote by Jacques Brel, from the song “Jojo”, already graced the exhibition “Mine de rien” in 2014 and remains relevant today. “Imprudence means taking risks, allowing uncertainty and doubt, not knowing where you

Créons: “From the first attempt to realise my crayons, I felt an enormous freedom.”

UIT HET POTLOOD GESLAGEN Met L’autre part, een eerste graphic novel en een tentoonstelling op de See U-site, dijt het universum van graffitikunstenaar Créons verder uit. De afgelopen jaren sierden al duizenden van zijn kleurpotloden, in alle maten en vormen, de muren van Brussel. Het zijn punten van herkenning, mogelijkheden van leven in het soms gewelddadige rumoer van de stad. Vandaag spint hij uit zijn veelvormige, speelse personage een boek - “een kinderdroom en mijn zwarte beest” - dat zich wentelt rond een zoektocht naar het zelf, naar zijn plek in de wereld, als kunstenaar en als mens. Langs de vriendschap, langs graffiti, langs schilderkunst. “Heb ik de stad nodig? Heb ik mijn kleurpotloden nodig? Zijn ze vitaal voor mij? Ik weet het niet. Wat wel vitaal is, is de dialoog, de ander die je toestaat jezelf te vinden, je grenzen op te rekken, voortdurend te vernieuwen en mogelijkheden te ontdekken. Voor mij is de schilderkunst zo’n ander. Daarin schuilt de eindeloze verbazing, de magie die arbitrair en onbewust tot stand komt. Op om het even welke plaats, op om het even welke drager.”

“To me, graffiti has never been about conquering the city. It was a way to make it my own, to populate my roads with friendly faces” are going. It’s hearing Manu Larcenet talk about Blast, how he threw all the rules overboard for that four-volume comic book and started working on scraps of paper, and finding in it a way for myself to finally make that book, at the same time a childhood dream and my bête noire.” Créons is all about innovation, experimentation. The limitless possibilities of techniques and tools. “People don’t realise how complex it is searching for the limits within the constraint of always having the same character. On the other hand, that returning character is also reassuring. Subconsciously, that must have played a part when I painted my first crayons. When I arrived in Brussels at eighteen, the city was a jungle to me. Everything was buzzing around me, full of life... My crayons were a way of populating the roads I walked, the places I visited, with friendly faces. Points on the map that allow you to find your way. Graffiti for me has never been a way to conquer the city, but to make it my own.” As opportunities to live. “And to soften that life, yes. Many people still harbour this impression of graffiti as something very aggressive. I have never experienced it that way. Of course you have the occasional bad boy, that game of impressing and outwitting. But I am not the aggressive type. On the contrary. I am sometimes asked if I am aware of the fact that my crayons are so charming and cute. (Laughs) People just

end up fixated on the medium, on that wall.” The reasons are clear, but still...in that work that sometimes brutally and unexpectedly finds its way into other people’s walls, there is much to cherish. L’autre part, the book, crystallises those aspects. It tells about childhood and naivety, about graffiti and art, about that piece of wood that transforms into a pencil, about the struggle of the artist and the person, the search for the self through an adaptation of the myth of Narcissus, the choice to exist in the shadows, the ego-tripping and the friendship, “tender and fun, but also utilitarian when it suits. I wanted to explore the whole spectrum, to give vice a place too. To stretch a continuum that reaches from the self to the other. What does finding yourself mean? To be yourself ? What does that self consist of and how can you track it down? Do you need the other person’s glasses for that? It was interesting to dive into those questions, to be shot back and forth like in a philosophical pinball machine and to think about my own answers.” “Do I need the city? Do I need my crayons? I do not know. Just as I still don’t know the exact story I wrote with them. The urge to be seen on the walls of the city comes and goes. Maybe one day I will manage to leave the city behind. The calm that I need so much, and that presents itself as a kind of stillness in the dead of night, I also find in nature. The sunlight piercing through the trees, the complexity of it, the harmony of nature, fascinate me so much more than the angular and orderly of the city. Indeed, a building does not grow. It is averse to the accidental.” “So none of that is vital to me. What matters is the dialogue, others who allow you to find yourself. For me, painting is such an other. Therein lies the power and the endless amazement, the magic that comes about arbitrarily and unconsciously. In any place, on any medium.” CRÉONS: L’AUTRE PART Book: CFC Éditions, 224 p., €24, www.maisoncfc.be Exhibition: > 27/6, See U, www.les-crayons.com

BRUZZ | INTERVIEW

COUP DE CRAYON Avec L’autre part, un premier roman graphique et une exposition au See U, l’univers du graffeur Créons s’agrandit. Ces dernières années, des milliers de ses crayons de couleur, de toutes les formes et de toutes les tailles, ornent les murs de Bruxelles. Ce sont des points de repère, des possibilités de vivre dans le tumulte parfois violent de la ville. De son personnage multiforme et ludique, il tire aujourd’hui un livre, «un rêve d’enfant et ma bête noire », qui tourne autour d’une quête de soi, de sa place dans le monde, en tant qu’artiste et en tant qu’être humain. Au fil de l’amitié, du graffiti, de la peinture. « Ai-je besoin de la ville ? Ai-je besoin de mes crayons de couleur ? Sont-ils vitaux pour moi ? Je ne sais pas. Ce qui est essentiel, c’est le dialogue, l’autre qui vous permet de vous trouver, de repousser vos limites, de vous renouveler constamment et de découvrir des possibilités. Pour moi, l’art pictural est cet autre. C’est en lui que réside l’émerveillement sans fin, la magie qui opère de manière arbitraire et inconsciente. En tout lieu, sur tout support. » FR

Culture. Strip

Welkom in het land van Blawawamia... Iwulania... Idulfania! NL

Altijd al geweten dat Brecht Evens van een andere planeet kwam. Met Idulfania gee hij een inkijk in zijn buitenissige geboorteplek, bevolkt door Orwalds en Orgbalds, sfinksen en heksen. Dat, of hij huldigt het fantasygenre. Mja, klinkt logischer. — KURT SNOEKX Idulfania... Een mondvol aardse ‘ulf’ en etherische ‘ania’, die subtiel lijkt te verwijzen naar een versmelting van de woorden ‘idool’ en ‘fan’. Ja, het hoofd wil al eens op hol slaan op zoek naar zingeving en betekenis, maar ter verdediging: op stripfestivals waar Brecht Evens verschijnt, is er altijd wel een beetje sprake van wat ‘ge-mania’ tussen fan en idool. Maar de in Hasselt geboren Parijzenaar, die lang geleden nog enkele jaren in Brussel toefde, ontkent enige vaste grond onder de titel van zijn nieuwe boek. “Het

klinkt alsof het ergens vandaan komt, hè. Maar volgens mij komt het van helemaal niks,” lacht Brecht Evens. “Ik zocht gewoon een goeie titel voor een fantasystripreeks. De naam van een fantasieland leek me wel gepast, iets als ‘het koninkrijk van...’ En zo heb ik dan een woordenbrij in mijn hoofd ontstoken: ‘Blublumelania... Blawawamia... Iwulania... Idulfania!’ Een propere reeks lettergrepen, die ook netjes googelbaar is. En een perfecte thuis biedt voor Orgbalds, Orwalds en Jonassen, lekker kitscherige namen die het statige van fantasy en het belachelijke verenigen.” Prima fundamenten om een koninkrijk op te stichten dat zijn oude liefde voor het fantasygenre afstoft en tegelijk via het wel zeer aardse wedervaren van rare ridders, alledaagse heksen, chagrijnige sfinxen, kieskeurige rovers en andere fabelachtige creaturen als Strongulor het uitgelachen kakske, Hugo de kabouterboodschapper en het zoekgeraakte hoofd van Crodax, de ons zo bekende werkelijkheid dissecteert. Door die avonturen even

vaak te laten eindigen in diepe teleurstelling, misverstanden, ‘per ongelukjes’, de aankoop van een klink en een spaghettifestijn als in een wrede dood. “De beweging die het meest in het boek zit, is die van een sprookjesachtige opwelling van enthousiasme, die heel snel wordt afgekapt. In drie vakjes ga je van een herkenbare feeërieke setting over een raar midden naar een derde akte die je met een hamer platslaat.” EXTRA ZOUT

Aan de basis van de uitgave van Idulfania ligt een recente solotentoonstelling van Brecht Evens in het Cartoonmuseum Basel, waarvoor een nieuwe publicatie mooi

meegenomen was, én de goesting om eindelijk eens iets te doen met de 56 stripjes die hij tussen 2009 en 2011 maakte voor Zazie, de voorloper van jongerenmagazine BRUZZket. “Dat was in die jaren mijn ene vaste deadline, de enige constante in mijn leven,” vertelt Brecht Evens. “Ik vond het heel leuk om te doen. Van dat jonge leespubliek, van 9 tot 13 jaar, heb ik me natuurlijk niets aangetrokken. (Lacht) Er zit dan wel geen expliciete seks in, denk ik, maar daarbuiten is het soms wel behoorlijk gewelddadig. Ach, het zijn gewoon goede grappen, die mooi op de leeftijd van negen jaar beginnen en eindigen in het diepe sarcasme van een

Select.

Le prestige de l’uniforme

Images, partages

The straight and the curved

FR/ Le Kunstenfestivaldesarts continue de faire vibrer Bruxelles. Sur la grande esplanade au pied des bâtiments qui abritent la police fédérale, l’incontournable homme de théâtre italien Roméo Castelluci a rassemblé un groupe de quarante hommes en tenue de policier pour une performance qui interroge le droit, la violence et la présence de l’uniforme dans la ville. Chorégraphie hermétique, absurde et drôle par moments, Buster est un jeu de rôle qui résonne. (GB)

FR/ Après avoir fait voyager son public au pays mystérieux du confinement (The World Within), le Hangar poursuit l’aventure des expositions collectives avec Regarde mon histoire / Kijk naar mijn verhaal. Soit un dédale de séries imagées intensément intimes et narratives, rassemblant dix photographes partageant au moins un point commun (et pas des moindres) : celui d’avoir été formé dans une école d’art belge. Parmi les regards invités: Véronique Ellena, Vincen Beeckman, Anne De Gelas ou encore Katherine Longly (photo). (SOS)

EN/ There is no need to choose

20 > 24/5, Cité Administrative, www.kfda.be

21/5 > 17/7, Le Hangar, www.hangar.art

22/5 > 6/6 (weekends), www.banad.brussels

between the straight and the curved at BANAD. The Brussels Art Nouveau & Art Deco Festival highlights both the frivolous heritage of the fin-de-siècle and the austere architecture of the inter-war years. What makes this festival special is that many buildings and interiors otherwise inaccessible can now be visited. From the Maison Ajoux to the Baths of Saint-Josse, and from classics such as Autrique, Flagey and Solvay to private houses and hidden gems. Not to mention the exhibitions, fairs and guided walks. (MB)

In Idulfania stoft Brecht Evens zijn oude liefde voor fantasy en, euh, kokende kabouters af.

“Deze moppen had de kleine Brecht kunnen maken. De grote doet dat nog steeds, trouwens” dertienjarige. (Lacht) Het zijn allemaal moppen die de kleine Brecht vroeger zelf gemaakt kon hebben. De grote nu nog steeds, trouwens.” “Vaak worden de scherpe kantjes eraf gevijld, uit angst om te

choqueren. Dat is bijna altijd spijtig, want de dingen die de aandacht trekken van de censuur, zijn vaak het grappigst en meest gezouten. Vanwaar komt ook dat idee dat kinderen in een andere wereld opgroeien dan wij? De pijnlijke, moeilijke, gevaarlijke dingen aan het zicht van kinderen onttrekken, ze buiten de fictie houden die ze lezen en bekijken, zou uiteindelijk nog veel stresserender zijn, denk ik. Dat geeft er een gewicht en een donkerte aan die nog veel zwaarder valt.”

ZWAAR SPUL Voor je het weet, maakt zoon- of dochterlief als zesjarige een stripje met als titel Bob het spook, om net

als Brecht Evens uit te groeien tot een van de opwindendste beeldverhalenscheppers op de planeet. “Bob was mijn eerste stripfiguur, ja. Strips waren al heel vroeg heel hard deel van mijn identiteit. Ik kreeg er al snel complimenten over en droomde ervan een uitgegeven auteur te worden. Dat bleek uiteindelijk een stuk makkelijker dan gedacht.” “Maar wat ik wil zeggen: zonder die ruige Hollandse kinderprogramma’s waar mijn ouders mij altijd voor zetten, zonder de donkere maar ongelofelijke boeken van Roald Dahl die ik meermaals heb verslonden, was Idulfania er misschien nooit geweest. Niet dat mijn boek zelf zo’n radicaal kader aanreikt, maar je

IDULFANIA Oogachtend, 76 p., €20, www.oogachtend.be

Synthkampioen

Avenue des arts FR/ Cette période socialement chamboulée nous a donné soif de contacts, de partage et de dialogue. À l’initiative du Brass, 16 artistes (parmi lesquels Stéphan Goldrajch, Myriam van Imschoot ou encore Kasper Demeulemeester) et des habitants du quartier Wiels ramènent pour un long week-end l’art dans la rue à l’occasion de l’exposition itinérante Avenue Bienvenue. On y verra un musée archéologique, riche des porte-bonheur et objets compagnons des habitants du quartier, une sculpture collective créée avec des objets de récupération, un rendez-vous chez le coiffeur et des coyotes musicaux. Il y aura aussi des ateliers collage pour créer un gigantesque livre accordéon, un jeu de

mag kinderen dat soort ruigheid niet ontzeggen. Of neem de strips van Urbanus. Ik vraag me nog altijd af hoe hij die boekjes ooit in de kinderafdelingen van elke supermarkt heeft weten te krijgen. Nummer 42: De depressie van Urbanus. Jezus! Een dorpsprostituee, zelfmoordpogingen, leven in de goot... heftig. Zwaar, zwaar spul. Maar zo goed!” Zo is het maar net.

NL/ De Spaans-Brusselse synthkam-

Memory géant ou jeu de coloriage et d’observation à plusieurs mains. Et encore des paroles d’habitants, intimes ou politiques, qui résonneront au ras du bitume et par-delà les pas de porte. (GB) 21 > 25/5, avenue Wielemans Ceuppens et alentours, www.lebrass.be

pioen Marc Melià werkte al samen met de Brusselse producer Haring, speelde toetsen bij onder meer Lonely Drifter Karen en Françoiz Breut, maar hij maakt ook zelf albums. De vocoderpop van zijn nieuwe single ‘DX7’ is de voorbode van zijn nieuwe plaat Veus, die in het najaar uitkomt, en waarop hij opnieuw samenwerkt met de Frans-Brusselse elektropopzanger Flavien Berger. Vanuit de Botanique geeft hij een glimp van zijn nieuwe muziek. (TZ) 20/5, 19.00, www.botanique.be 49

Culture. Eat & Drink

L’Altitude is housed in a former petrol station with a terrasse that stays sunny all day long.

Good vibrations EN

A new place with a beautiful terrasse has just opened in Vorst/ Forest. It is called L’Altitude: the perfect name for an audiophile bar of the highest quality. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE L’ALTITUDE avenue Molièrelaan 2 Vorst/Forest, 0472-57.53.51, laltitude.be

The audiophile bar, a phenomenon that originated in Japan, is currently making its way around the world. The idea is to provide a sort of listening room, where having a drink is a pretext for musical contemplation. Across the globe, every country produces a variation on the genre that reflects its own values. The Land of the Rising Sun takes a particularly monastic approach. Their listening bars can be summed up as somewhere “to listen and…be

quiet.” In Brussels, Mamakis and Jérôme, both in their thirties, decided to present their vision of the “listening bar” in Vorst/Forest. In the Hoogte Honderd/Altitude 100 neighbourhood, the duo managed to procure a remarkable space: a former petrol station with a terrasse that stays sunny all day long. While waiting for the Covid situation to improve, lovers of the outdoors can enjoy fifty or so directly south-facing seats. Without a doubt, L’Altitude

will really get into its stride once it is possible to access the interior, which can seat 30 people. There, in a setting that proudly displays a love of art deco design, with a superb bar made of Italian marble, sits the impressive sound equipment that explains the presence of the layers of grey felt. Tannoy Red speakers housed within a distressed vintage cabinet, the legendary Technics SL-1000MK2 turntable (one of the models used by radio stations), a Jean Hiraga amplifier…everything needed to break the sound barriers. The audiophile bar is usually the preserve of a wealthy male clientele, but the Brussels version flouts convention: all music lovers are welcome to come and play whatever they like. When it comes to quality, their

philosophy is a world away from that of the Spotify list; everything has been carefully considered. From the choice of wines (bottles from €21), many of which are natural and Italian, to the bread supplied by Hopla Geiss and the craft beer – the Jawa IPA by En Stoemelings (€4.50). On tap, however, it’s Stella for €3 a glass. The cherry on the cake: the chef, Camille Jadoul, creates dishes that go above and beyond the simple snack. The highlights are the lunchtime sandwiches, such as the striking marinated beef option (€7) that is brought to life with a spicy sauce made by Swet, and the sharing dishes in the evening; a platter of homemade tacos (€14) served with pulled pork, burrata with dill and citrus fruit (€15), or asparagus stracciatella (€15).

HIGH FIVE

LES FILLES Traiteur/takeaway voor food lovers. Comptoir traiteur sain et gourmand. Healthy deli/takeaway for food lovers. (www.lesfilles.be)

STANDARD

Architecture Curating Practice

Zuurdesempizza’s zoals het hoort. Des pizzas au levain exemplaires. Sourdough pizza like it should be. (www.standardpizza.be)

DIM’S Dim sums veroveren Brussel. Les dim sum envahissent Bruxelles. Dumplings invade Brussels. (www.dim-s.com)

LE COCQ Frietkot, café én wasserette! Friterie, bar et wasserette ! Café, chip-shop and laundromat!

JACQUES MOESCHAL JONATHAN SALOMON De patissier zonder bakkerĳ die vlot over de tongen gaat. Le pâtissier sans pâtisserie dont tout le monde parle. The pastry chef without a bakery everyone is talking about. (Instagram: @jonathansalomonpatisserie)

19 MAY — 21 JULY ’21

PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be

Kasper Akhøj, Signals #Zellik, 2021

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

COLOFON ABONNEMENTEN COLOFON ABONNEMENTEN

Nick Trachet Nick Trachet Nick Trachet

COLOFON

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 BRUZZ Gratis in Brussels Hoofdstedelijk BRUZZ Gratis Brussels Hoofdstedelijk Flageyplein 18,BRUZZ 1050inBrussel, 02-650.10.65 Gewest. Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gewest.

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets Boterboom Harde kip Pistolets

Harde kip Pistolets

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

TRACHET BRUZZ

B R U Z Z | C U LT U R E B R U Z Z | C U LT U R E |

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

))

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie NickTrachet Trachet even om de maten te kunnen nemen. Het ding voorje nader onderzoek. Ik kwam terug met een Nick enikikmoet voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan er al een hele hoop tegelijk slachten! Brusselaardie diededestad stad forse pistolet met inhoud, dat verwijderde woog 45 bolrond met eenlaatste diameter vanzon, huid mooi houden, beschermen tegen de Brusselaar Ik lietgram, de stukken rustig bakken in ruime olie toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was Nick Trachet NickTrachet Trachet even omerde maten tetaai! kunnen nemen. Het endedewereld wereld culinair Nick enikik voegde behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding en culinair twaalf centimeter, de hoogte zeven vitaminen inbrengen … Ikbedroeg hoop het, maar steeds oneetbaar Maakt niet uit, Brusselaar die de destad stad de kip nog Brusselaardie die woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar de stad ontdekt toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur ontdekt die overal voor goed zijn,een centimeter. Zo’n raspistolet is Ik met een ergwas voor nader onderzoek. kwam terug met etenpanacea, we wat later. In de tropen zijn maaltijden moet jemiddeltjes er al een hele hoop tegelijk slachten! en de wereld culinair dan ende dewereld wereld culinair en culinair twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven de kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt niet uit, forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde bestaan meestal niet. krokante, dunne korst omhuld een trouwens ergmaar relatief, iedereen krijgt een rond bord Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie ontdekt ontdekt ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet iskunnen met een erggenoemd. dan eten we wat later. In dewordt tropen zijn maaltijden NickTrachet Trachet wanneer ik om maten teeten nemen. ‘L’or des femmes’ deze boter Nick en ikeven voegde erdebehoorlijk wat gehakte ajuin aan ding hij of zij thuiskomt, het mag dan al Het vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van krokante, dunne korst omhuld rond eendoor ergmaar relatief, iedereen krijgt een bord Brusselaardie diededestad stad trouwens woog 45 gram, bolrond met eenmeestal diameter van Brusselaar toe, pepertjes en look. Na anderhalf uur was Deer oogst en verwerking gebeuren lauw zijn, iswat altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al uit, vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van endedewereld wereldculinair culinair wanneer en twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven de kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt niet vrouwen. Zij verdienen er ook goed geld aan. Iklauw deed er wat bij om hetzelf stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding zijn, er iswater altijd genoeg voor iedereen. ontdekt lijkt nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of centimeter. Zo’n raspistolet is met een erg dan eten we wat later. In de tropen zijn maaltijden Het vet zou daarenboven ook goed zijn voor de verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner teWie worden. Niet lang geleden kwam het Ik deed er waterg water bij om het stoven rustig langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens relatief, iedereen krijgt een bord huid en voor het glimmen van het haar. Iedereen Beurre de karité, staat er op doosjes op het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een voor pluvera. verder tegroot laten lopen. Nu had ik al met ajuin bijten, daarvoor is het te hoog. Jekip moet het invan het zeker zijnreclame opgevallen: vitrine hangt nieuws Nutella kleinere potten opdede markt is zo dat jeof er niet onmiddellijk inspoor kunt kleiner teal worden. Niet langop geleden kwam het (het wanneer hij zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim. Geen gelukkig. aanrecht in deniet Afrikaanse winkel. ‘Afrikaanse nog graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat erwel het lachende gezicht van (het rook écht kip inpletten. de keuken), maar ik vaker dan reclame vooreen pluvera. breken of naar lichtelijk Om het te had breken brengt. Voor dezelfde prijseen als de vroegere bijten, daarvoor is het te hoog. Je moet het in nieuws dat Nutella kleinere potten op de markthettwee lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of deed mijn doosje karitéboter openofrustig en rook winkel’, dat is eigenlijk een verkeerde uitdrukking. hettwee nogIk graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van eenvoeding agussi? Agussi ook bekend als egusi, agushi Afrikaanse mamaWie op, met kleurrijke hoofddoek. Ik – deed erlichtelijk wat water bij om het stoven langs de Afrikaanse winkels moet breken ofeen pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Is het udeook opgevallen? Alles inwandelt, de lijkt kent een pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, hazelnoten zijn duurder eens aan. Weet jesnede wat? Het ruikt naar witte De meeste van die winkels worden gerund door Agussi –laten ookdat bekend alshad of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. egushi –er wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over het diepvrieskip. Maar niet om de vitrine nu verder tegroot lopen. Nu ikvet alagushi kip met zeker zijn opgevallen: op hangt kent een pistolet een inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijn duurder isiszo jezwellen er niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner tealworden. Niet lang geleden kwam hetagussi? Technisch dat om het van het deeg in geworden meneer! En de mensen houden niet chocolade! Heerlijk! Dat is niet het enige. Het mensen van het Indische subcontinent. Maar ja, egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om de nu (het rook écht naar kiphet in dehoog. keuken), maar ikinhad vaker weldat dan reclame voor pluvera. Het de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen bijten, daarvoor is te Je moet in nieuws Nutella kleinere potten op deWest-Afrika. markt Technisch iszijn dat om het zwellen van het deeghet geworden meneer! Enniet de een mensen houden niet de hete oven op te vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dusvooral doen ze het via volumesmeltpunt, lees ik, ligt ook bij de menselijke ze mikken welde Afrikaanse klanten. West-Afrika. Het zijn delichtelijk zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen hettwee nog graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat erop het lachende gezicht van een breken of pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als devolumevroegere de hete oven op te vangen. Maar een leraar soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en van prijsverhoging, dus doen ze het via die te oud zijn volgens normen van de geschiedenis rust mijals lang geleden verkleining. soort, of kent van op vele pompoensoorten, gepeld en die te oud volgens de in normen van de agussi? Agussi –vertelde ook bekend egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke lichaamstemperatuur. Jesnede kan er dus huid endat Onlangs iszijn daar verschil gekomen, ookhoofddoek. een pistolet een in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijn gemalen. duurder geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard nietde dienu snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de LaatstOost-Europeanen kwam mijn huisgenote terug van gemalen. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om de lippen mee behandelen, net zoals met cacaoboter. krijgen nu hun aandacht met Technisch is dat om het zwellen geworden meneer! En de mensen houden nietJe die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; dedeeg in Laatst kwam mijn huisgenote terug van de der. vindt vandaag agussi in vrijwel elke van het verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor genitaliën van de godin Ceres. Se non èeen vero … Het de van meloendagelijkse zoektocht naar metdoen de overal dominerende Het zijnvia legkippen der. JeWest-Afrika. vindt vandaag agussi in zaden vrijwel elke verloren, maar zijn voedsel ook niet ‘plofkip’. meer gepast voor En verder beweren de damesbladen aangepaste dranken. de hete opzijn te Ceres. vangen. leraar van prijsverhoging, dus ze de het volumegenitaliën vanoven de godin SeMaar non èeen verodat … dagelijkse zoektocht naarkip voedsel met Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever heeft met de soort, of van pompoensoorten, gepeld en die te Ik oud zijn volgens de kip normen van Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak dieinliever heeft metde de Pistolets zijn pervele defi nitie wit. staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg pakje dat meer geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. boombotervet vol zit met vitaminen en mineralen De karitéboter kwam een verpakking van Pistolets zijn per defi nitie wit.Ze Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ikeen kreeg een pakje dat meer Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels naar gemalen. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels naar symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; Laatst kwam mijn huisgenote terug van de en al wat goed voor jeen is,moeten en alternatief enzijn. watde nog 100 gram en kostte 3,90 euro. Het spul was symbool voor de godin dus puur leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin saus.saus. Agussi ergvandaag mooi en geeft romig Azië en Afrika. is erMen ginder verzot op.meer Bijop. ons der.bindt Je vindt agussi ineen vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet gepast voor Agussi bindt erg mooi en geeft een Azië enMen Afrika. is er ginder verzot Bij ons genitaliën van deeen godin Ceres. Seromig non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat wat dus doorgaan voor koploos allemaal niet?winkel. verpakt de BMB Group, wat van oorsprong Volkorenpistolets zijn ontheiliging! Pistolets zatmoet watvoor dus moet doorgaan voor koploos Afrikaanse ‘onze’ moderne smaak diefeestdagen, liever kip heeft met de resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger voor zonen feestdagen, tot resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven was kipiets vroeger iets voor zonen totdat Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje meer worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel porties voor Zover zou ik niet gaan. Er mag dan een ‘shea blijkbaar een voedingsbedrijf uit de Golfstaten is. worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij pluimgedierte. Het leken wel porties voor Van maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dus gaankip deze vogels naar metkip de en kip en agussi roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave met de roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip symbool voor de godin en moeten dus puurzal zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereephype’ aan de gang zijn, vet blijft vet en karité Beurre de karité is het vet uit de zaden van Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepsaus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op. Bij ons nu nog ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, Pistolets degradeerde tot dus de goedkoopste proteïne op de nu ook groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de koploos Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! zat wat moet doorgaan voor Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder kop! mensheid niet redden. Maardeze het wel een Afrikaanse boom, voor de vreugde wetenschap resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven was kipkop! vroeger iets Met voor zonen bezingen feestdagen,Semmel, tot dezeker steeds de naam voor broodjes dun. Kolibries zonder bijvoorbeeld ook spinazie. Eenis markt. Hetzelfde in Met Afrika. zeker nog bijvoorbeeld ook spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. vreugde bezingen worden uit het filand. jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel porties voormaarmaar indegelijk het zuiden van dat In het museum van Er tijd was een tijdportie dat de portie van de werkman met deeen kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip interessante vetstof en ingrediënt in Vitellaria paradoxa (vroeger ook Butyrospermum in het zuiden van dat land. In het museum van Er was een dat de van de werkman tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar degroot goedkope kip die uit onze contreien per Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepnu ook nog groene groenten bij,die zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de deNapels zag ik verkoolde pistolets de uitbarmoest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ het eten. parkii), een plant uit Westen Centraal-Afrika. hete pepers, tot jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk zagSemmel, iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Datwordt was toen de ‘terrassiers’ nog steeds de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder kop! deNapels hetesting pepers, jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk maar zeker bijvoorbeeld spinazie. Een markt. Hetzelfde inDie Afrika. Met vreugde bezingen van de Vesuvius in hetook jaar 79 hebben nogbehoort met de tot schop werkten. Vandaag doen ze erg dat En denk hier dan eens aan. Terwijl je groente de de tropische familie der onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is van met subsidies van EU. handel moet wel sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog subsidies metHij de schop werkten. Vandaag doen ze dat in het zuiden van dat land. In het museum Er was een tijd dat de portie van de werkman onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is met van de EU. Die handel moet wel erg tomaatje zorgt ervoor datbeetje je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per overleefd. met de Bobcat of Kubota en moeten ze na hun erg vullend, smaakt een klein bitter, maar of vlees bakt in dat boterboomvet, haal je je winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk Sapotaceae. De karité komt van nature voor in de Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ overleefd. met de Bobcat of want Kubota en moeten ze het na hun erg vullend, eenistot klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, de eigenaars van merk mogelijk desmaakt hete pepers, jolijt van iedereen! Laat naar ginder wordt gevlogen, Het binnenste soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness. Greppels graven is een ook wat muskusachtig. Te eten met de vingers, staan invliegtuig de top vijfhonderd van de Belgische vingers door je haar, wat – zeggen ze – heel goed savannes van Senegal tot Ethiopië, Congo sting vanis desoms Vesuvius inhelemaal het hebben nog met deGreppels schop werkten. doenwel ze erg dat Het binnenste niet doorbakwerkuren naar de fitness. graven isest een onbepaalde tijd verder sudderen. De 79 agussisaus is met subsidies van EU. DieVandaag handel wat muskusachtig. Te eten met dejaar vingers, staan in de top vijfhonderd van dede Belgische ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où lemoetook boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. is voor de glans ervan, vervolgens wrijf je de inbegrepen. Karité is een woord uit het Wolof overleefd. met de Bobcat ofsais Kubota en moeten ze het na hun erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want deest eigenaars van merk ken een en de ware pistoletoloog trekt eerstvoor datextra natte zittend beroep geworden. ”Tu où le boven bord rijst. Smakelijk. fortuinen. kruim uit zijn broodje, zo is er plaats problème?” zei een groothandelaar op de Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwopmuskusachtig. je handen is in voor een betere huid. Het (Senegalese taal), boterboom. In de is een spatten Het binnenste niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness. Greppels graven ook wat Te plaats eten met de vingers, staan inde dehet top betekent vijfhonderd van de Belgische kruim uit zijn broodje, zo issoms er voor extra problème?” zei een op de Ik kocht zo’n kip groothandelaar en winkelier waarschuwbeleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est zouboven een zonnemelk zijn. Goed, het weer Oude Britse koloniën ismij deooit naam ‘Shi’ ingeburken soort en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. beleg. Smakelijk. vroegmarkt ooit zuchtend. queinlesRungis gens nemij mangent plus.” groot deel de mij: “Poulet dur!” Strong chicken leesEen je“C’est weleens in Engelstalige recepten. Surinamers zijn broodje, zo is erSmakelijk. plaats voor extra problème?” zei een op de wordtkruim weeruit beter. Geniet ervan. gerd, wat de schrijven ‘shea’waarschuwenin dus IkEngelsen kocht zo’n kip groothandelaar en de als winkelier Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, que les gens ne mangent plus.” Een groot deel weleens in Engelstalige recepten. Surinamers in beleg. Smakelijk. vroegmarkt mij ooit zuchtend. de mij: dur!” Strong chicken lees je“C’est moet rijmen op“Poulet ‘tea’.in Rungis mensen, dat zijn zeen ook. Als kip”, je de oude recepten onthaard, gegomd gekneed naar stijl van dedeelin Nederland hebben het over “harde ende jaEen van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, que les gens ne mangent plus.” groot weleens in recepten. Surinamers De vruchten, dieEngelstalige een harde bolster hebben, van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel mensen, dat zijn ze ook. Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, worden om de zaden eruitin tede halen. Die moet diegekraakt kip urendat enzijn uren sudderen voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. mensen, ze ook. Als jeleest, de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl van de van mwamba voor de kolonialen) boekskes. Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel zaden worden dan traditioneel eerst geroosterd palmolie. Een moderne kipzijn kan daar tegen, leest, De zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd. van (moambe voor de kolonialen) boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel moet dieen kipvervolgens uren enmwamba uren sudderen in de voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. geperst of gestampt en in water die na een halfuren uurtje al totfisudderen een hoopje Hoesmelt klein die viennoiserieën en jn gebak zijn moet die kip en uren in de voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. palmolie. Een moderne kip kan daar niet tegen, De zondagse broodjes zijn ookbovendrijven. zo geëvolueerd. gekookt tot de boter komt Dat was miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voor de palmolie. Een moderne kipzijn kanook daar niet tegen, De zondagse broodjes zo geëvolueerd. die na een half uurtje al tot een hoopje Hoesmelt klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn vroeger. Maar vandaag heeft dezo’n westerse wereld Maardie ik kwam duseen thuis met beest. Het smelt na half uurtje al tot een hoopje Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanHoe klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn miserabele prut. woog overigens niet eens zoveel: kilo. Ik van ‘alternatieve producten’ zich1,2 op de ekoeken karité geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voor dehaktevoor de miserabele prut. gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge geworden! De boterkoeken (koffi Maar gestort, ik kwam dus thuis met zo’n beest. Het de kip,kon zodra ze ontdooid was, inen handige zo erg dat de bomen vandaag blijkbaar Maar ikdie kwam dus thuis met zo’n beest. Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen vervanjaren je met dingen nog een kleine Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. hakte ‘onder druk’ staan, volgens de Natuurverdedigers. gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge politieagent ko slaan. Vandaag passen ze eenIk gen door petieterige ‘croissants’. Inin mijn jonge met ze een evenredig deel van vlees,was, vel en been. Het de kip,kon zodra ontdooid was, in handige de kip, zodra ze ontdooid handige Wist ikkies. niet. De moderne manier ze teomdat holle En dan pistolets: hetom isinniet jaren kon jede met die dingen nog een kleine jaren je met die dingen nog een kleine vel is destukken: voornaamste smaakdrager in een kip enkrijgen idealiter moet elke eter een stukken: idealiter moet elke eter een gebruiken is heten dezelfde die stuk voor de westerse politieagent koals slaan. Vandaag passen ze broodjes dat ze klein moeten zijn.stuk Inze in een politieagent ko slaan. Vandaag passen zekrijgen inwat een zonder been erin kan je niet peuzelen, “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het met een evenredig deel van vlees, vel en hexaan been. Het oliën en vetten: extraheren met enismet dan holle kies. En dan de pistolets: het niet omdat mijn betere tijden at ik erhet maximaal twee, holle kies. En dan de pistolets: is niet omdat wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en vel is de voornaamste een kipmoeten en Belgian ze broodjes heten datinze klein zijn. In uitdampen totsmaakdrager er industrieel product varkensgehakt ofeen leverworst, versierd met Afrikaanse winkels ze broodjes dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kan je niet peuzelen, ookheten de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en inwat het betere at broodjes, ik er maximaal zonder been erin mijn kan je niet peuzelen, wat pickles. Vandaag zietijden ik nog maar twee, daar met overblijft. Ondertussen blijken er allerhande wereldwijd als droevig wordt Verder was karkas vond terug. Lang mijn betere tijden atikikde ereierstokken maximaal twee,ervaren. metgeleden hangt vaker wel dan ofvijf leverworst, versierd met Belgian wereldwijd alsikdroevig ervaren. Verder was kan ervarkensgehakt misschien wel van op?peuzelstuk En ik ben niet organisaties enwordt zelfs grote zich achter de nek erbij, het bedrijven ultieme en in het las ik een authentiek Italiaans recept voor varkensgehakt ofook leverworst, versierd met Belgianmaar pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, daar zo’n grote eter meer. ook de nek erbij, het ultieme en in het de aanplant en het behoud van de karitébomen te niet een reclame karkas vond ikpeuzelstuk de eierstokken terug. Lang geleden spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor pickles. Vandaag zie ik broodjes, maar daar kan ik ernog misschien wel vijf vandie op? En ik ben niet Onlangs hoorde ik van een slager nog karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden zetten. Des te beter. las ik een authentiek Italiaans recept voor voor pluvera” kan ik er misschien van op? En ik ben niet zo’nwel grotevijf eter meer. pistolets met gekapt verkoopt, “van spaghetti met eierstokken kip, maar daarvoor las ik een ouderwetse authentiek Italiaans recept voor De boomboter is echt wel eenvan héél nuttig Onlangs hoorde ik van een slager die nog zo’n grote eter meer. die échte, grote”. Ik heb mijmaar daarheen gespoed Jereeks kan erin bakken of frituren, ze spaghettiproduct. met van kip, daarvoor Deeierstokken hele nalezen? bruzz.be/trachet ouderwetse pistolets met verkoopt, “van Onlangs hoorde van een slager diegekapt nog gebruiken inikbereidingen of sausen. Zo lees ik. die échte, grote”. Ikverkoopt, heb mij daarheen ouderwetse met gekapt “vanheelgespoed hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Maarpistolets dat isDeniet alles. Karitéboter wordt veel 5 2 I 28 OKTOBER 2020 die échte, grote”. Ikreeks heb mij daarheen gespoed De hele nalezen? bruzz.be/trachet gebruikt in schoonheidsproducten. De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachetHet vet zou de

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Op de vitrine van nitie “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dan Afrikaanse winkels wit. Zeeen staan symbool voor niet reclame “Pistolets zijn per defi nitie “Pistolets zijn per defi nitie hangt vaker wel dan devoor godin en moeten dus wit.pluvera” Ze staan symbool voor “Vandaag hee de westerse wit. Ze staan symbool voor niet een reclame puur Volkorenpistolets dezijn. godin en moeten dus wereld van ‘alternatieve devoor godin en moeten dus pluvera” zijnpuur een ontheiliging!” zijn. Volkorenpistolets producten’ zich op de puurzijn zijn.een Volkorenpistolets ontheiliging!”

gestort” zijnkarité een ontheiliging!”

28 OKTOBER 2020

2 8 5O2K T O B E R 2 0 2 0

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

De hele De reeks bruzz.be/trachet helenalezen? reeks nalezen? BRUZZ.be/trachet 52

Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 ABONNEMENTEN Rest van 6044 België: 25 euro per jaar; ABONNEMENTEN IBAN: 3393 Josiane DeBE98 Troyer3631 (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer 3631 (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 ABONNEMENTEN IBAN: BE98 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk BRUZZ Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Josiane DeBrusselse Troyer (abo@bruzz.be), van Vlaams Media BRUZZ Gewest. Buiten België: 30 euro per jaar. vzw 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gewest. Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk Buiten 30jaar; euro per02-650.10.65 jaar. Flageyplein 1050 Brussel, Rest van België: 25België: euro per Rest3631 van België: 25 euro per jaar; Gewest. OPLAGE IBAN: BE98 6044 3393 ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 6044 3393 OPLAGE Rest van België: per jaar; vanOPLAGE Vlaams Brusselse Media vzw 25 euro : 62.609 exemplaren. Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane Troyer (abo@bruzz.be), van Vlaams Brusselse Media vzw3393 02-650.10.80 OPLAGE :De 62.609 exemplaren. IBAN: BE98 3631 6044 BuitenGratis België: 30 euro per jaar. in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per jaar. ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest. OPLAGE Gewest. ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar. Buiten België: euro OPLAGE OPLAGE : 62.609 exemplaren. Rest van 6044 België: 25 euro IBAN: BE98 3631 3393 Marthe Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be OPLAGE : 62.609 exemplaren. IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten62.609 België:exemplaren. 30 euro per jaar. ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650België: 10 61 30 euro per jaar. Buiten Ute Otten, 02-650.10.63, DISTRIBUTIE Marthe Paklons, 02-650ute.otten@bruzz.be 10 61 sales@bruzz.be OPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be sales@bruzz.be OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren. ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 DISTRIBUTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren. Dirk De Clippeleir sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, DISTRIBUTIE ALGEMENEute.otten@bruzz.be DIRECTIE ADVERTEREN? ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 UteDirk Otten, ute.otten@bruzz.be De02-650.10.63, Clippeleir ALGEMENE DIRECTIE DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DirkKristof De ALGEMENE Clippeleir Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), DIRECTIE sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE DirkKristof De Clippeleir Mathias Declercq Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias HOOFDREDACTIE Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT DIRECTIE MathiasALGEMENE Declercq Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), GerdDirk Hendrickx De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & UIT ALGEMENE Mathias Declercq DIRECTIE CULTUUR & Dirk UIT DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Hendrickx Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Gerd Hendrickx CULTUUR &(algemeen UIT Mathias Declercq Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE GerdREDACTIE Hendrickx REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Nathalie Carpentier, EvaSophie Christiaens, SaraRoan De Van Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Soukias, Mathias Declercq REDACTIE UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Gerd Steven Van Garsse,Eva Maarten Verdoodt, Tom Nathalie Carpentier, Christiaens, Sara De Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Post, Kurt Snoekx, Soukias, Roan Van CULTUUR & UITSophie Zonderman Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn REDACTIE Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Verdoodt, Tom Gerd Hendrickx Steven Van Garsse, Maarten REDACTIE Post,Eyck, Kurt Sophie Soukias, Roan Van Eva Snoekx, Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Zonderman Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Tom Zonderman MEDEWERKERS Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet,Eva Michaël Bellon,Sara De Zonderman MEDEWERKERS Nathalie Carpentier, Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Roan Steven Van Garsse, Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Van MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, MEDEWERKERS Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Michaël Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet,Nicolas TomPatrick Van Bogaert, Michel Verlinden Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bellon, EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Bellon, Ruëll, Nick Tom Michaël Peeters, Karen De Becker, Geert VanPeeters, der Hallen, SophieNiels MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom Tom Van Bogaert, Michel EINDREDACTIE SoukiasTrachet, Nicolas Bechet, Bellon, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Patrick Jordens, Tom Peeters, NielsSophie Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias VORMGEVING Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Heleen Rodiers, Plaizier Karen DeRuth Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING Sophie Soukias VORMGEVING VERTALING EINDREDACTIE Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, Heleen Rodiers, Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, Karen De Ruth Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, Martin McGarry, LauraLaura JonesJones Soukias VERTALING VERTALING Heleen Rodiers, Plaizier Heleen Ruth Rodiers, Ruth Plaizier Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Greta Frédérique Beuzon, George Holmer, FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Holmer-Arblaster, LauraLaura Jones,Jones, MartinMartin McGarryMcGarry Holmer-Arblaster, BartBart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Holmer, Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Martin McGarry, Laura JonesPut, VERTALING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Marsily, Steve Michiels, Ivan Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Marsily, SteveKim, Michiels, Ivan Put, Bart Dewaele, Wauter Mannaert, Noémie VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Saskia Bart Vanderstichele, Wide Vercnocke Steve Michiels, Ivan Put, Kristof Marsily, Pitteurs FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Wide Kristof Pitteurs Marsily, SteveWide Michiels, IvanVercnocke Put, Saskia Vanderstichele, Flageyplein 18, 1050 Elsene. Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie VERANTWOORDELIJKE Flageyplein 18, 1050 Elsene. UITGEVER Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan Bruzz isVERANTWOORDELIJKE een uitgave van de VlaamsUITGEVER BrusselsePut, Kristof Pitteurs Bruzz is wordt een uitgave van deElsene. Vlaams Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Media vzw, gedrukt op de persen vanBrusselse Eco Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Kristof Pitteurs VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen van Eco Print Center (DPG Media) Flageyplein 18,Elsene. 1050 Flageyplein 1050 Pitteurs Bruzz isKristof een18,uitgave van de VlaamsUITGEVER Brusselse VERANTWOORDELIJKE en Print wordt Center gesubsidieerd door (DPG Media) 18,de1050 Elsene. Bruzz is Flageyplein een van Vlaams Media vzw,isuitgave wordt gedrukt op persen vanBrusselse Eco Kristof Pitteurs Bruzz een uitgave deBrusselse Vlaams deen Vlaamse Gemeenschap envan dede Vlaamse wordt gesubsidieerd door Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen vanpersen Eco van Eco Flageyplein 18, 1050 PrintMedia Center (DPG Media) vzw, gedrukt BRUZZ iswordt een uitgave vanop dede Vlaams Brusselse Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Print Centergesubsidieerd (DPG Media) door en wordt Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse Gemeenschapscommissie. en gesubsidieerd door dewordt Vlaamse Gemeenschap en depersen Vlaamse Media vzw, wordt op (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamsevan Eco Gemeenschapscommissie. Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse deen Vlaamse Gemeenschap Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via MELD NIEUWS MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS nieuws gespot? Tips zijn altijd Persberichten kunnen viaTips ZelfZelf nieuws gespot? zijn altijd Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom redactie@bruzz.be welkom viaviavia welkom bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Zelf nieuws gespot? Persberichten kunnen viaviaTips zijn altijd Persberichten kunnen MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws welkom via gespot? Tips zijn altijd redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd VOER UW welkom EVENEMENT viaIN OP bruzz.be/meldnieuws welkom via kunnen ENCODEZ bruzz.be/meldnieuws VOTRE ÉVÉNEMENT SUR via Persberichten ENTER YOUR EVENT ON kunnen via BRUZZ.be/meldnieuws redactie@bruzz.be Persberichten VOER UW EVENEMENT IN OP www.agenda.brussels Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR VOER UW EVENEMENT VOER UWredactie@bruzz.be EVENEMENT ININ OPOP ENTER YOUR EVENT ON ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENT ENTER YOUR ONON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR VOER UW EVENEMENT OP ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP WWW.BRUZZ.BE ENCODEZ VOTRE www.agenda.brussels ENCODEZ VOTREÉVÉNEMENT ÉVÉNEMENTSUR SUR ENTER YOUR WWW.BRUZZ.BE ENTER YOUREVENT EVENTON ON

WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE

WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE

International WEEKLY SHOW ON WHAT’S HOT AND HAPPENING IN BRUSSELS.

JOSE HUEDO / Reporter BRUZZ International Originally from Spain, Jose moved to Brussels back in 2013 and maintains that as soon as you love Brussels, Brussels will love you back.

DB715197E1

Meet the makers

SUNDAY 6 PM BRUZZ TV & BRUZZ.BE/INTERNATIONAL

DB623070I9

31/05-04/0

WEVAENKDE TECHNInEs &KBEruRssel altijd boosten! Omdat ze o

DB715557E1

Deskundige communicatie (B1-B3) Lokaal bestuur Grimbergen is op zoek naar talentvolle collega’s

Functie: Samen met je collega’s zet je mee je schouders onder de uitbouw van een professionele communicatiedienst. Daarnaast schrijf je persberichten en publicaties, werk je mee aan de redactie van het gemeentelijk infoblad, ondersteun je de implementatie, uitbouw en het onderhoud van het e-gouvernement in de hele organisatie. Profiel: Bachelordiploma – 2 jaar relevante beroepservaring – in bezit van rijbewijs B – goede mondelinge en schriftelijke vaardigheden – creatief en klantgericht.

Subsidiecoördinator (A1a-A3a)

Deskundige aankoop (B1-B3)

Stafmedewerker (B4-B5)

Ook laatstejaarsstudenten welkom!

Functie:

Voor WZC Ter Biest

Je neemt een uitdagende rol aan in een veranderende organisatie. Je werkt op de dienst Aankoop & Facility die instaat voor alle aankopen van het lokaal bestuur Grimbergen. Je maakt in samenwerking met de klant bestekken op en volgt het procedurele aspect per opdracht van A tot Z op. Je analyseert de offertes en stelt de gunningsdocumenten op op basis van de technische input van de interne klant.

Functie:

Functie: Je staat in voor de uitwerking en opvolging van een gecoördineerd subsidiebeleid binnen het lokaal bestuur. Je bouwt een netwerk uit van interne en externe contacten en bewaakt de voortgang van de subsidiedossiers. Profiel: Masterdiploma – analytisch – vertrouwd met rapporteringen – sterke communicatieve vaardigheden – ervaring met het schrijven van subsidiedossiers is een plus.

Profiel: Bachelordiploma – leergierig en gemotiveerd – klantgericht en communicatief – analytisch en oplossingsgericht – ook mensen zonder gerichte ervaring, maar met de juiste competenties zeer welkom!

Aanbod: - Boeiende en uitdagende werkomgeving; - voltijdse contractuele tewerkstelling, onbepaalde duur met aanleg wervingsreserve van 2 jaar; - tal van extralegale voordelen: gunstige verlofregeling, maaltijdcheques € 8, gratis hospitalisatieverzekering, opbouw 2de pensioenpijler, eindejaarspremie, opleidingsmogelijkheden, fietsvergoeding …

Als stafmedewerker ben je de rechterhand van de directeur en treed je ook op als vervanger bij diens afwezigheid. Je wordt nauw betrokken bij de dagelijkse werking van het WZC. Inhoudelijk is je takenpakket zeer uiteenlopend. Je komt terecht in een familiale werkomgeving, waar zorg, warmte en respect voorop staan. Profiel: Bachelordiploma – reeds enkele jaren werkervaring, bij voorkeur in de ouderenzorg – brede interesse – kan eigen projecten, taken en verantwoordelijkheden opnemen – heeft overtuigingskracht en is communicatief sterk.

INTERESSE en MEER INFO: https://www.grimbergen.be/vacatures Solliciteren kan tot en met 26/05/2021 (deskundige communicatie) of tot 1/06/2021 (subsidiecoördinator, deskundige aankoop en stafmedewerker). DB715200E1

DB623068I9

Woon- en Zorgcentrum Onze-Lieve-Vrouw

te Wezembeek-Oppem

Onze sterk geëngageerde en gemotiveerde collega’s, die dagelijks het beste van zichzelf geven en een gouden hart hebben voor zorg-behoevende ouderen, zijn op zoek naar een collega (M/V)

WERFT AAN: FIELD SERVICE TECHNIEKER

Verpleegkundige (een weekenddienst op vier) • Je ben bachelor of gegradueerde verpleegkundige die wenst te werken in een omgeving vol uitdagingen • Contract van onbepaalde duur • Overname anciënniteit • Maaltijdcheques • Tewerkstellingpercentage is bespreekbaar.

KYOCERA Document Solutions Belgium, dat afhangt van KYOCERA Document Solutions Europe (zetel in Nederland) is het commerciële/ marketing- en dienstenfiliaal voor de Belux en verdeelt heel het gamma producten gaande van printers tot multifunctionele oplossingen (printen, kopiëren, scannen, faxen) en aanverwante softwareprogramma’s voor documentbeheer en audit. Het filiaal, gesitueerd in Zaventem, stelt 45 personen tewerk en wenst, gezien zijn continue groei, zijn team uit te breiden met een Field Service Technieker.

Zorgkundige • Je beschikt over een diploma dat toegang geeft tot de titel zorgkundige • overname anciënniteit • maaltijdcheques • tewerkstellingpercentage is bespreekbaar • contract van onbepaalde duur.

DE FUNCTIE

Zorgkundige DVC (80%)

Aan het einde van uw opleiding, bent u in staat om zelfstandig uw opdrachten uit te voeren met oog voor kwaliteit (onderhoud, herstellingen, installaties en aansluitingen). Uw goede technische kennis van de producten laat u toe om de juiste oplossingen te leveren aan onze klanten. U maakt graag deel uit van een team maar u bent tevens in staat op zelfstandige wijze te werken. U laat u bijstaan door hulp en advies te vragen voor niet standaardproblemen. U staat in contact met zowel de klanten als met de verschillende interne afdelingen van de onderneming teneinde de projecten die u werden toegewezen tot een goed einde te brengen.

• Je beschikt over een diploma dat toegang geeft tot de titel zorgkundige • Je kan zelfstandig een leefgroep begeleiden • Je werkt in schiften van 6 uur per dag tussen 8u30 en 17u • Je werkt geen weekends • Overname relevante anciënteit • Maaltijdcheques.

Polyvalent medewerker (75%, 8 maanden vervangingsovereenkomst) • Je kan zelfstandig werken, bent klantgericht en goed tweetalig (nl/fr) • Je werk 1 week op 2 en je staat in voor onderhoud, maaltijdbedeling en cafeteria.

HET IDEALE PROFIEL

Wij bieden: • een aangename, moderne werkomgeving waar een goede sfeer heerst • interne en externe bijscholing • Gemakkelijk bereikbare vanuit de regio.

Interesse? DB713346D1

Neem rechtstreeks contact op met dhr. JP Van Dam, Directeur, Tel. 02 731 27 39 of mail naar info@wzc-olvrouw.be

Voor meer info, surf naar www.wzc-olvrouw.be

U bent precies, relationeel/communicatief, oplossingsgericht, georganiseerd, kan prioriteiten leggen, termijnen respecteren, autonoom werken terwijl u toch een teamspirit hebt en betrokken en professioneel bent. U bent een dynamische en gemotiveerde persoon, vooral door de kwaliteit van de gegeven service. Dankzij uw betrouwbaarheid, eerlijkheid en servicegerichtheid wordt u geapprecieerd en gerespecteerd door uw contactpersonen. U dialogeert probleemloos in beide landstalen en spreekt een mondje Engels. U bent nieuwsgierig naar nieuwe technologieën en informaticaoplossingen. U werkt met de klassieke informaticaprogramma’s (Word, Excel,…) en leert gemakkelijk aan. De kennis van netwerken en de competentie om printdrivers te installeren op werkstations en printservers is een plus.

KYOCERA BIEDT U Opleidingen zodat u kunt evolueren in uw functie. Een functie die de nadruk legt op uw menselijke kwaliteiten en uw kennis en die u toelaat een echte toegevoegde waarde bij uw klanten uit te bouwen. De mogelijkheid te werken voor een grote groep maar binnen een structuur met menselijke afmetingen Een werkkader waar een echte teamspirit heerst en waar de menselijke waarden, de ethiek en het respect voor het milieu primordiaal zijn binnen de basiswaarden van de onderneming. Een stabiele, constant groeiende onderneming die kwaliteitsvolle en betrouwbare systemen verdeelt Een marktconform loon dat bestaat uit een vast loon, een bonus, een mooie bedrijfswagen, maaltijdcheques, een verzekeringspakket, een gsm en laptop.

Lokaal L k lb bestuur t Wemmel zoekt een DESKUNDIGE GIS EN ICT Jobinhoud: • Je behandelt dossiers in het geografisch informatiesysteem (GIS). • Je brengt ruimtelijke informatie digitaal in kaart en werkt hierbij ondersteunend voor verschillende diensten. • Je bouwt mee aan een moderne en gestructureerde ICT-dienst. • Je werkt voltijds, voor onbepaalde duur.

Interesse om ons team te vervoegen ? Solliciteer nog vandaag door uw CV te mailen naar HR@dbe.kyocera.com DB715096E1

Wij bieden: • Minstens 30 verlofdagen. • Maaltijdcheques van 8 euro. • Gratis hospitalisatieverzekering. • Flexibele werkuren en opleidingsmogelijkheden. Meer weten? Voor meer info over de functie kan je contact opnemen met de personeelsdienst via personeelsdienst@wemmel.be of 02/462.05.43. Neem een kijkje op www.wemmel.be/nl/vacatures.

#OneTeamOneFamily

Solliciteren kan t.e.m. zondag 06/06/2021

R BRANDMANAGER HEALTH CARE

• Als marketingspecialist werk je het strategisch marketingplan uit voor de Roularta Health Care magazinetitels. • Je verzorgt het communicatiebeleid voor onze klant-adverteerders, meer specifiek de farmaceutische industrie. • Je bent eindverantwoordelijke voor de kwaliteit van alle communicatie naar onze lezersmarkt. Het opzetten van imago- en visibiliteitscampagnes, het aankondigen van lezersacties, events en (digitale) seminars, alsook de uitbouw van social media vallen onder jouw vleugels.

R PRODUCTMANAGER KNACK

• Je ondersteunt de Brandmanager in zijn rol als merkenbouwer. • Je implementeert de marketingplannen voor Knack over alle producten en platformen. • Je zorgt voor het management van de marketing, promotie en communicatie én voor de coördinatie van de marketingprojecten. • Je bent mee verantwoordelijk voor het opzetten en uitbouwen van de loyalty strategie.

Je vacature in deze rubriek? Wij staan voor je klaar hallo@regiotalent.be

tel. 051 26 67 89

Ontdek je carrièrekans en surf nu naar mijntoekomstbijroularta.be

DB715282E1

DB620557H9

DB715484E1

DB714653E1

VACATURE

MARION, HUMAN RESOURCES BUSINESS PARTNER

ALS JE JE GOED OMRINGD VOELT, BEN JE OP JE BEST! De MIVB blijft in beweging, want jij zorgt voor de omkadering achter de schermen. Dankzij jou loopt de samenwerking tussen de verschillende afdelingen op wieltjes. 10.000 neuzen in dezelfde richting, naar een mobielere, groenere en mooiere stad. Hou je ervan om de boel draaiende te houden? Dan hebben we je graag aan boord! Dankzij jou is de stad mobieler en goed georganiseerd.

10.000 COLLEGAS VERWACHTEN JE!

surf naar jobs.mivb.be