BRUZZ Select - maart 2025

Writer Jeanette Winterson haunts the Passa Porta Festival Filmmaker Miwako

Van Weyenberg debuteert zacht met ‘Soft leaves’ Iliona

Adieu, démons

On the cover

28Iliona, un premier album sur fond de rupture amoureuse

Stories

10Jeanette Winterson busts ghosts at the Passa Porta Festival

16 Theatermaker, actrice, doula, schrijfster en moeder Romy Louise Lauwers speelt haar eerste eigen monoloog

36 Filmmaker Miwako Van Weyenberg debuteert delicaat met Soft leaves

42 Le festival Afropolitan sort de l’ombre Mwezé Ngangura

Every month

04The secret life of Michiel Vandevelde

08Bruxelles raconte Ilyas Mettioui

20Portrait Kaito Winse

22WTF? Alice Guy

22 Wide Vercnocke Centrumrat wordt (voor even) poëet

26 In the picture Biennale de la Photographie de Molenbeek

33 Eye-catcher Aja Monet

39 Snapshot Rouge

44 Eat & Drink 5 x Iftar

46 Streetlife Umi Defoort

Picks of the month

06 Made in Brussels

14Music

24Theatre & Dance

34Art & Literature

40Film

Cover: Iliona

COLOFON

16

26

34

A new spring, a new sound

NL/ Ah, de lente. De bomen hullen zich stilaan weer in hun groene bladerpracht, de zon verdrijft steeds meer het wintergrijs, en ook in cultuurland klinkt opgewonden gekwetter. Elke nieuwe lente gaat dan ook gepaard met een nieuw geluid, wist een grote dichter al. Daarom laat deze Select niet alleen de krasse klanken van onder meer Jeanette Winterson, Alice Guy en Mwezé Ngangura opklinken, maar ook de nieuwe geluiden en gedaanten van Romy Louise Lauwers, Iliona en Miwako Van Weyenberg. Lentefris en propvol zonne-energie.

FR/ Ah, le printemps. Les arbres qui revêtent petit à petit leur belle parure verte, le soleil qui dissipe peu à peu le gris de l’hiver, et les gazouillements impatients qui retentissent sur nos terres. Chaque nouveau printemps s’accompagne d’une nouvelle musique, comme le disait un grand poète. Select fait écho aux sonorités bien rodées de Jeanette Winterson, Alice Guy et Mwezé Ngangura mais prête aussi l’oreille aux nouveaux sons et contours de Romy Louise Lauwers, Iliona et Miwako Van Weyenberg. Le plein de fraîcheur printanière et d’énergie solaire.

EN/ Ah, the spring. The trees are quietly reclaiming their green cloak of leaves, the sun is increasingly chasing away the winter grey, and in the world of culture too, we hear an excited chirping. As a great poet once knew, every new spring is accompanied by a new sound. That’s why our selection not only features the bold tunes of Jeanette Winterson, Alice Guy, and Mwezé Ngangura among others, but also the new sounds and shapes of Romy Louise Lauwers, Iliona, and Miwako Van Weyenberg. Fresh as spring and brimming with solar energy.

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar OPLAGE 46.000 exemplaren ADVERTEREN? Sacha Devos en Angela Mngongo, 02-650.10.81, sacha.devos@brusselmedia.be, angela.mngongo@brusselmedia.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir COÖRDINATOR BRUZZ MAGAZINE Maarten Goethals COÖRDINATOR SELECT Tom Zonderman ART DIRECTOR Heleen Rodiers EINDREDACTIE Kurt Snoekx, Sophie Soukias WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Eva Christiaens, Heleen Rodiers, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Ilyas Mettioui, Tom Peeters, Niels Ruëll, Matisse Van der Haegen, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Aurélien Garcia, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Agneskena, Thomas Ost, Ivan Put, Heleen Rodiers, Sophie Soukias, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Dirk De Clippeleir, Flageyplein 18, 1050 Elsene

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

The secret life of Michiel Vandevelde

‘In de cinema vind ik altijd een thuis’

NL Choreograaf, danser, curator, programmator en schrijver Michiel Vandevelde zit bijna dagelijks in theaterzalen. Maar één à twee keer per week duikt hij aan het einde van de dag ook nog de cinemazaal in.

Tekst Michaël Bellon Foto Thomas Ost

Michiel Vandevelde bracht onlangs The Goldberg variations en Le sacre du printemps naar het podium. En straks presenteert de voormalige artist in residence van het Kaaitheater en huidige podiumkunstenprogrammator van DE SINGEL The rise, geïnspireerd door de poëzie van Nobelprijswinnaar Louise Glück. Maar als het even kan, sluipt hij ’s avonds graag ook nog een cinemazaal in.

“Toen ik op mijn achttiende in Brussel kwam wonen, voelde ik me in de cinema’s meteen thuis,” vertelt hij. “Sindsdien probeer ik wekelijks één à twee keer te gaan. Ook als ik ’s avonds nog een theater- of dansvoorstelling heb gezien.” De magie van cinema is immers anders dan die van dans of theater. Vandevelde: “Tegenwoordig is er weer meer interesse in cinema, maar er was een periode waarin je dikwijls bijna alleen naar dat grote scherm zat te kijken. Toen Cinema Palace openging, zat daar heel weinig volk. Net als in White Cinema aan Docks, dat in het begin een arthousecinema wilde zijn. In die uitstekende infrastructuur zat bijna niemand, en dat geeft een bijzonder gevoel. Je voelt je klein ten opzichte van wat er wordt getoond, maar ook beschermd, als in een cocon.”

De favoriete Brusselse cinema’s van Vandevelde zijn Galeries en Aventure. “Galeries ademt de cinemacultuur uit het verleden. In Aventure heb je het gevoel dat je letterlijk afdaalt naar een andere wereld. Beide hebben ook een fijn aanbod aan sapjes en limonades. Naar Kinepolis ga ik nooit, in de UGC kom ik wel, hoewel ik de zalen daar vuil vind. Want ik kijk zowel naar blockbusters als naar arthousefilms. Of naar historische films in Cinematek of Flagey.”

Ziet een mens dan niet te veel slechte of middelmatige films? “Dat onderscheid boeit me steeds minder. Als ik iets zie wat mij niet helemaal raakt, dan probeer ik op een andere manier van zo’n ervaring te leren, en te analyseren wat er nu juist wel of net niet werkt. Alles wat gemaakt wordt en een publiek bereikt, heeft invloed op het culturele denken. Daarom vind ik het belangrijk om zoveel mogelijk te zien. Ook commerciële en nichefilms.” En in slaap vallen is ook geen bezwaar. “Ook dan is je brein nog ontvankelijk en actief, en wordt je verbeelding geprikkeld. Cinema is een plek waar ik altijd terechtkan, hoe ik me ook voel. Je wordt altijd gevoed, op emotioneel, artistiek of filosofisch vlak.”

The rise van choreograaf Michiel Vandevelde, componist Eva Reiter, sopraan Lore Binon, Ictus, vier dansers en de dove performer Ruben Grandits als verteller speelt op 29 en 30/3 in Zinnema, kaaitheater.be

Made in Brussels Capital craftsmanship

Breien om te misleiden

NL Maud Brunstein speelt in haar atelier in Vorst met kleuren, structuren en motieven om optische illusies en intrigerende vervormingen mogelijk te maken in haar gebreide creaties.

Tekst Andy Furniere Foto Ivan Put

In haar geboorteland Frankrijk studeerde Maud Brunstein eerst fotografie voor ze naar Brussel kwam voor de opleiding textieldesign aan La Cambre. Vandaag ziet ze in de breitechniek de ideale partner voor haar experimentele stijl. Op de Milan Design Week stelde ze al haar Aura-dekens voor, en met Distorted Lines en Distorted Tiles ontwierp ze twee modecollecties, die vooral putten uit stofoverschotten. Deze maand neemt ze deel aan de modebeurs Slowroom Brussels (7 > 9/3) bij MAD.

Werkt je achtergrond als fotografe nog door in je textielwerk?

MAUD BRUNSTEIN: Tijdens mijn fotografiestudies hield ik ervan om bijzondere optische effecten te capteren, zoals reflecties van kleuren van gebouwen in autoramen. Mijn

lesgevers merkten hoe sterk ik focuste op motieven en materialen, en raadden me aan om de stap te zetten naar het werkelijke maken van materialen. Dat was fantastisch advies. Ik koos specifiek voor breiwerk, omdat het ideaal is voor mijn experimenten met vervormingen.

Je Aura-dekens doen denken aan lenticulaire effecten, met beelden die lijken te bewegen als je ze onder verschillende hoeken bekijkt.

BRUNSTEIN: Ik heb die methode overgenomen, maar eenvoudiger, door enkel met kleuren te werken. Terwijl lenticulaire kaarten vaak maar twee versies laten zien, krijg je met mijn soepele textielwerk veel meer effecten. Ik ben gefascineerd door dat soort optische, haast magische illusies. Naast die dekens maak ik ook kleren en accessoires die spelen met vervormingen. Ik droom ervan om zo ooit een hele ruimte psychedelisch te transformeren.

Je was enige tijd bij het Brusselse label Ester Manas aan de slag. Hoe waardevol was dat?

BRUNSTEIN: Erg. Ik heb er een halfjaar stage gevolgd. Ze hebben een inclusieve one-size-fits-allfilosofie, en maken die waar met rekbare materialen en slimme ingrepen. Net als mijn kledij.

Info: maudbrunstein.com & Instagram: maudbrunstein

Cup of tea

EN/ New to the Dansaert district is the matcha café Kage. The founder grew up in his Vietnamese family restaurant Pacifique along Generaal Jacqueslaan/Avenue Général Jacques, took it over for a while, and then detoured as a cocktail maker. Yet tea was his guiding thread, he says now. At Kage, he wants to elevate tea to a new level in Brussels. And you can already have a go at home, thanks to the webshop. (EC)

KAGE Ryoku – organic matcha, 23.80 euro for 50 grams, kagetea.be

Attrape-rêves

FR/ Shelly Mayanda propose des sacs à main ainsi que des liputa (tissus traditionnels congolais). Son nom de marque, Ndozi, signifie « rêve » en Kikongo, et Mayanda rêve d’un salaire équitable pour les artisans congolais. Ses sacs en raffia sont entièrement faits à la main, tandis que les motifs de ses écharpes en soie sont conçus à Bruxelles et imprimés en Italie. Après une formation en maroquinerie, Ndozi propose une ligne complète de sacs à main, entièrement conçue à Bruxelles, avec une touche de tresses congolaises. (EC)

NDOZI Grand Liputa, 230 euros, ndozicongo.com

Tea time avec bulles

FR/ Déçus par l’offre limitée de boissons sans alcool dans l’horeca bruxellois, Céline Cogniaux et Guillaume Berlemont créent en 2023 de nouvelles saveurs en fermentant du thé. Dans leur micro-brasserie de Laeken, SCOB produit aujourd’hui trois cuvées pétillantes et met l’accent sur l’artisanat. Aucune addition, juste les arômes naturels du thé. (MVDH)

SCOB 40,5 euros pour 3 bouteilles de 750 ml, Instagram : scob.brewery

Save the paper

EN/ Why recycle when you can simply reuse? That’s what Nastasia Anzad wondered when she realised how much paper is wasted on a daily basis. Enter the elegant notebooks from Anderlecht-based Oddpaper, made from unprinted scrap paper. In addition to blank or lined notebooks, there’s also a mixed variant where each page surprises with a different colour and texture. (MVDH)

ODDPAPER Notebooks, large formats for 12 euro, small formats for 6 euro, oddpaper.be

Molenbeekse mosterd

NL/ “Bijna alles is eetbaar met een likje mosterd,” schreef de Britse schrijver Nigel Slater ooit. Dat bewijst het Molenbeekse familiebedrijf Didden al honderd jaar. Oprichter Jean-François Didden trok destijds nog te paard rond om zijn sauzen te verkopen. Vandaag staat de vierde generatie aan het roer en is het bedrijf overgeschakeld op gemotoriseerd vervoer. Ook het assortiment groeide flink: van mayo en tartaarsaus tot exotische dressings en ingelegde vruchten. (MVDH)

DIDDEN Pot mosterd voor 2,65 euro, diddenfood.com

Fresh start

EN/ Timeless is always a winner: Delphine Leroy from Elsene/Ixelles proves that all too well with her simple, colourful designs for Brussels concept stores like Psyché or Lokal. Each collection is limited and entirely handmade, with natural fabrics or deadstock. In her latest drop, you’ll find sturdy pants and soft blouses. To start spring off brightly, with enough fabric to keep you covered. (EC)

BY DELPHINE

Blouse Eve for 335 euro, bydelphine.be

Bruxelles raconte

Ilyas Mettioui

‘Enfant, je pensais qu’on disait « les Marolles » parce qu’on était beaucoup de Marocains à y vivre’

On se souvient toustes de l’endroit où l’on a appris à rouler à vélo. Pour moi, c’était derrière l’église des Brigittines. Enfant, je ne savais pas que c’était un théâtre. Je ne savais pas qu’on pouvait transformer la maison de Jésus pour y danser tout nu. Je ne savais pas non plus qu’un jour j’écrirais des spectacles ou que je viendrais en vélo électrique pour en voir dans cette même église.

Je pensais beaucoup de choses quand j’étais petit. Je pensais qu’on disait « les Marolles » parce qu’on était beaucoup de Marocains à y vivre. Les « Belges blancs » du quartier n’étaient pas si heureux de vivre avec nous, mais les « Belges blancs » des autres quartiers ne voulaient pas d’eux, alors on partageait l’espace. Je ne savais pas qu’un jour, l’élite de la ville se battrait pour ce même espace, mais sans nous dedans.

On partageait un style entre prolos et immigrés. On s’habillait avec des trouvailles aléatoires du marché aux puces : pull Mickey oversize, pantalons aux couleurs improbables. Pas évident à assumer, c’était bien avant que Balenciaga nous vole notre vibe.

Tanger–Bruxelles en train, faut le faire. Je pense à mon père. Arrivé de nuit à gare du Midi, il a l’adresse d’un pote qui vit à Bruxelles. Il prend un taxi malgré le manque de sous. Le trajet est long et cher. Le lendemain, il ouvre les rideaux pour découvrir qu’il a dormi juste en face de la gare.

Rire de nos galères, ça a toujours été notre force. Et ça risque de nous être encore très utile dans les années à venir.

BONHEUR CHAUFFÉ

Avant ma naissance, les appartements de notre tour n’étaient pas équipés de douche. Sous la pression de ma mère, épuisée des bains publics, mon père promet d’en fabriquer une. Sans connaissance en plomberie, il passe des semaines dans un magasin de bricolage à poser des questions. La vendeuse finit par lui dessiner un plan pour une douche maison, version Marolles 73’. Pas de certificat de sécurité, mais un prix imbattable.

Après des semaines d’expérimentations, il réussit. Enfin, on peut prendre une douche chaude sur le balcon gelé. Alors oui, parfois, on tombe dans les pommes à cause des émanations de gaz, mais on en sort propre et requinqué.

Le bruit a circulé, et mon père a commencé à installer des chauffeeaux pour tous les voisins, gratuitement et sans homologation. Chaque matin, l’immeuble passait du bonheur chauffé à l’évanouissement temporaire.

Je me promène souvent dans les Marolles 25’. Le quartier a changé. Il paraît que les Marolliens qui étaient propriétaires ont presque tous vendu leur maison, et avec l’argent, se sont installés sur la Costa Brava.

Je me surprends à réaliser l’évidence. Au-delà de nous habiller au marché aux puces, nous partagions une même condition, celle d’être en lutte quotidienne contre la précarité. Nous avions une cause commune, une lutte qui aurait dû nous unir. J’ai l’impression qu’on est passés à côté de quelque chose. Racisme et classisme nous ont séparés.

Je fais une pause à la plaine des Escargots, rue Blaes. Je rêve à une union des prolos et des immigrés quand un gamin sur son vélo attire mon attention. Pollution dans le nez et attitude de défi. Dans ses yeux, une force de vie brutale et fracassante. J’avais la même en moi. J’espère l’avoir encore.

Tanger–Marolles en train, faut le faire. Un jour, je fais le chemin inverse. Arrivé au vieux port de Tanger, je prends un taxi. 14 euros le trajet.

Mon père (paix à son âme) rigole : « T’aurais pu venir à pied, c’est à cinq minutes ! ». Et de rajouter : « Va prendre une douche, le chauffe-eau est en panne, mais avec cette chaleur, tu n’en as pas besoin. »

ILYAS METTIOUI est auteur et metteur en scène. En alternance avec Nina Vandeweghe, il se raconte dans sa ville, naviguant entre réalité et fiction.

JeanetteWintersonhauntsthePassaPortaFestival

‘The future that therichand powerfulofferis a dystopia’

EN The theme of the tenth Passa Porta Festival is “Ghosts”, and was suggested by the lauded English author Jeanette Winterson, who recently published her own collection of “modern” ghost stories. “AI isn’t that different from the angels, elves, or sky gods we used to live with.”

Text Michaël Bellon

From 28 to 30March,morethan a hundredauthorsandartistswill behauntingBrussels.Ghosts are weavingthroughtheprogramme thatPassaPortaispresenting acrossthecity for thetentheditionofits biennialfestival. Thewriter who inspiredthe festival’sthemeistheEnglishauthor JeanetteWinterson, who continues to deepenhererudition by keepingafirm fingeronthepulseofthetimes.

“Ghosts”andtherelationshipbetween mindandbody havealways capturedher attention.Inher2019novel Frankissstein, sheriffsonMaryShelley’s Frankenstein AndWinterson’slatestcollection, Night Side of the River,isacollectionof“modernghost stories”,inwhichsheperpetuatesaliterary

traditionwithaprofoundknowledgeofthe classics–fromDanteandCharlesDickens, to HoraceWalpole,MaryShelley,and StephenKing.Ghostsfindanidealbreeding groundnotonlyinmourning,heartbreak, thinmountainair,mists,memory,dreams, comatosestates,pills,andalcohol,butalso infiction,AI,andthemetaverse.

Theshortstories are thusperfect company for Winterson’sstunning2021 essaycollection 12 Bytes,inwhichshe writesinformedly,systematically,andwith greatstylistic power aboutthecurrent technologicalrevolution,whichhasbrought us to thespringboardofthequantumleap towards artificial(general)intelligence(AGI) andtranshumanism.Thus,age-oldquestions,texts,andmythsabouttheseparation

ofmindandbody,immortality,ordivine omnipotencebecomesurprisinglytopical again.Withherfeministinsights,her familiaritywiththe power oftheinclusive andnon-binary,andherknowledgeofthe historyofscience,Wintersonmakes stimulatingconnectionsbetweenGilgamesh,Plato,theBible,orBuddhaonthe onehand,andUrsulaK.LeGuin,Ridley Scott, Ray Kurzweil,andElonMuskonthe other.

Your preoccupation with humanity, sciences and the unknown has always been there and even seems to have intensified throughout the years.

JEANETTE WINTERSON: Astonishingly,it’s been40yearsthisyearsinceIstarted

Jeanette

Winterson: “It’s never been enough for me as a writer to say, ‘Oh that’s silly, that can’t happen.’ We have very often proved science fiction right and our own common sense completely wrong.”

writing, and one of the benefits of being able to look back is that you begin to understand your own patterns. So even though I see my thinking develop and my interests collide with what’s going on in the world as we all move forward, I also notice my recurring preoccupations with the ways we manage to be human in the societies that we live in, and how we’ve always been preoccupied with the supernatural.

No matter what cultural differences there are between us, humans have always wondered what happens after the hard boundary of death. That preoccupation has also formed my work. And the ghost story in the form of a short story enabled me to explore different experiences that I can’t explain away. It’s never been enough for me as a writer to say, “Oh that’s silly, that can’t happen.” One of the things that history tells us, is that things that we can’t explain at one time in history, we will be able to explain later. We have very often proved science fiction right and our own common sense completely wrong.

Since the 17th century, when Descartes came along and said, “I think, therefore I am”, we apply radical doubt to everything. A

visit from your dead grandma, which you can’t repeat in a scientific experiment, tells you nothing. But now look at us, and at the advances in AI making science ask the same questions as religion, such as, “Is consciousness obliged to materiality? Do you need a body to have a mind?” That’s why, in the ghost stories, I also wanted to bring in some elements of AI, next to the traditional good-fun conventional ghost story of someone dead suddenly sitting next to you on the sofa.

Would you say that “ghosts” also have a “function” in our lives?

WINTERSON: Well, we all haunt ourselves in different ways, don’t we? The reality in people’s heads is so powerful. You can come at people with the facts as much as you like, if the reality in their heads is different, they will not believe the facts.

That’s why some people’s contempt for art always seemed so strange to me, when most of them are caught in their own reality anyway. The whole point about art is to conjure another reality that will help you to live in your own way. The trouble with all the guys living in their crazy place with

“I’ve never been interested in the hysteria about how AI has to be aligned with our human values. What values? We haven’t got any”

alternative facts is they’re not helping anybody.

The idea of the supernatural has always helped people explain reality. That is why for most of human history, people have felt very comfortable with the idea of living among non-biological entities. Things that are not made of flesh and blood, whether they’re angels, elves, pixies, or a sky god. That should also make it easier for us, in some ways, to live alongside non-biological entities like AI or artificial general intelligence (AGI). That looks like it is going be a big change physically, but in my view, it is not a big change psychologically. It’s really just returning us to the common state of humanity from pre-secular times. There also must be a reason why right now, with this push for super intelligence, we want to recreate the god that we said didn’t exist and was ruining our lives.

You wouldn’t mind joining the transhumanists and having your brain cryoconservated for the future?

WINTERSON: That is already old fashioned. By the time they can upload our consciousness, they can just build a new body as well. I don’t even think humans will want to stay in their bodies. There is also no way that we, in our bodies, will be able to do the things that we think we would like to do, like travel to other parts of the universe. Maybe we will want to have our body back for a little special holiday, to get drunk for 48 hours and remember what it was like when you had to vomit.

Of course we do not want the horrible ugly vision of life the likes of Elon Musk share. We do best as humans when we are in communities, and care about one another. But I don’t think the sense of connection and companionship has to be dismissed if it is artificially generated, and helps people who are lonely to feel connected.

The stories in Nightside of the River are not only stories about ghosts, but also stories about relationships – sometimes toxic or broken relationships. Why did you make that combination?

WINTERSON: Ghost stories are a good way of looking at how we might need our connections with other people to be, but also how those connections might be really dissatisfying to us, in a way that makes us look to another world to fulfil the loss or the lack in our own lives. I think I also wanted to show how desperate people can be when they lose a loved one, because this smashes the

life-patterns that we make together, and people are left unable to continue or restore that pattern.

One of the things that bothers me in that matter are the AI apps that will scrape the social media of your lost loved one to continue to feed you text messages or voice calls from them. I don’t think that will allow you to grieve at all if you have an app that is fooling you into thinking that your partner is still around. Also, the madness of having an avatar in a metaverse that lives on when the human original dies is bonkers. If people get fixated on somebody who is no longer there, they cannot move on and stay in the most lonely and terrible of places.

You mentioned tech oligarch Musk, who personifies all sorts of things going wrong in the world. Can we still fix that?

WINTERSON: You saw the AI summit in Paris: a sea of tech bros, and oceans of men deciding what the future will be. There’s hardly a woman there, like we’ve gone back a hundred years. Obviously I hate that, because women are 51% of the world, and these guys are very narrow in their thinking and don’t have a big understanding of history, culture, philosophy, and how humans have developed. They think technocratic solutions are the only solutions, so it is impossible to say to them, “You need to bring in other minds, other ways of thinking, other ideas and for God’s sake other genders.” Because they really don’t believe it. The future that the rich and powerful will offer is a dystopia, unless there is enough outcry from people who realize what is going on. Unfortunately the shiny outputs of tech might be enough to make people not care. “Just give me the

goodies. If I can have a sexy AI robot at home instead of my bitchy wife, that’s fine by me.”

We need tech sisters. In 12 Bytes you restore the reputation of women like Ada Lovelace, Frances Bilas, Elizabeth Jennings, Stephanie Shirley, Anne Moffat, Grace Hopper, Katherine Johnson, and others, who contributed substantially to computing and technological progress. WINTERSON: When I did the research about how women have been excluded from tech, I was really upset by what I learned. A lot of women were involved in code-breaking, in early computing systems – domains in which after WWII, Britain had the lead. But when women were doing computing work, it was called secretarial. And when men were doing it, it was called engineering. Watching how women’s roles were degraded continually drove me mad. I didn’t believe it until I found it out for myself.

So we are going to have to have a big pushback. But I don’t see where it could come from, at the moment. Because it’s a very hostile environment for women. A lot of girls who are good at math could easily go into coding or into computing science, but they don’t because they don’t want to sit there with a load of tech bros in smelly T-shirts looking at screens. How about changing the environment a bit so that it’s more welcoming to women?

Are you still optimistic? Can fiction, or perhaps AI, change the narrative?

WINTERSON: The history of progress has been a change in narrative. We stopped

JEANETTE

thinking it was okay to have slaves. We stopped thinking it was okay to send little children up chimneys and work in factories. We stopped thinking it was okay to treat women as biologically inferior. It is up to us. If we want to go down the dystopian tech bro route, then we will. But it is not a law like gravity.

Jeanette Winterson

— An author, a professor, and a Commander of the Order of the British Empire, born in Manchester in 1959

And what if AI itself ever gains what we think of as consciousness, and becomes a player in its own right? I have never been interested in the kind of hysteria about how AI has to be aligned with our values. What values? We haven’t got any values – as bloodthirsty, greedy, mean-minded, stupid, bigoted as we are. So I don’t want an AI that’s aligned with “human values”. More of the same is going to take humans off the planet pretty quickly. I would love to have AI that looks at us and thinks, “Dudes, you’re going to stop this shit now.” And the great thing is, AGI is non-binary. It has got no allegiance to a sky god. It doesn’t have a gender. You’re not going to be able to bribe it with yachts, cash, cars, girls, cocaine, and land grab. That to me is a reason for optimism. To use this technology to help us solve the problems that we humans have created.

— She was raised by strict Christian adoptive parents whom she left at the age of 15 when she fell in love with a girl

— Her debut, Oranges Are Not the Only Fruit, was adapted into a film

— Her recent books 12 Bytes and Night Side of the River show her interest in the influence of technological development on humanity

Have you ever considered using AI in your writing?

WINTERSON: No. I would love to work with a large language model at one point, but for a specific project. All of these things are opportunities, not problems. Copyright has to be protected. We can’t have big tech steal our work to train their machines on. But we can also have the most amazing collaborations with AI tools, as many artists already do.

WINTERSON SPOOKT DOOR HET PASSA PORTA FESTIVAL

NL/ De rode draad doorheen de tiende editie van het Passa Porta Festival is ‘Ghosts’. Dat thema werd aangereikt door de Engelse schrijfster Jeanette Winterson, die in haar recente essay- en verhalenbundels onder meer wijst op de link tussen geesten en AI. “Mensen hebben zich zeer lang zeer comfortabel gevoeld bij het idee dat we werden omringd door niet-biologische wezens als elfen en goden. AI is dan geen grote verandering.”

JEANETTE WINTERSON HANTE LE PASSA PORTA FESTIVAL

FR/ Le fil rouge de la dixième édition du Passa Porta Festival est « Ghosts ». Un thème offert par l’écrivaine anglaise Jeanette Winterson, qui dans ses récents essais et recueils de nouvelles, évoque notamment le lien entre les esprits et l’IA. « Les gens se sont longtemps sentis très à l’aise avec l’idée que nous étions entourés de créatures non biologiques, comme les elfes et les dieux. L’IA ne représente donc pas un grand changement. »

Picks of the month Music

Buitenaardse jazz

NL/ Met Endlessness lanceerde harpiste Nala Sinephro zichzelf vorig jaar in een baan om een planeet waar spirituele klanken van oude jazzgeneraties versmelten met de branie van nieuwlichters. Straks stelt ze het buitenaards mooie resultaat voor in Brussel, de stad waar ze geboren werd en waar haar moeder, een pianiste, haar opvoedde. In 2017 verhuisde ze naar Londen om er compositie te gaan studeren. Ze hield het drie weken vol. Liever maakte ze deel uit van de jazzgemeenschap die er floreerde via muzikanten uit de zwarte diaspora. Voor haar debuutalbum Space 1.8 uit 2021 riep ze de hulp in van saxofoniste Nubya Garcia. In haar spacey toetsen- en harpspel klonk de geest door van Alice Coltrane, haar souplesse deed denken aan de ambient van Brian Eno. Opvolger Endlessness is eclectischer, al telt het enkel variaties op één track: ‘Continuum’. Muzikaal schuift Sinephro wat meer richtingen uit, zonder aan fijngevoeligheid in te boeten. Een pulserende synth voert de boventoon, maar smelt samen met analoge instrumenten. Toen Sinephro als tiener de harp ontdekte, vond ze het een instrument uit een andere tijd: “Erop spelen voelde als het opfrissen van een oude herinnering, of een reïncarnatie.” Met Endlessness zet ze die gedachte op de instant repeat. (TP)

NALA SINEPHRO 14/3, Flagey, flagey.be

Surf’s up with Jamie EN/ “I led such a manic existence in my twenties that I remember very little of it,” said Jamie xx in a Belgian newspaper about the release of his third solo album, In Waves. During the pandemic, the DJ and producer of The xx recharged his batteries, took up surfing, and ultimately rediscovered his love for music. And there’s nothing better than sharing that love. (TZ)

JAMIE XX 9/3, ING Arena, ing.arena.brussels

L’art d’enfoncer l’Oklou FR/ Aperçue sur scène aux côtés d’Oneohtrix Point Never ou en compagnie de Caroline Polachek, la Française Marylou Mayniel cultive ses visions prophétiques de la pop sous le nom d’Oklou. Entre manipulations synthétiques et expériences mélodiques, l’artiste infiltre le dancefloor par le prisme d’une mélancolie rêveuse et d’un groove lunaire. Du grand art ! (NAL)

OKLOU 2/3, Botanique, botanique.be

Crack your joints

EN/ British singer and dancer FKA twigs – yes, she can still crack her joints – has risen from underground heroine to global style icon. Her early understated electronic R&B has evolved into bold, avant-garde pop, as heard on Eusexia Live, her sensual choreographies intensify the empowering message. (TP) FKA TWIGS 15/3, Les Halles, halles.be

Ontheemde nachtegaal

NL/ Met Every dawn’s a mountain verschijnt het eerste album dat Tamino goeddeels schreef en opnam in New York, zijn nieuwe thuis. Al is dat een rekbaar begrip voor de nachtegaal met Antwerpse en Egyptische roots, die van ontheemding, vastgrijpen en weer loslaten opnieuw een thema maakt. Lees de ‘berg’ in de titel niet als een obstakel, wel als een nieuwe kans. (TP)

TAMINO 15/3, Bozar, bozar.be

Grrrl power

FR/ Réputé pour ses performances incendiaires, le duo de Brighton marche sur les braises du mouvement Riot grrrl avec des hymnes punk et incisifs à ranger entre les brûlots produits, en d’autres temps, par Hole ou Bikini Kill. En tournée pour défendre leur premier album, les Lambrini Girls montent au front avec de solides chansons et un paquet de revendications. (NAL)

LAMBRINI GIRLS 22/3, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Sam is een baas

NL/ Noem Sam Fender gerust een Boss voor gen Z, al is hij de vergelijking met Bruce Springsteen onderhand grondig beu. De Britse working class hero, die opgroeide in een eenvoudig arbeidersgezin in Noord-Engeland, mag met zijn rauw-realistische songs straks Rock Werchter headlinen, maar eerst vuurt hij nog enkele hypersonic missiles af in Vorst Nationaal. (TZ)

SAM FENDER 19/3, Vorst Nationaal, vorst-nationaal.be

Danse avec la star FR/ Peut-on encore siroter un espresso sans siffler la mélodie servie par Sabrina Carpenter ? Parce qu’il n’est plus possible de faire autrement, que la chanteuse américaine est devenue une véritable icône de la pop, on s’en voudrait de louper son passage à Bruxelles pour un concert qui s’annonce, d’ores et déjà, comme l’événement du mois. (NAL)

SABRINA CARPENTER 22/3, ING Arena, ing.arena.brussels

Coup de cœur

Tom Zonderman writes about music and art

The durable beauty of Michael Kiwanuka

“I’m going for durable beauty,” Michael Kiwanuka told me more than ten years ago. He was coming to Brussels to throw his first album to the lions, and gently explained why he was so fascinated by the songs of artists who had preceded him long ago, such as Van Morrison and Bill Withers. “You can just keep listening to that music,” he said. “Compare it to Pelé: he himself is getting old, but his game will always be fun to watch.”

Ten years on, Pelé is dead, but Kiwanuka’s beauty has proven to be durable. With gentle circumspection, he has released four albums, as if he was picking fluff from his belly button. On Small Changes, which appeared at the end of last year, he swapped the psychedelic grandeur he had come to embrace for warm folk-soul in which you could read stories about hope in a world on the brink.

IKEA

Michael Kiwanuka grew up in Muswell Hill, a predominantly white, middle-class area of North London. His parents didn’t listen to music; they didn’t even own a CD player. As a black artist with an acoustic guitar, he long felt like an outsider, but in Martin Scorsese’s documentary The Last Waltz, he saw his love for both black and white music united. The “black man in a white world” has become a recurring theme in his work. A thread he also picked up when he appeared in an old IKEA in London, at the only concert to date by SAULT, the mysterious band helmed by Kiwanuka’s go-to producer Inflo, at the end of 2023. “Colour blind,” I heard him singing with his warm, soft voice from behind a muffled glass wall, “I can see it in your eyes tonight / There’s no difference between you and I / Everything will be alright.”

MICHAEL KIWANUKA 1/3, Vorst Nationaal/ Forest National, forest-national.be

‘In het

hopeloze ontstaat misschien weer hoop’

Geboren worden, leven en spelen volgens Romy Louise Lauwers

“

NL Moeten we als mens dan maar de strijd staken en van een berg springen? In haar eerste zelfgeschreven monoloog geeft actrice, theatermaker, schrijver en doula Romy Louise Lauwers gestalte aan haar alter ego Bobby, dat in de acceptatie van het echec ook nieuwe hoop vindt.

Tekst Michaël Bellon Foto Sophie Soukias

Café Walvis had het decor moeten worden voor een gesprek met Romy Louise Lauwers, maar het café aan de kaai is gesloten. Er wordt gefilmd voor, vermoedelijk, weer een nieuwe Brusselse tv-serie. Zelf acteert Lauwers in de Brusselse VRT-reeks Roomies, waarvan inmiddels een tweede seizoen is opgenomen. Theatergangers kunnen haar ook al hebben zien spelen bij het inmiddels opgeheven gezelschap Kuiperskaai, en bij Needcompany, waar ze met Jan Lauwers en Grace Ellen Barkey nog regelmatig haar ouders tegen het lijf loopt.

Maar vanaf nu kan je Lauwers ook kennen van haar zelfgeschreven monoloog BOBBY Here for you, dat ze schreef en maakte met haar artistieke boezemvriend Peter Seynaeve. Zwangere koppels op zoek naar een betere bevalling kunnen dan weer bij haar terecht in haar rol als doula, die zwangere vrouwen begeleidt. Tussendoor heeft Lauwers toch nog tijd voor thee, die uiteindelijk makkelijk te vinden is in de aanpalende koffiezaak Wide Awake.

“Ik ben nogal overtuigd dat passies andere passies voeden, en dus gooi ik mijzelf in meerdere activiteiten,” vertelt ze. “Ik heb ook best wel een obsessief brein. Als ik maar op één punt focus, begin ik te tollen, of te twijfelen of ik wel de juiste richting uitga. Door te vertakken, aard ik beter en sta ik steviger op de grond. Je kan dan ook al eens makkelijker schuiven met prioriteiten. De vier passies die nu belangrijk zijn voor mij, zijn de geboortezorg als doula en docent HypnoBirthing, theater maken en acteren, schrijven, en mijn gezin.”

Dat schrijven heeft een eerste eigen solovoorstelling opgeleverd, waarvoor je nauw samenwerkte met Peter Seynaeve. ROMY LOUISE LAUWERS: Het is nog niet heel duidelijk wat er van mijn schrijven juist allemaal in de openbaarheid zal komen, maar het is wel iets waar ik veel tijd in steek. Het is voor mij een nieuwe en betekenisvolle vorm van vrijheid, en op de monoloog die ik nu ook in Brussel speel, ben

ik heel trots. Peter Seynaeve ken ik al van toen ik kind was, hij is heel belangrijk voor mij geweest. Hij was de regisseur van de tweede voorstelling waarin ik ooit speelde, en ik noemde hem vroeger altijd mijn goeroe. Want ook al heb je als puber lieve ouders, je denkt toch altijd dat niemand je begrijpt. Peter was de eerste persoon die naar mij luisterde, met mij praatte over diepe zielenroerselen, en mij dingen leerde. Nu speelt het leeftijdsverschil niet meer en zijn we gewoon vrienden. De monoloog is ontstaan tijdens corona, toen we elkaar diepe, eerlijke, soms donkere dingen begonnen te schrijven waarvoor we ons bijna schaamden, of waar we geen antwoord op hadden. Bobby werd toen een soort gedeeld alter ego, een veilig personage, dat aan al die gedachten gestalte gaf. Na een tijd begonnen we die teksten in elkaar te puzzelen, maar pas toen we een paar jaar later alles herlazen, zagen we waar het over ging, en konden we niet meer terug. Omdat Bobby een deel van mij is geworden.

Wie is Bobby dan?

LAUWERS: Ik ben een vrolijk en open persoon, die blij in de wereld staat. Maar er is toch ook een altijd aanwezig verdriet, een eenzaamheid, en ook een soort twijfel over de mens en de wereld, die soms leidt tot de vraag of we niet beter gewoon allemaal van een berg moeten springen. Dat onvatbare en onbespreekbare is aanwezig in mijn ziel en komt op in golven. Nu heeft dat een plek gekregen in Bobby. Bobby is voor mij een term geworden voor een gevoel dat we allemaal kennen maar nauwelijks durven te begrijpen. Vormgegeven als een leeftijdloos, genderloos, slim, niet verdrietig, kleurrijk

mensje. Dat tegelijk een nieuwsgierig kind en een wijze oude man is, en dat vanuit een torenkamer vol lust en bewondering naar de wereld kijkt. Maar tegelijk ook denkt: maybe it’s okay to disappear. Misschien moet ik gewoon het raam dichttimmeren, of eruit springen en de bomen opnieuw de vrijheid geven. In Bobby’s acceptatie van het nietige en het hopeloze ontstaat misschien weer hoop. Misschien is het oké om op te houden met de strijd, en het allemaal los te laten –metaforisch, of concreet.

Het opgeven als individuele mens? Of als soort?

LAUWERS: Op die vraag bestaat geen antwoord. Paolo Cognetti, de schrijver van De acht bergen, zei pas nog in de krant dat het voor de natuur minder een ramp is dat de gletsjers smelten dan voor ons. De natuur overleeft het wel. Je zou Bobby kunnen zien als een Greta Thunberg of Anuna De Wever, die na de strijd op het punt staat het ‘op te geven’. Die met dezelfde wijsheid en dezelfde schoonheid zegt: “Wij hoeven dit niet te redden.” Dat speel ik zo simpel en eerlijk mogelijk in een mooi decor, dat duidelijk maakt dat Bobby te klein én te groot is voor de wereld.

Is BOBBY Here for you dan het begin van je eigen traject in het theater?

Romy Louise Lauwers

— Geboren in 1994 in Brussel. Studeerde dans aan de Kunsthumaniora Brussel

— Speelde in stukken van Inne Goris/LOD, Peter Seynaeve en Needcompany. Maakte deel uit van theatercollectief Kuiperskaai

LAUWERS: Kuiperskaai was ook deels van mij, maar het is me misschien meer overkomen. Lisaboa (Houbrechts, red.), Victor (Lauwers, red.) en Oscar (van der Put, red.) woonden samen in Gent. Ik was samen met Oscar, Lisaboa had mij zien spelen, vond mij keigoed, schreef een rol voor mij en dat klikte. We vertelden wat we wilden vertellen, en dat was heel leuk. Ik speel ook nog steeds veel bij Needcompany, waar ik mooie rollen krijg die ik mij in alle vrijheid eigen kan maken, omdat ik intussen die taal zo goed begrijp.

— Acteert in series en films, voor haar rol in Roomies werd ze genomineerd voor een Ensor

— Begeleidt als doula vrouwen tijdens hun zwangerschap en bevalling

Bij Needcompany kom je je vader en moeder tegen. Voor hetzelfde geld wil je als jonge maker liever even niets met hen te maken hebben.

LAUWERS: Sommige mensen vinden het raar dat je met je vader samenwerkt. Ik vond dat juist niet. Ouders en kinderen kunnen elkaar

soms niet echt ‘zien’ of begrijpen. Ik denk dat mijn vader en ik elkaar juist hebben gevonden door samen te werken. Dat dat de relatie is waarin wij elkaar kunnen kennen en begrijpen. Ik vind dat een gigantisch geschenk. Met mijn mama heb ik dan weer meer een mama-dochterrelatie van knuffelen en babbelen.

Zelf heb je ook twee kinderen. Wat zou Bobby daarover zeggen?

LAUWERS: Ik snap heel erg de keuze om geen kinderen te krijgen. En ik snap de keuze om er wel te krijgen. Bij mij is het zo gelopen dat ik kinderen heb, en ik geloof er ook heel erg in, in die nieuwe generatie. En in ‘de nieuwe geboorte’. (Lacht) Changing the world one birth at a time! Daarom ben ik ook in de geboortezorg terechtgekomen. Ik denk dat daar echt een basis ligt om dingen te veranderen. Ik ben twee keer thuis bevallen, en dat is echt het leukste wat ik ooit heb gedaan of meegemaakt. Dat velen dat vreemd vinden, heeft te maken met een soort projectie dat een bevalling een marteling moet zijn. Een jammere bijzaak van het krijgen van een kind. Ik ben ervan overtuigd dat dat beeld moet veranderen. Dat een geboorte een moment is waar we echt van mogen genieten. Een gigantische transitie in een tijdloze bubbel, gedragen en vol vertrouwen. Dat het een feest kan zijn waarop je ook mag huilen en schreeuwen.

Het feminisme heeft al veel verworven, maar als we moeten bevallen, leggen we half verdoofd onze voeten in de teugels? Dat slaat nergens op. Door de film Babygirl gaat er nu veel aandacht naar het dichten van de orgasmekloof. Helemaal mee eens. Orgasmes, alsjeblieft! Maar als we moeten bevallen, gaan we weer zwijgen en ons ongeïnformeerd overgeven? Dat klopt niet. Wij zijn daar zo bang voor gemaakt dat veel vrouwen in een vicieuze cirkel van angst, spanning en pijn terechtkomen.

Behalve een doula, gecertificeerd door de Vlaamse Federatie van Doula’s, ben je ook een gecertificeerde docente HypnoBirthing.

LAUWERS: Een doula is geen vroedvrouw met medische bevoegdheden, maar iemand die vrouwen bijstaat tijdens hun zwangerschap en bevalling. HypnoBirthing is een soort voorbereidingscursus op bevallen, die uitgaat van vertrouwen en ontspanning door meer kennis. Als een vrouw goed weet wat er voor, tijdens en na de bevalling allemaal

Romy Louise Lauwers is doula, maakt theater, acteert, schrijft en heeft een gezin: “Ik ben nogal overtuigd dat passies andere passies voeden, en dus gooi ik mezelf in meerdere activiteiten. Door te vertakken, aard ik beter.”

“Ik sta blij in de wereld, maar er zit ook altijd een verdriet, een eenzaamheid, en een twijfel over de mens en de wereld in mij”

met haar lichaam en dat van de baby gebeurt, dan kan ze ook met vertrouwen eigen keuzes maken in plaats van zich te laten leiden door angst en onwetendheid. Dus leggen we in die groepscursussen bij Zwanger in Brussel uitgebreid uit wat er gebeurt tijdens een zwangerschap en een bevalling. Zodat je niet bang wordt van je lijf. Als je niet die voortdurende focus legt op hoeveel pijn het kan doen en wat er allemaal mis kan gaan, dan bouw je het vertrouwen op om mee te varen op die overweldigende golven, ook als het anders loopt dan gedacht. Dan kan bijvoorbeeld ook een keizersnede of ‘buikgeboorte’, die sommige vrouwen als een falen ervaren, een aangename en mooie ervaring zijn. En als er toch iets misgaat, is een medische interventie natuurlijk nodig.

Ik ben wel kritisch voor te routineuze medische interventies. Maar ook een noodzakelijke ingreep kan op zo’n intiem moment snel overweldigend of traumatiserend zijn. Zo blijven we bang om te bevallen. Daarom is communicatie zo belangrijk.

Nog even naar Brussel. Roomies is een Brusselse serie, net als Putain, dat nu hoge ogen gooit. Ben je zelf fan?

LAUWERS: Natuurlijk. Roomies gaat over queer zijn, liefhebben en identiteit, maar is ook een reeks over leven in Brussel in al zijn facetten. En op zo’n oprechte, urgente en ontroerende manier dat ik heel trots ben dat ik dat verhaal mee mocht vertellen.

En Putain is natuurlijk ook fantastisch. Deben (Van Dam, regisseur, red.) is een goede vriend. Ik sta echt paf van wat ze gedaan hebben. Opnieuw eerlijke verhalen, met een vleugje absurditeit. Brussel heeft iets concreets, maar ook iets werelds, waardoor je de stad nooit helemaal kan begrijpen. Je spreekt nooit alle talen, je verstaat nooit iedereen, en dus zwem je in een grote oceaan. En dat geeft dan weer een gigantische vrijheid. Je kan echt alle kanten uit. Uit één druppel kan je een verhaal puren dat die hele oceaan aanraakt.

BOBBY Here for you van Romy Louise Lauwers en Peter Seynaeve speelt op 28/3 in de KVS BOX, kvs.be

TOUTES LES VIES DE ROMY LOUISE LAUWERS

FR/ Romy Louise Lauwers est doula, joue au théâtre, dans des films et des séries télévisées. Elle est aussi autrice et maman. Elle signe aujourd’hui son premier monologue, BOBBY Here for You. « Je suis convaincue que les passions nourrissent d’autres passions. En me diversifiant, je m’ancre davantage. »

THE MANY LIVES OF ROMY LOUISE LAUWERS

EN/ Romy Louise Lauwers is a doula, acts in plays (for Needcompany among others), in films and TV series (like Roomies), writes, and has a family. Today, she plays in her first self-written monologue, BOBBY Here for you: “I am convinced that passions feed other passions. Branching out improves my grounding.”

© VIBE STALPAERT

‘I’m a chameleon, I can take on any colour’

EN Like a contemporary griot, Kaito Winse weaves realities together. From his native village in Burkina Faso to his life in Brussels, where he found open minds to live his musical dream. Solo, with Avalanche Kaito, and now also with the Sound of Brussels Orchestra.

Text Tom Zonderman

Photo Sophie Soukias

A while ago, Kaito Winse flew to Berlin for a solo set at a festival. His instruments didn’t make it out of the plane’s belly, but the multi-instrumentalist, who is proficient on the calabash and the mouth bow as well as the peul flute and the tama, a traditional West African drum, did not panic. “My most important instrument is my voice,” explains Winse, who left his native Burkina Faso five years ago and ended up in Brussels. Winse is a griot, a West African storyteller and guardian of the oral tradition, so he was born to sing, like his father and his father before him. “I did that gig without instruments. It was even more intense, even deeper, because all the emotions that the instruments express were now in my voice.”

Winse is multifaceted. He has collaborated on an opera, and is also a dancer and choreographer. With the Brussels punk trio Avalanche Kaito, he clashes West African traditional music with discordant Western rock sounds. Solo, he takes a more traditional course. His second album, Reele Bumbou, draws strength from old stories and sayings

from his native village, which he blends with his experiences in the Western world. The traditional Burkinabese hut on the album cover symbolises (worldly) wisdom as the foundation for a good life. Listen to his hoarse singing in the More language, and it is as if you are standing in the middle of his village, among the griots. “I travel the world and I constantly learn new things,” Winse explains. “I wish to all young people the opportunity to travel and learn. Because when you see something with your own eyes, or touch it with your own hands, it tells you so much more than words can express.”

THE FISH AND THE BIRD

Winse has been making music since childhood. His musical dream propelled him from his village of Lankoué to the capital, Ouagadougou, and then to Europe. “Everyone has dreams. If you grow up in a country that was once ruled by a coloniser, you think that dream lies in the West. Especially as a young person. I didn’t finish school because I followed my musical calling early on, but I did hope to finish it here. That was my dream.”

The school of life taught him the most, he says. But there are also little practical things. “Being on time, for example. (Laughs) In my village, time didn’t exist at all.” His girlfriend’s mother recently came to visit him. Winse was amazed to see that she was absolutely thrilled to find a parking space right in front of the door. “I wouldn’t be able to explain that to my fellow villagers; there are hardly any cars there.” (Grins)

Those worlds, there and here, are complete opposites, Winse emphasises. “It’s as if a fish were to engage in a discussion with a bird to talk about its problems.” But he is grateful to the gods for the supportive environment he found here, and experiences so much openness. Like now, with the Sound of Brussels Orchestra, a Klarafestival project for

which he, along with seven other musicians under the direction of saxophonist and composer Fabrizio Cassol and cellist Adèle Viret, is searching for the sound of Brussels. “Initially I took a wait-and-see approach. I thought it would be something leaning towards classical music, which I would find difficult to adapt to. But the reality was entirely different. The musicians had such open minds, as did Fabrizio and Adèle. It was truly fantastic. I felt like a child being encouraged to learn to walk. It was a door to a new world that swung open for me.”

WALKING STICK

What does Brussels sound like? Winse takes a philosophical view. “We are the sound of Brussels, from our voices to the rumble of the tram. All those things make up the mood of the city, and it’s our task as musicians to translate that emotion. In that sense, we are all griots, in a way.”

Winse describes himself as a chameleon; he has learned to adapt to the different worlds he is a part of. “I can take on any colour. Music helps me with that, but it’s only a supplement. First and foremost, I want to bring a message of peace. Because whichever way you look at it, you’re always involved in politics. Even as an artist.”

That is the essence of his new album, and of himself as a musician: he wants to be a beacon, a support amidst life’s challenges. “While one may laugh at the old man, no one can mock his walking stick,” goes one of those folk wisdoms that Winse translates to music. “Everyone needs such a stick. It can be your work, or your friends. For me, it’s music.”

The album Reele Bumbou is out now on Rebel Up!/Zephyrus. Kaito Winse is part of the Sound of Brussels Orchestra, which can be heard on 22/3 at the Klarafestival, klarafestival.be

“

Kaito Winse is playing with the Sound of Brussels Orchestra at the Klarafestival:

We are the sound of Brussels, from our voices to the rumble of the tram.”

À quand Alice

Guy

dans nos cinémas ?

Si le nom d’Alice Guy (1873-1968) ne vous évoque rien, rassurez-vous, ce n’est pas un manque de culture générale. Et si, par miracle, vous savez qu’elle est la première réalisatrice, celle qui a activement participé aux débuts du cinéma en France, au tournant du XXe siècle, ce n’est sans doute pas parce que vous avez vu ses films sur grand écran. Non, vous l’avez probablement découverte à travers une bande dessinée qui lui est consacrée, un podcast sur France Culture ou même son autobiographie. Car oui, Alice Guy a raconté son histoire, parce que personne ne l’avait fait pour elle. Longtemps absents des grands écrans, une poignée (elle en a réalisé des centaines !) de films muets d’Alice Guy circulent désormais sur YouTube et font enfin leur retour bruxellois là où ils doivent être : dans une salle de cinéma. Enfin... presque. L’ancienne salle de cinéma de Forest, qui comptait 500 places, a fermé ses portes en 1960. Fraîchement reconvertie en musée de quartier dédié à Jules Verne, elle accueille une exposition sur Alice Guy, choisie pour marquer cette transformation. Cette exposition didactique est importée de France par Michel Dircken. Figure locale haute en couleurs, conservateur du Musée d’Histoire Fantastique de Bruxelles, il veut ouvrir les festivités avec une montgolfière rétro à l’entrée de l’exposition, « si les conditions météo le permettent ».

Mais quel rapport au juste entre Jules Verne et Alice Guy? « Ils sont tous les deux morts un 26 mars, à 63 ans d’écart », explique Michel Dircken. Leurs imaginaires foisonnants les lient aussi. Mais plus que tout, Alice Guy, tout comme Jules Verne, était une véritable inventeuse. Elle fait partie de ceux qui ont façonné le cinéma tel qu’on le connaît aujourd’hui. Initialement engagée par Léon Gaumont en tant que secrétaire en 1894 dans sa société naissante, elle ne met pas plus de deux ans à convaincre son patron de lui donner, en dehors de ses heures de travail,

sa chance en tant que réalisatrice. Et c’est grâce à elle que l’histoire du cinéma a vu naître son premier film de fiction. Le court-métrage en question s’intitule La Fée aux Choux et mérite la même notoriété que Le Voyage dans la Lune de Méliès, sorti six ans plus tard, en 1902. La Fée aux Choux est une comédie fantastique qui raconte l’histoire d’une fée faisant apparaître des bébés humains dans des choux, dans un jardin magique. À travers ses films, Alice Guy met en scène des femmes libres, dansantes, naturelles et sans peur du plaisir, comme dans Madame a des envies (1907), qui évoque les désirs d’une femme enceinte, ou Les Résultats du Féminisme (1906), où les rôles domestiques sont inversés. Un cinéma résolument visionnaire. Si elle fut la première à montrer une fée à l’écran, elle n’a pas eu, en revanche, une bonne fée pour veiller sur elle. Bien au contraire, sa fée à elle lui a jeté des mauvais sorts, de ceux jetés aux femmes pour les faire disparaître de la mémoire collective. En 1907, elle suit son mari aux États-Unis, fonde sa propre société, Solax, et devient la première femme à diriger son studio. Après son divorce, elle est contrainte de le vendre et voit son œuvre sombrer dans l’oubli. Tout comme son nom, progressivement effacé des ouvrages sur les débuts du cinéma. À 76 ans, en 1953, elle achève d’écrire sa biographie, comme une bouteille à la mer. Aujourd’hui, cette bouteille revient lentement sur nos rivages, et on espère qu’elle finira par atteindre nos salles de cinéma. SOPHIE SOUKIAS

L’exposition Alice Guy, première cinéaste au monde est à voir au Centre Jules Verne du 26/3 au 29/6, julesverne.brussels

de

Picks of the month Theatre & Dance

Broeierige stad

NL/ “We willen jongeren laten zien dat ze niet alleen zijn in hun kwetsbaarheid,” vertelt Junior Mthombeni over Burning city, een voorstelling gemaakt door een groep jonge performers van allerlei disciplines. Die jongelui komen voort uit het SOCHA-traject, dat Mthombeni samen met stadsdramaturg Gerardo Salinas en muzikant Tom Kestens begeleidt. Het vertrekpunt van de reeks improvisatieavonden die tot Burning city leidden, was het thema angst. Voor jongeren, die – soms geplaagd door ADHD, autisme, trauma’s of hoogsensitiviteit – de chaotische stad en wereld het hoofd moeten bieden, stuurt angst vaak het gedrag. Typische instinctieve reacties op stress, gevaar en onveiligheid zijn

dan die van ons ‘reptielenbrein’: verstoppen, vechten, vluchten of verstarren. Proberen te overleven, maar niet meer dan dat. Niet handig in een wereld ‘op de rand van’. De improvisatieavonden van SOCHA, die later op Theater Aan Zee nog meer body kregen onder de naam ‘On fire’, laaien nu op tot een Burning city, een stad die brandt van onrust, maar ook van vurigheid, passie en potentieel. Daarnaast is een vuur ook een plek waar mensen rond gaan zitten om met elkaar te praten. Daarom gooit Burning city de klassieke zaalopstelling overboord en neemt het publiek plaats rond een catwalk, waarop de jongeren op zoek gaan naar verbinding. (MB)

HETPALEIS / THEATER

ARSENAAL / KVS: BURNING CITY 11 & 12/3, KVS BOL, kvs.be

Don’t look back in anger

EN/ In the Histoire(s) du Théâtre series, theatremakers look back on their work. In How Goes the World, Tim Etchells has four performers rattle through roles, scene changes, and costumes until they’re almost collapsing, and then start all over again. (MB)

TIM ETCHELLS/NTGENT: HISTOIRE(S) DU THÉÂTRE V: HOW GOES THE WORLD 14 & 15/3, KVS BOX, kvs.be

Encore et en corps

FR/ À force de chercher des réponses dans sa tête, on oublie trop souvent le corps, véritable réservoir de nos mémoires. Héritière de douleurs, la performeuse Sihame Haddioui retranscrit en direct tout ce qu’il tente de lui dire. Au nom de tous ces corps opprimés et invisibilisés. (SOS)

SIHAME HADDIOUI: EXHIBIT A 19 > 26/3, Les Halles, halles.be

Terug naar Teheran

NL/ Choreograaf Sina Saberi nodigt ons uit op de re-enactment van een huisfeestje in het Teheran van 1991. De gastheer reist samen met het publiek door bewegende beelden uit het verleden, en het publiek mag kiezen: wil het enkel observeren, of ook participeren? (MB)

SINA SABERI: BASIS FOR BEING 26 & 27/3, La Raffinerie, charleroi-danse.be

Girl power

EN/ Six shows to bring the power of women to life. Six choreographic solos to twist stereotypes, liberate one’s image and play with it, to transcend the body through movement and probe the connections binding humans to each other and to the world. (GB)

PUISSANCES SEULES 13 > 29/3, Les Brigittines, brigittines.be

A forest EN/ Everyone has their forest. Deep within. It can inspire wonder or terror. For Cie Still Life, it inspired a wordless fable, a visual cocktail of fiction and humour that questions our connection to all living things, in a world where everything is going wrong. (GB)

CIE STILL LIFE/SOPHIE LINSMAUX & AURELIO MERGOLA: TIMBER 11 > 23/3, Théâtre Les Tanneurs, lestanneurs.be

Leven, waarom moederen wij?

NL/ Het Kaaitheater focust met verschillende creaties en evenementen op het moederschap. Theaterduo Marieke&Sophia onderzoekt samen met Kristien De Proost de maatschappelijk overbelaste moederfiguur in een ‘gebricoleerde musical’. Met bijzondere aandacht voor de moederdochterrelatie. (MB)

MARIEKE&SOPHIA & KRISTIEN DE PROOST: MOTHERBABY 7 & 8/3, Kaaistudio’s, kaaitheater.be

Parlons love

FR/ Après avoir enterré l’archétype du prince charmant qui a bercé notre enfance et pourri nos amours adultes, comment penser le romantisme aujourd’hui ? C’est la question que soulèvent Lisa Cogniaux et Stéphanie Goemaere, à travers des références de la (pop) culture et leur propre répertoire. (SOS)

PEUT-ON ENCORE MOURIR D’AMOUR ? 11 > 23/3, Théâtre des Martyrs, theatre-martyrs.be

Coup de cœur

Gilles Bechet écrit sur les arts littéraires et de la scène

C’est ça ma vie

Marion Duval a une amie formidable qui n’a pas assez de mille vies. Cécile Laporte est militante écologiste, elle a aussi été porno-activiste à NotreDame-des-Landes, spécialiste en psychotropes thérapeutiques, clown en hôpital, accompagnatrice de personnes en situation de handicap ou défenseuse des droits de personnes réfugiées.

Et Marion Duval l’a invitée à rejouer des morceaux de sa vie. Toutes lumières allumées, Cécile, en peignoir de bain, s’adresse au public comme à des inconnu.e.s rencontré.e.s dans un bar. Avec un talent inné de conteuse, brut de décoffrage, elle joue avec habilité du faux et du vrai, donnant à ce spectacle très écrit des airs d’improvisation. Elle passe son temps à jouer avec ses émotions qu’elle escamote derrière des blagues potaches pour mieux nous submerger.

LE TEMPS DE LE DIRE

Le spectacle, programmé au Théâtre National dans le cadre du festival MàD, pour « les Mots à Défendre », fait un peu plus de trois heures. C’est long, mais c’est tout l’arc-en-ciel de la vie qui y passe entre moments plombés, anecdotes improbables et bulles d’euphorie. On est emporté dans le tourbillon d’une forme toute simple, où la beauté surgit dans des moments inattendus, et qui révèle en cours de route toute la complexité de ses multiples couches. Entre clown, stand-up, théâtre et performance, Cécile n’a pas peur de briser les codes et de se livrer sans retenue, entre doute et excès, avec autodérision et un brin de fantaisie.

MARION DUVAL : CÉCILE 14 & 15/3, Théâtre National, theatrenational.be

In the picture

The Biennale de la Photographie goes local

Molenbeek in Molenbeek

We have come to associate the sumptuous decor of the Karreveld Castle, with its tangle of corridors and intimate rooms, with the Biennale de la Photographie de Molenbeek. The latest edition, however, has a surprise in store for us.

First and foremost, it is leaving the grounds of the castle to reach out and touch the neighbourhood: at La Maison des Cultures et de la Cohésion Sociale de Molenbeek and at LionCity, a temporary project on the site of the former Delhaize distribution centre between the Beekkant and Ossegem/ Osseghem metro stations.

Moreover, the Biennale is no longer content to merely shine a light on the fascinating names in Belgian photography within the neighbourhood. It is engaging its photographers, their sensitivity, the poetry of their vision, in a genuine interaction with Molenbeek. Now, they express themselves through the neighbourhood, and the result is surprising.

Ivan Put installed an open-air photography studio in the heart of Molenbeek, in the middle of summer. The initiative was strikingly simple: a white screen, made from a gigantic sheet of stretched paper, mobile and easy to set up wherever the opportunity arose. An entire population filed by before the lens. It became evident that there are as many ways to be Molenbeekois as there are inhabitants of the neighbourhood. In the outside world, Molenbeek is often perceived in a homogenous, frequently negative manner, but the opposite is true of the image here. Although every individual has their own look, determined by their culture, beliefs, or tendencies, there is one thing that unites them all, no matter what age they are: their smile. They are happy to play along, to

be part of the great canvas that is Brussels, to become ambassadors for their neighbourhood.

Anne-Sophie Costenoble, a sensitive photographer, wanders through Molenbeek as if she is keeping an intimate journal. She records her tremulous impressions, born in half-light: doors pushed open, furtive silhouettes she passes, clues left by Molenbeekois along her path. The images, though inextricably tied to Molenbeek, also reveal an inner hypersensitivity.

The duo Justine Menghini and Hugo Istace, recently graduated from the Le 75 school of photography, dive into the world of Park van Lijn 28/Parc de la Ligne 28. The park occupies the site of a former railway that once connected the Brussel-Zuid/Bruxelles-Midi and Schaarbeek/Schaerbeek stations. After the railway tracks were abandoned, the land was converted into a green space for the use of the inhabitants of the surrounding areas. Menghini and Istace capture the soul of the park in vivid tonalities of black and white. They seek to mark out the contours of its identity, its landscapes, and its unique flora, as well as encountering the people who frequent the park, with whom they chatted and swapped thoughts at length.

“There are cities whose gems seem extravagant or flashy, and others, like Molenbeek, where the diamond lies within, understated and serene,” Arnaud Matagne, the curator of the exhibition, summarises delicately.

SOPHIE SOUKIAS

The Biennale de la Photographie de Molenbeek runs from 21/3 to 13/4 at various locations, Instagram: biennale_1080

MENGHINI & HUGO

The Biennale de la Photographie de Molenbeek serves up a different look at Molenbeek. The participating photographers use their sensitivity and the poetry of their vision for a genuine interaction with the neighbourhood and present surprising results: scenes seemingly taken from an intimate journal, pictures of a park in vivid tonalities of black and white, and portaits of smiling ambassadors for Molenbeek.

© IVAN PUT

© ANNE-SOPHIE COSTENOBLE

‘Devenir adulte, c’est reconnaître sa part d’enfance’

Iliona apprend à dire adieu

FR Sentiments fracturés et cœur en lambeaux, Iliona dévoile la rétrospective de sa rupture amoureuse à travers les mélodies d’un premier album rédempteur. Nouvelle égérie de la chanson française, la Bruxelloise transcende sa mélancolie dans l’épure et la distinction. « Je me raconte volontiers des histoires. »

Texte Nicolas Alsteen

Comme au cinéma, un drame romantique peut aussi accoucher d’un chef-d’œuvre en musique. What if I break up with u ?, le premier album d’Iliona, rebat ainsi les cartes à jouer de la chanson française par le prisme d’une confession intime truffée de minimalisme et d’arrangements méticuleux. Héritière de Françoise Hardy, compatriote de Stromae et contemporaine de Billie Eilish, la Bruxelloise sublime ses désillusions dans un disque bercé de piano et de bonnes résolutions. Déterminée comme jamais, consciente de ses erreurs et de ses errances, la chanteuse prend son destin en main. Compositrice, parolière, productrice et réalisatrice de ses propres clips, Iliona est désormais la gestionnaire de sa petite entreprise : une société discographique spécialisée dans la réparation des cœurs brisés.

Lors de la « Semaine de la Musique Belge », le rappeur bruxellois Primero (L’Or du Commun) a déclaré sur une chaîne du service public que vous étiez, à ses yeux, l’artiste la plus inspirante du moment. Êtes-vous consciente d’être une source d’inspiration ?

ILIONA : Pas du tout. J’ai déjà beaucoup de mal à réaliser que des gens puissent écouter ma musique. Alors, quand ce sont des artistes qui se fendent de telles déclarations, ça m’étonne d’autant plus. Je suis vraiment touchée par les propos de Primero... D’autant qu’à une période de ma vie, j’écoutais L’Or du Commun en boucle.

Les rappeurs vous sollicitent-ils régulièrement en vue d’enregistrer un duo en votre compagnie ?

ILIONA : Oui, très souvent. Mais je refuse tout en bloc. Avant de faire des collaborations avec d’autres artistes, je souhaite maîtriser

mon sujet, appréhender mes forces et mes faiblesses, comprendre ma musique et aller jusqu’au bout des choses. Cela implique de travailler en vase clos. Je dois d’abord développer mon univers avant de partir à la rencontre des autres.

Vous chantez en français, le public vous identifie comme une artiste francophone. Pourtant, votre premier album s’intitule What if I break up with u?. Pourquoi avoir choisi ce titre en anglais ?

ILIONA : Ce choix est assez générationnel. J’ai grandi avec internet. Sur le web, il est fréquent d’incorporer de l’anglais dans une discussion en français. « What if I break up with u ?» est une phrase qui me trottait dans la tête juste avant d’entamer l’écriture du disque. Assez vite, je me suis dit que ça ferait un bon titre. Cette phrase sonne mieux en anglais. En français, c’est difficile

Iliona sort son premier album: « Ce disque est la chronologie de l’année qui a suivi une rupture sentimentale... ».

Iliona — Naît à Anderlecht le 7 juillet 2000

— En 2008, apprend le piano en compagnie d’un prof particulier

— Iliona écrit ses premières chansons en 2016. En 2018, elle étudie l’Histoire de l’art à l’ULB

— En 2020, la chanteuse sort un premier morceau intitulé ‘Moins Joli’. Deux EPs suivront : Tristesse en 2020 et Tête Brûlée en 2022

de la traduire littéralement. Quand bien même, « Et si je rompais avec toi ? » ça aurait été trop premier degré... À l’arrivée, j’ai l’impression que toutes les chansons de l’album répondent à la question posée dans le titre. Ce disque est la chronologie de l’année qui a suivi une rupture sentimentale...

Votre nom a déjà été rapproché de celui de Françoise Hardy. Si on se penche sur la charnière 1967-68, le parallèle se prolonge un peu plus encore. Durant ce e période, la chanteuse française a enregistré trois albums : Ma Jeunesse Fout Le Camp..., En anglais et Comment Te Dire Adieu ?. Vous présenter comme la Françoise Hardy de la génération Z, ce serait exagérer ?

ILIONA : Ce serait beaucoup d’honneur. Françoise Hardy est une artiste qui m’inspire. Déjà parce qu’elle a eu une carrière extrêmement longue. Ensuite, elle a toujours composé et écrit ses textes. Ce qui était assez rare pour l’époque. Elle revendiquait d’ailleurs ouvertement cette aptitude. À bien des égards, je me reconnais aussi dans son personnage : Françoise Hardy était timide en public, et pas très à l’aise sur scène. Elle détestait avoir l’attention sur elle. J’ai beaucoup d’empathie pour tout ça. Durant mon adolescence, j’ai beaucoup écouté ses disques, comme ceux de France Gall et de Barbara. Ce sont les premières femmes que j’ai écouté en français, et j’ai adoré. En termes d’écriture, ces chanteuses m’ont ouvert l’esprit. Au même moment, j’ai découvert Les leçons de Stromae. En regardant ces tutos sur YouTube, j’ai compris qu’il était possible de produire de la musique chez soi, à l’aide d’un piano et d’un ordi.

Pour bien comprendre votre premier album, il est essentiel de commencer par la fin. Le disque s’achève sur ‘23’, une chanson dans laquelle vous révélez quelques secrets. À commencer par un échec professionnel. Quels conseils donneriez-vous aux artistes bruxellois·e·s qui débutent dans le métier ?

ILIONA : D’abord, il ne faut rien signer à la hâte. Il faut évaluer ses besoins et établir sa stratégie personnelle. Les labels font croire aux artistes qu’ils ont besoin de leurs services. Alors que, dans les faits, c’est l’inverse. Les grands labels ont besoin de nous. Sans les artistes, ces sociétés ne sont rien. Commencer une carrière musicale, c’est s’aventurer en terre inconnue. L’industrie musicale reste un milieu opaque. Quand on

« Le paradoxe est celui-ci : j’ai très envie que ma musique soit connue du grand public. Mais à titre personnel, la popularité me rebute. »

commence, il est très difficile de comprendre ce qu’on signe, ce qu’on accepte, et dans quelles conditions. Il n’est pas rare d’être coincé dans un cadre professionnel contraignant. Et puis, surtout, à la signature, les artistes sont souvent dépossédés des droits de leurs chansons. Pour sortir mon album, j’ai choisi de créer ma propre structure : un label qui s’appelle Jevousamour. J’en tire une certaine fierté. C’est grisant d’assurer l’écriture, la composition et la production des chansons, tout en gérant les aspects administratifs qui interviennent dans la sortie d’un disque.

Dans ‘23’, on apprend aussi que vous n’avez pas envie d’être connue. Ce e volonté est en contradiction avec les logiques de votre métier. Qu’est-ce qui vous pousse à continuer ?

ILIONA : Le paradoxe est celui-ci : j’ai très envie que ma musique soit connue du grand public. Mais à titre personnel, la popularité me rebute. C’est pour cette raison que ma présence sur les réseaux sociaux est limitée, et que mes sorties médiatiques sont ponctuelles. En revanche, dans le processus créatif, je me sens à l’aise. La musique est le seul endroit où je ne suis pas pudique. Dans mes chansons, j’exprime librement mes pensées et tous les sentiments qui m’animent dans la vie privée.

Angèle a aussi chanté ce e défiance face à la célébrité dans un morceau comme ‘Flou’ (« Les gens t’aiment pas pour de vrai. Tout le monde te trouve géniale alors que t’as rien fait. »). En France, certains médias vous ont annoncée comme « la nouvelle Angèle ». Vous subissez encore ce e comparaison ?

ILIONA : Oui, ça arrive. Mais le rapprochement me paraît disproportionné... Notre rapport à la popularité est sans commune mesure. Ce qui est amusant, c’est que ‘Flou’ est ma chanson préférée du répertoire d’Angèle. Par rapport à elle, je n’ai pas du tout l’impression d’être connue. D’ailleurs, quand une personne m’interpelle dans la rue, j’ai toujours l’impression qu’elle va me demander l’heure. Je ne pige jamais ce qui se passe quand on me sollicite pour une petite photo ou un autographe.

Aujourd’hui, vous vivez à Bruxelles ou à Paris ?

ILIONA : J’habite en Belgique, mais je me déplace régulièrement à Paris pour le boulot. Bruxelles, c’est la maison. C’est mon cocon. C’est là où j’ai composé mes chansons. À

« Avant de signer des collaborations, je souhaite comprendre ma musique »

Paris, je séjourne à la petite semaine, en trouvant des plans chez des potes.

Dans le dernier morceau de l’album, vous précisez encore : « Je me fais pitié dans mes sons... » Souffririez-vous du syndrome de l’imposteur ?

ILIONA : Quand je compose mes chansons, je ne remets pas du tout en question mes compétences... Parce que c’est un exercice solitaire, une bulle personnelle. En revanche, dès qu’il s’agit de faire bonne figure à l’extérieur, je me déconsidère très facilement. Je suis assez dure envers moi-même. J’essaie de soigner cette forme d’autodépréciation, mais à partir du moment où ‘23’ se voulait 100 % honnête, je me devais de chanter cet état d’âme qui me hante régulièrement. Pour ça, la musique m’aide énormément : il n’y a que dans mes chansons que je parviens à me décharger de toute cette pression psychologique.

Un des morceaux de l’album s’appelle ‘Fishsticks’. Il paraît que c’est votre plat préféré. C’est toujours le cas ?

ILIONA : J’ai arrêté de manger de la viande et du poisson. Donc, plus de fishsticks pour moi ! Mais compote-purée-fishticks, ça restera à jamais le plat-réconfort de mon enfance. Dans cette chanson, j’aborde des sujets sur lesquels je me sentais extrêmement vulnérable. J’avais besoin de me sentir protégée, comme à l’époque où je vivais chez mes parents, dans l’insouciance de l’enfance.

Ce premier album donne souvent l’impression que vous vous situez à un embranche-

ment, au croisement de votre jeunesse et d’un futur en question. Vous sentez-vous adulte ?

ILIONA : Depuis peu, je me sens adulte sur de nombreux sujets. Ça me fait du bien, parce que l’entre-deux était vraiment inconfortable. Cela étant, devenir adulte, c’est aussi reconnaître sa part d’enfance. Petite, je voulais à tout prix être une grande personne. Mais je n’avais ni les codes ni les clés de compréhension pour entrer dans l’univers des adultes. Maintenant que j’y suis, je réalise que mon imaginaire reste très attaché au monde des enfants. Quand je produis un clip, par exemple, je me raconte volontiers des histoires, comme quand j’étais petite. Mon album s’ouvre d’ailleurs sur ‘Welcome’, une plage instrumentale qui, sous certains aspects, peut évoquer le générique d’un Walt Disney

Sur la poche e de l’album, une main inquiétante est en train de vous peigner. À qui appartient-elle ?

ILIONA : J’ai dessiné cette main avant d’organiser la séance photo. Je voulais que ce soit celle d’un monstre. Elle représente des situations d’emprise. Paradoxalement, cette main me peigne avec soin, via un geste plein de tendresse. L’image est volontairement ambiguë. Parce qu’elle témoigne de situations complexes. Cette main incarne une part d’ombre, des idées noires, desquelles j’essaie de me défaire. L’image qui se trouve sur la pochette explore, une fois encore, l’imagerie des contes de mon enfance. Preuve qu’on ne se refait pas !

ILIONA DEBUTEERT MET EEN AFSCHEID

NL/ Met gebroken gevoelens en een versplinterd hart gunt Iliona je een inkijk in haar liefdesbreuk via de melodieën van haar eerste, cathartische album. Het nieuwe, Brusselse icoon van het Franse chanson overstijgt haar melancholie met minimalisme en elegantie. ”Volwassen worden is je innerlijke kind erkennen.”

ILIONA LEARNS HOW TO

SAY GOODBYE

EN/ With feelings shattered and heart tattered, Iliona unveils a retrospective of her break-up through the melodies of a cathartic first album. A new icon of French chanson, the Brussels-born singer transcends her melancholy with minimalism and elegance. “Becoming an adult is acknowledging your inner child.”

20 > 22.03.2025 × LA VALLÉE

Sonic Hug

Casimir Liberski

Helena Casella

Julie Rains

This is the Omen

Blind IO

TEUN VERBRUGGEN / BRAM DE LOOZE

INGRID LAUBROCK / IKUE MORI

Donder in het donker

Eve Beuvens "Lysis"

BXL x LDN Interplay II

Kuna Maze INFO & TICKETS

Feel the Jazz, Share the Feeling.

BRUZZ, C’EST NUL

Nous ne le pensons évidemment pas. Mais que pensez-vous de BRUZZ ?

Répondez à l’enquête sur bruzz.be/enquete et GAGNEZ un chèque-concert AB ou un Pass Musées.

bruzz.be/enquete

Nederlandse versie beschikbaar English version available

Eye-catcher

Aja Monet La voix du changement

« Cette poésie peut nous orienter vers un avenir que nous n’avons peut-être pas encore envisagé. » C’est en ces mots que l’écrivaine et philosophe Angela Davis, figure légendaire du mouvement Black Panther, consacre le travail d’Aja Monet. Originaire des quartiers populaires de Brooklyn, Aja Monet Bacquie voit le jour à l’été 1987 et signe ses premiers poèmes dès l’âge de 8 ans. En 2007, elle devient ainsi la plus jeune poète – et dernière femme en date – à remporter le prestigieux championnat de slam organisé par le Nuyorican Poets Café, institution emblématique des arts urbains à New York. La puissance des mots devient une arme politique. Célébrée pour sa poésie, son impeccable diction et sa gestion du slam, Aja Monet met bientôt son écriture au service d’un engagement citoyen tout-terrain. Elle donne de la voix contre les violences policières à l’égard de la communauté afro-américaine, se porte au chevet des adolescentes enceintes. Puis, en déménageant à Miami, elle s’empare du thème de la gentrification, prônant la justice sociale à travers tout le pays. Ailleurs, elle organise des ateliers de poésie dans les prisons, s’engage contre la guerre en Palestine, et milite en faveur des droits de l’enfant. Son activisme culmine avec la publication de My Mother Was a Freedom Fighter, un recueil de poèmes en forme d’hommage aux femmes qui façonnent le monde.

Âge : 37 ans Origine : Brooklyn

Diplômée du prestigieux Art Institute of Chicago Vous la connaissez peut-être pour ses livres engagés en faveur de la justice sociale, du féminisme, des droits de l’enfant ou de la cause afro-américaine

Mais saviez-vous qu’elle a été nommée aux Grammy Awards ? Instagram : @ajamonet

La musique est également au cœur de ses activités. Proche de la scène soul-jazz, Aja Monet enregistre When the Poems Do What They Do Ficelé en compagnie du trompettiste Christian Scott, du batteur Marcus Gilmore ou du multi-instrumentiste Lonnie Holley, ce premier album libère la parole, tout en s’affirmant à la pointe du jazz et du spoken word. Sur scène, l’artiste magnétise les foules. Sorti en 2023, l’album d’Aja Monet se hisse jusqu’à la dernière cérémonie des Grammy Awards. En concert à Bruxelles avec la flûtiste Esinam Dogbatse, Aja Monet promet une performance chargée de sens, d’engagement et de charisme. En marge de cette prestation, l’activiste dévoilera les contours de Florida Water. Attendu pour l’été 2025, ce nouveau livre explore la thématique migratoire, la question de l’appartenance et les processus de guérison envisageables dans un contexte marqué par le changement climatique et les violences systémiques.

NICOLAS ALSTEEN

Aja Monet enchaîne à Bozar une rencontre littéraire le 1/3 & un concert avec Esinam le 2/3, dans le cadre de l’Afropolitan Festival

Picks of the month Art & Literature

Mother Earth

EN/ For Japanese photographer Rinko Kawauchi (born in 1972), everything is harmoniously interconnected. Two seemingly unrelated subjects belong together after all. In the series M/E, a tribute to “Mother Earth”, she combines photographs from a trip to Iceland in 2019 with photographs of everyday life in Japan. It wasn’t initially intended, but the COVID-19 pandemic kept Kawauchi confined to her home, and she was unable to complete her series on the wild nature of Iceland.

The contrast between those two unrelated worlds makes M/E stronger. A river winding its way through the volcanic Icelandic landscape sits beside a photograph of a browning sliced apple on a blue plate. This juxtaposition of the large and the small, the immense and

the intimate, has been a recurring theme throughout Kawauchi’s career, which she translates into a poetic and personal visual language. In a soft colour palette, she photographs a world where light plays a leading role: the sun caressing a hand, fireworks illuminating the sky, or glass refracting light into rainbow colours. The same philosophy permeates Kawauchi’s images: “Every small being is part of a larger whole.”

You can also read the title of Kawauchi’s new exhibition at Meessen contemporary art gallery another way: the letter combination “M/E” then stands for “me” and thus refers to the connection between the small individual and the great “Mother Earth”. (HR)

RINKO KAWAUCHI: M/E 14/3 > 26/4, Meessen, meessen.be

Images assistées FR/ L’artiste sera-t-il un jour superflu si des circuits informatiques peuvent créer des images qui bousculent les différences entre possible et impossible ? À la Seed Factory, l’intelligence artificielle offre aux artistes des pinceaux virtuels pour redessiner le monde. (GB)

AI 20/3 > 28/6, Maison de l’Image, seedfactory.be

Jeugdboekenjolijt

NL/ Om een groots – en liefst open – einde te breien aan de Jeugdboekenmaand nodigt Muntpunt de Antwerpse stadsdichter Esohe Weyden, illustratrice Flore Deman, de toverfee van het prentenboek Gerda Dendooven en peter van de Jeugdboekenmaand Kamiel De Bruyne uit voor een spectaculair spookslotfeest vol verhalen en tekeningen. (KS)

SPOOKSLOTFEEST JEUGDBOEKENMAAND 29/3, Muntpunt, muntpunt.be

Maître en son ouvrage

FR/ Des étudiants en bande dessinée de l’ERG créaient il y a 25 ans leur propre vitrine: L’employé de moi. Avec un catalogue riche de 130 publications, la maison d’édition indépendante est un incontournable de la scène de la BD bruxelloise. Rien de tel qu’une expo au Musée de la BD pour fêter cela. (KS)

PING-PONG CLUB. LES 25 ANS DE L’EMPLOYÉ DU MOI 28/3 > 14/9, Musée de la BD, cbbd.be

Daar is de lente, daar is de zon NL/ De Belgisch-Japanse Michiko Van de Velde koestert al een leven lang een fascinatie voor de zon. Als bron van licht, als het zichtbare verglijden van de tijd. Bij Michèle Schoonjans Gallery toont de Brusselse doeken die zich ophouden tussen het vluchtige zien en de uitgestrektheid van het herinneren. (KS)

MICHIKO VAN DE VELDE: UNDERNEATH THE TREES, THE SKY 16/3 > 26/4 Michèle Schoonjans Gallery, micheleschoonjansgallery.be

Art in times of totalitarianism

EN/ In his new novel, The Director, German bestselling author Daniel Kehlmann uses the figure of film-maker G.W. Pabst to tell an all-too-contemporary story about art in times of totalitarianism. You could say that history repeats itself. Or that every era gets the books it deserves. (KS)

MEET THE WRITER: DANIEL KEHLMANN 13/3, Bozar, bozar.be

Full throttle

EN/ Who’s still doubting that video games are an innovative and constantly evolving medium? For the third edition of its dedicated festival, Bozar invites Brazilian artist Gabriel Massan, the creator of Third World: The Bottom Dimension. That immersive game explores a new world through the prisms of decolonialism and decentralisation. (GB)

BOZAR ARCADE: GABRIEL MASSAN 28/3 > 11/5, Bozar, bozar.be

Livre

toujours

FR/ Pour quelques jours, la plus grande librairie du pays ouvre ses portes avec de quoi combler l’appétit des lectrices et lecteurs les plus exigeants. Qu’on y aille avec une envie précise, ou qu’on se laisse dériver au hasard, il y a toujours un ou des livres à ouvrir. (GB)

FOIRE DU LIVRE 13 > 16/3, Tour & Taxis, flb.be

Coup de cœur

Kurt Snoekx is eindredacteur

De stilte na jou

Het is oorverdovend stil in Na jou, het stripdebuut van het BrusselsBrugse tweelingzussenpaar Frauke en Elke Leenhouwers. Tien jaar na een liefdesbreuk kroop die laatste opnieuw in haar eigen oude huid om de slepende haakjes aan elke dag na (het afscheid van die) jou voelbaar te maken, terwijl de eerste die kleine, geacteerde bewegingen in potloodtekeningen vatte. Die tekeningen vormen samen het stille verhaal dat na één ontwrichtende zin – “Alles weegt lichter in water, behalve verdriet” – verbeeldt hoe tergend traag en zielsalleen je afscheid neemt van iemand die zelf al afscheid heeft genomen. Hoe je leeft in vertraging, in herhaling. Hoe je probeert het zonder jou voortgesnelde leven bij te benen, je van de ene traan naar de andere leegte sleept, verdriet wegslikt en dan toch breekt. Steeds opnieuw. Tot stilaan de slijtage intreedt, het patroon wordt ontregeld – met een glimlach, een opgeruimde keuken, een gezocht contact, een nacht op de andere kant van het bed.

LITTEKENWEEFSEL

Is het toeval dat Frauke Leenhouwers opteerde voor het potlood om haar zus te verbeelden? Dat meest democratische middel dat de meest democratische kunstvorm ter beschikking heeft. Voor het meest democratische gevoel: afscheidspijn. Van een geliefde, een vriend, een moeder, een kind. Potlood nadert voorzichtig, verzacht en vervluchtigt. Potlood is uit te gummen. Of toch goeddeels. Al te diep gedrukte lijnen zullen nooit helemaal vervagen. Worden littekens op het papier. Als groefjes op de huid, krassen op de ziel, tastbare herinneringen: ze vervagen, vervormen, verliezen hun grond in de wereld en verglijden zo naar een vaag gevoel. Dat niet af te schudden is. Net als Na jou. Dat na het afscheid contact zoekt, in GC Kontakt.

BOEKVOORSTELLING: NA JOU 1/3, GC Kontakt, gckontakt.be

Miwako Van Weyenberg debuteert met het fijngevoelige ‘Soft leaves’

‘Een droomparcours is er niet, film is vechten’

NL Omdat ze niet kon tekenen, begon de 14-jarige Miwako Van Weyenberg te experimenteren met de minicamera van haar vader. Zeventien jaar later presenteert de Brusselse haar fijngevoelige langspeelfilmdebuut Soft leaves. “Sinds die eerste nagemaakte Japanse kerstcommercial ben ik niet meer gestopt met filmen.”

Tekst Niels Ruëll Foto Ivan Put

Nieuwe talenten uit Brussel blijven de Vlaamse film maar versterken. Na Leonardo Van Dijl met Julie zwijgt, Anthony Schatteman met Young hearts en broers Ish & Monir Ait Hamou met BXL, debuteert ook Miwako Van Weyenberg uit Molenbeek en Vorst. In de intieme comingof-agefilm Soft leaves belandt Julien (Geert Van Rampelberg), de vader van de jonge Yuna (Lill Berteloot) in een coma. Onverwacht duiken haar moeder en halfzusje weer op in haar leven en dat van haar grote broer Kai (Kaito Defoort). De nieuwe wind waait de stille Yuna alle kanten tegelijk op. Op de festivals van Rotterdam en Oostende kon Van Weyenberg alleen maar vaststellen dat Soft leaves niet op een koude steen valt. Mensen zochten haar na de vertoningen gretig op voor een persoonlijke ontboezeming of lompe vraag, en dat vindt ze uitstekend. “Soft leaves heeft zeven jaar in mij geleefd,” vertelt ze. “Die nagesprekken helpen de film op eigen benen te staan. Mensen voelen dat ik iets persoonlijks deel en dat zet voor hen de deur open om ook persoonlijk te worden. Ik krijg vaak de vraag welke boodschap ik wil meegeven. Maar ik ben niet zo’n boodschapper. Liever start ik een dialoog met het publiek.”

Voel je je anders nu die eerste langspeelfilm geen droom meer is maar een feit?

MIWAKO VAN WEYENBERG: Die langspeler verandert niet zoveel. Maar hij staat wel

voor een persoonlijke evolutie. Zeven jaar geleden had ik meer moeite om plaats in te nemen. Ik heb moeten leren om assertiever te zijn, dat is nodig als regisseur. Zoals veel Aziatische mensen word ik vaak te jong ingeschat. Men bleef me zien als iemand die op afstuderen stond. Ik heb moeten vechten om au sérieux te worden genomen.

Je hebt ook zeven jaar moeten vechten voor Soft leaves, niet niks.

VAN WEYENBERG: Het was soms moeilijk, maar ik ben een optimistische persoon. Het hele gevecht ben ik allang vergeten, nu denk ik: ‘Dat was leuk, laten we dat nog eens doen.’ Mensen dichten me soms een droomparcours toe, maar dat bestaat niet. Film is blijven vechten om iets te willen en mogen vertellen. Ik ben me er altijd bewust van geweest dat ik tegenslagen zou kennen, me zou moeten bewijzen. Dat hoort erbij. Alleen is film vaak iets heel persoonlijks, waardoor je alles ook persoonlijk opneemt.

Yuna vindt troost in tekenen. Jij uit je via film. Hoe is dat begonnen?

VAN WEYENBERG: Gek genoeg in het tekenen. Of liever: in het niet kunnen tekenen. (Lacht) Ik zat op de Academie

Beeldende Kunsten Anderlecht, maar al snel was duidelijk dat tekenen niet mijn ding was. Op mijn 14e vroeg ik voorzichtig of ik eens iets anders mocht doen. De leerkrachten vonden het prima, als het maar creatief was. En dan ben ik beginnen te experimenteren met de minicamera van mijn vader. Voor de eindejaarsexpo maakte ik een Japanse kerstcommercial na. Dat was het enige wat ik kon bedenken. Als kind was ik al geobsedeerd door die commercials, mijn Japanse grootmoeder stuurde me elke maand VHS-cassettes vol met die filmpjes. Omdat niemand voor me wou acteren, speelde ik zelf de zes rollen. Ik vond het leuk en ben films blijven maken.

Net als Yuna ben je vertrouwd met de Belgische én Japanse cultuur. In Brussel is dat niet zo bijzonder.

Miwako Van Weyenberg

— Filmregisseur en -scenarist (31), die in Brussel opgroeide en via haar moeder nauw verbonden is met Japan

VAN WEYENBERG: Ik woon al mijn hele leven in Brussel. Ik ben opgegroeid in Molenbeek en woon nu in Vorst. Een mix van culturen is hier inderdaad een vanzelfsprekendheid. De leefwereld van Soft leaves is de leefwereld die ik ken. Ik kan me inbeelden dat als ik in een Vlaams dorp zou wonen, de focus van de film meer zou liggen op hoe het is om Aziatisch te zijn in een wit land. Maar dat is niet wat ik wil vertellen. Soft leaves gaat over de natuurlijke mix en hoe de zoektocht naar je identiteit verloopt binnen twee culturen in een familie.

— In 2014 won ze de VAF Wildcard met haar RITCS-film Hitorikko

— Haar eerste langspeelfilm, Soft leaves, beleefde in januari zijn wereldpremière op het International Film Festival Rotterdam

Het is wel een stuk makkelijker om in Brussel een gemeenschap te vormen dan in pakweg Zwevezele. Speelt de Japanse gemeenschap van Brussel een grote rol in je leven?

VAN WEYENBERG: Ik ben in die gemeenschap opgegroeid. Een privilege, en misschien ben ik daardoor bijna blind voor het feit dat

het buiten Brussel niet zo vanzelfsprekend is. Van maandag tot vrijdag ging ik naar een montessorischool en op zaterdag ging ik met de metro naar de Japanse school in Oudergem. In Zwevezele kan dat niet. Qua leerstof was het best heftig, maar zo kon ik wel in contact blijven met twee culturen. Ik volgde ook balletles bij een Japanse choreografe.

Heeft Brussel ook nadelen voor wie twee culturen heeft?

VAN WEYENBERG: Ik hoor vaak dat het een cadeau is om in een grootstad op te groeien. Maar dat ligt niet per se aan ‘de grootstad’. Tokio is ook een grootstad, maar multicultureel is ze niet. Brussel wel.

Het is niet omdat ik van Brussel ben dat ik nooit op racisme ben gebotst. Dat zou een gigantische misvatting zijn. Er is ambiguïteit. Het schone en het lelijke van de stad komen samen. Maar het is wel in Brussel dat ik mij thuis voel, geaccepteerd voel en me een deel van de stad voel.

Soft leaves raakt dat racisme heel even aan wanneer Yuna wordt nageroepen.

VAN WEYENBERG: Wie het wil zien, ziet het. Het is voor mij belangrijk om het op die voorzichtige manier binnen te smokkelen. Ik wil niet preken. Maar het bestaat wel, het komt voor, je krijgt ermee te maken en het beïnvloedt je. En dus wil ik het niet negeren. Natuurlijk heb ik al de meest absurde racistische uitspraken te horen gekregen. Soms zo absurd dat ik erom moet lachen, terwijl het niets is om mee te lachen. Zelf

Miwako Van Weyenberg groeide op in Brussel, in een mix van culturen: “Maar het is niet omdat ik van Brussel ben dat ik nooit op racisme ben gebotst.”

vind ik vooral de kleine ongevoeligheden vervelend. Zo word ik vaak in het Engels aangesproken: “Hello, nice to meet you.” Dat is iets kleins, maar het geeft je wel het gevoel ‘de andere’ te zijn.

Herken je veel van jezelf in Lill Berteloot, je jonge hoofdrolspeelster?

VAN WEYENBERG: Toen ik Lill zag, wist ik meteen dat ik mijn actrice had gevonden. Mensen zeggen dat we op elkaar lijken. Maar we herkennen ook veel in elkaar, we zouden zussen kunnen zijn. We hebben allebei een Belgische vader en een Japanse moeder. En ook onze manieren van zijn en doen lijken op elkaar. Onze vertrouwensband is sterk.

Muzikant Kaito Defoort doet het ook goed als Yuna’s grote broer.

VAN WEYENBERG: Ik had via via over hem gehoord, en sprak zonder casting met hem af. Tijdens corona hebben we een wandeling gemaakt in het Warandepark en niet over de rol maar over onze levens gepraat, over half-Japans zijn en opgroeien in Brussel. Het is een lange wandeling geworden. (Lacht)

Er zijn veel goede filmregisseurs in België en maar weinig middelen. Tot welke opofferingen ben je bereid om een tweede langspeelfilm te maken?

VAN WEYENBERG: Ik kies voor onzekerheid en neem er de opofferingen bij. Mijn beide ouders zijn beroepsmuzikanten. Ik ben opgegroeid in een omgeving waarin een 9-tot-5-structuur en een maandelijks loon niet bestonden. Ik heb gezien hoe mijn ouders het hebben doen lukken. Bovendien heb ik geen keuze, ik zou niet weten wat ik anders zou doen. Net zoals ik ook niet weet waarom ik films maak, al zegt dat misschien wel genoeg. Film is gewoon waarvoor ik leef.

Release Soft leaves: 26/3

D’UNE PUB JAPONAISE À UN LONG MÉTRAGE BRUXELLOIS

FR/ Comme elle ne savait pas dessiner, Miwako Van Weyenberg a commencé à tester la caméra de son père à 14 ans. La Bruxelloise présente 17 années plus tard Soft Leaves, un premier film sensible. « Depuis cette première fausse pub de Noël japonaise, je n’ai jamais cessé de filmer. »

FROM JAPANESE COMMERCIAL TO BRUSSELS FILM DEBUT

EN/ Because she could not draw, the 14-year-old Miwako Van Weyenberg began experimenting with her father’s videocamera. Seventeen years later, she presents her delicate first feature film Soft Leaves to the people of Brussels. ”Since my first fake Japanese Christmas commercial, I never stopped filming.”

BRUZZ IS THE BEST!

At least, that’s what we think. But what do you actually think of BRUZZ ?

Complete the survey at bruzz.be/enquete and WIN an AB concert voucher or a Museum Pass.

bruzz.be/enquete

Nederlandse Versie beschikbaar Version française disponible

MUSIC, TALKS, EXHIBITION, PERFORMANCES AND MORE Program & Tickets: www.pilar.brussels Pilar at VUB Triomfaan (Building Y) 1050 Brussels

In vitro + Puce Mary + CEM + Lamina + upsammy & Valentina Magaletti + Pippin + Callahan & Witscher + Gyeongsu + Sans Âge + Elena Colombi + Naomie Claus + Tineke De Meyer

06 MAR — 03 APR 2025

La photographe Heleen Rodiers marque une pause dans la ville avec son appareil photo argentique

Rouge. En déambulant dans les rues de Saint-Josse, je regarde le ciel gris et monotone. Photographier, c’est écrire avec la lumière, mais où est le soleil qui devrait dissiper la grisaille hivernale et recouvrir la ville de rayons lumineux et d’ombres marquées ? Alors que je me dis qu’il n’y a pas d’image à glaner aujourd’hui, mon regard se pose sur ce qui devait être autrefois une boutique. Des carreaux rouges encadrent une fenêtre cassée, calfeutrée avec du carton. Le support idéal pour une partie d’OXO avec les enfants du quartier. Peut-être que BOTOX ferait davantage reluire ces carreaux rouges, mais aujourd’hui, ils illuminent ma journée. Tels quels.

Picks of the month Film

Scream for Offscreen

EN/ Screaming, trembling, gaping eyes, burning ears, stumbling upon unexpected gems and/or utter trash: it could happen to you at any film festival, but only Offscreen can guarantee it. The festival with a deep affection for non-conformist cinema is this year delving into folk horror from Great Britain and Ireland. The Mona Lisa of the genre is Robin Hardy’s The Wicker Man, but naturally, there are many other “wyrd” delights to savour. From the 18th-century devil worshippers in The Blood on Satan’s Claw and the psychiatric patient who can kill with a scream in The Shout, to the long-lost cult film The Appointment A second focus is on unorthodox films from Greece. Think of the Greek Weird Wave that emerged

around 2009, with Dogtooth by Yorgos Lanthimos as its beacon.

But Offscreen has also been digging through B-movies and exploitation flicks from the 1960s and 1970s, such as the softcore classic The Wild Pussycat, or Island of Death, which combines the beauty of Mykonos with horror. All these delightful rarities from the past almost make you forget that compelling films are still being made today. Offscreen presents around fifteen of them, including an anti-capitalist techno thriller by Kiyoshi Kurosawa, an anarchic anti-romcom by Alice Lowe, and Reflet dans un diamant mort by the Brussels directing duo Bruno Forzani and Hélène Cattet. It’s going to be a feast. (NR)

OFFSCREEN 12 > 30/3, various locations, offscreen.be

Hard en hoog

NL/ De Italiaanse Maura Delpero verwerkt de geschiedenis van haar familie in een onopgesmukte kroniek die je afwisselend verwarmt en bevriest.

Vermiglio toont het soms bikkelharde leven in een adembenemend bergdorp aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. (NR)

VERMIGLIO IT, dir.: Maura Delpero, act.: Tommaso Ragno, Roberta Rovelli, release: 19/3

L’apartheid en images

FR/ Le photographe sud-africain Ernest Cole a payé le prix fort pour avoir documenté secrètement l’apartheid dans les années soixante. Il doit s’exiler en Amérique, où il découvre la ségrégation et tombe dans l’oubli. Il est réhabilité quand ses négatifs sont retrouvés en 2017 et grâce à ce film de Raoul Peck, à qui l’on doit déjà I Am Not Your Negro (NR)

ERNEST COLE: LOST AND FOUND FR, US, dir.: Raoul Peck, sortie : 12/3

Rosetta est une influenceuse

FR/ Liane, 19 ans, a un business plan pour sortir de la misère du sud de la France : devenir influenceuse. La télé-réalité va-t-elle l’aider à percer ? Niveau hargne, elle n’a rien à envier à la Rosetta des frères Dardenne. Un premier film étourdissant, superbement interprété et à la photographie savamment étudiée. (NR)

DIAMANT BRUT FR, dir.: Agathe Riedinger, act.: Malou Khebizi, Idir Azougli, sortie : 5/3

From Parasite to Pattinson

EN/ It has been six years since Bong Joon-ho won both the Palme d’Or and the Oscar for Best Picture with Parasite. His new film is a wacky sci-fi parable, featuring Robert Pattinson as an expendable who gets all the life-threatening oddjobs because he can be reprinted. Mark Ruffalo plays a dictator rambling like Trump. (NR)

MICKEY 17 KR, US, dir.: Bong Joon-ho, act.: Robert Pattinson, Naomi Ackie, Mark Ruffalo, release: 5/3

Ecce homo

EN/ Moody Brit and master storyteller Mike Leigh has been serving up hard truths for a lifetime. His 81st birthday hasn’t changed a thing. In the layered, tragicomic Hard Truths, the embittered, foul-mouthed, bickering Pansy struggles with everything and everyone, most of all with herself. Ecce homo. (NR)

HARD TRUTHS UK, dir.: Mike Leigh, act.: Marianne Jean-Baptiste, Michele Austin, release: 26/3

Soderbergh doet Bond

NL/ Een koppel gereputeerde spionnen raakt in nesten wanneer zij plots van verraad wordt verdacht. Moet hij nu haar of het vaderland trouw blijven? Deze spionagefilm met Cate Blanchett, Michael Fassbender en ontploffende auto’s is een regie van Steven Soderbergh, bekend van Ocean’s eleven en Erin Brockovich. (NR)

BLACK BAG UK, dir.: Steven Soderbergh, act.: Cate Blanchett, Michael Fassbender, release: 12/3

Plus envoûtante que Naples

FR/ Dans Parthenope, Paolo Sorrentino célèbre la sensualité de Naples et la beauté d’une femme séductrice. Au Festival de Cannes, on s’en est moqué en parlant d’un fantasme de vieil homme mièvre. Mais le réalisateur de La grande Bellezza nous gratifie toujours de scènes ensorcelantes. (NR)

PARTHENOPE IT, dir.: Paolo Sorrentino, act.: Celeste Dalla Porta, Gary Oldman, Silvio Orlando, sortie : 12/3

Coup de cœur

Niels Ruëll schrijft over film

Het geheugen van een slak

Ik heb het geheugen van een slak. Maar – hoe gaat die uitdrukking ook alweer? – met geduld bereikt de slak de ark. Geduld én een strakke focus op de hoofdzaak. In het geval van het internationaal animatiefilmfestival van Brussel, Anima voor de vrienden, is de hoofdzaak elk jaar opnieuw: er valt voor iedereen wat te beleven. Van de ukkies tot de dinosaurussen onder ons, van de nerds die opstaan en gaan slapen met animatiefilms tot de gelegenheidskijker. De 44e editie dingt daar niet op af. Toch niet als je binnen het brede aanbod de voor jou (en de jouwen) juiste keuzes maakt. Zo is de Australische openingsfilm Memoir of a snail wel kleianimatie, maar niet voor kinderen. Tenzij je de tijd rijp acht om het met het grut over alcoholisme, eenzaamheid, wreedaardige godsdienstigheid en de dood te hebben, én je vermoedt dat ze vatbaar zijn voor zwarte humor die de somberte relativeert en voor de mensenliefde die verborgen zit in de aandacht voor zij die het niet hebben getroffen.

KATER NA DE ZONDVLOED

Flavors of Iraq rakelt dan weer herinneringen op aan het Irak van dictator Saddam Hoessein. Met de allerkleinsten kan je naar Buurman en Buurman vijzen er op los! of Kareltje Kat De gelegenheidsliefhebber mag Flow niet overslaan, een dialoogloze parel over een kater die ontwaakt na een zondvloed die de mensheid wegspoelde. De animatiefreak komt tijdens een presentatie alles te weten over het ontstaan van deze Lets-Brusselse, voor een Oscar genomineerde animatiefilm. En zo is er voor iedereen iets. Makkelijk te onthouden, toch?

ANIMA 28/2 > 9/3, verschillende locaties, animafestival.be

Mwezé Ngangura, le plus bruxellois des réalisateurs congolais

‘J’ai refusé de faire des films africains clichés’

FR Bruxelles compte l’un des grands pionniers du cinéma africain made in Europe. Aujourd’hui âgé de 74 ans, Mwezé Ngangura a montré Bruxelles comme personne ne l’a jamais fait. Avec son regard qui était le sien. Celui d’un Congolais en Belgique. Dans le cadre de l’Afropolitan Festival, Bozar sort de l’ombre les œuvres de ce cinéaste visionnaire.

Texte Sophie Soukias

Oui, je crois en quelque chose comme le destin », affirme Mwezé Ngangura, le regard dirigé vers l’épais ciel gris qui s’étend au-delà de la fenêtre où il est assis. « Je ne sais pas exactement où se trouve ma bonne étoile dans la galaxie, mais je sais qu’elle a toujours brillé pour moi. » Il parle avec un calme paisible, tandis que nous avons pris place dans les fauteuils orange d’un petit salon de la maison de soins d’Uccle, où il vit depuis quelques mois. Si son corps fatigué lui joue des tours, l’esprit de cet homme septuagénaire reste d’une vivacité intacte. Il se souvient de tout, en détails. Comment pourrait-il oublier ? La maison familiale, nichée dans une commune de l’actuelle Bukavu, ville où il voit le jour le 7 octobre 1950, sous le Congo belge. Ses parents, commerçants, l’avaient observé longuement avant de lui attribuer le nom de Mwezé : « Celui qui révèle ce qui est caché », selon la tradition des communautés Bashi.

FILMER LES SIENS

Révéler ce qui est caché. Mwezé Ngangura n’a jamais cessé de le faire. Quand il tourne des documentaires au Congo (« Zaïre », entre 1971 et 1997), il brise la tradition occidentale d’un cinéma venu décrypter un continent qui lui échappe. Dans Le Roi, la Vache et le Bananier sorti en 1994, il retourne chez lui, dans sa région natale, le Ngweshe, pour y

raconter un quotidien ébranlé par la vie « moderne ». C’est son regard, celui de « quelqu’un de là-bas », qui raconte. Et ça change tout. En 1987, il passe à la fiction avec La Vie est Belle, coréalisé avec Benoît Lamy. À l’écran : Kinshasa. Les rêves, les amours, la débrouille. Et la musique, toujours, omniprésente. Avec Papa Wemba, légende de la rumba congolaise, en tête d’affiche, le film cartonne en Afrique subsaharienne. Lorsque Mwezé Ngangura filme la Belgique, il le fait à travers son prisme également : celui d’un Congolais débarqué à Bruxelles à vingt ans pour étudier le cinéma à l’IAD. Son réflexe est de filmer ceux qui l’entourent, en l’occurrence la scène musicale belgo-congolaise. Le guitariste virtuose Dizzy Mandjeku, le producteur et musicien Vincent Kennis, et Marie Daulne, aka Zap Mama, sont des connaissances.

En 1992, il leur dédie Changa Changa, un documentaire qui retrace l’histoire de la scène musicale afro-bruxelloise depuis les années septante. Du géant du jazz Manu Dibango à la première boîte de nuit diffusant de la musique africaine et noire américaine :

le Black and White.

Bien que tourné à Ixelles, le film a été diffusé sur Arte, mais jamais sur la télévision belge. « Une productrice de la deuxième chaîne m’a dit qu’il manquait de drame et de tension. Mais je voulais juste faire un portrait sincère de la scène que je fréquentais », explique Ngangura. Aujourd’hui, ce précieux document, témoin d’un concentré de talents désormais reconnus parmi les plus influents de leur génération, n’existe plus qu’en version bobine à la Cinematek. Tout au long de sa carrière, Mwezé Ngangura a refusé de se trahir en faisant un cinéma dicté par l’audience ou les impératifs financiers. « Je présente les choses comme je crois qu’elles devraient être, et non pour coller aux clichés souvent véhiculés par le cinéma africain », affirme-t-il.

« À l’époque, les financements pour les films de réalisateurs africains provenaient principalement de la Coopération française, qui soutenait peu les productions européennes. Pour obtenir des fonds, je devais tourner en Afrique.» Mwezé Ngangura n’en fera rien : il choisit de réaliser sa deuxième fiction en Belgique, offrant ainsi une fresque inédite de Bruxelles il y a trente ans.

Mwezé Ngangura

— Nait en 1950 dans l’actuelle ville congolaise de Bukavu

— En 1970, entame ses études de cinéma à l’IAD à Bruxelles

— Réalise en 1985 avec Benoît Lamy La Vie est Belle

— Pièces d’Identité sorti en 1998 est primé dans de nombreux festivals dont le FESPACO

Qu’est-ce que cela signifie d’être noir à Bruxelles dans les années nonante ? Si ce n’est pas la question initiale de Pièces d’Identité, sorti en 1998, son intrigue nous promène néanmoins à travers la ville, explorant des lieux où les caméras n’étaient encore jamais allées, ou du moins jamais avec ce regard-là.

L’histoire débute en RDC, où Mani Kongo, roi des Bakongo, s’inquiète d’être sans nouvelles de sa fille Mwana, envoyée en Belgique enfant pour une scolarité prometteuse. Porté par un

Mwezé Ngangura sur le tournage de Le Roi, La Vache et le Bananier, sorti en 1994.

amour paternel inébranlable, il part pour Bruxelles et entame une quête acharnée pour la retrouver.

Bien que non autobiographique, Pièces d’Identité reflète certaines expériences vécues par Mwezé Ngangura. Le film dépeint une communauté belgo-africaine en quête de reconnaissance dans une ville qu’elle fait pourtant vibrer. Entre la scène musicale effervescente de Matongé, les cours de danse africaine, les descentes de police, la corruption et un racisme décomplexé, il offre un portrait unique et critique de Bruxelles.

PARMI LES FANTÔMES

Le réalisateur met également en scène un café d’anciens colons belges, nostalgiques du Katanga, où le mépris envers Mani Kongo, roi des Bakongo, contraste avec l’accueil chaleureux que lui réservent les Marolliens dans un café du Jeu de Balle. Comme à Matongé, Ngangura a travaillé dans les Marolles avec la population locale, qu’il avait déjà impliquée dans son documentaire Lettre à Makura : les derniers Bruxellois. Une productrice indienne basée à Londres avait eu l’idée brillante de proposer à des réalisateurs africains de tourner un film ethnographique dans une ville européenne, à la manière de Jean Rouch en Afrique.

Pièces d’Identités entrelace plusieurs trajectoires d’exil, où des Congolais venus étudier croisent ceux ayant fui des drames

plus sombres. Parmi eux, le taximan Chaka-Jo, interprété par Jean-Louis Daulne (frère de Zap Mama), qui a également composé la bande-son du film à partir des paroles de Mwezé Ngangura. Enfant métis rescapé du génocide rwandais, Chaka-Jo est arrivé seul en Belgique.

Le film est hanté par d’autres fantômes, ceux des sept Congolais exhibés à l’Exposition universelle de 1897 à Tervuren, morts de froid. « En dessous d’une certaine température, n’importe quel être humain finit par mourir. Ce qu’il s’est passé en dit long sur l’image qu’on se faisait de l’Africain. En parler, c’était une façon de ne pas oublier. »

Bien qu’il soit resté à l’affiche pendant quatre mois dans une salle d’art et d’essai bruxelloise et ait été multiprimé au FESPACO de Ouagadougou, Pièces d’Identités n’a pas bénéficié d’une réception facile. « La RTBF m’avait invité pour parler du film, et la présentatrice m’a dit que je donnais une

image des Belges qui n’était pas tout à fait juste. Je lui ai répondu que c’était de bonne guerre, car l’image que les Européens avaient véhiculée des Africains jusqu’à présent n’était pas tout à fait juste non plus. »

En 2019, le nom de Mwezé Ngangura refait surface via une « carte blanche » de la Cinematek. Il faut attendre 2025 pour qu’un focus lui soit consacré à Bozar, ancrant ainsi ses œuvres dans l’héritage du cinéma belge et africain. Pour sa part, le réalisateur se réjouit d’avoir pu faire les films qu’il désirait, peu importe la reconnaissance. Si « la vie est parfois dure », l’amour finit toujours par triompher dans son cinéma. « Les beaux sentiments doivent l’emporter sur la haine et l’incompréhension. »

Dans le cadre de l’Afropolitan Festival, Bozar avec la Cinematek consacrent un close-up à Mwezé Ngangura du 28/2 au 2/3, bozar.be

EEN CONGOLESE FILMMAKER IN BRUSSEL

NL/ Brussel is de thuis van een pionier van de Afrikaanse cinema in Europa. De 74-jarige Mwezé Ngangura heeft Brussel verbeeld zoals niemand voor hem dat deed. Vanuit zijn eigen blik, die van een Congolees in België. In het kader van het Afropolitan Festival haalt Bozar het oeuvre van de visionair uit de schaduw.

A CONGOLESE FILM-MAKER IN BRUSSELS

EN/ Brussels has a pioneer of African cinema made in Europe among its residents. Mwezé Ngangura (74) has shown Brussels like no one before. With his own perspective, that of a Congolese man in Belgium. As part of the Afropolitan Festival, Bozar is bringing this visionary film-maker’s works out of the shadows.

Eat & Drink

5 x Iftar

NL Als de avond valt, markeert de iftar het verbreken van de vasten tijdens de ramadan. Vijf plekken om dat moment van culturele en culinaire verbondenheid ten volle te beleven.

Tekst Michel Verlinden

Foto's Saskia Vanderstichele

1. Onvermoed

“Wanneer het moment van de iftar aanbreekt, is het alsof we worden overspoeld door een tsunami,” vertelt Saad Lebbar, chef-kok van restaurant en traiteurszaak Nomade. Dat spreekt vanzelf, want na een dag van onthouding hebben de gasten maar één ding in gedachten: eten.

Bij zonsondergang begint de iftar – of ftour, zoals de maaltijd in de Maghreblanden heet – traditioneel met enkele dadels en een glas melk, soms vervangen door een zoete drank als tamarindesap of abrikozennectar.

“Steeds meer leden van de moslimgemeenschappen maken andere keuzes,” legt Jihad Assabi uit, eigenaar van twee restaurants in Brussel. “Ze geven de voorkeur aan sap boven melk om zich op te laden met vitamines en antioxidanten.” Deze eerste slokjes brengen het gestel rustig weer op gang. Daarna volgt een versterkende soep. In de Maghreb vaak harira, in het Midden-Oosten is een met komijn geparfumeerde linzensoep gebruikelijk. Deze bouillons, rijk aan kruiden en peulvruchten, bereiden de smaakpapillen

voor op de rest van de maaltijd. Zodra de eetlust is opgewekt, is het tijd voor stevigere gerechten, die verschillen per traditie. In de Maghreb vind je knapperige briwat, gevuld met vlees of kaas, beboterde msemmen (pannenkoeken) ... maar er bestaan talloze variaties, zoals minibrochettes of batbout-brood. En natuurlijk de traditionele gestoofde tajines.

Zoetigheden spelen eveneens een essentiële rol: chebakia’s omhuld met honing en sesam, makrout met dadels, qatayef gevuld met room of noten, baklava van bladerdeeg. Deze lekkernijen worden geserveerd met gloeiend hete muntthee of koffie met kardemom.

In Ukkel verbergt restaurant Nomade achter de toonbank een ruime zaal met plaats voor vijftig gasten. In een op Marokkaans vakmanschap geïnspireerd decor geniet je er van een royale maaltijd, met als hoogtepunt de tajine met kip en citroen. Die kan op Marokkaanse wijze – zonder bijgerecht – of op Europese wijze – met groenten – worden geserveerd. Er staan ook andere klassiekers op het menu: keftaballetjes in tomatensaus, lamsvlees met pruimen. Dit alles voor 39 euro, een schappelijke prijs voor een reis naar de andere kant van de Middellandse Zee.

NOMADE ••••

Waterloosesteenweg 1351, Ukkel, nomade.brussels

3.

In Jihad Assabi’s tweede zaak blijft het menu tijdens de iftar ongewijzigd. Je vindt er nog steeds mrouzia van lamsvlees met ras el hanout en rozijnen, of een tajine van kefta met tomaat en koriander, dat alles voorafgegaan door de ‘mini kifs’, een reeks verleidelijke hapjes: hummus, matbucha Wel worden harirasoep, chebakia, eieren en sap aangeboden aan iedereen die vast.

KIF KIF ••••

Biarritzsquare 1, Elsene, webmenu.be/Kifkif.html

Het sfeervolle La Kasbah combineert lantaarns, geborduurde kussens en rekken vol kruiden. ’s Avonds geeft de gedempte verlichting extra glans aan de hoofdzaal, terwijl in de kelder een donkerdere ruimte een meer intieme sfeer schept. Voor de iftar voorziet de plek geen speciaal menu, maar de klassieke kaart: pastilla met kip (23,50 euro), harira (9 euro) en bijvoorbeeld een gegrilde halve kip (25,90 euro).

LA KASBAH ••••

Antoine Dansaertstraat 20, Brussel, lakasbahresto.be

2. Buffet

Met zijn jarenlange ervaring in de Brusselse horeca weet Jihad Assabi precies wat de moslimgemeenschap wil en verwacht. Daarom heeft hij een buffetconcept ontwikkeld dat onovertroffen is qua snelheid van bediening en variatie. Voor 45 euro kan je kiezen uit pastagerechten, Spaanse specialiteiten, en natuurlijk de klassieke gerechten: harira, pannenkoeken, dadels ...

BABDAR ••••

Charleroisesteenweg 85, Sint-Gillis, babdar.be

Na te hebben geconstateerd dat ftour-formules vaak leiden tot verspilling of een buitensporige prijs voor wat je eet, weigert Isabelle Nizet, chef-kok van Horia, om all-inarrangementen aan te bieden. In plaats daarvan kies je in deze voor 70% biologische eatery gewoon van de kaart wat je wilt. Wat er tijdens de ramadan verandert? De aanwezigheid van harirasoep, die de rest van het jaar niet altijd op het menu staat.

HORIA ••••

Borgwal 7, Brussel, horia.be

5. Van de kaart

4. Klassiek

Puur genot

Streetlife

Photographer Agneskena scours the streets of Brussels for fashion kings and queens

Umi Defoort (29)

“I would describe my style as a bridge between Belgian and Japanese fashion. My inspiration comes from both cultures as I am the product of a Japanese mother and a Belgian father. I also check the archives or the latest runways of designers like Dries Van Noten, Yohji Yamamoto, Raf Simons, UNDERCOVER, Dirk Bikkembergs, Comme des Garçons... I usually source my clothes from Vinted, sample sales, trips to Japan, and vintage designer shops. The most important thing in fashion for me is to find something that suits you and tells a story about your personal style. In the broader conversation about fashion, I think it is important to see it as a form of self-expression for both the designer and the customer.”

Anna Karenina

Carme Portaceli / TNC & KVS

Michael De Cock

David Ruano