BRUZZ editie 1926 (12-03-2025)

Brusselse slaapexpert

Inge Declercq wil zomeruur afschaffen

Rooie oortjes en koude rillingen op het Offscreen-festival

De rijzende ster van federaal minister Eléonore Simonet

5 JAAR CORONA

Verlies en trauma in Brussel

Oude chocoladefabriek van Schaarbeek zoekt nieuwe invulling

icht bij het station van Schaarbeek vind je een vergeten stukje Brusselse geschiedenis. Wandel je langs het vredige Huart Hamoirpark, dan merk je er op het eerste gezicht niets van, maar achter de statische belle epoque gevels staat de indrukwekkende oude fabriek van Chocolat Meyers. Het merk ontstond in Laken en verhuisde later naar dit grote pand in Schaarbeek.

Ooit waren we in Brussel verzot op de chocolade van Meyers. En ook in Parijs was de fanbase groot. De mooie handgetekende reclamepanelen deden ons watertanden met namen als Moderne Meyers (fondant met amandelen), Le Croqça, Miela Meyers (fondant met honing) en Pailleté Meyers.

“

Door de grote ruimtes en de overvloed aan natuurlijk licht kan er gedacht worden aan creatieve bureaus, ateliers, lofts, co-housing, …

Naar de winkel rennen op zoek naar een reep Meyers chocolade heeft evenwel geen zin. Het Brusselse chocolademerk bestaat al lang niet meer. Wat overblijft is het volumineuze gebouw dat momenteel leeg staat. Als je er doorheen wandelt, doen de oude fabrieksramen en vervaagde reclameschilderingen dromen van een vervlogen tijd.

Doorheen de jaren kreeg de fabriek andere invullingen en recent nog deed ze dienst als

Er staat een stukje Brusselse geschiedenis te koop. Het is de oude fabriek van Chocolat Meyers, ooit een geliefde Brusselse chocolade met klanten tot ver buiten België.

artistiek atelier van de Brusselse kunstenaar Senne Dehandschutter (www.sennedehandschutter.com). Maar met haar 1200m2 was het fabrieksgebouw te groot als atelier. Daarom besloot Senne het, met pijn in het hart, opnieuw van de hand te doen.

“

De rijke geschiedenis zit hier in de stenen gebakken. Het gebouw heeft een ziel en een karakter.

Nu staat het gebouw te wachten op een nieuwe eigenaar en een nieuwe invulling. Door de grote ruimtes en de overvloed aan natuurlijk licht kan er gedacht worden aan creatieve bureaus, ateliers, lofts, co-housing, …

Interesse?

Extra informatie en foto’s via www.chocolatefactory.brussels

Adres van de chocoladefabriek: Huart Hamoirlaan 58/60, 1030 Schaarbeek

Neem rechtstreeks contact op met Senne: T +32 487 55 65 85

E send@sennedehandschutter.com

Corona Brussel likt nog steeds zijn wonden

Vijf jaar geleden, op 13 maart, ging het land in lockdown in de strijd tegen corona. Het virus, dat uit China kwam, legde met verbluffend gemak de wereld in een nieuwe plooi, en tot vandaag zindert de impact ervan door in het leven van iedereen.

In het magazine getuigen vier Brusselaars over toen, en de gevolgen nu. Eentje wacht nog altijd op juridische duidelijkheid tegen het politieoptreden dat hem brutaal op de grond knikkerde tijdens La Boum, een protestactie tegen de strikte covidmaatregelen. Een ander lijdt aan long covid, en kon als professioneel muzikant lange tijd geen saxofoon meer spelen.

Niet enkel op individueel niveau greep corona in. In de hang naar veiligheid werden grenzen verlegd, die destijds perfect verdedigbaar leken, maar die achteraf diepe wonden sloegen in het maatschappelijke weefsel en nefast bleken voor het vertrouwen in beleidsmakers, ordediensten en zelfs wetenschappers.

Neem de waanzinnige beslissing om patiënten alleen te laten sterven in ziekenhuizen en woonzorgcentra. De doden kunnen het niet meer navertellen, maar veel nabestaanden worstelen nog steeds met schuldgevoelens omdat ze hun vader, moeder, broer, zus of vriend niet konden bijstaan in hun laatste momenten met een aanraking of een troostend woord. In de strijd om te overleven verloor de mensheid wat de mensheid net uniek maakt: haar vermogen om het einde met rituelen te omkaderen, en niet te laten ontaarden in een moreel en psychologisch trauma.

Tuincentra mochten op een gegeven moment openblijven, zodat iedereen met een stukje groen kon genieten van de buitenlucht, maar voor de jeugd in woonblokken bleek in de versoepelingen lange tijd nauwelijks of geen specifieke aandacht. Mag het verbazen dat een grote groep jongeren zich sindsdien verzet tegen het gezag, eerder geassocieerd met restricties dan met bescherming?

Tuurlijk: de situatie was ernstig. Het zorgsysteem stond op imploderen. De angst greep wild om zich heen. Maar vijf jaar corona moet ook een moment van reflectie vormen. Zeker wat de Brusselse context betreft. De densiteit van een grootstad vraagt om een fijnmazige aanpak, met oog voor de verschillende gevolgen op langere termijn. Dat laatste ontbrak volledig tijdens de aanpak van de pandemie, die soms lichte trekken vertoonde van een verdoken klassenstrijd. En het feit dat veel onderzoeken naar bijvoorbeeld blijvende eenzaamheid bij jongeren en andere risicogroepen nog moeten opstarten, getuigt van niet veel urgentie om echt lessen te trekken uit die bizarre periode.

“In een geglobaliseerde wereld, met een internationale beweging van goederen en diensten, kan een nieuw virus snel toeslaan”

Of neem de avondklok (op het randje van illiberaal, en ondertussen normaal beleid geworden) of de focus op de middenklassers.

De collectieve drang om niet meer te spreken over het vermaledijde c-woord, en de vaststelling dat velen weinig actieve herinneringen koesteren over die verdwenen jaren, valt vanuit een persoonlijk perspectief perfect te begrijpen. Maar in een geglobaliseerde wereld, met een internationale beweging van goederen en diensten, is dat verre van slim. Een samenleving moet haar demonen uit het verleden recht in de ogen kijken, wat ook moet blijken uit de nieuwe protocollen wanneer het land nog eens dichtgaat door een dodelijk virus. Anders dreigt een herhaling van de feiten, terwijl Brussel nog steeds zijn wonden likt van de eerste pandemie.

Maarten Goethals Coördinator magazine In het edito fileert de redactie de Brusselse actualiteit.

Lees meer Vijf jaar na de eerste lockdown p16-25

BRUZZ IS DE MAX

Althans, datvinden wij. Maarwatvind jijvan BRUZZ?

BRUZZ belicht Brussel in al zijn facetten.We zetten onze schijnwerpers op de mooie en de minder mooie kantenvan onze hoofdstad. Dat doen weviaverschillende media en kanalen. BRUZZ is een website, een app, een radiozender, een magazine en een televisiezender.We zijn ook actief op verschillende sociale media,we maken podcasts en hebben een jongerenwebsite, BRUZZ Ket.

Vandaagvragen we graag jouw mening.Welkevan onze mediavolg je? Ben je tevreden,watvind je goed en wat minder goed?

Ga naar bruzz.be/enquete en WIN een Museumpas ofAB concertcheques.

bruzz.be/enquete

Version française disponible

Englishversion available

Slaapexpert Inge

Declercq: “De zomertijd is een ramp, dan zijn we twee uur verwijderd van de zonnetijd.”

OP DE COVER

16Corona, vijf jaar later Het onverwerkte verleden van de covidpandemie

ACTUALITEIT

03Vooraan Brussel likt nog steeds zijn wonden

06Het gesprek Eléonore Simonet, de jongste federale minister ooit

12Fenomeen van de week Zes

B-scenario’s mocht de Brusselse formatie crashen

13Cartoon Kim Duchateau

14Opinie Heeft Brussel een nieuw Coudenbergpaleis nodig?

COLOFON

15Debatteer mee Moeten camera’s met gezichtsherkenning ingezet worden tegen sluikstorten?

VERHALEN

34Gezondheid Slaapexpert Inge Declercq over het belang van een goede nachtrust

ELKE WEEK

10In beeld Cato Beljaars: Run Forrest, run

14 Stadsleven Frangipane

27Beestig Brussel De Schaarbeekse kriekelaar herleeft in Autriquehuis

30 Sporting Flagey In memoriam voor

een legendarische barak

31Big City Hoe worden de Koninklijke Serres verwarmd in de winter?

31Meer BRUZZ Wat is er te doen op de andere BRUZZ-kanalen?

32Hang-out Alexandre

38Column Wanneer een afwijzing een uitdaging wordt

SELECT

39 Brussels regisseursduo Cattet & Forzani doet het Offscreen-festival fonkelen als een diamant

43Klein onderhoud Bianca Steck

45Eat & Drink Gringo

46Inzichten Dorothée Munyaneza

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar OPLAGE 50.000 exemplaren ADVERTEREN? Sacha Devos en Angela Mngongo 02-650.10.81 sacha.devos@brusselmedia.be angela.mngongo@brusselmedia.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir ALGEMEEN HOOFDREDACTEUR Klaus Van Isacker COÖRDINATOR MAGAZINE Maarten Goethals ART DIRECTOR Heleen Rodiers VORMGEVING Ruth Plaizier EINDREDACTIE Karen De Becker, Kurt Snoekx WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Johan Baeten, Eva Christiaens, Luana Difficile, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Johan Baeten, Michaël Bellon, Andy Furniere, Luc Kempen, La Morrigasme, Niels Ruëll, Amalia Skalecki, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, Aurélien Garcia, George Holmer FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Delphine Frantzen, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Emiel Viellefont VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Dirk De Clippeleir, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

Eléonore Simonet, minister van Middenstand, Kmo’s en Zelfstandigen

‘Ik heb het grootste drama uit mijn leven omgezet in mijn grootste kracht’

Op weg naar een tankstation kreeg ze een telefoontje van haar voorzitter Georges-Louis Bouchez met de vraag om minister te worden. De 27-jarige Brusselse Eléonore Simonet zei ja, en werd zo de jongste federale minister ooit. De rijzende ster van de MR beleeft haar plotse politieke vuurdoop met kalmte én animo. “Wat in Anderlecht gebeurt: ik word er zot van.”

door Johan Baeten foto’s Saskia Vanderstichele

Gelovig is de nieuwste liberale vedette misschien niet, een engelbewaarder heeft ze wel: haar vader Jacques, die het tweemaal kortstondig tot Brussels minister-president schopte en aan het begin van de eeuw de burgemeesterssjerp droeg in Anderlecht. In 2007 –dochter Eléonore zat nog op de lagereschoolbanken – maakte een longembolie een abrupt einde aan zijn leven.

“Ik herinner me nog dat hij mij de ochtend van zijn laatste dag in de badkamer een kus gaf voordat ik naar school en

hij naar het gemeentehuis ging. Enkele uren later was hij er niet meer. Mijn vader heeft mij geleerd om nergens spijt van te hebben, want het leven kan opeens gedaan zijn. Zijn overlijden is het grootste drama uit mijn leven, maar ik heb de pijn kunnen transformeren in mijn grootste kracht,” zegt Simonet zonder verpinken in een vergaderzaaltje van het kabinet op de Hertogstraat, dat ze deelt met MR-ministers David Clarinval en Mathieu Bihet.

“Zijn vuur bezielt mij elke dag en bij moeilijke beslissingen vraag ik me vaak af wat mijn vader gedaan zou hebben, hoewel

ik – toen hij nog leefde – te jong was om politieke discussies te voeren,” vervolgt ze. “Ik herinner mij wel nog zijn eindeloze politieke drive, die ik nu koester. En ik laat me vertellen dat ik zijn scherpe humor geërfd heb. Op sociale media lees ik dat mijn stem en mimiek mensen doen denken aan mijn vader.”

Audi van de grootmoeder

In de late uurtjes van zondag 2 februari neemt Simonet een beslissing waarvan ze wellicht niet snel spijt zal krijgen. Het toenmalige Brussels parlementslid heeft

BIO

• Geboren in 1997 in Luik

• Komt uit de politieke familie Simonet, als dochter van Jacques en kleindochter van Henri

• Studeerde rechten en is als advocaat ingeschreven aan de balie in Brussel

• Woont in Sint-LambrechtsWoluwe, maar groeide op in Anderlecht

• Sinds 3 februari 2025 federaal minister van Middenstand, Kmo’s en Zelfstandigen voor de MR

een avondwandeling achter de rug als ze thuis in Sint-Lambrechts-Woluwe ziet dat de tank van haar auto bijgevuld moet worden.

Op weg naar een Dats 24-benzinestation hangt ze met haar zes jaar oudere broer aan de lijn. Hij is advocaat in New York en vooral zielsverwant sinds het gedeelde gemis na het verlies van hun vader.

“We bellen elke dag. Ook Henri is gebeten door politiek en natuurlijk polste hij al lachend of Georges-Louis Bouchez (MR-voorzitter, red.) niet had gebeld, want mijn naam was opgedoken in een artikel met potentiële ministers. ‘Dan had ik het wel gezegd’, antwoordde ik.”

Terwijl broer en zus afronden, springt een naam tevoorschijn op de display van de Audi A1 van Simonet, die ze van haar grootmoeder cadeau kreeg toen die op haar negentigste besliste om niet langer zelf met de auto te rijden. Simonet onderbreekt haar broer met de woorden: “C’est GeorgesLouis Bouchez.”

“Ik beantwoordde de oproep. Hij vroeg me of ik de dag erna iets te doen had. ‘Nee,’ zei ik, al had ik de ochtend nadien wel een afspraak, bij de tandarts. Op zo’n moment ben je half in shock. Ik voelde zijn vraag immers aankomen. Onze voorzitter zou mij niet bellen om hem te adviseren bij de casting van de MR-ministers.”

“Ik parkeerde de wagen aan de kant van de weg. En dan kwam de vraag. Of ik minister wilde worden. Middenstand, Kmo’s en Zelfstandigen. Ik zei dat ik dat aankan, over de nodige capaciteiten beschik en de democratische legitimiteit heb: ik heb intensief campagne gevoerd en bij mijn eerste verkiezingen in juni heb ik van op de voorlaatste plaats de tiende beste score van alle Brusselse kandidaten neergezet. Mijn hart klopte razendsnel, duizend slagen per minuut. Gelukkig ben ik veilig

thuisgeraakt.” Na een slapeloze nacht waarin Simonet het regeerakkoord onder de loep neemt, volgt maandagochtend geen tandartsafspraak, maar wel de eedaflegging op het Paleis.

Op wolkjes

Tijdens de taxirit, bij de aankomst op het Paleizenplein of luttele seconden voor het moment suprême: kersvers minister Simonet zweert bij kalmte, ook wanneer haar telefoon ontploft. Enkel haar parlementair medewerker, in de war door het nieuws, slaagt erin om Simonet aan de lijn te krijgen.

“Grote emoties moet je beleven en interioriseren, zonder excessen,” stelt Simonet. “Ik ben een gezwind iemand, rechttoe, rechtaan, rad van tong ... (Knipt ritmisch met haar vingers) En tegelijkertijd ben ik kalm. Minister worden: ik zie het als een nieuw tenue dat ik aantrek. In alle bescheidenheid mijn verantwoordelijkheid opnemen. Ik heb niet gejuicht, gehuild of geschreeuwd. Of toch niet zichtbaar voor de buitenwereld.”

Nadat een nietsvermoedende taxichauffeur over haar naam is gestruikeld als de bewaking aan het Paleis vraagt wie er in zijn auto zit – ‘Je suis avec Hélène Simonet’ – kan de helse ministercarrière van start gaan. Minister Simonet, de benjamin, komt als eerste van de gloednieuwe regering-De Wever aan bij de koning.

“Ik heb niet geslapen, maar moe was ik niet. Zo’n eedaflegging in het decor van het Paleis: je voelt je los van tijd en ruimte, ook al had ik geen last van een trillende stem of lichte benen. Het was eerder alsof ik op wolkjes liep. Wat het ook surreëel maakte, is dat ik de ministers van de andere partijen bijna allemaal alleen kende uit de media. Bart De Wever of Theo Francken: ik had die mensen nog nooit gezien. Blijkbaar

“De ministers van de andere partijen kende ik bijna alleen uit de media. Bart De Wever of Theo Francken: ik had die mensen nog nooit gezien”

is de nonkel van Francken nog notaris geweest in Anderlecht.”

Hoewel Simonet in Sint-LambrechtsWoluwe woont, waar ze sinds eind vorig jaar ook in de gemeenteraad zit, gaat haar hart sneller slaan wanneer dit interview bij Anderlecht aanbelandt. De gemeente waar haar vader Jacques en grootvader Henri (ook ooit minister van Buitenlandse Zaken) aan de knoppen zaten. De gemeente van paars-wit, de kleuren van haar favoriete ploeg – minister Simonet heeft als tiener zelf even gevoetbald. De gemeente waar ze opgroeide en die de laatste weken in een permanent negatief daglicht geplaatst wordt.

Far West

“Sommige wijken lijken wel de Far West, en ik heb recht van spreken: ik heb niet ver van Sint-Guido gewoond,” aldus Simonet. “Mijn vader en grootvader hebben gevochten voor de Anderlechtenaren en ik moet vaststellen dat de gemeente erop achteruit is gegaan sinds de liberalen niet meer in het bestuur zitten (de voorbije legislatuur, red.). Het kan toch niet dat mensen bang zijn als ze hun boodschappen gaan doen? (Op dreef) Dat ze het slachtoffer kunnen worden van een verdwaalde kogel in een

Eléonore Simonet ziet de politiek niet als een stiel voor het leven: “Het mooie aan mijn generatie is dat een carrière van veertig jaar in dezelfde branche veel minder gangbaar is geworden. Misschien ga ik over vijf jaar wel garnalen kweken in NieuwZeeland.”

in haar strijd voor administratieve vereenvoudiging, meer steun en verbeterde sociale rechten voor zelfstandigen.

Vrouwelijke zelfstandigen

“Waar ik het verschil wil maken, is de rol van vrouwelijke zelfstandigen. Vrouwen hebben nog altijd meer moeite om een zaak op te starten, gewoon omdat ze vrouw zijn. It makes no sense. 36 procent van de zelfstandigen is vrouwelijk. Ik wil van ons land een voorbeeld maken op het vlak van gelijke kansen in de ondernemerswereld.”

Nochtans geeft de regering zelf niet het goede voorbeeld, met slechts vier vrouwen op vijftien ministers. “Natuurlijk had ik graag meer vrouwen in de regering gezien, maar ik ben niet verantwoordelijk voor de keuzes van de partijvoorzitters. Tegelijkertijd stel ik vast dat vijf van de tien MR-ministers over alle regeringen heen vrouwelijk zijn,” verdedigt ze haar partij.

Simonet zit midden in een blitzcarrière in de Wetstraat, maar de Brusselse ziet de politiek niet als een stiel voor het leven. Wanneer ze de vraag krijgt of het Brussels minister-presidentschap een ambitie is, volgt een lange stilte.

nachtwinkel? Ik word er zot van. Gelukkig hebben we met Bernard Quintin een minister van Binnenlandse Zaken die zijn mouwen opstroopt. Wel, ik nodig de Brusselse politici uit om ook hun verantwoordelijkheid op te nemen.”

Als het over haar Brussel gaat, klopt Simonet meermaals letterlijk op tafel. Met ritmische frasen zet ze haar punt kracht bij. “Terwijl alle indicatoren op rood staan, vraag ik aan degenen die niet aan de Brusselse onderhandelingstafel willen aanschuiven: zijn het de twee N-VAparlementsleden die onze stad en haar toekomst in het gedrang brengen, of de drugsdealers die met kalasjnikovs schieten? Wie houdt het grootste risico in voor ouders met kinderen die de metro nemen of ondernemers die hier een zaak willen starten?”

“In mijn maanden als parlementslid heb ik minister-president Rudi Vervoort (PS) vaak ondervraagd over onveiligheid en in zijn antwoord kwam bijna altijd hetzelfde riedeltje terug: ‘We zitten in lopende zaken.’ Op die manier zullen het de Brusselaars zijn die de rekening betalen.”

Sinds begin vorige maand is Simonet niet langer Brussels volksvertegenwoordiger, maar minister voor alle Belgen – een

chauvinistisch detail waar ze naar goede MR-gewoonte meermaals op hamert.

Haar bevoegdheden lagen de afgelopen kwarteeuw in handen van uitsluitend Waalse liberalen en met Wetstraatveteraan Rudy Volders aan het roer van haar kabinet belandt Simonet in een comfortabel nest. Maar een jonge, ambitieuze politica staat ook in een weinig zichtbaar departement te popelen om haar stempel te drukken. Dat de Arizona-regering een speerpunt maakt van werk, moet Simonet ruggensteunen

ÉLÉONORE SIMONET, LA PLUS JEUNE MINISTRE FÉDÉRALE DE L’HISTOIRE

FR L’étoile montante du MR a accueilli sa nomination surprise avec calme et enthousiasme, prenant en charge le portefeuille des Classes moyennes, des Indépendants et des PME. Malgré sa récente ascension, Éléonore Simonet reste fidèle à ses racines : son père, Jacques, et son grand-père, Henri, ont été bourgmestres d’Anderlecht. « Ce qui se passe à Anderlecht me rend folle », confie-t-elle.

“Ik had nooit verwacht dat ik op mijn zevenentwintigste al minister zou zijn,” zegt ze. “Ik zie die functie niet als job, maar als mandaat. Een dienst, een missie. Ik blijf als advocate ingeschreven aan de balie.”

“Het mooie aan mijn generatie is dat een carrière van veertig jaar in dezelfde branche veel minder gangbaar is geworden. Misschien ga ik over vijf jaar wel garnalen kweken in Nieuw-Zeeland. Ik beleef dit avontuur met veel enthousiasme en een groot eergevoel, maar ik heb geen glazen bol.”

ELÉONORE SIMONET: THE YOUNGEST BELGIAN FEDERAL MINISTER EVER

EN Eléonore Simonet was on her way to a gas station when she suddenly found herself the youngest Belgian federal minister ever. The rising star of the MR is now in charge of the middle class, SMEs, and the self-employed. Her father Jacques and grandfather Henri were both mayors of Anderlecht and she has not forgotten where she comes from. “What is happening in Anderlecht drives me crazy.”

In beeld door Cato Beljaars

Run Forrest, run

Afgelopen weekend leek het wel zomer, terwijl officieel de lente nog moet beginnen op 20 maart. Maar met temperaturen tot achttien graden kan een mens al eens in verwarring raken. De Brusselaar ging niettemin massaal naar buiten, om een terrasje te doen, of in korte broek in het park te lopen (‘Run Forrest, run’). Vanaf dinsdag dreigt de temperatuur weer te zakken met tien graden, een beetje zoals het hoort in deze tijd van het jaar. MG

Alternatieve regeringsvorming

Zes scenario’s mocht

Brusselse formatie crashen

Het is deze week erop of eronder voor de Brusselse regeringsformatie. Als de gesprekken (weer) op niets uitdraaien, zijn er volgens een groep academici zes alternatieve scenario’s mogelijk.

Het Brussels Gewest zit negen maanden na de verkiezingen van 9 juni 2024 nog altijd zonder volwaardige regering. De komende dagen moet duidelijk worden of de informateursopdracht van het duo De Beukelaer (Les Engagés)-Van den Brandt (Groen) ergens toe leidt.

Bij een crash zal de uitgebluste regering-Vervoort weer verder moeten strompelen in lopende zaken en zullen er ongetwijfeld stemmen opgaan om het Brussels Gewest onder federale curatele te plaatsen.

Beide aspecten zijn vanuit het standpunt van de Brusselse burgers te vermijden, vindt een groep onderzoekers die verbonden is aan het Rethinking Belgium-platform. Het gaat onder anderen om Philippe Van Parijs (UCLouvain), Emilie Van Haute (ULB), Kevin Meyvaert (VUB), Willem Sas (UHasselt en KULeuven) en Hugues Dumont (Saint-Louis).

“Een lange periode van lopende zaken is nooit ideaal, maar in Brussel is de situatie extra zorgwekkend door het enorme begrotingstekort en de dringende uitdagingen waarmee het Gewest kampt,” schrijven ze. “De impasse voedt het wantrouwen en de frustratie bij de Brusselaars en

vergroot het risico dat Brussel afhankelijk wordt van andere bestuursniveaus voor financiering, wat de autonomie van de hoofdstad zou kunnen bedreigen.”

Ze ontwikkelden daarom zes alternatieve scenario’s. “Dit zijn slechts ‘Plan B’-opties en duidelijk minder aantrekkelijk dan een klassieke regering, maar ze zijn alvast pakken beter dan het huidige vacuüm waarin zowel de sociale als budgettaire problematiek zienderogen verergert.”

1 (Bijna) iedereen het bad in

Als coalities smeden niet lukt, dan moet de partijen maar een gewestelijke eenheidsregering overwegen, stellen de academici voor. “Deze optie omvat alle democratische partijen, met uitzondering van het Vlaams Belang wegens het cordon sanitaire. Als alle partijen het gevaar voor de overheidsfinanciën inzien, kan deze formule worden toegepast om op zijn minst een begrotingsakkoord te bereiken.”

Een begroting is op korte termijn urgent. Zonder geloofwaardig financieel plan wordt een ratingverlaging door de internationale kredietbeoorde-

laars onafwendbaar, wat de rentekosten van het noodlijdende Brussels Gewest nog meer de hoogte in zou jagen.

2

Deliberatieve commissies

Een tweede scenario neemt versterkte burgerparticipatie als uitgangspunt. Het Brussels parlement werkt voor diverse dossiers al met deliberatieve commissies, samengesteld uit parlementsleden en uitgelote burgers. “Burgers kunnen via de Brusselse deliberatieve commissies meewerken aan oplossingen voor de crisis en op langere termijn bijdragen aan het herzien van de regionale politieke instellingen,” stellen de academici voor.

Van Parijs pleitte eerder dit jaar in BRUZZ magazine al voor een grote hervorming van het Brusselse kiesmodel. Het dubbele kiescollege moet volgens hem op de schop, maar

de gegarandeerde vertegenwoordiging van de Nederlandstaligen moet blijven.

3 Technocratische regering

Of moeten de politici een stap opzijzetten om het roer aan partijloze technocraten te geven? “Dat houdt in dat een apolitiek uitvoerend orgaan wordt samengesteld uit experts, bijvoorbeeld uit de academische wereld, de administratie of het middenveld, om het risico op wederzijdse veto’s en partij-exclusieven te minimaliseren,” schetsen de professoren.

4 Neutrale bemiddelaar

Een minder verregaande variant van de technocratische aanpak is dat een onpartijdige bemiddelaar wordt aangesteld. “Om de onderhandelingen tussen de partijen te depolitise-

V.l.n.r.: Kevin Meyvaert (VUB), Willem Sas (UHasselt en KULeuven), Philippe Van Parijs (UCLouvain), Louis), die deel uitmaken van de groep academici die de B-opties voorstellen. © COLLAGE BRUZZ

ren en hen te helpen een gezamenlijke basis te vinden,” argumenteren de academici. Eerder circuleerden al de namen van topdiplomaat Frans van Daele, de voormalige kabinetschef van koning Filip, en Philippe Van Parijs zelf als mogelijke ‘neutrale’ ontmijners.

5

Crisisregering

Scenario vijf werd eerder al door Vooruit en de PS, elk met eigen accenten, gelanceerd: een tijdelijke noodregering met een beperkt mandaat, die wel de begroting al op orde kan stellen.

De academici trekken de parallel met de federale noodregering Wilmès (maartoktober 2020). “Bij een crisisregering verleent het parlement de regering tijdelijk vertrouwen voor het beheer van de crisis, waarbij de regering kan rekenen op de ondersteuning van een raad van experts. Dat was de aanpak die de federale regering volgde tijdens de coronacrisis,” klinkt de uitleg.

6

Minderheidsregering

was het jaar van de coronacrisis, waarin er een federale noodregering kwam. Academici zien dat ook nu als een mogelijkheid

maanden al zit Brussel zonder regering, en voorlopig beweegt er weinig op dat front

Een variant van de crisisregering is de minderheidsregering, die geen steun heeft van een meerderheid in het parlement. Maar de wet vereist niet één, maar zelfs een dubbele parlementaire meerderheid (in de Nederlandstalige én in de Franstalige taalgroep) voor een volwaardige Brusselse regering. Die juridische horde maakt het scenario van de minderheidsregering onwaarschijnlijk.

“Om een minderheidsregering in een deelstaatregering op te richten, moet die goedgekeurd worden door een meerderheid van de parlementsleden, waardoor constructieve onthouding (onthouding zonder de besluitvorming te blokkeren, red.) niet mogelijk is. Dat maakt deze optie in Brussel minder haalbaar dan bijvoorbeeld op federaal niveau,” analyseren de professoren.

EMMANUEL VANBRUSSEL

Emilie Van Haute (ULB) en Hugues Dumont (Saint-

Heeft Brussel een nieuw Coudenbergpaleis nodig?

Door te investeren in het Coudenbergpaleis probeerde het bestuur de status van Brussel veilig te stellen. Een les die de huidige politici maar beter ter harte nemen, nu de hoofdstad kampt met een negatief imago, zegt Vincenzo De Meulenaere, die net een boek uitbracht over het gebouw.

Vincenzo De Meulenaere

• Historicus (Universiteit Gent)

• Werkt vandaag in de EU Brussels Bubble en als onderwijsassistent aan de VUB

Een omgevallen kaars of een pot confituur die vuur vatte in de keukens maakte in de nacht van 3 op 4 februari 1731 een einde aan het Coudenbergpaleis, een bijzonder fascinerende residentie die eeuwenlang de Brusselse skyline bepaalde. Het paleis speelde lang een centrale functie in de complexe diplomatieke wereld van het laatmiddeleeuwse en vroegmoderne Europa, en was het uithangbord van Brussel dat zich graag profileerde als princelycke stad, een stad die kon meespelen in de Champions League van de Europese politiek, omdat koningen en keizers er bijzonder graag vertoefden. Als historicus met een fascinatie voor paleizen waar vorsten en vorstinnen ronddwaalden, kwam ik al snel in aanraking met het bijna mythische Coudenbergpaleis, die residentie op een Brusselse heuvel waar onder anderen de machtigste man in het zestiende-eeuwse Europa, keizer Karel V, vaak vertoefde en zelfs afscheid nam van zijn leven als

Stadsleven Frangipane door Eva Christiaens

Een meisje met twee volle tassen en een rugzak stapt de tram in. Ze is gestrand door de treinstaking. De laatste rit naar Louvain-laNeuve heeft ze gemist. Of ik de weg van hieruit ken?

Haar verbinding is troebel, ik durf niet te gokken en maak een hotspot. Die brengt haar app weer tot leven.

De route lijkt een soep. Soms geeft ze een zucht,

publiek figuur. Diplomatieke correspondentie tussen hoofdsteden bevatte vaak referenties naar de grootsheid van dit paleis en dat bleef uiteraard een gezonde nieuwsgierigheid wekken.

Toch bleef er iets wringen. Na de bijna totale vernieling van het paleis, waarbij enkel wat smeulende ruïnes, de kapel en de buitenmuren van Filips de Goedes Aula Magna de treurige restanten bleken te zijn, werd het paleis grotendeels vergeten. In de jaren 1770 werden de resten vakkundig verwijderd en verscheen het huidige Koningsplein,

“Het paleis was een vorm van soft power en daar pakte de stad graag mee uit”

dan weer een verlegen glimlach. Goed nieuws, zegt ze halverwege de rit. Ze raakt wel thuis. Ik zet de hotspot af, zij stapt uit en graait nog snel in haar tas. Een frangipane en een Bounty. Och, wuif ik haar gebaar weg. Maar ze is al weg, knipoogt nog snel door het raam.

waardoor er van het paleis geen spoor meer te zien was. Dat blijft de tragiek van een paleis dat toch een belangrijke rol heeft gespeeld in de geschiedenis van Brussel en zelfs Europa. Diplomaten trokken van heinde en verre naar Brussel om er in het Coudenbergpaleis te onderhandelen met Habsburgse vorsten of hun prinselijke vertegenwoordigers, terwijl andere bezoekers zich vergaapten aan de koninklijke en soms keizerlijke pracht van het Coudenbergpaleis.

Chronisch geldgebrek

Het paleis was ook symbolisch voor de durf die Brussel aan de dag legde om toch zijn status als belangrijke schakel in de internationale keten

Zie ik eruit alsof ik wel een frangipane kan smaken, hoor ik mezelf denken. Maar wat met dat gegeven paard? Even later stap ik uit. Een man spreekt me aan. Heb ik wat geld, vraagt hij, voor zijn honger? Ik schud. Een gewoonte. En dan mijn frank. Mijn frangipane! Een snelle graai, een verlegen glimlach. En hij is al weg. Och, besef ik. Ik had nog een Bounty.

In Stadsleven vertellen redacteurs en lezers in maximaal 1000 tekens een verrassende anekdote over Brussel. Insturen kan via redactie@bruzz.be

veilig te stellen.Erwordthedenvaak gesteld dat Brusseldiestatusniet altijdin ere kan houdenendoorde constantestroomaanberichten over schietpartijeneneensomskwalijke reputatieinzakeruimtelijkeordening wordtdeglanssoms net ietsminder. Uiteraard was het middeleeuwse of vroegmoderneBrusselgeenstad waarcriminaliteitonbestaande was of waareralleenmaarpaleizen stonden te schitteren,maardoor te investerenin het paleisenopenbare gebouwen werd geprobeerdomde statusalsprinselijkestad zo wel veilig te stellen,enooknadebrand van 1731wildemengraag–ondanks chronischegeldgebrek–blijven inzetteninaandachtstrekkersdiede bezoekersmoestenverbazen.

Zo werd geïnvesteerdindebouw van deAulaMagna,eenslinkse manieromFilipsdeGoedeaande stad te binden,en werd het economischebelang van eengrote, indrukwekkendehofhoudinginde staderkend. Het paleis was soft power endaarpaktedestad uiteraardgraagmeeuit.Maarvaak werdenookdefinanciëlebeperkingenerkenden werd noodgedwongen af en toe deteringnaarde neringgezet.Nadevernietigende brandin1731 werd immersmaar liefstveertigjaargedebatteerd over wat ermoestgebeuren met desite van het `verbrandehof`.Plannen vooreenheropbouw van het paleis of deconstructie van eennieuwe residentiewerdenopgeborgendoor gebrekaanfondsen,waarnamen genoegenmoestnemen met de aanleg van het Koningsplein, uiteraardzonderookdeesthetieken inplantingin het stedelijkeweefsel uit het oog te verliezen. Het blijftbelangrijkomheden het Coudenbergpaleis te omarmenals eenstukjeBrusselse,vaderlandseen zelfsEuropesegeschiedenis,en misschienzelfs te vierenals het even kan.

Coudenberg. Het verdwenen Versailles van België,VincenzoDe Meulenaere,35euro,Borgerhoff& Lamberigts

Reageren of zelfeenopiniestuk insturen?Mailnaarredactie@bruzz.be

Debatteer mee

Moeten camera’s met gezichtsherkenning ingezet worden om sluikstorten tegen te gaan?

Resultatenonlinebevraging,op9maart2025viaRhetoric (51 reacties)

Erisgeenandereoplossingtegenhardleerse sluikstortersdienuongestrafthunafvalachterlaten waar het nietmag.Endieinbreukopmijnprivacy neemikerdangraagbij. Caroline V.

Deoverlastdiesluikstortenteweegbrengtin bepaaldewijkenisenorm.Ookop het mentale welbevinden van deinwoners. Het opruimen kost handenvolgelden dat maggerustbetaaldworden doordeplegers. CathyA. Sluikstortenis zo’n grootprobleem dat we alle middelenmoetengebruikenom het op te lossen. Wanhopigeproblemenvragenomwanhopige maatregelen. DirkB.

Ik twijfel

Privacymoetniethelemaaloverboordgaanvoor enkeleincivieken–anderetechniekenmoeten mogelijkzijn. Marleen G.

Nee

Mensenhebben het rechtomzichin het publieke domein te begevenzondergefilmd te worden. Dat is fundamentelerdan het oplossen van het sluikstortprobleem.Daarvoormoetbijgevolgeenandere werkwijzeopgesteldworden. Peter L. Meersurveillance van deoverheidmoetvermeden worden.Zodrazulkecamera’sgeïnstalleerdzijn,zijn ze zeermakkelijkin te zetten vooranderedoeleinden,vaakzonderveeloverzicht. GillesC.

Camera’s met gezichtsherkenningzijneenschending van deprivacyvooriedereendieerpasseert. Silke V.

ACTRICE

PATRICIA KARGBO bekend van ‘Chantal’, belanddeineenkleine identiteitscrisistoen ze van Roeselarenaar Brusselverhuisde FocusKnack, 5maart2025

Het Coudenbergpaleis, met op de voorgrond aartshertogin Isabelle, die er in de zeventiende eeuw verbleef.

Het onverwerkte verleden van corona

Vijf jaar na de start van de eerste coronalockdown, op 13 maart 2020, is Brussel nog niet begonnen aan een gedegen evaluatie van de gevolgen ervan op de stad. De impact op onze mentale gezondheid blijft wat gissen, een collectieve herdenking kwam er nog niet. “Om ergens overheen te raken, moet je verhalen delen en naar elkaar luisteren.”

door Eva Christiaens

De afdelingen intensieve zorg in de ziekenhuizen lagen overvol, de beschermingsmaatregelen voor het personeel waren ongezien. ©

Je hoort mensen vaak zeggen dat het lijkt alsof die hele covidperiode niet is gebeurd. Dat is natuurlijk niet zo. Wanneer je doorvraagt, heeft iedereen iets verloren, of dat nu een geliefde is of een vrolijke schooltijd. Alleen spreken we als samenleving liever niet over verlies, terwijl de slachtoffers dat net heel waardevol kunnen vinden.”

Rouwcoach Katleen Van Langendonck uit Laken neemt BRUZZ mee naar dertien gedenkstenen voor covidslachtoffers in het Ossegempark. Een Onument, “met de ‘o’ van openheid,” zegt Van Langendonck, “want rouw is een proces, altijd onaf en in beweging.” Het Onument staat er nu een volledig jaar, sinds de inhuldiging op 13 maart 2024, maar is amper bekend bij het grote publiek. “We denken na over een ritueel om eraan te koppelen, zoals een wandeling of rouwcirkels,” zegt Van Langendonck.

De coronacrisis, die 4.500 dodelijke slachtoffers maakte in Brussel, vindt vijf jaar na de startdatum nog weinig weerklank in de publieke ruimte. Van het hele land had Brussel het hoogste sterftecijfer door covid-19, rekening houdend met de leeftijdsstructuur van de (relatief jonge) bevolking. Vooral tijdens de eerste golf, in de lente van 2020, was de oversterfte bijzonder hoog: in Brussel vielen toen 1.379 meer doden dan verwacht, becijferde gezondheidsinstituut Sciensano, ruim de helft meer dan in een normale lente. Ter vergelijking, in de rest van het land was die oversterfte procentueel maar half zo laag. Bovendien lijdt naar schatting drie tot vijf procent van de bevolking aan een vorm van long covid, zo leren verschillende studies wereldwijd. Voor Brussel komt dat neer op grofweg dertigduizend longcovidpatiënten. Minstens enkele

honderden van hen zijn nog altijd ernstig verhinderd om te werken of studeren. Verklaringen, van krappe woningen tot armoede en moeizame communicatie, zijn tijdens de crisis al aangestipt. Vijf jaar later zinderen vooral de mentale en emotionele gevolgen nog na. Zijn we al goed en wel hersteld van die opeenvolgende periodes van isolatie?

“Nee, we zijn eigenlijk nog niet aan de verwerking begonnen,” zegt sociologe Beate Völker (Universiteit Utrecht), expert in vriendschappen en sociaal contact. “Corona lijkt lang geleden, maar het is echt niet zomaar voorbij. We hebben het in een doosje gestopt dat we liever dicht laten. Toch hoort het bij ons leven. Veel mensen zijn dierbaren verloren, anderen zijn nog altijd ziek. Om eroverheen te komen, moet je die verhalen delen en naar elkaar luisteren.”

Minder praatjes

In de eigen vriendenkring of familie zal dat inmiddels wel lukken, merkt Völker in eigen en buitenlands onderzoek. “De meeste mensen zijn hun allerbeste vrienden wel blijven zien tijdens de pandemie. We zijn vooral zwakkere contacten verloren buiten onze onmiddellijke leefwereld. Goede kennissen, vaak gekoppeld aan een bepaalde activiteit, maar ook toevallige contacten op straat of in de winkel. Die spontane praatjes zitten nog altijd niet op het niveau van voor corona,” vertelt Völker.

Terwijl die erg belangrijk zijn voor ons welzijn, zegt ze. “Het zijn vaak die contacten die eens iets zeggen waar jij totaal niet op had gerekend. Verre kennissen geven jou niet altijd gelijk. Ze zijn een doorgeefluik naar een grotere wereld,” aldus Völker. “Het is nog niet cijfermatig bewezen, maar de ruk naar rechts lijkt op die

Bezoek was niet toegestaan tijdens de lockdowns. Wie zijn familie wou zien, kon dat alleen achter glas.

“Waarom organiseert Brussel geen coronafestival, met muziek, theater en tentoonstellingen, waar iedereen zijn verhaal kan delen over de pandemie?”

Irene Stengs Antropologe en rouwexperte Vrije Universiteit Amsterdam

manier mee aan corona te linken. De pandemie liet ons terugtrekken in een bubbel. Nog meer dan vroeger richten we ons vandaag op mensen die we al kennen en niet op de situatie om ons heen.” Wie videobelt op de tram, kan geen praatje slaan met de medereizigers, zegt ze. “Die ontwikkeling was uiteraard al bezig, maar is versneld. We zijn het kwijtgeraakt om solidair te zijn met anderen.”

In eigen land zoekt gezondheidsinstituut Sciensano sinds vorig jaar naar de corona-effecten op blijvende eenzaamheid. Resultaten zijn er nog niet, net zo min als langetermijndata over het welzijn van jongeren, senioren, daklozen of andere risicogroepen voor en na de pandemie. Daar zijn de laatste maanden wel studies over opgestart met federale financiering. “Tijdens de lockdowns piekten eenzaamheid, angst en depressie vooral bij jongeren en vrouwen,” zegt onderzoeker Lize Hermans van Sciensano. “Telkens wanneer de strenge maatregelen versoepeld werden, namen die angstproblemen

en depressies weer af. Vandaag is dat nog altijd zo, maar onze mentale gezondheid is nog niet beter dan tijdens zo’n periode tussen twee lockdowns in. We weten nog niet of we er slechter aan toe zijn dan voor corona.”

Dat komt omdat er geen zogenoemde nulmeting is. Pas vanaf de lente van 2020 hield Sciensano elke vier maanden een onlinebevraging naar ons welzijn en eenzaamheid, voordien was die er niet. Het is nu wachten tot volgend jaar, wanneer de nieuwste Nationale Gezondheidsenquête verschijnt. “Die gegevens kunnen we vergelijken met een vorige meting uit 2018,” zegt Hermans. Al is er in die periode natuurlijk nieuwe stress opgedoken voor veel Brusselaars. Denk maar aan de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis en de Gaza-oorlog.

Drugsexperts willen de toenemende problematieken op straat en in metrostations dan weer niet een-op-een aan corona linken, want daar speelt georganiseerde misdaad mee. “Het is wel zo dat de

De scholen sloten een tijd. Toen ze weer openden, waren er strenge maatregelen. ©

meest precaire groepen, zoals migranten, het tijdens de eerste maanden van corona nóg moeilijker hebben gekregen. Straathoekwerkers konden hen niet meer bereiken,” zegt Martin Wagener van de ULB, die nu bekijkt welke lessen het sociale hulpnetwerk moet trekken voor toekomstige rampen. “In Brussel zijn zeer snel nieuwe diensten opgezet, zoals de hotels voor daklozen. Dat was ongezien en zelfs enkele OCMW’s deden dat, maar die zijn inmiddels gesloten en de extra middelen weer afgeschaft.”

Het is maar één voorbeeld dat in de toekomst beter of sneller kan. In dezelfde lijn loopt bij Sciensano het onderzoek naar eenzaamheid en hoe dat beter te vermijden valt, ook in rusthuizen. “Uit Europese cijfers weten we dat de emotionele impact van de pandemie bij 65-plussers nog lang

© SASKIA VANDERSTICHELE

IVAN PUT

na de lockdowns is blijven voortduren,” zegt Lize Hermans. Bovendien voelen vrouwen boven de 65 zich consequent meer eenzaam dan hun mannelijke leeftijdsgenoten, zo bleek. Belgische cijfers zijn er nog niet.

Open de rusthuizen voor de buurt

“We weten wel dat vriendschap enorm belangrijk blijft op latere leeftijd, zeker bij 80-plussers. Net je zwakkere contacten trekken je uit huis en houden je cognitief sterk. Een vaste partner blijft gewoon bij jou op de zetel,” zegt sociologe Beate Völker. “Zonder sociale stimulatie kan een proces van dementie versnellen. Dat cognitieve aspect is tijdens de crisis amper onderzocht, maar ik raad rusthuizen nu aan om de deuren open te zetten voor de buurt. Zorg dat er regelmatig iets gebeurt.”

“Veel jongeren zijn het verleerd om spontaan contact te leggen. Ze voelen zich er ongemakkelijk bij, durven niet meer te bellen”

Beate Völker

Sociologe Universiteit Utrecht

Ook voor jongeren is ontmoeting volgens Völker meer dan ooit nodig. “Voor hen kwam de pandemie op het moment dat zij horen te experimenteren met relaties en te kiezen waar ze zullen wonen, studeren of werken. Dat haal je niet zomaar

in in drie jaar tijd. Ik denk dat de politiek de jongeren een beetje zal moeten helpen,” zegt Völker, en dan vooral om buiten de eigen vriendenkring te kijken. “Veel jongeren zijn het verleerd om spontaan contact te leggen. Ze voelen zich er

ongemakkelijk bij, durven niet meer te bellen. Breng hen samen, organiseer evenementen. Dat klinkt betuttelend, maar je wil toch ook geen eenzaamheidsepidemie?”

De Nederlandse antropologe Irene Stengs (Vrije Universiteit Amsterdam), gespecialiseerd in rouw in de openbare ruimte, gaat nog een stap verder. “Waarom organiseer je geen coronafestival in de stad, met muziek, theater en tentoonstellingen, waar iedereen zijn eigen verhaal kan delen over de pandemie?” Belangrijk is dat ook de politiek daarbij aanwezig is, benadrukt Stengs. “Als je niets doet, is het ook alsof er niets is gebeurd. Er moet op zijn minst worden nagedacht hoe het leed dat veel mensen is overkomen, erkend kan worden. Dan heb ik het over de nabestaanden van de coviddoden, die geen afscheid hebben kunnen nemen, maar ook over longcovidpatiënten die nog ziek zijn. Voor hen is de crisis niet voorbij. Er is geen closure.”

Expliciete erkenning

Stengs onderzoekt al jaren collectieve rouwrituelen. “Dat gaat breed: bij grote emoties die we samen uiten, zoals woede, frustratie, verdriet, afschuw of empathie,

ligt heel vaak een sterfgeval in de publieke ruimte aan de basis. Zoals een verkeersongeluk, een natuurramp of gewelddadige aanslag. Het verschil met de covidcrisis is dat daar niet één dode, één tijdstip of één plek was: de ramp voltrok langdurig in onze eigen huizen en ziekenhuizen,” zegt Stengs. Dus is één herdenkingsdag kiezen moeilijk, net als een geschikte plek. “Dat het monument in Brussel niet gebruikt wordt, betekent dat het niet werkt. Je zal nooit iedereen bereiken met alleen bloemen of kraanvogelorigami. Maar hoe langer je wacht om een ramp te herdenken, hoe ingewikkelder het wordt.”

Bovendien vraagt een goede herdenking ook evaluatie, zegt Stengs. “Een ritueel is niet gratis, het houdt een belofte in. Zo’n herdenking draait ook om transformatie. Wat zouden we anders doen bij een volgende pandemie? Daarvoor komen de studies natuurlijk veel te laat,” vindt ze. Het zorgpersoneel kreeg bijvoorbeeld nog geen duidelijke verbetering van zijn statuut of werkomstandigheden. “Het dagelijkse applaus tijdens de eerste lockdown, ook zo’n ritueel, is een koude douche gebleken: er is geen extra geld gekomen en je zit nog altijd met een gapend gat aan respect voor de zorg.”

De financiering van de zorg is grotendeels federale materie, maar rond verlies in het algemeen kan een stad als Brussel wel een rol spelen. VUB-onderzoeker Bert Quintiens werkt rond zogenoemde compassionate cities, steden met aandacht voor het levenseinde. “Je kan daarover praatcafés organiseren, maar ook klasgesprekken in lagere scholen. Zo geven we woorden aan verlies. Ook meer groene ruimte in een stad werkt troostend,” zegt Quintiens. In Leuven wordt elke laatste maandag van de maand gedanst op de markt voor overleden inwoners. Quintiens: “Covid heeft de dood een tijdje meer bespreekbaar gemaakt, zowel in het nieuws als in enkele televisieprogramma’s. Dat is nu weer gaan liggen.”

Empathische stad

Bij de Brusselse politiek ligt zo’n herdenking, of zelfs coronafestival, momenteel niet op tafel. Gezondheidsadministratie Vivalis heeft wel een risicobeheersplan klaar voor toekomstige crisissen, zegt woordvoerder Frédéric Pellissier. “Dat kunnen we flexibel aanpassen aan elk type crisis, om sneller verantwoordelijkheden te verdelen en beslissingen te nemen. Onze crisiscel, die tijdens de pandemie is opgericht, houdt zich nu al

Het openbaar vervoer bleef de hele tijd rijden, maar het aantal plaatsen werd beperkt. © IVAN PUT

Trouwen kon alleen in kleine kring, met mondmasker. © PITCHL28

bezig met mazelenuitbraken en met de drugsproblematiek rond het Zuidstation.” En voor de woonzorgcentra kwam al een apart plan om de deuren te openen voor buurtbewoners, onder ontslagnemend minister Alain Maron (Ecolo). De implementatie daarvan is pas voor de volgende Brusselse regering.

“Wat ik nog altijd mis in het debat, zowel vanwege politici als in de media, is een echte reflectie over de keuzes destijds,” zegt rouwcoach Katleen Van Langendonck aan het Lakense Onument. “Ik ben zo

kwaad geweest over hoe we oude en zieke mensen aan hun lot overlieten. Wie afscheid moest nemen van geliefden via videocall lijdt daar nog altijd onder.”

Om de gedenkstenen bekender te maken en de 4.500 Brusselse coviddoden beter te eren, is Van Langendonck in gesprek met gemeenschapscentrum Nekkersdal. “Het probleem is dat niemand het dossier oppikt, nu er geen Brusselse regering is,” zegt ze.

De vraag is of dat erg is. “Niemand heeft zin om oude wonden open te rijten,” zegt een twintiger verderop in dit magazine (lees op p. 22) over covid. Veel Brusselaars denken er liefst zo min mogelijk aan terug. “We zijn met zijn allen stilletjes verouderd,” zegt een andere getuige. Maar zo’n gezamenlijk zwijgen heeft volgens antropologe Irene Stengs wel degelijk impact op de stad.

“Collectieve rouwrituelen gaan over verdriet, frustratie, onmacht en empathie uiten. Al die emoties kunnen door elkaar bestaan. Het tegenovergestelde van een empathische stad is een soort meritocratie, waarbij iedereen zijn eigen problemen moet zien op te lossen of er zelf verantwoordelijk voor is,” zegt ze. “Dat is niet zo. Er zullen nog pandemieën komen, we moeten ons daarop voorbereiden. Als we vandaag beschouwen als een tussenperiode van vrijheid en veiligheid, beseffen we dat die vrijheid niet vanzelfsprekend is en hoe we toekomstig leed kunnen voorkomen. Het wantrouwen tegenover vaccinaties of de politiek is totaal niet weg. Pas door verhalen te delen, kunnen we lessen trekken uit wat ons is overkomen en beslissen welke maatregelen we in de toekomst nooit meer zullen nemen.”

‘ON N’A PAS ENCORE TOUT À FAIT DIGÉRÉ LE

CORONAVIRUS’

FR Cinq ans après le premier confinement du 13 mars 2020, Bruxelles n’a toujours pas effectué une évaluation complète des conséquences de la pandémie. L’impact sur notre santé mentale demeure flou et aucune commémoration collective n’a encore eu lieu. « On a l’impression que le covid appartient au passé, mais en réalité, on ne l’a pas complètement digéré. Même si on l’a rangé dans une boîte qu’on préfère garder fermée, il fait toujours partie de notre vie. Beaucoup de gens ont perdu des proches, d’autres sont encore malades. Pour vraiment avancer, il faut partager nos histoires et nous écouter les uns les autres. »

‘WE

ARE NOT DONE WITH COVID YET’

EN Five years after the first lockdown begun on 13 March 2020, Brussels still has not had a proper assessment of the impact of the COVID-19 pandemic. We are still not sure about what it did to our mental health nor has there been a collective commemoration. “COVID might feel like a long time ago, but it really isn’t over. We put it in a box that we prefer to leave closed, yet it is part of our lives. Many people have lost loved ones, others are still ill. If we are to get over it, we need to share those stories and listen to each other.”

‘Praten over corona vind ik bijna een taboe’

De ene verloor familie, de ander zijn gezondheid, job of andere vorm van vrijheid. De covidjaren hebben bij zowat elke Brusselaar sporen nagelaten, maar niet altijd even zichtbaar. “Het is alsof we allemaal samen wat verouderd zijn,” zegt een verpleegkundige die op de eerste rij stond. “Dat onbehagen zie ik in de hele stad.”

door Eva Christiaens foto’s Saskia Vanderstichele

‘Ik heb het gevoel dat ik minstens een jaar van mijn leven kwijt ben’

Sommelier Lucas De Ré (29) was tijdelijk werkloos, zijn vader Xavier De Ré raakte gewond bij nepfestival La Boum

Ik huiver nog altijd als ik iemand met een mondmasker op straat zie. Praten over corona vind ik bijna een taboe: niemand rijt de wonden graag open. Misschien moeten we het er weleens over hebben, maar je ziet mensen snel dichtklappen als het erover gaat. Ik was 24 toen alles begon, woonde in een cohousing in Ukkel en verveelde me te pletter. Het restaurant waar ik werkte, was dicht. Ik keek tv, belde met vrienden, elke dag zag er hetzelfde uit. Ik heb het gevoel dat ik minstens een jaar van mijn leven kwijt ben.”

“Dat eerste jaar ging ik akkoord met de regels, maar ik merkte stilaan dat veel mensen ze niet volgden en toch niet gestraft werden. De regels voelden onrechtvaardig, onmenselijk en zelfs zinloos. Ik ben uit protest met een vijftal vrienden en mijn vader naar het evenement La Boum in Ter Kamerenbos getrokken. Wij zaten rustig te kaarten, andere mensen te badmintonnen. Tot de politie ons omcirkelde met paarden en waterkanonnen. Ironisch genoeg kwam iedereen toen pas te dicht bij elkaar. Mijn vader zwaaide met bloemen, als teken van vreedzaam protest. Maar hij viel bewusteloos op de grond

door het waterkanon en moest zeven keer gehecht worden aan zijn hoofd. Ik raakte gekwetst aan mijn kuit en onderrug. De politie chargeerde zelfs tegen ouders die een mensenketting hadden gevormd om hun kinderen te beschermen. Het was gewelddadig.”

“Mijn vertrouwen in de politie is volledig weg. Voor corona was ik al achterdochtig, maar wel blij dat ze er waren. Nu niet. Als ik een agent kruis op straat, steek ik over. Onze zwembrillen op de foto dragen we uit protest tegen traangas en waterkanonnen in de stad. Mijn vader is getraumatiseerd. Hij raakt gespannen zodra hij een groot politievertoon ziet. Samen met andere aanwezigen van La Boum heeft hij een klacht ingediend tegen hun optreden daar, maar we hebben geen nieuws over de afloop ervan. Ik denk dat veel aanwezigen daar mentale problemen door hebben gekregen, boven op de langdurige isolatie die er al was.”

“Mijn eigen leven is nu weer vrij normaal. Onder vrienden communiceren we natuurlijk meer online, maar dat was al langer aan de gang. We hebben na de crisis veel gefeest om de hele periode te vergeten. Dat doe ik nog wekelijks. Ik ben ook wat meer naar rechts opgeschoven in mijn politieke voorkeur, want corona heeft het leven duurder gemaakt. In de horeca zie je goed dat de prijzen los van de energiecrisis en oorlogen zijn gestegen. Maar, ik heb alle vaccins gehad en mijn vader ook. Ik was nooit tegen het principe om anderen te beschermen. Ik was tegen de willekeur van het beleid.”

Xavier De Ré (links) en zijn zoon Lucas. “Ik was tegen de willekeur van het beleid,” zegt Lucas over zijn deelname aan La Boum.

‘Ik moet na een drukke dag of repetitie altijd enkele dagen herstellen’

Muzikant en yogaleraar

Erwin Vann (61) Longcovidpatiënt

‘Corona heeft het respect voor het zorgpersoneel niet vergroot, integendeel’

Verpleegkundige Terry Van Osbeeck (37) werkt op Intensieve Zorg in Kliniek Sint-Jan

Ik heb de allereerste covidpatiënt op onze dienst ontvangen, enkele dagen na de start van de lockdown. Niemand wist goed wat er aan de hand was. We zagen de besmettingen wel op televisie en onze artsen waren bijzonder nerveus, maar de verplegers waren

Ik werd ziek in september

2020. Ik was fysiek sterk, ik dacht dat ik het thuis kon uitzieken. Na negen dagen ben ik naar het ziekenhuis gegaan. Daar brachten ze me meteen naar intensieve zorg. In Geraardsbergen, want in het Brusselse was geen bed vrij. Ik heb in coma gelegen en ben geïntubeerd. Ik had nog amper longcapaciteit, letsels op mijn stembanden en moest een jaar revalideren. Terwijl ik als saxofonist en yogaleerkracht jarenlang bezig was geweest met blazen en goed ademen.”

“Ik ben lang mensenschuw geweest. Ik meed Brussel en het openbaar vervoer het liefst van al, want ik wou zeker niet opnieuw ziek worden. Nu was ik nog overal waar ik kom mijn handen en ik ben verhuisd naar een bungalow nabij Dinant. Ik hou me bezig met mijn katten en huis. Al kan ik me niet blijven opsluiten. Mijn kinderen wonen nog in Brussel en ik werk halftijds.”

“Covid dwong me tot vertraging. Vroeger leefde ik heel intens als muzikant, met lange dagen en amper regelmaat. Na een burn-out in 2008

vooral nieuwsgierig. We zijn een jong team, we lachten het weg dat we afstand moesten houden. Pas toen we geen tijd hadden om onze handschoenen en bril op te zetten om iemand te reanimeren, beseften we hoe snel een besmetting kon gaan. Tegelijk was er verdeeldheid. Artsen met kinderen waren heel strikt, jonge collega’s hielden feestjes.”

“Ik woonde samen met drie andere verpleegkundigen. Het enige waarover we spraken, was covid. Mijn schoonmoeder is toen gestorven aan kanker en wij konden haar niet bezoeken. Vorig jaar was ik oververmoeid: ik heb acht maanden thuis gezeten met een burn-out. Nu werk ik halftijds. Gelukkig luisteren we op de dienst nu beter naar elkaar. Er is meer aandacht voor mentale gezondheid gekomen.”

gooide ik het roer om, ik opende yogastudio Sampoorna. Al snel raakte mijn leven even druk gevuld met meditaties vanaf 5 uur ‘s ochtends. De aard van het beestje. Na mijn ziekte kon ik niet blijven werken, maar met alleen onlineyogalessen kwamen we niet uit de kosten. We hebben de studio gesloten in 2021. De vermoeidheid blijft. Ik moet na een drukke dag of repetitie enkele dagen herstellen en ik slaap zeker tien uur per dag. Ook mijn concentratie is verminderd, ik moet vaak naar mijn woorden zoeken.”

“In het yogamilieu noemen veel mensen covid zever in pakjes, maar ik heb mijn ervaring natuurlijk gehad. Op aanraden van mijn huisarts heb ik het vaccin wel genomen. Ik ga daarover niet in discussie met twijfelaars. Dat deed ik tijdens de crisis ook niet: ik was te pletter geslagen. Als ik hoor dat sommige longcovidpatiënten vandaag hun zetel niet uit raken, dan kan ik binnen mijn limieten wel genieten. Het besef dat het leven zomaar kan stoppen, geeft me meer appreciatie voor mijn vriendschappen, kinderen en partner.”

“Het applaus voor de zorg was lachwekkend. Het deed even deugd, maar wij hadden vooral nood aan materiaal en ondersteuning. Het maakt me nog altijd moe dat de overheid daar niet aan tegemoetkomt. Corona heeft het respect voor het zorgpersoneel niet vergroot, integendeel. Onze bezoekregels blijven streng. Dat is goed: zo moeten we minder vaak de politie bellen. Mensen lijken ongelukkiger, sneller geërgerd en veeleisend. Dat onbehagen zie ik in de hele stad.”

“Het is alsof we allemaal samen wat verouderd zijn. De stad is kalmer geworden. We moeten alles inzetten op de jeugd. Voor jongeren is de afzondering zwaar geweest. Ik heb de indruk dat ze minder gelukkig zijn en meer drugs gebruiken dan vroeger. Dat mogen we best vaker bespreken.”

‘Palliatieve patiënten die alleen zijn gestorven, dat kunnen we niet goedmaken’

Viroloog Steven Van Gucht (48) adviseerde de politiek bij de lockdowns, ook Brussel

De eerste coviddode was een heel oude dame uit Brussel. Wat ook bij een normale griep kon gebeuren, dus ik raakte pas echt verontrust toen de ziekenhuizen jonge, sportieve patiënten zagen binnenstromen die snakten naar zuurstof.”

“Covid was veel meer dan een pandemie. Door de duur en de grote impact zijn alle sectoren en sociale lagen van de maatschappij getroffen. Zeker in Brussel was communicatie cruciaal. Hoe kan een overheid een diverse bevolking bereiken met een duidelijke, consistente boodschap? Op zo’n manier dat mensen je vertrouwen? Overheidscommunicatie is per definitie saai en punctueel, terwijl desinformatie op sociale media continu fluctueert. Brussel vond met succes vertrouwenspersonen in de wijken, maar dat netwerk moet je onderhouden in vredestijd.”

“Door het jojo-effect van strenge en lossere maatregelen kregen mensen het gevoel dat er geen einde aan kwam. Veel alternatieven hadden de politici niet, behalve mensen te vragen om hun contacten te beperken. Achteraf kwam er veel kritiek, maar ik hoorde zelden een werkbaar alternatief. Ik vind dat we weinig hebben geleerd, want je ziet nauwelijks nog iemand met een masker op het openbaar vervoer.”

“Een pandemie zal altijd pijn doen, maar België is beter voorbereid met ventilatieplannen en voorraden. We moeten absoluut beter nadenken over de sterftefase. Palliatieve patiënten die alleen zijn gestorven of afgelaste begrafenissen, dat kunnen we niet goedmaken. Ik zou nooit meer parken of speeltuinen afsluiten of mondmaskers in de buitenlucht verplichten.”

“Alleen zijn wij niet goed in pandemieën herdenken. De Spaanse griep kostte dertig miljoen mensen het leven, meer dan de Eerste Wereldoorlog, en toch vind je nergens een monument dat ernaar verwijst. Antropologen noemen dat pandemic amnesia. Wat ik zelf wil herdenken, is de enorme solidariteit en weerbaarheid van jonge mensen.”

Schaarbeekse kriekelaar Fruitboom komt tot leven in Autriquehuis

Een bezoek aan het Schaarbeekse Autriquehuis voelt vandaag wat aan als een boswandeling, met de expo Ruimte voor bomen.Diewerpt onder meer een blik op de geschiedenis van de Schaarbeekse kriekelaars.

door Andy Furniere

Bloemen- en plantenmotieven zijn sowieso altijd erg aanwezig in het Autriquehuis, het eerste grote herenhuis van Victor Horta en een belangrijke mijlpaal van de art-nouveaustijl. Zo plaatste Horta op de tweede verdieping een glazen dakraam met glas-in-loodramen, waarvan één een persimmonboom en irissen weergeeft. De persimmonboom refereert aan de Japanse inspiratiebronnen van de architect.

Voor de expo Ruimte voor bomen is die florale dimensie sterk uitvergroot: aan het onthaal hangt nu een enorme afbeelding van Horta en zijn vrouw Julia, poserend voor een majestueuze mammoetboom waar een tunnel in is gehouwen. “De foto is genomen in de Verenigde Staten, waar ze hun toevlucht zochten tijdens de Eerste Wereldoorlog,” zegt Alexandra Rolland, directeur van het museum en curator van de expo. “De boom is de legendarische Wawona Tree in het Yosemite Nationaal Park, die zo’n 2.300 jaar oud was toen hij in 1969 door een storm is geveld.”

De rest van de expo focust op het groene erfgoed dicht bij huis, vooral in Schaarbeek zelf, aan de hand van een mix van kunst, geschiedenis en wetenschap. Er zijn talloze creaties te zien van vroegere en hedendaagse kunstenaars, met Léon Spilliaert en Kikie Crêvecoeur als bekende namen, maar ook oude botanische rapporten en fossielen van de plantengeslachten sigillaria en lepidodendron, de voorouders van onze bomen, die tijdens de negentiende eeuw in kolenmijnen werden opgegraven.

in het gelijknamige schilderij van Jenos Kaparthy uit 1890 er nog uitziet als een landelijke idylle, toont een zicht op het Rigaplein van Henri Stiellemans uit de jaren 1930 hoe bomen in de rol van stedelijke decoratie werden geduwd.

Op een tussenverdieping is een hoek gewijd aan de Schaarbeekse kersen, de Prunus cerasus. Enkele schilderijen en een affiche illustreren het belang van de kersenboomgaarden in de gemeente, ruim een eeuw geleden. De bekende Schaarbeekse krieken werden toen met de hand geplukt, per ezel vervoerd en verkocht op de Brusselse markten. Lambiek-brouwers gebruikten de zure kersen om kriekbier te maken.

“Door de voortschrijdende verstedelijking verdwenen die boomgaarden geleidelijk in de eerste helft van de twintigste eeuw,” zegt Alexandra Rolland. “Later begon men de kersenbomen wel op bepaalde plaatsen weer te planten, maar dan veelal om esthetische redenen.”

Het geheel illustreert hoe de natuur – en de visie erop – door de eeuwen heen verandert als het Schaarbeekse platteland onder invloed van de industrialisatie transformeert en uiteindelijk samensmelt met de stad. Terwijl de Josaphatvallei

• Middelgrotefruitboom oorspronkelijkafkomstiguit Zuidoost-EuropaenWest-Azië

• Bloeitinaprilenmei met geurendewittebloemendie bijenenvlinderslokken

• Heeftovaalronde,donkerrode zurekersen met stevig rozekleurigvruchtvlees

De voorbije tien à vijftien jaar won de comeback van de kriekelaar in Schaarbeek aan kracht door het Kriekenboomsage-project van gemeenschapscentrum De Kriekelaar, de dienst cultuur van de gemeente en de Bûûmplanters. Daarbij worden de bomen gekweekt en uitgedeeld. Met de oogst ervan brouwde de Schaarbeekse Brasserie de la Mule zelfs opnieuw een bier – Kriot.

Reeks nalezen?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/dossier/botanisch-brussel

Filosoof en architect Gideon Boie

‘De tegenstanders van Good Move werden belangrijker gemaakt dan ze zijn’

Het ontbreekt in Brussel nog steeds aan politieke moed en de straat moet veel meer zijn dan een plek voor mobiliteit. Het zijn maar enkele ideeën die filosoof en architect Gideon Boie ontwikkelt in Kleine filosofie van de verkeersveiligheid, dat op 14 maart verschijnt. door Kris Hendrickx foto Bart Dewaele

Het boek van Gideon Boie is een herwerkte bundeling van zijn opinieteksten de voorbije jaren. Persoonlijke verhalen worden verweven met filosofische vraagstukken rond het recht op de straat en volksgezondheid.

Is er nood aan een filosofische kijk op verkeersveiligheid?

GIDEON BOIE: Dat denk ik wel. Verkeersveiligheid wordt te snel anekdotisch bekeken: het gaat alleen over de feiten zelf, het ongeval op een bepaalde plaats en aanpassingen op dit of dat kruispunt. Dat is belangrijk, maar het is ook een gevaar als het daarbij blijft, als het politiek wordt afgedaan als een lokaal probleem. In Schaarbeek was er een aanrijding met vluchtmisdrijf dwars door een speeltuintje. Dus kwamen er fietsrekken, zodat niemand nog vluchtmisdrijf door dát speeltuintje zou plegen … Lessen trekken voor de aanleg van alle andere gevaarlijke kruispunten ligt al veel moeilijker.

Merk je in onze taal hoe we over verkeerveiligheid denken?

BOIE: Zeker, ook ik in mijn eigen tekst. Ik had het in een vroegere

versie over een ongeval, maar een van de nalezers merkte op dat aanrijding correcter is. ‘Ongeval’ geeft de indruk dat er niets aan te doen was, dat het een deel van het leven is.

Het boek begint met de aanrijding van je kinderen op de Lambermontlaan in 2015, met een dubbele dijbeenbreuk bij je zoontje tot gevolg. Je was toen verontwaardigd over de reactie van de overheid. Waarom?

BOIE: Ik heb toen met alle autoriteiten contact genomen: minister van Mobiliteit Pascal Smet (Vooruit), staatssecretaris voor Verkeersveiligheid Bianca Debaets (CD&V), burgemeester Bernard Clerfayt (Défi) én schepen van Mobiliteit Adelheid Byttebier (Groen). Telkens met de vraag: doe iets aan de gevaarlijke situatie van de voetgangers op die hele laan. Iedereen was het eens met mijn kritiek, maar ze voegden er in één adem aan toe dat de doorstroming van het verkeer ook belangrijk was. Die politici doen aan wat socioloog Slavoj Žižek ‘inherente kritiek’ noemt: kritiek die niet is bedoeld om iets te veranderen. Er volgde een gepingpong

tussen die verschillende niveaus en personen, tussen administratie en politiek … Een vriendin die bij een administratie werkte, kwam op een moment trots vertellen dat de verkeerslichten voor voetgangers er vijf seconden langer zouden groen blijven. Ze vond dat een hele overwinning, maar voor mij kwam het als een klap: die verlenging gold enkel na de ochtendspits, zelf had ik er niets aan. In de spits moest de doorstroming natuurlijk voorgaan.

In de vorige regeerperiode speelden verkeersveiligheid en mobiliteit een hoofdrol: de zone 30, de circulatieplannen die veel weerstand opriepen. Wat leer je uit die periode?

BOIE: Veel. Neem de circulatieplannen: dat moesten testfases zijn, die de gemeenten zouden evalueren. Maar vaak werd er

niet eens gewacht op resultaten en werden de plannen gewoon ingeslikt omdat de commotie zo groot was. De bedoeling was om zo het plan te redden, maar het effect was net averechts: het hek was van de dam en de weerstand ging als een lopend vuurtje rond. Het toont een gebrek aan politieke moed.

Was er een probleem van slechte voorbereiding? Participatie die niet representatief genoeg was, ingrepen waarvan velen de zin niet inzagen …

BOIE: Testfases moeten net tonen wat de voordelen zijn van maatregelen. Je moet ze kunnen aanpassen. In Schaarbeek is er echt wel veel overlegd, maar de commotie die gecreëerd is, heeft dat soort aanpassingen nooit toegelaten.

De persoon die hier het luidst van al ‘de bewoners vertegen-

“De persoon die in Schaarbeek het luidst protesteerde tegen de mobiliteitsplannen, woonde in Evere”

Gideon Boie

Auteur van ‘Kleine filosofie van de verkeersveiligheid’

Gideon Boie: “Ik had het in mijn boek over een ongeval, maar een van de nalezers merkte op dat aanrijding correcter is. ‘Ongeval’ geeft de indruk dat er niets aan te doen was.”

woordigde’ bleek in Evere te wonen … Die hele tegenbeweging heeft een fenomeen in het leven geroepen dat ik in het boek een ‘epistemologisch delirium’ noem: er werd verwarring gecreëerd. Als je dat discours, onder meer over het ‘dichtslibben van de wijken’, tegensprak, dan maakte dat de verwarring alleen maar groter. Politici die dat deden en misschien ook de burgerbewegingen, hebben daar, geloof ik, een fout gemaakt. De tegenstanders werden zo belangrijker gemaakt dan ze zijn. Beter was geweest om een ander en eigen verhaal naar voren te schuiven.

De Deense stadsplanner Jan Gehl benadrukt dat je eerst de mentaliteit van mensen moet veranderen en dan pas de fysieke stad kan vertimmeren. Heeft Brussel dat eerste aspect wat verwaarloosd?

BOIE: Ik begrijp zijn punt, maar je kan het omdraaien: concrete projecten kunnen mensen overtuigen dat het anders kan. Die visie zit een beetje in het ‘Build it and they will come’principe dat bijvoorbeeld voor fietspaden wordt gebruikt.

Zijn verkeersveiligheidsorganisaties als 1030/0 representatief genoeg voor de stad? Of is het

eerder een club van hoogopgeleide stadsbewoners met progressieve ideeën en zonder auto?

BOIE: De mensen die het actiefst zijn binnen de vereniging zijn misschien wel een vrij homogene groep, maar bekijk de foto’s eens van onze actie op de Kesselstraat hier in Schaarbeek. We hebben toen danspartijen georganiseerd omdat er een peuter was omvergereden. Alle mogelijke buurtbewoners deden mee, ook moeders met hoofddoeken en kinderen.

Kan een sokkel van verbinding helpen bij de discussie over mobiliteit? Dat de stad kindvriendelijk moet zijn, is bijvoorbeeld een punt dat al veel minder controversieel is dan ‘De auto moet minder plaats krijgen’.

BOIE: Zo’n sokkel is zinvol en het klopt dat we dan moeten opletten dat het niet alleen over mobiliteit gaat. Behalve het recht op verplaatsing hebben stadsbewoners ook recht op culturele uitwisseling op straat, op sociale interactie, op speelruimte voor kinderen … De Brusselse Open Streets (autovrije zomerstraten, red.) zijn op dat vlak een heel mooie vitrine.

Is er geen radicaal andere visie op stadsvoertuigen nodig? Een personenwagen weegt al 1.500 kg en dient voor zaken die je met een elektrische fiets of vierwieler van 150 kg kan uitvoeren.

BOIE: Ja. We zitten nog steeds vast in wat ik het Fordistische denken noem. Het waanbeeld van de PTB-PVDA en de PS dat elke werkmens een auto nodig heeft om naar een afgelegen bedrijventerrein te raken. Iedereen heeft wél recht op mobiliteit, maar dat kan je anders regelen.

Kleine filosofie van de verkeersveiligheid, uitgegeven bij Public Space (Luster) EAN : 9789491789410

In memoriam voor een legendarische barak

Het gaat snel met de afbraak van de gebouwen aan de Boechoutlaan. Grond wordt omgewoeld en herinneringen worden gewist. Voor het te laat is: een kleine ode aan een bijzondere locatie. door Luc Kempen

“U zal verschieten, alsof de Derde Wereldoorlog daar al is gepasseerd.” Guy Goethals, voormalig topscheidsrechter, maar toch vooral de zoon van de roemruchte Brusselse voetbaltrainer Raymond Goethals, had me al gewaarschuwd: de buurt tegenover het Planetarium, waar zich tot voor kort de hoofdzetels van de Belgische Voetbalbond en het Belgisch Olympisch Comité bevonden, gaat in recordtempo tegen de vlakte. Ook wat er rest van de legendarische Léo Petanque Club moet er binnenkort aan geloven. Meer dan eender welk voetbalstadion was deze veredelde barak (een overdekte zandbak, omzoomd door houten tafeltjes en stoelen, met hier en daar een reclamebord voor pastis) het baken in het leven van de in 2004 overleden trainer.

Voor wie Goethals wilde interviewen, waren er slechts twee opties: voor acht uur ‘s morgens bellen naar het nummer van zijn appartement in Molenbeek of uren geduld oefenen tussen de bejaarde kaartspelers in de petanqueclub, pal onder het Atomium. In de aanloop naar het WK-voetbal van 2002 ontmoette ik Goethals voor het laatst in zijn geliefde, maar onverwarmde loods. De vele hoestbuien weerhielden hem er die middag niet van uren door te bomen over het nakende grote toernooi, dat voor het eerst in Azië zou plaatsvinden.

Hij prees zich gelukkig dat al dat reizen tussen verschillende steden hem grotendeels bespaard was gebleven. De dagelijkse verplaatsing van de Mettewielaan naar de Heizel volstond in deze fase van zijn leven.

Toch kwam hij naarmate de uren vorderden op dreef. De bierviltjes van alle andere tafels waren nodig om zijn tactische inzichten duidelijk te maken. Pijltjes, sterretjes, initialen, cirkels, arceringen: het diende allemaal ter ondersteuning van hoe er misschien toch kansen lagen voor de niet zo hoog ingeschatte Rode Duivels. Toen de tafel vol lag met kaartjes waren niet alleen zijn vrienden al lang verdwenen, er was ook een kunstwerk ontstaan waarnaar Paul Klee met open mond zou gekeken hebben.

“Er was een kunstwerk ontstaan waar

Paul Klee met open mond naar zou gekeken hebben”

Nu is het dus blijkbaar tijd om elke herinnering aan die historische keet, waar de voorbije jaren Camping 58 nog onderdak vond, voorgoed uit te wissen. Een tiental bomen is al gekapt. Een multifunctioneel en oogstrelend sportpark zou ten laatste in 2030 openen. Alleen, de meest recente berichten wijzen op problemen met de financiering. Daardoor is de kans niet gering dat uiteindelijk een sterk afgeslankte versie van het oorspronkelijke plan overblijft.

Op zijn 72ste is de in de Stuyvenbergh-wijk wonende Guy Goethals stilaan even laconiek als zijn beroemde vader. Een deel van diens sportieve nalatenschap was vorige zomer nog te zien op een tentoonstelling in het Koning Boudewijnstadion en ook in de catacomben van het Edmond Machtensstadion werd jaren geleden een zaaltje vrijgemaakt om de man te eren die vanuit zijn bescheiden flat zicht had op de hoofdtribune van RWDM. “Het is mooi zo,” zegt de zoon. Wandelend over de kale vlakte tussen de Dikkelindelaan en de Houba de Strooperlaan verplicht ik mezelf bij thuiskomst onmiddellijk in de kelder op zoek te gaan naar de tientallen bierviltjes waaraan zijn vader zijn hogere voetbalwiskunde toevertrouwde.

Voorlopig zonder resultaat.

In Sporting Flagey zoekt BRUZZ een interessant verhaal uit de Brusselse sportwereld.

Big City

zoekt elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Lukas uit Laken.

door Luana Difficile en Amalia Skalecki

Hoe worden de Koninklijke Serres verwarmd in de winter?

Vraag De Koninklijke Serres zijn niet enkel bijzonder patrimonium, je vindt er ook uitzonderlijke exotische planten. Sommige daarvan staan er zelfs al meer dan een eeuw. Lukas uit Laken vraagt zich af hoe die tropische planten de koude Belgische wintermaanden overleven.

Antwoord In 1873 bouwde architect Alphonse Balat de Koninklijke Serres van Laken, speciaal voor koning Leopold II. De serres hebben een oppervlakte van 1,5 hectare. Binnen zijn onder meer azalea’s, palmbomen, appelsienenbomen en een resem subtropische planten te vinden.

Leopold II schonk de serres op het einde van zijn leven aan de Koninklijke Schenking, op voorwaarde dat ze ter beschikking bleven voor de troonopvolgers. De Koninklijke Serres zijn dus niet publiek toegankelijk. Een keer per jaar, in de lente, krijgen meer dan 140.000 bezoekers wel toegang tot een van parels van ons nationaal erfgoed. Tegen die tijd doet de zon haar werk en staan de bloemen en planten dankzij de behaaglijke temperaturen in volle bloei. Maar hoe worden de serres verwarmd tijdens de koudere maanden? Vroeger werden de serres verwarmd met stookolie, maar gaandeweg werd er gezocht naar een groener en goedkoper alternatief. De serres liggen daarvoor op een handige locatie. Wat verderop staat de verbrandingsoven van Neder-OverHeembeek, beheerd door BrusselEnergie, waar het restafval uit de witte vuilniszak wordt verbrand in een oven. Daarbij kan de temperatuur oplopen tot duizend graden.

toegevoegd aan het net. Daarnaast komt er in het proces enorm veel restwarmte vrij. De Regie der Gebouwen, de Koninklijke Schenking en Brussel-Energie sloten een deal om via buizen die restwarmte tot aan de serres krijgen. Binnen het Koninklijk Domein vonden vanaf 2020 de installatiewerken van het netwerk plaats.

Er werden sleuven gegraven over een afstand van twee kilometer tot aan de stookplaatsen van het Koninklijk Domein. Niet enkel de Koninklijke Serres worden zo verwarmd, dat gebeurt eveneens in het Kasteel van Laken ernaast en winkelcentrum Docks iets verderop. Alles bij elkaar is dat goed voor een warmtenetwerk van 4,5 km aan leidingen. Conclusie Het Koninklijk Domein is klant van BrusselEnergie, waarbij de restwarmte die vrijkomt bij de verbranding van de witte vuilniszak wordt gebruikt om de serres warm te houden in de winter. Dat is een groener en goedkoper alternatief dan stookolie en doet de subtropische planten zich ‘s winters thuis voelen in ons koude Belgenlandje.

De Koninklijke Serres van Laken zullen open zijn voor het publiek van 18 april tot en met 11 mei. De datum voor de start van de ticketverkoop wordt later bekendgemaakt: monarchie.be/nl/patrimonium/ koninklijke-serres-van-laken.

Ook een vraag?

De warmte van het verbrandingsproces wordt omgezet in elektriciteit die wordt

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

PARTYTIPS

Brussel barst van de leuke feestjes waar élke muziekliefhebber aan zijn trekken komt. Wat wordt volgend weekend de place to be? BRUZZ Ice zoekt het voor je uit en doet je een lading partytips cadeau.

Check de tips via @bruzzice

KETPORTRET

BRUZZKet zet elke maand een straffe ket in de kijker. Deze maand is dat de vijftienjarige Anas uit Schaarbeek, die meespeelt in de nieuwe film ‘BXL’. Bekijk zijn interview op BRUZZKet.be

VIJF JAAR NA CORONA

Vijf jaar geleden moesten we allemaal ‘in ons kot’ blijven. BRUZZ blikt terug op die moeilijke periode en zoekt uit wat corona met Brussel heeft gedaan. Bekijk de reportage op BRUZZ.be

BIO

Naam: Alexandre

Leeftijd: 10 jaar

Woont samen met: mama, papa en jongere tweelingbroers in Sint-Lambrechts-Woluwe

Talen: Italiaans, Nederlands, Frans en begrijpt een beetje Engels

Hobby’s: tennis, crossfit, scouts en lezen

The hang-out

‘Ik zou wel in de Brusselse politiek willen werken’

Elke week toont een straffe Ket zijn of haar favoriete plek om rond te hangen. De tienjarige Alexandre uit Sint-LambrechtsWoluwe kiest voor het Georges Henripark. “Leg in het leven niet de nadruk op wat fout gaat, maar op wat goed gaat.”

door

Jasmijn Post foto Saskia Vanderstichele

Waarom heb je deze plek gekozen als je favoriete plek?

Omdat ik hier mijn verjaardag heb gevierd met mijn vrienden, er was een schattenzoektocht. Ook de bijeenkomst van de scouts was hier. Aan het einde van het zomerkamp kwamen we naar deze plek om onze onderscheidingen op te halen. Alle ouders waren erbij om naar ons te komen kijken.

En welke onderscheiding heb jij?

Er zijn verschillende soorten welpen: de rode welpen, de gouden welpen, de gele welpen en de meest zeldzame: de witte welpen. Omdat ik in mijn derde jaar bij de welpen zit, heb ik de eerste twee kleuren, de rode en de gele welpen.

Je draagt een mooie jeans trouwens! Klopt het dat je dat niet op school draagt?

Nee, op school dragen we een uniform.

Wat vind je daarvan?

Ik vind het wel een goed idee. Zo is iedereen gelijk, en dat maakt het eerlijker voor iedereen.

Hou je meer van geschiedenis of van een nieuwe taal leren?

Ik hou van talen, omdat je ze nodig hebt om met mensen te praten. Geschiedenis is heel belangrijk om de toekomst te begrijpen, zodat we dezelfde fouten niet herhalen. Denk aan wereldoorlogen, racisme en haat.

Hoe zou je dat uitleggen aan iemand die niets weet over geschiedenis of politiek?

Er zijn in het verleden veel fouten gemaakt. Als we de geschiedenis bestuderen, moeten we er niet naar kijken met de blik van

iemand uit de 21e eeuw. We moeten proberen te kijken door de ogen van iemand die echt in die tijd leefde, bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. In plaats van te zeggen: “Alle Duitsers waren slecht,” moet je kijken naar de mensen die toen in Duitsland leefden en bijna niets hadden. Je weet niet wat je gedaan of gedacht zou hebben als Duitser.

Je moet je écht voorstellen dat je in een ander tijdperk leeft om het goed te begrijpen. Denk je dat mensen dat vandaag doen?

Een beetje, maar niet genoeg.

Wat zou je later willen worden?

Ik wil advocaat worden of misschien in de politiek willen werken, in Brussel.

Wat zou je doen als je de kans kreeg om een nieuwe wet in te voeren in België?

Ik zou zeggen: meer sociale hulp voor mensen die op straat leven, en proberen hen aan een nieuwe baan te helpen. Hen helpen om weer vertrouwen in zichzelf te krijgen.

Zelfvertrouwen, kun je dat aan iemand anders leren?

Persoonlijk denk ik van wel. Maar dat is natuurlijk mijn mening. Het geheim daarvoor? Niet de nadruk leggen op wat er misgaat, maar op wat goed gaat. Alles stap voor stap doen, zonder iemand direct te breken.

Wil jij ook je favoriete plek tonen?

Dat zou heel leuk zijn. Stuur een mailtje naar ket@bruzz.be en een journalist neemt contact met je op.

Beste boek

Misschien Lord of the Rings, dat is een lang, complex verhaal, met veel informatie. Ook Harry Potter vind ik goed. Er zijn er veel verschillende personages en het verhaal is heel complex. Of La Guerre des clans (originele titel: Warrior Cats, red.). Dat is een reeks met 35 boeken, opgedeeld in zes reeksen. Ik ben nu bij de derde reeks, dus ongeveer op de helft.

Overlevingspakket

Als ik drie dingen zou meenemen om te overleven in een bos, denk ik aan: een touw, voedsel en een zakmes. Zo kan ik maximaal drie dagen overleven, denk ik.

Droomvakantie

Ik denk dat ik naar Italië gaan het leukst vind, naar het huis van mijn grootouders. Het is helemaal in het zuiden van Italië, in Puglia. De wijk is heel bijzonder, omdat er veel familie woont en iedereen elkaar kent.

‘Er is niets stoers aan maar vijf uur slapen per nacht’

Op 14 maart is het Wereldslaapdag, en twee weken later leveren we weer een uurtje slaap in door de zomertijd.

Aandacht voor een goede nachtrust is heel belangrijk, zegt neuroloog Inge

Declercq. “Een op de vijf volwassenen lijdt aan chronische slapeloosheid.”

door Bettina Hubo foto’s Ivan Put

De afspraak voor het interview is ’s ochtends om 10 uur. “Een ideaal tijdstip voor mij,” legt Declercq uit nadat ze BRUZZ verwelkomd heeft in haar huis vlak bij de Ambiorixsquare. “Ik ben een laat-type. Mijn natuurlijke slaapritme is van één tot negen. Soms moet ik het natuurlijk wel wat naar voren schuiven.”

Declercq werkte zestien jaar als neuroloog in de Brusselse Europa Ziekenhuizen. Daar trof het haar hoe

“Voldoende daglicht speelt een belangrijke rol bij de kwaliteit van je slaap,” zegt slaapexpert Inge Declercq. Neuroloog Inge Declercq over (on)gezonde slaapgewoonten

veel patiënten klaagden over moe zijn en slecht slapen. Bijna tien jaar geleden gooide ze het roer om en ging ze in binnen- en buitenland opleidingen volgen rond slaap.

Ze behaalde de internationale titel van Somnologist Expert in Sleep Medicine en richtte een bedrijfje op, SleepWell&StressLess, waarmee ze haar expertise deelt met het ondernemingsleven. Ondertussen werkt ze ook als slaapspecialist aan het Universitair Ziekenhuis

BIO

• Geborenin 1969

• Studeerdegeneeskundeen neurologie(KULeuven)

• Behaaldetitel van Somnologist ExpertinSleepMedicine

• Richtte het bedrijf SleepWell&StressLessop

• Verbondenaan het UZA

• Schreef De kracht van slapen, Slaap wijzer en Breinrust

• WoontinBrussel

Antwerpen (UZA) en schreef ze drie boeken over slapen en hoe af te rekenen met het ‘monstertje’ van de slapeloosheid.

Waarom is slapen zo belangrijk?

INGE DECLERCQ: Zonder slaap kun je niet leven, het is een essentiële voorwaarde om weer aan je dag te kunnen beginnen. Het is noodzakelijk om rust te brengen in de netwerkconnecties in je brein. Je hersenen ontdoen zich ’s nachts van de afvalstoffen die zich overdag hebben opgestapeld, je immuunsysteem wordt gereboot, je verteerprocessen komen tot rust. Het lichaam is een klokkenwerk. Elk orgaan heeft een ritmische werking, aan en uit.

Slapen lijkt simpel, maar voor velen is het vaak een worsteling. Hoe groot is het probleem?

DECLERCQ: Een op de vijf volwassenen lijdt aan chronische slapeloosheid, insomnie. Dat betekent dat je minstens drie keer per week moeilijk in slaap valt, vaak wakker wordt ’s nachts of ’s ochtends veel te vroeg ontwaakt.

Het slaapprobleem is echter nog ruimer dan dat: een op de drie heeft regelmatig een slaap die niet herstellend is. Daar zijn de chronisch slapelozen bij en ook de mensen die een andere slaapstoornis hebben, zoals apneu, maar ook zij die denken dat ze ‘s nachts slapen, maar van wie de slaapkwaliteit wordt verstoord door vele korte ontwakingen. Die zijn dan weer vaak een gevolg van overprikkeld in bed kruipen.

De kwaliteit is belangrijk, maar ook de slaapduur?

DECLERCQ: Ja, te veel mensen zeggen nog altijd stoer dat ze genoeg hebben aan vijf uur slaap. Een volwassene heeft zeven à negen uur slaap nodig. Behalve de kwaliteit en de duur is er nog een derde pijler voor een goede, herstellende nachtrust: je persoonlijke slaap-waakritme. Dat laatste krijgt vaak te weinig aandacht. Als je een laat-type bent, wringt het enorm met je bioritme als je voor school of werk om zes of zeven uur moet opstaan. Maar we leven nu eenmaal in een vroege-vogelmaatschappij. Het kan de reden zijn dat je je overdag moe voelt en minder goed functioneert.

Zijn er, behalve dat je je moe voelt, nog andere gevolgen van slaaptekort?

DECLERCQ: Die zijn er wel degelijk. Op korte termijn gaat het om concentratieverlies en geheugenstoornissen, hoofdpijn, prikkelbaarheid en stressgevoeligheid en makkelijk ziek worden.

De gevolgen op lange termijn zijn vaak miskend. Mensen stapelen soms jarenlang slaaptekort op, het wordt een gewoonte en ze denken dat ze er geen last van hebben.

Ondertussen is aangetoond dat na twintig jaar slaaptekort de kans op chronische aandoeningen zoals suikerziekte, hoge bloeddruk, auto-immuunziekte of neurodegeneratieve ziekten veel groter wordt, tot een kwart groter.

Er is onderzoek gedaan bij een groep 40- tot 55-jarigen, deels goede slapers, deels slechte slapers. De slechte slapers hadden na vijftien jaar een brein dat 3,5 jaar ouder was dan dat van de goede slapers.

Velen grijpen bij slaapproblemen nog altijd naar slaappillen. Ons land is koploper in slaapmedicatie. Twee miljoen landgenoten slikken dagelijks benzodiazepines.

DECLERCQ: Er worden gigantisch veel slaappillen geslikt en je schiet er niets mee op. Een gezonde slaap komt niet uit een doosje. Oké, je valt sneller in slaap en slaapt meer, maar je onderdrukt er de diepe en de remslaap mee, het is geen herstellende slaap. En na twee weken al ben je verslaafd.

Bovendien zijn slaappillen op lange termijn toxisch voor ons brein. Je loopt een groter risico op alzheimer.

Sommigen zoeken hun heil bij kruidenthees, verzwarende dekens, slaapmeters of smart rings.

DECLERCQ: De slaapbusiness boomt, maar vaak ligt er weinig onderzoek aan ten grondslag. Veel van die gadgets zijn duur, maar bieden geen echt oplossing. Een smartwatch meet bijvoorbeeld wel de duur van je slaap, maar niet de kwaliteit.

Bestaat er dan geen mirakelmiddel?

DECLERCQ: Helaas niet. Je kan zelf wel heel veel doen voor een meer herstellende slaap. De mens is gemaakt om overdag wakker te zijn en ’s nachts te slapen. Iedereen kan het, behalve als er neurobiologisch echt iets fout zit. Het gaat erom die natuurlijke capaciteit te ondersteunen. En dat begint bij een aangepaste levensstijl.

Slaap is een 24-uursgegeven. Alles wat je overdag doet, bepaalt hoe je ’s nachts slaapt: dat gaat over gezond eten en voldoende bewegen, niet overdrijven met alcohol en cafeïne, het juiste licht op het juiste moment, micropauzes nemen en deconnecteren, ’s avonds gsm en andere schermen aan de kant.

Waarom zijn schermen van laptop of smartphone laat op de avond zo nefast voor onze nachtrust?

DECLERCQ: Het blauwe licht van de schermen onderdrukt de productie van het slaaphormoon melatonine. Velen gebruiken daarom een filter, maar

“Het aantal warme nachten stijgt. Zeker in de stad kan dat slaapproblemen veroorzaken”

daarmee is alles niet opgelost. Want overmatig scrollen op sociale media veroorzaakt mentale en emotionele prikkeling. Als je daarmee tot laat doorgaat, wordt er ’s avonds nog dopamine geproduceerd, wat heel slecht is voor je slaap-waakritme.

Slaapexpert Inge Declercq ziet geen heil in medicatie: “Slaappillen zijn toxisch voor het menselijke brein. Je loopt een groter risico op alzheimer.”

Die levensstijltips voor beter slapen zijn al langer dan vandaag bekend. Toch zijn er zoveel probleemslapers. Moeilijk om in de praktijk te brengen?

DECLERCQ: Dat is wat ik de slaapparadox noem: we kennen het belang van slaap, we kennen de tips, maar wie doet het? Of we laten de cafeïne of alcohol even staan, maar als de slaap dan niet meteen verbetert, drinken we opnieuw. Of we nemen een pauze, maar in plaats van naar buiten te gaan en wat daglicht te vangen, wordt de gsm genomen. Dat is geen pauze, dan blijf je ‘aan staan’.

Gezond slapen is niet alleen een levensstijl, maar ook een mindset. En het is hard werken.

Hoe krijg je die juiste mindset?

DECLERCQ: Cognitieve gedragstherapie kan helpen, zeker bij een echte slaapstoornis. Je leert dan omgaan met nachtelijk piekeren, je leert wat te doen als je ’s nachts wakker wordt, hoe stress te verminderen tijdens de dag en hoe je avonden te spenderen, zodat je niet helemaal opgedraaid naar bed gaat.

Heel belangrijk is om weer positief te leren denken over je eigen slaapvermogen. Al die negatieve gedachten die gepaard gaan met slecht slapen kunnen je in een vicieuze cirkel brengen. Als iets dat zo evident is niet lukt, kan dat behoorlijk frustrerend zijn. Daar ontstaan dan weer stress en angst rond, en dat is de perfecte voedingsbodem voor het monstertje van slapeloosheid.

Levensstijl en mindset zijn dus belangrijk. Hoe begint u zelf aan de dag?

DECLERCQ: Ik stretch, drink een groot glas water en ga op mijn terras staan om wat licht te pakken. Voor het slapen gaan stretch ook altijd. Ik ben een goede slaper. Af en toe heb ook ik weleens een slechte nacht, maar dat is oké.

Luistert u dan naar Gregoriaanse gezangen, een tip uit uw boek Breinrust?

DECLERCQ: Nee, ik sta meestal even op en ga in het donker zitten, gewoon een beetje ademen. Zeker niet voor de tv.

Tegenwoordig heb je overal slaapklinieken om je slaap te laten onderzoeken, maar slaapgeneeskunde is een van de jongste takken van de geneeskunde.

DECLERCQ: Klopt, toen ik geneeskunde studeerde, kregen wij geen onderwijs over slaap-waakstoornissen. Nu gelukkig wel.

Het domein van de slaap was lang een ondergeschoven kindje van de geneeskunde, er was weinig aandacht voor en er werden geen onderzoeksbudgetten voor uitgetrokken. Slaap werd beschouwd als iets waar je geen vat op had. Het gebeurde in de slaapkamer. Er waren ook geen technieken om slaap te bestuderen.

Ondertussen zijn die onderzoeksmogelijkheden er wel. Elk ziekenhuis heeft een slaapkliniek of toch wel een paar bedden voor slaapstoornissen. Maar ook vandaag is somnologie nog altijd geen specialisatie binnen de geneeskunde.

Binnenkort schakelen we weer over op het zomeruur. Hoe gezond is die uurverandering?

DECLERCQ: Het is een ramp. In de zomertijd zijn we twee uur verwijderd van de zonnetijd. Om tien uur ’s avonds heb je nog bijna evenveel licht als om acht uur in de avond. Daarmee gooi je de gezonde lichtbalans helemaal overhoop. ’s Ochtends, als we veel licht nodig hebben, is het te donker. ’s Avonds, als we melatonine moeten aanmaken om te kunnen slapen, te licht. Die lange zomeravonden zijn heerlijk, maar zouden ze minder gezellig zijn met minder licht?

‘VOTRE JOURNÉE VA DÉTERMINER VOTRE NUIT’

FR Le vendredi 14 mars marque la Journée internationale du sommeil. Si dormir semble naturel, pour beaucoup, c’est souvent une lutte. Selon Inge Declercq, neurologue et experte bruxelloise, « un adulte sur trois souffre d’un sommeil non réparateur et un sur cinq est touché par l’insomnie chronique ». Elle précise que les somnifères ne sont pas la solution : adopter un mode de vie sain et une bonne mentalité est la clé. « Le sommeil doit être vu sur 24 heures : tout ce que vous faites en journée détermine la qualité de votre sommeil nocturne. »

Welke rol speelt de drukte van de grootstad bij slaapproblemen?

DECLERCQ: Volgens studies heb je vanaf 35 en zeker vanaf 40 decibel slaapverstoring. En in de stad zijn de mensen ’s nachts vaak blootgesteld aan hogere waarden, door laden en lossen, wegverkeer, vliegtuigen. De geluidssignalen worden tijdens het slapen weliswaar gefilterd, maar ze komen altijd binnen. Want oren stoppen nooit, het gehoor werkt de klok rond, daarom is het belangrijk dat de nacht stil is, en donker.

Ook lichtvervuiling is heel verstorend, niet alleen voor de slaap, maar ook voor bepaalde endocrinologische hormonale processen die ’s nachts op non-actief moeten en dus niet met licht gestimuleerd mogen worden.

En dan zijn er nog de altijd hogere nachttemperaturen. Het aantal warme nachten stijgt. Zeker in de stad, waar het altijd warmer is dan op het platteland, kan dat slaapproblemen veroorzaken.

Een magere troost: voor de slapelozen biedt de grootstad meer afleiding. Slapeloosheid is ook het thema van verschillende boeken, films, songs en gedichten. Het spreekt tot de verbeelding. Begrijpt u dat?

DECLERCQ: De nacht heeft sowieso iets poëtisch en het oncontroleerbare van de slaap fascineert sommigen blijkbaar. Je hebt ook mensen die zich in het holst van de nacht, tegen de slaap en de uitputting aan, op hun productiefst en creatiefst voelen en willen profiteren van die creatieve openbaringen. Dat is natuurlijk niet de meest gezonde manier.

Ik pleit voor een verkwikkende slaap tijdens de nacht die de creativiteit overdag ten goede komt.

‘WHAT

YOU DO DURING THE DAY DETERMINES YOUR NIGHT’

TITEL SAMENVATTING

EN Bodytekst samenvatting

EN Friday 14 March is World Sleep Day. Sleeping may seem like a mundane, unproblematic activity, but for many sleep is often a struggle. “One in three adults regularly has a bad night and one in five even suffers from chronic insomnia,” the Brussels-based neurologist and sleep expert Inge Declercq tells BRUZZ. According to her, sleeping pills are not the answer. What does help against poor sleep is the right lifestyle and mindset, Declercq says. “Sleep is a 24-hour thing. Everything you do during the day determines how you sleep at night.”

Wanneer een afwijzing een uitdaging wordt

Als stripteaseuse trek ik duidelijke grenzen. Ik maak vooraf helder: geen seks (meer specifiek: geen enkel contact met geslachtsdelen, noch de mijne, noch die van hen). En ik ben zeer geoefend in het vierkant weigeren van avances, het wegduwen van rondzwervende handen, het uitspreken van een ferme ‘nee’ en, indien nodig, het fysiek verdedigen van mezelf. Toch zien velen een ‘nee’ niet als het eindpunt, maar als het begin van onderhandelingen. Hun enige doel: me overhalen tot seks.

Natuurlijk gaat het niet om ‘alle mannen’, maar het is ook niet iets wat ‘af en toe’ gebeurt. Het gebeurt minstens één keer per nacht, genoeg om terugkerende patronen te herkennen.

Die mechanismen ervaar ik niet vaker omdat ik sekswerker ben. Ik ben ze net zo goed tegengekomen in mijn privéleven. Het bijzondere aan striptease is dat ik op het vlak van verleiding met honderden of

“Seks

afdwingen van iemand die ‘nee’ heeft gezegd, dat is

‘winnen’”

zelfs duizenden mannen in korte tijd omga, waardoor ik over een toereikende steekproef beschik om dit gedrag te analyseren.

De gebruikte technieken zijn:

1. Meer geld aanbieden (of cadeaus)

2. Uitputting: ze wachten even en proberen het later opnieuw. De meest hardnekkigen houden dat urenlang vol, soms de hele nacht (ja, acht uur lang)

3. Emotionele manipulatie: meestal beginnen ze met het subtiel opbouwen van een vertrouwensband, waarna ze proberen een schuldgevoel op te wekken

4. Middelen die min of meer bewust worden toegediend (alcohol laten drinken) of zelfs heimelijk (drugs, chemische onderwerping)

La Morrigasme is een erotisch performer, paaldansdocent en in hun vrije tijd ook domina. Hen treedt op in burlesque- en dragcabarets, op culturele festivals, undergroundraves en privéfeesten, in nachtclubs en stripclubs, en dat zowel in België, Brussel als het buitenland. Hun is altijd geëngageerd, fel feministisch en fier queer, met als slogan ‘Le cul au service de l’ARTivisme’. Instagram: la.morrigasme

Volgens mij is marchanderen nog het minst gevaarlijk. Die klanten proberen meestal gewoon een transparante deal te sluiten. Als ik hun aanbod afwijs, laten ze het daarbij.

Mix van technieken

De gevaarlijksten zijn degenen die een mix van de laatste drie technieken gebruiken. Het gaat vaak om mannen die zich aanvankelijk voordoen als ware gentlemen, uiterst respectvol, om dan geleidelijk hun web te spinnen.

En als ze dat gedrag al vertonen bij een sekswerker die ze slechts enkele uren of zelfs minuten kennen, kun je er zeker van zijn dat ze in hun privéleven nog veel verder gaan.

De waarheid is dat deze mannen mijn ‘nee’ perfect begrijpen. Ze menen alleen dat iets hen het recht geeft om die weigering te negeren. Niet omdat ze me betalen, want nogmaals, ik heb dit gedrag evenzeer meegemaakt in mijn privéleven.

Ze vinden simpelweg dat er een hogere autoriteit is dan de wil van vrouwen, iets wat hun toegang geeft tot ons lichaam. Het doel is niet het genot van de ander, maar de ‘uitdaging die moet worden aangegaan’. De verovering. Seks afdwingen van iemand die ‘nee’ heeft gezegd, dat is ‘winnen’.

Het is pure ontmenselijking als de ander je beschouwt als een te scoren doelpunt, of als een te veroveren gebied.

Mijn oplossing? Ik besef heel goed dat ik hen niet kan veranderen met een gesprek. Dus als ze mij dwingen om hen te ontmoeten op het slagveld, beschouw ik hen ook als indringers. Ik hou stand achter mijn barricades. Met andere woorden: ik geef nooit toe.

Reeks nalezen? Wie alle columns van BRUZZ wil herlezen, kan de teksten terugvinden op bruzz.be/column

14 > 20/3

‘Geweld en erotiek spreken direct tot het lichaam’

Offscreen bezorgt filmfans rooie oortjes en koude rillingen.

Het Brusselse koppel Hélène Cattet en Bruno Forzani deed er iets anders op: inspiratie voor zijn nieuwe filmtrip. Na de wereldpremière op de Berlinale keren ze met het fonkelende Reflet dans un diamant mort terug naar het vermetele festival voor markante genrefilms.

door Niels Ruëll foto’s Ivan Put

Voor het eerst in achttien jaar dong er nog eens een Belgische film mee naar de Gouden Beer, de hoofdprijs op het prestigieuze filmfestival van Berlijn. Niet Lukas Dhont of de broers Dardenne braken de ban, wel Hélène Cattet en Bruno Forzani. Geïnspireerd door genrecinema en kunststromingen maakt het Brusselse koppel zinnenprikkelende filmtrips die wereldwijd een klein maar gepassioneerd publiek in vervoering brengen. Op Amer (2009), L’étrange couleur des larmes de ton corps (2013) en Laissez bronzer les cadavres (2017), stuk voor stuk gedurfde, overweldigende kijkervaringen, volgt nu de spionagefilm Reflet dans un diamant mort

In een luxehotel aan de Côte d’Azur herinnert de verdwijning van een vrouw een zeventiger aan zijn wilde periode als James Bond-achtige spion. Alleen de sluwste cinefielen verdwalen vervolgens niet in het kluwen van herinneringen, fantasie, dromen en film-in-film. “Reflet dans un diamant mort is gemaakt om meerdere keren te bekijken. De film heeft, net als een diamant, veel facetten. De kijker kiest op welk niveau hij leest,” lacht Cattet. “Maar in de eerste plaats willen we dat die kijker plezier beleeft aan de film. Het mag een shot adrenaline zijn, een rit op de achtbaan. Geen cerebrale, maar een fysieke, zintuiglijke ervaring.”

Pseudo-James Bond

Reflet dans un diamant mort eert en speelt met de Eurospy, een Italiaans

genre dat met weinig budget maar veel creativiteit en sensatie de spionagefilm imiteerde, zoals spaghettiwesterns de western. “Die nep-Bond-films uit de jaren 1960 waren erg psychedelisch en poppy. Ze hingen een zoet, geïdealiseerd beeld op van een wereld die eigenlijk heel gewelddadig was,” zegt Forzani. “Onze film is bedacht als zo’n pseudo-James Bond, maar we hebben de knoppen dieper ingedrukt. In onze kindertijd droomden we er allemaal van om superhelden te zijn die de wereld redden. Het was een kinderdroom van Yannick Renier om ooit zo’n James Bond te spelen. Maar het is geen nostalgie om de nostalgie. Als je goed kijkt, doet onze spion eigenlijk afschuwelijke dingen.”

In de kern gaat Reflet dans un diamant mort volgens Cattet over illusies. “Het leven in de illusie dat het goed gaat met de wereld en dat alles op zijn plaats is. We stellen de traditionele held in vraag. Is hij wel een held? Of is hij het tegenovergestelde: iemand die de wereld en de schoonheid vernietigt? We hebben helden nodig om de wereld te redden. Maar het zal geen Bond zijn. Een heldin? Een collectief van helden? We zullen creatief moeten zijn.”

Cattet en Forzani lieten zich, zoals veel regisseurs van Eurospy-films, inspireren door de opart en moesten met weinig middelen en veel verbeelding spectaculaire achtervolgingen en gevechten simuleren. Dat lukt dankzij stilistische bravoure, extravagante personages zoals moordenares Serpentik, en vondsten als het oneigen-

“Voor ik kwam studeren in Brussel werkte ik in de hotels van de Côte d’Azur. Ik droomde er toen al van om de vaak onaangename gasten in die kleine paleizen te filmen”

Bruno Forzani

lijke gebruik van de iconische metalen plaatjesjurk van Paco Rabanne. “Wie Bond zegt, zegt gadgets. We hebben geprobeerd de kijker zo origineel mogelijk te verrassen. Bijvoorbeeld door de dingen een draai te geven, en van een jurk een wapen te maken,” zegt Cattet.

“Die Paco Rabanne-jurk is al vaak gebruikt in films, maar wij maken er meer van,” beaamt Forzani. “We lieten ons voor het personage trouwens niet inspireren door de sexy bondgirls, maar door Jaws (de schurk met de ijzeren tanden, red.) uit The spy who loved me en Moonraker.”

Azuurkust

De filmmakers maken gebruik van de zon, zee, lucht, natuurpracht en hotels van de Côte d’Azur om een droomsfeer te evoceren. “Je kan nergens beter de illusie van een luxueuze wereld oproepen,” zegt Cattet. “Maar het beton vreet er steeds meer weg van de natuur. Er ligt een laagje goud over de lelijkheid. Precies daar gaat de film over.”

Forzani groeide op in de streek. “Veel decors zijn plekken waar ik in mijn jeugd ging baden, picknicken of wandelen. In die Italiaanse films uit de jaren 1960 en 1970 werd er gretig gebruikgemaakt van dat soort locaties om de productiewaarde op te krikken en een idyllisch universum te creëren dat eigenlijk niet bestaat. Never say never again, met Sean Connery, is er ook opgenomen. Alle kinderen wreven hun ogen uit toen ons Zuid-Franse dorpje plots door Bond werd ingepalmd. Het was magisch om daarna je stad in de film te herkennen.”

Voor hij in België filmstudies aanvatte, werkte Forzani in de hotels van de Côte

“We hebben helden nodig om de wereld te redden. Maar het zal geen Bond zijn. Een heldin? Een collectief van helden? We zullen creatief moeten zijn”

Hélène Cattet

d’Azur. “De vaak onaangename gasten in die paleizen leefden duidelijk in een bubbel. Ik droomde er toen al van om dat bijzondere universum te filmen.” Ook Cattet was geïntrigeerd. “Want we stelden ons een gepensioneerde James Bond voor die zich zoals Dirk Bogarde in Morte a Venezia vastklampt aan een wereldbeeld dat almaar verder afdrijft van de echte wereld.”

Cattet en Forzani zetten met vernuft en lef alle middelen in om de kijker te overweldigen. “Erotiek, angst en geweld komen samen, bouwen spanning op en trekken je in de film,” zegt Forzani. Cattet verduidelijkt dat hun fictiegeweld niets te maken heeft met het geweld dat de wereld vandaag beheerst. “Wij leggen ons toe op zintuiglijke cinema die de kijker fysiek

aanspreekt. Geweld spreekt, net als angst en erotiek, direct tot het lichaam.”

Het koppel sleutelt al jaren aan een duistere, urbane animatiefilm die zich in New York afspeelt. Het azuurblauwe Reflet dans un diamant mort is daar een reactie op. “We snakten naar lucht, zon, warmte en iets wat goed voelde. Onze film komt eind april in de zalen, het moment waarop een mens denkt: laat die zomer maar komen.”

Offscreen inspireert

Maar eerst moet hun diamant Offscreen doen fonkelen. Het duo is er kind aan huis , de kiem voor hun film werd er zelfs gelegd. “In 2011 zagen we er Road to nowhere van Monte Hellman met Fabio Testi (een cultacteur uit de Italiaanse genrecinema van de jaren 1960 en 1970, en een van de hoofdrolspelers in Reflet dans un diamant mort, red.) in een bijrol. Hij deed ons aan Sean Connery denken en droeg een witte panamahoed en een wit pak, zoals Bogarde in Morte a Venezia Putain, dachten we, wat als we met Fabio Testi een Eurospy maken,” lacht Forzani. “Vorig jaar zagen we op Offscreen Sex & fury met Christina Lindberg. Er is een rechtstreekse lijn tussen die film en een sabelscène in onze film. Dat soort cinema is een directe bron van inspiratie. Cinema Nova en Offscreen zijn onze familie, onze thuis.”

Reflet dans un diamant mort speelt op 15/3 in Cinema Nova tijdens Offscreen (12 > 30/3, offscreen.be); bioscooprelease: 30/4

CATTET ET FORZANI FONT BRILLER OFFSCREEN COMME UN DIAMANT

FR Le festival Offscreen, fidèle à sa réputation, enflamme les cinéphiles. Le couple bruxellois Hélène Cattet et Bruno Forzani, déjà reconnus pour leurs films saisissants comme Amer et L’étrange couleur des larmes de ton corps, y trouvent une nouvelle source d’inspiration pour leur dernier projet. Après une première mondiale à la Berlinale, ils reviennent avec Reflet dans un diamant mort, un film qui rend hommage au genre Eurospy des années soixante, alliant un faible budget à une grande créativité. L’histoire suit un « James Bond retraité » plongé dans un univers onirique, où la frontière entre le rêve et la réalité se dissout peu à peu.

CATTET AND FORZANI MAKE OFFSCREEN SPARKLE LIKE A DIAMOND

EN Offscreen has a tendency to give fans the chills or to make them blush, but the Brussels couple Hélène Cattet and Bruno Forzani, of such overwhelming films as Amer, L’étrange couleur des larmes de ton corps and Laissez bronzer les cadavres, left with something else: the inspiration for their new film trip. Following the world premiere at the Berlinale, they now return to the Brussels festival with Reflet dans un diamant mort. The film plays with the Eurospy genre – a 1960s Italian genre that, with a limited budget and loads of creativity, imitated spy films – and drops “a retired James Bond” into a dream world that drifts further and further away from the real one.

Pop & JazzExpo

Verboden liefde

Gitarist, toetsenist en zanger Michiel Ritzen en drummer Nick Caers (The Haunted Youth) woonden al samen in Ukkel en deelden er buiten lief en leed een repetitiekot, en dat is nu uitgemond in een muzikaal verbond: Affaire, een rockend elektronicaproject op het snijpunt van Soulwax en Suicide. Hun eerste ep, Internal swing, is net uit en drijft het Brusselse duo deze week naar een coming-out in de Ancienne Belgique. Als je je nog niet aan een verboden liefde had gewaagd, is het nu misschien het moment.

AFFAIRE 19/3, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Boenke boenke in de Bota

Sinds enige tijd laat de Botanique zijn zalen geregeld bouncen op dikke beats onder de banier Bota By Night. De eerstvolgende editie belooft een grand-cru-avond te worden, met onder meer de vanuit Berlijn opererende technogod JASSS, de Mexicaanse beatbakker Regal86 en rEmPiT g0dDe$$, die uit Kuala Lumpur industriële noise en gruizige clubmuziek meebrengt. Check zeker ook Yung Lean-associé Frederik Valentin en de Zweedse dj annex producer Toxe.

BOTA BY NIGHT 14/3, Botanique, botanique.be

Op zoek naar zin en zelf

In 2012 liet de internationaal gereputeerde fashiondesigner Christophe Coppens de mode voor wat ze was om zich geheel aan de beeldende kunst te wijden. Een kordate stap van een kunstenaar die vandaag zijn twijfelende natuur inzet voor de verbeelding van een helende ruimte in Zwart Huis. Met transformerende collages, tekeningen en sculpturen zoekt hij naar zin en zelf.

CHRISTOPHE COPPENS: SQUEAKY TOYS HAVE FEELINGS TOO/DON’T GET THE BLUES/ARE HUMANS TOO 16/3 > 3/5, Galerie Zwart Huis, galeriezwarthuis.be

Kleine leiders, groot lijden

Leiders die de grootste willen, zijn blind voor het lijden van de kleinsten. In de expo Kinderen in oorlogsgebieden richten fotografen als Fadi Badwan, Franky Verdickt en BRUZZ’ eigen Rojin Ferho de blik net op dat breekbare dagelijkse leven van kinderen in Gaza, Syrië, Oekraïne ... Het werk van de Palestijnse Areej Shaheen, die begin dit jaar omkwam tijdens een Israëlische luchtaanval op Gaza, krijgt er een ereplaats.

KINDEREN IN OORLOGSGEBIEDEN 15/3 > 30/4, MigratieMuseumMigration, mmm.brussels

A L B U M

Amandine Laval

25—29.03.2025

Tsjechische transcendentie

Landschap en leven

varia.be

Toen FKA twigs naar Praag toog voor de opnames van de film The crow, raakte ze er in de ban van het nachtleven. In clubs temde ze haar demonen – de Britse kreeg de voorbije jaren af te rekenen met gezondheidsproblemen en pijnlijke break-ups met Robert Pattinson en Shia LaBoeuf. Voor de transcendentie van lichaam en geest die ze er ervoer, bedacht ze het woord eusexua. Dat werd ook de titel van haar nieuwe, met futuristische pop getooide derde album. (TZ) FKA TWIGS 15/3, Les Halles, halles.be

Net als de rest van de wereld zat de Japanse fotografe Rinko Kawauchi noodgedwongen thuis tijdens de coronapandemie. Haar serie over de overweldigende IJslandse natuur afmaken kon ze niet, maar in M/E legt ze de beelden die ze al van dat grootse vulkanische landschap had gemaakt naast de kleinste, lichtrijke scènes die het dagelijkse leven voor haar in petto had. Het resultaat is pure poëzie tussen Mother Earth en me (KS) RINKO KAWAUCHI: M/E 14/3 > 26/4, Meessen, meessen.be

Christophe Coppens: Squeaky toys ... Affaire

Klein onderhoud

Muzikante Bianca Steck vindt geluk in toevalligheden

‘Voor mijn vrienden ben ik een soort medium’

“Ik stuurde een bericht naar een vriend die ik al eeuwen niet meer had gezien, en net dan wandelde hij dit café binnen,” vertelt Bianca Steck enthousiast in Barbeton over een ontmoeting die ze er een tijdje geleden had. Iedereen kent dat soort onwaarschijnlijke toevalligheden, alsof je geest anticipeert op wat er gaat gebeuren. De Barcelonese muzikante noemde er haar debuutalbum naar: The joy of coincidences. “Zulke dingen overkomen mij voortdurend. Vrienden van mij vragen me zelfs al grappend mee als ze die ene persoon die ze allang niet meer hebben gezien, willen ontmoeten. Ik ben een soort medium geworden.” (Lacht)

Toevalligheden gebeuren alleen als er ruimte is voor uitwisseling, zegt Steck. “Die is er niet als je geïsoleerd in een hutje in de bergen zit. Er moet interactie zijn met objecten, mensen en ruimtes. We worden allemaal gevormd door een context, we zijn wie we zijn door de stad waarin we wonen en de mensen die ons omringen. En zulke toevalligheden, hoe banaal ook, zijn gewoon leuk. Ze injecteren het leven met lichtheid.”

Steck belandde drie jaar geleden in Brussel, toen ze als architecte gedurende een maand meewerkte aan een ontwerp voor een architectuurwedstrijd. Ze werd samen met haar compagnon tweede, maar bleef plakken, verleid door de kleurrijke, diverse stad en haar dito muziekscene. “Mijn moeder is Britse. In Barcelona is ze na veertig jaar nog steeds ‘die Engelse’, maar toen ze hier op bezoek kwam, voelde ze zich meteen thuis.”

Ondertussen bouwt Steck als freelance-architecte opnamestudio’s voor Northward Acoustics, een Brusselse onderneming geleid door Thomas Jouanjean, die wereldwijd hoogwaardige studio’s neerpoot. “Een droomjob. Thomas ontwierp de plek in Barcelona waar ik mijn album gemasterd heb, maar dat wist ik toen nog niet. Zie je, alweer zo’n gekke toevalligheid.”

Op die debuutplaat schemert Stecks klassieke opleiding als pianiste en klarinettiste door, in haar kamerpop figureren gitaren, maar net zo goed omnichord, bugel en harp. Haar tedere indiepopsongs evoceren een delicaat universum dat gekleurd is door een tikkel weemoed. “All I do is wander in circles,” klinkt het in ‘Going astray’. “Soms blijf ik mijn gedachten hangen,” vertelt Steck. “De ideale manier om uit zo’n impasse te raken, is ergens op een bankje gaan zitten, de wereld observeren en daar een song over schrijven.”

TOM ZONDERMAN

The joy of coincidences verschijnt op 14/3 bij Unday, Bianca Steck stelt dat album voor op 25/5 in de Ancienne Belgique, abconcerts.be

meet the authors, créations, wandelingen, performances, musique, debat & more

PodiumFilm

Verrijzenis

De Brusselse choreograaf en performer Cherish Menzo lanceerde de reeks Killed and extended darlings om de darlings die ze vroeger had gekild toch weer levensvatbaar te maken. Subtle whine bestaat uit een videoinstallatie in het Beurscafé en een performance in de Gouden Zaal. Met whine doelt ze niet op zagen en klagen, maar op heupwiegen op calypso, soca of kawina. Of toch op de ontwrichtende wijze van Menzo. CHERISH MENZO: KILLED AND EXTENDED DARLINGS: SUBTLE WHINE 14 & 15/3, Beursschouwburg, beursschouwburg.be

Getrouwd met een spion

Hoewel Steven Soderbergh – van Gouden Palm-winnaar Sex, lies, and videotape en Oscar-winnaar Traffic – niets meer te bewijzen heeft, blijft hij verfijnde, leuke films regisseren. Black bag is een nette, stijlvolle spionagethriller met meer tafelscènes en huwelijksperikelen dan ontploffingen en geopolitiek. Michael Fassbender en Cate Blanchett spelen getrouwde topspionnen die op eieren moeten lopen wanneer zij wordt verdacht van landverraad.

BLACK BAG UK, dir.: Steven Soderbergh, act.: Michael Fassbender, Cate Blanchett, Pierce Brosnan

30.03 | bozar De bijensteek was zonder twijfel een van dé boeken van de afgelopen twee jaar. Deze lijvige Ierse familieroman haalde de shortlist van de Booker Prize, talloze eindejaarslijstjes en is ook in vertaling een publiekslieveling. Paul Murray in gesprek met Colin Walsh, dat wordt een heerlijk Iers onderonsje.

Poort en toevluchtsoord

Slakken in stop-motion

30.03 | théâtre des richesclaires Lauréate du Prix littéraire de l’Union Européenne pour Les Lanceurs de feu, l’autrice irlandaise Jan Carson viendra présenter ses histoires courtes hantées, entre réalisme magique et ironie féroce.

29.03 | kvs The internationally renowned Italian master Sandro Veronesi presents his latest novel and will no doubt prove once again that he is a master storyteller at the peak of his narrative powers, on stage as well as on the page.

30.03 | bozar On the Calculation of Volume is a cycle of philosophical adventure novels by Danish author Solvej Balle about a woman who has fallen out of time and wakes up every day on 18 November. If this talk is half as captivating as the books, you don’t want to miss out.

info passaporta.be

Er is geen betere gids door het Atlasgebergte dan choreograaf en danser Radouan Mriziga, die na dansopleidingen in Marrakech en Tunesië zijn parcours voortzette aan P.A.R.T.S. in Brussel. Voor Mriziga is de solo Atlas/The mountain een onderdeel van zijn onderzoek naar de Amazigh-cultuur. De Atlas is een plek van romantische verbeelding, een toegangspoort tot de hemel, maar ook een toevluchtsoord in geval van nood.

RADOUAN MRIZIGA/A7LA5: ATLAS/THE MOUNTAIN 19 & 20/3, Kaaistudio’s, kaaitheater.be

Scènewissels

Tim Etchells, de stichter van het experimentele theatergezelschap Forced Entertainment, kijkt terug op zijn theatergeschiedenis en ziet hoe vier performers met de nodige kostuums, scènewissels en lichteffecten minnaars en moordenaars, butlers en koningen, dronkaards en dokters kunnen spelen, terwijl het sneeuwt in het salon en de oorlog applaus oogst. (MB)

TIM ETCHELLS / NTGENT: HISTOIRE(S) DU THÉÂTRE V: HOW GOES THE WORLD 14 & 15/3, KVS BOX, kvs.be

Na de dood van haar enige vriendin, een excentrieke oude dame die ooit pingpongde met Fidel Castro, blikt de jonge slakkenliefhebster Grace terug op haar leven. Dat lijkt een grote aaneenrijging van tragedies en trauma’s met extreme eenzaamheid, alcoholisme en godsdienstfanatisme als accenten. Deze heerlijke stop-motionanimatie countert de ellende met zwarte humor, hartverwarmende vriendschap en oprechte empathie voor de outsider.

MEMOIR OF A SNAIL AU, dir.: Adam Elliot

Napels zien

Vergeleken met Napels is Brussel amper uit de luiers. De Zuid-Italiaanse stad viert dit jaar haar 2.500-jarige bestaan. Meteen wisten ze bij Cinema Galeries aan welke stad ze de zevende editie van het festival L’heure d’hiver konden ophangen. De tien films op het programma dribbelen vlotter dan Maradona voorbij stadspromo en belichten kwesties als georganiseerde misdaad, gokepidemieën en massatoerisme. (NR) L’HEURE D’HIVER: NAPOLI 12 > 21/3, Cinema Galeries, galeries.be

Black bag

Killed and extended darlings: Subtle whine

Amerikaansestraat 89, Elsene, ilovegringo.com

Gringo, een nieuwe hotspot die meesurft op de Mexican craze, profileert zich als een Mexicaanse neo-cantina met een ruw, uiterst doeltreffend interieur. De keuken blijkt niet zo’n schot in de roos. Gringo is, nog voor het een restaurant is, een perfect geoliede socialmediacampagne. Prikkelende video’s, een uitgekiende soundtrack, knipogen naar Mexico City en overbelichte beelden ... Hier wordt een met mescal doordrenkte droom verkocht.

Die droom krijgt vorm in een overtuigend decor. Een vlokkerig plafond, overal roestvrij staal, lage plastic krukjes, een bewust onbewerkte, originele tegelvloer en verlichting die niet zou misstaan in een rosse buurt: de sfeer is tot in de puntjes verzorgd. Het geheel oogt als een traditionele cantina die onder handen is genomen door een futuristisch architectenbureau.

Win Tickets

Offscreen: Arcadia

5x2 tickets, Cinematek, 18/3

Paul Wright duikt in honderd jaar Britse geschiedenis met een als found-footagedocu verpakte horrorfilm. Mail ‘Arcadia’

De indeling volgt dezelfde minimalistische logica: enkele tafeltjes, een grote toog waar je aan bestelt en daartegenover een eenvoudige plank om staand aan te eten. Het doel? Het creëren van een community. Of zoals het persbericht luidt: “Je komt hier om deel uit te maken van een beweging.”

Achter deze verzorgde storytelling springt één realiteit in het oog: hier lijkt de rentabiliteit te draaien om een drinks over food-aanpak. De kaart telt vier cocktails (12 euro) op basis van Patron Silver- en Cazadores Blanco-tequila, perfect passend bij een feestelijke elektrolatinsoundtrack. Wie liever nuchter blijft, kiest de ‘Jamaica Punch’ (4 of 6 euro): een ultraverfrissende agua fresca met hibiscus en kaneel.

Maar voor klanten die in de eerste plaats komen om te eten, wordt de belofte minder goed ingelost. Een gehaaste bediening,

Offscreen: The outcasts

5x2 tickets, Cinema Nova, 16/3

In het Ierland van 1810 vindt ‘heks’ Maura troost in het gezelschap van gemaskerde vioolspeler Scarf Michael. Mail ‘Outcasts’

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

sauzen die op sommige tafels ontbreken en een kaart die glans mist. De taco’s en ‘gringas’ (XL taco’s) zijn degelijk, met tortilla’s waarin je duidelijk de maïs proeft. Maar qua vulling is het een ander verhaal: karige porties en fletse smaken.

Het menu van 17 euro voor drie stuks vult nauwelijks de maag. De ‘al pastor’ en ‘suadero’ – met rundvlees gegaard op lage temperatuur – missen reliëf en diepgang. En de tofuvariant is pittig maar weinig opwindend: het trio van koriander, ananas en witte ui overtuigt niet.

Het geheel mist gewoon een extra dosis generositeit, die toets van overdaad die de beste taquerias kenmerkt. De plek weet hoe je spektakel brengt, maar beschouwt je culinair toch als een gringo.

TEKST: MICHEL VERLINDEN FOTO: SASKIA VANDERSTICHELE

Ernest Cole: lost and found 4x2 tickets, vanaf 12/3 in de zalen

Raoul Peck maakte een docu over de zwarte, Zuid-Afrikaanse fotograaf die de apartheidsgruwel vastlegde. Mail ‘Ernest’

Inzichten

Wat weet choreografe Dorothée Munyaneza van het leven?

‘In de spiegel zoek ik soms het gezicht van mijn moeder’

Wat heeft je werk je geleerd over het leven of over jezelf?

Het leven is een immense bron voor artistieke creatie. Door muziek, dans, zang en tekst kan ik, weg van de directe werkelijkheid, het geheugen en het lichaam proberen te vatten.

Welke levenswijsheid kreeg je mee van je ouders?

Dat ik wat ik ook doe in het leven met vreugde en vastberadenheid moet doen.

Wat mag er op je doodsprentje staan?

Dorothée Ningabire Nyampinga, de namen die mijn ouders me bij mijn geboorte gaven.

Welke quote gebruik je vaak?

In het Kinyarwanda zeggen we: ubwenge buza ubujiji buhise. Als je de onwetendheid hebt overwonnen, leer je van je fouten. Bestaat er een god?

Ihoraho bestaat, l’ÉternelLE

Als je jezelf een andere naam mocht geven, hoe zou je dan heten?

De namen die mijn ouders me gaven zijn me bijgebleven. Ik wil geen andere. Wat helpt je er weer bovenop als je down bent?

Mijn dierbaren, en poëzie. Welke misvatting bestaat er over jou?

Dat ik in 1994 uit Rwanda naar Engeland zou zijn verbannen. Dat klopt niet! Dertig jaar geleden, in de zomer van 1994, ná de genocide op de Tutsi, verhuisde ik met mijn vader, broers en zussen naar Londen, waar mijn moeder toen voor een ngo werkte.

Doe je iets speciaals op je verjaardag?

Ik drink champagne en dank de mensen die me vergezellen. Welk vreemd voorwerp slingert er rond in je huis?

Een afdruk van mijn gezicht in geplaasterde stroken, die ik van mijn vriendin en kunstenares Maya Mihindou heb gekregen na een optreden waarbij ze me op het podium uitnodigde.

•Choreografe, auteur en muzikante Dorothée Munyaneza werd geboren in 1982 in Kigali en verhuisde na de genocide op de Tutsi in Rwanda in 1994 met haar familie naar Engeland. Vandaag woont ze in Marseille

•Ze studeerde muziek in Londen, sociale wetenschappen in Canterbury

•Ze werkte samen met onder anderen Radouan Mriziga, Maya Mihindou en François Verret en stichtte in 2013 Cie Kadidi (Mailles, Toi, moi, Tituba...). Info: ciekadidi.com

•In 2024 kreeg ze de Salavisa European Dance Award

Kijk je vaak in de spiegel? En waarom?

Niet vaak, maar soms zoek ik in de spiegel naar het gezicht van mijn moeder.

Waar kijk je naar uit in de nabije toekomst?

Het fluiten van de vogels.

Wie is de beroemdste persoon die je ooit hebt gesproken?

De Afro-Amerikaanse sopraan Leontyne Price, een van de grootste lyrische spintosopranen. Een onvergetelijk moment.

Bij welke historische gebeurtenis was je graag aanwezig geweest?

Het onafhankelijk worden van de landen in Afrika.

Bij welke historische gebeurtenis had je graag ingegrepen?

We maken zulke ingrijpende veranderingen mee dat we allemaal nieuwe manieren moeten vinden om de wereld te bewonen. Wat was het beste nieuws uit de wereld van de afgelopen weken?

Er is momenteel niet veel goed nieuws, maar er is solidariteit tussen de volkeren. Doe eens een toekomstvoorspelling. Er komt een dag waarop maatregelen voor de rechten van lgbtqia+-mensen en raciale en perifere gemeenschappen over de hele wereld door ons allemaal, en vooral door onze leiders, zullen worden verdedigd. Beschrijf Brussel in drie woorden. Verrassing. Ontmoeting. Vrijgevigheid. Wanneer heeft Brussel je verrast?

Omdat ik uit Rwanda kom, dat door België werd gekoloniseerd, was ik op mijn hoede voor dit land. Maar elke keer dat ik hier terugkeerde en mensen ontmoette, viel Brussel me op door zijn openheid, zijn diversiteit en zijn engagement.

MICHAËL BELLON

Umuko van Dorothée Munyaneza en Cie Kadidi is op 14 en 15/3 te zien in de KVS BOL, kvs.be

20 > 22.03.2025 × LA VALLÉE

Sonic Hug

Casimir Liberski

Helena Casella Julie Rains

This is the Omen Blind IO

TEUN VERBRUGGEN / BRAM DE LOOZE

INGRID LAUBROCK / IKUE MORI

Donder in het donker

Eve Beuvens "Lysis"

BXL x LDN Interplay II

Kuna Maze

INFO & TICKETS WWW.BROSELLASPRINGFESTIVAL.BE

Feel the Jazz, Share the Feeling.

MARCH

THU 13 MAR

Uzi Freyja

SAT 15 MAR

Jean Valery

THU 20 MAR

ECHT!

SUN 16 MAR

BHM x AB: Rumba Divas

Support: Yemo Ifefo, Mi Nsingani

TUE 18 MAR

Steel Pulse

THU 20 MAR

Satanique Samba Trio

FRI 21 MAR

BHM x AB: Jabanè

Sessions Workshop: Songwriting + STACE

FRI 21 MAR

BHM x AB: Jabanè

Sessions 6

APRIL

THU 10 APR

Antony Szmierek

FRI 11 APR

Oddisee & Good Compny

WED 16 APR

Dizzee Rascal

THU 17 APR AMK

SUN 20 APR

Osmoze.

FRI 25 APR

Cellini (Live)

MAY

SUN 04 MAY

Sirens Of Lesbos

FRI 09 MAY

Adja

WED 21 MAY

Snelle

Support: Jazz Sanusi, Monicash ow, Lola Ondi Kwa, DJ BEA

SAT 22 MAR

Sound Track Special With Emma Hessels, Lézard, Dushime & A aire

WED 26 MAR

Los Pirañas

THU 22 MAY

COKE COKE STUDIO SESSIONS: Lézard

BELEEF JE WOONDROOM OP HET GROENSTE

DAK VAN BRUSSEL

Stijlvolle appartementen met 1-4 slpk.

Indrukwekkende daktuin

Strategische locatie in het hart van Europa

Schrijf je nu in op de wachtlijst thegardenbrussels.be/nl

02 307 44 44

Kolonel Bourgstraat 101, 1030 Schaarbeek

BRUSSEL