Issuu

Bénédicte Liénard et Mary Jiménez, un cinéma aussi vibrant que l’Amazonie

Jana Antonissen overschrijdt grenzen in haar romandebuut

Fashion fades, style is eternal

Fashion pioneer Sonja Noël celebrates forty years of STIJL

Onthecover

April2025

10Sonja Noël celebrates40years of STIJL

Stories

24 Journalisteencolumniste Jana Antonissen schrijfthaareerste roman

32Backxwash curatesthe BRDCST festival

40Bénédicte Liénard & Mary Jiménez clôturentleurépopée cinématographiqueen Amazonie

Everymonth

04The secret life of Lenny& HarpoGuit

08Stem uit de stad Nina Vandeweghe

16Portret SuchanKinoshita

18WTF PommelienThijs

18Wide Vercnocke Centrumrat houdteenhuisdier

22In the picture Skateboard

29Eye-catcher LilaMagnin

37Ogenblik Opgeplakt

44Eat & Drink 5xBrasserie

46Streetlife Hady-Salomé

Picksofthemonth

06Made in Brussels

14Music

20Theatre & Dance

30Art & Literature

38Film

Cover:SonjaNoël © SophieSoukias

COLOFON

The joke isn’t funny anymore

NL/ Dewereldlijktvandaagsteedsmeer opeenslechte1aprilgrap:deklimaatcrisis ontspoort,demanosfeervreetaanhard bevochtengelijkhedentussenm,venx,en wereldleidersbikkelenomgrenzenen troepenalsofheteenspelletjeRiskis. Het wordttijd dat debetrokkenburgeropstaat, vindtonzecolumnisteNinaVandeweghe: “Fuckdemure!”Weerstandbiedenhelpt, tonenﬁlmmakersBénédicteLiénarden MaryJiménez.OokdebuterendauteurJana Antonissendroomt van eennieuwe samenleving.Maardanmoeten we núin actieschieten.

FR/ Lemonderessembledeplusenplusà unmauvaispoissond’avril:lacrise climatiquequis’emballe,lamanosphère quirongeuneégalitéchèrementacquise entrelesgenres f, metxetlesdirigeants delaplanètequijouent avec lesfrontières etlesarméescommesurunplateaude Risk.Ilesttempsquelecitoyenseréveille, estimenotrechroniqueuseNinaVandeweghe:«Àbasladécence!»Larésistanceest crucialecommelemontrentlesréalisatricesBénédicteLiénardetMaryJiménez. LanouvelleromancièreJanaAntonissen rêve égalementd’unenouvellesociété. Maisil va falloirs’ymettretoutdesuite.

EN/ Theworldtodaylooksmoreandmore likeabadAprilFool’sjoke:theclimate crisisisspirallingoutofcontrol,the manosphereiserodinghard-wonequalitiesbetweenmen,women,andnon-binary individuals,andworldleaders are squabbling over bordersandtroopsasifit were a gameofRisk. It’s time for concerned citizens to standup,believesourcolumnistNinaVandeweghe:“Fuckdemure!” Resistancehelps,showﬁlmmakers BénédicteLiénardandMaryJiménez. DebutauthorJanaAntonissenalsodreams ofa new society.But for that, we need to takeaction now.

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar OPLAGE 46.000 exemplaren ADVERTEREN? Sacha Devos en Angela Mngongo, 02-650.10.81, sacha.devos@brusselmedia.be, angela.mngongo@brusselmedia.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir COÖRDINATOR BRUZZ MAGAZINE Maarten Goethals COÖRDINATOR SELECT Tom Zonderman ART DIRECTOR Heleen Rodiers EINDREDACTIE Kurt Snoekx, Sophie Soukias WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Eva Christiaens, Heleen Rodiers, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Tom Peeters, Niels Ruëll, Wolfram Vandenbergen, Matisse Van der Haegen, Nina Vandeweghe, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Aurélien Garcia, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Agneskena, Ivan Put, Heleen Rodiers, Sophie Soukias, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Dirk De Clippeleir, Flageyplein 18, 1050 Elsene

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

La vie secrète de Lenny et Harpo Guit

‘Tout le monde a une histoire avec la gare du Midi’

FR Avec Aimer Perdre, les frères Guit ont réussi un film drôle et culotté sur les déboires d’une looseuse magnifique qui fait de Bruxelles son terrain de jeu et de débrouille. Un film qui ne serait pas ce qu’il est sans l’attrait qu’exerce pour le duo de réalisateurs la gare du Midi.

Texte Gilles Bechet Photo Saskia Vanderstichele

Venant de Paris, Lenny et Harpo Guit sont arrivés à Bruxelles en 2011. Le premier a étudié à l’IAD, le second au Conservatoire royal de Bruxelles. Pour les plus bruxellois des réalisateurs français, la gare du Midi a agi comme un aimant. Peu importe où ils ont habité, c’est l’endroit où ils aiment revenir. C’est là souvent qu’ils accueillent leurs amis venus leur rendre visite. « Les gens se rencontrent, se quittent. C’est le début et la ﬁn d’innombrables histoires », avance Lenny. C’est d’ailleurs une personne rencontrée aux alentours de la gare du Midi qui a inspiré le personnage d’Armande Pigeon, au centre de leur second ﬁlm Aimer Perdre (leur premier, Fils de Plouc, remonte à 2021). « On la rencontrait régulièrement autour de la gare et elle nous racontait des histoires les unes plus folles que les autres. Comme on était contents de l’écouter, elle continuait à nous raconter des trucs qui lui étaient arrivés sans qu’on sache si elle n’inventait pas la moitié. »

C’est aussi à la gare du Midi que les deux frangins ont rencontré celui qui allait les mener au musicien du ﬁlm. « On a vu un gars qui jouait dans les couloirs. Il nous a parlé d’un musicien américain qui vivait à Bruxelles. On l’a contacté et voilà », dit Harpo.

C’est la gare du Midi qui a accueilli le premier et le dernier jour du tournage du film. Si ces deux journées étaient espacées de deux semaines dans le planning, dans le scénario, elles se succèdent l’une à l’autre. Mais pas de chance, le premier jour était arrosé d’une fine pluie et le dernier, il faisait plein soleil. « Au montage, on nous a dit que ça ne passerait pas, mais je trouvais que l’alternance de pluie et de soleil est typique de Bruxelles. Alors on l’a gardé et la plupart des gens ne le remarquent pas », s’amuse Lenny. « À Bruxelles, tout le monde a une histoire avec la gare du Midi. » Pour Lenny, elle a l’épaisseur et la valeur du portefeuille qu’il avait perdu sans s’en rendre compte. « J’étais à l’autre bout de la ville et celui qui l’avait trouvé m’a envoyé un message. Seulement, il avait un train à prendre, alors j’ai foncé. C’était comme une séquence d’un film d’action. »

Les gares, c’est aussi un lieu de l’ennui où les idées gambergent. « Toutes les fois qu’on y a attendu, c’est de l’ennui que sont venues des idées. Après, il n’y a plus qu’à faire le tri », conclut Harpo.

Aimer Perdre de Lenny et Harpo Guit, avec MarÍa Cavalier-Bazan, Axel Perin, Michael Zindel et Maxi Delmelle, sort en salles le 2/4

Made in Brussels Capital craftsmanship

Vitrail dépoussiéré

FR Vidéaste reconverti, le Bruxellois Philémon Siesling livre un regard moqueur sur le monde contemporain à travers l’art ancestral du vitrail. « Je travaille avec des techniques traditionnelles, qui n’ont pas tant changé depuis mille ans. »

Texte Andy Furniere Photo Ivan Put

À 20 ans, Philémon Siesling quitte la France pour Bruxelles et cofonde le collectif de vidéastes Gogolplex, réalisant notamment des documentaires et des clips pour le groupe Stikstof. Il y a cinq ans, il se tourne vers le vitrail, un exutoire créatif où il apporte un regard ironique sur la société moderne, notamment à Bruxelles. Il participe à l’exposition The 20 Years Anniversary Show de la galerie Alice Gallery, la première dans leur nouvelle adresse à Ixelles.

Passer de la vidéo au vitrail, cela ne va pas de soi. Comment en êtes-vous arrivé là ?

PHILÉMON SIESLING : Avec Gogolplex, nous avons souvent travaillé pour les autres, ce qui devenait frustrant. Un jour, ma voisine m’a

montré ses vitraux, et j’ai été fasciné par les possibilités offertes et par le fait de créer de ses mains. Autodidacte en vidéo, j’ai décidé d’apprendre le vitrail de manière classique en suivant une formation à Chartres.

Votre style n’est pas du tout classique.

SIESLING : Je travaille avec des techniques traditionnelles, qui n’ont pas tellement changé depuis mille ans, mais mon esthétique reste volontairement naïve. J’utilise l’imagerie classique à ma manière, loin des scènes traditionnelles des églises ou des maisons de maître. Je puise dans mon environnement, en transformant des détails banals en critiques ironiques. J’ai ainsi représenté un night shop sordide portant le doux nom « Le Verger », ou encore un homme assis entre une afﬁche Wiﬁ et une publicité commerciale.

Votre atelier est situé dans un espace occupé temporairement au sein du Grand Hospice.

SIESLING : Depuis quelques mois seulement. Avant, je travaillais dans un atelier au-dessus du Daringman. Mais comme le café a fermé, j’ai dû partir aussi. Heureusement, j’ai pu m’installer rapidement au Grand Hospice. J’espère que je pourrai y rester longtemps.

The 20 Years Anniversary Show est à découvrir du 17/4 au 24/5 chez Alice Gallery, alicebxl.com

Barrel-aged miso

EN/ Miso, a fermented paste made from soybeans, salt, and koji mould, is a traditional staple of Japanese cuisine. Since 2011, there has also been a Brussels variant of this savoury delight. Following the earthquake in Japan, artists Hiro, Miku, and Sachiyo decided to host a miso workshop to raise funds. This grew into Nuu Miso. The company ferments its product in wooden wine barrels, a process that can take up to three years. (MVDH)

NUU MISO 300 grams for 14 euro, nuumiso.be

Impression d’antan

FR/ En 1455, Johannes Gutenberg, père de l’imprimerie, imprimait la première Bible. Si cet artisanat a presque disparu, Le Typographe à Ixelles le ravive depuis 2009. La boutique abrite plus de 800 casses de caractères en plomb à assembler comme des Lego, sur six presses Heidelberg. Le résultat : des carnets, calendriers, agendas, enveloppes et cartes de visite faits main. (MVDH)

LE TYPOGRAPHE Mini carte plus enveloppe à 2,80

Fluffy skating

EN/ An old skateboard has never been so fluffy. Brussels-based Caroline Halflants transforms her decks into tufted creations and colourful holiday scenes. Ideal for counting the days left until summer or already dreaming of your own backflip in the sun. Halflants has a day job in communication. With her hobby project Skatewall, she now has collabs with soft drink brand Kult Kefir and interior design studio Napa Studio, both from Brussels. (EC)

SKATEWALL A tufted or painted deck for 230 euro, Instagram: skatewall_studio

Stijlvol sportief

NL/ De duurzame badmode van Kaly Ora sierde vorig jaar al deze pagina’s, maar het Etterbeekse merk van zaakvoerders Flore Carlier en Trang Nguyen maakt ook sportkleding. De hele stock daarvan gaat dit voorjaar in de uitverkoop. Van fietsbroeken over yogatopjes tot leggings: dit is waar athleisure om draait. Verwacht geen knalkleuren, maar ontwerpen die een gooi doen naar tijdloosheid. Ze kunnen je maar inspireren tot een downward facing dog. Of een stijlvol schijnvertoon in de koffiebar. (EC)

KALY ORA Fietsshort vanaf 22,50 euro, kalyora.com

It takes two to polo

EN/ “See you soon,” they say at Atantô, because you have to pre-order your item. Founders Fanny and Gwen want to avoid unnecessary stock. Last summer, they launched a unisex shirt. This year, they added a polo shirt made with organic cotton, and again for him or her. Those who order now will receive their polo just in time for summer. And they’re already hinting at another jacket to follow. (EC)

ATANTÔ Polo Noa for 75 euro, www.atantobrussels.com

Knuffels

uit Matonge

NL/ Apen, olifanten of teddyberen uit Keniaanse merinowol: het Frans-Brusselse merk Studio Matongé maakt van duurzaamheid zijn handelsmerk en van de kindercollectie zijn uithangbord. Je vindt er vrolijke knuffeldieren, poefs, tapijtjes en plaids. In de nieuwste collectie zitten ook tafellakens en kussenhoezen in Afrikaanse wax, voor wat meer volwassen fans. (EC)

STUDIO MATONGÉ Luipaardknuffel voor 30 euro, studiomatonge.com

Stem uit de stad

Nina Vandeweghe

‘Wees niet lui, informeer je, doe je mond open, denk na voor het illegaal is en f**k demure’

NINA VANDEWEGHE is beeldend kunstenaar. Beurtelings schrijven zij en Ilyas Mettioui hier over het leven in hun stad.

Door Renate Rubinstein, die schreef onder het pseudoniem Taram – een anagram van Marat –, mijmerde ik over mijn lievelingsschilderij De dood van Marat van Jacques-Louis David. Jij en ik kunnen het bewonderen wanneer we maar willen in de KMSKB in Brussel. Tijdens de openingsuren dan toch. Renate Rubinstein was een pionier van ‘de persoonlijke column’ in het maandblad Vrij Nederland. Ze werd gevreesd door al wie preuts en conservatief was. In het kielzog van Renate laat ik hier mijn stem horen. Enige tijd al voel ik mij verraden, net als Marat. Niet door de girondijnen, zoals hij, maar door de gedweeheid van onze kwezelige fallocratie. Het gebrek aan burgerschap in onze luie, neoliberale samenleving zonder metanarratieven wordt me soms te veel. Al een tijd lijd ik ook aan een klimaatdepressie, en met een solipsistische gek als Donald Trump, die vanuit zijn eigen Schizo Rhizome het vuur aan de lont van WO III steekt, zal die er niet op verbeteren. 170 jaar vrouwenemancipatie wordt tenietgedaan en de klimaatcrisis staat bij niemand meer op de agenda. Oké, ik ben een beetje een snowﬂake en lig aan een infuus van antidepressiva, maar wat wil je in dit ratrace- en covfefe-tijdperk. Ook in mijn stad mis ik vaak actief burgerschap. Mijn grootste irritatie is ons gebrek aan dapperheid, aan ingrijpen voor wat of wie op welke manier dan ook benadeeld wordt. Je kent het wel. Een vrouw wordt lastiggevallen, omstanders kijken roerloos toe. Feminisme is geen vrouwenzaak, het is een visie die meer gelijkwaardigheid nastreeft. Of neem een ander voorbeeld: iemand gooit vuilnis op straat en geen haan kraait ernaar. Elke dag als ik mijn hond uitlaat, ruim ik zwerfvuil op in het park, dat eerder lijkt op een hondenpoepbak. Ik schafte me een poop scoop aan en raap de kak op die andere hondeneigenaars lieten liggen. Ook zal ik ecologische kakzakjes in dispensers ophangen aan de ingang van het park. O wee zij die hun hondenkak niet opruimen.

DE LAATSTE ZUCHT

Ik had het nooit gedacht, maar ik ben een oude, knorrige man aan het worden, net als mijn vader. Van kindsbeen af zag ik hem vlijtig etiketten van verpakkingen weken om het pmd-afval nog beter te kunnen sorteren. Nu merk ik dat ik ook de plastic venstertjes uit brieven knip om papier en plastic netjes te scheiden. Ik hoor jullie denken: ‘Freak!’ Hoe kan het trouwens zijn dat er in de supermarkt nog zoveel plastic verpakkingen liggen? Waar blijven de alternatieven?!

Door een baksteen in de stortbak van mijn toilet te gooien, bespaar ik enkele liters water. Het water uit de droogkast – als ik die al gebruik – geef ik aan de planten. Mijn hond draagt tegenwoordig een trui in huis, want mijn thermostaat staat nooit hoger dan 18° Celsius. Vroeger maakte ik me druk wanneer mijn ex overal in huis lampjes aanknipte, ook in kamers waar niemand vertoefde. Voor sfeer en gezelligheid kreeg hij een 10 op 10, voor elektriciteitskosten en ecologie iets minder. Het ergste vind ik mensen die in één adem zeggen dat ze van de natuur houden en dan aankondigen dat ze volgende week met een goedkope vlucht naar Spanje trekken. Gran Canaria en Valencia zijn net overstroomd, maar goed, als ze hun strandvakantie maar kunnen consumeren. Iedereen gooit zijn principes overboord uit kortstondig opportunisme. Ik maakte me daar vorig jaar, verblind door liefdesverdriet, ook schuldig aan. En schuldig keerde ik weer naar huis.

Graag wil ik nog één keer een appel doen op jullie. Wees niet lui, informeer je, doe je mond open, denk na voor het illegaal is, neem geen vliegtuigen, doe aan politiek en sport – al hoeft dit laatste niet van mij. Drink water, koop tweedehands en f**k demure! Doe aan burgerschap! Daaag! Miss you already, maar op dit moment vooral jou, liefste Alice …

Sonja Noël celebrates forty years of STIJL

‘Young girls nowadays are too well-behaved’

EN Brussels fashion pioneer Sonja Noël is celebrating forty years of STIJL this month, with a retrospective exhibition at the Fashion & Lace Museum. Since opening her eponymous boutique in 1984, Noël has launched numerous Belgian talents, such as Marina Yee and Martin Margiela, enriching the entire Dansaert district. In four contemporary silhouettes, she looks back on her career.

Text Eva Christiaens Photos Sophie Soukias

Everything moves fast in fashion. You work from season to season, you look ahead, and always seek improvement. I can’t even believe I’ve been doing this for forty years,” says Sonja Noël. Nevertheless, in September 2024, STIJL, her fashion boutique on the Antoine Dansaertstraat/Rue Antoine Dansaert, celebrated its fortieth anniversary. Realisation sunk in, and in consultation with the city of Brussels, the idea for a retrospective exhibition was born. Noël searched the archives of major fashion houses for over sixty outﬁts that typify the history of STIJL and her vision of fashion. Her daughter, Aya Noël, curated these into a thematic show.

“They are all strong pieces that were once in the shop. We’re not presenting them chronologically, but by theme. Such as deconstruction, Martin Margiela’s trademark,” says Noël. More on that Belgian avant-gardist later. First, Sonja Noël wants to catch her breath. She has just returned from Paris, where the Fashion Week inaugurates the orders for autumn. “I have to set up the

spring collections in the shop and at the same time, ﬁnish the exhibition,” she says. “We’ve stripped the Fashion & Lace Museum down to an industrial, minimalist space in the spirit of STIJL. The glass tiles from my ﬁrst shop also found their place there.”

And so we come to the beginning. On September 27, 1984, Sonja Noël, then just 23 and newly graduated as an art historian, opened her own boutique on Antoine Dansaertstaat/Rue Antoine Dansaert 26. A year later, in December 1985, Noël and her boyfriend at the time, Walter De Weerdt, opened a men’s store, STIJL+, two doors down, followed, in 1987, by the lingerie store Underwear at number 47. Gradually, Noël, along with other pioneers, transformed the Dansaert district into a trendy fashion district. It even gained international recognition when Martin Margiela’s very ﬁrst brand store opened there in 2002, in a corner building – again – owned by Noël on the Vlaamsesteenweg/Rue de Flandre.

However, the fall of the neighbourhood is as well-known as its rise. In 2019, the

Margiela store closed due to disappointing sales figures, followed by the challenging Covid years. Chains and restaurants filled the gaps. “People buy fewer clothes than before, but that’s the case everywhere, not just in Brussels,” says Noël now. “I must say that my shop benefits a little from that. Perhaps people don’t go shopping every weekend anymore, but they do think about it longer or buy one special piece per season.”

And then there are the collectors. “When I ﬁrst came here years ago, I didn’t have much money. Mrs. Noël recommended pieces to me that my daughter still wears now,” says a lady who just came to pick up her order. “A true collector,” Noël calls her afterwards. “This is her art world. Just as other people would buy timepieces or paintings, she buys clothing. Fashion is still an accessible form of art. What a joy to be able to wear that every day.”

The exhibition 40+ Years of STIJL runs from 18/4 to 11/1 at the Fashion & Lace Museum, fashionandlacemuseum.brussels

MAISON MARGIELA:

‘His surreal side suits Brussels well’

A dress made from an unzipped pencil skirt and a men’s shirt worn backwards: in Maison Margiela’s summer collection, deconstruction remains the key word. “Martin Margiela has always given clothing a new meaning. He turns pieces around, inverts them, or unstitches the seams,” says Noël. “His ﬁrst collection in 1988 already included a sweater made from cut-up army socks. I missed that show because I was giving birth to my ﬁrst son, but I travelled to Paris as soon as I could. With a baby.”

The rest of the story is history: Noël bought the collection from Martin Margiela, the brand that the Genk native had only just founded with Brussels designer Jenny Meirens. “And it caught on. By the 2000s, Martin Margiela had expanded to include a men’s line, a shoe line, and an artisanal collection. The brand store on Vlaamsesteenweg/Rue de Flandre grew into a phenomenon and attracted people from abroad,” says Noël. “Unfortunately, Belgians were less fond of John Galliano’s taste.” The Englishman took over creative direction from Margiela and Meirens in 2014. “I think he did a fantastic job, with the same ideas of deconstruction, but with his own DNA and more exclusive pieces. But with that alone, the shop couldn’t survive.”

The dress in the photo is one of the last by Galliano for Maison Margiela. This year, Belgian Glenn Martens takes over as artistic director. “Fantastic. We’ve been selling his pieces for ten years, he is a wonder boy,” says Noël. And there’s also the necessary magic between the brand itself and the Dansaert district.

“The surreal side, the casualness, not taking itself too seriously: that typiﬁes Margiela just as much as Brussels.”

Under her dress, Noël wears patent leather boots with a kitten heel. “Very punky and yet elegant.” Is that 1980s punk still in her style today? “Maybe. I experienced a great freedom of thought when I was young. Anything was possible. Today, I ﬁnd young girls too well-behaved. Among young twentysomethings, I do see a shift. Those who shop in vintage stores are more creative with combinations. They come here for inspiration, and buy one special item as soon as they have money.”

MARINA YEE

‘Flamboyant multi-talent and good friend’

A sleeveless jacket over casual jeans and a white oversized T-shirt. Sonja Noël has supported her good friend Marina Yee since the opening in 1984. That same year, the two met at the presentation of a Belgian prize for promising designers. “She didn’t win it then, but I thought her style was fantastic. Back then, Marina was a free-spirited lady with long blonde hair, lots of mascara, and vintage cowboy boots. She wore very short skirts with men’s jackets over them. She has always maintained that ﬂamboyant style. I bought her collection right away,” says Noël. Yee had just graduated in Antwerp and was friends with Ann Demeulemeester, Dries Van Noten, Walter Van Beirendonck, Dirk Van Saene, and Dirk Bikkembergs: the Antwerp Six. “Marina was my introduction to Antwerp. She went to Paris for a while, but returned disillusioned to Brussels in 1992,” says Noël. Yee opened a tea room in the Marollen/ Marolles and lived for a long time on the Varkensmarkt/Rue du Marché aux Porcs, close to Noël. “Our children played together, and she was a well-known face in the neighbourhood. She taught at fashion academies, but whenever she made a collection in between, I would sell it.” Just as her contemporaries are leaving the fashion world behind, Yee is experiencing a comeback. “During Covid, she picked up her old ideas again. She does everything on her own, and yet she’s in the best shops worldwide,” says Noël, who, just like Yee, is not thinking of stopping yet. “Because I love discovering new names and meeting customers. So the exhibition is not a farewell. On the contrary, I’m doing it to give a new impulse to my business and the entire Dansaert district.”

ANN DEMEULEMEESTER

‘Androgynous, sensual, and poetic. I’m like that too’

A tailored men’s jacket and narrow black trousers. “The cut is almost historical, in the dark, glamorous aesthetic of Ann Demeulemeester,” says Sonja Noël about her second ensemble. Over the trousers, she wears a transparent dress with lace and embroidery. Sleeves and symmetry are nowhere to be found. “That’s how young girls wear it now, isn’t it? Bare breasts under a see-through top. I feel a bit too old for that,” she laughs.

Ann Demeulemeester has been a mainstay at STIJL since the 1990s. “Along with Dries Van Noten, it’s one of my main brands. The fragile, sensual, and poetic side, but also the masculine, androgynous side are typical for her, and I’m like that too. Her pieces last for years, because each collection logically follows the previous one,” says Noël. Since 2020, Italian Claudio Antonioli has been designing the collections; Demeulemeester sold her brand back in 2013. The characteristic black has never left. Good news for the fans, because black is making a comeback in fashion. “After Covid, we had years of lots of colour and prints, but that’s long gone. We’re getting dark colours again, but with totally new shapes and fabrics,” says Noël. “Never say never in fashion. Short, long, tight leggings or looser again: I’ve seen it all. And of course, I have my own style, but I’ll go with the ﬂow in fashion.”

MARIE ADAM-LEENAERDT

‘Unique young talent from Brussels’

”This is my ideal dress. I can work in the shop with it, then do my yoga at home, lie on the sofa, and afterwards go to a nice cocktail party. Without a crease,” says Sonja Noël. Her wonder dress is designed by Brussels native Marie Adam-Leenaerdt, barely 29 and already a ﬁnalist last year for the prestigious LVMH Prize for Young Fashion Designers. “She is enormously ambitious,” says Noël. “I was the ﬁrst to order her collection in her small studio in Etterbeek. Her pieces have an aura about them that transcends the ordinary.”

Marie Adam-Leenaerdt is the latest talent that Noël has launched, just as she did forty years ago with Martin Margiela, and throughout the years in numerous graduation juries or consultancy assignments. “As soon as I had placed my order, the best producers and patrons in the fashion industry rallied behind her. As a beginner, you need friends, family, and investors.”

Choosing such beginners is also a risk for Noël. “You rarely earn back a collection after one season; I calculate that in the long term. But I’ve certainly made mistakes in my career.” Like her own bridal salon, which she had to close after a year. “It didn’t suit me. I now consciously skip brands more often. Not because I think they’re bad, but because they don’t always ﬁt in the shop.”

Adam-Leenaerdt’s style does, Noël believes, partly because of the similarities with Margiela. Moreover, she is a product of La Cambre, the Brussels school whose alumni have grown into artistic directors of major Parisian houses like Chanel and Yves Saint Laurent. “But as a designer, you need more than a good education. There are simply too many clothes in the world, and it’s hard to compete with that.” It makes it even more unique that Adam-Leenaerdt is already showing in Paris. “She works very hard, with a great desire to grow. I look forward to her future.” That forward-looking gaze also graces the exhibition poster: a model poses in an oversized jacket by AdamLeenaerdt. Black, masculine, a touch of vintage, and yet sensual. Where have we heard that before? In forty years, you don’t have to change everything.

Picks of the month Music

Adventurous clubbing

EN/ Slagwerk, the Brussels platform focusing on contemporary, mostly electronic beats, is once again taking over the Botanique for a night of trendy club entertainment. There will be live sets from adventurous glitch-pop artist BABii – check out her cover of Jamiroquai’s “Virtual Insanity” – and London-based songwriter, producer, and DJ Lauren Duffus. We’re particularly looking forward to the set by the tireless Japanese DJ ¥ØU$UK€ ¥UK1MAT$U (see photo). After first shaking the underground of Osaka to its foundations with his Zone Unknown parties, he’s been making waves globally from Tokyo for some time. Listen to his compilation Midnight Is

Comin’ for a taste of this viral boundary-pushing selector/trendsetter and understand why he’s going viral with his testosterone-fuelled mix.

Mexican-American producer x3butterfly is currently generating a lot of buzz in New York. With her first Brussels DJ set, she hopes to make a splash on this side of the ocean. Her fellow New Yorker Umru, who has produced for Charli XCX, is also invited. Early birds can start their moves at 10.30 pm, perhaps with local DJs Instar (Burenhinder) and Vinessett (Isengard collective), known for their colourful, rebellious sets. As usual, Slagwerk label boss Otis completes the international line-up. (TP)

SLAGWERK 4/4, Botanique, botanique.be

Laatste kans?

NL/ De Brit Benjamin Clementine werd al buskend ontdekt in de metro van Parijs, maar zijn debuut was er meteen boenk op: At least for now won in 2015 de Mercury Prize. Nu zijn ster ook in de cinema schittert – zie Dune – zou zijn muzikale podiumcarrière na zijn vierde, bloedmooie album Sir Introvert and the Featherweights weleens op een lager pitje kunnen komen te staan. (TP)

BENJAMIN CLEMENTINE 7/4, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Retour à la Terre

FR/ Passée par Londres et la Californie, Lubiana s’est affirmée en posant les doigts sur les cordes d’une kora. L’apprentissage de cet instrument traditionnel est à l’origine d’une reconnexion à la terre de ses ancêtres. Conçu aux côtés de Gaël Faye ou du regretté Toumani Diabaté, au plus près de ses racines camerounaises, l’album Terre Rouge chante la trajectoire de la Bruxelloise. (NAL)

LUBIANA 16/4, Botanique, botanique.be

Félin dans l’autre

FR/ Luvcat est la nouvelle égérie du rock anglais. Partie de Liverpool à l’adolescence, devenue assistante d’un magicien dans un cirque parisien, la chanteuse fait désormais sensation à Londres avec sa guitare et ses chansons électriques, inspirées par Nick Cave ou The Cure. (NAL)

LUVCAT 24/4, Botanique, botanique.be

Cool cats

EN/ The rolodex of Haitian-Canadian DJ, beatmaker, and producer Louis Kevin Celestin aka Kaytranada is like a who’s who of R&B and hip-hop cool cats. Among others, Kendrick Lamar, Anderson .Paak, Childish Gambino, and PinkPantheress crossed his path during the last fifteen years. House and (break)beats are his thing, but on his latest album Timeless, Celestin also comes out as a singer. (TZ)

KAYTRANADA 17/4 ING Arena, ing.arena.brussels

Reflections on life

EN/ ”Let life be beautiful and fucked-up at the same time,” Father John Misty once advised us, because according to him, a stay on this planet is an unbeatable tragicomedy. The title of his sixth album, Mahashmashana, means “great cremation ground” in Sanskrit, and it’s in line with the man’s introspective and ironic reflections on life (and its ending). (TP)

FATHER JOHN MISTY 9/4, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Minder Pollock, meer Bridgers

NL/ Saya heet het tweede album van Saya Gray, en in die titel zit een zucht naar eenvoud. Nog altijd mikt de Japans-Canadese zangeres spetters uit de americana, avant-garde en art pop met veel zwier tegen het canvas, maar de grilligste spielereien heeft ze uit haar palet geweerd. Vandaag is Gray meer Phoebe Bridgers, en minder Jackson Pollock. (TZ)

SAYA GRAY 14/4, Botanique, botanique.be

Du rock sexy ?

FR/ Emmenés par le timbre rugueux du tatoué Sebastian Murphy, les Viagra Boys n’ont, à première vue, aucune allure. Mais une fois réunis sur scène, ces Suédois forment le groupe le plus excitant du moment. À Bruxelles pour présenter un nouvel album, le gang explose les codes du patriarcat via leur post-punk infusé de saxophone et de testostérone. (NAL)

VIAGRA BOYS 26/4, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Coup de cœur

Tom Zonderman schrijft over muziek en kunst

Warm weerzien met Kamasi Washington

Op 13 november 2015 drongen drie terroristen de Parijse concertzaal Bataclan binnen, met in hun kielzog dood en vernieling. Een paar dagen later trok ik met een bang hart naar de Ancienne Belgique. Er waren extra veiligheidsmaatregelen genomen, niet veel later gingen de Brusselse cultuurhuizen door de terreurdreiging helemaal op slot. In de AB Club werd die dreiging gelukkig weggespoeld door een tsunami van warmte en hoop. Met dank aan de breed reikende armen van grote vriendelijke reus Kamasi Washington, die ons liefde toeblies met zijn even krachtige als lyrische saxofoonstoten. De gulhartige Amerikaan had net zijn kaarten op tafel gegooid met The epic, een driedubbel magnum opus dat zijn titel helemaal waarmaakte.

GEPIMPTE VLINDER

Washington wierp zich niet alleen op als een heiland die zwartgeblakerde zielen deed herademen, in één ruk gaf hij jazz ook een nieuw, hip elan op het moment dat het genre comateus aanvoelde. De saxgod was opgegroeid in LA, had de jazzknepen ingelepeld gekregen via zijn vader Rickey (die mee op tournee mocht) en had The West Coast Get Down opgericht, een supergroep met onder meer Thundercat op bas en Terrace Martin op toetsen. Met ‘de Wu-Tang Clan van de jazz’ speelde Washington zich vervolgens in de kijker bij Kendrick Lamar, die hen uitnodigde op To pimp a butterﬂy Die plaat, sinds vorige maand eveneens een tiener, ontvouwde zich als een van de beste hiphopalbums ooit, en Washingtons naam was voorgoed de stratosfeer in gekatapulteerd. Eind vorig jaar bracht hij zijn vijfde album uit, waarop hij hiphop innig omhelsde. Tien jaar later is de waanzin niet weg, integendeel, maar het wordt wel een warm weerzien.

KAMASI WASHINGTON 15/4, Bozar, bozar.be

‘Laat de drang varen om een werk te verklaren’

NL Suchan Kinoshita werd geboren in Tokio, studeerde in Duitsland en Nederland, maar is intussen al enkele jaren thuis in Brussel. Eind april opent de beeldend kunstenaar en winnares van de BelgianArtPrize haar solotentoonstelling Renovation in Bozar.

Tekst Wolfram Vandenbergen Foto Sophie Soukias

“Het was al heel lang een wens van me om in België te komen wonen,” vertelt Suchan Kinoshita, de winnares van de gerenommeerde BelgianArtPrize 2025 – vroeger nog de Prijs Jonge Belgische Schilderkunst. “Vooral Brussel trok me aan met zijn tweetaligheid. Ik zie die als een inspirerende verwarring die ieder soort nationale identiteit lijkt tegen te spreken. Die verwarring is typisch voor deze stad. Het overzicht ontsnapt je hier voortdurend en op elk onverwacht moment ligt er een verrassing op de loer. Als je lang genoeg ergens blijft zitten, speelt die zich voor je ogen af.”

Het hoeft niet te verbazen dat die meertalige, Brusselse verwarring Kinoshita als gegoten zit. Ze werd geboren in 1960 in Japan en verhuisde in de vroege jaren 1980 naar Keulen om er ritmiek en hedendaags muziektheater te gaan studeren. Na een periode als acteur, regisseur en propdesigner bij het Theater am Marienplatz in Krefeld, in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, trok

ze in de jaren 1990 naar de Jan van Eyck Academie in Maastricht, waar ze zich omturnde tot beeldend kunstenaar, om uiteindelijk in Brussel te belanden. Al die aspecten voeden haar werk, dat eenduidigheid en onmiddellijke kenbaarheid schuwt, en niet wordt gekenmerkt door precieze thema’s of een speciﬁeke techniek, maar door een houding die nog het best kan worden omschreven als een ‘lezen tussen de lijnen door’. “Ik zie kunst als een veld waarin ik mag experimenteren, waarin ik niet hoef te weten. Voor mij houdt kunst zich niet aan een vast programma. Het is geen succesverhaal met een werkende formule, waarrond je dan een productielijn opzet, als een succesvolle verkoper. Kunst is een manier om aanhoudend jezelf en de zekerheden die je denkt te hebben verworven onderuit te halen.”

TUSSENRUIMTES

Die onafheid en openheid geeft Kinoshita’s werk een bijzondere dimensie. “Een werk kan af zijn maar op verschillende manieren worden getoond. De tijdelijke natuur daarvan maakt dat het werk steeds verandert. Sommige werken ontstaan in tentoonstellingen en verdwijnen daarna weer. Andere komen steeds terug, maar telkens op een andere manier. Zo hebben alle werken hun eigen gradatie van af-zijn. Een tentoonstelling is eigenlijk hetzelfde als het zetten van een dramaturgisch punt in je maakproces, dat je toelaat om een nieuwe zin te beginnen. Je sluit iets af en begint opnieuw.”

Daarnaast speelt het Japanse concept van de ‘tussenruimte’ een belangrijke rol voor Kinoshita. Als een voorwaarde om ruimte te geven aan de relatie tussen de toeschouwer en een werk. “Een tussenruimtes – ma in het Japans – is een ruimte waarin je niet binnenstapt, die je niet aanraakt en waar je je niet mee bemoeit. Het zijn moeilijke ruimtes, die weerstand oproepen. Ma speelt een grote rol in de Japanse architectuur en heeft te

maken met ruimte en tijd, een ruimte die niet meteen ingevuld kan worden en waar even een pauze wordt ingelast, maar waar ook onbegrip mag zijn.”

“Vaak zie je in expo’s of kunstboeken teksten over kunst die deze tussenruimte meteen bezetten en de toeschouwer inﬂuisteren wat hij hoort te denken bij wat hij ziet. Terwijl het juist die tussenruimte is die het contact tussen iedere toeschouwer met een werk mogelijk maakt. Onze relatie tot kunst zou niet mogen vertrekken vanuit de drang om een werk te verklaren, dat hoeft niet, zelfs niet als curator. Het is veel interessanter om een werk te benaderen vanuit wat dat werk bij jezelf oproept.”

VOORBIJ VERWACHTINGEN

Wat de toeschouwer van Kinoshita’s werk dan kan zien, laat ze liever aan de toeschouwer zelf. “Ik wil mij niet bemoeien met wat iemand zou moeten ervaren. Het misverstand dat kan ontstaan tussen de toeschouwer en mijn werk is ook een mooie bron van inspiratie. Ik verwacht niet dat iemand mijn werk begrijpt. Integendeel, dat zou het einde betekenen van het werk. Het is niet mijn doel om een bepaalde dialoog tot stand te brengen. Ik denk dat een dialoog zou kunnen ontstaan wanneer je iets maakt dat je interesseert. De ontmoeting van mijn werk met een toeschouwer is dan het meest waarschijnlijk als het risico elkaar mis te lopen het hoogst is. Verwachting an sich is dan ook een probleem. Ik ben zelf het meest geprikkeld wanneer ik iets tegenkom dat ik niet heb verwacht. Ik wil niet zien wat ik verwacht, ik wil niet worden bevestigd in mijn verwachtingen. Hopelijk drukt de tentoonstelling in Bozar alle verwachtingen de kop in en creëert ze een tussenruimte waarin er echt iets kan ontstaan.”

Suchan Kinoshita’s expo Renovation loopt van 24/4 tot en met 29/6 in Bozar, bozar.be

Suchan Kinoshita: “Hopelijk drukt mijn tentoonstelling in Bozar alle verwachtingen de kop in en creëert ze een tussenruimte waarin er echt iets kan ontstaan.”

Picks of the month Theatre & Dance

La ville nous appartient

FR/ Tous ces espaces que nous traversons, que nous habitons, nous traversent et nous habitent aussi. Avec le festival Espèces d’Espaces, le Théâtre Océan Nord propose trois spectacles et de multiples « à-côtés ». Avec L’Autre Projet, Laure Lapel, qui s’était fait remarquer avec La Place en 2023, s’intéresse à ceux qui décident de l’espace pour les autres. Décideurs politiques, promoteurs immobiliers, architectes et urbanistes transforment l’espace commun et entravent souvent les dynamiques collectives, culturelles et familiales. C’est un espace non théâtral, le Lycée Emile Max, qui accueille Toutes les villes détruites se ressemblent. Dans ce spectacle tragicomique, interprété avec les élèves

de l’option théâtre, Magrit Coulon nous invite dans le Musée Européen de la Mémoire Et de la Destruction. Avec ses deux gardien.ne.s désœuvré.e.s, nous soupesons le poids de la mémoire et de la nostalgie sur nos vies. Dans LEGS (suite), Edoxi Gnoula passe de l’intime au politique pour interroger son statut d’enfant bâtard d’un quartier pauvre de Ouagadougou. Dans un monologue plein de verve, elle incarne différents protagonistes. Le festival se complète par une réinterprétation du texte Espèces d’Espaces de Georges Perec par Bogdan Kikena et Magrit Coulon, ainsi que par une balade sonore d’Isabelle Jonniaux dans les alentours du théâtre. (GB)

FESTIVAL ESPÈCES D’ESPACES 4 > 27/4, Théâtre Océan Nord, oceannord.org

It’s a date

EN/ Some dates fall without leaving a trace, whereas others leave a mark on our memories and our bodies forever. The indefinable Alban Ovanessian, who trained at P.A.R.T.S. and has collaborated with Anne Teresa De Keersmaeker, performs their self-chronology, in which reality meets fiction. (SOS)

ALBAN OVANESSIAN: X.DATES 17 > 19/4, Théâtre La Balsamine, halles.be

Bovary, de opera

NL/ Met Madame Bovary vond Flaubert in 1856 de doktersroman uit. Regisseurs Carme Portaceli en Michael De Cock, scenograaf Marie Szersnovicz en componist Harold Noben maken van het fatale verhaal van de overspelige doktersvrouw een operaversie. (MB)

HAROLD NOBEN, CARME PORTACELI & MICHAEL DE COCK: BOVARY 12 > 19/4, Théâtre National, lamonnaiedemunt.be

Metamorfose van een markiezin

NL/ Markiezin Marie Arconati Visconti was de laatste bewoner van het Kasteel van Gaasbeek, waar ze zich liet verkleden en fotograferen in allerlei rollen. Het zette FC Bergman aan tot een reeks korte films waarin Marie Vinck metamorfoseert en die nu een theatrale enscenering krijgen. (MB)

FC BERGMAN/TONEELHUIS: NE MOBLIEZ MIE 3 > 5/4, KVS BOL, kvs.be

À l’eau

FR/ La mort d’un ado dans une petite ville wallonne, poussé dans le fleuve par cinq condisciples. À travers les narrations croisées des jeunes, des journalistes, des parents et des éducateurs se dessine le rapport intime de ces jeunes à leur ville, à la violence et aux figures adultes qui les entourent. (GB)

JEAN LEROY : FLEUVE 8 > 19/4, Atelier 210, atelier210.be

Pavillons ouverts

FR/ Pour une après-midi festive et participative, le Théâtre National sera celui des citoyennes et des citoyens. Des ateliers, des performances, des scènes ouvertes, des rencontres où amateurices et professionnel.le.s prendront la peine de se faire entendre et de s’écouter. (GB)

À LA SCÈNE COMME À LA VILLE 26/4, Théâtre National, theatrenational.be

Future in decay

EN/ Alia Hamdan is convinced of it: the people of Lebanon have had their perception of time turned upside down since the tragic Port of Beirut explosion in 2020. The blast froze time, revealing a glimpse of a future, undoubtedly, but a future marked by nothing but the degradation of the city. It is that state of decomposition that the Lebanese artist strives to transcribe. (SOS)

ALIA HAMDAN: THE BODY IS HERE, OFF-SCREEN 9 & 10/4, Kaaistudios, kaaitheater.be

Tehran sugar

EN/ In Kahrizak, a village south of Tehran, there once stood a sugar refinery built by Belgians, which has now become a ruin. Brussels-Iranian artist Sana Ghobbeh uses the architectural site as a starting point for a solo performance about the historical industrial ties between Belgium and Iran. (MB)

SANA GHOBBEH: THESE ROOTS NEVER BLOSSOMED 3 & 4/4, Beursschouwburg, beursschouwburg.be

Coup de cœur

Michaël Bellon schrijft over literatuur en podiumkunsten

Jazzy wasco

Wat gebeurt er als je tien kinderen een onbeperkte voorraad verf en wascokrijtjes in handen stopt, enkele goede choreograﬁsche principes bijbrengt en een soundtrack propvol vintage jazzplaten opzet? Dan krijg je WASCO!, de familievoorstelling waarin choreograaf Lisbeth Gruwez en muzikant Maarten Van Cauwenberghe het hele podium aan de jeugd geven. Dat podium wordt voor de tweekoppige artistieke kern van Voetvolk – bekend van dansvoorstellingen van internationaal niveau als Nomadics, Into the open en Lisbeth Gruwez dances Bob Dylan – als een wit blad, waarop de kinderen ongeremd en ongebreideld hun ding kunnen doen.

CREATIEF MET KRIJT

Voor een jonger publiek hadden Gruwez en Van Cauwenberghe nog niet gewerkt, maar daar is nu dus verandering in gekomen met deze uitbundige voorstelling die ze voor jeugdtheater hetpaleis in Antwerpen maakten. De ondertitel van WASCO! – ‘Wasco’ing on?’ – drukt uit om wat voor onnavolgbare voorstelling het gaat. Voetvolk gaat all-in met een bont gelegenheidsgezelschap van lagereschoolkinderen tussen de 6 en de 12 jaar, die in alle vrijheid aan de slag gaan met jazz, verf en de bekende waskrijtjes. Het resultaat belandt in dikke druppels en spatten op een metersbreed canvas. In de geest van abstracte actionpainters als Jackson Pollock, die zelf ook schilderde op jazzmuziek. Maarten Van Cauwenberghe dook in zijn platenkast om wilde jazzstukken op te duiken, die Gruwez de gelegenheid gaven om de kinderen te laten ‘tekenen in de lucht’, want dat is dansen uiteindelijk toch. Zo ontstaat elke voorstelling weer een nieuw kleurrijk schilderij.

HETPALEIS & VOETVOLK: WASCO! 26/4, KVS BOX, kvs.be

Pommelien Thijs breekt records en dat is niet per ongeluk

Ik las het deze week op het internet. Niet dat ik het wou, want normaal geloof ik niks van het internet, maar nu stond het er zwart op wit: Pommelien Thijs vult negen avonden na elkaar de Ancienne Belgique en dat is een record. De zangeres en revelatie uit Knokke off zwiept daarmee zonder blozen dEUS van de tabellen, dat in 2019 acht keer zijn geniale goddelijkheid ontblootte ter ere van de twintigste verjaardag van zijn album The ideal crash. Tom Barman en co. hadden daarmee op hun beurt de zegereeks van Channel Zero en Arsenal afgesnoept, die eerder elk zes opeenvolgende avonden de hoofdstedelijke poptempel hadden laten vollopen. Het idee om ideaal te crashen lag al tien jaar op tafel. Een goed georkestreerd plan als orgelpunt in de lange carrière van de belpoptrots. Maar dat was buiten het je-ne-sais-quoi van een piepjonge zangeres uit de Kempen gerekend, die Barman een nieuwe dreun verkocht na die ene keer dat Milow meer MIA’s wegkaapte dan Antwerp’s ﬁnest Negen keer 2.000 fans lokt Pommelien Thijs in april en mei naar de AB met haar Meer Entertainment-tour: een eenvoudige rekensom en je komt uit bij 18.000 mensen. Daarmee kan de voormalige #LikeMe-ster twee keer Vorst Nationaal vullen. Waarom wil ze dan zo vaak na elkaar in krek dezelfde setting haar muzikale circus opvoeren? Als elke artiest tig keren in één zaal optreedt, verschraalt hoe dan ook het aanbod. Alsof frituur Basic Frit uit Boortmeerbeek beslist om negen dagen na elkaar enkel een viandel te serveren, daar wordt niemand ﬁtter van. Maar er zijn blijkbaar genoeg tegenargumenten. Een vaste locatie is minder vermoeiend voor artiest én crew, het drukt de kosten voor transport, productie en promotie, en er moet niet telkens gepruld worden aan apparatuur om alles perfect af te stellen. Artiesten

kiezen ook voor de AB omdat de geluidskwaliteit er impeccable is. Bovendien staan ze er heel dicht bij de fans die hen tot dit punt hebben gebracht. Die kwijlen ook bij de nostalgie die hen terugvoert naar hun eigen jeugd en de successen van hun favoriete muzikanten. Er is een reden waarom Michael Jackson vijftig keer na elkaar ging optreden in de O2 Arena. Helaas stak Magere Hein daar een stokje voor, maar dat zal alvast niet aan de friturist gelegen hebben. Niets daarvan bij Pommelien Thijs, die met Per ongeluk nog maar één album uit heeft om haar marathon in de AB uit te lopen. Fans die meerdere keren van haar recordreeks willen snoepen, zullen qua variatie genoegen moeten nemen met haar door haarzelf ontworpen geüpcyclede outﬁts. Waarin ligt haar geheim dan? Thijs’ muziek past in de opgang van Nederlandstalige popmuziek, maar ze straalt vooral een aanstekelijke Vlaamse nuchterheid uit. Ze is eigenzinnig, kaart thema’s aan die jong en oud aanspreken en haar liedjes plakken aan je brein als gesmolten gouda op een croque-monsieur. Maar Thijs’ passage kondigt vooral ook een wissel van de wacht aan. Een jonge, diverse garde geeft traditionele, mannelijke rockers het nakijken. Eat that, Barman! Het is veelzeggend dat Olivia Rodrigo, zowat de Amerikaanse evenknie van de Kleine Tornado uit Kessel, straks de jubileumeditie van Rock Werchter afsluit, een festival waar Thijs zelf óók aan de bak mag. En het beste moet nog komen: volgend jaar trekt de Kempendochter twee keer naar het Sportpaleis in Antwerpen. Clouseau stond daar in 2007 achttien keer na elkaar. Hoe lang nog voor ook dat record aan diggelen gaat? TOM ZONDERMAN

Pommelien Thijs speelt van 29/4 tot en met 8/5 de Ancienne Belgique plat, abconcerts.be

Jana Antonissen debuteert als romanschrijver

‘Het overbenutte woord ‘toxisch’ gaat aan veel nuances voorbij’

NL Met Ludwig, een boek over grensoverschrijdingen en medeplichtigheid, verschijnt op 1 april het romandebuut van de Brussels-Berlijnse journaliste en columniste Jana Antonissen.

“In een wereld zonder grote verhalen is grenzen overschrijden ook een manier om de leegte te vullen, iets te voelen.”

Tekst Michaël Bellon Foto’s Rebecca Fertinel

Jana Antonissen kan je kennen als journaliste en soms messcherpe columniste voor onder meer De Morgen. Vanaf 1 april is ze ook schrijver, want dan verschijnt bij uitgeverij De Bezige Bij haar debuutroman

Ludwig

Daarin blikt het hoofdpersonage Mira Maselis terug op een periode waarin ze in Berlijn deelnam aan een experimenteel kunstproject van het wat vage Neue Gesellschaft, onder leiding van de enigmatische Ludwig von Sachsenheim. Dat project ging gepaard met grensoverschrijdingen, niet alleen op artistiek vlak, maar ook op professioneel, persoonlijk en seksueel vlak. Terwijl ze ook nog af te rekenen heeft met een zwaar trauma uit haar jeugd en een stroeve relatie met haar vader, vraagt Mira zich af welke rol ze in die historie heeft

gespeeld. Hoe medeplichtig was ze? Hoe schuldig moet ze zich voelen? En welke plaats hebben nuance en morele twijfel nog in een tijdperk en een mediaomgeving met strenge morele grensbewaking?

Dat de roman zich afspeelt in Berlijn, is geen verrassing. Sinds 2011 woon je afwisselend in de Belgische en in de Duitse hoofdstad, waar je eerder al was blijven hangen na je studies. Met beide steden heb je een haat-liefdeverhouding, maar de liefde voor Berlijn is toch wat groter. Waarom?

JANA ANTONISSEN: Berlijn is een stad die mensen aantrekt van over de hele wereld. Vaak zijn die mensen zoekend, naar zichzelf, of ze willen het maken in de kunstwereld of elders. Maar je hebt er ook die er zichzelf verliezen, want het is een heftige stad.

Het type mensen dat naar Berlijn komt, heeft ook een andere mentaliteit als het gaat om de klassieke, af te vinken ‘mijlpalen’, zoals een huis kopen of een gezin stichten. Zo’n community bestaat ook wel in Brussel – zeker sinds covid is er veel veranderd en zijn er interessante grassrootsinitiatieven –, maar de schaal is toch kleiner. In Berlijn wonen drie miljoen mensen en kan je meer spreken van een way of life. Brussel is in die zin meer een metropool tegen wil en dank.

In Brussel blijven de schietpartijen het nieuws beheersen. Voel je ook in Berlijn verharding?

ANTONISSEN: Toch wel, ja. Berlijn is bijvoorbeeld niet per se een properdere stad dan Brussel. Hier zijn ook veel armoedeproblemen, daklozen, een crackepidemie … Maar seksueel lastiggevallen worden, of achter-

Jana Antonissen

— Journalist, columnist en schrijver, geboren in 1992

— Studeerde theater-, film- en literatuurwetenschappen en Engels in Antwerpen, en Theaterwissenschaft in Berlijn, waar ze nu, afwisselend met Brussel, woont

— Haar werk wordt gepubliceerd in De Morgen, waar haar columns meermaals per week verschijnen, maar ook in Humo, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer

— Met Ludwig debuteert ze als romanschrijver

Interview Jana Antonissen

volgd, nageﬂoten en uitgescholden worden, dat heb ik hier nog nooit meegemaakt. Wat je dan weer wel voelt, is de Duitse houding tegenover Palestina. De politie treedt vaak heel gewelddadig en totaal onrechtvaardig op tegen mensen die met Palestijnse vlaggen zwaaien. Er is veel frustratie tegenover de politie en het systeem, en die kan volgens mij ook nog heftiger worden.

Als het over progressieve standpunten en levensvisies gaat, is Berlijn bovendien eigenlijk niet meer dan een uitzonderlijke enclave in Duitsland.

ANTONISSEN: Ja, mensen zeggen altijd dat Berlijn eigenlijk niet Duitsland is. Dat Duitsers naar Berlijn verhuizen om uit Duitsland weg te gaan. Zo kijken veel mensen bij ons ook naar Brussel. Ik kom uit de groene rand tussen Leuven en Brussel, en heb in Antwerpen gestudeerd, maar ik vond Brussel altijd interessanter. Toen ik tien, elf jaar geleden voor De Morgen begon te werken, wilde ik daarnaartoe.

Je vader Jan is journalist. Je hebt zelf al mode- en cultuurstukken geschreven, maar je schrijft ook veel over maatschappelijke thema’s. Daarbij deins je er niet voor terug om te reizen naar verre steden, of zelf in de wereld van de drugsdealers, sugardaddy’s of sekswerkers te duiken. Leven en schrijven lijken bij jou voor een stuk verweven te zijn.

ANTONISSEN: Voor mijn columns lopen leven en schrijven inderdaad nogal door elkaar en zoek ik ook bepaalde situaties op om erover te schrijven. Ik heb er in die columns nooit een geheim van gemaakt dat ik zelf ook met veel dingen heb geëxperimenteerd. Pure journalistiek is natuurlijk meer aan regels van waarheid en objectiviteit gebonden, maar ook daar staan de onderwerpen waar ik over schrijf redelijk dicht bij mij. De rode draad door mijn stukken is de zoektocht naar menselijke drijfveren. Naar antwoorden op persoonlijke, menselijke en existentiële vragen. Naar de keuzes die mensen maken in hun leven en hoe die hen hebben veranderd. Daarbij ben ik ook geïnteresseerd in de rafelranden van de samenleving en in mensen die op de een of andere manier radicaal zijn of iets anders doen dan wat verwacht wordt of de norm is.

Je roman Ludwig brengt ons naar een artistiek milieu waarin niet alleen op artistiek vlak wordt geëxperimenteerd, maar ook op het vlak van menselijke

“Zeker in de kunstwereld zijn velen op zoek naar een gemeenschap, een project om zichzelf mee te overstijgen”

relaties. Grenzen worden opgezocht en wellicht ook overschreden. Liggen daar ook eigen ervaringen aan ten grondslag?

ANTONISSEN: Ik heb in Berlijn een tijd gewerkt voor een regisseur van een multimediaal immersief project. Een heel heftig, intens project, met ellenlange werkdagen, onmogelijke verwachtingen en de creatie van een soort familiegevoel, waar ik mezelf ook door liet opslokken. Om achteraf te beseffen dat veel dingen eigenlijk niet oké waren. Ludwig is een ﬁctieve verwerking van een persoonlijke ervaring.

Het titelpersonage is een ambigue regisseur, die een klimaat creëert waarin charisma, macht, hiërarchie, trauma’s,

een verlangen naar aandacht en experimenteerdrang tot moreel dubieuze situaties leiden. Maar het label ‘toxisch leiderschap in de kunstwereld’ is wat te simplistisch voor de roman. Het verhaal is geen gemakkelijke afrekening met duidelijk misbruik.

ANTONISSEN: Voorbij de deﬁnities van de ‘toxische leider’ en het ‘slachtoffer’ onderzoekt de roman eerder medeplichtigheid. Het overbenutte woord ‘toxisch’ gaat aan veel nuances voorbij. Zeker in de kunstwereld zijn velen op zoek naar een gemeenschap, een project om zichzelf mee te overstijgen.

In een wereld zonder grote verhalen, is kunst nog een nobel doel, waardoor types als Ludwig er ook kunnen ﬂoreren. Mensen die zich in de omgeving van zo iemand ophouden willen ook soms hun grenzen overschrijden. Dat betekent natuurlijk niet dat alles gerechtvaardigd is, maar het stelt wel de vraag naar medeplichtigheid. Soms is het helemaal niet zo duidelijk wie dader is en wie slachtoffer, wat veilig is en wat onveilig.

Ludwig is het soort kunstgoeroe dat ook dingen zegt die steek houden. Na de feiten wordt hij in het hoofd van Mira een soort morele sparringpartner wanneer ze nadenkt over vrije wil, zelfbeschikking, verantwoordelijkheid en het stellen van grenzen.

ANTONISSEN: Ik denk dat er in mij evenveel Mira als Ludwig zit, ook al is Ludwig in de roman de beklaagde in een aanstaande rechtszaak. Hij assembleert citaten uit de antieke filosofie met ideeën uit zelfhulpboeken, zoals je vandaag ook corporate managers of politieke influencers ziet doen. Soms slaat het ergens op, soms is het manipulatie.

Het kan voor de leden van het Neue Geselschaft ook een legitieme ambitie zijn om grenzen te verleggen en nieuwe vormen van samenleven te verkennen.

ANTONISSEN: Ik denk dat veel mensen daar nood aan hebben. Alleen zijn de culturele elites die zeggen voor sociale rechtvaardigheid te strijden soms ook heel erg bezig met wie al dan niet de schaarse posities binnen die gemeenschap mag innemen. Maar een nieuwe samenleving zoals de Trumps en Musks van deze wereld die zien, willen we ook niet.

Ik denk dat we daarom onze pijlen op de juiste mensen moeten richten en niet te veel onderling mogen bekvechten, de verkeerde mensen uitsluiten of mensen aan

“Ik denk dat veel mensen een verlies ervaren, omdat ze niet meer het gevoel hebben in een gemeenschap te leven, met een gezamenlijk doel of verhaal”

hun eigen beoordelingsvermogen doen twijfelen door hypercorrect te zijn en hen te snel te veroordelen.

Over schaamte en schuld zegt Mira ook interessante dingen. Je ervaart iets anders wanneer je de norm van de groep overschrijdt, dan wanneer je echt voor jezelf een norm overschrijdt.

ANTONISSEN: Iemand zei me onlangs nog dat schaamte en schuld echt vrouwelijke thema’s zijn. Dat klopt misschien wel. Er wordt nu verwacht dat vrouwen heel duidelijk kunnen aangeven wat ze willen, wat hun normen zijn, en wat geëmancipeerd is en wat niet. Mira heeft veel tijd nodig gehad om voorbij haar schaamte te kunnen zoeken naar wat ze echt denkt.

De normen van wat normaal is of hoe een vrouw zich hoort te gedragen, zijn lang bepaald door mannen en worden in veel gevallen nog steeds bepaald door mannen. De seksualiteit van de vrouw is ook lang beknot geweest door mannelijke normen. Je kunt dat niet zomaar ongedaan maken. Dat zit nog in onze lichamen en wordt doorgegeven van generatie op generatie. Figuren die weer schaamte en schuld bij vrouwen willen leggen zijn zelfs in opmars.

Hoe gek word jij als zo’n Andrew Tate weer wordt losgelaten op aansturen van Trump?

ANTONISSEN: Ik word al een tijd niet goed van het wereldnieuws. Ik probeer bewust vooral longreads te lezen in plaats van alles te volgen wat Trump weer heeft gedaan. Ik maak me geen illusies: ik vrees dat het eerst nog een tikje erger zal worden voor de slinger weer de andere kant op slaat. Maar ik heb wel het gevoel dat er een grote tegenbeweging is. We moeten een alternatief aandragen, al is dat makkelijker gezegd vanuit mijn geprivilegieerde positie dan wanneer ik een zwarte, alleenstaande moeder in Amerika zou zijn.

Hoe iemand met grote verschuivingen om kan gaan en grenzen kan bewaken, hangt ook af van hoe die er zelf aan toe is. Privilege, kwetsbaarheid en trauma spelen een rol. Mira verloor als kind haar moeder bij een auto-ongeluk, net als jij.

ANTONISSEN: Ik denk dat verlies daardoor altijd wel een van mijn thema’s zal blijven. Dat het een motor is achter alles wat ik doe of niet doe. Daarom heb ik het ook in dit boek verwerkt. Zoiets heeft natuurlijk een impact op hoe je relaties aangaat en hoe je je in de wereld begeeft. Maar je kan het ook opentrekken naar onze gefragmenteerde samenleving. Ik denk dat veel mensen een verlies ervaren, omdat ze niet meer het gevoel hebben in een gemeenschap te leven, met een gezamenlijk doel of verhaal. Door mijn persoonlijke ervaring ben ik daar misschien gevoeliger voor. Ik zie elke dag opnieuw hoe mensen helemaal in hun gezin verdwijnen of geobsedeerd raken door zelfoptimalisering – door sport, therapie, wellness of schoonheidsoperaties. Dat is geen oordeel, want ik heb zelf ook van alles uitgeprobeerd. Maar er speelt duidelijk een leegte, versterkt door de onzekerheid van het huidige politieke klimaat en de klimaatcrisis. Mensen zijn op zoek, en dus vraag ik me af of we die nieuwe samenleving ook op een goede manier kunnen vormgeven. Want er staan genoeg dubieuze types zoals Ludwig klaar om ons de zogenaamde weg te wijzen.

JANA

ANTONISSEN SE LANCE DANS LE ROMAN DE FICTION

FR/ Le 1er avril sortira le premier roman de Jana Antonissen, journaliste bruxello-berlinoise et chroniqueuse. Ludwig explore les thèmes de la transgression et de la complicité. « Dans un monde où les grandes histoires se font rares, sortir des sentiers battus devient une manière de combler le vide, de ressentir quelque chose. »

JANA

ANTONISSEN MAKES HER DEBUT AS A FICTION WRITER

EN/ Journalist and columnist Jana Antonissen divides her time between Brussels and Berlin. On 1 April, she is set to launch her debut novel Ludwig, a book about transgression and complicity, at De Markten. “In a world with no big narratives, transgressing also becomes a way to fill the void, to feel something.”

The art of skating

Skateboarders have been clicking and clacking through public spaces for almost seventy years, with their versatile tricks and artistically styled decks. With the exhibition board, the Design Museum highlights their value as a means of artistic expression. Skateboarding’s popularity peaked during Covid, and the sport made its debut at the 2021 Olympic Games in Tokyo. Surprisingly, Japan and Australia took home the gold, not the US, birthplace of skateboarding. The sport originated there as a pastime in the 1950s, when Californian surfers, lacking waves, wanted to bring the surﬁng feeling on land. The Design Museum shows how those ﬁrst designs were nothing more than some

driftwood with a set of clay-rubber roller skate wheels. Urethane caused a revolution, because skaters gained more control over their boards, as did the concave shape of the decks. In the 1970s, empty swimming pools were taken over by the famous Z-Boys of Stacy Peralta and co., decks became wider and more colourful. Rodney Mullen showed that the city could just as easily be a playground, and emancipated street skating with ollies and kickﬂips. Skaters became outsiders who felt an afﬁnity with the rebellious punk and hip-hop cultures. Thanks to icons like Tony Hawk, skateboarding became a global phenomenon, with professional competitions such as the X Games and, now, the Olympic Games. But skateboarding is more than a sport. It’s a

culture. This is also evident in the strong connection the skateboarding community has always had with grafﬁti and street art. The underground nature of the sport attracted artists who wanted to move outside the mainstream. They used decks as their canvas; for users, it became a way to express themselves. The Brussels-based company The Skateroom put reproductions of artists like Keith Haring and Ai Weiwei on decks; Damien Hirst created limited-edition skateboards with his typical dot patterns. Even Roméo Elvis put some of his paintings on the wood of the boards, and Zwangere Guy designed decks with Brussels photographer Yaqine Hamzaoui.

STREET CRED IN THE WHITE CUBE

No wonder skateboards are now also considered art pieces, and are therefore also exhibited. The interaction is a win-win. Skateboard designs are a way to make art more accessible, and museums and galleries bring some street credibility into the white

© CALEB

ADAMS

interaction

bring some street credibility into the white cube.

cube. The Design Museum brought Skateboard over from London. The exhibition, curated by industrial designer and skater Jonathan Olivares, tries to do this in a playful way. In addition to the hundred or so skateboard models from, among others, female pioneer Laura Thornhill and Tony Hawk (on loan from the California Skateboarding Hall of Fame and Museum), there are also workshops, initiations, documentaries, and meetings with key ﬁgures from the (Brussels) scene. A skate ramp is even being built in the Design Museum’s garden, where you can show off your own tricks. After seeing this exhibition, you can only conclude one thing: skating is art, both on the street and in the museum.

TOM ZONDERMAN

The Skateboard exhibition rides through the Design Museum from 5/4 to 14/9, designmuseum.brussels

The

between skating and art is a win-win. Skateboard designs are a way to make art more accessible, and museums and galleries

MARCH

WED 26 MAR Los Pirañas SAT 29 MAR Six Organs Of Admi ance

APRIL

THU 10 APR

Antony Szmierek FRI 11 APR

Oddisee & Good Compny

MON 14 APR River into Lake

WED 16 APR Dizzee Rascal

THU 17 APR AMK

SUN 20 APR Osmoze.

THU 24 APR Use Knife

25 APR Cellini (Live)

braindance_dublon

Sirens

Lesbos

Adja

20 MAY Jeshi WED 21 MAY Snelle THU 22 MAY COKE COKE STUDIO SESSIONS: Lézard

24 MAY Benjamin Epps

TUE 27 MAY Ruger WED 28 MAY WITCH JUNE FRI 06 JUN DC Salas invites

15 JUN COKE STUDIO SESSION: Dracoboy

Rema

Eye-catcher

Lila Magnin Magnifique sagesse

Âge : 33 ans

Origine : la campagne wallonne

Formée à la prestigieuse école

Juste Debout à Paris

Vous la connaissez peut-être pour ses créations chorégraphiques et musicales intensément libres

Mais saviez-vous que c’est la danse classique traditionnelle indienne qui est à la base de sa pratique ?

Instagram : @lilamagnifique

Voix montante des danses street et contemporaine, la Bruxelloise Lila Magnin puise son énergie très ancrée dans un héritage spirituel hors du commun. Ses parents, convertis à une branche de l’hindouisme avant sa naissance, l’ont immergée dès l’enfance dans les temples d’Inde et les réunions spirituelles. Les messes chantées au rythme des mantras se sont gravées au plus profond d’elle, l’enveloppant d’un sanctuaire intérieur, lui donnant le sentiment d’être exactement à l’endroit où elle devait être. « Dans mon travail créatif, je ne cesse de vouloir retrouver ce sentiment de justesse », confie-t-elle. C’est lors de ses voyages en Inde mais aussi dans la région où elle grandit, dans les alentours de Liège, qu’elle découvre le Bharata Natyam, danse classique traditionnelle indienne. Vers 12 ans, les musiques rap et hip-hop lui permettent d’exprimer une autre énergie, tout aussi essentielle : celle de la colère. À 18 ans, elle intègre la prestigieuse école Juste Debout à Paris, dédiée aux pratiques de la street dance. Parmi une promo ultra-masculine, elle se bat dans un univers où la survie est la règle. Devenue danseuse pour des chorégraphes belges et internationaux, Lila Magnin signe en 2019 sa première création, un quatuor pour danseurs. Pourtant, elle songe à tout laisser tomber. « Je craignais de ne jamais parvenir à vivre de la danse ». Puis, survient le confinement. La vie s’arrête. Seule, dans les studios désertés, les règles sanitaires imposent l’isolement créatif. Dans ces circonstances naît Azad (« Liberté »), un solo en hommage à son arrière-grand-mère arménienne. « Créer une pièce, en composer la musique et la danser moi-même m’a libérée. Et me prouvant que j’en étais capable, j’ai aussi libéré toutes les femmes de ma famille. » Dès lors, sa carrière prend son envol. Lila se sent enfin à sa place. Elle enchaîne avec Sāmara, un nom tiré du sanskrit, porteur des symboles des dieux et de la guerre. « Face au chaos du monde, on peut vouloir se sentir protégée, se créer un refuge intérieur. » Dans un décor intergalactique épuré, Sāmara explore, avec quatre autres danseur·euse·s de sa compagnie (les magnifiques), comment faire corps tout en préservant l’individualité et la folie propres à chacun. « La dualité, c’est la base du monde. Le bien coexiste avec le mal. Il faut s’en rappeler dans les moments difficiles. » Devant tant de sagesse, on ne peut que s’incliner.

SOPHIE SOUKIAS

Les 1 & 2/4, Lila Magnin présentera avec sa compagnie les magnifiques Sāmara au KVS BOX. Infos: kvs.be

Picks of the month Art & Literature

Kunststad Brussel

NL/ Eind april meert al voor de 41e keer Art Brussels, het moederschip van de Europese hedendaagsekunstbeurzen, aan in Brussel. En dat veroorzaakt naar goede gewoonte heel wat deining in de lokale scene. Het belang van Art Brussels voor dat hoofdstedelijke weefsel aan musea, galeries, artist-run spaces, kunstinstellingen en kunstenaars is nauwelijks te overschatten. Drie dagen lang turnt de kunstbeurs niet alleen hallen 5 en 6 van Brussels Expo, maar de hele stad om tot epicentrum van de hedendaagse beeldende kunst. Op de Heizel gebeurt dat met 165 galeries uit 35 landen, die verspreid over vijf secties – ‘Prime’, ‘Solo’, ‘68 Forward’, ‘Discovery’ en ‘Invited’ – het werk van zowel gevestigde kunstenaars als aanstormende talenten tonen, promoten en verkopen. 28 stands

zullen inzoomen op het werk van één kunstenaar, zoals de Brusselse Marie Rosen bij Rossicontemporary of de Amerikaan Joshua Hagler bij Maruani Mercier. En met onder andere het Brusselse Beige en Nguyen Wahed uit New York focust Art Brussels ook op plekken die het traditionele galeriemodel uitdagen. Maar wie na een paar uur de sfeer opsnuiven en de ogen uitkijken nood heeft aan wat buitenlucht, kan terecht in een stad die geheel in rep en roer staat. Met extra lange openingsuren in musea en galeries, unieke inkijken in privécollecties en bijzondere tentoonstellingen in de dynamische humuslaag van de levendige kunstenscene, die elke dag Brussel tot een kunststuk maken. (KS)

ART BRUSSELS 25 > 27/4, Brussels Expo, artbrussels.com

L’Amazonie de Salgado FR/ La forêt amazonienne est le poumon vert de notre planète. Et elle est en danger. Pour en saisir la richesse et la beauté, le Franco-Brésilien Sebastião Salgado l’a sillonnée pendant sept ans. Il en a ramené des photographies prises depuis les airs ou en immersion. (GB)

SEBASTIÃO SALGADO : AMAZÔNIA 4/4 > 9/11, Tour & Taxis, expo-amazonia.com

Uit het lood geslagen NL/ Dat glas-in-loodramen niet alleen thuishoren in intussen leeggelopen kerken, maakt Philémon Siesling (zie p. 6) glashelder. Maar ook het Centre belge du Vitrail Pierre Majerus, in het vroegere atelier van de meesterglazenier, doet een duit in het zakje met een expo die een eeuw aan werken toont, van de art deco tot de dag van vandaag. (KS)

STAINED GLASS 1925-2025 4/4 > 18/10, Centre Belge du Vitrail Pierre Majerus, majerus-vitrail.be

L’Art déco au vert

FR/ Élégantes et épurées, les formes stylisées des sculptures de l’entre-deuxguerres ont marqué un tournant dans l’Histoire de l’art. Dans l’écrin vert des jardins d’une villa Art déco, s’installe un dialogue entre l’architecture paysagère et les œuvres sculpturales des grands maîtres des années vingt. (GB)

AROUND ART DECO. INTERBELLUM

SCULPTURES 24/4 > 28/9, Musée Van Buuren, museumvanbuuren.be

In de zevende hemel NL/ In het zog van Art Brussels gooien ook enkele Brusselse privécollecties de deuren open. De Frans-Brusselse filmproducer en kunstverzamelaar Frédéric de Goldschmidt toont in zijn co-working- en exporuimte Cloud Seven een gecureerde greep uit zijn collectie, met werk van onder meer Francis Alÿs, Walid Raad en Trevor Yeung. (KS)

THRESHOLDS, DOORS, PORTALS… 18/4 > 5/7, Cloud Seven – Frédéric de Goldschmidt Collection, cloudseven.be

Holy Trinity

EN/ In these technology-filtered times, identity, perception, and truth are fragile. Harlan Levey Projects brings together a Holy Trinity, providing solid ground with its multidisciplinary gospel: Max Pinckers, Omer Fast, and Emmanuel Van der Auwera. (KS)

OMER FAST, MAX PINCKERS & EMMANUEL VAN

DER AUWERA: THE GOSPEL 12/4 > 31/5, Harlan Levey Projects, hl-projects.com

Time travel

EN/ Iselp puts the art in artifact and invites ten artists – including Jot Fau, Nicolás Lamas, and Rokko Miyoshi – to produce fictitious remnants from earlier times using sculptures, installations, videos, and video games. These spirited objects are whispers of grandeur and decay, nature and culture, memory and imagination. (KS)

RÉMINISCENCES 18/4 > 28/6, Iselp, iselp.be

L’attrait du Nil

FR/ Les œuvres de la collection rassemblée par Jean Claude Gandur créent un dialogue vivant entre des sculptures et objets d’Égypte ancienne et des œuvres d’artistes africains ou de la diaspora africaine. Par-delà les siècles, les regards se croisent et nous interrogent. (GB)

REGARDS INTEMPORELS

10/4 > 7/9, Villa Empain, villaempain.com

Coup de cœur

Kurt Snoekx is editor

Twenty years of Wonderland

With Adolescence, Netflix has another genuine hit on its hands. Audiences and critics alike are devouring the technical ingenuity with which the British miniseries is crafted – each episode is one long take – but also the hyper-topical storyline. To keep it broad and spoiler-free: Adolescence exposes how much we abandon our children to their fate by exposing them unfiltered to narrow beauty ideals, conservative role models, and misogynistic, criminal creeps like Andrew Tate. The resulting horror is all the more palpable as its groundwork is laid on the screens that crowd nearly every living room. How different it was in analogue times, when I was young, and instead of overly adult screens, it was empty hours, fertile boredom, and fleeting or enduring passions which filled the days.

FOREVER YOUNG

It’s that kind of “real” childhood that many artists cherish. And many of those artists ﬁnd in Alice Gallery the warm home to unleash their eternal youth without restraint. Think of playful artist Boris Tellegen aka DELTA or skater boy Parra. Or even Steve Powers, who in 2015, in the narrow Land van Luikstraatje/Rue du Pays de Liège, confessed to still being “just a little, wild kid at heart.” “Once that’s gone, once that ﬁre is out, then it may be all out,” he added. Today, that haven for the artistic child has itself turned twentysomething, and the Wonderland of Alice van den Abeele and Raphaël Cruyt is moving to the former Baronian. I have no doubt that there too, starting with their anniversary group show, they will manage to remain wrinkle-free without cryogenics. Because they have always been agile, curious, playful, a bit civilly disobedient, and loving towards the community that surrounds them. That way, eternal youth is child’s play.

THE 20 YEARS ANNIVERSARY SHOW 17/4 > 24/5, Alice Gallery, alicebxl.com

BRDCST curator Backxwash addresses her struggles and hopes

‘After I transitioned, I stopped watching football’

EN Combining industrial sounds, metal, and hip-hop lyricism, the Zambian-Canadian rapper and producer Backxwash launched a style of her own. At the BRDCST festival, where she will be curating on Saturday, she is at the forefront of a global movement that emphasizes self-expression and “just being unapologetic.”

Text Tom Peeters

The header of her socials reads “Doom Rap Queen” (Instagram) or “Rapper/Producer/Vocalist/ Anarchist” (X), but as rebellious and thundering her music sounds, as sweet she is in person. On our Zoom screen, connected to her home in Montreal, Ashanti Mutinta aka Backxwash is laughing all the time. Knowing her new album is about death and being judged, transitioning and Gaza, that’s some kind of a relief. With wars and bullying world leaders, the planet isn’t becoming a safer place for vulnerable people. So you could interpret the title of her new album literally: Only Dust Remains. But that’s not what it is meant to be. “The album takes you through complicated feelings, about death and transitioning, but it ﬁnishes with acceptance,” she stresses. “The closing title track paints a picture that is not disappointing, but even peaceful in a sense.”

But let’s begin with the ferocious start of Only Dust Remains. “Wake Up” really sounds like a wake-up call, because of its

blatant honesty and its urgency in a world in which LGBTQIA+ rights are overtly under pressure. When and why did you write this epic piece?

BACKXWASH: I wrote it last year. I was playing around with beats when I found this reggae sample of an artist repeating “wake up, wake up” and I thought it was really cool. So I looped it, and before I knew, out of that small loop it developed into this seven-minute song. (Laughs) When I had the beat, I wondered: what am I going to write about? And then it just made sense to write about my own struggles, to dive really deep into that part of the subject and just make it as vivid as possible.

At one point you’re asking yourself in a blistering, heartbreaking rap: “How did you as a woman think that this would be different?”

BACKXWASH: Yeah. The ﬁrst verse is me waking up from the dead, and then come to terms with my existence in the afterlife. I’m realising that none of it matters in the end. Whether I am a woman or not, I’m still going

to be judged just like any of the other dead. The track is about the duality of being a woman and being treated differently, and then dying and realising that none of it actually matters when it comes to this ﬁnal judgment.

It also discusses the contradiction between what you were told when you were younger and what you felt later on. Transitioning, did you have to say goodbye to your former belief system, or could you hold on to some things too?

BACKXWASH: It depends on what it is. There are some things that I definitely like to hold on to. It was a very interesting time, because when you’re going into transition, the jump that you’re going to make is not always clear. What defines a man and what defines a woman? What aspects of the old are you asking to be released? And what other aspects can step into the new you? Sometimes you just throw overboard stuff that wasn’t meant to be thrown overboard. In my case I left all of the masculine stuff out. But growing up, you realise that that part was

“None of it matters in the end. Whether I am a woman or not, I’m still going to be judged just like any of the other dead.”

Backxwash:

you as well and you have to bring that with you too. There’s just that balance that you have to come to terms with. One of the things that I stopped doing after I transitioned was watching football. These days, I just watch it again, because I shouldn’t have focused on the fact that this is a masculine thing to do. I should have focused on the fact that this is something that I enjoy. So understanding and learning changes as you grow.

What is your favorite team?

BACKXWASH: Real Madrid! I really like Mbappé. (Laughs)

In “9th heaven” religious imagery slips into the music once again. Why?

BACKXWASH: I introduce the angel Gabriel in the song as an opposite on the way death is normally approached: meeting the Angel of Death, at times personiﬁed by Lucifer, ﬁrst. Just the idea of having angel Gabriel talk to me in that situation makes it inverse. If you pass away and you are standing at the gate awaiting judgment, looking back at your life, there can be a bigger understanding for your activism. (Laughs)

What is “History of Violence” about?

BACKXWASH: It deals with the duality between the violence that I can control and the violence that I can’t control. The ﬁrst verse is essentially talking about the violence I was doing to myself, the second verse talks about the things that are happening in Gaza which I don’t control. There is a lot of violence we don’t control, but it’s happening. The song brings those two worlds together. Of course the situation in Gaza makes me angry. Writing about it is a way to get rid of some frustrations and express my feelings.

At 17, you moved from Africa to Canada. I guess you’re happy with that decision now.

BACKXWASH: Oh my God, absolutely. I’m so

4 > 6/4 (Backxwash: 5/4, Ancienne Belgique),

happy that I ended up moving to Canada instead of the United States. It’s very sad to see how it’s evolving there. Every day I just look at the news wondering: what is going on? There’s something new from that administration all the time. It’s ridiculous, dangerous and damaging. All we can do is support our friends over there as much as possible.

What did you think when president Trump said that he would take Canada as his 51st state?

Backxwash

— Ashanti Mutinta aka Backxwash (33) was born and raised in Zambia, but moved to Canada at 17 to study computer science

— In Montreal she began performing at jam nights and releasing debut EP’s (2018), and came out as transgender

— In 2020 she won the Polaris Music Prize with the album God Has Nothing to Do with This Leave Him Out of It. It was part of a trilogy that launched her cuttingedge blending of hip hop, heavy metal, industrial, and post-rock to global acclaim

BACKXWASH: He says a lot. (Laughs) But in real time you could see the stock market drop. You know, there are two forces in that government. There are the fascists themselves, but then you have the capitalists, and if fascism disturbs capitalism, some members of his government and some business people are going to be really pissed off.

Back to the music: what makes your new album different from the former trilogy? Both are very autobiographical...

BACKXWASH: …but indeed very different too. The trilogy was very much about how I felt when I was writing these verses and making these beats. I wanted to make sure the feeling stayed in that moment in time. I would write some of those verses even the night before recording. It was all about the feeling. I just didn’t want to lose that feeling. But when the trilogy was done, there was a lot of time to just reﬂect and I was able to be more deliberate. I had more leeway in terms of the stuff that I wanted to do. I started exploring different sounds and ways to

“I’m so happy I ended up moving to Canada instead of the United States. It’s very sad to see how it’s evolving there”

approach songs, leading to more complex arrangements. This time, I could spend a week covering up with one verse, because I wanted to make sure that I’m inspired when writing it. So, it reﬂects really a different era for me, being more deliberate and in a way also relaxed about the way I approach my music.

Morgan-Paige, one of the artists you selected for BRDCST, started out as a classical pianist, but there was nobody like her. With no role model to look up to and a lot of discrimination she had to struggle her way through. Does that sound familiar to you?

BACKXWASH: Yeah, though Morgan comes from a totally other ﬁeld in which black people historically are underrepresented. With the music I was making, there were inspirations, like Dälek, but not as many compared to other genres. Back in Africa I felt strongly about hip hop right from the start. I like how technical hip hop can be. You can say so many words in a short time period. That’s one of the things that got me connected. So hip hop is my ﬁrst love, but music in general – I also like pop, rock and R&B – is just awesome for me.

Which artist came to mind first when you were asked to curate an evening at the BRDCST festival?

BACKXWASH: Morgan! To me she is one of the best musicians out there. Her classical teachings mixed with industrial experimental sounds create great texture and technical prowess. She’s just so multi-faceted, because she can sing as well. When I heard her album and saw her live, I was blown away. For a line-up that emphasizes self-expression and just being unapologetic, I thought Morgan would be perfect. We already collaborated on the track “Vibanda” for my 2022 album His Happiness Shall Come First Even Though We Are Suffering I had this beat made up, and had asked Morgan to add some piano chords and the vocals and it just upgraded the song to the next level. Ever since, she’s just super dope to me.

Your line-up also includes LustSickPuppy, Blackhaine and Violent Magic Orchestra. creating an even more vibrant and energetic atmosphere.

BACKXWASH: The funny thing is I knew Tomasyn (Hayes aka LustSickPuppy, ed.) from their looks first. Then I heard the music, a mix of digital hardcore, hip hop, and noise, and it just blew my mind. I saw them alive when they came to Montreal and thought: if we continue with this energetic vibe, LustSickPuppy definitely needs to be invited. The same counts for Blackhaine, whose blend of hip hop, noise, and choreography stuck to me. Violent Magic Orchestra was a suggestion of the Ancienne Belgique, but keeping up with the energy, they just fit like a glove. If this line-up is going to keep the momentum throughout the evening, and we want it to stay sweaty, loud, and noisy, they must be there.

Making your European live debut only two years ago at the Roadburn Festival in Tilburg, you’ve been getting invitations to more festivals in Europe. How do you feel about that?

BACKXWASH: Yeah, that’s pretty cool, though I don’t like the long ﬂights. (Laughs) I’m really grateful that people want to listen and have this experience with me. At BRDCST, I want to see every artist from my own line-up but I’m also interested in what my fellow curators, Anna von Hausswolff and Colin Stetson, have put together. I know Colin because we have the same publisher, but Anna’s awesome music I only know through the internet, so I’m especially looking forward to her set.

Dance with the devil

EN/ With a black-metal heart, a passion for pipe organ, and a four-octave vocal range, you’d have been burnt at the stake a few centuries ago. But that doesn’t deter Anna von Hausswolff. To the horror of some Christian fundamentalists, she once sang that she made love to the devil. Here, she’s allowed to curate, and so she’s also bringing along her father.

ANNA VON HAUSSWOLFF 4/4, Ancienne Belgique

Spirituality and surrealism

EN/ So that the excellent soundtrack that Mattias De Craene (MDCIII, Nordmann) made for Jodorowsky’s 1973 cult film The Holy Mountain doesn’t slip through the cracks, the Ghent-based saxophonist is allowed to present it at BRDCST. The mix of mystical spirituality and surrealism, praised by Marina Abramović and David Lynch, suits him perfectly.

MATTIAS DE CRAENE 5/4, Cinema Palace

Balm for the soul

EN/ In the work of the late painter Joris Ghekiere, figurative and abstract images interacted interrogatively. The restrained musical brushstrokes of his son Abel are equally intriguing and balm for the soul. Intuitively, the multi-instrumentalist blends his classical background with the folk and jazz adventures that teachers introduced him to.

ABEL GHEKIERE 5/4, Rijke Klarenkerk/Église des Riches-Claires

BACKXWASH CUREERT BRDCST

NL/ Met een mix van rauwe industrial, metal en geëngageerde hiphoplyriek heeft de Zambiaans-Canadese rapper en producer Backxwash een geheel eigen stijl gecreëerd. Die zet de ‘Doom Rap Queen’ in op het BRDCSTfestival, waar ze speelt en een avond cureert.

BACKXWASH DONNE LE TON AU BRDCST

FR/ Avec un mélange de musique industrielle, de métal et de hip-hop engagé, la rappeuse et productrice zambio-canadienne Backxwash dévoilera son son unique au festival BRDCST, où elle assurera un concert et une soirée spéciale.

Swooning over Shahabi

EN/ The Swedish-Iranian pianist and composer Shida Shahabi received an invitation from BRDCST curator Colin Stetson after previously supporting PJ Harvey during a performance and being invited by Max Richter and his wife Yulia Mahr at the prestigious Elbphilharmonie in Hamburg. Now we too are in danger of swooning over her heavenly classical piano music, updated with drones.

SHIDA SHAHABI 6/4, Ancienne Belgique

Jazz renaissance man

EN/ With artists like Tom Skinner, Irreversible Entanglements, and Alabaster DePlume, the label International Anthem has become a global purveyor to progressive concert stages. AB was there from the beginning and adds cornetist, eclectic multi-talent, and selfproclaimed Pan American Ben LaMar Gay to the impressive list that embodies the jazz renaissance in Chicago.

BEN LAMAR GAY 6/4, Ancienne Belgique

An exhibition at MAD Brussels Open from Wednesday to Saturday 11:00 — 18:00

Place du Nouveau Marché aux Grains 10 Nieuwe Graanmarkt 10, 1000 Brussels www.mad.brussels

© Photography by Olympe

Model Noémie

Chair by Maarten

Ceulaer

Bag by Eunji

Ogenblik

Fotograaf Heleen Rodiers staat met haar analoge camera een ogenblik stil bij een plek in de stad

Opgeplakt. Voor internet of sociale media ons leven domineerden, was ﬂyeren en posters plakken de meest budgetvriendelijke manier om een concert, expo of theatervoorstelling aan te kondigen. De plaksels hingen werkelijk overal, ook op plekken waar het niet mocht. Wildplakken noemden we dat. Struinen door de stad, dat was ook je culturele agenda samenstellen. Nu posters zijn verbannen naar ofﬁciële plakplekken, zoals hier in de Marollen, heb ik soms heimwee naar de alomtegenwoordige chaotische en kleurrijke communicatie van weleer. Soms gescheurd of half afgebladderd. Opgeplakte getuigenissen van het rijke stadse leven.

Picks of the month Film

Het BIFFF verstilt zowaar

NL/ Het Brussels

International Fantastic Film Festival (BIFFF) is een mastodont die elk jaar meer dan 50.000 toeschouwers verblijdt met scifi, fantasy, horror en andere genrefilms. Dat het publiek actief en luidkeels reageert op films behoort tot de cultuur van het festival. Maar vorig jaar liep het grondig mis toen homofobe reacties een rel uitlokten tijdens Love lies bleeding. Een code of conduct, een care team en een safespace moeten dat nu voorkomen. Fragiele films krijgen voortaan een zogenaamde silent screening. De primeurs zijn voor onder meer La furia, een Spaanse uppercut over de nasleep van een verkrachting, en The ice tower, een cinefiel sprookje met Marion Cotillard, geregisseerd door de ondergewaardeerde Lucile

Hadžihalilović (Innocence). De silent screenings staan niet in de weg van het gebruikelijke stortbad aan films om eens lekker mee te griezelen, huiveren, lachen of nagelbijten. Als de buzz mag worden geloofd, zijn de kinetische gevechtsscènes in het Hongkongse Twilight of the warriors: walled in (zie foto) sensationeel en is het Noorse The ugly stepsister een subversieve bodyhorrorvariatie op Assepoester Nicolas Cage verkeert in topvorm in de heerlijk ontsporende Australische thriller The surfer. En ook de fijne traditie om grote namen naar Brussel te lokken, wordt voortgezet met de komst van Danny Boyle (Trainspotting, 28 days later, Slumdog millionaire). (NR)

Een onmogelijke keuze

NL/ In Mexico 86 van de in Brussel aangespoelde Caméra d’Or-winnaar César Diaz staat een vrouw voor de keuze: vanuit buurland Mexico de militaire dictatuur in Guatemala bestrijden of terugkeren en voor haar achtergelaten zoon zorgen. De film opent Kino Latino (11 > 19/4, kinolatino.be). (NR)

MEXICO 86 BE, MX, dir.: César Diaz, act.: Bérénice Bejo, Matheo Labbé

Dance with the demon drink EN/ Many film directors have tackled the horrors of alcohol addiction. The Outrun distinguishes itself with poetic eloquence, authenticity, the rugged beauty of the Orkney Islands, and yet another brilliant performance from Saoirse Ronan. The Irish actress from Lady Bird and Brooklyn plays a young, intelligent woman who battles the demon drink. (NR)

THE OUTRUN UK, DE, dir: Nora Fingscheidt, act.: Saoirse Ronan, Paapa Essiedu, release: 9/4

I’m just Ken…Loach

EN/ With stories plucked from everyday life, Ken Loach has spent a lifetime exposing the pressure points of a capitalist society. The two-time Palme d’Or winner is the guest of honour at the Millenium Festival (28/3 > 6/4). The retrospective at Cinematek is a chance to (re)discover gems like Kes or Raining Stones (NR)

CLASSICS & ANTHOLOGIES: KEN LOACH 1/4 > 31/5, Cinematek, cinematek.be

La guerre de l’intérieur

FR/ Warfare nous plonge à la manière d’un thriller dans la réalité brutale d’un peloton des U.S. Navy SEAL pendant une insurrection en Irak. Le scénario est signé Ray Mendoza, vétéran de la guerre en Irak. Le réalisateur Alex Garland (Ex machina) a montré qu’il pouvait susciter une expérience filmique intense avec Civil War (NR)

WARFARE UK, US, dir. : Alex Garland & Ray Mendoza, act. : D’Pharaoh Woon-A-Tai, Will Poulter, sortie : 9/4

Ciao, James Bond

FR/ Le couple bruxellois Hélène Cattet et Bruno Forzani (Amer, L’étrange couleur des larmes de ton corps,…) enchantent les cinéphiles du monde entier avec leurs trips sensoriels. Leur dernier film Reflet dans un diamant mort s’inspire du genre Eurospy. (NR)

REFLET DANS UN DIAMANT MORT BE, dir. : Hélène Cattet & Bruno Forzani, act. : Fabio Testi, Yannick Renier, Koen De Bouw, sortie : 30/4

New Hollywood

NL/ Honderd jaar geleden werd Robert Altman geboren, vandaag herneemt Cineflagey enkele van zijn meesterworpen. De New Hollywood-pionier draaide met M*A*S*H een briljante antioorlogskomedie. Zonder McCabe & Mrs. Miller was een westernserie als Deadwood ondenkbaar. En Nashville zoomt in op de hoofdstad van de countrymuziek. (NR)

CYCLUS ROBERT ALTMAN 1 > 30/4, Flagey, flagey.be

Supervillains to the rescue?

EN/ If the public is tired of superheroes, let’s test whether there’s any interest in supervillains. That seems to be Marvel’s reasoning. In Thunderbolts*, a depressed mercenary must collaborate with a gang of villains on behalf of the government. It’s up to Florence Pugh and Sebastian Stan to make something of it. (NR)

THUNDERBOLTS* US, dir.: Jake Schreier, act.: Florence Pugh, Lewis Pullman, Sebastian Stan, release: 30/4

Coup de cœur

Sophie Soukias écrit et photographie

Diamant dans la nuit

Virgil Vernier, c’est un réel coup de cœur cinéma. De ceux qu’on a une fois tous les dix ans. Ce n’est pas du documentaire, mais le fait que le réalisateur français puise son casting dans la réalité – en rêvant des personnages qu’il cherche ensuite dans le monde réel – crée une expérience d’une authenticité rare. On y croit. Et c’est tant mieux, car le cinéma de Vernier ne peut se concevoir sans un certain système de croyances. Une foi intuitive en des signaux d’un monde parallèle, matérialisé par la magie de la pellicule argentique et la musique intergalactique de James Ferraro. Que ce soit dans Mercuriales, Sophia Antipolis ou son dernier ﬁlm, Cent Mille Milliards, les œuvres de Vernier sont des contes désenchantés, où des personnages solitaires errent dans des paysages qui ne sont plus que l’ombre de la mythologie (capitaliste) qu’ils avaient autrefois incarnée.

MILLIARDS DE PROMESSES

Dans Cent Mille Milliards, on suit Afine, escort de luxe à Monaco. Sans famille, il a pour seul bien sa jeunesse. Au cœur des fêtes de fin d’année, alors que les lumières et les paillettes de la ville scintillent comme des diamants dans la nuit, il est invité chez une amie russe, qui rêve d’ouvrir son cabinet d’énergéticienne. En attendant, elle s’occupe d’une fillette chinoise, dont les parents milliardaires sont retenus sur une île mystérieuse. Une île-refuge censée les protéger du grand désastre imminent. L’invitation à cet endroit existe; il suffit d’un coup de fil, mais encore faut-il qu’on vous contacte un jour.

Fidèle à sa poésie apocalyptique, Virgil Vernier signe un ﬁlm hypnotique sur l’attente et le vide existentiel, dans un monde où l’argent avait pourtant promis le bonheur.

VIRGIL VERNIER: CENT MILLE MILLIARDS 16 > 27/4, Bozar, bozar.be

Bénédicte Liénard et Mary Jiménez, cinéastes aventurières

Bénédicte Liénard & Mary Jiménez

— Leur trilogie amazonienne commence en 2013 avec Sobre Las Brasas

— En 2015, elles signent une fiction tournée à Bruxelles: Le Chant des hommes

— Elles retournent en Amazonie filmer By The Name of Tania sorti en 2019

— Elles enchaînent avec On la nomme la brûlure tourné en Tunisie. Avant de clôturer leur exploration dans la jungle du Pérou avec Fuga

‘On ne ﬁlme pas l’Amazonie comme on ﬁlme une autoroute de Wallonie’

FR Quand on évoque le cinéma en Amazonie, Werner Herzog surgit inévitablement à l’esprit. Pourtant, à Bruxelles, Mary Jiménez et Bénédicte Liénard ont aussi fait de la jungle leur terrain de création, avec une approche radicalement différente. Après quinze ans d’exploration au fil du plus long fleuve du monde, leur trilogie touche à sa fin avec la sortie de Fuga. « Nous sommes avant tout des aventurières. » Texte et photo Sophie Soukias

Il n’y a pas grand-chose ici, mais on a une excellente machine à café », s’excuse Bénédicte Liénard en nous tendant une tasse fumante. L’intérieur du salon dans lequel nous venons de pénétrer est, pour le moins, épuré : une table, deux chaises, un canapé et peu d’autre mobilier. Simple. À l’image des deux réalisatrices. Tout laisse à penser que, pour Mary Jiménez et Bénédicte Liénard, l’essentiel du décor se trouve à l’extérieur. Perché sur les hauteurs d’un immeuble de la Porte de Hal, l’appartement offre une vue imprenable : celle d’une ville vibrante, d’un réel débordant, prêt à être raconté. C’est ici, chez Mary, qu’elles se retirent pour écrire leurs films ou les monter dans une chambre à l’arrière, transformée en salle de montage. Mary Jiménez a quitté le Pérou de son enfance pour étudier le cinéma à l’INSAS de Bruxelles, tandis que Bénédicte Liénard a laissé le Borinage pour l’IAD. Leur vie a toujours tourné autour du cinéma, d’abord séparément, pendant de nombreuses années, puis ensemble depuis 2013. Elles ont filmé et beaucoup enseigné, en Belgique et à l’étranger. Aujourd’hui, elles s’inquiètent pour leurs étudiant·e·s, redoutant l’avenir du cinéma dans un monde où la vérité semble de plus en plus mise en péril. « On n’en dort pas », confie Bénédicte. « Aujourd’hui, le mal se manifeste ouvertement », ajoute Mary, désignant Trump et Poutine comme des symboles

d’un monde où mentir pour dominer est largement accepté. Elles se demandent quel avenir attend les cinéastes dissidents, « hors du moule made in USA ».

Mais il y a tout de même un espoir : « L’Oscar du meilleur documentaire qui vient d’être attribué à No Other Land ». Un ﬁlm né d’une amitié entre un Israélien et un Palestinien, documentant l’occupation et la destruction d’un village en Cisjordanie. « C’était inimaginable qu’une telle vérité soit saluée à Hollywood et qu’elle soit reconnue comme telle », dit Bénédicte.

COUP DE FOLIE

Ont-elles peur ? « Ce qui se passe aujourd’hui, c’est du jamais-vu. » Mais il ne s’agit pas de ça. Non, le cinéma de Bénédicte Liénard et Mary Jiménez n’est pas guidé par la peur, mais par l’indignation. Ce qui les propulse, c’est la nécessité de donner la parole à celles et ceux dont la voix a été étouffée. « C’est aussi l’envie de s’aventurer dans des territoires inexplorés », poursuivent-elles. Rien ne les arrête. Les années passent, sans que le temps n’éteigne la ﬂamme qui les anime – celle de créer. « Faire du cinéma, c’est une immense joie. Nous sommes avant tout des aventurières. Nous partons à la rencontre de corps et d’histoires inconnus. Notre cinéma, c’est une invitation à un grand voyage. »

Leur première expédition en Amazonie s’est faite sur un coup de folie, lorsque

Bénédicte cherchait à filmer quelques instants de la jungle pour un projet autobiographique ancré dans la Belgique minière (D’arbres et de charbon). Mary, qui a grandi au Pérou, se souvenait d’un voyage d’enfance, avec son père, dans cette jungle. Des images, des sensations qui l’avaient marquée et qu’elle souhaitait retrouver. Lors de ce périple, elles rencontrent une famille menacée par les crues, et l’idée de la laisser « seule sur le bord du fleuve » les bouleverse. Elles retournent au Pérou pour raconter son histoire, donnant ainsi naissance en 2013 à leur premier film à quatre mains : Sobre las Brasas (« Sur les braises »). Ce documentaire serait le premier chapitre d’une trilogie amazonienne. Le dernier volet, Fuga, sort à Flagey et à Bozar à partir de ce 26 mars.

RIEN DE SPECTACULAIRE

Bénédicte sourit : « On ne filme pas l’Amazonie comme une autoroute de Wallonie. » La nature, belle mais menaçante, exprime une large gamme d’émotions, du danger à la résilience. « La jungle c’est beau et très inquiétant à la fois. On reste surtout dans les villages », dit Mary, et Bénédicte ajoute : « Faire un film est déjà assez difficile, on ne voit pas l’intérêt de se mettre en danger. »

Le nom de Werner Herzog surgit inévitablement, évoquant son magistral Fitzcarraldo et le making-of Burden of Dreams, où l’on voit un réalisateur prêt à tout, y compris à mettre des vies indiennes en danger, pour créer une œuvre d’art. Mais chez Bénédicte et Mary, il n’y a pas de place pour le spectaculaire. Le rythme posé et envoûtant de leurs ﬁlms en prend même le contre-pied. « Nous ne sommes pas des prédatrices », insiste Bénédicte. « Notre performance à nous, c’est d’établir une relation de complicité avec les gens. Nous sommes des femmes, des mères, et notre sensibilité se reﬂète dans les histoires de femmes, dans les récits de famille. »

Entre leur premier et leur deuxième ﬁlm au Pérou, une grosse production se dessine :

Cinéma Bénédicte Liénard et Mary Jiménez, cinéastes aventurières

Le Chant des hommes. Sorti en 2015, ce ﬁlm de ﬁction raconte la grève de la faim, survenue à l’église du Béguinage à Bruxelles quatre ans plus tôt. Un projet qui leur tient à cœur, car elles y étaient, en tant que citoyennes, pour soutenir le mouvement des sans-papiers.

Ensuite, elles retournent en Amazonie. Cette fois en équipe restreinte – avec la cheffe opératrice Virginie Surdej, dont elles ne se sépareront plus, et un preneur de son – et y façonnent un langage poétique, véritable signature de leur collaboration.

Dans By the Name of Tania, sorti en 2019, une jeune fille, tombée dans la prostitution après avoir été séduite par de fausses promesses de richesse, raconte son parcours à un commissaire de police. L’actrice, Lydia, issue d’un foyer pour jeunes filles et ayant elle-même été victime d’abus, livre un récit profondément ancré dans la réalité. Ses paroles sont inspirées de centaines de dépositions de jeunes prostituées. Le commissaire qui a fourni ces témoignages, un homme bien réel lui aussi, fait partie de cette vérité que Bénédicte Liénard et Mary Jiménez tentent de faire exister. Leur style hybride, entre documentaire et fiction, immerge le spectateur dans des souvenirs brumeux et éclatés, à l’image des traumatismes vécus par Tania. « Il s’agit d’une fiction de la mémoire. »

SANS LAISSER DE TRACES

Dans leur troisième film au Pérou, Fuga, c’est le jeune Saor qui prend la parole. Il se souvient des moments passés avec Valentina, une femme trans qui fut son amante. À sa mort, il retourne dans son village natal pour l’enterrement. Ce voyage sur les rives de l’Amazone conduit Saor à rencontrer des personnes qui ont connu Valentina, et avec elles, une vérité sanglante refait surface : des témoignages de violence et de crimes commis contre la communauté queer pendant le conflit interne au Pérou. Cette guerre, qui opposa l’État à deux groupes armés, fit plus de 69 000 morts et 15 000 disparus. « À Iquitos, où une grande partie de la communauté LGBTQIA+ avait trouvé refuge, on nous avait parlé des massacres. Mais en consultant les archives du Musée de la mémoire et de la réconciliation à Lima, il n’y avait presque aucune trace de ces exactions. »

Peut-être est-ce là la clé du cinéma de Mary Jiménez et Bénédicte Liénard : faire exister des voix condamnées à ne jamais appartenir à l’Histoire. Dans On la nomme la brûlure en 2021, une parenthèse dans leur

Dans leur dernier film, Fuga, Bénédicte Liénard et Mary Jiménez font appel à la jungle amazonienne et son fleuve pour traduire des sentiments tels que le danger et la résilience.

« Nous ne sommes pas des prédatrices. Notre performance à nous, c’est d’établir une relation de complicité avec les gens »

BÉNÉDICTE LIÉNARD

série amazonienne, elles donnent la parole aux mères tunisiennes de jeunes hommes noyés en Méditerranée, partis poursuivre un rêve européen. Pas de procès pour défendre les victimes et donc pas de témoins appelés à la barre. Seulement des proches oubliés, leurs larmes noyées dans le silence.

Les personnages de leurs ﬁlms sont conscients que parler ne soulagera pas leur douleur, mais permettra peut-être de la transformer. « Les gens qui collaborent avec nous savent parfaitement ce qu’ils font », dit Mary. Ces récits nourris de résilience, permettent aux réalisatrices de puiser leur propre force dans la responsabilité qu’on

leur transmet. « Quand quelqu’un se conﬁe à nous, il est trop tard pour reculer. Une graine est plantée. Nous commençons à imaginer un ﬁlm.»

Si leur trilogie en Amazonie est aujourd’hui terminée, leur aventure ne s’arrête pas là. Bénédicte Liénard et Mary Jiménez, loin de la jungle équatoriale, poursuivent leur exploration, toujours guidées par ces voix qui n’attendent que de sortir de l’épaisseur des ténèbres.

Fuga de Bénédicte Liénard et Mary Jiménez sort à Flagey et à Bozar à partir du 26 mars, flagey.be & bozar.be

AVONTUURLIJKE FILMMAKERS

NL/ Zeg filmkunst in de Amazone, en Werner Herzog springt voor de geest. En toch bezit Brussel met Mary Jiménez en Bénédicte Liénard ook twee cineasten die van de jungle vruchtbaar creatief gebied hebben gemaakt, zij het op een radicaal andere manier. Na vijftien jaar ronden ze hun trilogie af. “Boven alles zijn wij avonturiers.”

ADVENTUROUS FILMMAKERS

EN/ When we talk about films in the Amazon, Werner Herzog springs to mind. Yet, in Brussels, Mary Jiménez and Bénédicte Liénard also made a creative ground out of the jungle, with a radically different approach. After fifteen years of exploration, their trilogy is coming to an end. “We are, above all, adventurers.”

Eat & Drink

5 x brasserie

FR Réconfortante et familière, la brasserie incarne une nostalgie gourmande malmenée par la crise. Entre coûts en hausse et manque de personnel, cinq adresses récentes relèvent le défi.

Texte Michel Verlinden

Photos Saskia Vanderstichele

1. Nouveau classique

On pousse la porte d’une brasserie comme on retrouve une vieille connaissance. Cadre animé, tables de bois, effluves de sauce au beurre et de frites dorées : ce genre de restaurant est un pilier de la culture bruxelloise. On y vient pour une carbonnade mijotée ou un vol-au-vent servis avec un vrai sens du métier. C’est une cuisine du patrimoine, portée par un service enlevé et une carte à rallonge. Ce modèle, fondé sur le volume et la diversité, souffre aujourd’hui. Face à l’augmentation des coûts et aux difficultés de recrutement, tenir une brasserie relève du défi. De nouvelles adresses osent encore s’y frotter, souvent emmenées par des chefs en vue, réaffirmant cette belgitude conviviale et intergénérationnelle. C’est le cas de The Brasserie, enseigne située dans le bâtiment rénové de la Bourse. C’est d’abord le décor majestueux que l’on remarque : deux salles monumentales aux plafonds ornés de dorures, des banquettes vert anglais, des rideaux majestueux, des colonnades incrustées à même le mur… il n’y a pas à dire, cela en jette.

Sur la table, un petit plateau avec du sel, du poivre, de l’huile ainsi qu'un vinaigre de Lambic, signé par la très locale vinaigrerie Sainte-Odile, et aussi de la sauce Amaï de chez Swet, boostée à la bière et aux piments. Prévenante et joyeuse, l’équipe en place n’hésite pas à glisser des suggestions. En entrée, va pour le Tartare de betteraves (16 euros). On applaudit des deux mains cette proposition végétarienne. L’assiette, précédée d’une excellente mise en bouche de pottekeis et de radis lacto-fermentés, séduit : la préparation se distingue par sa couleur intense et son dressage soigné. Il est garni de champignons marinés, de câpres, de touches

de crème verte et micropousses d’oseille rouge. Un jeu de textures et de saveurs qui mêle fraîcheur, acidité et umami. Dans la foulée, l’Américain préparé (27,50€) ravit tout autant. On aime la mouture au couteau évoquant la tradition parisienne, la mayonnaise généreuse, l’explosive salade de cresson et les frites bien dorées qui proposent une version hyper personnelle, très éloignée de la version consacrée d’un Vieux Saint Martin par exemple. Seul hic : la carte des bières qui ne fait pas place aux brasseries bruxelloises.

Boulevard Anspach 80, Bruxelles, thebrasserie.be

THE BRASSERIE

3. Résurrection

Belga Queen renaît sous l’impulsion du duo d’entrepreneurs Luyckx-Miskaryan, déﬁant les pronostics avec un succès manifeste. Dans son décor monumental, le service affûté et la cuisine soignée séduisent : truite aérienne, waterzooi rafﬁné… L’expérience est de haute volée, mais l’addition frôle très vite les 100 € par convive. À titre informatif, on note que le steak tartare, certes de la Rouge de Flandre, est facturé 32€.

BELGA QUEEN •••

Rue du Fossé aux Loups 32, Bruxelles, belgaqueenbrussels.be

Chef bruxellois en vue, Christophe Hardiquest a été sollicité par la chaîne hôtelière Corinthia aﬁn d’élaborer la carte de la brasserie qui a pris place dans l’ancien Astoria, rue Royale. Le résultat est à la hauteur de ce que l’on est en droit d’attendre d’un talent longtemps auréolé de deux étoiles. Et si l’on s’en réfère au traditionnel américain – facturé 28€ –, l’addition garde les pieds sur terre.

LE PETIT BON BON ••••

Rue Royale 103, Bruxelles, lepetitbonbon. brussels

2. Dépaysement

La brasserie de San Degeimbre joue la carte du voyage dans un décor imposant. Atmosphère double : côté food market, un cube vitré tranchant et un peu froid ; côté rue Picard, une salle monumentale avec vue sur la cuisine. Au menu : un lunch à 37 € dans lequel un plat végétal éclatant autour du chou devance un waterzooi honnête mais en retrait. À tester en soirée, notamment pour le tartare façon coréenne (28€).

CORRESPONDANCE •••

Rue Picard 9, Bruxelles, correspondance. brussels

Impossible de ne pas mentionner

The Chairman, au décor très nineties, même si on n’a pas encore pu s’y attabler. Au rayon des bonnes nouvelles, on pointera la carte, signée Isabelle Arpin, qui mise sur une cuisine aux inﬂuences variées (chou-ﬂeur rôti épicé au garam masala, épinards et scampi « Nobu style »…). L’américain y est facturé à 24€. Pas d’étoile pour l’instant donc… mais un test suivra bientôt

THE CHAIRMAN

Boulevard Baudouin 30, Bruxelles, thechairman.be

Streetlife

Fotograaf Agneskena speurt naar fashionkings en -queens in de straten van Brussel

Hady-Salomé (23)

“Als ik mijn kledingstijl zou moeten omschrijven in vier woorden, zou ik zeggen: comfortabel, vrij, sexy en kleurrijk. Inspiratie put ik vooral uit de manier waarop volwassenen rondom mij zich kleedden toen ik klein was, maar ook uit de esthetiek van de videoclips uit de jaren 1980 tot het begin van de jaren 2000. Mijn kleren snuister ik bij elkaar, bestel ik op het internet of recupereer ik van vrienden en vriendinnen als die ze niet meer willen. Af en toe koop ik ze ook gewoon in de winkel. Als kunstenaar zie ik mijn kledingkeuze als een esthetische representatie van wie ik diep vanbinnen ben. Elke outfit weerspiegelt mijn energie en mijn gevoelens van de dag, en is een manier om met anderen in dialoog te treden.”

I Gr ott eschi

CLAUDIO MONTEVERDI

LEONARDO GARCÍA ALARCÓN, RAFAEL R. VILLALOBOS

CAPPELLA MEDITERRANEA

Driven by loss and desire, a wealthy family becomes entangled in a suffocating power struggle. Immerse yourself in a gripping new baroque diptych, distilled from L’Orfeo, Il ritorno d’Ulisse in patria and L’incoronazione di Poppea.