Yoga, natuurwijn, havermelk: herken een stedelijke snob
16
De loser is een winnaar
Waarom sukkel Bram Botermans ook Brusselse jongeren charmeert
23 Zuidelijke sfeer
De boomkrekel brengt een beetje zomer in de stad
37 Jazz tussen Brussel en Tunis
Wajdi Riahi snuift de gemoedelijke sfeer van het Walden Festival op
05 EDITO
06 HET GESPREK Bert Anciaux neemt afscheid van de politiek
12 IN BEELD Bart Dewaele
14 IN DE KIJKER Sophie Rohonyi, de vrouw die Défi moet redden
15 BEELDCOLUMN Kim Duchateau
20 BIJGEDACHTE Extra geld voor Brussel? Eis spijkerharde garanties qua tweetaligheid
21 KORT BRUZZ bereikt maandelijks 325.000 unieke gebruikers in Brussel en de Rand
24 CULTUUR Het einde van toxisch leiderschap?
28 VOETBALCOLUMN De benen van Franky
29 BIG CITY Zijn er afspraken over de taal waarin wordt omgeroepen in de Brusselse treinstations?
30 DE SLAAPKAMER van Lars
32 COVERSTORY Journalist Jonas Kooyman over de havermelkelite in Brussel
36 COLUMN Een bolletje chocolade
37 SELECT Klein onderhoud Helena Lauwaert
Eat & Drink Biga
De vijf inzichten Jan Ducheyne
Pianist Wajdi Riahi (links) versnijdt jazz met geluiden uit zijn moederland Tunesië.
N-VA Brussel wenst je een fijne Vlaamse feestdag!
Kom mee vieren op 11 juli.
Welkom vanaf 12 uur in het Sint-Nicolaascafé, Korte Boterstraat 8 in 1000 Brussel
Download de BRUZZ app en mis niets van het nieuws uit Brussel BRUZZ op je smartphone
COLOFON
BRUZZ
Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65
ABONNEMENTEN
Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80
Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393
van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar.
OPLAGE
55.000 exemplaren.
ADVERTEREN?
Marlies De Deygere 02-650.10.81
marlies.dedeygere@bruzz.be
DISTRIBUTIE
Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be
ALGEMENE DIRECTIE
Dirk De Clippeleir
ALGEMEEN HOOFDREDACTEUR
Klaus Van Isacker
COÖRDINATOR MAGAZINE
Maarten Goethals
ARTDIRECTOR
Heleen Rodiers
VORMGEVING
Ruth Plaizier
EINDREDACTIE
Karen De Becker, Kurt Snoekx
WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER
Eva Christiaens, Luana Difficile, Kris Hendrickx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Annelies Bontjes, Charlotte De Cort, Andy Furniere, Michiel Leen, Tom Peeters, Niels Ruëll, Emmanuel Vanbrussel, Bram Van Renterghem, Michel Verlinden (medewerkers)
VERTALING
Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, Aurélien Garcia, George Holmer
FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE
Bart Dewaele, Kim, Delphine Frantzen, Ivan Put, Saskia Vanderstichele
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Koen Cypers
Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners
Paal-Beringen
en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie
MELD NIEUWS
Zelf nieuws gespot?
Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws
Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be
VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels
WWW.BRUZZ.BE
Maarten Goethals
Coördinator Magazine
Bullebakken
In juli en augustus lijkt de samenleving op een ander ritme te draaien. Minder hectisch, minder springerig, minder opgejaagd. Het nieuws ligt ook stil. Komkommertijd, heet dat in journalistiek vakjargon.
Maar die relatieve rust bedriegt. Op politiek niveau lopen de spanningen hoog op. De MR krijgt het op haar heupen van de PS, de noodzakelijke derde partner aan Franstalige kant in Brussel. En Groen moet een coalitie op de been brengen die het eigenlijk niet wil. Ondertussen komen ook de gemeenteraadsverkiezingen sluipend dichterbij – een tijd van profilering – en in de marge van het debat duwen ouderdomsdekens waar het pijn doet. Zo zegt Bert Anciaux in BRUZZ: “Vooruit voert te veel campagne voor de Dansaertvlaming, te weinig voor het gewone volk.” (p. 6)
“De relatieve rust bedriegt. Op politiek niveau lopen de spanningen hoog op”
Met de recente mes- en schietincidenten lijkt Brussel dan weer op het decor van een slechte maffiafilm. Maar de slachtoffers zijn geen fictieve personages, maar mensen van vlees en bloed. En in de cultuursector, sterk verankerd in de hoofdstad, woedt een beschamend, maar noodzakelijk debat over toxisch leiderschap. Tijd voor reflectie, tijd om de bullebakken de deur te wijzen (p. 24). Kalmte? Eerder stilte voor de najaarstorm. Het volgende nummer van het magazine komt uit op woensdag 21 augustus.
FR En juillet et en août, la société semble fonctionner au ralenti. L’actualité est également à l’arrêt. C’est ce que l’on appelle la « période creuse ». Mais ce calme relatif est trompeur. Au niveau politique, les tensions sont vives. Le MR se fait bousculer par le PS, l’indispensable troisième partenaire du côté francophone à Bruxelles. Et le parti Groen, lui, doit mettre sur pied une coalition dont il ne veut pas. Dans le même temps, les élections communales approchent et en marge du débat, les doyens mettent le doigt là où ça fait mal. Tel Bert Anciaux qui déclare à BRUZZ : « Vooruit fait trop campagne pour les Flamands de la rue Dansaert, et pas assez pour les gens ordinaires. » (p. 6). Par ailleurs, avec les récentes attaques au couteau et les fusillades, Bruxelles s’apparente au décor d’un mauvais film de mafia. Or les victimes ne sont pas des personnages de fiction, mais de vraies personnes. Quant au secteur culturel, fortement enraciné dans la capitale, il est agité par un débat embarrassant mais nécessaire sur le leadership toxique. Il est temps de réfléchir, de congédier les harceleurs (p. 24). Enfin la paix ? Plutôt le calme avant la tempête de l’automne. Rendez-vous le 21 août pour un nouveau magazine.
EN The world seems to run at a different pace in July and August. Less hectic, less jumpy, and with very little real news. But with tensions running high in the world of politics, this relative calm is deceptive. The PS seems out to pick a fight with the MR, yet both are necessary in French-speaking Brussels. On the other side, Groen has to put together a coalition it doesn’t actually want. The municipal elections are also coming closer which means more profiling, and on the fringes of the debate, political nestors are poking at old wounds. Like Bert Anciaux, who told BRUZZ: “Vooruit speaks too much for the Dansaert Fleming and not enough for the common people.” (see page 6). The recent stabbings and shootings have made Brussels resemble the setting of a bad mafia film, but the victims are not fictional characters, they are people of flesh-and-blood. At the same time, an embarrassing but necessary debate about toxic leadership in the world of culture, firmly rooted in the capital, is raging. Time for reflection, time to show the bullies the door (see page 24). Peace and quiet? More like silence before the autumn storm.
The next issue of the magazine will be published on Wednesday 21 August.
‘Vooruit moet met Fouad Ahidar aan tafel’
Bijna geruisloos nam Bert Anciaux (Vooruit) afscheid van de politiek. Hij stond voor het eerst in bijna veertig jaar op geen enkele lijst. Maar de politieke microbe is niet weg. Voor Anciaux moeten er onderhandelingen worden opgestart tussen Groen, Team Fouad Ahidar en Vooruit. “Hoe langer Fouad in de hoek wordt gezet, hoe groter zijn succes bij de gemeenteraadsverkiezingen.”
door Steven Van Garsse foto’s Saskia Vanderstichele
Anciaux is vandaag rusthuisdirecteur: al sinds 2009 is hij gedelegeerd bestuurder van het woonzorgcentrum De Overbron, dat hij samen met buurtbewoners uit de grond heeft gestampt in Neder-Over-Heembeek, een baan die hij combineerde met zijn mandaat in het parlement.
De Overbron is zowat de emanatie van alles waar de sociaalvoelende Anciaux zijn hele politieke carrière voor heeft gestaan. Solidariteit met de hulpbehoevenden, tegelijk met een flamingante inslag. “Toen we lang geleden onze ideeën op papier zetten voor dit project, was er geen enkel Nederlandstalig rusthuis in Brussel,” zegt
Anciaux vanuit zijn bescheiden directeurskantoortje. Dus richtte de politicus er zelf een op.
Er zijn zestig rusthuisbewoners. “Maar we hebben ook mensen met een beperking, of mensen die uit de psychiatrie komen. We maken geen onderscheid.”Het is een gezellige boel in het rusthuis, waar Anciaux als een pater familias over waakt. Er is de hele week zelfs een heus zomerfestival aan de gang in de riante tuin van het rusthuis met vedetten als Jean Blaute, Geena Lisa, Stef Bos, Luc Steeno en Lisa del Bo.
Hoe voelde het voor u om, na decennia op een lijst te hebben gestaan, de verkiezingen deze keer van de zijlijn te volgen?
BERT ANCIAUX: Vreemd. Ik zit nog altijd in een rouwproces. Het is afscheid nemen van een hele periode. Maar ik stond niet helemaal aan de zijlijn. Ik heb ‘gebust’ voor Damienne (Tant, zijn echtgenote die op de lijst voor het Vlaams Parlement stond, red.). Ook voor een paar vrienden in Oost-Vlaanderen heb ik campagne gevoerd op de markt.
U hebt nooit uitgelegd waarom u niet deelnam aan de verkiezingen. ANCIAUX: In alle eerlijkheid? Mijn partij heeft het me niet gevraagd. (Denkt na) Ik weet ook niet of ik het nog gedaan zou hebben. Ik voel me wat vervreemd van mijn partij. Het feit dat Fouad Ahidar de
BIO
• Geboren in 1959
• Studeerde rechten en haalde in 2014 een doctoraat aan de VUB over interculturaliteit
• Van 1989 tot 1994 gemeenteraadslid Stad Brussel en twee jaar schepen
• Partijvoorzitter Volksunie van 1992 tot 1998
• Was van 1999 tot 2009 meerdere keren minister in de Vlaamse en de federale regering
• Van 2010 tot 2024 senator
• Vijf jaar lang voorzitter van Actiris
• Richtte in 2001 Spirit op na het uiteenvallen van de Volksunie
• Werd in 2009 lid van SP.A
• Publiceerde verschillende boeken over cultuurbeleid, de sociaaldemocratie en interculturaliteit
deur achter zich heeft dichtgetrokken speelt zeker mee.
Ik heb tijdens de campagne Fouad niet gesteund, ook al is hij een goeie vriend, maar tijdens die campagne voelde ik me daar laf over. En na de verkiezingen kreeg ik de volle laag van mijn partij. Ik was de schuldige van de nederlaag van Vooruit in Brussel. Omdat ik Ahidar zou hebben ondersteund. Wat dus niet waar is.
Zijn de bruggen verbrand met Vooruit?
ANCIAUX: Nee, helemaal niet. Met Melissa Depraetere heb ik een goed contact. Ik verhul echter niet dat ik het met Conner Rousseau heel moeilijk heb gehad, zeker na zijn uitspraken in Sint-Niklaas over de Roma.
Terugkijkend op uw carrière, hebt u kunnen realiseren waar u voor gevochten hebt?
ANCIAUX: Ik ben blij met de investeringen die ik heb kunnen doen in Brussel als Vlaams minister van Cultuur, met de invoering van de zones dertig aan scholen als minister van Mobiliteit en met de wetgeving rond geïnterneerden. Toch ben ik op veel vlakken niet in mijn opzet geslaagd. De situatie van de Vlamingen in Brussel is op straat verbeterd. Er wordt
meer Nederlands gesproken. De investeringen in het onderwijs hebben gerendeerd, maar als het erop aankomt, is het respect voor de taalwet er nog altijd niet.
Ik word nu al enkele jaren van dichtbij geconfronteerd met de schandalige situatie in de Brusselse ziekenhuizen. Dit gaat over mensen die heel kwetsbaar zijn.
“Er wordt meer Nederlands gesproken in Brussel, maar als het erop aankomt, is het respect voor de taalwet er nog altijd niet”
Regelmatig worden mijn bewoners naar een openbaar ziekenhuis gestuurd. Ik heb het niet eens over de kwaliteit van de zorg, maar er wordt geen woord Nederlands gesproken. Die mensen worden behandeld als dieren. Ik begrijp dat niet. Mijn dochter is arts, ze spreekt vlot vijf talen.
Ook mijn pleidooi voor meer interculturaliteit is zonder resultaat gebleven. Er is alleen meer polarisering.
Wat bedoelt u daarmee?
ANCIAUX: Een interculturele maatschappij is als een veelkleurig schilderij. Een met een stevig kader van fundamentele waarden en rechten, met in de rest van het doek een diverse samenleving waar iedereen zijn culturele eigenheid kan bewaren.
Vanuit het respect voor de culturele eigenheid kan je mensen veel gemakkelijker hun verantwoordelijkheid laten opnemen in die samenleving. In dat actief pluralisme zijn we vandaag uiteindelijk niet geslaagd.
Ook uw partij lijkt dat pad te hebben verlaten.
ANCIAUX: Het is altijd een strijd geweest binnen mijn partij. Er was een periode dat ik veel medestanders had. Het pluralisme hééft in de statuten van de partij gestaan. Vandaag is dat volledig weg. De focus ligt voor de volle honderd procent op koopkracht, op het sociaaleconomische. Dat is belangrijk, maar voor mij is er meer. Alsof dat materiële de enige breuklijn zou zijn in de samenleving.
Vooruit staat hier trouwens niet alleen in. Ik heb hierover veel gesprekken gevoerd met wijlen Philippe Moureaux (PS). Ook hij vertolkte de klassieke socialistische strekking. Hij vond dat de socialisten zich niet mogen laten verdelen door het cultureel-etnische debat, maar dat zij alleen op het sociaal-economische mogen focussen.
Maar is de PS in Brussel niet veranderd? Vandaag neemt voorzitter Ahmed Laaouej ongegeneerd standpunten in om moslims te behagen.
ANCIAUX: Het lijken me meer standpunten om stemmen te halen: we nemen de moslims ernstig voor de verkiezingen, en nadien zijn we ze weer vergeten.
Bert Anciaux is vandaag rusthuisdirecteur, in een woonzorgcentrum dat hij zelf oprichtte. “Toen we lang geleden onze ideeën op papier zetten voor dit project, was er geen enkel Nederlandstalig rusthuis in Brussel.”
Vandaag staat extreemrechts in heel Europa klaar om te regeren. Heeft de sociaaldemocratie gefaald?
ANCIAUX: De sociaaldemocratie heeft ten eerste zelf niet veel moeite gedaan om het sociaal-culturele verhaal te omarmen. Twee: wat vreemd is, boezemt de mensen angst in. Dat is op zich een natuurlijke
reactie, maar door het stijgende populisme gaan politici daar niet meer tegen in. Politieke partijen specialiseren zich vandaag in zoeken naar wat leeft bij de bevolking, om er vervolgens op mee te surfen. Ze vertrekken veel minder dan vroeger vanuit een bepaalde visie of overtuiging om daarover in debat te gaan met het volk. Dat is nochtans écht het volk au sérieux nemen.
Heeft Vooruit een fout gemaakt door Fouad Ahidar naar de exit te duwen?
ANCIAUX: Natuurlijk. Louis Tobback, die het nooit hoog op heeft gehad met Brussel, heeft voor één keer de juiste analyse gemaakt.
Vooruit heeft in Brussel te veel campagne gevoerd voor de Dansaertvlaming en te weinig voor het gewone volk. Fouad Ahidar is en blijft nu eenmaal die volksmens die met zijn twee voeten echt tussen de mensen staat. Vooruit had Fouad Ahidar ernstig moeten nemen.
Zelfs toen Ahidar in het parlement zei dat God nooit zal toelaten dat dieren lijden, om vervolgens tegen het verbod op onverdoofd slachten te stemmen?
ANCIAUX: Wat Fouad bedoelde is dat God nooit aanvaardt dat iemand zal lijden, dieren noch mensen. Bovendien was er een akkoord binnen onze partij dat er
heeft gekregen. Zo brutaal en smerig. Zeker voor zijn gezin was dat erg hard. De sharia? Komaan zeg.
Ook wat Sven Gatz (Open VLD) zegt over Ahidar klopt niet. Fouad Ahidar is de laatste vijfentwintig jaar niets veranderd. Hij is niet linkser geworden, hij is niet religieuzer geworden. Natuurlijk heeft Gatz dat nu nodig om zich te profileren, maar dat op de kap van een ander?
Hoe kijkt u naar de formatie?
ANCIAUX: Ik kan me niet inbeelden dat rancune en jaloezie de drijfveer blijven voor mijn eigen partij. Ik ga ervan uit dat die periode voorbij is. En dat er dus onderhandelingen worden opgestart
“Vooruit heeft in Brussel te veel campagne gevoerd voor de Dansaertvlaming en te weinig voor het gewone volk”
verdeeld gestemd zou worden over het verbod. Fouad Ahidar mócht tegen stemmen.
Ahidar voelde zich verraden dat hij er nadien voor is afgestraft, hoor ik.
ANCIAUX: Klopt. Ik was aanwezig bij het gesprek erna. Het ging toen helemaal niet over de inhoud, maar over het beeld van de partij dat door uitspraken van Ahidar zou kunnen worden aangetast. De macht van de voorzitter (Conner Rousseau, red.) moest geëtaleerd worden. De voorzitter, die zelf later gruwelijke uitspraken heeft gedaan (in Sint-Niklaas, over de Roma, red.), was niet bereid om Fouad Ahidar een tweede kans te geven.
Met de verkiezingsoverwinning heeft Fouad Ahidar Vooruit wel een koekje van eigen deeg gegeven.
ANCIAUX: Zo zie ik het niet. Fouad heeft erg afgezien van de stroom aan bedreigingen en scheldpartijen die hij over zich heen
tussen Groen, Team Fouad Ahidar en Vooruit. Het is de enige werkbare coalitie. En hoe langer Fouad in het verdomhoekje wordt gezet, hoe groter zijn succes bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen. Maar als Vooruit een veto blijft stellen, wordt het voor mij wel heel problematisch.
Wat dan?
ANCIAUX: Voor mij is vriendschap belangrijker dan partijaanhorigheid.
Tot slot, nu u niet langer in het parlement zit, komt er tijd vrij. Wat gaat u doen?
ANCIAUX: Ik blijf nog zeker twee jaar directeur bij De Overbron, tot mijn 67e. En ik wil verder investeren in mijn gezin, in mijn kleinkinderen.
En ik ga ook mijn oude vrienden opzoeken in heel Vlaanderen. In tegenstelling tot Bart De Wever, die zelf beweert geen vrienden te hebben: ik heb er zélfs in de politiek.
‘VOORUIT DOIT NÉGOCIER AVEC FOUAD AHIDAR’
FR Bert Anciaux (Vooruit) a fait ses adieux à la politique sans faire de bruit. Pour la première fois en 40 ans, il ne figurait sur aucune liste. Mais le virus de la politique ne l’a pas quitté. M. Anciaux estime que son parti doit négocier avec Fouad Ahidar. « Plus Fouad sera mis à l’écart longtemps, plus son succès aux élections communales sera grand. »
‘VOORUIT
NEEDS TO TALK TO FOUAD AHIDAR’
EN Bert Anciaux (Vooruit) has said goodbye to politics almost without anyone noticing. For the first time in almost 40 years, his name was not on any list. But his political instinct is still there, and Anciaux thinks that his party needs to get back around the table with Fouad Ahidar. “The longer Fouad is cornered, the greater his success in the municipal elections will be,” he says.
11 juli bij BRUZZ
• Robbe maakt visual radio van 13 tot 18 uur vanuit het Beursgebouw, waar hij ook gasten ontvangt en iedereen uitdaagt voor een quiz. Kom naar de beurs: draai aan ons rad, herken de Nederlandstalige klassieker én win concerttickets!
• Reporter Luana + VJ Emilia zijn live in de stad
• Toon presenteert twee BRUZZ 24-uitzendingen: om 12.30 uur en om 18 uur van op de Grote Markt en vanuit de Beursschouwburg. Ook ontvangt hij enkele politieke gasten
• Online is de Vlaamse feestdag live te volgen met videobijdrages, visual radio en items van BRUZZ tv
Ronny Mosuse, Helmut Lotti, Héritier Tipo, Loes Van den Heuvel, Nina Rey, Stefaan Degand en... Brussels Philharmonic!
Sprookjesco ncert (4+)
En ze zongen nog lang en gelukkig
Rollerdsico & Urba n MarketBeursschouwburg
Brussel D anst Dance Battles Grote Markt
Ancienne Belgique
Wandelingen & fietstochten
En nog veel meer… brusseldanst.be
plaisirsdete.be zomerpret.be
In beeld door Bart Dewaele
Springkastelen bouwen
Een overdekt springkasteelparadijs van 2.500 vierkante meter. Wie afgelopen weekend naar Thurn & Taxis afzakte, kon zich uitleven op de Bouncy Games: een toepasselijke naam voor een opblaasbaar parcours vol hindernissen, glijbanen en een wiebelige ondergrond. De ideale bezigheid in afwachting tot de zon opklaart en de zomer écht kan beginnen in Brussel. MG
In de kijker
Sophie Rohonyi De vrouw die Défi moet redden
Bij de komende gemeenteraadsverkiezingen de meubelen redden. Dat wordt de eerste opdracht van Sophie Rohonyi, de nieuwe voorzitter van Défi.
Défi moet nog altijd bekomen van de zware verkiezingsnederlaag op 9 juni. De Franstalige partij zag bijna de helft van haar kiezers vertrekken, ging van tien naar zes zetels in het Brussels parlement en kon in de federale Kamer maar één van haar twee zitjes behouden, die van toenmalig voorzitter François De Smet.
Hoewel de 37-jarige Sophie Rohonyi haar kamerzetel verloor, ging haar naam meteen over de tongen als de geknipte persoon die de partij moet herlanceren.
Défi werd immers maandenlang gegijzeld door een bitter haantjesgevecht tussen De Smet en boegbeeld sinds decennia Olivier Maingain. Voor veel militanten was dat interne geruzie de hoofdoorzaak van de slechte score. De Smet nam ontslag als voorzitter.
De roep naar een nieuwe wind leidde tot de voorzittersverkiezingen van vorige vrijdag, die Rohonyi met gemak won: ze haalde 79 procent van de stemmen. Haar financiële middelen zijn wel beperkt. De partij is na de nederlaag noodgedwongen in besparings-
modus: ze moest bijna het hele personeel ontslaan en is ook van plan haar hoofdzetel op de Charleroisesteenweg in Sint-Gillis te verkopen.
Centrumkoers varen
“We zijn liberalen, maar we zijn ook sociaal en progressief,” zo verklaarde Rohonyi in haar overwinningsspeech. In haar eerste kranteninterviews typeert ze Défi als “de partij van de middenklasse”, die een centrumkoers gaat varen. Zowel coalities met uiterst rechts als met uiterst links zijn voor haar onbespreekbaar. De juriste verliest ook de klassieke achterban van voorloper FDF, die zich profileerde als belangenverdediger van de Franstaligen, niet uit het oog. “We verwerpen staatshervormingen, omdat ze het confederalistische project van de Vlaams-nationalisten dienen, die tot alles bereid zijn.”
Rohonyi, een kleindochter van Hongaarse vluchtelingen, noemt zich “een echte Belgische”, omdat ze geboren is Braine-l’Alleud, opgegroeid in Waterloo, studeerde in Brussel en sinds 2012 in Sint-Genesi-
us-Rode woont, een Vlaamse gemeente met taalfaciliteiten voor Franstaligen.
FDF-legende Antoinette Spaak, in de vorige eeuw een voorvechter van Franstalige politieke rechten en van vrouwenrechten, noemt ze haar grote voorbeeld.
Existentiële vraag
Zo lijkt het alsof Défi een mix is van MR en Les Engagés, met de oude communautaire FDFsaus, plus nog wat ingrediënten van PS (sociaal-economisch beleid) en Ecolo (stedelijk beleid). Naar een unique selling proposition blijft het echter zoeken.
“Het is dé kwestie voor Défi: wat voor partij wil ze zijn? Wat wil ze incarneren?” analyseert politicoloog Pascal Delwit
(ULB). “De partij is ontstaan om de rechten van Franstaligen in Brussel – en breder in wat nu Vlaams- en Waals-Brabant heet – te verdedigen. Maar vandaag is er geen gevoel meer dat een absolute verdediging van die rechten nog nodig is na de staatshervormingen.”
“Bovendien leidt de politieke ontwikkeling van het Brussels Gewest bij de inwoners tot een Brusselse identiteit, waarbij het lidmaatschap tot een taalgroep ondergeschikt wordt.”
Een vraag die Rohonyi vaak krijgt is waarin Défi zich onderscheidt van Les Engagés, die zich eveneens een centrumpartij noemen, of MR? “Défi zal nooit met de N-VA regeren,” zo gaf ze in de kiescampagne aan.
6zetels behield Défi in het Brussels parlement na 9 juni, dat zijn vier zetels minder dan bij de vorige verkiezingen in 2019
burgemeesters telt Défi vandaag: in Sint-Lambrechts-Woluwe, Oudergem en Schaarbeek. De gemeenteraadsverkiezingen worden cruciaal voor Rohonyi
En Les Engagés vaart op ethisch vlak een conservatieve koers, zo benadrukt ze, terwijl Défi bijvoorbeeld pleit voor een versterking van het recht op abortus.
Hoe dan ook is een aangescherpte politieke identiteit wellicht niet de prioriteit voor Rohonyi, wel de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober. Alles staat momenteel in het teken van damagecontrol, de grote ideologische discussies zijn voor daarna.
“Het overleven van de partij staat op het spel,” zegt Rohonyi in Le Soir over de huidige toestand van Défi.
Het komt er voor de nieuwe voorzitter vooral op aan de troepen op lokaal niveau te hergroeperen en de militanten, met hun kenmerkende amarantkleurige T-shirts, verse moed in te praten na de oplawaai van 9 juni. Of zoals Rohonyi zelf zegt: “We hebben meer teamgeest nodig.”
De partij heeft drie Brusselse burgemeesterssjerpen in handen: Sint-LambrechtsWoluwe (Olivier Maingain), Oudergem (Sophie De Vos) en Schaarbeek (eerst Bernard Clerfayt, dan Cécile Jodogne en sinds kort Frédéric Nimal).
Delwit: “Rohonyi zal de meubelen moeten redden door zeker het burgemeesterschap in Sint-Lambrechts-Woluwe en Oudergem, en misschien ook in Schaarbeek, veilig te stellen. Je ziet ook dat Défi in Ukkel en Vorst een alliantie is aangegaan met de MR.”
“De eerste prioriteit voor Défi is overduidelijk overleven in Brussel. Daarna moet Rohonyi op zoek naar een nieuwe identiteit voor de partij. Pas in een derde fase kan de partij eventueel denken een verovering van Wallonië, en dat zal bovendien geleidelijk gaan, met eerst Waals-Brabant en daarna misschien Namen en Henegouwen.”
EMMANUEL VANBRUSSEL
Brusselse jeugd houdt van Amerikaanse loser
Ook Brusselse jongeren vallen massaal voor de avonturen van Bram Botermans uit de reeks Het leven van een loser. Niet iedereen juicht dat succes toe. “Je geeft je kind ook niet altijd McDonald’s te eten.” Al zijn er ook experts met mildere meningen. “Boekenreeksen zijn vooral veilig. Het is als een kamer binnenlopen waar al je vrienden al klaar zitten.”
door Eva Christiaens foto’s Saskia Vanderstichele
De schooldeuren zijn misschien dicht, maar heel wat Brusselse kinderen zetten de lessen gewoon voort in de fictieve school van Bram Botermans. Die zelfverklaarde loser vertelt in zijn dagboekenreeks Het leven van een loser over zijn avonturen en ongemakken op de middelbare school, in een stijl die kinderen vanaf negen jaar doet gieren van het lachen. En zijn laatste boek is net vorige maand vertaald in het Nederlands, Inkoppertje
“Ik lees zo’n boek uit in één dag uit, als ik me een beetje concentreer,” vertelt de 11-jarige Alex uit Sint-Pieters-Woluwe. Hij is net klaar met zijn vijfde leerjaar en start in september in het eerste middelbaar van de Europese school op de grens met
Kraainem. De leerjaren lopen daar voorop. “Ik heb de boeken toevallig ontdekt via de klasbieb en vond die heel leuk. Er staan veel prenten in, een beetje zoals een strip, en daar hou ik van. Zo hoef ik mijn fantasie minder te gebruiken. Ik kan goed nadenken als het gaat over dingen bouwen, bijvoorbeeld, maar niet tijdens het lezen. Dan wil ik mijn geest laten rusten.” Aan de Kronieken van Narnia hield hij hoofdpijn over, vertelt hij, en Oliver Twist vond hij pas leuk na lang doorbijten. “Ik lees het liefst dunne boeken, die je in een kwartier kan uit hebben.”
Alex is niet de enige van zijn leeftijd die Het leven van een loser verslindt. In de wekelijkse BRUZZ-rubriek De Slaapkamer vertellen jonge tieners met uiteenlopende achtergronden zeer
geregeld over de populaire boekenreeks. In de bibliotheken van Evere, Anderlecht, Sint-Agatha-Berchem en Ukkel horen de boeken bij de top tien van meest uitgeleende titels. Verder in die lijstjes staan Dagboek van een muts, vooral populair bij meisjes, en Niek de Groot, eerder een jongensboek. Voor iets jongere kinderen zijn de boeken van De waanzinnige boomhut helemaal in. Ook Geronimo Stilton blijft het goed doen.
Het zijn allemaal reeksen die, net als Het leven van een loser, tekst met tekeningen combineren en geen zware levensthema’s aanhalen. “Het is altijd grappig,” zegt Alex, zoals die keer dat Bram Botermans door de riolering naar een vriend kroop om maar niemand te kruisen op straat. Het hoeft, met andere
Ook in de bibliotheek van Ukkel staat een flinke stapel exemplaren van reeksen als Het leven van een loser en De waanzinnig boomhut in de rekken.
woorden, niet altijd Dirk Bracke of Carry Slee te zijn.
Nederlandstalige jeugdboekenschrijvers worden volgens de Brusselse bibliotheken zeker nog uitgeleend, maar moeten aan populariteit inboeten door vertalingen van Engelstalige boeken en strips.
“Als je er een uitleest, kun je niet stoppen,” vertelt Lena van 11 uit Anderlecht over Het leven van een loser. Die reeks is geschreven en getekend door de Amerikaan Jeff Kinney, ooit nog gamedesigner. “Het is gemakkelijk als je graag iets wil lezen, maar niets dat te moeilijk is.” Lena leest niet graag verhalen, vertelt ze. “Maar wel geschiedenis. Nu lees ik over de oude Egyptenaren.” Alex is dan weer begonnen aan zijn nieuwe chemieboek voor volgend schooljaar. “Echt interessant.” Maar fictie boeit hen dus niet meteen. Een gat dat Het leven van een loser makkelijk weet op te vullen. “Ik zie meestal al aan de cover of ik een boek leuk ga vinden of niet,” zegt Alex. De reeks over Bram Botermans las hij in twee maanden tijd helemaal uit.
Bingereading
Het eerste deel van Het leven van een loser verscheen in 2007 in de Verenigde Staten, in het Engels als Diary of a Wimpy Kid Intussen telt de reeks negentien boeken, waarvan al achttien vertaald in het Nederlands, en heeft Wimpy Kid een eigen kerstfilm, een Instagrampagina en TikTok-kanaal met liefst anderhalf miljoen volgers.
“De boeken bestaan al een tijdje, maar het vraagt altijd een zeker volume vooraleer een reeks goed begint te lopen,” vertelt Steven Van Ammel van boekenwinkel Passa Porta. “Sinds een vijftal jaar zijn het megasellers, net als Dagboek van een muts en De waanzinnige boomhut
Jonge serielezers houden nu ook van Warrior cats en De Grijze Jager, die naar fantasy neigen. Noem het bingelezen voor kinderen. De boeken zijn herkenbaar in de winkel en als je er één hebt gelezen, snap je meteen de volgende.” Dat jongeren van reeksen houden, wisten ze al in de vorige eeuw met boekenreeksen als De Vijf en De olijke tweeling. Ook Harry Potter is vandaag nog altijd razend populair, blijkt in de bibliotheken. De laatste nieuwkomer in het fantasy-genre is Skandar van de Britse schrijfster A.F. Steadman, met al drie boeken op de teller. Skandar gaat over eenhoorns. En ook mangastrips zijn bijzonder graag gelezen, merken ze bij Muntpunt en de bibliotheken van Evere en Ukkel. Het gaat van Pokemon en Dragon Ball tot nieuwere series als Tokyo Ghoul en One-Punch Man. De interesse is daar zelfs zo groot dat de Brusselse bibliotheken de vraag niet kunnen bijhouden, want Nederlandstalige vertalingen van mangastrips zijn schaars.
Specifiek aan Het leven van een loser is de minder ernstige toon, zegt Steven Van Ammel. “Het is een tussenfase voor kinderen die nog vasthouden aan het rudimentaire van strips en toch al benieuwd uitkijken naar de leefwereld van hogere klassen in het middelbaar. De verhalen spelen op humoristische wijze in op het echte leven op school. Veel ouders kopen die boeken gretig om hun kinderen toch maar íets te laten lezen.”
Taalniveau
Dat klinkt bijna als een toegeving. Precies wat de Nederlandse leerkracht en auteur Anne Steenhoff aanklaagt. Dit voorjaar publiceerde ze haar boek Een lui letterland over de tanende leescijfers bij kinderen in Nederland, maar ook bij ons. “De boeken van Het leven van een loser en Dagboek van
“Zodra kinderen de personages ontgroeien, moet je hen begeleiden naar andere boeken”
Vanessa Joosen Professor jeugdliteratuur
een muts worden inhoudelijk in de markt gezet als boeken voor kinderen van twaalf, maar als je kijkt naar het taalniveau komen ze niet verder dan het tweede of derde leerjaar. Dan heb je kinderen die structureel onder hun niveau lezen,” zei Steenhoff dit voorjaar bij Radio 1. De auteur was verhinderd om BRUZZ deze week verdere toelichting te geven
“Het zijn eigenlijk Amerikaanse strips, die helemaal niet geschreven zijn met een rijke taal. Aan zo’n snel ritme zijn ze natuurlijk gewend, want ook via sociale media krijgen ze korte, online content in hapklare brokken aangeleverd.” Steenhoff pleit voor meer en vooral uitdagender lezen bij kinderen. “Als je kinderen tien jaar lang alleen McDonald’s zou laten eten, moet je niet verbaasd zijn wat eruit komt. Wel, het is even onverantwoord om een tienjarige zelf te laten kiezen wat die leest,” zei zij bij Radio 1.
Het is kritiek die niet iedereen deelt. “Je hoeft hier zeker geen milieu- of waardeoordeel op te plakken. Ik ben zelf literatuurwetenschapper en toch heb ik mijn zoon alleen maar enthousiast kunnen maken voor Het leven van een loser,” vertelt professor jeugdliteratuur Vanessa Joosen (Universiteit Antwerpen). “Een reeks kan kinderen een veilig gevoel geven. Ze kennen de personages al en weten een beetje wat ze kunnen verwachten. Vergelijk het met een kamer binnenlopen vol vrienden.” Dat neemt een aantal drempels weg om aan een boek te beginnen, zegt Joosen. “Het zijn best stevige boeken van rond de tweehonderd bladzijden, maar door de vele prenten en het hoge leestempo
Veel prenten en een hoog leestempo dragen bij tot de populariteit van de reeks Het leven van een loser.
“Veel ouders kopen die boeken gretig om hun kinderen toch maar íets te laten lezen”
Steven Van Ammel
Boekhandel Passa Porta
geeft het kinderen toch een gevoel van voldoening. Zo kan wie weinig leest een positieve leeservaring opbouwen. Ook wie wel veel en graag leest, kan de loserboeken graag vastpakken als ontspanning.”
Al kan een reeks ook gaan vervelen.
“Zodra kinderen de personages ontgroeien, moet je hen begeleiden naar andere boeken. Daar is de rol van bibliotheken heel belangrijk,” zegt Joosen. “Het vraagt soms expertise om de juiste lezers bij de juiste boeken te brengen.”
Expertise en tijd, die vooral in kleinere bibliotheken wat meer voorhanden is. “Bij ons nemen de boeken van loser, muts en andere series al snel een halve meter plaats in de rekken. Natuurlijk verhoogt die zichtbaarheid de populariteit,” klinkt het in de gemeentelijke bieb in Ukkel. “Maar medewerkers duiken ook samen met de kinderen de rekken in, op zoek naar boeken op hun niveau, aansluitend bij hun interesses en toch uitdagend. Momenteel is Brown Girl Dreaming van Jacqueline Woodson enorm gevraagd. Opvallend, want in dat verhaal zijn de zinnen opgedeeld in
versregels,” zegt de bieb. Het boek valt buiten het traditionele format, maar de woorden blijken raak genoeg om jonge tieners te laten lezen. Wat oudere jongeren durven het zelfs in het Engels uit te lenen als de Nederlandstalige uitgave de deur uit is. “We denken dat vijftienplussers hun inspiratie op TikTok halen, via hashtags als BookTok. We stellen onze collectie ook op basis van die trends samen.”
DES LIVRES D’ÉTÉ POUR DÉGONFLÉS
Nog in de fictiehoek doen De Goede Dieven van de Britse Katherine Rundell en Oma Boef van David Walliams het momenteel goed, die wat meer in de stijl van Roald Dahl liggen. Dat zijn boeken voor jongere kinderen vanaf 8 jaar. Ook jeugdauteur Anna Woltz is populair, net als Milouska Meulens. Zij was ooit nog presentatrice van het Nederlandse jeugdjournaal. Bij Muntpunt zijn de boeken van Netflix-hit Heartstopper en de filmreeks De hongerspelen bij de meest geliefde onder jonge tieners. En opnieuw van Engelstalige hand.
Met al die Angelsaksische en soms commerciële invloed wijst Steenhoff van Een lui letterland op het risico om een zekere rijkdom in het Nederlands te verliezen, zei ze bij Radio 1. Die bezorgdheid deelt professor Joosen, al ziet zij kansen in het onderwijs. “Lezen staat onder druk, dat is zeker zo, maar het gaat vooral om ruimte maken. Heel effectief om de leescijfers te verbeteren, is kinderen in stilte laten lezen.
Zonder doelstelling en alleen voor hun plezier,” zegt ze. Dat kan tijdens de lesuren, maar gebeurt niet overal even vaak. “Het is soms moeilijk omdat leerkrachten met zoveel dingen moeten bezig zijn, maar het is wel belangrijk om kinderen de rust te geven om te kunnen lezen.”
Tijd maken
Rust die deze zomervakantie nog helemaal openligt. Voor Het leven van een loser, mangastrips of toch die ouderwetse Dirk Bracke? “Bracke mag dan overleden zijn, het soort boeken is zeker niet verdwenen,” zegt Joosen. “Alleen is er nu minder duidelijk één auteur van wie lezers alles willen lezen.”
Tenzij die Jeff Kinney heet, natuurlijk. Zijn negentiende boek van Het leven van een loser wordt na de zomer vertaald. Tijd zat om die halve meter uit te lezen.
FR Parmi les lectures préférées des jeunes Bruxellois, on trouve Journal d’un dégonflé, la série en dix-huit tomes sur Greg et son école. Pendant les vacances d’été, les enfants vont consommer ce best-seller américain, en attendant impatiemment la traduction du dernier volume. Mais ces livres sont-ils comparables au McDo, s’interrogent les experts ? « Les séries littéraires sont rassurantes. Comme entrer dans une pièce où vous attendent tous vos amis. »
A SUMMER FULL OF BOOKS FOR WIMPY KIDS
EN There is no children’s book as popular in Brussels as Diary of a Wimpy Kid, the eighteen-part series about Greg Heffley and his school. This summer, children will once again reach for the hit from the United States, and eagerly await the translation of the last part. But aren’t the books like junk food from McDonald’s, as experts point out? “Book series are pretty safe. It’s like walking into a room where all your friends are waiting.”
Extra geld voor Brussel? Eis spijkerharde garanties qua tweetaligheid
Bram Van Renterghem
Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel
“Als het op taal aankomt, is het hoog tijd voor wat realpolitik”
“Franstaligen in de Rand willen of kunnen geen Nederlands leren.” Die uitspraak van toenmalig minister-president Yves Leterme (CD&V) was ietwat lapidair, maar blijft actueel. Ook in het zogenaamd tweetalige Brussel van vandaag spreken heel wat Brusselaars geen gebenedijd woord Nederlands. De tweetaligheid van ambtenaren gaat er zowat elk jaar op achteruit. In het Nederlands bediend worden bij Actiris of De Post? Bonne chance
Lang leek dit een kwestie van willen te zijn. Immers: ook advocaten of dokters, die zich jaren succesvol over de moeilijkste boeken buigen, spreken vaak geen basiswoordje Nederlands. Terwijl migranten dat vaak wel doen. Dan is dat toch de mentaliteit?
Maar vorige week maakte het Franstalige atheneum in Ukkel nog eens duidelijk dat het wel degelijk ook een kwestie van kunnen is. Scholieren uit twee taalklassen kregen er al tweeënhalf jaar geen les Nederlands meer. Dan valt het die scholieren nog moeilijk kwalijk te nemen dat hun Nederlands niet goed is. Dan is het niet dat ze “intellectueel niet in staat zijn om Nederlands te leren,” zoals Leterme er toen nog achteraan gooide. Dan is het een kwestie van omkadering. Want helaas is die school geen uitzondering. In eerste instantie gaat het om een lerarentekort. Een reeks goedgekeurde maatregelen moet verandering teweegbrengen, met onder meer een extra financiële compensatie voor leerkrachten en de
mogelijkheid op bijklussen na de pensioengerechtigde leeftijd. Zal het volstaan? Om van Brussel een gewest te maken waar je even makkelijk in het Nederlands als in het Frans terechtkan, een droom die velen al lijken te hebben opgegeven, is een veel grotere omwenteling nodig.
Uitwisseling
In essentie moet de Franse Gemeenschap zelf meer leerkrachten Nederlands voortbrengen, in plaats van ze te importeren uit Vlaanderen, zo zei meertaligheidsonderzoeker Piet Van de Craen. Dat kan door tweetalige opleidingen aan te bieden, zoals aan de Erasmushogeschool en de hogeschool Francisco Ferrer. Of door meer uitwisseling. In het ideale scenario wisselen scholen uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië massaal leerlingen met elkaar uit, bijvoorbeeld voor twee weken – een taal laat zich moeilijk leren tijdens enkele uurtjes per week. Daar zouden ook de Vlaamse
leerlingen bij gebaat zijn. Hun niveau van Frans is intussen evengoed erbarmelijk. De sterren voor zo’n omwenteling hebben nooit gunstiger gestaan dan nu. Politiek, omdat federaal Bart De Wever (N-VA) en GeorgesLouis Bouchez (MR) aan zet zijn. De een is een Vlaamsnationalist, die weliswaar niet té veel toenadering wil zien, maar anderzijds Brussel echt niet wil loslaten en dus nood heeft aan meer Nederlandstaligheid daar. Als hij bovendien de man zou zijn die ervoor zorgde dat je weer in je eigen
taal in je eigen hoofdstad terechtkan, kan hij terecht de geschiedenisboeken in.
De ander speldt trots een Belgisch vlaggetje op zijn revers. Ook al spreekt hij nog altijd geen Nederlands (in de tv-studio), hij ziet het belang er wel degelijk van in en pleitte jaren geleden al om het Nederlands overal verplicht te maken, een maatregel die trouwens uitgesteld wordt door het lerarentekort. In Brussel kan hij nog eens rekenen op zijn goede, tweetalige vriend David Leisterh (MR), al lang pleitbezorger van meer Nederlands in het onderwijs.
Ook de economische setting kan een handje helpen. Zowel de Franse Gemeenschap, het Brussels en het Waals Gewest dreigen financieel kopje-onder te gaan. Brussel bijvoorbeeld moet meer dan één miljard euro besparen, op goed zes miljard inkomsten. Daar zal dus een federale financiële injectie aan te pas komen, al zeker als men volhardt in de nieuwe metrolijn 3.
Kort
Nieuwe bereikstudie van BRUZZ
BRUZZ bereikt maandelijks 325.000
unieke gebruikers
Uit de nieuwe bereikstudie van BRUZZ, uitgevoerd door Ipsos, blijkt dat BRUZZ het hoogste bereik haalt sinds het begin van de metingen.
kijkers, BRUZZ radio 98.500 luisteraars, BRUZZ magazine 100.500 lezers, de sociale media 102.200 volgers en de digitale platformen app & website 92.400.
BRUZZ radio en de sociale media zijn erin geslaagd de forse groei van twee jaar geleden vast te houden, en zitten nog steeds op het hoogste bereik sinds de start van de metingen. In werkelijkheid zullen de cijfers wellicht nog hoger liggen aangezien het bereik van die kanalen en platformen buiten Brussel en de Rand (bijvoorbeeld luisteraars van BRUZZ radio in Aalst, Mechelen, Leuven …) niet in de Bereikstudie wordt gereflecteerd.
Al sinds 2017 meet BRUZZ de naambekendheid, het bereik en het gebruikersprofiel van de verschillende BRUZZ-kanalen in Brussel en de Rand. BRUZZ bereikt op maandbasis in Brussel en de Rand 325.000 unieke gebruikers. Dat betekent dat ruim een kwart (27 procent) van die populatie minstens één keer per maand minstens één van de BRUZZ-media raadpleegt. Bij de nulmeting in 2017 lag het bereik van BRUZZ met 229.000 unieke gebruikers per maand op 19,5 procent. Op weekbasis bereikt BRUZZ meer dan 214.000 gebruikers.
Daartegenover kan de fusie van de politiezones of het verdampen van de gemeenten gevraagd worden, zoals eerder al geopperd. Er kunnen echter ook spijkerharde garanties worden gevraagd ten aanzien van tweetaligheid, bijvoorbeeld in het ziekenhuis. Dat klinkt hard en cynisch, maar als het op taal aankomt, is het hoog tijd voor wat realpolitik. Anders komen we in een Brussel waar we elkaars taal en dus elkaar niet meer kennen. Én verspelen we achteloos een van de weinige troeven die we hebben in dit kleine landje zonder grondstoffen.
“Met één op de twee Brusselaars en inwoners uit de Rand die BRUZZ kent, is ons medium een absolute koploper op het vlak van content en bereik. Onze niet aflatende focus op onze hoofdstad, met ‘Brussels is capital’ als motto, werpt duidelijk vruchten af,” reageert Marc Michils, voorzitter van BRUZZ. Ook op het vlak van naambekendheid scoort BRUZZ sterk. Zo kent één op de twee Brusselaars en inwoners uit de Rand (53 procent) BRUZZ. BRUZZ is in de eerste plaats een Nederlandstalig merk, bijna vier op de vijf Nederlandstaligen kennen BRUZZ (78 procent). BRUZZ bereikt met het nieuws, cultuur en verhalen over Brussel in de Rand op maandbasis 32 procent van de populatie (102.900 mensen). In Brussel is dat 25 procent, door de bevolkingscijfers gaat het om een grotere groep gebruikers (221.200 mensen).
Maandbereik
Het maandbereik ligt voor elk van de BRUZZ-media rond de 100.000 unieke gebruikers per maand (voor Brussel en de Rand): BRUZZ televisie heeft 107.500
Ook voor de digitale media geven de resultaten een onderschatting. De reikwijdte van de app/website en de sociale media overstijgt de grenzen van het studiegebied.
Bij televisie en print, de klassieke BRUZZ-kanalen, daalt het maandbereik licht ten opzichte van twee jaar geleden. Op langere termijn, over de voorbije zeven jaar, tonen BRUZZ televisie en BRUZZ magazine een stabiel en stevig bereik.
Voor BRUZZ magazine zijn er ook cijfers uit de CIM Persstudie 2023. Die geven een zicht op het nationaal bereik (156.000 lezers per maand). KOEN CYPERS
Meer info over de bereikstudie via BRUZZ.be
Boomkrekel Zomerse zang zorgt voor zuiderse sfeer
Als de zomer binnenkort eindelijk doorbreekt, zal in de friche
Josaphat en de site van Schaarbeek-Vorming het mediterraanse gezang van boomkrekels weerklinken. “Dat geeft een gevoel van vakantie.”
door Andy Furniere
Ondanks zijn naam leeft de boomkrekel niet in bomen, maar in hoge grassen en lage struiken van wilde, droge graslanden. Het Engels spreekt specifiek van Italian tree crickets, maar ook bij die geografische verwijzing hoort een korrel zout. “Zulke benamingen hoef je niet te letterlijk te nemen, de Duitse kakkerlak komt bijvoorbeeld oorspronkelijk uit de tropen,” zegt Xavier Vermeersch, entomoloog van de dienst Soorten bij het departement Natuur en Biodiversiteit van Leefmilieu Brussel. “De krekel komt globaal uit warmere streken, zoals het Middellandse Zeegebied.” In die contreien gedijt het diertje perfect in de buurt van wijngaarden, waardoor lokale bewoners het ook weleens hebben over de wijnkrekel.
Door de opwarming van het klimaat raakt de boomkrekel de laatste decennia steeds beter ingeburgerd in noordelijkere streken. En dan vooral in steden, eerder dan op het platteland, dat doorgaans iets koeler is dan een omgeving vol steen en beton. Al in 1990 werd in WatermaalBosvoorde een exemplaar gespot en rond de eeuwwisseling groeiden de populaties in Brussel uit tot zwermen van honderden tot duizenden boomkrekels.
Op dit moment zijn ze in Brussel thuis in de ruigtes van de friche Josaphat en de voormalige spoorwegsite Schaarbeek-Vorming. “De verwilderde graslanden vormen een ideale habitat,” zegt Vermeersch.
Er bestaan echter plannen om die braakliggende Brusselse groene eilanden te ontwikkelen tot deels wooncomplexen, ten koste van de spontaan ontstane
Eigenschappen
• Nauwelijkstweecentimeter groot, met eenbleek-geelbruine kleur,zoalsgedroogd stro of riet
• Wordenrondeindjuli volwassen,waarna ze tot september of oktoberblijven leven,afhankelijk van hoesnel detemperaturendalen
• Demannetjeszingenvooral ’s avondsen ’s nachts,maarals het erg warmis,ookoverdag
wildernis. “Als bijvoorbeeld de friche Josaphat grotendeels verdwijnt, dan is logischerwijs de kans ook groot dat de krekelpopulatie vertrekt. Misschien kunnen ze dan terecht in een aanpalend gebied, maar dat valt heel moeilijk te voorspellen, omdat boomkrekels die droge wilde graslanden echt nodig hebben.”
Volgens de expert zouden de krekels eventueel zelfs in stadsparken kunnen neerstrijken, als tenminste op die plekken aan grondig ecologisch beheer wordt gedaan. “Dan maai je enkel de zijkanten van de parken, waarbij je wilde eilandjes creëert, ideaal gebied voor insecten om zich te vestigen.”
Wie weet kan de Brusselaar dus binnen een tiental jaar ook van het avondlijke gezang van boomkrekels genieten in het park. Al is zang misschien niet het juiste woord, want boomkrekels maken hun typische klanken met hun vleugels. “De mannetjes klappen hun voorvleugels omhoog en wrijven die vervolgens tegen elkaar, om zo net als bij een klankkast het geproduceerde geluid te versterken. Dat doen ze om vrouwtjes te lokken en om concurrenten op afstand te houden.”
Vermeersch vindt die zomerse zangpartijen ’s avonds een vorm van gratis vermaak. “Ze zorgen voor een zacht, zoemend geritsel dat ik persoonlijk aangenaam vind om te horen,” geeft de onderzoeker toe. “Hun zang is bijvoorbeeld veel minder luid en schel dan het gesjirp van de veldkrekel of de grote groene sabelsprinkhaan. Boomkrekels brengen met hun klanken een gevoel van vakantie over, van zuiderse sferen.”
Van links naar rechts: Joachim Lafosse, Anne Teresa De Keersmaeker en Michel Draguet. Drie boegbeelden van het Brusselse kunstenveld die de afgelopen tijd in opspraak kwamen door getuigenissen over toxisch leiderschap en grensoverschrijdend gedrag.
De voorbije weken stond de cultuurwereld een
paar keer op stelten door getuigenissen over toxisch leiderschap en grensoverschrijdend gedrag. Een nieuwe manier van leidinggeven dringt zich op. “Artiesten willen geen pact meer met bloed ondertekenen.”
door Tom Zonderman
Vaardigheid in leidinggeven,” zegt Van Dale over het woord leiderschap. Die ‘vaardigheid’ bleek de voorbije weken een paar keer te wankelen, niet alleen, maar wel nadrukkelijk, in de cultuursector. Boegbeeld van de Belgische dans Anne Teresa De Keersmaeker kwam in opspraak nadat voormalige medewerkers en dansers van haar gezelschap Rosas in De Standaard getuigden over psychisch geweld, pesterijen en kwetsende vernederingen. Eerder vorige maand hekelden een tiental vrouwelijke medewerkers in de Franse krant Libération het gedrag van de Brusselse regisseur Joachim Lafosse, bekend van films als Un silence en À perdre la raison. Ze spraken over machtsmisbruik, beledigingen, ongepaste avances en een te dunne grens tussen werk en privé. Kunstencentrum en concertzaal Les Ateliers Claus uit Sint-Gillis last een pauze in, nadat binnen de organisatie machtsmisbruik en manipulatie had plaatsgevonden. En bij Ars Musica, dat sinds 1989 het kruim van de hedendaagse klassieke muziek naar Brussel en Wallonië loodst, werd directeur Bruno Letort aan de deur gezet nadat hij door zeven vrouwen werd aangeklaagd voor intimidatie, machtsmisbruik en seksueel geweld.
De reeks schokgolven die de voorbije jaren door de cultuurwereld gingen, is lang. Begin 2017 werd de directie van de Botanique in een elf pagina’s tellende open brief door een twintigtal (ex-)werknemers beschuldigd van intimidatie, machtsmisbruik en vernedering. Een jaar later, in de storm die MeToo had doen losbreken, viel choreograaf en bezieler van het gezelschap Troubleyn Jan Fabre van zijn voetstuk na beschuldigingen van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag. Medewerkers van Bozar kloegen over de werkomstandig-
heden onder directeur Paul Dujardin en dienden tot twee keer toe een motie van wantrouwen in. Iets meer dan een jaar geleden stapte Michel Draguet op als algemeen directeur van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, nadat hij in opspraak kwam door getuigenissen over erbarmelijke arbeidsomstandigheden en een klimaat van terreur en minachting. Ook S.M.A.K.-directeur Philippe Van Cauteren werd door acht (ex-) werknemers beschuldigd van psychologisch grensoverschrijdend gedrag, hij blijft voorlopig aan.
Grote kunst(enaar)
“Je kan er niet omheen dat verhalen uit de media en cultuursector makkelijk de krant halen,” zegt Anneleen Lemmens van Engagement Arts, een door kunstenaars geleid platform dat strijdt tegen seksisme, seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik in de kunsten en dat de klachten verzamelde over Bruno Letort. “Maar het is duidelijk dat toxisch leiderschap en grensoverschrijdend gedrag in alle sectoren plaatsvinden waar er een machtsrelatie is tussen mensen.”
Dat cultuurorganisaties werken met publiek geld, zorgt er ook voor dat ze sneller in de picture komen bij falend beleid. Toch zijn er specifieke risicofactoren in de cultuursector die werknemers kwetsbaarder maken, geeft Lemmens aan. Ze werken vaak met tijdelijke contracten, drijven op passie eerder dan op verloning en willen graag met de bekende maker werken naar wie ze opkijken, waardoor het vaak moeilijker is om problemen te melden. In de kleine wereld die de cultuursector is, is de druk om je reputatie te schaden en je job te verliezen erg groot. En dan is er nog het cliché dat je grenzen moet verleggen om grote kunst te maken, zegt Lemmens, die zelf werkt als theatermaker. “Mijn haren komen daarvan recht. Goede kunst kan ook bestaan zonder dat er mensen bij geschaad worden. Het is niet het hoogste goed waarvoor de menselijke integriteit aan de kant moet worden geschoven.”
Engagement Arts werd in 2017 opgericht in het kader van Do It Together, een onderzoeks- en ontwikkelingsproject van steunpunt voor beeldende kunsten, podiumkunsten en klassieke muziek Kunstenpunt. Engagement Arts werkt in de eerste plaat bewustmakend, biedt workshops aan en lezingen over gedragscodes en veiligheid op de werkvloer en
kreeg financiële steun als onderdeel van het Actieplan tegen Grensoverschrijdend
Gedrag van toenmalig minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD). Onder minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) speelde de organisatie haar subsidies kwijt, waardoor ze haar werking moest inperken en nu een vrijwilligersorganisatie is. Dat is opmerkelijk, want zulke organen zijn meer dan ooit nodig, zo bleek de voorbije weken nog maar eens. “Door onze financiële situatie verwijzen we nu vaker door naar het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag, dat zelf nog in een professionaliseringsfase zit,” zegt Lemmens. “Wij zouden meer willen doen, maar dat is niet haalbaar. Daarom focussen we nu vooral op preventie. We geven lezingen en workshops op basis van de expertise die we de laatste jaren hebben opgebouwd.”
Strohalm
Preventie en sensibilisering zijn vandaag modewoorden. Door de nieuwe wet voor welzijn op het werk is sinds 1 januari elk bedrijf met meer dan vijftig werknemers verplicht om een vertrouwenspersoon aan te duiden. Er is meer controle door de overheid, er worden comités voor veiligheid en preventie geïnstalleerd, aansluiten bij een externe dienst voor preventie en bescherming is verplicht. Desondanks daalt het gevoel van welzijn op het werk, fysiek én psychisch, blijkt uit een recent onderzoek van Mensura.
“Wij zien de druk van de maatschappij in het algemeen toenemen,” zegt Marie Lamoral, expert in mentaal welzijn en preventie-adviseur bij Mensura. “Alle sectoren die contact hebben met derden, zoals scholen of ziekenhuizen, ervaren
“Goede kunst kan ook bestaan zonder dat er mensen bij geschaad worden. Het is niet het hoogste goed waarvoor de menselijke integriteit aan de kant moet worden geschoven”
Anneleen Lemmens Coördinator Engagement Arts
dat.” Mensura werkt onder meer met Bozar en De Munt. “In de cultuursector zie je ook veel prestatiedruk, je moet altijd beter doen dan de andere om erbovenuit te steken. De concurrentie is groot, wat de drempel naar misbruik verlaagt.” Mensura zet in op bewustmaking, met workshops en gesprekken, waarin iedereen uiting kan geven aan wat goede collega’s of leidinggevenden voor hen betekenen. Alles wordt doorgelicht, van de jobinhoud over de arbeidsvoorwaarden tot de verloning. “Daar maken wij een analyse van en dan schrijven we een aanbeveling die inspeelt op de concrete situatie van de werkgever,” zegt Lamoral.
Is het dan zo dat als een leidinggevende zich niet goed kwijt van zijn taak, dat onmiddellijk op de radar staat? Niet helemaal. Bij Ars Musica waren er al jaren geruchten over het gedrag van Bruno Letort, maar die signalen werden niet opgepikt of zelfs genegeerd. “Ik heb het moeilijk met de zogezegde ‘trial by media’,” zegt Anneleen Lemmens.
“Terwijl zo’n open brief eigenlijk de laatste strohalm is, nadat pogingen tot
Bij Ars Musica waren er al jaren geruchten over het gedrag van Bruno Letort, maar die signalen werden niet opgepikt of zelfs genegeerd.
oplossingen via de geijkte procedures op niets zijn uitgedraaid. Die dingen zouden beter intern worden opgelost, want ik vind het ook zonde dat onze sector nu in een slecht daglicht komt te staan. Maar er gebeurt gewoon veel te weinig mee.”
Wat doet zo’n storm met een organisatie? “Dat is zeer confronterend,” zegt Katrien Dobbelaere, directrice ad interim bij Ars Musica. “Maar ik zie dit vooral ook als een opportuniteit om aan de boom te schudden. In de culturele sector ben je altijd met te weinig voor het vele werk dat er is. Grote huizen hebben charters en zo, maar als kleine vzw heb je daar geen tijd voor. Je zit constant op je limiet. Dat zou niet mogen.” Ars Musica zal zijn interne werking zwaar onder de loep nemen, geeft Dobbelaere aan. “Wij zijn een kleine, vaste ploeg, wat maakt dat we met heel veel partners en artiesten moeten samenwerken. We zullen met hen allemaal in dialoog gaan.”
Brandstapel
Die dialoog is belangrijk, zegt Koen Marichal, docent leiderschapsontwikkeling aan Antwerp Management School en oprichter van Casa 19, maar we moeten ook vertrouwen in een nieuw soort leiderschap. Onze maatschappij is complexer geworden, een leidinggevende moet met veel meer rekening houden, hij moet beslissingen nemen, maar ook soft skills hebben voor een goed people management. “We maken een grote transitie door, en dan vallen extremen hard op. Er zijn heel hoge verwachtingen, en wanneer we die niet kunnen waarmaken, krijgen we ontgoocheling, stress en frustratie. Soms kan die leidinggevende het gevoel hebben dat hij in een porseleinwinkel rondloopt. Maar hij moet ook voldoende autoriteit krijgen. Als je die
voortdurend in vraag stelt, kan hij zijn werk niet doen.”
Marichal pleit voor meer collectief leiderschap, waarbij iedereen zich afvraagt hoe hij bijdraagt tot het beoogde resultaat. “Een soort van empowering leadership. Kijk niet allemaal naar mij, we hebben het met elkaar te doen. Als we allemaal terugplooien op onszelf en alleen maar bezig zijn met beoordelen en afrekenen, zijn we nog verder van huis.” We zien dat leiders weer sturend mogen zijn, zeg Marichal. “Maar wel vanuit een duidelijke transparantie. En ze moeten ook het vermogen hebben om zichzelf in vraag te blijven stellen en zichzelf te blijven ontwikkelen. Een afgebakende termijn is daarbij belangrijk, je moet op tijd de stok doorgeven. Dat zie je ook bij jonge artiesten, zij willen meer bewegingsruimte, zich in verschillende projecten ontplooien en niet vastzitten in de gevangenis van één grote leider. Ze willen geen pact meer met bloed ondertekenen.”
Prima. Maar zal er echt iets veranderen? Voor je het weet klink je je heil vast aan voorgekauwde charters en holle slogans. Na de onthullingen over De Keersmaeker en co lijkt het stof alweer te zijn gaan liggen. In een artikel dat vorige week in Rekto:Verso verscheen, laakte Engagement Arts de morele luiheid, damagecontrol en struisvogelpolitiek rond recente en minder recente onthullingen over grensoverschrijdend gedrag in de kunstensector. “Liever dan actie te ondernemen, gaat men over tot de orde van de dag en zal men nog wel eens ‘een gesprek’ of ‘een training’ organiseren,”
NOUVEAU LEADERSHIP
FR Le leadership requiert des compétences qui font défaut ces derniers temps dans la culture, où la passion et les contrats temporaires prévalent, rendant les travailleurs encore plus vulnérables. Dans de grandes institutions comme Bozar, les MRBAB et le Botanique, les relations de pouvoir se sont révélées toxiques. Récemment, la chorégraphe Anne Teresa De Keersmaeker et le directeur d’Ars Musica Bruno Letort ont été accusés de comportements inappropriés. « C’est affligeant », déclare Katrien Dobbelaere, directrice par intérim d’Ars Musica, « mais c’est aussi l’occasion de rendre le secteur plus sûr ».
klinkt het. “We hebben genoeg van die eindeloze gesprekken en trainingen.”
“Er wordt snel gezegd: ‘We willen niet cancelen’,” zegt Lemmens, “maar eigenlijk horen we geen alternatief. Wij willen niemand op de brandstapel gooien, wij pleiten voor een herstel. Wij geloven dat mensen echt tot inkeer kunnen komen. Maar dan willen we ten eerste zeer oprechte excuses horen. Aan degenen die gekwetst zijn en niet, zoals Rosas heeft gedaan, aan diegenen van wie ze te eten krijgen of de huizen die het werk van Anne Teresa De Keersmaeker programmeren. Dat klinkt niet oprecht.”
“We hebben niet daadkrachtig gereageerd en willen expliciet onze excuses aanbieden aan alle slachtoffers,” luidt een statement van Les Ateliers Claus op hun site. “Maar excuses zijn niet genoeg. Het is onze intentie om dit structurele probleem aan te pakken en onszelf om te vormen tot een horizontale operatie samen met een grote groep vrijwilligers, medewerkers en een nieuwe raad van bestuur, die elk hun eigen expertise inbrengen op verschillende gebieden. (...) We hebben dit probleem te lang laten voortbestaan en hebben de werkelijke behoeften van de slachtoffers niet begrepen.”
Bij Ars Musica is de cesuur alvast bestendigd. Katrien Dobbelaere kijkt nu vooruit. Naar de aanstelling van een artistiek directeur, die hopelijk vanaf dit najaar samen met haar de boel zal runnen. En het festival dat straks plaatsvindt. “We zullen onze werking analyseren en dat ook in samenspraak doen met alle partners en artiesten. Ik zie dit als een kans om de sector veiliger te maken.”
NEW LEADERSHIP
EN In recent years, the cultural sector, with its passions and temporary contracts that make employees even more vulnerable, has struggled with good leadership. Relations of power at major institutions like Bozar, the Royal Museums of Fine Arts, and Botanique have in the past proved toxic and recently, choreographer Anne Teresa De Keersmaeker and director of Ars Musica Bruno Letort have been accused of inappropriate behaviour. “This is very confrontational,” Katrien Dobbelaere, artistic director ad interim at Ars Musica, says, “but also an opportunity to make our sector safer.”
VAKANTIE-INTERVIEWS
BRUZZ zet vijf weken lang bijzondere Brusselaars in de kijker. Geralda De Vos van café Palto mag de reeks openen.
Vanaf maandag 15 juli elke week op BRUZZ.be
DE ZOMER VAN
Tijdens de vakantie vraagt BRUZZ elke week naar de zomerse plannen en tips van bekende Brusselaars .
Elke week op BRUZZ.be
HET BESTE VAN BRUZZ
Niet te missen: BRUZZ tv duikt in de meest succesvolle XL’s en reeksen van dit jaar en zendt ze opnieuw uit.
De hele zomer lang op BRUZZ tv
Randje buitenspel
EK-WATCHER MICHAËL BELLON
2
5
Union, Anderlecht en RWDM kennen hun plaats op de ranglijst. Maar voetbal stopt nooit, dus spelen onze clubcolumnisten de bal door aan Michaël Bellon, die het EK van de Duivels vijf weken lang volgt met een Brusselse sjerp.
DE BENEN VAN FRANKY Straks blijven nog twee landen over die kans maken op de titel. De andere werden voortijdig, en volledig (on)verdiend uit het toernooi geknikkerd. Zij zijn al bezig het aandeel van hun bondscoach in de mislukking aan te dikken, en voorts het belang van dat hele EK weg te relativeren. De uitgeschakelde supporter moet zijn leven weer op de rails krijgen. Behalve bondscoachbashen en de rest van het toernooi half negeren, dragen daar nog andere streken en sentimenten toe bij. Zoals pissig zijn op de Fransen, die al hun geluk blijkbaar maar normaal vinden. Jaloers zijn op de Nederlanders, die zelfs in hun magere voetbaljaren meer lol hebben beleefd aan het spelletje dan wij in onze vette. En twijfelen over de Turken, die je het had gegund door hun outsiderrol en hun voetbalhart, maar niet door dat vuurrode nationalisme en die Grijze Wolven. Sowieso is die heerlijke tijd van de eerste twee speeldagen in de groepsfase – met elke dag drie wedstrijden vol doelpunten – al lang ingeruild voor resultaatvoetbal waar een buitenlander de schouders voor ophaalt. Die grote leemte moet worden ingevuld door zelf te gaan voetballen in het park met jumpers for goalposts. Of door toch al eens een oog te werpen op de eerste transfers van RWDM, en de uitslagen van de eerste oefenmatchen van Union. Je kan je ook verlagen tot de Tour, of juist weer wat maatschappelijke betrokkenheid toelaten door de oorlogen en verkiezingen opnieuw wat op te volgen, en te erkennen dat extreemrechts nog altijd erger is dan defensief voetbal.
Bij dat alles komt mij wel nog geregeld een beeld voor ogen dat zo het beeld van het EK van de Belgen dreigt te worden. Dat van de benen van Franky Vercauteren. Vercauteren won als voetballer en trainer meer titels en bekers dan het gros van de huidige Rode Duivels. In de aanloop naar dit EK werd hij bij de Voetbalbond verantwoordelijk voor de sportieve staf van de Duivels. Toen hij in die hoedanigheid mee het veld op kwam om na Frankrijk-België de supporters te groeten, trokken zijn oude voetbalbenen in die strakke trainingsbroek krommer dan ooit. De benen waarmee hij vroeger ballen trapte die automatisch rot van effect waren, en die de beruchte banaanvoorzetten opleverde waarmee zelfs de roerloze Lukaku van dit EK moeiteloos topscorer geworden zou zijn. Slechte mensen zullen in de O-benen van Vercauteren een grote nul lezen, of het zwarte gat zien. We weten nu eenmaal niet wat Franky de afgelopen weken en maanden allemaal heeft uitgespookt. Misschien waren de structuren, strategieën, plannen en tactieken perfect verdedigbaar, en was het echt gewoon pech die ons van de Europese titel heeft gehouden. Wie zal het zeggen? De benen van Franky hebben zich gezet als de armen van iemand die permanent de schouders ophaalt. Het was wat het was. Daar gaat de nuchtere Vercauteren nu niet meer over discussiëren.
Zijn er afspraken over de taal waarin wordt omgeroepen in de Brusselse treinstations?
Luana Difficile zoekt elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Karen uit Beersel.
Ook een vraag?
Stel je vraag en stem op BRUZZ.be Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity
Het is je misschien nog nooit opgevallen, maar spits volgende keer maar eens je oren als je op het perron staat in een van de stations van de noord-zuidverbinding: zelfs de omroepstem is communautair geprogrammeerd. In Brussel-Noord somt ze eerst in het Nederlands op welke trein er aankomt, gevolgd door het Frans. In Brussel-Zuid is het omgekeerd.
En Brussel-Centraal dan? Wel daar is een creatieve taalkundige oplossing gevonden. Is het een even jaartal, dan begint de stem de aankondigingen in het Nederlands, tijdens oneven jaren is dat in het Frans. “Een systeem dat al tientallen jaren op deze manier wordt toegepast,” vertelt Dimitri Temmerman, woordvoerder van de NMBS. “Je moet nu eenmaal in een taal als eerste beginnen en op deze manier worden het Nederlands en het Frans gelijk gebruikt.”
Ook de MIVB moest een zekere inventiviteit aan de dag leggen. “Het lijken ietwat typische Belgische oplossingen, maar er zit wel degelijk een
doordachte formule achter, die bijna wiskundig is. Zo zijn we er zeker van dat we beide talen gelijk behandelen in onze communicatie,” verduidelijkt Guy Sablon, woordvoerder van de MIVB.
De MIVB werkt voor het omroepen in de stations ook met jaartallen. Indien er een onderbreking op het net is, hoor je het in een even jaar in deze volgorde: Nederlands, Frans, gevolgd door het Engels. In een oneven jaar neemt het Frans de leidersplaats over van het Nederlands.
Genummerde haltes
De onpartijdige cijfertechniek gaat zelfs nog verder dan dat. “Elke halte of station heeft bij de MIVB een nummer. Als dat cijfer onpaar is, hoor en zie je eerst het Nederlands. Bij een halte met een paar getal is dat omgekeerd.”
Het valt misschien niet meteen op, maar zodra je het weet, zie en hoor je het in alles. Het naambordje van de halte in de richting waarvan de bus of tram aan komt rijden, de
volgorde waarin de stem de halte afroept, de aansluitingen met andere vervoersmiddelen ... Per halte hoor je de volgorde verspringen.
Ook aan het visuele is gedacht. Alles wat de MIVB in haar voertuigen of stations neerschrijft, volgt hetzelfde principe: het Nederlands staat schuingedrukt, wat in het Frans te lezen staat niet, om de eenvoudige reden dat iemand die beide talen niet machtig is, op die manier het onderscheid kan maken.
En de muziek in de stations dan? Ook daar is over nagedacht. Wie wacht op de metro hoort behalve Engelstalige of anderstalige nummers, uiteraard ook Franstalige en Nederlandstalige muziek. En die hoeveelheid Franstalige en Nederlandstalige meezingers moet voor de MIVB perfect in balans zijn.
Op die manier wordt taal, dat iets heel gevoelsmatigs kan zijn, gelinkt aan iets waar niet over te discussiëren valt: cijfers. Niet zomaar oplossingen op zijn Belgisch dus, maar een mathematische eerlijkheid.
De slaapkamer
Lars is tien en woont in Elsene. Hij leest graag de strips van Jommeke, maar verzint nog liever zelf verhalen. Meer nog: hij heeft al een strip getekend: “De juf zei dat ik mooi kan tekenen, ze dacht zelfs dat ik de tekenacademie deed, maar dat is niet zo.”
‘Ik verzin vaak verhalen met mijn knuffels, ik heb een grote fantasie’
Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Lars (10) die met zijn zus en mama in Elsene woont. “Ik wil dat België voor altijd bestaat.”
door Annelies Bontjes foto Saskia Vanderstichele
Ik zie een grote wereldkaart boven je bed, is er een land dat je graag wil bezoeken?
Tenerife! Daar ga ik deze zomer naartoe.
Hoe denk je dat het daar is?
Mooi en warm sowieso. En ik denk dat er veel winkels zijn.
Heb je nog meer plannen voor de zomer?
Nee, eigenlijk niet. Allee, wel in het zwembad van de buren zwemmen.
Ik heb gehoord dat je veel hobby’s hebt.
Ja, heel veel. Paardrijden, judo, voetbal, boksen, muziekschool en volgend jaar ga ik bij de scouts.
Welke hobby doe je het liefst?
Judo. Dat is de eerste hobby die ik ooit heb gedaan en ik heb daar ook mijn eerste vriend ooit ontdekt.
Weet je al wat je later wilt worden?
Ja, kok en stripmaker. Ik lees graag Jommeke.
Waar zouden jouw eigen strips over gaan?
Ik verzin vaak verhalen met mijn knuffels. Ik heb een grote fantasie.
Wat voor verhalen verzin je dan? Nu zie ik bijvoorbeeld daar een sticker van de Efteling hangen, en dan doe ik alsof ik in het paleis woon van de Efteling.
Heb je al eens een strip getekend?
Ja, op school. De juf zei dat ik mooi kan tekenen, ze dacht zelfs dat ik de tekenacademie deed, maar dat is niet zo. Mijn beste vriend kan nog beter tekenen dan ik.
Je hoeft niet de beste te zijn, je moet de verhalen ook kunnen bedenken. Misschien kun je met hem samenwerken?
Ja, dat doen we soms ook. Dan vraag ik of hij iets kan tekenen.
Wat doe je graag in Elsene? Buiten spelen.
Wat zou jij veranderen als je de burgemeester van Elsene was? Ik zou zorgen voor meer natuur, meer bomen.
Kijk je weleens naar het nieuws?
Soms kijken we op school naar Karrewiet. Zoals toen een meneer twee personen had doodgeschoten. Toen kwam de eerste minister op tv. Maar nu is hij weg, want hij kreeg niet veel stemmen.
Je hebt de verkiezingen gevolgd?
Ja, op school. Ik hoop dat Vlaanderen en Wallonië niet uit elkaar gaan. Ik wil dat België voor altijd bestaat.
Ben je ergens bang voor?
Eigenlijk niet. Soms heb ik een nachtmerrie en dan ben ik wel bang. Maar als ik wakker word, vind ik dat niet eng, omdat ik weet dat het niet echt is.
Waar heb je nachtmerries over?
Laatst over een heks en een trein waar ik in moest gaan zitten. Het was een alfabettrein met allemaal letters.
Denk je dat het iets betekent?
Nee, want heksen bestaan alleen in sprookjes.
Jij hebt een stapelbed, slaap je onder of boven?
Boven. Als er vriendjes blijven slapen, liggen ze altijd onder. We praten dan stiekem tot heel laat.
Welke superkracht zou je willen hebben?
Ik zou willen dat ik kon toveren. Dan zou ik alle mensen genezen die ziek zijn of kanker hebben.
Ken je mensen die ziek zijn?
Nee, maar ik zou gewoon de ruimte in gaan en vanuit daar de hele wereld genezen.
Reeks nalezen?
Lees de hele reeks op www.BRUZZKet.be/slaapkamer
‘J’INVENTE DES HISTOIRES AVEC MES DOUDOUS’
FR Lars, 10 ans, vit à Ixelles avec sa sœur et sa maman. Il aime lire les BD de Gil et Jo, mais il aime aussi inventer des histoires. Il a même fait une BD. « La maîtresse a dit que je dessinais bien. Elle pensait que j’allais à l’académie de dessin. »
“Ik zou willen dat ik kon toveren. Dan zou ik alle mensen genezen die ziek zijn of kanker hebben”
‘I OFTEN MAKE UP STORIES WITH MY STUFFED ANIMALS’
EN Lars (10) lives with his sister and mother in Elsene/Ixelles. He loves reading Jommeke comics but prefers to make up his own stories. In fact, he has already drawn a comic strip: “The teacher said that my drawings are beautiful. She even thought I was taking lessons, but I’m not.”
‘Brussel wordt een stad waar iedereen op elkaar lijkt’
Ze drinken havermelk en natuurwijn, doen aan yoga, rijden rond op e-bikes en hebben een neus voor trendy restaurants. De Nederlandse journalist Jonas Kooyman portretteerde de Amsterdamse versie van deze yups in zijn boek De havermelkelite, maar ze zijn ook in onze hoofdstad met velen. “Ook de Brusselaars zijn gedoemd.”
door Annelies Bontjes illustratie Delphine Frantzen
Wie weleens in Amsterdam komt, heeft ze ongetwijfeld voorbij zien gaan. De randstedelijke twintigers en dertigers die haast door de stad lijken te vliegen op hun Vanmoof e-bikes (prijs: 3.000 euro). Van de yogales zoeven ze naar het terras voor een havercappuccino. Ondertussen speuren ze Instagram af, op zoek naar het hipste restaurant waar ze die avond absoluut gezien willen (moeten) worden, nippend aan een glas natuurwijn. Ze zijn academisch geschoold en stemmen linksprogressief. Ze dragen leggings van Lululemon (prijs: 100 euro), sneakers van Solomun en donsjassen.
Dit is de havermelkelite. Die term is bedacht door de Amsterdamse Jonas Kooyman (34). Sinds vier jaar houdt hij randstedelijke young urban professionals (yups) een spiegel voor op zijn online-
platform Havermelkelite. En nu is er een gelijknamig boek. Daarin waarschuwt hij voor uitsluiting van andere groepen in de stad. Het is een tijdsdocument én een aanklacht tegen overconsumptie van yups met een “hyperfocus op het etaleren van statussymbolen”.
Klinkt bekend? Het fenomeen stopt niet aan de stadsgrenzen van Amsterdam. Je vindt die nieuwe stedelijke elite net zo goed in Berlijn, New York of Londen. In Parijs heten ze bourgeois-bohémien, in Los Angeles biocoastal elite en in Brussel Dansaertvlamingen
Even terug naar waar het allemaal begon voor Kooyman, tussen 2009 en 2012. Als jonge twintiger zag hij ‘zijn’ Amsterdam in sneltempo veranderen. Het was het staartje van de crisisjaren. “Veel jongeren studeerden af met indrukwekkende cv’s, maar ze konden nergens werk krijgen,” vertelt Kooyman aan de telefoon. “Het straatbeeld werd
getekend door racefietsen, tatoeages, tweedehandskleding en veel baarden en snorren: de hipsters. Je zag ze ook in andere wereldsteden. Het was een groep die symbool stond voor de economie die in het slop zat.”
Dat veranderde snel toen de crisistijd voorbijging, merkte Kooyman in zijn omgeving. “Mensen die lang naar werk zochten, vonden opeens wel een baan. Bouwprojecten die stillagen, werden voortgezet en er openden allerlei nieuwe restaurants en cafés. Er hing een soort optimisme in de lucht.”
De hipster maakte plaats voor een nieuwe groep die wel geld had en voor wie alles mogelijk leek. Dat was het begin van de havermelkelite. Kooyman raakte gefascineerd. “Ik dacht: je kunt blijkbaar de economie van een bepaalde tijd aflezen aan hoe een groot deel van de mensen in de stad leeft. Bovendien was deze nieuwe golf van gentrificatie veel heftiger.”
Wat maakte het heftiger?
JONAS KOOYMAN: Veel van het nieuwe aanbod werd op die kapitaalkrachtige groep afgestemd. De horeca, sportscholen, winkels. Alles begon steeds meer op elkaar te lijken. Alles werd zo duur dat mensen wegtrokken uit Amsterdam.
Toch ontstond de Havermelkelite uit een vorm van optimisme, kunt u dat uitleggen?
KOOYMAN: Er was ineens weer geld en daarmee de hoop dat het beter zou worden. Daarom staat die havermelk daar ook zo symbool voor. Mensen lieten koemelk staan en bestelden havermelk, want dat was beter voor de planeet. En havermelk was natuurlijk wat duurder, vijftig cent, dus zo kon je ook laten zien dat je het kón betalen en dat je goede smaak had, omdat je de koffiebars wist te vinden waar ze havermelk schonken. Het was iets exclusiefs.
In een van de eerste hoofdstukken geeft Kooyman een checklist van twintig vragen, van ‘Drink je natuurwijn?’ tot ‘Kom je vaker in het buitenland dan op plekken in Nederland buiten de Randstad?’ en ‘Ga je uit eten in restaurants waar shared dining de norm is?’ Als je vijftien keer ‘ja’ antwoordt, behoor je tot de havermelkelite, afgekort HME. Zelf scoort hij negentien punten.
Het viel me op dat de vraag of je havermelk drinkt niet in de lijst staat.
KOOYMAN: O ja, inderdaad. Grappig. Ja, het is alweer zo veranderd. Havermelk is vervangen door erwtenmelk, en eigenlijk is het nu juist weer cool om juist wél koemelk te drinken. Havermelk is overal verkrijgbaar, dus het is niet exclusief genoeg meer.
U hebt een deel van uw boek in Brussel geschreven, waar u een maand verbleef. Wat is u opgevallen in de stad?.
KOOYMAN: Dat ik mijn Amsterdamse leven hier moeiteloos kon voortzetten. Ik huurde een appartement in de Dansaertbuurt,
De 10 favoriete plekken in Brussel van Jonas Kooyman
1 Restaurant Batch in Elsene
2 Passa Porta Bookshop in de Dansaertwijk
3 Yogacentrum Yyoga in Brussel
4 Restaurant Nightshop aan de Vlaamsesteenweg
5 Fusionrestaurant Old Boy in Elsene
6 Koffiebar Wide Awake aan de Vlaamsesteenweg
7 Centrum van kunst en dialoog Villa Empain in Elsene
8 Bakkerij Mains in Ukkel
9 Vishandel en fishbar Noordzee in Brussel
10 Bonsaishop New Leaf aan de Vlaamsesteenweg
vergelijkbaar met Amsterdam-Noord. Ik haalde ‘s ochtends koffie bij MOK, de verzamelplek van de artistieke incrowd. Ik deed boodschappen bij een biologische supermarkt en sloot een proefabonnement af bij Yyoga. En natuurlijk ging ik naar Nightshop. Meer havermelkelite dan dat krijg je het niet: een altijd vol gereserveerd natuurwijn- en small plate-restaurant in een oude garage.
Is er dan zo weinig dat Dansaert anders maakt dan Amsterdam-Noord?
KOOYMAN: Een groot verschil vind ik dat er ook ineens een reisbureau of een grillroom naast zulke restaurants en cafés zit. De havermelkelite-plekken lijken minder geconcentreerd in Brussel.
Dus die stedelijke elite is in Brussel minder dominant aanwezig?
KOOYMAN: Dat vond ik wel ja.
Toch zijn de vergelijkingen talloos. Amsterdam heeft Vanmoof, Brussel heeft Cowboy. Shared dining is ook in Brussel een ingeburgerd concept. Een aantal maanden geleden opende er in Elsene een Rocycle-club, een fitnesstrend uit Amsterdam waarbij je een spinningles volgt in een donkere ruimte met luide muziek.
KOOYMAN: Wat? Is er in Brussel ook Rocycle?! Dan zijn jullie gedoemd.
Waarom is dat zo’n teken aan de wand?
KOOYMAN: Zulke sportklassen zijn echt een symbool voor die levensstijl. Er komen alleen maar mensen uit een bepaalde groep op af. Mensen die heel hard werken, heel hard feesten en heel hard sporten om het vol te houden.
Wat staat Brussel dan te wachten?
KOOYMAN: Een stad waarin alles en iedereen op elkaar lijkt. Waar de stedelijke middenklasse de stad steeds meer overneemt en naar haar hand zet.
Wat maakt de havermelkelite een aantrekkelijke groep om bij te horen?
KOOYMAN: Stel, je wordt heel arm geboren, dan is de kans groot dat je heel arm eindigt. Hetzelfde als je heel rijk wordt geboren. Je erft dan een positie van je ouders en er is een grote moeite nodig om die wezenlijk te veranderen. De havermelkelite is een cultuur die haalbaar is voor de middenklasse. Het is eigenlijk upper-middle-class Je moet op de juiste plekken komen, bepaalde kleding dragen en het goed-eten eten, maar het kán. Maar als je kijkt naar de cijfers, neemt de groep van middeninkomens af. De groep staat onder druk vanwege stijgende huizenprijzen en inflatie.
Een anekdote uit het boek is het verhaal van Lucas, een jonge filmmaker die in 2012 naar Amsterdam verhuisde. Na een jeugd in een gelovig dorp had hij als only gay in the village altijd gedroomd van een grootstedelijk leven. Hij verlangde naar een plek om in contact te komen met andere jonge, hongerige, experimenterende creatievelingen. Hij kwam bedrogen uit. Het op geld beluste Amsterdam trok op geld beluste mensen aan. Steeds vaker raakte hij overprikkeld door de drukte, de constante ratrace. Na negen jaar verliet hij de stad, gedesillusioneerd. Hij vond een appartement in een nieuwe stad: Gent.
Waar staat het verhaal van Lucas symbool voor?
KOOYMAN: Ik denk dat er in een stad veel werelden bij elkaar komen, dat dat het leven in een stad zo interessant maakt. Het is vooral die groep van creatieve mensen zoals Lucas, die de cultuur naar een hoog niveau kunnen opstuwen en zo zorgen dat een stad bruist. Dat het nachtleven bruist.
Dat zijn mensen die een stad nodig heeft?
KOOYMAN: Ja. Maar nu de woningmarkt oververhit of eigenlijk verziekt is, wordt die groep als het ware uitgefilterd. Als je drie baantjes moet nemen om te kunnen huren … Mensen denken dan wel twee keer na voordat ze ergens gaan wonen.
“Ook in Brussel zal de stedelijke middenklasse de stad steeds meer overnemen en naar haar hand zetten”
Vroeger had je krakers en punkers, meer recentelijk waren er hipsters. Wat onderscheidt de havermelkelite van andere dominante subculturen in Amsterdam?
KOOYMAN: Natuurlijk is ook de havermelkelite tijdelijk. Wat blijft is het principe dat wie betaalt, bepaalt. Neem advertenties voor woningen op de website Funda. Daar wordt een huis aangeprezen omdat het dicht bij een leuke koffiebar zit, of bij een goede bakker met zuurdesembrood. Het hele aanbod in de stad is afgestemd op die kapitaalkrachtige stedelingen. De enorme verandering die nu bezig is, kun je later heel moeilijk terugdraaien.
Is het alleen de schuld van de havermelkelite dat Amsterdam onbetaalbaar wordt?
KOOYMAN: Nee, het is te makkelijk om enkel die groep de schuld te geven. Ze zijn een personificatie van de gentrificatie. De mensen met echte macht en invloed, die blijven hierdoor een beetje buiten schot. Dan bedoel ik beleidsmakers en vastgoedontwikkelaars die nog veel meer invloed hebben.
Wiens verantwoordelijkheid is het om een stad toegankelijk te houden?
KOOYMAN: Iedereen draagt de verantwoordelijkheid om verbinding te zoeken in een stad, buiten je eigen groep te kijken en kritisch je eigen levensstijl onder de loep te nemen. Je kunt bijvoorbeeld stemmen op een partij die de woningmarkt wil verbeteren, proberen de overconsumptie los te laten of andere dingen te doen dan je algoritme je voorschotelt.
De havermelkelite van Jonas Kooyman is uitgegeven bij Das Mag en kost 22,99 euro.
‘BRUXELLES
VA DEVENIR UNE VILLE OÙ TOUT ET TOUS SE RESSEMBLENT’
FR Ils boivent du lait d’avoine et du vin naturel, font du yoga, se déplacent à vélo électrique et fréquentent les restaurants branchés. Le journaliste néerlandais Jonas Kooyman dépeint la version amstellodamoise de ces « bobos » dans son livre De havermelkelite (L’Élite des buveurs de lait d’avoine, NDLR), mais ils sont nombreux aussi dans notre capitale. « Vous, les Bruxellois, allez y passer aussi. »
‘BRUSSELS TOO IS TURNING INTO ONE OF THOSE UNIFORM CITIES’
EN They drink oat milk and organic wines, do yoga, zoom around on e-bikes, and know all the hippest restaurants. In his book De havermelkelite (“The Oat Milk Elite”), Dutch journalist Jonas Kooyman portrayed the Amsterdam version of hipsters like these but there many of them in our own capital too. “The people of Brussels are just as doomed.”
door Charlotte De Cort
Een bolletje chocolade
Charlotte De Cort is een Brusselse scenarist en regisseur. Ze schrijft met filmische flair over haar ervaringen in de stad die haar inspiratie leveren voor nieuwe filmcreaties.
De zomer van 2024 voorlopig samengevat? Weinig zon, weinig cocktails, weinig vakantievibes. Eerder grillig en winderig, met subtropische regenbuien, die kort en hevig het landschap in een modderpoel veranderen en wandelaars (onderweg naar werk of café) een hele dag opzadelen met natte broeken, doordrenkte truien en ondergoed dat week en wak aan de poep voelt.
Is dit het nieuwe normaal? Dat klamme, dat hunkeren, dat hopen op een uurtje droogte?
Misschien daarom dat ik des te harder genoot van wat vroeger voor mij altijd het officiële begin van de zomer inluidde: mijn eerste bolletje ijs.
is het opium van het volk, maar crème-glace).
Net omdat de wereld geen zekerheden meer kent, koos ik voor wat ik altijd al koos: chocolade. Iets aan die smaak overtreft de gemakkelijke flair van vanille of aardbei. Chocolade lijkt gemaakt voor de meerwaardezoeker. Tegelijk zoet en zacht, maar de nasmaak durft verrassend en complex uit te pakken. Van puur en pittig tot soms pikant en peperachtig.
daartoe rekenen. Allemaal mensen die zich nog herinneren hoe zonnige vakanties vroeger waren: langgerekt, aangenaam, niet dreigend, niet mistroostig, perfect eigenlijk, op maat van mens en maatschappij.
“Toon me je ijsbolletjes en ik vertel je wie je bent”
Op de hoek van de Bonaventurestraat in Jette opende onlangs een nieuw ijssalon, en de plek groeide in geen tijd uit tot een lokale sensatie van smaken en sorbets – pruim, watermeloen, abrikoos. De verschillende keren dat ik passeerde, zag ik lange rijen staan, en in plaats van dat het potentiële wachten en aanschuiven mij afschrikte, groeide net de neiging om tussen al die mensen plaats te nemen. Meegenomen in de vaart der volkeren (niet religie
Wie chocolade als ijsje bestelt, wil zichzelf niet volledig belonen, maar ergens ook straffen of verrassen. De keuze voor een specifieke smaak verraadt een hele metafysica. Toon me je bolletjes en ik vertel je wie je bent.
(Terzijde, maar meer nog dan geuren en smaken ligt de fundamentele distinctie tussen de groep die een hoorntje vraagt en mensen die een potje prefereren. Die laatsten vind ik psychopaten. Waarom hetzelfde betalen voor minder eten?)
Geschaafde knieën
In de rij ijsjes-eters staan opvallend veel volwassenen, besef ik, en ik mag mezelf
Voor mij is ijs ook de gedachte aan mijn moeder, die mij als kind tegen het avondeten binnen roept, na een dag buitenspelen en een stoep vol krijttekeningen. Mijn mond plakkerig, mijn vingers vuil, mijn knieën rood en geschaafd. Ik eet nog snel het puntje van het hoorntje op. In de verte klinkt het deuntje van de ijscoman – hét geluid van een tijd die maar nooit leek te eindigen.
Wat gelukkig wel eindigt?
De rij. Uiteindelijk dan toch mijn beurt, ik popel van ongeduld. Uiteindelijk bestel ik niet één, maar twee bollen, ter compensatie van het kwakkelweer en omdat ik en mijn jongere zelf het verdienen. Uiteindelijk zal de chocolade me troost bieden, dat en de extra toppings.
Het kan niet anders, maar uiteindelijk zal ooit ook de zomer doorbreken.
Reeks nalezen?
Wie alle columns van BRUZZ wil herlezen, kan de teksten terugvinden op BRUZZ.be/column
Uw gids door de culturele agenda 10/7 > 20/8
‘De
vrijheid van de jazz sprak me
enorm aan’
Met pianist Wajdi Riahi programmeert het Walden Festival een van de grote talenten van de Brusselse jazz en de Tunesische diaspora. Hij stelt er samen met zijn trio Essia voor, een album waarin hij jazz versnijdt met geluiden uit zijn moederland. “De afstand tussen Tunesië en mijn nieuwe thuis maakt mijn muziek extra nostalgisch.”
door Tom Peeters
Na Mhamdeya, zijn eerbetoon aan de buurt in Tunis waar hij opgroeide, is Essia een hommage aan de moeder van Wajdi Riahi. Die bleef na zijn vertrek naar Brussel, nu zowat zes jaar geleden, achter in Tunis. Een verhuis zat er sowieso aan te komen, als hij tenminste zijn jazzdroom wilde najagen. Op de nieuwe track ‘Agree, hypocrite or leave’ haalt hij er de wijze woorden van de Tunesische filosoof Ibn Khaldun bij. “Hij zei dat je soms niet veel keuze hebt: ofwel accepteer je een situatie, ofwel ben je hypocriet, ofwel ben je weg. Op een gegeven moment volgde ik in mijn land alles wat er op politiek en cultureel vlak gebeurde. Maar dat begon me hoe langer hoe meer te stresseren. Ik wilde niet langer hypocriet zijn en ben vertrokken.”
In Brussel gaat het hem na een uitdagende start voor de wind. Hij excelleerde aan het Brussels Conservatorium onder mentor Éric Legnini, won de Dinant Jazz-contest en was een van de gastmuzikanten op Aka Moons 30e verjaardagsconcert. Intussen bracht hij twee albums uit met zijn eigen trio en speelt hij in een dozijn groepen. “Eigenlijk zeg ik ja op elk voorstel. Ik kleur het palet van andere muzikanten graag mee in. Deel uitmaken van andermans muzikale vocabularium is voor mij een verrijking. Ik pas me altijd aan, en speel dus anders bij Stéphane Galland dan in het gezelschap van Pierre Hurty, de drummer van mijn eigen trio.”
Riahi stond twee jaar geleden al eens op het Walden Festival. Hij was een van de jonge muzikanten van het Orchestre des Jeunes de la Méditerranée (OJM) dat Fabrizio Cassol voor zijn Medinea-project had samengesteld. “Heel leuk was dat, ook omdat we met zoveel op de scène stonden. Ik herinner me dat we toen recht van het Festival d’Aix-en-Provence kwamen.” Door klassieke muziek en jazz te programmeren, zoals op een popfestival – met verschillen-
de podia en in de buitenlucht –, wil Walden de beleving van klassieke muziek (en jazz) opentrekken naar een jonger publiek. “Alle manieren om een festivalprogramma samen te stellen, zijn goed voor mij,” zegt Riahi. “Ik vond het concept van Walden fijn, omdat je ook als muzikant de tijd had om zelf wat rond te kuieren tussen de verschillende podia. Het ritme ligt wat lager en de concerten duren niet zo lang, zodat je zelf ook andere artiesten aan het werk kan zien. Op andere festivals, die wat hectischer zijn, komt dat er vaak niet van.”
Jazzbad via YouTube
De huidige alomtegenwoordigheid van Riahi komt niet uit het niets. Op zijn vierde al volgde hij het spoor van zijn oudere broer naar de plaatselijke muziekschool. Hij bleef achteraan in de klas zitten, want was nog te jong om zich officieel in te schrijven. Dat nam niet weg dat hij alles wat er werd verteld als een spons in zich opnam. “Ik was altijd de jongste van de klas.”
Toen eind 2010 – hij was vijftien – de Jasmijnrevolutie uitbrak, ontdekte hij zijn levensdoel. “Door de dictatuur was internet lange tijd ingeperkt geweest. Er was bijvoorbeeld geen YouTube. Dat vond het regime veel te gevaarlijk, omdat het de ogen van de bevolking zou kunnen openen. Daardoor ontdekte ik jazz pas in mijn late tienerjaren. Het was alsof een kraantje, dat tijdens de dictatuur altijd afgesloten was geweest, plots openging en het water rijkelijk begon te stromen. Plots kreeg ik toegang tot een genre dat me op het lijf geschreven was.” Hij belandde bij de Jazz Club de Tunis. Toen hij er zijn professoren hoorde spelen, wist hij dat hij die muziek ook zelf wilde maken. “De vrijheid sprak me enorm aan. Na mijn bachelor in de musicologie ben ik vertrokken.” En nu maakt hij deel uit van de Tunesische jazzdiaspora.
“Toen jazz na de Jasmijnrevolutie via YouTube beschikbaar werd, was het alsof ik toegang kreeg tot iets wat me op het lijf geschreven was”
Straffe koffie
Van zijn eerste trip naar België kan hij zich haast elk detail nog herinneren. “Na mijn eerste piano-examen had ik een beurs gekregen voor een zomerstage aan het AKDT in Libramont. Ik had nog nooit een vliegtuig genomen, was zelfs nog nooit in het buitenland geweest. Je kan je inbeelden wat voor indruk dat allemaal op me maakte.” Daarna was het lang wachten op een studentenvisum. “Toen het zover was, belandde mijn diploma van het Institut supérieur de Musicologie de Tunis in een schuif die ik sindsdien niet meer heb opengetrokken.”
Basile Rahola, de contrabassist van zijn trio, die hij al ontmoet had in zijn thuisland, stond hem hier op te wachten. Al was het in het begin zwaar, met overdag lessen aan het conservatorium en ’s nachts een job aan de receptie van een jeugdherberg in de buurt van Clemenceau. “Alleen ’s avonds kon ik enkele uurtjes slapen, ’s ochtends dronk ik straffe koffie. Mijn familie kon me financieel niet ondersteunen, en ik wilde autonoom zijn. Tot ik geld kon verdienen met mijn muziek, moest ik het op die manier doen.”
Pianist Éric Legnini werd in die begindagen zijn mentor aan het Brusselse
Wajdi Riahi (links): “Ik vind het concept van Walden fijn, omdat je ook als muzikant de tijd hebt om zelf wat rond te kuieren tussen de verschillende podia.”
Twee keer lachen
Essia werd opgenomen in La Buissonne, een gereputeerde Franse studio waar ook Legnini, Brad Mehldau en vele ECM-giganten hun albums inblikten. De plaat opent met geluiden van de medina in Tunis, waar hij vroeger elke dag passeerde op weg naar de muziekschool. “Ja, de afstand met mijn geboorteland maakt mijn muziek nostalgischer.” Daarnaast valt de trance-achtige stambeli-muziek op. “Ze wordt in mijn geboorteland bij mensen thuis begeleid door een meester of mâalem. Het is een stijl met roots in Marokko en met een eigen vocabularium. In tegenstelling tot dat van de jazz kreeg ik dit wel met de paplepel mee.” Misschien geholpen door zijn eigen verhaal slaagt Riahi erin om deze Noord-Afrikaanse ritmes op een organische en gracieuze manier te verweven met complexere jazztexturen.
conservatorium. “Telkens als ik iemand leerde kennen, leek een nieuwe deur zich te openen. Het fijne was dat er geen verwachtingen aan gekoppeld werden.” Dankbaarheid gaat niet alleen uit naar Éric, Stéphane, Fabrizio en co, maar ook naar bijvoorbeeld Jazz Station, waar zijn trio in coronatijden mocht repeteren voor zijn albumrelease.
“In Tunis zal het nu goed 35 graden zijn,” klinkt het als afscheid, terwijl hij zijn paraplu klaar houdt voor de plensbui van buiten. “Ik mis vooral mijn familie, mijn jeugdvrienden en de stranden. Maar net omdat ik hier zo makkelijk vrienden heb kunnen maken, sta ik er niet te veel bij stil. Zelfs van jullie grappen ben ik gaan houden. In Tunesië zouden we jullie humor niet noodzakelijk begrijpen, maar ik vind het een verrijking om nu zowel met Belgische als met Tunesische moppen te kunnen lachen.”
Essia is uit bij Fresh Sound New Talent; Wajdi Riahi Trio staat op 14/7 op het Walden Festival (13 & 14/7) in de tuin naast het Museum voor Natuurwetenschappen, waldenfestival.be
WAJDI RIAHI RELIE JAZZ ET TUNIS AU WALDEN
FR Avec le pianiste Wajdi Riahi, le Walden Festival programme l’un des grands talents du jazz bruxellois et de la diaspora tunisienne. Avec son trio, il y présentera Essia, un album dans lequel il entremêle jazz et sonorités de sa terre natale. « Le philosophe tunisien Ibn Khaldoun a dit : sois d’accord, sois hypocrite, ou quitte le pays. » Lorsque la révolution du jasmin éclate en 2011, il a 15 ans et trouve le sens de sa vie. « Après la dictature, YouTube est devenu accessible et j’ai découvert le jazz. Ce genre, la liberté qu’il procure, était fait pour moi. Et donc je suis parti. »
WAJDI RIAHI CONNECTS JAZZ AND TUNIS AT WALDEN
EN This year, the Walden Festival welcomes pianist Wajdi Riahi, one of the great talents of Brussels jazz and of the Tunisian diaspora. He and his trio will present Essia, an album in which he mixes jazz with sounds from his motherland. “The Tunisian philosopher Ibn Khaldun said: you either accept a situation, or act the hypocrite, or you leave.” When the Jasmine Revolution broke out in 2011 – he was 15 – he found his life’s purpose. “After the dictatorship, YouTube became accessible, and I discovered jazz. That genre, the freedom of it, appealed to me enormously and so I took off.”
Het zomert in Brussel
Dansen! Dansen! Dansen!
Wanneer Vlaanderen feest op 11 juli, danst ook Brussel. Dit jaar met een programma van liefst twintig activiteiten op zes locaties. Met onder andere een sprookjesconcert voor kinderen met het Brussels Young Philharmonic op de Grote Markt, een rollerdisco en een party in de Beursschouwburg, en dance battles in de Ancienne Belgique. In Muntpunt zijn er workshops en spelletjes, in het Brussels Parlement expo’s, en aan het Beursgebouw vertrekken er fiets- en wandeltochten. (MB)
BRUSSEL DANST 11/7, verschillende locaties, brusseldanst.be
Epische exit
In het voormalige pakhuis van fourniturengroothandel Mercerie houdt sinds de herfst van 2022 een alternatieve kunstruimte huis. De aanpak van Mercerie – gratis ondersteuning voor aanstormende kunstenaars – bleek erg succesvol. Toch wordt juli, door vergunnings- en andere perikelen, de laatste maand in het gebouw. Met een rist expo’s, performances, concerten en meer zorgt de scene voor een ode en een epische exit. (KS)
ODE TO MERCERIE > 28/7, Mercerie, Instagram: mercerie.bxl
Blockbusterbromance
Inside out 2 is goed op weg om de filmhit van de zomer te worden. De grootste concurrentie komt van een Marvel-productie die twee tegengestelde superhelden samenbrengt: de grofgebekte, sarcastische Deadpool van Ryan Reynolds en de grimmige, klauwende Wolverine van Hugh Jackman. Ze verkopen het als de grootste, meest epische bromance van het jaar en Marvel en Disney’s grootste flater ooit. (NR)
Voor je op 21 juli aanschuift voor een portie mosselen en friet op het Resto National, kan je op 20 juli de benen strekken op het Vossenplein onder de tonen van ‘Alexandrie, Alexandra’ of ‘We are the champions’. Zonder chichi en tralala, maar met de nodige zwans en bombarie brengen artiesten die lijken op de helden van je (groot)ouders vertier voor alle generaties. De Let’s Dance Ketjes warmen op, de broers Phile en Alain Bokken van FC Bokken doen de boel ontploffen alsof Remco net de Tour heeft gewonnen. (TP)
BAL NATIONAL 20/7, Vossenplein, balnational.be
Het dak op!
Binnen in de Henry Le Boeufzaal blijft het deze zomer even stil. De komende maanden moet je hogerop. Onder de wapperende reflectievlaggen van het Brusselse architectenbureau Traumnovelle geniet je bij zomers weer niet alleen van een verfrissend drankje, er staat ook een prikkelend programma vol muziek en film gepland. Verwacht je aan electrodonderdagen, hiphopvrijdagen en chillzondagen met yogasessies en brunches. Wij zijn er klaar voor, nu de zon nog! (JC)
Het Brigittines International Festival opent het nieuwe seizoen van Les Brigittines met elf voorstellingen, waaronder zes Belgische premières, met als thematische rode draad de ‘zwevende zones’ tussen verhaal en verbeelding. Creaties van onder meer Olivier de Sagazan, Cie Mossoux-Bonté en Dorothée Munyaneza worden geflankeerd door ontmoetingen, een openingsconcert, een slotfeest, een guinguette en cocktails. (MB) BRIGITTINES INTERNATIONAL FESTIVAL 16 > 31/8, Les Brigittines, brigittines.be
Expelliarmus
Heb je alle boeken van J.K. Rowling en ook alle films over de strijd tussen tovenaarsleerling Harry Potter en fascist Voldemort al achter de kiezen en heb je toch nog honger naar meer magie? Wel, dan heeft Thurn & Taxis misschien het juiste toverdrankje voor jou. De multimediashow Harry Potter: visions of magic belooft een “meeslepende interactieve kunstervaring” te zijn, die je meevoert naar “de mysterieuze uithoeken van de tovenaarswereld.” (NR)
HARRY POTTER: VISIONS OF MAGIC 26/7 > 3/11, Thurn & Taxis, harrypottervisionsofmagic.com
Get the party started
Werchter Boutique werd dit jaar niet georganiseerd, maar eigenlijk vindt het gewoon plaats in het Koning Boudewijnstadion en luistert het naar de naam Summer Carnival. Popster en headliner P!NK neemt The Script, Gayle en KidCutUp mee naar haar eerste Belgische stadionshow, net als schoon ondergoed en een lange rij hits. En hopelijk ook goed weer. Hou kunnen we haar anders coveren in sunshine? (TP)
P!NK SUMMER CARNIVAL 14/7, Koning Boudewijnstadion, pinksummercarnival.com
Klassiek voor iedereen
Aan de insteek van Classissimo verandert weinig, maar met fluitist Marc Grauwels aan het hoofd blaast er wel een frisse wind door het zomerfestival. Een week lang verrast de nieuwe artistiek directeur met bijzondere klassieke concerten: van een vertelrecital over pianovirtuoos Georges Cziffra tot een programma met uitsluitend werk van vrouwelijke componisten. Tegelijkertijd ideaal als kennismaker en diepgraver. (JC) CLASSISSIMO 7 > 13/8, Koninklijk Parktheater, classissimo.brussels
Harry Potter: visions of magic
Bal National Brussel Danst
Klein onderhoud
Helena Lauwaert kruist speed house en hard techno op XRDS
‘Mensen willen niet enkel beuken’
“Zomerse locaties zijn altijd iets om naar uit te kijken,” zegt Helena Lauwaert over haar eerste aantreden op XRDS, het dancefestival onder het viaduct van Anderlecht waar dj’s op aangeven van Fuse opnieuw een zomers pact met de duivel mogen sluiten. “Het hele jaar door spelen wij in clubs, dan is het wel nice om op specialere plekken te draaien in de openlucht. Zeker als het goed weer is, wat niet altijd het geval is in België, zie je mensen héél gelukkig rondlopen. Op dit soort events georganiseerd door Fuse komen mensen ook echt voor de muziek.”
De 22-jarige Gentse is een van de nieuwe, jonge vrouwelijke dj’s die naam maken in België (en daarbuiten), in het zog van iconen als Charlotte de Witte en Amelie Lens. Lauwaert begon als kleine uk te draaien op haar slaapkamer met een klein mengpaneeltje, nadat ze op vakantie in het zuiden de magie van muziek op beachparty’s had ontdekt. Ze bekwaamde zich via YouTube en verfijnde haar stiel in Gentse hotspots als Decadance en Charlatan. Intussen draaide ze een Boiler Room-set en warmt ze zich, voor ze naar XRDS afzakt, op op Dour en Tomorrowland.
“Vorig jaar was mijn festivalzomer ook al druk, maar nu staan er veel grotere shows op het programma. Ik probeer daar niet te veel mee bezig te zijn, want dat levert me anders te veel stress op. Om paniekaanvallen te vermijden, probeer ik tussen de festivals door vooral zo chill mogelijk te zijn en mijn hoofd leeg te maken. Het draaien zelf is zot leuk, maar alles errond is mentaal zwaar. Je moet vandaag voortdurend ‘interessant’ blijven. De ene week lukt het al beter dan de andere om daarmee om te gaan. Ik ben nu net afgestudeerd, dat maakt het ook al wat minder druk.”
Een goede voorbereiding zorgt voor rust in Lauwaerts hoofd. “Tijdens de week zoek ik op mijn telefoon heel veel muziek op en op vrijdag download ik die en sla die op in mapjes op mijn laptop. Alles netjes in categorieën verdeeld, van ‘Hard house’ over ‘Classics’ tot ‘Open’ en ‘Close’.” Lauwaert draaide vroeger heel veel harde tech house, maar vandaag zet ze meer in op speed house. “Techno is fel opgekomen na corona, mensen wilden heel hard gaan, beuken en stampen. Maar die piek is na twee jaar over. Ik merk dat het wat trager mag gaan, mensen willen echt dansen, schouder aan schouder, en af en toe ook iets meezingen en lachen. Het blijft speciaal om dat mee te maken.”
TOM ZONDERMAN
Helena Lauwaert draait op 17/8 op het The Bridge-podium op het XRDS-festival (17 & 18/8), xrds.be
>August ’24
Parc duCinquantenaire
Jubelpark
CONSERVATOIRE ROYAL KONINKLIJK CONSERVATORIUM +
NOTRE-DAME DES VICTOIRES AU SABLON ONZE-LIEVE-VROUW TER ZEGE OP DE ZAVELKERK
Of ze nu Napolitaans, Turks, Romeins of New York–style zijn, kwaliteitsvolle pizza’s vind je overal in Brussel. In Schaarbeek biedt een nieuw adres een inclusieve versie van de specialiteit aan. Max en Narimen, het koppel achter Biga, kregen hun pizzaopenbaring in Napels, een heilige stad voor pizzaliefhebbers. Dat was vijf jaar geleden. Voordat hij zijn eigen restaurant opende, volgde Max er een opleiding met als doel de traditie te eren, maar ook ruimte te laten voor eigen interpretatie. Van zijn verblijf bracht hij de biga mee, een bakkerstechniek waarbij een voorgefermenteerd deeg wordt gebruikt om luchtige, licht verteerbare pizza’s te maken. Terug in Brussel vervolmaakte hij zijn kunst door samen te werken met Ciro Dario, de gerenommeerde pizzaiolo van La Pizza è Bella. Eenmaal klaargestoomd,
besloten hij en zijn partner om het voormalige Boentje Café op het prachtige Colignonplein over te nemen.
Behalve de biga en fermentaties van 48 uur zet het duo ook in op een inclusieve formule. Wat houdt die in? Een menu met veel vegetarische opties – en binnenkort ook een veganistische – en tegelijkertijd halalvarianten van speck, capocollo en gerookte ham.
En er is meer: de zaak houdt ook rekening met lactose-intoleranten door een speciale Brusselse mozzarella van de kruidenierszaak La Bella Puglia in Etterbeek aan te bieden. Als je geen probleem hebt met lactose, wordt de uitstekende buffelmozzarella van Patrick Cornelissen van Buffl’Ardenne gebruikt.
In een gezellige, huiselijke inrichting hebben Max en Narimen ook een mooie
mocktailkaart samengesteld (van 6,50 tot 11 euro) op basis van het zeer interessante Opius-assortiment. Zin in wijn? Dat kan, dankzij kurkgeld en een samenwerking met wijnhandel Passion for Wine, waardoor de prijzen laag blijven – zoals de Tinto Alicante 2018 van Il Cerchio voor 32 euro.
Als voorgerecht deelden we een pizza, even heerlijk als het origineel, met za’atar (13 euro). Het deeg was perfect, soepel en mooi opgebold aan de randen, dankzij pizzachefs Nicola en Miriam. We gingen door op deze lichte en smakelijke noot met de ‘Provola & Pepe’ (13 euro), een lactosevrije pizza met San Marzano-tomaten, pecorino romano, gerookte provola, basilicum en vooral een flinke dosis zeer expressieve zwarte peper.
TEKST: MICHEL VERLINDEN FOTO: SASKIA VANDERSTICHELE
Download de NOWJOBS-app en vind vlot jobstudenten en flexi’s. Tot 2 uur voor de shift begint.
Download de NOWJOBS-app en vind vlot jobstudenten en flexi’s. Tot 2 uur voor de shift begint. handen te kort?
Eat & Drink
Colignonplein 18, Schaarbeek, pizzeriabiga.be
Scan hier voor een extra paar handen
De vijf inzichten Jan Ducheyne
‘Mijn strandkabine is mijn ankerplaats’
Met Frank Pay, Teuk Henri en Jef Mercelis
vormt Jan Ducheyne de Brusselse groep Noodzakelijk Kwaad, die toe is aan een derde (dubbel)elpee. Daar zitten gratis deze vijf inzichten bij.
door Michaël Bellon
Je oogst wat je zaait
Deze week kreeg ik zo’n authentieke witte bank van op de zeedijk in Oostende. Van iemand die ik eigenlijk niet zo goed ken. Hij bracht hem helemaal vanuit Antwerpen naar Brussel. Mijn vrouw verwonderde zich daarover, maar ik weet hoe dat komt: je oogst wat je zaait. Ik tracht iedereen naar waarde te schatten en altijd tijd te maken voor een babbel.
Probeer altijd verwondering toe te laten
Wees niet te snel op je ongemak. Omarm de dingen, ook al vind je ze wat raar. Tracht de zaken eens vanuit een ander perspectief te bekijken – dat van de ander. Zie de humor van de dingen in, en zie de schoonheid in het alledaagse.
Zorg voor ankerplaatsen
Mijn huis is uiteraard een ankerplaats in mijn leven. Maar de belangrijkste is de strandkabine waar ik al 53 jaar, sinds mijn geboorte, kom. Ik schrijf kabine ook altijd met een ‘k’, dat past beter bij de vorm van het dak. Wanneer ik na de winter de kabine weer opzet, begint voor mij de zomer. Nog een ankerplaats is de Vismet van mijn goede vriend Tom Decroos. Als ik daar een week niet ben geweest, voel ik me ongemakkelijk.
Blijf spelen, ook als volwassene
Als ik met mijn zonen gezelschapsspelletjes speel of voetbal, kost het me geen moeite om op hun niveau mee te spelen. Grappig genoeg voelen andere vaders soms schroom om met hun kinderen te voetballen. Spel voegt lucht toe aan het bestaan, dat soms overloopt van beslommeringen. Als je er écht in durft op te gaan, doet spel je even alles vergeten.
Doe wat je graag doet
Ook al verdien je minder, volg je hart. Dat heb ik zelf altijd gedaan: poëzie schrijven, dj’en, De Sprekende Ezels organiseren, de Partij voor de Poëzie oprichten, en met hart en ziel muziek maken met Noodzakelijk Kwaad. No compromises!
Eind juli brengt Noodzakelijk Kwaad Morsen met mensen uit bij Rotkat Records. Op 20/7 spelen ze in de Picardstraat (Filter Café Filtré), op 27/9 in cultureel schoonheidssalon Un Peu, Facebook: noodzakelijkkwaad.be
EEN BRUSSELS GEWEST IN ECONOMISCHE TRANSITIE
De economische activiteiten in Brussel verduurzamen en tegelijkertijd kwaliteitsvolle banen voor de Brusselaars creëren en behouden. Dat is het doel van de economische transitiestrategie: de Shifting Economy. Sinds 2 jaar wil deze strategie het economisch beleid afstemmen op de klimaat-, milieu- en sociale doelstellingen. Van een uitdaging gesproken!
EERSTE BALANS
Na twee jaar uitvoering heeft meer dan de helft van de maatregelen concreet vorm gekregen en dat op een actieplan voor 2030. De belangrijkste verwezenlijkingen zijn onder meer:
• Een vereenvoudigde financiële steun voor bedrijven, met een verhoging tot 45% van de bedragen voor ondernemingen die meestappen in de milieugerelateerde en sociale duurzaamheidsdynamiek. Vanaf 2030 zullen de gewestelijke economische instrumenten alleen nog gaan naar zulke ondernemingen.
• Een geleidelijke invoering van duurzame aankopen ter voordele van de Brusselse KMO’s door het mobiliseren van de overheidsopdrachten, die 13% van het BBP vertegenwoordigen.
• 65 organisaties hebben ingezet op een duurzamere logistiek: ze optimaliseren volumes en leveringsroutes, kiezen voor het water, het spoor, voertuigen zonder directe uitstoot en cargofietsen.
Het Gewest heeft de afgelopen 5 jaar meer dan miljoen euro geïnvesteerd in de Shifting Economy, waardoor het aantal bedrijven op weg naar een koolstofarme economie is verviervoudigd.
DOE ACTIEF MEE MET DE « SHIFTING ECONOMY »
Als burger en consument kunt u een speler worden in de “Shifting Economy” door via uw aankopen bij te dragen aan een duurzamere en inclusievere economie!
Vragen over de hulpmiddelen voor de economische transitie? website www.info.hub.brussels en zijn gratis telefoonnummer 1819
Meer weten? www.shiftingeconomy.brussels en/of neem deel aan de Shifting Economy Week 2024 van 23 tot 28 september
Geniet van een zinderende zomer op BRUZZ.be, BRUZZ tv en BRUZZ radio
