Petzold Rhederoord

52.5

50 45

40

30

25

20

Belvedèreproject 17.5

15

Petzold op Rhederoord 10

E e n o n t w e r p i n d e g e e s t van P e t z o l d

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Nieuw leven voor Petzoldparken Petzold

Carl Eduard Adolf Petzold (1815 – 1891) was een Duitse landschapsarchitect. Hij kreeg zijn opleiding In het Duitse Bad Muskau, bij de Poolse grens. Hier werkte hij in opdracht van prins Frederik der Nederlanden in het park Muskau. Elders in Europa zijn ontwerpen van Petzold te vinden in onder andere Tsjechië, Oostenrijk en Bulgarije.

In 1872 kwam Petzold naar Nederland waar hij werd aangesteld als park- en tuindirecteur bij huize ‘De Paauw’ in Wassenaar. Naast ‘De Paauw’ heeft Petzold in Nederland de landgoederen ‘Zypendaal’ in Arnhem, ‘Elswout’ in Overveen, ‘Hof te Dieren’ in Dieren en ‘Rhederoord’ in De Steeg ontworpen. Deze landgoedparken zijn uniek voor Europa.

Opzet Belvedèreproject Petzold op Rhederoord

Binnen dit pilotproject is in eerste instantie onderzoek gedaan naar de ontwerpprincipes en historische uitgangspunten van Petzold. In deze fase is als tweede stap een landschappelijke inrichtingsschets voor landgoed Rhederoord gemaakt, gericht op het aanbrengen van de noodzakelijke vernieuwing, maar wel volgens de regels van de ‘Petzoldkunst’. Om in aanmerking te komen voor Belvedère-subsidie dient het projectvoorstel namelijk te voldoen aan een combinatie van cultuurhistorische en maatschappelijke ontwikkelingen. Alle plannen moeten inpasbaar zijn in het oorspronkelijke Petzoldontwerp, voldoen aan de vraag naar recreatieve voorzieningen en aansluiten op de gewenste ontwikkelingen uit de omgeving van het landgoed.

Tijdens het ontwerpproces zijn in overleg met de betrokkenen keuzes gemaakt omtrent de elementen en spelregels, die binnen het ‘renoveren’ van Petzoldparken een belangrijke rol spelen.

Om deze spelregels te bepalen zijn alle Nederlandse Petzoldparken

in de studie betrokken.

Naast dit cultuurhistorisch onderzoek en het inpassen van de gevonden resultaten in een nieuw landschapsontwerp, is in een tweede fase van het onderzoek gekeken naar de mogelijke rol van Petzold binnen de huidige ruimtelijke ontwikkeling. Dit onderzoek is uitgevoerd omdat de hedendaagse bestemming en functie van de parken ertoe heeft bijgedragen dat de historische relatie en daarmee een aantal belangrijke kenmerken van het pure Petzoldontwerp, zijn verdwenen. Een korte doorkijk naar de toekomst is in de optiek van de opdrachtgever dan ook noodzakelijk om (verder) verval te voorkomen.

Met de historische context als uitgangspunt is tevens gekeken naar de integratie van Petzoldparken in de huidige ontwikkelingen van de streek en het landschap.

Deelnemende en betrokken partijen

Opdrachtgever is Stichting Beheer Landgoed Rhederoord.

Buiting Bosontwikkeling coördineert het project. Hierbij is nauw samengewerkt met H+N+S Landschapsarchitecten te Utrecht.

Het historisch onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van het landgoed en Petzoldpark vanaf 1750 tot heden is uitgevoerd door Wilma Nijenhuis - ten Arve, adviseur cultuurhistorie van Arcadië.

Wouter Reh heeft de invloed van de ‘Engelse Landschapsstijl’ op landgoed Rhederoord verduidelijkt.

Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Geldersche Toren

woeste g

ronden Huis te Dieren

Kasteel Middachten Landgoed Rhederoord

Kasteel Rozendaal

Kasteel Biljoen

Ontstaansgeschiedenis Huis Rhederoord

Omstreeks de tweede helft van de 17e eeuw wordt de kiem gelegd voor het latere landgoed Rhederoord. Willem Everwijn begint in de 17e eeuw met de aankoop van grote stukken grond, weidevelden en boerderijen aan beide kanten van de IJssel. Na zijn dood erft zijn dochter Nalida Everwijn de landerijen, die ze inbrengt bij haar huwelijk met Hendrik Brantsen. Hun tweede zoon, Willem Reynier Brantsen, erft het grondbezit in Rheden en De Steeg, dat door Hendrik Brantsen verder is uitgebreid. Willem Reynier Brantsen wendde zich tot Jacob Marot voor een tuinontwerp. In 1746 werd het Huis Rhederoord gebouwd, centraal gelegen in de tuin en aanzienlijk kleiner dan de huidige omvang, maar wel degelijk prominenter aanwezig in het landschap!

Eenzijdig bosbeeld

Ondanks het feit dat het landgoed meerdere malen is vererfd binnen andere takken van de familie Brantsen, is het gehele landgoed Rhederoord tot 1911 in bezit gebleven van deze familie. In 1911 is het aangekocht door N.J.H. van Asselt, die het landgoed weer van de hand doet in 1919. Het huis en de directe omgeving worden aan de Baron van Heeckeren van Kell verkocht, de omliggende bossen worden aangekocht door Natuurmonumenten. De parkweide ten zuiden van het huis komt in 1978 ook in bezit van Natuurmonumenten. Wat rest van het voormalige immense grootgrondbezit, is de noordelijke tuin, zo’n 12 hectare. Deze wordt beheerd door Stichting Beheer Landgoed Rhederoord.

Enerzijds is het winst dat het grootste deel van het landgoed in handen van Natuurmonumenten is gekomen. Hierdoor is het gebied namelijk onbebouwd gebleven. Maar de keerzijde is, dat met Natuurmonumenten als grondeigenaar er ook een eind is gekomen aan meer dan honderd jaar intensief ontwerp en parkbeheer. Hierdoor is het landgoed Rhederoord dichtgegroeid.

Extensievere beheersvormen hebben tot een eenzijdig, gesloten bosbeeld geleid. Met de huidige Boswet en Natuurschoonwet en de boscompensatie-wetgeving is het niet eenvoudig het patroon van grazige weides, bosgroepen, boomgroepen, solitaire bomen en heesterpartijen in ere te herstellen.

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

over. De geometrische bloembedden aan de zuidkant van het huis zijn ook nog altijd aanwezig. Wandelend door het park over de gebogen paden, deels nog getekend en aangelegd door Petzold, maar voor een deel ook ‘spontaan’ ontstaan, zijn een aantal zichtlijnen, die door Petzold zijn gemaakt, te ontdekken.

De belangrijkste, het zicht op het huis bij de westelijke entree van het landgoed, is nog altijd intact. Het belvedère uitkijkpunt op een kleine heuvel is er nog, maar is volledig dichtgegroeid en nu in bezit genomen door een vleermuizenkolonie, die overwintert in het binnenste van de heuvel, voorheen een ijskelder. Nog door Petzold aangeplante oude boomgroepen en solitairen zijn te onderscheiden temidden van jonge aanplant en spontaan opgeschoten bomen en struiken.

Al met al zijn er dus nog heel wat Petzold elementen op landgoed Rhederoord te ontdekken, maar helaas is een goot deel wel in verval. Het ontwikklen van een plan is dus geen overbodige luxe om dit cultuurhistorisch erfgoed voor de toekomst veilig te stellen en te behouden.

De rijke ontwerpgeschiedenis is nauwelijks nog terug te vinden.

Langzamerhand is Rhederoord, een landgoed waaraan vermaarde tuin- en landschapsarchitecten als Marot, Petzold en Springer hebben getekend, één geworden met de Veluwe.

Nog aanwezige Petzold-karakteristieken sluimerende allure

Binnen het park is de hand van Petzold (gekeken door de oogharen) nog enigzins te herkennen. Rond het huis ligt het door Petzold ontworpen twee verdiepingen tellende terras, omgeven door een muur met balustrade, al is van laatstgenoemde weinig Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Rhederoord tussen Veluwe en IJssel

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Ambitie & ontwerpanalyse Landgoedkeuken Rhederoord

Landgoedkeuken Rhederoord is gevestigd in Huis Rhederoord. Patron cuisinier Eric van Veluwen wil de directe omgeving van het huis in de toekomst meer betrekken bij zijn bedrijfsvoering. Met name de tuin ten noorden van het huis moet representatiever en de parkachtige allure van weleer gaan uitstralen. Picknicken met een door de biologische landgoedkeuken gevulde mand in het gras tussen de oude en jonge boomgroepen, met zicht over de IJsselvallei, de Veluwe en het park zelf, is een unieke ervaring die Rhederoord graag aan haar bezoekers aanbied. Meer ruimte voor de moestuin, direct naast de landgoedkeuken legt dan ook het accent op datgene waar men daar zo trots op is: de biologisch geteelde producten. Hierdoor is de landgoedkeuken geheel ‘self supporting’. De wetenschap dat de kok dit allemaal dagelijks oogst, geeft een etentje iets heel extra’s.

Ambitie

Huis Rhederoord ligt momenteel verscholen op de Veluwe, maar de link tussen de stuwwallen en de rivier is nog voelbaar. Al wijkt het bosbeeld nauwelijks nog iets af van dat van de Veluwe en is het zicht op het onderliggende rivierenlandschap vrijwel verdwenen, toch is het een belangrijke ambitie deze eigenschap van Rhederoord als ‘poort’ naar de Veluwe en ‘venster’ op de IJsselvallei te restaureren. Vroeg in de 19e eeuw wijdde een dichter de volgende regels aan het uitzicht bij Rhederoord:

“

’k roem Rozendaal, uw waterwerken Waar in men ’t schoon der Kunst aanschouwe Beekhuizen ’k moogt de pracht bemerken De sinister van uw achtbaar woud O Sonsbeek, ’k wil uw vijver noemen Zij heeft geheel mijn ziel bekoord Maar wilt g’op ’t heerlijk uitzicht roemen Geen uwer haalt bij Rhederoord.

“

(19 augustus 1815, W. de Clerq)

Ontwerpprincipes Petzold

De uitbreiding van het bestaande huis, de ommuring van de moestuin en de komst van de spoorlijn tussen Arnhem en Zutphen (1862-1865) vormden voor Baron Jacob P.J.Th. Brantsen aanleiding om aan Petzold te vragen een nieuw ontwerp voor landgoed Rhederoord te maken. Dit ontwerp kwam rond 1868 gereed.

Petzold gebruikte daarbij een aantal bijzondere ontwerpprincipes.

Lanen en paden - patroon

Petzold introduceerde een nieuw padenstelsel, meer hiërarchisch van structuur, maar met één algemene vuistregel, dat je met minstens drie personen naast elkaar over het pad moet kunnen lopen. Het padenstelsel kende een aantal typen paden: paden van ongeveer drie meter breed; de tuinpaden aan de voorzijde van het huis van ongeveer vier meter breed; en de ‘belt’, een pad van ongeveer zes meter breed, dat aansloot op de paden in het bos.

Petzold gebruikte als verharding voor de paden een bruin-matrode kiezel die fraai contrasteerde met het groene gras en de planten.

Scheidende wegen, splitsingen, horen af te buigen; in zijn ontwerp paste Petzold V-vormige splitsingen toe. Vanaf de wandelpaden en lanen is er bijna nooit zicht op een ander pad of laan. Op die manier heeft Petzold geprobeerd het park zo groot en ongerept Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

voorplein

mogelijk te doen lijken. De oorspronkelijke toegangsweg tot het huis is aangelegd volgens het principe van de ‘indirect approach’.

Aan het begin van die weg krijgt de bezoeker een snelle doorkijk over de zuidelijke helling op het hoger gelegen huis. Na het verder betreden van de stijgende laan draait de laan en voert langs bos en boomgroepen. Doordat Petzold de vegetatie hier en daar heeft opengebroken, komen er uitzichten vrij over de zuidelijk gelegen weides met boomgroepen en de IJsselvallei aan de horizon. Pas op het laatste moment komt het huis weer in zicht, nu niet vanuit de verte, maar ineens recht voor de bezoeker. Deze ‘indirect approach’ maakt van de entree een ware gebeurtenis. De westelijke toegangsweg werd deels opgeheven en verbogen.

Hoogteverschil, de ‘scenic walk’ en de ‘belt’

Petzold gebruikte het natuurlijke reliëf om de grens tussen tuin en bos (de bosrand) te definiëren. De bosrand positioneerde Petzold precies op de hoogst gelegen delen, waardoor de beduidend lager gelegen open tuin omarmd leek te worden. Aan de vormgeving van het pad dat langs de bosrand voerde was ook de nodige zorg besteed middels bosgroepen aan de andere kant van de bosrand.

Zo ontstond een afwisselende wandeling vanaf de weide ten zuiden van het huis naar de noordelijker, hoger gelegen tuin. Dit spelen met het hoogteverschil, bosschages en open ruimtes bood de wandelaar vanaf het pad een afwisselend uitzicht over de tuin, de IJsselvallei en de Veluwe en ook een paar doorkijkjes richting het huis.

Een ander belangrijk pad was (en is) de ‘belt’, de verlandschappelijkte begrenzing van de tuin. Deze rondgang was, verscholen in het groen en het breedst van alle paden. De ‘belt’ loopt via twee dalen naar het hoogste punt van het landgoed. Door de ‘belt’ via twee dalen naar het hoogste punt te leiden, dramatiseerde Petzold de beleving van dit pad. Voor de inzittenden van een koets moet het een spannende tocht zijn geweest en dat was waarschijnlijk het effect dat Petzold beoogd had. Dit brede pad sloot aan op de paden, die de woeste gronden en heidevelden op liepen.

‘belt’

boomgroep Petzold

Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Beplanting

De opbouw van het landgoed is vrij traditioneel georganiseerd volgens de Engelse landschapstraditie. Dit met uitzondering van de formele tuin direct rondom het huis. Het pastorale landschap of het fermé ornée (ideaal landschap waarbij agrarisch gebruik in harmonie met het natuurlijk landschap één geheel vormt), was het beeld dat Petzold voor ogen had. Dit vertaalde zich in een open weide met boomgroepen zowel voor als achter het huis; deze boomgroepen hadden een weelderige struiklaag als onderbegroeiing en waren zodoende niet transparant.

Waarschijnlijk had Petzold een beheersstrategie voor ogen, waarbij de kleinere struiken na verloop van tijd werden verplant of gekapt.

Petzold beschouwde beplanting als verf waarmee geschilderd moest worden: kleureffecten waren heel belangrijk. Petzold combineerde dan ook veel verschillende soorten binnen één groep, bijvoorbeeld bloedbeuken, platanen en kastanjes, met op de voorgrond bloeiende struiken als kers en peer.

De spoorlijn verborg Petzold achter een aaneengesloten bospartij en daarmee blokkeerde hij ook het zicht op de IJsselvallei.

Rhederoord opgesplitst

Bij de verkoop in 1919 werd het landgoed opgesplitst. Baron van Heeckeren van Kell kocht het huis met de directe omgeving; de omliggende bossen en in 1978 de weide aan de zuidkant van het huis kwam in handen van Natuurmonumenten. Hierna is het beheer van het landgoed geëxtensiveerd. Bebossing rukte op tot aan het huis, boomgroepen werden in het bos opgenomen en heesters verdwenen. Ook zijn er weinig jonge bomen in gebruikt.

Van alle nieuwe aanplant geldt dat ze geen enkele relatie met de ontwerp principes van Petzold hebben. Kortom, het park werd bos en één met de Veluwe.

nten

atuu

9N

191

ulier

ume mon

ic part

r

m ndo

eige

eren eeck

52.5 2

nH

9

191

5 50

n va Baro

4 45

40

ten men

30

25

onu

uurm

at 78 N

19

20 17 17.5 75 15 10

Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Boswet

Met het aannemen van de Boswet (1961) werd het kappen van bos en houtopstand wettelijk geregistreerd. Hierdoor zijn de spontaan opgeschoten bomen officieel beschermd. Kap gericht op renovatie van de oude allure van landgoed Rhederoord wordt hierdoor bemoeilijkt.

Zo wordt het gebrek aan beheer landgoed Rhederoord noodlottig: volgens de Natuurschoonwet kan landgoed Rhederoord door gebrekkig beheer de titel landgoed kwijtraken en op basis van de Boswet kan het park niet worden gerestaureerd. Met andere woorden: het groen wordt van een lust een last.

1919

1950

1970

2007

10 Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

nd i ig

de

r ee

td

c ire

te toe ga ng to 25

het b de v os ruk t oor tuin op: gro eit d

icht

urt be n ge n e en ade r e p s rk pa gs de orde lan het b p o

ro m m

d

d

sn

de b el

50

z niet enic walk is sc

te rou eer rag

52.5

koetshuis heeft geen functie meer

foe ntr ee d assen oorkruist d

o g in

el i

d pa

ge

et nh

ti

td e V elu we

bos is dominant geworden: • het bos is tot het huis opgerukt; • de bosrand langs het spoor verspert het zicht op de IJssel.

ep er ade n nd a e nd

tels el

a eidt zicht niet v meer rsch e ic’ d e plat n n o r teg e a ma rond sc te herkennen, o‘

45

splitsing van eigendom: • het wildraster staat midden in het voormalige park en blokkeert de toegang tot de Veluwe; • een deel van het park is in handen van Natuurmonumenten, waardoor het park niet als cultuurgoed, maar als natuur beheerd wordt.

oo str a

ez

en s

wildraster bl o kk

het ontwerp is ernstig aangetast door de tijd: • de belt is terug te vinden, maar onderscheidt zich nauwelijks van de andere paden; • de ‘scenic walk’ is niet zo ‘scenic’ meer; • er is geen hiërarchie meer in het padenstelsel te herkennen; • oostrand de Steeg ligt in het voormalige park, waardoor oostrand verrommeld.

er geen hierarchie me aanw

ee

De knelpunten kort samengevat:

ijk kel an eg den o t a cht n p sle eke ide ntbr 30 e w or o do l het landgoed is niet herkenbaar or sse po IJ ten opzichte van de Veluwe; in tet s de e p h genstelling tot het verleden is het gs ht o geen ‘verbeterde natuur’, maar lan t zic nd e slechts natuur... ra h ss ert bo rsp ve 40

20

17.5 15

nieuwe bestemming van het Huis: • de entreeroute doorsnijdt een dassen foerageer route; • auto’s parkeren op het bordes en langs de paden waar ze de bodem verdichten en bomen beschadigen.

10

Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

11

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Drie pijlers voor de toekomst nieuw programma landgoedkeuken (= ontwikkeling) • koetshuis • parkeren en entree • moestuin: self-supporting uitstraling • uitloop van het huis herinterpretatie ontwerp Petzold elementen /karakteristieken worden overgenomen/geherinterpreteerd (= behoud) • ‘belt’ als landschappelijke begrenzer (tevens wildraster) en nieuwe oostkant • ‘scenic walk’ (reliëf ) weer langs bosrand • bosrand differentiëren/ensceneren • padenpatroon deels herstellen/terugbrengen van hiërarchie in patroon verjongings- en realisatiestrategie (= ontwikkeling en behoud) • andere eigendomsgrenzen 2007 dan 1868: zoneringsprincipe • beplantingsplan Petzold • omgang bestaande Petzoldbomen (indeling in klasses, keuze behoud en kap) • introductie nieuwe groepen: robuustheid op groepsniveau organiseren

12 Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken w c

e

c

a

l

k

l

v

e

d

t

e

r

e

P

Petzoldpark

b

e

b

e

l

Ontwerp & realisatiestrategie

s

i

n

Naar aanleiding van de historische en ruimtelijke analyse van Rhederoord en het Programma van Eisen, zijn vier hoofdprincipes die Petzold heeft toegepast op Rhederoord benoemd als hoofdinstrumentaria voor het nieuwe ontwerp. Deze vier hoofdprincipes zijn: de ‘scenic walk’ en de ‘belt’ (omgang met het reliëf ), de gelobde bosrand, het hiërarchisch opgebouwde padenstelsel en de Petzoldboomgroep. Samen met het Programma van Eisen, leiden deze principes tot een herzien ontwerp voor Rhederoord.

zicht lijnen beide entrees

Omgang met reliëf

De ‘belt’ als landschappelijke grens van Rhederoord en de ‘scenic walk’ als belevingsroute worden opnieuw de twee voornaamste paden. Petzold ontwierp de configuratie en positie van deze twee lijnen aan de hand van het reliëf. De ‘belt’ ligt ingesneden in twee droogdalen, de ‘scenic walk’ ligt op een hogere rug waarvandaan zichten op de tuin zijn geënsceneerd. Twee zichtlijnen worden ‘opgespannen’ tussen de ‘scenic walk’ en de twee hoofdingangen van het park. Deze diagonale lijnen tonen het landgoed op zijn breedst: de omvang en het reliëf van het landgoed worden via deze twee lijnen zichtbaar.

ontwerpen gelobde bosrand

52.5

50

45

40

30

Gelobde bosrand

De ‘scenic walk’ valt na kap samen met de nieuwe, gelobde bosrand. Een pad door bos, open veld, langs bosschages en boomgroepen, opgebouwd uit steeds wisselende ruimtes, maakt van deze geënsceneerde wandeling een spel tussen tuin en toeschouwer.

25

20

17.5

15

10

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Hiërarchisch padenstelsel

Petzold stelde in 1868 een netwerk van nieuwe paden voor. Hiernaar wordt teruggegrepen om een nieuwe hiërarchie te introduceren binnen het chaotische padenpatroon van anno 2007, waar alleen de toegangslanen nog herkenbaar zijn. Hoofdelementen van het nieuwe padenstelsel zijn: de toegangslanen, de ‘belt’, de ‘scenic walk’ en de zuidelijke en noordelijke tuinpaden.

52.5

50 45

40

30

Leganda 25

‘belt’ noordelijke en zuidelijke tuinpaden

‘scienic walk’

20

17.5 15 10

Petzoldboomgroep

De karakteristieke bouwsteen die Petzold veelvuldig heeft toegepast, is de megasolitair: een groepje van ongeveer vier tot negen dicht opeen geplante bomen. In de volwassen fase groeien deze bomen in elkaar en vormen één megasolitair. Kenmerkend voor deze groepen zijn de takken die tot op de grond reiken en de asymmetrische boomkroon.

Nieuwe boomgroepen worden voornamelijk aan de noordkant van het huis aangeplant. Revitalisatie van dit bos, bijna tot op het bordes reikend, is een kwestie van kappen en opnieuw beginnen. Na de kap worden nieuwe boomgroepen aangeplant, die na verloop van tijd uitgroeien tot megasolitairen.

14 Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Petzoldgroep van rode beuken

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Uitruil, zonering en nieuwe rand

Het landgoed wordt ingedeeld in een aantal zones met een eigen pakket aan beheermaatregelen.

Tussen de ‘scenic walk’ en het huis ligt de parkachtige zone, tussen de ‘scenic walk’ en de ‘belt’ de bosparkachtige zone. Deze laatste zone past in de extensieve beheersvorm die Natuurmonumenten voorstaat, de eerste zone kent een intensievere beheersvorm die bij een landgoed hoort. Er ontstaat zo de noodzaak de grondeigendomsituatie te herzien en zo het grondeigendom van Natuurmonumenten binnen de scenic walk uit te ruilen met het stuk grond van Stichting Behoud en Beheer Landgoed Rhederoord aan de noordkant van de scenic walk, in het bosparkachtige milieu.

52.5

uitruil

(Rhederoord - Natuurmonumenten)

5 50 4 45

40

30

25

Kleurperspectief

Aan de hand van deze concentrische zonering wordt het kleurperspectief geïntroduceerd.

Bosheesters en grassen creëren een ingetogen bosrand. Stinzenbeplanting geeft de boomgroepen in het parkbos eenmaal per jaar een kleurrijk schaduwbeeld in het gras. Het zwaartepunt binnen dit concentrische kleurenperspectief wordt gevormd door bonte heesters, kruidachtige gewassen en de gewassen in de moestuinen rondom het huis en het koetshuis.

20 0

Petzold boomgroepen 17.5 .5 5 15 10

Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

15

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Ingreep kappen aan de hand van zichtlijnen en paden

Aan de hand van de bestaande Petzoldboomgroepen en het nieuwe padenstelsel is een stelsel van belangrijke zichtlijnen geconstrueerd. Een aantal bomen en boomgroepen uit de klasse 0 en 1 moet verdwijnen om zo het spel tussen toeschouwer en tuin te recreëren.

De belangrijkste zichtlijnen liggen tussen de twee 52.5

hoofdentrees van de tuin en het huis en de ‘scenic walk’. Vanaf het uitkijkpunt lopen drie zichtlijnen, waarvoor een aantal bomen moeten wijken.

50

45 52.5

52.5

50

40

45

50

45

LEGENDA

30 3 0

zichtlijn

40

diagonaal (zichtlijn) 40

25

LEGENDA

boom klasse 0

30 3 0

zichtlijn LEGENDA boomdiagonaal klasse 0(zichtlijn) kappen

30 3 0

zichtlijn

25

boom klasse 0 diagonaal (zichtlijn)

boom klasse 1

250

boom klasse 0 kappen boom klasse 0

25

boom klasse 1 kappen

‘Belt’: boom klasse 1 kappen boom klasse 1 landschappelijke begrenzing inzetten als wildraster

1517.5

‘Belt’:

250

20

250

boom klasse 1 boom klasse 0 kappen

17.5

boom klasse 1 kappen landschappelijke begrenzing parkeren

inzetten als wildraster

15

10

‘Belt’: parkeren landschappelijke begrenzing ‘Scenic Walk’: inzetten als wildraster

wandeling langs nieuwe ‘Scenic Walk’: bosrand

100

10

100

parkeren wandeling langs nieuwe

bosrand wandelpaden wandelpaden ‘Scenic Walk’: wandeling langs nieuwe bosrand bospaden

bospaden wandelpaden

weideweide

bospaden

100

10

50 50

15

17.5

50

20

00

20

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Aanplant nieuwe boomgroepen

Nieuwe megasolitairen worden aangeplant. Zichtlijnen bepalen waar die nieuwe boomgroepen worden neergezet. Om direct een voller beeld te krijgen, worden de megasolitairen aangeplant in groepjes van drie. Wanneer de boomkronen van deze groepen elkaar te dicht naderen, worden de minst vitale groepen gekapt

of verplaatst naar elders in het park. De meest vitale groep(en) groeit zo uit tot een nieuwe megasolitair. Door deze plantstrategie ontstaat er een zekere robuustheid op groepsniveau en geeft direct bij aanplant een voller beeld.

52.5

50

52.5

52.5

50

45

50

40 45

40

30 30 40 30 30

30 30

25 25

LEGENDA LEGENDA

20

15

17.5

250

bestaande Petzoldbomen

bestaande Petzoldbomen omvormen tot bosgroep LEGENDA aanplanttot mantel en zoom omvormen bosgroep aanplant mantel en zoom

nieuwe boomgroepen bestaande Petzoldbomen omvormen tot bosgroep

15

nieuwe boomgroepen aanplant mantel en zoom 15

10

toekomstige nieuwe boomgroepen boomkroonprojectie

toekomstige boomkroonprojectie zichtlijnen

10 10

toekomstige boomkroonprojectie

zichtlijnen stinzenbeplanting zichtlijnen

stinzenbeplanting stinzenbeplanting

100

17.5

17.5

50 00 100 1

20

20

2255 00

25

50 00 5

45

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken

Schetsontwerp Rhederoord

De hiervoor behandelde planingrediënten, de Petzoldboomgroep, de gelobde bosrand, het slim omgaan met het reliëf, het hiërarchische padenstelsel, het zoneringprincipe en de verjongingsstrategie leiden samen tot het nieuwe schetsontwerp voor Rhederoord.

Een aantal planelementen, de ‘scenic walk’, de ‘belt’ en de accenten rondom het huis, zijn nog verder uitgewerkt. De resultaten hiervan zijn te zien in de volledige uitgave.

18 Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

Rhederoord - Nieuw leven voor Petzoldparken LEGENDA boomgroep op arme zandgrond

stinzenbeplanting

boomgroep op lemige grond

bloeiende heesters sering + jasmijn bosrand: Petzoldbomen mantel: gelderse roos, hazelaar, gele kornoelje, hulst, taxus zoom: grassen en kruiden bloemenborder

(moes)tuin

belvedere begroeid met rhododendrons

parkeren aan de ‘belt’ autoverkeer wandelpaden

omhaagde boomgaard

kruidachtige weide

Buiting Bosontwikkeling & H+N+S Landschapsarchitecten

19

Colofon De studie Belvedèreproject Petzold op Rhederoord, opgesteld in opdracht van Stichting Beheer Landgoed Rhederoord, is uitgevoerd door H+N+S Landschapsarchitecten en Buiting Bosontwikkeling.

Vormgeving en lay-out H+N+S Landschapsarchitecten & Buiting Bosontwikkeling Projectnummer 1316

Werkteam H+N+S Landschapsarchitecten Lodewijk van Nieuwenhuijze Tim de Weerd www.hns-land.nl

Velp, december 2007 Š H+N+S & Buiting Bosontwikkeling (2007) Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en / of openbaar gemaakt mits de bron wordt vermeld.

Een volledige uitgave kan worden verkregen via Buiting Bosontwikkeling 0313- 619042 of bureau@buiting.nl

Werkteam Buiting Bosontwikkeling Ronald Buiting Tineke Velthorst www.buiting.nl Adviezen interpretatie Engelse Landschapsstijl Wouter Reh

Studie in opdracht van Stichting Beheer Landgoed Rhederoord, door Buiting Bosontwikkeling en H+N+S landschapsarchitecten, mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Stimuleringsfonds voor Architectuur.