BÜYÜKDERE AKSININ GELİŞİM SÜRECİ
Büyükdere Caddes�: Al� Sam� Yen ve Ş�şl� L�kör Fabr�kası’nın Quasar İstanbul ve Torunlar’a; Eczacıbaşı İlaç Deposunun Kanyon’a; Karayolları Bölge Müdürlüğü’nün Zorlu Center’a dönüşümü*
**
İstanbul’un tar�hsel-coğraf� gel�ş�m sürec� ve çeper kuşak elemanları**
Dönem 1923-1940 Cumhur�yet ve Modern Şeh�r
1940-1960 Endüstr� ve Gecekondulaşma
1960-1970 Kentsel Rant & Apartmanlaşma
Değ�ş�m Sürec�
Çeper Kuşak Elemanları
Savaş sonucu nüfusta azalma, başkent olma özell�ğ�n� y�t�rme, yabancı plancı ve m�marların çalışmaları
Ulaşımda gel�şmeler, l�manın modernleşt�r�lmes�, dem�r�yolları, rıhtımlar, garlar, yen� yollar �ç�n tar�h� anıtsal yapıların yıkılması.
Boğaz kıyılarında fabr�kalar ve depolar, göç ve gecekondulaşma, haval�manının gen�şlet�lmes�, yen� kurumsal yapılar
Endüstr� alanlarının çevres�ne yerleş�m, Kağıthane, Eyüp, Taşlıtarla, Halkalı Maltepe, Kartal ve Zeyt�nburnu’nda gecekondulaşma
1965 Kat Mülk�yet� Kanunu, arsa değerler�nde artış, �nşaat sektöründe canlanma
İmarlı alanlarda ve boş, yeş�l alanlarda, parklarda apartmanlaşma, endüstr�yel alanların kent çevres�ne yayılımı
1970-1990 Köprüler, İst�mlak ve Yıkımlar
B�rden çok merkez�n ortaya çıkması, metropolleşme, Boğaz Köprüsü, ulaşım ağı, otomob�l artışı, alt merkezler, �k�nc� köprü
Haz�ne, tarım alanlarında kaçak yapılar, kıyılarda �k�nc� konut sah�pl�ğ�, tur�zm tes�sler�, endüstr�n�n kent dışına taşınması, Hal�ç’�n tem�zlenmes�
1990 ve Sonrası Metropol
Hızlı nüfus artışı, �mar afları, gecekondulaşmada artış, kaçak yapılar, çeperde hızlı gel�ş�m, tramvay, haf�f metro, tüp geç�t projeler�, 3. köprü, 3. haval�manı
Hal�ç’�n tem�zlenmes� ve çeper kuşakta kullanım değ�ş�mler�, altyapı s�stemler�nde gel�şmeler, kentsel yayılma, kent merkezler�ndek� açık/boş alanların(bostanların) �mara açılması, yen� kurumsal kullanımlar (ün�vers�te, cam�)
1950-1960’lar İlk planan proje �le oluşan mahalle 1. Levent’t�r. Bu yapılar yoğun �lg� görmüş ardından 2. ve 3. Levent bölgeler�nde gen�ş bahçel� büyük v�llalar planlanır. Başlangıçta ortagel�rl� haneye yönel�k olan bölge yüksek gel�rl� sosyal yapıya dönüşür. Büyükdere Caddes� bölgey� çarpık kentleşme örneğ� olan yapılar �le şeh�rc�l�k esaslarına uygun toplu konutlar olmak üzere �k�ye böler. Böylece parçalı bütünlük kuran yapılaşmanın temeller� atılır. 1970’ler Nazım Plan Bürosu kent�n kuzey�ndek� orman ve havza alanlarının korunma stratej�s� �le bu bölgelere büyük sermaye sah�pler�n�n genel merkezler�n� kurma talepler�n� reddeder. 1975-1980 Parsel Tabanlı Planlama Tur�zm Planlaması Çalışması �le parsel tabanlı planlama kararları alınır, yüksek katlı b�naların yer aldığı tek�l �mar adaları hızla artar. 1990 ve Sonrası Fabr�kaların yer�n�; of�s, konut ve AVM g�b� büyük çaplı h�zmetler alır. Tar�hsel doku �ncelend�ğ�nde bölgen�n yer aldığıçeper kuşakta Yabancılaşma ve Küçülme gözlemlen�r.**
1950’ler Bu dönemde Büyükdere aksı kırsal görünümünü koruyor. Prost sonrası planlama heyet� bölge üstünde 2 büyük karar alıyor: 1- Levent’te lüks konut s�teler� yapımı 2-Büyükdere aksındak� plansız sanay�y� organ�ze etmek.
Umum� vaz�yet planı
1966 İstanbul Sanay� Sahaları İmar Planı Büyükdere aksı sanay�ye ayrılır. 1978 Nazım İmar Planı Rev�zyonu Kent�n bu bölges� �ş alanı olarak tanımlanır. Bu bölgelere kamu-özel sektöre a�t genel �dare yapıları planlanır. 1980’ler�n Sonu Sanay�n�n Uzaklaşması Boğaz�ç� İmar Kanunu ve asker�yen�n varlığı buradak� gel�ş�m� sınırlı kılmıştır. Bu sebeple araz� değerler�n�n artışıyla, fabr�kaların büyük kısmı yıkılır. Bölgeden sanay� uzaklaşır.
*Mustafa Erdem, Aycan Nur Sayram & Araf Öykü Türken, 2018; �lg�l� har�talar, İTÜ Kentsel Tasarım Yüksek L�sans programında, Prof. Dr. Ayşe Sema KUBAT yürütücülüğünde ver�lmekte olan “Urban Morphology” ders� kapsamında hazırlanmıştır. ** -Kubat, Ayşe Sema - Hazar, Dalya, İstanbul’un Çeper Kuşak Gel�ş�m Sürec� Kaynaklar: -Kubat, Ayşe Sema - Hazar, Dalya, İstanbul’un Çeper Kuşak Gel�ş�m Sürec� -Bostanoğlu, Özer, Ülkem�z İk� Şeh�rl� M�?, Türk�ye Mühend�sl�k Haberler� Sayı 413 - 2001/3 -Gülser�n, Fatma Ceyda, Kamusal Alan Kavramının Değ�ş�m�n�n Büyükdere Aksı Üzer�nden İncelenmes� -Ayık, Uğurcan - Avcı, Sedat, Ekonom�k ve Mekânsal Boyutlarıyla Sanay�s�zleşme -Erdönmez, Ebru, Açık Kamusal Kent Mekanlarının Toplumsal İl�şk�ler� Yapılandırmadak� Rolü, Büyükdere-Levent-Maslak Aksı Derleyen: Efekan ÇAKIR