Julie 2014
`n handelsmerk van
Geleenthede vir uitvoere moet met omsigtigheid benader word
Slaglammer-pryse baie hoog en neig steeds opwaarts
GWK se Cape Ruby Port onder die voorstes in die land gereken
GWK Streekspannerugbytoernooi lewer hope talent op
UITMUNTENDE LOGISTIEKE OPLOSSINGS
Spoor- en Padvervoer Brits van den Berg: 082 8035 190 Oproepsentrum: 086 1000 936
JULIE 2014
OP DIE VOORGROND
AKTUEEL
3
3 6 Redaksioneel
14 Dis nuus Nuus in die GWK-groep.
7 Geestelike akker 8 Agrikalender 10 Damme en reĂŤnval 12 Landbouwenke
VOORBLAD
LANDBOUSAKE
36
3
10 Aktueel Geleenthede vir uitvoere moet met omsigtigheid benader word.
16 Presisieboerdery UID-konsep maak produsente bedag op die swakste skakel.
14 Dis nuus Slaglammer-pryse baie hoog en neig steeds opwaarts.
22 Presisieboerdery Versouting van besproeiings gronde bedreig volhoubare produksie.
GWK Streekspanne-rugbytoer nooi lewer hope talent op. 36 GWK Nuus GWK se Cape Ruby Port onder die voorstes in die land gereken.
28 Saad GWK is ook betrokke by die seleksie van grondboonlyne.
JULIE 2014
WEES INGELIG
ONTSPAN
3
30 30 Versekering Oesversekering vrywaar die produsent van bepaalde risiko’s.
38 Kompetisie Like en share ons Facebookblad en wen groot pryse! 40 Vir die jongspan Pret op die plaas.
GWK NUUS
VROUE
42
33 - Uitslae van katoenproewe op boeredag bekendgemaak. - FertASA vereer wetenskaplike van GWK.
42 Leefstyl Jy kĂĄn die beste kies! 44 Gesondheid Wenke vir winter-gesondheid. 45 Resep Biltong- en bloukaassop 46 Agterblad Niemand het daardie jare vir `n springbok betaal nie . . .
tuur s e B n e e i s k e Dir
Direksie
Voorsitter Frank Lawrence Ondervoorsitter Johan Jacobs Hennie Coetzee JP du Plessis Wynand Human Frans Lubbe
Tertius Marais Mattheus Maree Willem Mülke Eric Ramongalo Piet Roux Ronnie Stadhouer Koos van der Ryst Frans Wiid
Hoofbestuur Besturende Direkteur Pieter Spies Finansiële Direkteur Johan Klopper Hoofbestuurder: Spesialisprodukte Llewellyn Brooks Hoofbestuurder: Primêre Produksie Pieter Bekker Hoofbestuurder: Handel Mark du Plessis Hoofbestuurder: Graanprodukte Tom Meintjes Hoofbestuurder: Veilings, Vleis en Supermarkte Wim van Rooyen
Presisieboerdery en Produksienavorsing Dup Haarhoff 083 646 1111 Saad Jozua Haarhoff 082 808 8579 Graanbemarking Elmarie Jacobs 082 906 2383 Meganisasie Johan Kruger 082 809 4778 Direkte Insette Rocky le Roux 082 317 7656 Katoen, Kontrakteurs, Aartappels, Lusern en SAFP Freek Meyer 083 644 0022
Uitvoerende Bestuur
Veilings en GWK Properties Willie Meyer 071 680 4103
Sekretariaat John Bell 076 430 5615
Inligtingstegnologie Rika Myburg 082 889 7821
Finansies en Stelsels Andri Bezuidenhout 071 686 8844
Sidi Parani Cas Prinsloo 079 510 2710
Bemarkingskantoor: Oos-Kaap Wikkie Burger 079 519 1630
Oliesade en Pekanneute Andreas Snyman 082 801 1849
Vleis Alex Cilliers 082 808 3063
Menslike Kapitaal Chopper Theart 082 806 9995
Korporatiewe Bemarking Neil de Klerk 082 881 7531
Westra Eddie Ueckerman 082 804 7545
Kleinhandel Johan du Plessis 071 623 7286
Versekering en FloTank Brits van den Berg 082 803 5190
Graanfasiliteite Carl du Toit 082 906 2121
Bemarkingskantoor: KwaZulu-Natal Terence van Dyk 082 885 4163
Finansiering en Finansiële Landbou Advies Kobie Greyvensteyn 082 808 4178
Bemarkingskantoor: Oos-Vrystaat Hennie van der Walt 079 511 4547
Redaksioneel Wanneer die koue sy kloue behoorlik begin inslaan, kom die woorde van die digter Charles Fryer telkens by my op: Ver en bedrieglik loop die spore van onthou, maar die swartstoof winters was tog warmer as nou . . . Wanneer ek my blonde en donkerkop-seuntjies warm toemaak, verlang ek na die Vrystaatse winters van my kinderdae wat in `n mens se gebeente kom sit. Na my ma wat ons saans gebad het terwyl my pa ons slaapklere op `n asbesverwarmer warm maak en na die warmwatersak wat reeds in my bed gebult het wanneer ek in my kamer kom. Hoe kraakrooi die granate, hoe gasvry oop die deur, jy mag sĂŞ ek dink dit mooier, oor ek dit moet verbeur, kom Charles se woorde weer by my op. Terwyl die koue weer ons hele bedieningsgebied behoorlik aan die bibber het, is ons produsente besig om die koringoes in die grond te kry en staan dinge by GWK allermins stil. In die lig van die groot fokus in
Suid-Afrika op gewasse wat uitgevoer kan word, lees ons vandeesmaand oor die risiko’s wat met produkuitvoere gepaardgaan en hoe dit benader moet word. Ons kyk na die Unique ID-konsep in presisieboerdery waarna versouting van besproeiingsgronde onder die loep kom en GWK Versekering meer lig op oesversekering werp. Ons kuier by die Landzicht-wynkelder op Douglas wat onlangs met `n silwer medalje vir sy Cape Ruby Port vereer is. Hiermee bewys ons kelder dat sy port met die beste in die land kan meeding. Knap gedaan aan ons wyn-span! Ons doen ook aan by GWK Katoen se boeredag waar proefresultate aan produsente gekommunikeer is
en wens mnr. Chris Schmidt van Sidi Parani geluk wat onlangs vir sy navorsingsbydraes oor plantvoeding vereer is. Dan kom die vroue aan die beurt en ons leer om die beste te kies, gesond te bly in die koue weer en `n bloukaas- en biltongsop te maak. Oudergewoonte sluit ons af met Piet wat hierdie maand ook met `n tikkie nostalgie terugdink aan sy kinderdae toe niemand vir `n springbok betaal het nie . . .
Uitgewer namens GWK Bpk. Neil de Klerk (Uitvoerende Bestuurder: Korporatiewe Bemarking)
Hoofkantoor GWK Bpk. De Villiersstraat Posbus 47 Douglas 8730
VOORBLADFOTO Conrad Borman
Redakteur en uitlegkunstenaar Carien Grobler 082 802 3628 Advertensies Tania Fourie 053 298 8200 / TaniaF@gwk.co.za 2
Telefoon 053 298 8200 / 087 820 5630 Webwerf www.gwk.co.za
Lekker lees!
ler
Carien Grob
Redakteur
Kommuniek verwelkom enige terugvoer van ons lesers. E-pos: Carien Grobler, carieng@gwk.co.za Pos: Kommuniek, Posbus 47, Douglas, 8730.
depositphotos
Geestelike akker Dit is nie die gevolg van julle dade nie. Niemand kan daaroor groot praat nie, want ons is God se handewerk. Hy het ons in ‘n verhouding met Jesus Christus só gemaak dat ons die goeie werke wat Hy vir ons bestem het, kan uitlewe. Efesiërs 2:9-10 Geloof is `n geskenk God se liefde is vir álle mense. Anders as ons, deel Hy nie net sy liefdevolle goedheid aan “goeie” mense uit nie. Hy wag ook nie eers om te sien of ons gereeld Bybel lees, kerk toe gaan en ons bydraes getrou gee voordat Hy sy genade aan ons skenk nie. Nee, dieselfde son-van-verlossing wat oor getroue gelowige skyn, skyn ook op hulle wat dit die minste verdien. Juis wanneer ons sondes ons geestelik
dood maak, kom staan Hy voor ons met arms vol genade-geskenke en sê: “Hier is ‘n gratis Geskenk aan jou. Hier is Ek self – die Een wat jou van die dood gered het. Aanvaar My. En gaan lééf dan in vrede.” Moet nooit toelaat dat die bose of enige iemand jou aan God se goedheid laat twyfel nie. Moet nooit dink dat jy sy liefde nie werd is of dat jy eers ‘n klomp dinge in jou lewe moet “reg maak” voordat Hy sy genade aan jou gaan gee nie.
Gaan leef vandag en elke dag hierna met die seker wete dat Hy – ondanks alles en ten spyte van wie en wat jy is – aan jou sy liefdevolle goedheid gee. Dankie dat ek – so onverdiend – `n sitplek langs U in die hemel het, Jesus.
Milanie Vosloo
Uit Laat sy liefde jou lei, uitgegee deur Cum. 3
Damme en temperature Huidige stand van damme
Werklike vs. langtermyn reĂŤnval ReĂŤnval 25 Mei - 24 Junie 2014
Dam
96 90 99
Vaaldam Bloemhofdam Allemanskraaldam Erfenisdam
93 96 47 46
Hartsrivier
Spitskopdam
Rietrivier
Kalkfonteindam
31
Modderrivier
Krugersdriftdam
65
80 70 60 50 40 30 20 10
Langtermyn
s
0
s
Vaalrivier
Welbedachtdam Gariepdam Vanderkloofdam
90
s
Oranjerivier
% Vol
Millimeter
Riviersisteem
Werklik
Gebiede
Werklike min. en maks. temperature vs. langtermyn temperatuur Hopetown Lilydale
Douglas Lunenburg
Barkly-Wes Ulco
45
35
35
35
25
25
25 15
15 15
5
5
5 -5
-5 25
17
14
21
25
25
Maksimum Langtermyn
MinimumM
inimum Langtermyn
50 40 30 20 10 0 -10 17
14
21
25 Mei - 24 Junie Maksimum
Maksimum Langtermyn
MinimumM
Inligting verkry van GFCSA
4
21
25
17
Maksimum
Maksimum Langtermyn
14
inimum Langtermyn
21
25 Mei - 24 Junie
MinimumM
inimum Langtermyn
Maksimum
Maksimum Langtermyn
Maandelikse voorspelling Julie 2014
Prieska Green Valley Nuts
25
14
25 Mei - 24 Junie
25 Mei - 24 Junie Maksimum
-5 17
MinimumM
inimum Langtermyn
Veilingskalender en Veilingspryse 1 Julie 8 Julie 10 Julie 15 Julie 16 Julie
17 Julie 22 Julie 24 Julie 29 Julie 30 Julie
Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Hertzogville-veiling
Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Griekwastad-veiling
conrad borman
Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Diamant Dorpers, Kimberley
Prestige Bulveiling, Kimberley Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Boshof-Suid Veiling
Veilingspryse vir lewendehawe - Junie 2014 09/06 - 13/06
02/06 - 06/06
12/06 - 16/06
Bees
Kby
Bees
Kby
Bees
Slagosse
R12.00
Slagosse
R12.00
Slagkoeie
R12.00
Slagkoeie
Maer beeste
R10.00
Maer beeste
Ligte kalwers (180-200kg)
R17.20
Swaar kalwers (201-250kg)
23/06 - 27/06
Bees
Kby
Bees
Kby
Slagosse
Slagosse
R12.50
Slagosse
R12.00
R12.00
Slagkoeie
Slagkoeie
R12.20
Slagkoeie
R12.00
R10.00
Maer beeste
Maer beeste
R10.00
Maer beeste
R10.30
Ligte kalwers (180-200kg)
R18.00
Ligte kalwers (180-200kg)
Ligte kalwers (180-200kg)
R18.80
Ligte kalwers (180-200kg)
R18.80
R16.80
Swaar kalwers (201-250kg)
R17.50
Swaar kalwers (201-250kg)
Swaar kalwers (201-250kg)
R18.20
Swaar kalwers (201-250kg)
R17.80
Swaar kalwers (250kg +)
R16.00
Swaar kalwers (250kg +)
R16.80
Swaar kalwers (250kg +)
Swaar kalwers (250kg +)
R16.80
Swaar kalwers (250kg +)
R16.80
Skape
Kby
Skape
Kby
Skape
Skape
Kby
Skape
Kby
Slaglammers
R21.20
Slaglammers
Slaglammers
Slaglammers
R22.00
Slaglammers
R22.00
Stoorlammers
R21.20
Stoorlammers
Stoorlammers
Stoorlammers
R22.00
Stoorlammers
R22.50
Kruislammers
R20.00
Kruislammers
Kruislammers
R21.00
Kruislammers
R22.00
Slagooie
R14.00
Slagooie
Slagooie
R14.00
Slagooie
R15.00
Maer ooie
R14.00
Maer ooie
Maer ooie
R14.00
Maer ooie
R15.00
Klein bokkies
R23.00
Klein bokkies
Klein bokkies
Klein bokkies
R23.00
Klein bokkies
R25.00
Jong bokke
R23.00
Jong bokke
Jong bokke
Jong bokke
R23.00
Jong bokke
R25.00
Bokooie
R14.00
Bokooie
Bokooie
Bokooie
R15.00
Bokooie
R15.00
6
het nie Veiling vind nie e g s a pla
Kruislammers Slagooie Maer ooie
Kby
16/06 - 20/06
het nie Veiling vind nie plaasge
Kby
het nie Veiling vind nie e g s a pla
Langtermyn-neigings in vleispryse
Ligte kalwers (180 - 200 kg), Kimberley
Swaar kalwers (201 - 250 kg), Kimberley 7
Landbouwenke Koring
Pekanneute
� Koring-planttyd is amper verby en slegs kort groeiers kan van middel tot einde Julie geplant word. � Met laat aanplantings kan plantdigtheid tot 120-130 kg saad/ha aangepas word. � Bring duisendkorrelmassa in berekening aangesien dit `n aansienlike verskil kan maak. `n DKM van 37 het `n saadtelling van 27 000 sade/kg teenoor `n DKM van 44 met `n saadtelling van 22 000 sade/kg. � By `n plantdigtheid van 120 kg/ha sal die saad met die laer DKM d.w.s 37, `n stand van 600 000 plante/ha meer hê as `n lot van 44 DKM. � `n Te hoë plantestand verhoog die risiko vir omval en dit lei tot `n hoër persentasie sifsels en `n laer persentasie vetkorrels.
� Pekanneute moet steeds in die winter besproei word, maar die waterbehoefte is heelwat laer. � Twee goeie besproeiings tydens die winter behoort voldoende te wees. � Snoei van pekanneute word in Julie en Augustus gedoen. � Nuwe bome word ook in dié twee maande geplant. � Gate moet minstens 1 m diep wees of 20 cm dieper as die penwortel. `n Gedeelte van die los grond moet onder in die gat teruggeplaas word voor plant. Die afgesteekte penwortel moet in los grond wees om vertikale wortelontwikkeling te bevorder. � Goed verrotte kompos en 0,5kg van `n sinkbevattende bemestingstof (22% Zn) kan met die grond vermeng word en in die gat geplaas word. � Struktuurvorming van jong bome jonger as vyf jaar word gedoen en leierloot word gestimuleer om so sterk en so hoog as moontlik te groei. � Sylote moenie dikker as twee derdes van hoofstam by plek van aanhegting wees nie. � Die gewenste hoek met hoofstam moet kleiner as 90° en groter as 30° wees. � Verwyder een derde van loot net bokant `n ogie wat na buite weg van die boom wys. � Vryf leierloot se ogies af (behalwe die boonste ogie) om opwaartse groei te stimuleer.
Uie en saaduie � Ligte topbemesting (stikstof) kan toegedien word indien nodig. Volg `n bemestingsprogram en waak teen te veel stikstof op saaduie. � Uie benodig gemiddeld 150 N, 90 P en 80-140 K/ha. � Blaarvoedings met mikroelemente soos boor, molibdeen sink en koper kan vanaf nou tot vroegsomer toegedien word. � Onkruidbeheer is belangrik en moet begin word terwyl onkruide nog klein is. � Spuit sistemiese swamdoders veral op saaduie om siektes te beheer voordat dit sigbaar word. 8
� Volwasse bome word ligter gesnoei aangesien die struktuur reeds gevorm is. Verwyder oortollige klein sylote en dooie takke.
Gars � Gars is in die saailingstadium en moet net lig besproei word totdat die plante goed gevestig is. � Op `n katoen-wisselboustelsel en waar baie mieliereste net voor plant op die land teenwoordig was, moet `n hoër stikstofpeil toegedien word (ongeveer 2030 kg meer, afhangend van die grondtekstuur). Dit moet verkieslik verdeel word om sodoende `n stikstofnegatiewe periode teen te werk. Op baie sanderige gronde word ± 20 N meer aanbeveel weens loging. � `n Verdeelde stikstoftoediening van 100 N met plant, 20-40 N op ses weke ná opkoms (30 N vir Puma, maar 40-60 N vir Cocktail) met melk- tot sagte deegstadium.
Lusern � Nuut gevestigde aanplantings moet veral op swaarder gronde oordeelkundig besproei word. Om wortelontwikkeling te optimaliseer, moet die profiel nie te nat wees nie � Ouer aanplantings kan swaarder besproei word, veral lae dormansie kultivars wat meer aktief is in die winter. � Vestiging van lusern in die winter word nie aanbeveel nie weens baie koue toestande wat ontkieming en opkoms erg kan vertraag. Saailinge kan dan ook makliker versuip indien te veel besproei word.
GWK se span vir Presisieboerdery en Produksienavorsing deel graag interessante inligting uit hul navorsing en ondervinding in die veld. `n Chemiese verband bestaan gewoonlik tussen die grond EG Ca Mg Monster No. pH mS/m mg/l mg/l en die water waarmee dit besproei word. In die tydperk Oranjerivier 8.7 36 27.3 10.7 (Prieska) wanneer die watermonsters in Tabel 1 geneem is, is die water Oranjerivier 8.4 25 18.9 7.3 veronderstel om van die beste (Voor samevloeiing) gehalte te wees. Rietrivier 7.9 71 35.3 25.6 Aanvaar asseblief dat hierdie slegs een monster per lokaliteit Vaalrivier 7.1 54 36.2 19.0 (by Douglas dam) is. Die doel van hierdie inligting is egter om die leser te sensitiseer oor sekere aspekte van die Watermonsters in Junie 2014 geneem en by boerdery. Geolab ontleed. Opbou van natrium en magnesium Die vraag ontstaan gewoonlik waarom `n opbou van natrium (Na) en/ of magnesium (Mg) in die gronde voorkom. Die aanvaarbare norm vir N.A.V. in grond in < 1. Let op dat twee gevalle voorkom waar NAV > 1 is by die waterontledings. Selfs in die ander twee monsters is redelike vlakke van Na teenwoordig. As geen dreinering van soute kan plaasvind nie (bv. weens verdigting) sal die Na in die grond opbou. Die Na-konsentrasie in die grond sal ook opbou omdat gewasse baie water onttrek en baie min Na opneem. Die aanvaarbare verhouding van kalsium (Ca) tot magnesium (Mg) is
1,5 tot 4.5. By twee van die monsters is die verhouding laer as 1.5, wat aandui dat meer magnesium tot kalsium deur besproeiingswater gegee word as wat `n mens in die grond wil hê. Groot hoeveelhede Mg in die grond het `n definitiewe negatiewe effek op die struktuur van die grond. In sommige gevalle kan groot hoeveelhede (in verhouding tot ander katione) Mg chemiese verdigting veroorsaak. Neiging tot hoë pH in grond Moedermateriaal speel in hierdie geval `n groot rol. Ongelukkig word gronde besproei met water met `n hoër pH as wat ideaal is vir grond (5.5 – 6.5). Hierdie feit het `n groot
K mg/l
Na mg/l
NAV
Ca:Mg
4.4
23.2
0.75
1.53
3.7
12.7
0.49
1.56
4.3
71.0
1.83
0.83
7.6
48.4
1.30
1.14
invloed op die pH van ons grond. Om hierdie rede moet produsente dikwels versurende kunsmis gebruik. Natrium tot kalium- en natrium tot kalsium-verhoudings Tabel 1 dui duidelik daarop dat die verhoudings tussen kalium tot natrium en natrium tot kalsium nie optimaal is in die water nie. Hou in gedagte dat hierdie water `n geweldige groot bydrae lewer tot die opgeloste katione in die grondoplossing wat maklik toeganklik is vir die plant. Deur produksiepraktyke korrek aan te pas, kan die probleme in die grond aangespreek word om sodoende oor die langtermyn volhoubaar te boer.
Dup Haarhoff (Uitvoerende Bestuurder: Presisieboerdery en Produksienavorsing)
10
Depositphotos
Aktueel Tania Fourie
Geleenthede vir uitvoere moet met omsigtigheid benader word
S
uid-Afrika beleef op die oomblik `n groot fokus op gewasse wat uitgevoer kan word. Produsente oorweeg dikwels om self hierby betrokke te raak. Die geleentheid moet egter omsigtig benader word, aangesien verskeie risiko’s daaraan verbonde is. Wêreldmarkte is baie kompleks en internasionale vraag- en aanbod-dinamika is dikwels moeilik om te verstaan. Toegang tot kundigheid sowel as intydse markinligting is van kritiese belang om die volledige prentjie te verstaan. Die produksie van verskillende lande varieer en tesame met die logistieke uitdagings, beïnvloed dit die aanbod. Verder kan verbruikerspatrone en modegiere dikwels vinnig verander. Blootstelling oor verskeie markte is dus belangrik om sodanige risiko’s te diversifiseer. Welke diversifisering sal egter moeilik deur `n kleiner uitvoerder verkry word. Talle internasionale handelaars spesialiseer daarin om neigings en geleenthede in hierdie markte te benut, wat baie kompetisie veroorsaak van verskillende produksiestreke en markte om aan die verskillende behoeftes te voldoen. `n Produsent wat sy produkte wil uitvoer, moet dus baie seker maak dat sy markinligting akkuraat is en dat hy die interaksie tussen die verskillende produkte en markte verstaan. Hierdie kundigheid kan slegs verkry
word deur voortdurend en voltyds op in- en uitvoermarkte te fokus.
Tipiese gebeure wat voorraad beskadig, sluit die volgende in:
Produkrisiko Internasionale kopers verwag dat verskaffers `n gewaarborgde hoe� Reënskade terwyl die produk veelheid, asook `n produk van gena die hawe vervoer word. halte sal lewer. As `n verskaffer dus kontrakteer om � Skade by die pakhuis tydens 10 000 ton premie-graad produk te die op- en aflaai van die lewer, sal die koper hom verplig om produk. die produk te lewer, ongeag enige klimaatstoestande en natuurrampe wat � Insekskade tydens opber`n invloed op sy produk mag hê. ging. Só `n koper sal die ooreengekome produk moet inkoop en die verskaffer � Produkte wat in skeepshousal moet instaan vir die verskil in prys. ers muf. Hierdie prys mag moontlik teen `n ander wisselkoers vasgemaak word � Produkte wat in skeepshouen bied dus ook blootstelling aan vaers rondskuif en beskadig luta-risiko. word tydens die hantering Om hierdie rede moet `n verskaffer en verskeping daarvan. baie seker wees dat hy wel die produk sal kan lewer teen die ooreengekome graad, hoeveelheid en prys. GWK beskik oor `n poel van produk Die versekering van verskeepte prowat groter gemoedsrus bied dat die dukte is ook baie belangrik, aangeregte graad en hoeveelheid op die sien alle partye wat `n produk op `n regte tyd gelewer kan word. spesifieke skip het, `n risiko dra wanneer `n skeepsramp plaasvind. Vervoer- en logistieke risiko’s Hierdie risiko verwys na die proses Koste van logistiek om die produk op `n koste-effektiewe Groot verskille kom voor in die prys manier en binne die ooreengekome waarteen verskillende verskepingstydsraamwerk by die koper te kry. agente die produk van een punt na `n Faktor wat hier in ag geneem die volgende vervoer. moet word, is dat die gehalte van die Hoe groter die volume, hoe beter is produk dwarsdeur die logistieke ketdie bedingingsmag vir beter terme. ting gehandhaaf moet word. Die getal skeepshouers wat per be11
sending en per jaar versend word, speel `n groot rol in prysbedinging. Die koste en effektiwiteit van verskillende pakhuise verskil ook heelwat. Pakhuise moet gereeld besoek word om te verseker dat die produkte korrek en effektief gestoor word. GWK beskik oor uitgebreide kundigheid in uitvoerlogistiek en is ook in die posisie om effektiwiteit in die logistieke ketting te ontsluit.
uitvoertransaksies dikwels lank neem en tot groot finansieringskoste kan lei. Dit het ook al gebeur dat `n buitelandse koper `n persentasie van die koopprys as deposito betaal, maar ooreenkom dat die balans van die koopprys eers betaalbaar is nadat die produk in die buitelandse hawe geland het. Wanneer die produk egter geland het, beweer die buitelandse koper dat die gewig of die gehalte van die Kontrak produk nie korrek is nie en bied dan In die geval van uitvoere is `n beslegs `n gedeelte van die uitstaande hoorlike kontrak baie belangrik. koopprys aan. Tydens internasionale verhandeling Die verskaffer is dan magteloos om word INCO-terme gebruik wat afkor- die volle koopprys te verhaal. tings is vir die manier waarop die Wanneer die produsent sy produkte transaksie plaasvind. Die verkoper en aan GWK lewer, skuif die risiko van die koper moet ten volle op hoogte die produsent na GWK die oomblik wees van die regs- en risiko-implika- wanneer die produk by GWK se desies wanneer terme soos FOB, CIF en pot gelewer word. DDP gebruik word. Die produsent ontvang sy betaling `n Kontrak is `n spesialis-dokument binne sewe dae en GWK aanvaar die wat met omsigtigheid hanteer moet volle risiko van die uitvoertransaksie. word. Die verskaffer moet homself ook Gehalte- en gradering-risiko’s vergewis van die dokumentasie wat Die verkoper is verantwoordelik om gelewer moet word voordat die beta- die ooreengekome gehalte van die ling plaasvind. Hy moet ook seker gekontrakteerde produk te lewer. wees dat hy wel in staat sal wees om Gradeerstandaarde en metodes sulke dokumentasie te bekom. verskil van plek tot plek en uitvoerGWK het ervaring en kundigheid op- transaksies sal dikwels weens gradegebou rakende die risiko’s van verringsdispute misluk. skillende kontrakte in verskillende Gehaltedispute vereis dikwels dat lande. teen hoë koste na die oorsese koper GWK beskik voorts oor `n ervare in- gereis moet word om die dispuut aan huis-regspan wat oor enige kontrakte spreek. tuele kwessies advies kan gee om dit Die ervaring is dat sekere verskafsuksesvol aan te spreek. fers te klein is om hierdie koste aan te gaan en gevolglik word hierdie situaBetalingsrisiko’s sie deur oorsese kopers uitgebyt. Betalingsrisiko’s is waarskynlik die Die versuim deur kleiner verskaffers grootste risiko vir die verskaffer. Die om gehaltedispute aan te spreek, kan verskaffer moet homself vergewis van ook tot gevolg hê dat die persepsie in wanneer en hoe hy betaling sal ont`n oorsese mark ontstaan dat die tovang en wat die risiko’s daaraan ver- tale produk vanaf Suid-Afrika swak is, bonde is. met negatiewe gevolge vir alle verBetalingsrisiko’s kan op verskeie skaffers. maniere aangespreek word, waaronder dokumentêre krediet, deposiDie land se risiko to’s en bankwaarborge. Die verkoper en die koper moet tyDie verskaffer moet ook voorsiening dens uitvoertransaksies daarvan bemaak vir die feit dat die betaling op wus wees dat `n risiko bestaan aan12
gaande die land waarin die koper of verkoper homself bevind. Die sake-omgewing kan verander in die land waarin die besigheid plaasvind. Hierdie risiko word beïnvloed deur politieke stabiliteit, `n stabiele regstelsel, ekonomiese toestande, die kulturele omgewing, onteiening en wetgewing wat beperkings plaas op die partye, produkhatering of die geld-vloei van die transaksie. `n Goeie voorbeeld hiervan is waar internasionale sanksies teen `n land toegepas word of waar die beleid van `n land verander word om beperkings te plaas op die vloei van `n land se valuta. Wisselkoersrisiko Die wisselkoers van die Rand teenoor ander geldeenhede is baie volatiel. Uitvoerders moet seker maak dat hulle hierdie risiko verstaan en dit aanspreek deur hul wisselkoersrisiko op die regte stadium van die transaksie te verskans. Hierdie is `n uiters gespesialiseerde veld wat voltydse fokus en kundigheid vereis. GWK het toegang tot die jongste valuta-inligtingsvloei en het/besit kundiges om hierdie risiko aan te spreek. GWK – jou uitvoervennoot Uitvoerders moet hulself vergewis van bogenoemde en ander risiko’s vir uitvoere. Deur GWK te gebruik kan `n produsent homself teen hierdie risiko’s verskans. Die volumes wat GWK uitvoer het die afgelope paar jaar drasties toegeneem. GWK gaan weer in 2014 groot volumes van `n verskeidenheid kommoditeite na vele uithoeke van die wêreld uitvoer. Hierdie volumes verhoog GWK se bedingingsmag en verseker dat GWK se logistieke koste baie laag is en dat die produsent die maksimum voordeel kry om met GWK besigheid te doen. GWK gebruik kundiges in die uitvoer-
proses om te verseker dat risiko’s soos logistiek, versekering, betaling en wisselkoersrisiko’s volledig aangespreek is. Verder verseker GWK se kortingsbeleid dat aandeelhouers deel in die sukses van hierdie besigheid. GWK het oor die afgelope vyf jaar `n internasionale netwerk en kundigheid opgebou wat die uitvoer van `n verskeidenheid produkte moontlik maak. GWK-uitvoere se kantoor is in Stellenbosch geleë, wat dit baie toeganklik maak vir internasionale handelaars en sodoende ook die markte na die produsent toe bring. Op hierdie manier word die wêreld kleiner en het die produsent toegang tot die beste internasionale markte. GWK is dus `n vennoot wat die produsent toelaat om te deel in die voordeel van uitvoere sonder die risiko – daar is geen beter keuse nie.
Ons Besigheid
Dís nuus in die GWK-groep soos grawe en pikke sal ook in en 52 ton vesel gesak en gebaal Welkom by hierdie aflewering van ons voorraad wees. Die tak se doelword. GWK verkoop verwerkte rubriek waarin ons aandeelhouers op stelling is om volledig in klante katoenprodukte aan Mauritius, hoogte hou van die jongste nuus in se landboubehoeftes te voorsien. die GWK-groep. Pakistan, Indië, Italië, Taiwan en Die perseel leen hom ook uitsteIndonesië. � Pryse vir slaglammers is op kend tot proewe en produksiena� Uitstekende groei sedert GWK die oomblik baie hoog en styg se bemarkingskantoor in die vorsing, waar GWK Presisieboersteeds. Die oplewing in die prys Oos-Vrystaat geopen is, stel die dery Produksienavorsing binneword deur die klein aanbod van kort betrokke sal raak. Dit bied slaglammers veroorsaak. Na vermaatskappy nou in staat om die ook die geleentheid vir inligtingsprodukaanbod verder uit te brei. wagting sal dié hoër prysvlakke dae waartydens waardevolle naminstens nog `n maand voort`n Handelstak word op GWK se perseel buite Ficksburg opgerig vorsingsinligting met klante geduur. deel kan word. � Die gemiddelde boerprys vir die waar nou gelet sal word op produsente se behoeftes vir volledige � Die GWK Streekspanne-rugby2013/2014-katoenseisoen sal toernooi in Kimberley het hope betrokkenheid by die produksieop `n geraamde R7 000/ton reproses wat betref saad, kunsmis, rugbytalent opgelewer en was die aliseer. GWK se pluismeule op ideale platform om met keuring vir spuitstowwe, skare ensovoorts. `n Modderrivier verwerk katoen teen volgende jaar se GWK Griekwas volle kapasiteit en alle katoen beVerskeidenheid veevoere en -meCravenweekspanne te begin. disyne sal ook beskikbaar wees hoort teen einde Julie verwerk om in veeprodusente se behoeftes � Baie sterkte aan ons produsente te wees. Die pluismeule verwerk te voorsien. Produkte soos draad, wat koring geplant het. Mag dit gemiddeld 140 ton saadkatoen `n uitsonderlike seisoen wees. per dag, waarvan 73 ton saad pale en noodsaaklike hardeware 14
GWK Boeredag
www.gwk.co.za
16
Conrad Borman
Presisieboerdery
Armand van Eck Bedryfshoof: Presisieboerdery
UID-konsep maak produsente bedag op die swakste skakel
P
resisieboerdery, in samewerking met SGS Nviro Crop, het in die GWK-bedieningsgebied talle hektare chemies ontleed, asook grondklassifikasie daarop gedoen. Die Unique ID (UID)-konsep behels `n model waarvolgens grondklassifikasie, grondchemie en verwerkte opbrengsdata aangewend word om norme per spilpunt vir grondvoedingstatus te bepaal. Die UID-konsep is een van vele hulpmiddels om die produsent bedag te maak op die swakste skakel (chemies in hierdie geval) in die ketting van verbouing. Die terrein onder `n spilpunt word geklassifiseer ten opsigte van grondsoorte wat daar voorkom. Aan elke grondsoort word `n unieke nommer toegeken (UID). By verskillende dele van die spilpunt kan dus grondsoorte voorkom wat dieselfde is, maar elkeen sal sy eie unieke UID hê. Op hierdie manier kan daar na `n gebied of poligoon op die spilpunt verwys word. Binne hierdie poligoon word die opbrengsdata dan verwerk om een opbrengssyfer (ton/ha) te verkry. Elke poligoon het dus ook bo- en ondergrondse chemiese ontledings. Daarom is dit van uiterste belang
• 1000 - 2000 • 2000 - 3000 • 3000 - 4000 • 4000 - 5000 • 5000 - 6000 • 6000 - 7000 • 7000 - 8000 • 8000 - 9000 • 9000 - 10 000 • 10 000 - 12 000 • 12 000 - 14 000 • 14 000 - 16 000 • 16 000 - 18 000 • 18 000 - 20 000
kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha
Figuur 1a: Grondklaskaart met someropbrengsdata (mielies) daarop aangedui. dat stroperdata so verteenwoordigend as moontlik moet wees om sodoende akkurate data per poligoon oor seisoene heen te verkry. Aandag moet veral aan die stroop van “volbek”-tafels gewy word,
asook om een stroper per land te probeer gebruik. Hoe meer jare se (akkurate) data beskikbaar is, hoe beter word die inligting verfyn en kom neigings soveel duideliker na vore.
Figuur 2. Chemiese data en opbrengsdata vanuit verskillende UID-sones. Dit is ook noodsaaklik dat chemiese ontledings elke drie jaar gedoen word, aangesien bemesting en opbrengste `n groot invloed op die voedingstatus van gronde kan hê. In Figuur 1 word gesien hoe die opbrengsdata op die grondkaart ingevoer word. Een opbrengssyfer word vir elke UID verkry. So word winter- en someropbrengsdata met verloop van tyd gebruik om die data meer interpreteerbaar te maak. In Figuur 2 is die verskillende UID’s gelys met die verskillende seisoene se opbrengsdata, asook chemiese ontledings uit elke UID-sone. As `n betekenisvolle opbrengsverskil tussen twee UID’s van dieselfde grondsoort is, kan vanuit die chemie `n (waarskynlike) afleiding gemaak word van watter element die beperkende invloed op die opbrengs behoort te hê. Figuur 3 dui die verwantskap tussen die opbrengs en die spesifieke UID se chemiese ontleding aan. Hieruit kan afgelei word wat die ideale hoeveel18
• • • • • • • • • •
< 5000 5000 - 6000 6000 - 7000 7 000 - 8 000 8 000 - 9 000 9 000 - 10 000 10 000 - 11 000 11 000 - 12 000 12 000 - 13 000 < 13 000
kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha
Figuur 1b: Grondklaskaart met winter-opbrengsdata (koring) daarop aangedui. heid van `n element in die grond by die optimale opbrengssyfer behoort te wees.
Op hierdie manier kan norme per element vir elke spilpunt bepaal word en kan bemesting en regstel-
Figuur 2. Chemiese data en opbrengsdata vanuit verskillende UID-sones. lings aangepas word. Aanpassings moet met die nodige wetenskaplike deursigtigheid aangepak word en kontroles moet in plek wees om hierdie konsep te staaf. Op die oomblik wil dit voorkom of verskillende norme vir winter- en somergewasse mag geld. Figuur 3 en 4 dui dieselfde verwant-
skap aan. By Figuur 4 is egter `n draaipunt in opbrengs by `n bepaalde hoeveelheid van `n spesifieke element, of `n verhouding daarvan tot `n ander element. Hierdie draaipunt is nodig om oorbemesting te voorkom en optimale opbrengs per sone te handhaaf.
Opsomming In die strewe na optimale opbrengste, moet swakker dele onder spilpunte se opbrengs verhoog word. Die UID-konsep kan help om meer doelgerig te soek na die element(e) wat `n effek op beter opbrengste kan hĂŞ en sodoende kan bemesting aangepas word.
Figuur 3. Vervolg op bladsy 20. 19
Figuur 3. Vergelykende opbrengsdata van mielies by verskillende chemiese vlakke deur die UID-konsep te gebruik.
Figuur 4: Vergelykende opbrengsdata van koring by verskillende chemiese vlakke deur die UID-konsep te gebruik. 20
Conrad Borman
Presisieboerdery
Bertus Jacobs Bedryfshoof: Presisieboerdery
Versouting van besproeiingsgronde bedreig volhoubare produksie
V
� Verbetering of die behoud van olhoubare landbou beteproduksie/dienste (produktiwiken nie biologiese boerteit). dery nie, maar kan vol� Vermindering van produksiegens Smyth en Dumanski (1993) risiko’s (sekuriteit). soos volg gedefinieer word: Dit is � Beskerming van die gehalte / landbou wat tegnologie, beleide en potensiaal van natuurlike hulpaktiwiteite gerig op die integrering bronne en die voorkoming van van sosio-ekonomiese beginsels grond- en waterdegradasie kombineer met die inagneming van (beskerming). omgewingsbekommernisse sodat � Ekonomiese lewensvatbaarheid daar gelyktydig voldoen word aan: (lewensvatbaarheid). 22
� Sosiale aanvaarbaarheid (aanvaarbaarheid). In hierdie artikel word veral gefokus op die beskerming van die gehalte/potensiaal van natuurlike hulpbronne waarvan grond belangrik is. Grondontledings Daar is verskeie metodes om gronde te ontleed en dit word normaal-
weg gedoen om die vrugbaarheidstatus van gronde te bepaal (bv. die ammoniumasetaat-ontleding). `n Baie onderskatte metode van ontleding wat veral van toepassing is op besproeiingsgronde, is die versadigde pasta-ekstrak-metode. In hierdie geval word van `n grondoplossing gebruik gemaak. Die grondoplossing word verkry uit `n versadigde grondpasta. Hierdie is `n mengsel van grond en suiwer water in so `n verhouding dat alle ruimtes tussen die gronddeeltjies met water gevul is, maar terselfdertyd geen versameling van water op die oppervlak is nie. Dit word gebruik om elektriese geleiding (EG) en die natriumadsorp- Bron: Bemestingshandleiding, 2007 sieverhouding (NAV) te bepaal. Elektriese geleiding (EG) is die maatstaf van die vermoĂŤ van materiale om `n elektriese stroom te gelei gemeet in mS/m. Dit is `n maatstaf van die konsentrasie van soute in die grondoplossing. Natriumadsorpsieverhouding (NAV) is die verhouding tussen oplosbare natrium en oplosbare divalente katione (Ca en Mg) in die grondoplossing in `n versadigde pasta-ekstrak. Die ontledings kan gebruik word om die soutvlakke in die grond te bepaal en dan daaruit te bepaal of Foto 1. Mielies 2014-seisoen. Let op beter mielies waar water versamel teen gronde brak is of nie. die spilpunt se wielspoor. Brakgronde Brak is daardie toestand in grond waardeur plantegroei benadeel word deur `n te hoĂŤ soutgehalte en/of te hoĂŤ natriumgehalte (Bemestingshandleiding, 2007). Gronde kan in drie soorte brak verdeel word nl. soutgronde (witbrak), natriumgronde (swartbrak) en sout-natriumgronde. Tabel 1 onderskei tussen die verskillende soorte en hul onderskeie drumpelwaardes soos verkry uit die bemestingshandleiding. Dr. Piet Nel van LNR (Instituut vir grond, klimaat en water) is dit
Foto 2. Mielies 2014-seisoen. Let op beter mielies in die spuitspoor. 23
EG-waardes vir mielies en koring is heelwat hoër as die drumpelwaardes wat onder in die tabel gegee word. Tabel 4 gee die drumpelwaardes van EG-grond vir verskillende gewasse. Watergehalte Alle besproeiingswater bevat opgeloste mineraalsoute, maar die konsentrasie en samestelling daarvan verskil volgens die bron van die water en die tyd van die jaar. Omdat te veel soute die groei van plante kan belemmer, is dit belangrik vir besproeiingsboere om te Foto 3. Koring. Let op beter koring in planterspoor. weet wat die konsentrasie en aard van samestelling van soute op seeens dat waardes van UNP vir 15 % Grondontledings is op die mielies kere tye van die jaar in die water is alreeds vervang is met drumpelin 2014 geneem en volgens die (Hansen et al, 2006). waardes van 10% (Persoonlike twee verskillende metodes ontleed. Deur met water te besproei wat mededeling, 2014). Bogrondmonsters (0-20cm) is so reeds hoog in soute ontleed, kan na as moontlik aan mekaar gedie verbrakkingsprobleme op neem in goeie en swak kolle en GWK-bedieningsgebied gronde vererger word, veral wanFoto’s 1 en 2 is geneem van miedie resultate word ook in Tabelle neer dreinering ook `n probleem is. 2 en 3 aangedui. Hierdie is `n lies in Januarie 2014. Let op die Sodanige gronde kan ongeskik vir duidelike verskille tussen die mielies leemgrond. besproeiing word (veral vir sekere Uit die resultate van die ammoniletterlik enkele treë uitmekaar. soutgevoelige gewasse). Waar die water in `n depressie, umasetaat-ontleding kan gesien Omdat watergehalte deur die jaar soos spuit of trekkerspoor versamel word dat die UNP baie hoog raak, wissel, kan periodes geïdentifiseer bo 12% in die swak kolle. het, vertoon die mielies normaal. word om loging of oorbesproeiing As `n mens na die versadigde pas- toe te pas. Foto 3 is `n voorbeeld van koring waar daar soutprobleme voorkom. ta kyk, is dit duidelik dat dit nie net Hierdie oorbesproeiing behoort Weereens is die koring beter in die natrium (Na) is wat problemasoute uit die grondprofiel uit te ties is nie, maar ook die totale planterspoor waar die water kon loog indien daar voldoende dreiversamel. soute in die grondoplossing (EG). nering is.
Tabel 2. Ammoniumasetaat-ontleding van goeie en swak kolle in mielies 2014. 24
Grafiek 1 is `n opsomming van totale oplosbare soute (TOS) in `n riviersisteem soos gemeet op drie verskillende plekke. Uit die grafiek blyk dit dat die hoeveelheid soute opgelos in die water deur die jaar verander. Daar is tye, (gewoonlik) in Mei en begin Junie, wanneer die watergehalte ook redelik goed is.
Dit is juis hierdie tydperke wat die omliggende boere moet benut om loging toe te pas en dit kan gedoen word met `n swaar besproeiing nĂĄ bewerking en voordat koring/gars geplant word. Die groot uitdaging lĂŞ voor die mielieseisoen wanneer daar normaalweg nie tyd is om voor plant swaar water toe te dien nie.
Mielies is ongelukkig ook meer sensitief vir soute as koring en dis juis hierdie tydperk wanneer ordentlike loging van soute baie voordelig kan wees. Wanneer reĂŤn deur die seisoen val, moet dit ook gebruik word om opgeboude soute uit die profiel te loog. Waar boere weet opbouing van
Tabel 3. Versadigde waterekstrak-ontleding van goeie en swak kolle in mielies 2014.
Grafiek 1. `n Opsomming van die totale oplosbare soute (TOS) gemeet op drie verskillende punte in `n riviersisteem in die GWK-bedieningsgebied. 25
soute is `n probleem, moet nie tydens reën met besproeiing gestaak word nie en besproeiing moet voortgaan totdat 50-100 mm water (besproeiing plus reën) toegedien is (Ayers en Westcot, 1985). Dit sal veral help om soute tot onder die wortelsone in die profiel te loog. Hier is dit veral belangrik om te onthou dat grondsoorte verskil en `n logingsfraksie vir verskillende gronde dus ook sal verskil. Hou ook in gedagte dat voedingstowwe moontlik onder sulke toestande uitgeloog kan word.
grond eers geïdentifiseer word. Die soort brak moet bepaal word met die hulp van drumpelwaardes gegee in tabel 1. Vervolgens moet die aard en dreineerbaarheid van die profiel ondersoek word en die gehalte van besproeiingswater moet vasgestel word. As die grondprofiel dit toelaat en daar voldoende dreinering is sonder enige beperkende lae, kan oormatige soute uit die profiel geloog word deur slegs te veel water te gee (oorbesproei). Dreinering kan verbeter word deur dreineringspype te installeer en verdigtingslae kan opgehef word met Gevolge van Brakgronde effektiewe primêre bewerking. � Die hoeveelheid toeganklike As die oorsaak van verbrakking `n water in die grond verminder. ander bron is (soos sugwater van Plante sal dus gouer verwelk by hoër liggende besproeiingsgebiede) dieselfde hoeveelheid water in kan die bron afgesny word deur `n die grond. afsnysugsloot te grawe. � Hoë natriumversadiging gaan Waterindringing kan verbeter word gewoonlik gepaard met `n hoë deur die inwerking van organiese pH wat weer lei tot voedingsmateriaal. probleme ten opsigte van Minimum bewerkingspraktyke soos mikro-elemente en fosfaat (uit- strookbewerking kan ook baie help gesonder molibdeen). met effektiewe waterinfiltrasie. � Hoë natriumversadiging gee As druppelgrootte `n probleem is, aanleiding tot die ontvlokking kan fyner druppels of dubbelspuivan die grondkolloïede wat te die infiltrasietempo van water weer aanleiding gee tot swakker in die grond effektief verbeter. `n struktuur. Skoffelaksie (wetrip) help ook om � `n Swakker struktuur gee weer grond te deurlug en waterinfiltrasie aanleiding tot swakker dreinete verbeter. ring, deurlugting, gaswisseling, Wanneer die oorsaak weens te hoë wortelpenetrasie en swakker natriumvlakke in die grond is, kan opname van voedingstowwe. gips tesame met `n swaar water� Die versteurde katioonbalans toediening gebruik word. Natrium belemmer die opname van word vanaf die kleikolloïede verKalium wat belangrik is vir plaas en uit die grondprofiel geveselsterkte en oop- en toeloog. maak van huidmondjies. Kalium Dit is belangrik dat gips alleenlik word by grane geassosieer met toegedien word indien daar dreidie stewigheid van stamme, nering en geen beperkende lae in droogte- en kouebestandheid die grond is nie. en vruggehalte. Die EG-waardes van die grond � Grondvrugbaarheid neem af. moet ook hier in ag geneem word. Hef eers fisiese probleme met Beheer effektiewe primêre bewerking op Om suksesvolle beheer toe te pas alvorens gips toegedien word. moet die oorsaak van die brakOnoordeelkundige toediening en 26
oneffektiewe bewerking kan tesame met gipstoedienings die EG-waarde in die grond net verder verhoog. Hou veral hier in gedagte dat gips, kalk en alle kunsmisstowwe verskillende vorms van soute is wat tot die grond toegedien word. Dit is goeie praktyk om eers `n versadigde pasta-ekstrak-ontleding op gronde te doen alvorens kalk lukraak toegedien word. Variërende toedieningskaarte moet ook eerbiedig word en kolle wat nie kalk of gips moet kry nie, moet nie gestrooi word nie. Die laaste opsie sal wees om gewasse te plant wat meer souttolerant is. In Tabel 2 word EG- (grond) drumpelwaardes vir verskillende gewasse gegee. Opsomming Grond- en waterdegradasie moet voorkom word om volhoubaar te kan boer. Dit kan gedoen word deur monitering (grond- en waterontledings) en aanpassing van bestuurspraktyke. Grond- en waterontledings is handige hulpmiddels wat die boer kan bystaan om bestuur sodanig aan te pas om verbrakking van gronde te voorkom. Soos in Engels gesê word: Attend to the low hanging fruits first. Gee dus eerste aandag aan die basiese beginsels soos bewerking en effektiewe watertoediening alvorens daar met te veel ander hulpmiddels wondere verrig wil word. Wanneer probleme met versouting voorkom, is dit altyd beter om met mense te werk wat `n wetenskaplike benadering volg. GWK se landboukundiges kan produsente hiermee bystaan.
Tabel 2. EG- (grond) drumpelwaardes vir verskillende gewasse. Bron: Effect of water quality on irrigation farming along the lower Vaal River: The influence on soils and crops: CC du Preez et al. UFS. WRC report 740/1/00. (2000)
Verwysings � Ayers R.S. and Westcot D.W. (1985). Water Quality for Agriculture. FAO Irrigation and Drainage Paper. � Du Preez C.C., Strydom M.G., Le Roux P.A.L., Pretorius J.P., Van Rensburg L.D., Benni A.T.P. (2000). Effect of water quality on irrigation farming along the lower Vaal River: The influence on soils and crops. WRC report 740/1/00. � Dumanski, J. (1997). Planning for sustainability in agriculture development projects. Agriculture and Rural Development, 15-18. � Hanson B.R, Grattan S.R, Fulton A. (2006). Agriculture Salinity and Drainage. University of California, Davis. � MVSA Bemestingshandleiding, Sewende hersiene uitgawe. (2007). � Nel P, 2014. Persoonlike mededeling.
Conrad Borman
Saad
Pierre Ferreira Bedryfshoof: Kultivarontwikkeling en Evaluasie
GWK is ook betrokke by die seleksie van grondboonlyne
I
hoof grondboonteler van die maatn die Mei-uitgawe van Kommuskappy Canon Garth Agri Research niek is breedvoerig terugvoer ge- (CGAR) GWK besoek. gee oor die besoek van die AusDr. Moore is `n Amerikaanse burtraliese grondboonteler dr. Graeme ger en is naby die dorp Sumner in Wright. die staat Georgia gesetel. Die doel van hierdie besoek was GWK toets op die oomblik grondboonkultivars vanaf AustraliĂŤ en om samesprekings met GWK Amerika. bestuur te voer rakende punte van Intussen het dr. Kim Moore die belang asook om plantseleksies in 28
Suid-Afrika te doen. Bestaande kultivars uit Moore se program is reeds vir `n tweede agtereenvolgende jaar getoets. Nuwe kultivars is ook ontvang wat die afgelope seisoen vir die eerste keer geproef is. In Oktober 2013 is 223 segregerende lyne uit Amerika ontvang. `n Segregerende lyn kan beskryf
Dr. Kim Moore doen plantseleksies. word as plante afkomstig uit `n kruising met dieselfde ouers wat nog van mekaar verskil en dus nie homogeen is nie. Ongeveer 40 pitte van elke lyn is ontvang en as `n kwekery naby Douglas aangeplant. Die rede waarom dit in Suid-Afrika gedoen word, is om plantseleksies in ons eie omgewing te doen. Die pitte is 50 cm vanaf mekaar in die ry geplant om enkel plantseleksies te vergemaklik. Uit die oorspronklike 223 lyne is 197 enkel plante geselekteer. Hierdie seleksies sal die komende seisoen weer volgens dieselfde metode geplant word vir verdere seleksies. Van die lyne was al redelik homogeen en dit sal moontlik deel vorm van die kultivarproewe vir die 2015/16-seisoen. Dit is uiters belangrik dat geen segregasie meer voorkom wanneer die opbrengs van `n lyn getoets word nie. `n Kultivar wat nie heeltemal sui-
wer is nie se suiwerheid sal vinnig verder afneem met nadelige gevolge. Om laasgenoemde reg te stel, moet enkel plantseleksies weer gedoen word wat `n duur proses kan raak. Met die keuse van individuele plante het Moore veral gekonsentreer op blaargesondheid, peuldrag en die gesondheid van peule. Die waarde daarvan om die seleksies in Suid-Afrika te doen, was reeds duidelik voordat die plante oesgereed was weens verskille teenoor vatbaarheid vir blaarsiektes. Die kultivars uit die Amerikaanse program is hoofsaaklik Spaanse en Spaanse Runner-soorte met pitgroottes soortgelyk aan ons plaaslike LNR-kultivars. `n Premie word in Japan verdien vir klein ronde pitte en is daarom `n belangrike nismark wat GWK wil behou. Kultivars wat betekenisvol beter as ons plaaslike kultivars presteer het, hoofsaaklik weens `n beter
peuldrag, is uit eerstejaarproewe geĂŻdentifiseer. Die kultivar uit Moore se program wat die beste presteer het in die eerstejaarproewe, het vanjaar weereens uitstekend by Ellisras gevaar. Die data van die ander lokaliteite is nog nie beskikbaar nie. Die verwagting is dat die kultivar weer goed sal presteer. GWK is op die oomblik ook besig om saad van diĂŠ kultivar te vermeerder. GWK skep kreatiewe oplossings deur saam met oorsese grondboonmaatskappye te werk, kultivars te proef en plantseleksies in Suid-Afrika te doen. GWK is trots op die werk wat reeds die afgelope twee jaar gedoen is. Deur energieke uitvoering sal met die program voortgegaan word sodat beter kultivars voortdurend aan produsente beskikbaar gestel word. Intussen is ook begroot vir `n grondboonplukker vir navorsingsdoeleindes wat `n groot bydrae tot navorsing sal lewer. 29
Versekering
Brits van den Berg Uitvoerende Bestuurder: Versekering en FloTank
Oesversekering vrywaar die produsent van bepaalde risiko’s
V
ersekering vorm `n integrale deel van `n produsent se insetkoste, aangesien dit hom teen bepaalde risiko’s vrywaar. Verskeie natuurrampe kan `n produsent letterlik kaal laat staan. Hael, brand, transito en ryp is risiko’s wat produsente daagliks in die gesig staar. GWK doen op die oomblik sake met drie versekeraars, naamlik ABSA, Mutual & Federal en Santam. Hierdie versekeraars het elkeen hul onderskeie kontrakte met produkvoorwaardes, premies, bybetalings en transaksiemetodes. Die belang van `n ingeligte makelaar Dit is van uiterste belang dat `n produsent met sy makelaar gesels sodat die verskillende opsies aan hom uitgewys kan word. Die produsent het dus `n keuse oor wat sy sak en sy behoeftes sal pas. Aangesien die versekeraars se polisbewoording verskil, is die belangrik dat `n makelaar moet die volgende duidelik aan `n klant uitwys: � die aanvang van dekking; 30
Figuur toon die totale hektare, premie en eise per gewas aan oor die afgelope jaar.
� staking van dekking; � wanneer u premie betaalbaar is; � grasie om die eis aan te meld; � dekking ten opsigte van oor-
maat reën en wind; � watter risiko’s is beskikbaar op gewas wat u verseker en � watter risiko’s het `n addisionele premie.
Laasgenoemde sal die versekerde in staat stel om `n weldeurdagte, ingeligte besluit te neem.
om die makelaar onmiddellik te kontak sodat hy/sy kan help met die dispuut, aangesien `n spesifieke prosedure gevolg moet word. GWK se kortingsbeleid Versekerdes moet versigtig wees GWK se kortingsbeleid hou `n ver- om met taksateurs in argumente dere voordeel vir produsente in om betrokke te raak, maar moet kennis GWK as makelaar te gebruik. Die neem van die taksateur se bevinkortingsbeleid het die vorige jaar dings en `n afskrif van die betrokke tot gevolg gehad dat produsente transaksie bekom. wat by GWK verseker is, 7.2% van hul premie teruggekry het. Sou `n produsent dus R1 miljoen aan premies betaal het, het hy R72 000 in terme van die kortingsbeleid ontvang. Vergoeding Brandrisiko word teen `n 85%-vergoedingskoers vergoed. Die versekerde waarde in geval van brand word bepaal deur die siloprys van die dag of die versekerde se geweegde gemiddelde kontrakprys. Let daarop dat dit nie teen die polis se versekerde waarde vergoed word nie. Transito word vergoed teen `n 90%-vergoedingskoers van die versekerde waarde soos op die poliskontrak. Die risiko onder transito kom slegs voor wanneer die oes vervoer word, ten opsigte van brand, botsing en die omslaan van die voertuig, asook diefstal wat daarmee gepaardgaan. Hael en ryp word betaal op versekerde waarde volgens die poliskontrak met inagneming van die bybetaling of vrystellingsopsie wat die versekerde met die skryf van die polis gekies het. Koueskade is nie gedek nie. Rypskade is egter wel gedek, aangesien dit `n sigbare, takseerbare skade is. Taksasieprosedure As die versekerde nie met `n taksasie tevrede is nie, is dit belangrik
GWK het die afgelope tyd meer as een geweierde eis suksesvol ten gunste van ons klante geskik. Tariewe vir oesversekering in SuidAfrika is baie sensitief weens die hoë risiko. Weens die vorige jaar se eisegeskiedenis word verwag dat sekere gewasse se tariewe en bybetalings mag verhoog.
TRANSITOPOLIS U dekking is reeds ingesluit vir transito van stoetvee en produksieveilings Al u stamboekdiere en lewendehawe is outomaties verseker by alle stoetvee- en produksieveilings van GWK onder hierdie een polis. Die versekerde gevare van die polis sluit in: • Brand; • Weerlig; • Vloed; • Botsing en/of omslaan van die vragdraende voertuig insluitend op- en aflaai van die vrag en • Diefstal volgende op enige van bogenoemde. Die dekking tree in werking met die val van die hamer, dus vanaf verwisseling van eienaarskap met die aankoop van die betrokke dier by die veiling en eindig met die aflaai van die diere by u eindbestemming. Die bybetaling is 10% van die eis onderhewig aan `n minimum van R1 000 ten opsigte van iedere en elke gebeurtenis. Kontak gerus vir Wilmarié van der Schyff by GWK – 082 382 8123 vir enige navrae oor die polis of vir hulp met eise. Kontak gerus ook vir GWK Versekering vir enige ander versekeringsbehoeftes. Onderskryf deur:
GWK Nuus GWK se Cape Ruby Port onder die voorstes gereken Landzicht wen silwer op die Cape Port Producer’s Association se port- en wynuitdaging Die Landzicht-wynkelder op Douglas se Cape Ruby Port het `n tweede plek behaal in die Cape Port Producer’s Association (CAPPA) se jaarlikse porten wynuitdaging. Port van kelders regoor Suid-Afrika is vir die uitdaging ingeskryf. Die port is deur vier van Suid-Afrika se voorste portkenners beoordeel op grond van die kleur, die neus en die harmonie van die port, m.a.w. hoe die geure saamwerk, die karakter van die kultivar en die eikehout-karakter. Mnr. Ian Sieg (Bestuurder: Wyn) vertel dat hy in 2011 vate aangeskaf het om Landzicht se reeks wyne uit te brei. Hy het op port besluit wat houtverouderd moet wees. “Goeie port is `n kombinasie van die regte kultivars en die regte houtveroudering.” Die port is in 2011 in die vate geplaas en ná byna drie jaar aan die einde van verlede jaar gebottel. Sieg nooi die publiek uit om die kelder te besoek en die verskeidenheid wyne te proe. “Ons Cape Ruby is net die regte ding om die koue effens draagliker te maak!” skerts hy. Regs: Sieg met die sertifikaat vir die tweede plek wat die kelder met sy Cape Ruby Port behaal het. Foto’s: Tania Fourie 10
32
Uitslae van katoenproewe op boeredag bekendgemaak Proewe is op sand- en kleigrond geplant om insetkoste te kontroleer GWK Katoen het tydens die 2013/ 2014-katoenseisoen die voorreg gehad om grond by mnr. Nico Jacobs (Penta Boerdery, 44ha sandgrond) en 21 ha kleigrond by mnr. Frank Lawrence te huur. Die doel van die huurgrond was om nuwe kultivars te proef, totale insetkostes te kontroleer en ook verskillende bestuurspraktyke toe te pas en te verifieer. Nรก afloop van die seisoen is 281.8 ton katoen op die sandgrond en 164.32 ton katoen op die kleigrond geoes teen `n gemiddelde opbrengs van 6.4 ton/ha en 7.82 ton/ha onderskeidelik.
Die totale insetkoste vir die proewe was R22 998.14/ha op die sandgrond en R21 732.81/ha op die kleigrond. Hierdie inligting is onlangs tydens `n katoenboeredag op Modderrivier aan produsente gekommunikeer. Tydens die boeredag het produsente ook terugvoer oor die groeiseisoen ontvang en is beklemtoon dat grondvoorbereiding van kardinale belang is, aangesien dit die plant die geleentheid gee om `n goeie wortelstelsel te ontwikkel en watergebruik deur die seisoen verbeter. Mnr. Hannes Hatting (Bedryfshoof: Presisieboerdery) het ook benadruk
dat kaliumvlakke binne die plant op kritiese blomstadiums goed gemonitor moet word. Regstellings moet gedoen word deur 2-5 kg kaliumnitraat te spuit. Opvolgontledings is ook belangrik om te verseker dat enige tekorte reggestel word. Hatting het ook genoem dat die beskikbare kultivars verskillend reageer teenoor groeireguleerderbespuitings. `n Verkeerde bespuiting belemmer die oesontwikkeling en kan tot verlaagde opbrengste lei. Ons bedank graag ons produsente, landbou-adviseurs en ondersteunende personeel vir `n suksesvolle oesjaar. 33
Mnre. Adam Mostert (Hoofbestuurder van die misstofvereniging van Suid-Afrika, FertASA), Jaco Raath (Ondervoorsitter), John Purchase (Hoof Uitvoerende Beampte van die landbousakekamer, AgBiz), me. Annette Botha, wat tydens die kongres `n goue medalje namens haar oorlede man, dr. Abel Botha, `n bekroonde landbouweteskaplike navorser, ontvang het en dr. Chris Schmidt (Bestuurder: Landboukundige dienste van Sidi Parani) wat `n silwer medalje ontvang het.
FertASA vereer wetenskaplike van GWK Maak `n besonderse bydrae tot navorsing oor plantvoeding Dr. Chris Schmidt (Bestuurder: Landboukundige Dienste van Sidi Parani) is onlangs met `n silwer medalje tydens die jaarkongres van die Misstofververniging van Suid-Afrika (FertASA) vereer vir sy besonderse navorsingsbydraes tot plantvoeding oor baie jare, asook die oordrag van die navorsingsresultate in wetenskaplike publikasies en tydens kongresse. FertASA ken jaarliks medaljes aan presteerders in verskillende kategorieĂŤ toe. Schmidt begin sy loopbaan in 1987 as werknemer by die LNR Instituut vir grond, klimaat en water. In hierdie tyd voltooi hy ook sy M.Sc. met die titel Kwantifisering van die stikstofbalans 34
op die Glen Shorrocks gewasekotoop aan die Universiteit van die Vrystaat, waarna hy as werknemer by Union mines en in 1996 by die Instituut vir graangewasse aansluit. In 1993 voltooi hy sy Ph.D. met die titel Changes in the phosphorus status of soils and the influence on maize yield aan die Universiteit van die Vrystaat. In hierdie tyd skryf hy `n verskeidenheid artikels, lewer radiopraatjies, bied opleidingsessies aan en tree ook tydens kongresse as spreker op. In 2004 sluit hy by Yara/Kynoch aan waar hy voortgaan om artikels te skryf en verskeie wetenskaplike artikels publiseer.
Hy ontvang ook die toekenning vir die beste artikel gepubliseer in die Suid-Afrikaanse tydskrif vir plant en grond, getiteld Nitrogen fertilizer guidelines for small-scale farming on an irrigated duplex soil based on soil analyses. Schmidt begin in 2006 by Sidi Parani waar hy sy BOP-sertifikaat verwerf en weer vereer word vir die beste artikel gepubliseer in die Suid-Afrikaanse tydskrif vir plant en grond, getiteld Extractable soil phosphorus threshold values for dryland maize on the South African Highveld. Hy word ook in 2011 deur SA Kalk en Gips as een van die drie toplandboukundiges aangewys.
Kompetisie!
Hou GWK se Facebook-blad dop vir die aankondiging van die maandelikse wenner!
Like en share GWK se blad op Facebook en jy ontvang onmiddellik `n inskrywing in ons maandelikse kompetisie!
Snappy Chef 20cm veerligte gietyster-braaipan ter waarde van R799
6-stuk Snappy Chef messestel ter waarde van R699
Snappy Chef eenplaat-induksiestoof ter waarde van R1199
Snappy Chef 35cm reghoekige lasagnebak van gietyster ter waarde van R1199
Die wenner sal `n stel kookware van Snappy Chef ter waarde van R4 595 ontvang. Pryse kan nie vir kontant geruil word nie. Die beoordelaars se beslissing is finaal en geen korrespondensie sal daaroor gevoer word nie.
38
8-stuk Snappy Chef pottestel ter waarde van R699
Pret op die plaas Vir die jongspan
Skommel die letters om woorde te maak . . . Loer na die antwoorde as jy vashaak.
nesohrd
e
riulsstove beste
e
ererktk
r i n i e lsmie k g o geplo
sntluppi
edeen
e r v k a
agnes
n a r l etp
deepr
paesk
Antwoorde koring perde planter spilpunt mielies beeste trekker volstruise stroper ploeg skape varke eende ganse hoenders 40
Leefstyl
Carien Grobler
Jy kán die beste kies! “Wanneer `n mens jou keuses beperk tot wat moontlik en redelik lyk, sluit jy jouself af van wat jy werklik wil hê,” het die outeur, rolprentmaker en sakekonsultant Robert Fritz gesê.
S
tel jou voor jy sit aan vir ete in `n restaurant. Wanneer die kelner na jou tafel kom, begroet jy hom met die woorde: “Wat gaan ek vanaand eet?” Hoe belaglik dit ook al mag klink, neem die meeste mense soms op hierdie manier vir lief met hul omstandighede. Die rede hiervoor is dat 42
dit moeiliker en meer intimiderend is om bewustelike keuses te doen en `n mens jouself dan wysmaak dat jy nie die vermoë het om anders te kies nie. Byvoorbeeld: Jy is onbevredig en ongelukkig by die werk, maar sê vir jouself: “Ek beweeg al jare lank vorentoe in hierdie beroep, ek kan nie nou verander nie.” Jy wil dalk gewig verloor, maar vermy die keuse om meer gesond te eet met: “Ek is al so ver heen, ek sal nooit weer maer wees nie.” Jy wil dalk jou skuld afbetaal, maar koop steeds met jou kredietkaart en sê vir jouself: “Ek is reeds so diep in die skuld, nóg `n paar skoene sal geen verskil maak nie.”
Bewustelike keuses stel `n mens in staat om proaktief op te tree, eerder as om op ander mense se besluite of omstandighede te reageer. Op hierdie manier bemagtig `n mens jouself deur jou stempel op jou doelwitte, beroep en jou verhoudings af te druk. Druk jou stempel af Die bekende sielkundige Carl Jung het by geleentheid gesê: “Ek is nie `n produk van wat met my gebeur het nie, maar `n produk van my eie keuses.” Wanneer `n mens ongelukkige of onbevredigende omstandighede beleef, voel dit dikwels asof jy vasgekeer is en geen keuse het nie.
Die werklikheid is dat `n mens altyd sekere keuses kan maak wat jou omstandighede sal beïnvloed. Dit is egter belangrik om die verskil tussen “vir lief neem” en “kies” te verstaan. Wanneer `n mens vir lief neem met jou omstandighede, beteken dit dat jy passief toekyk en nie verantwoordelikheid neem vir die wendings in jou lewe nie. Keuse is `n proses van sorgvuldige oorweging waardeur `n mens alternatiewe ondersoek en jou voorkeure identifiseer. Hoewel dit moeiliker en meer intimiderend is om te kies, plaas dit `n mens in die bestuurdersitplek van jou eie lewe. Hier is vyf maniere om keuses te doen wat jou meer tevrede, gelukkig en bevredig sal laat voel: Kies bewustelikheid Bewuswording van `n mens se keuses is die eerste stap na verandering. Let op die keuses wat jy elke dag maak. Dit mag so eenvoudig wees soos om te kies wat jy vir ontbyt gaan
eet, of so ingewikkeld soos wat jy moet doen om jou onderneming te bevorder. Vra jouself af of die keuses wat jy maak jou nader bring aan jou doelwitte en of dit jou vaskeer op `n plek waar jy ontevrede voel.
dinge aandag gee, hoe meer bevrediging sal jy ervaar.
Kies jou reaksie `n Mens het altyd `n keuse hoe jy op `n situasie of iemand anders se optrede reageer. Sien elke situasie in jou lewe as neuKies die gevolge traal – jy skep `n ervaring daaruit Wanneer `n mens `n keuse doen, deur hoe jy daarop reageer. kies jy ook alles wat daarmee Stop voordat jy reageer. Kies dan wat saamgaan. As jy `n professionele die uitkomste is wat jy graag wil hê en beroep kies, kies jy ook die jare van studie en die lang werksure. Deur be- baseer jou reaksie daarop. wustelike te kies, kan `n mens voorKies geluk sien watter verantwoordelikhede jou Sielkundiges wat geluk bestudeer, is keuses inhou. dit eens dat geluk nie soos `n ryp vrug in `n mens se skoot val nie. Kies jou prioriteite Dit is `n keuse. Prof. Tom Stevens, Prof. David Welch van die Universiteit van Waterloo in Ontario, skryf in sielkundige en professor emeritus sy boek Decisions, decisions: The art aan die California State University, of effective decision making: “Mense skryf in sy boek You can choose to be wat nie selfondersoek doen nie, doen happy: “Kies om geluk `n doelwit te swak keuses omdat hulle nie eerstens maak. Die mense wat die gelukkigste is, fokus op persoonlike groei. weet wat hulle wil hê nie.” Vra jouself af wat so belangrik is dat Leer goeie selfbestuur-, interpersoonjy dit onder geen omstandighede sal like en beroepsvaardighede aan en omring jouself met mense wat jou geopgee nie. Dít is die kern van jou lukkig laat voel.” menswees. Hoe meer jy aan hierdie 43
Gesondheid
Wenke vir winter-gesondheid Terwyl die koue weer `n mens lus maak om aan warm, ryk disse te smul, is dit steeds belangrik om jou algehele gesondheid in gedagte te hou. Hier is `n paar wenke om in die wintermaande meer gesond te leef.
Lag en huil `n Lekker huilsessie is klaarblyklik goed vir `n mens. Om te lag ook, en daar is al bewys dat dit liggaam, siel asook `n gebroke hart help herstel. Studies in Japan dui aan dat lag die immuunstelsel `n hupstoot gee en dat dit die liggaam help om allergiese reaksies af te skud.
Lê weg aan sop Sop laat jou meer versadig voel en bevat minder kilojoules. Skop jou maaltyd daarmee af en verminder dan so jou aptyt. Jy kan só tot 20% minder eet. Pasop net vir roomsoppe wat `n hoër vetinhoud het.
Geur met kerrie Warm kos wat brandrissies of rooipeper bevat, stimuleer die afskeiding van endorfiene, die hormone wat jou goed laat voel. Endorfiene het `n kragtige effek en laat jou goed voel ná oefening. Hou egter in gedagte dat lam, vark- en skaapvleis-disse `n hoë vetinhoud het. Eet `n tuisgemaakte ete Jy moet minstens vyf keer per week `n tuisgemaakte maaltyd eet. Dis een van die geheime van mense wat gewig verloor en dit nie weer optel nie. Restaurant- en wegneemetes laat die kilogramme opstapel. Selfs wanneer `n mens `n slaai bestel, kan die kilojoules in die sous wegkruip wat restaurante gebruik om die slaai-opsies op hul spyskaarte lekker te laat smaak. 44
Eet meer proteïene Jou liggaam werk harder om proteïene af te breek as vette en koolhidrate. Jy verbrand dus op hierdie `n bietjie meer kilojoules. Dit kan ook help dat jy vet verloor en nie spiere nie, aldus `n studie in die Amerikaanse Journal of Nutrition. Maak ook seker dat jy minstens 90 mg vitamien C per dag inkry deur genoeg vars vrugte en groente te eet.
Resep
Biltong- en bloukaassop Resep 125 g botter 250 g koekmeel 250 g gerasperde cheddar- / soetmelkkaas 125 g bloukaas in blokke gesny 4 hande biltong, gekerf 2 liter kookwater 500 ml melk 3 eetlepels port 2 hoenderekstrak Sout en peper na smaak
Metode � Smelt die botter in die soppot. Gooi die meel by en roer dit, verkieslik met `n handklitser of `n vurk. � Breek die blokkies hoenderekstrak by die mengsel. � Voeg nou stadig die melk en die kookwater by, terwyl jy aanhou roer tot romerig. � Voeg die cheddar- of soetmelkkaas by, twee hande biltong. Hou aan roer terwyl jy die bloukaas byvoeg en dit in die sop weggesmelt het. � Haal nou die pot van die hitte af, of draai die hitte laag genoeg om die pot warm te hou, sonder dat dit prut. Gooi die res van die biltong in die sop en roer dit deur saam met `n sopie port. � Onthou dat die bloukaas nogal sout is en die biltong sy eie speserye het, so proe eers voordat jy die sout en peper na smaak byvoeg. � Bedien met geroosterde brood. 45
Agterblad Uit Piet se pen
Niemand het daardie jare vir `n springbok betaal nie . . . As kinders was dit vir ons die hoogtepunt van die wintervakansie wanneer die Bolanders kom jag het. Ons het in die karavaan geslaap en die grootmense in die huis.
sy heiligdom! Pa het die bokke met die bakkie aangekeer en die werkers met die perde. Elke man is by sy voorsitplek afgelaai met duidelike skiet-instruksies. Die laaste vermaning was om nie regop te staan nie. Wanneer almal hulle sit gekry het, het ons die bokke Dit het lank geneem vir die jagters om begin roer. Vroegmôre was die skote maar min. Die meerderheid aan die van die Kaap tot op die plaas te kom. slaap agter die bos. Teen eenuur se Ons sou eers later jare agterkom hoekoers het die manne begin ontwaak en kom. Hulle het gewoonlik eers in die teen pa se vermaning in begin regop vroeë oggendure gearriveer. Wanneer hulle ontwaak het, moes die staan. Geen bok waag dit dan in die bewegende voorwerpe se rigting nie. By gewere ingeskiet word. Party op teikens en ander sommer op blikkies. Die navraag het niemand dan nog `n bok deur die oggend gewaar nie. teikens en blikkies het nie veel skade opgedoen nie en is oor en oor gebruik. Met die meeste manne nou wakker het dit soos `n jong oorloggie begin klink Een van die plaasmanne het selfs op wanneer hulle aan die skiet geraak het. `n keer kans gesien om met `n Die perde druk besig om kwesbokke teiken agterop sy fiets te ry om `n bewegende op te volg. Ruiters het op en af gejaag bok na te boots. Hy het en opgewonde aan mekaar beduie in watter rigting die diere was. heel veilig gevoel met die manne wat so vrot Teen laatmiddag is die jagters opgeskiet. Gelukkig is dit laai. Die kopskote was maar min. Enigiets van blad tot boud. Vrystaatse kopnooit beproef nie. skote was die meeste (deur die boude). Hiervandaan was Die aand by die vuur was dit `n groot dit jagveld toe. Pa gespog. Ou Botties se bokke was almal was baie streng moeilike skote. Ver oor die 300 m. met `n drinkery in Die bok se horings het gewoonlik net die jagveld. Eintbokant die bos uitgesteek. Hy moes lik het hulle hom altyd raai watter kant die lyf is. As die lekker geflous. eerste skoot mis is, het hy geweet die Elke jagter het bok se lyf is nie daar nie. Met nog net sy eie sakkie lemoene by hom een horing sigbaar het hy dan vir die kop gegaan. As dit ook mis was, het sy gehad. Die sakkie was 46
logika het hom in die teenoorgestelde rigting gedwing. Sy bokke was almal raaiskote wat soos klokslag met die derde skoot geval het. Ou Botties het altyd meer kookvleis as biltong gehad, maar eintlik nie een van die twee nie. Ou Daan was van Wellington se wêreld en het gewoonlik die “handsakkies” geskiet. (Klein bokkies wat jy soos `n handsak in jou een hand kon dra.) Altyd vreeslik gespot. Sy scope was gewoonlik foutief. “Nee, volgende jaar sal jy sien,” het hy altyd belowe. Hentas, van Robertson, was die enigste ongetroude een tussen hulle. Hy het altyd `n meisie saamgebring. Gewoonlik nie veel geskiet nie. Baie kere nie eers sy geweer uit die sak gehaal nie. Pa het die toeter lank voor die tyd geblaas sodat hy kon weet ons is op pad om hom op te laai. Die meisies het altyd belowe om saam met ons in die karavaan te slaap. Hiervan het net beloftes gekom. Oom Jan was familie en is as hoofseun aangespreek. Hy het met `n 303 geskiet. Jare gelede iewers `n kas patrone in die hande gekry. Sonder sy 303 was hy rigtingloos. Hy wou sien hoe sy koeëls trek (stadige geweer). As die amptelike skinker het niemand vir hom nee gesê nie. “Vat hom soos hy is, of gaan drink water by die kraan,” het hy altyd gesê. Gaan skiet `n mossie by ou Vossie. Tjorts daar gaan hy! Vandag lewe net ou Hentas nog. Stokoud en gedaan. `n Era vir altyd verby. Niemand het daardie jare vir `n springbok betaal nie . . .
GWK Graanfasiliteite . . . innoverende berging GWK Graanfasiliteite is `n markleier in die grootmaat gradering, hantering en berging van verskillende graanprodukte by moderne fasiliteite in die hele GWK-bedieningsgebied. Die besigheid het graandepots op Douglas, Prieska, Hopetown, Barkly-Wes, Jan Kempdorp, Luckhoff, Marydale, Modderrivier en Rietrivier en is gerat vir die hantering en berging van honderdduisende ton graan elke seisoen.
www.gwk.co.za
innoveer landbou