Kommuniek Mei 2013 by Carien Grobler

Mei 2013

`n handelsmerk van

SAB Maltings wys 2012 se top garsprodusente aan Graanmark vertoon volatiel, maar oorwegend rigtingloos Ontleders staan bont oor Amerikaanse mielievoorraad

Inhoud 2 Redaksioneel Die eerste blare val so stilweg in die rookvaal bos en laan . . .

38 Op die veeplaas Koste van grond `n faktor in volhoubare veeboerdery.

3 Geestelike akker Lewende water van genade.

42 Lewendehawe Veediefstal: Produsente kan hulself met kennis bemagtig.

4 Agrikalender 5 Damme en reënval 6 Landbouwenke 8 GWK: Direksie en Bestuur 10 LANDBOUSAKE Aktueel SAB Maltings wys 2012 se top garsprodusente aan. “Landbou is my passie,” sê top garsprodusent. 14 Wat aandeelhouers moet weet Dís nuus in die GWK-groep. 16 Graan Graanmark vertoon volatiel, maar oorwegend rigtingloos. 20 Graan Ontleders staan bont oor Amerikaanse mielievoorraad. 22 Presisieboerdery Watergehalte is deurslaggewend. 26 Saad Internasionale grondboontelers besoek GWK oor proefprogram. 28 Spesialisprodukte China se vraag na neute kan grondboonpryse opwaarts druk. 32 Lewendehawe Kalahari Nguni Klub bied insiggewende inligtingsdag aan.

46 GWK NUUS - GWK-span neem deel aan Rhino Classic. - GWK by sake-ontbyt in Bloemfontein. - Eks-Direkteure kom op Modderrivier byeen. - Douglas-fietsryklub neem aan Argus deel.

10 Top garsprodusente.

50 ONS MENSE GWK aan die werk. 54 KOMMUNIEK KIEKIES Herfs. 56 RUGBYPRAATJIES Griekwas gesels “Ek sal Griekwas tot die dood ondersteun,” sê oom Bushy.

16 Graanmark is volatiel.

57 DIE SKOPSKOEN Staan agter ons manne! 58 Vir die jongspan Pret op die plaas.

54 Wenkiekie

60 VROUE Leefstyl Trek die skoen aan . . . en voel waar hy druk. 62 Gesondheid Goud uit die grond . . . sit dit in jou mond 63 Resep Asemrowende aartappelsop met rokerige roomkaas. 64 Agterblad Jou marbles moet gepolish wees as jy dié spel wil wen.

60 Trek die skoen aan . . .

Carien Grobler Redakteur

Redaksioneel

ie jaar word ryp in goue akkerblare, in wingerd wat verbruin, en witter lug wat daglank van die nuwe wind en klare son deurspoel word; elke blom word vrug, tot selfs die traagstes; en die eerste blare val so stilweg in die rookvaal bos en laan, dat die takke van die lang populiere al teen elke ligte m么re witter staan (N.P. van Wyk Louw). Terwyl die seisoen draai, is ons produsente druk besig om die koringoes in die grond te kry. Mag hierdie nuwe groei vir elkeen tot se毛n wees terwyl die natuur sy rustyd ingaan. In hierdie uitgawe lees ons oor SAB Maltings se toekennings vir die gars-

Uitgewer namens GWK Bpk. Neil de Klerk (Uitvoerende Bestuurder: Korporatiewe Bemarking) Redakteur en uitlegkunstenaar Carien Grobler 082 802 3628 Advertensies Tania Fourie 053 298 8200 / TaniaF@gwk.co.za

produsent van die jaar en kuier dan by mnr. Attie Scholtz, wat die toekenning vir die beste garsprodusent in die GWK-gebied ontvang het, op die plaas. Ons kyk na die graanmark wat op die oomblik baie volatiel vertoon, asook die ongeloof waarmee die uitreiking van die Amerikaanse mielievoorraad begroet is. Dan kom die gehalte van besproeiingswater onder die loep, waarna ons die grondboontelers saam met wie GWK op die oomblik kultivartoetsing doen, van nader leer ken. Ons kyk na die Chinese se vraag na neute wat grondboonpryse opwaarts kan druk en doen aan by die inligtingsdag wat die Kalahari Nguni Klub

Tot volgende keer!

Carien

Hoofkantoor GWK Bpk. De Villiersstraat Posbus 47 Douglas 8730 Telefoon 053 298 8200 / 087 820 5630 Webwerf www.gwk.co.za

Kommuniek verwelkom enige terugvoer van ons lesers. E-pos: Carien Grobler, carieng@gwk.co.za Pos: Kommuniek, Posbus 47, Douglas, 8730.

onlangs naby Niekerkshoop aangebied het. In ons nuwe rubriek, Op die veeplaas, gee die bekende boerderykonsultant mnr. Peter Milton belangrike inligting oor veeboerdery aan ons produsente deur. En dan kom die vroue aan die beurt, met `n asemrowende aartappelsop wat heelwat meer gesond is as wat jy mag dink! Oudergewoonte sluit Piet die uitgawe af . . . en hierdie maand sal hy sy marbles moet polish!

VOORBLADFOTO `n Ngunikoei en -kalf naby Prieska. Foto: Bertie Theron

depositphotos

Die eerste blare val so stilweg in die rookvaal bos en laan . . .

Milanie Vosloo

Geestelike akker

Soms is die wind uit jou seile! Hy het op sy knieë neergesak en hard uitgeroep: “Here, moenie hierdie sonde teen hulle hou nie!” Handelinge 7:60a Het jy al gevoel asof iemand die wind uit jou seile neem? Jy het nog ewe rustig op die see van die lewe gevaar, toe jy uit die bloute deur `n rukwind van aanvalle onkant gevang word en jy heeltemal van koers af gedwing word. Dis dan wanneer jy sprakeloos wonder hoe dit moontlik is dat mense mekaar so verkeerd kan hanteer. Meer as dit maak sulke ongevraagde optredes nogal vrek seer. Dis asof dit sommer sulke repe uit jou hart skeur.

Die vraag is dan: Wat nou? Kap jy terug, val jy aan, retireer jy of hanteer jy dit in stilswye. `n Klinklare antwoord is daar nie, want elke situasie en mens is immers uniek. Wat wél belangrik is om die Gees te vra om onmiddellik goddelike beheer oor die situasie te neem. Bid dat Hy aan jou die selfbeheersing sal gee om vir `n oomblik terug te staan, werklik te luister en te probéér verstaan. Vra dat Hy jou sal help om as’t ware in daardie mens se skoene te klim en met begrip na sy/haar situasie te kyk. Bid dan veral dat jy die wysheid sal hê om te weet hoe jy moet reageer. Dis nooit maklik om moeilike mense en situasies te hanteer nie. Deur die

Gees is dit egter wel moontlik om ook dán die liefde te laat seëvier. Bly vandag in beheer van my emosies sodat ek sal wéét wat om te doen, Vader. Uit: Laat Sy liefde jou lei deur Milanie Vosloo. Uitgegee deur CUM.

Veilingskalender en Veilingspryse Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Hertzogville-veiling

21 Mei 23 Mei 28 Mei

Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Griekwastad-veiling Groot- en kleinveeveiling, Kimberley

Bertie Theron

7 Mei 14 Mei 16 Mei

Veilingspryse vir lewendehawe - April 2013 02/04 - 05/04

08/04 - 12/04

15/04 - 19/04

22/03 - 26/03

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Slagosse

R9.00

Slagosse

R10.50

Slagosse

R11.00

Slagosse

R11.00

Slagkoeie

R9.00

Slagkoeie

R10.20

Slagkoeie

R11.00

Slagkoeie

R11.00

Maer beeste

R7.00

Maer beeste

R9.80

Maer beeste

R9.50

Maer beeste

R9.80

Ligte kalwers (180-200kg)

R16.00

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.90

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.80

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.80

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.00

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.40

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.40

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.50

Swaar kalwers (250kg +)

R14.00

Swaar kalwers (250kg +)

R14.80

Swaar kalwers (250kg +)

R15.00

Swaar kalwers (250kg +)

R15.00

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Slaglammers

R17.50

Slaglammers

R19.00

Slaglammers

R19.80

Slaglammers

R19.40

Stoorlammers

R17.00

Stoorlammers

R18.00

Stoorlammers

R19.00

Stoorlammers

R19.00

Kruislammers

R17.00

Kruislammers

R17.00

Kruislammers

R18.00

Kruislammers

R18.00

Slagooie

R10.00

Slagooie

R11.00

Slagooie

R12.00

Slagooie

R11.80

Maer ooie

R8.00

Maer ooie

R9.00

Maer ooie

R11.00

Maer ooie

R11.00

Klein bokkies

R13.00

Klein bokkies

R21.00

Klein bokkies

R21.00

Klein bokkies

R19.00

Jong bokke

R13.00

Jong bokke

R20.00

Jong bokke

R20.00

Jong bokke

R19.00

Bokooie

R12.00

Bokooie

R14.00

Bokooie

R15.00

Bokooie

R15.00

Damme en reënval

Huidige stand van damme % Vol

Welbedachtdam Gariepdam Vanderkloofdam

91 92 99

120

Vaaldam Allemanskraaldam Erfenisdam

80 32 37

Hartsrivier

Spitskopdam

Rietrivier

Kalkfonteindam

Modderrivier

Krugersdriftdam Bloemhofdam

55 39

100 80 40

Werklik

Langtermyn

Rietrivier

Vaalharts

20 Barkly-Wes

Vaalrivier

Reënval 25 Maart - 24 April 2013

Douglas

Oranjerivier

Hopetown

Dam

Prieska

Riviersisteem

Werklike vs. langtermyn reënval

Werklike min. en maks. temperature vs. langtermyn temperatuur Douglas Skaal

Douglas Lunenburg

40 30 20 10 0

25- Maart - 24 April 2013 25 Maart 24 April 2013 Max

Max Langtermyn

Min

25 Maart 24 April 2013 25 Maart - 24- April 2013 Min Langtermyn

Max

Prieska Green Valley Nuts

Max Langtermyn

Min

Min Langtermyn

Barkly-Wes Ulco 40 30 20 10 0

40 30

20 10 0

25 -Maart - 242013 April 2013 25 Maart 24 April Max

Max Langtermyn

Min

25 -Maart - 24 2013 April 2013 25 Maart 24 April Min Langtermyn

Hopetown Lilydale

Max

140

Max Langtermyn

Min

Maandelikse Maandelikse voorspelling: voorspelling:Mei Mei2013 2013

120

50 40 30 20 10 0

100 80 60

40 20 0

25 Maart 24 April 2013 25 Maart - 24- April 2013 Max

Max Langtermyn

Min

Min Langtermyn

Inligting verkry van GFCSA

Landbouwenke Koring/Gars Grondvoorbereiding kan nou

begin. In geval van minimum bewerking bestaan die gevaar van `n stikstof-negatiewe periode vanweë groot hoeveelhede strooi op die oppervlakte. Hoër toedienings mag nodig wees om te verseker dat die jong plantjies nie aan `n stikstofgebrek lei nie. Verbeterde bandplasing en verdeling van stikstof kan die effektiwiteit daarvan verhoog. Saailingkragtigheid kan onder minimum bewerking afneem weens laer temperature met die deklaag

wat kieming terughou. `n Effense hoër plantdigtheid kan hiervoor kompenseer. Plant lande met die beste potensiaal om maksimum opbrengste te behaal. Gebiede met kouer mikro-klimate moet verkieslik later geplant word om moontlike koueskade tydens blomtyd te vermy. Met minimum bewerking moet verseker word dat daar nie te veel reste bo die grond is nie, aangesien dit die voorkoms van Fusarium bevorder.

Lusern en weiding Lusernaanplantings kan nog tot

totdat die plante goed opgekom einde Mei gedoen word. het. Maak seker die saadbed is fyn en Die ideale stand van nuut gevesferm vir goeie saad-grondkontak. tigde lusern is ±215 plante/m². Plantdiepte: `n Maksimum van Weidings soos stoelrog, voerhawer 10mm. en meerjarige swenkgrasmengsels kan nog tot begin Junie geplant Dien ligte besproeiings gereeld toe om `n goeie stand te verseker word.

Uie en saaduie Ui-aanplantings is in

(veral op saaduie) in `n vroeë die ontkieming- tot jong stadium. Uie groei stadig die eerste 90 dae en het nie groot saailingstadium. Gee gereelde ligte besproeiings totdat die hoeveelhede stikstof nodig nie. plantjies goed gevestig is. Kaliumtoedienings kan twee tot Wees versigtig om onkruiddoders drie keer deur die loop van die te vroeg ná opkoms te spuit. seisoen gedoen word, afhanErge brandskade kan voorkom gend van die grondontledings. of plante kan afsterf. Bolle van saaduie behoort Wag totdat die plante minstens nou al redelike hergroei te in sterk twee tot drie wareblaartoon. Inspekteer gereeld vir stadium is. blaaspootjies en spuit wanneer Vermy groot hoeveelhede stikstof insekdruk hoog raak. 6

Mielies

Strooptyd is in volle

gang. Maak seker opbrengsmonitors is korrek, veral wanneer opbrengskaarte gebruik word in hoĂŤtegnologie boerderypakette.

Maak ook seker stropers

is skoon wanneer Simbaen Waxymielies gestroop word. Simbamielies word teen `n maksimum van 14,5% vog ontvang.

Grondbone Die oesproses is byna

verby en plante kan drie tot vier dae in windrye lĂŞ, afhangend van weersomstandighede. Maak seker plukkers is reg ingestel om pitverliese te beperk.

Indien plante te

droog gepluk word, is peulverliese groot. Pluk grondbone eerder soggens vroeg en laatmiddag tot aand wanneer vogtoestande hoĂŤr is.

Pekanneute Besproeiing kan drasties

verminder word, maar moenie heeltemal uitdroog nie. Begin om die boordvloer skoon te maak van onkruid en blare om die oesproses te vergemaklik. Neem vroegtydig grondmonsters waar

nuwe aanplantings beplan word. Bestel vroegtydig nuwe bome om seker te wees bome van goeie gehalte word bekom. Koop bome verkieslik by geregistreerde kwekerye en/of welbekende kwekers om seker te wees van die gehalte.

Saamgestel deur GWK Navorsing en Ontwikkeling.

Direksie en Bestuur Direksie Voorsitter Frank Lawrence Ondervoorsitter Frans Lubbe

Direkteure Hennie Coetzee Wynand Human Johan Jacobs Tertius Marais Mattheus Maree

Willem Mülke Eric Ramongalo Piet Roux Ronnie Stadhouer Koos van der Ryst Frans Wiid

Hoofbestuurder: Spesialisprodukte Llewellyn Brooks Hoofbestuurder: Primêre Produksie Pieter Bekker

Hoofbestuurder: Graanprodukte Tom Meintjes Hoofbestuurder: Veilings, Vleis en Supermarkte Wim van Rooyen

Hoofbestuur Besturende Direkteur Johan van Dyk Finansiële Direkteur Johann Klopper Hoofbestuurder: Handel Mark du Plessis

Uitvoerende bestuurspan Oliesade en Pekanneute Andreas Snyman 082 801 1849

Sekretariaat, Regsdienste en Risikobestuur Freek Meyer 083 644 0022

Saad, Gewasproduksie en Opkomende Boere Jozua Haarhoff 082 808 8579

Presisieboerdery en Produksienavorsing Dup Haarhoff 083 646 1111

Finansiering en Finansiële Landbou-advies Kobie Greyvensteyn 082 808 4178

Westra Eddie Ueckerman 082 804 7545

Korporatiewe Bemarking Neil de Klerk 082 881 7531

Vleisbedrywe Alex Cilliers 082 808 3063

Graanfasiliteite Carl du Toit 082 906 2121

Graanprodukte Elmarie Jacobs 082 906 2383

Finansies en Stelsels Andri Bezuidenhout 071 686 8844

Bemarkingskantoor: Oos-Vrystaat Hennie van der Walt 079 511 4547

Bemarkingskantoor: KwaZulu-Natal Terence van Dyk 082 885 4163

Bemarkingskantoor: Oos-Kaap Wikkie Burger 079 519 1630

Direkte Insette Rocky le Roux 082 317 7656

Sidi Parani Cas Prinsloo 079 510 2710

Meganisasie en Ingenieurswerke Johan Kruger 082 809 4778

Veilings en GWK Properties Willie Meyer 071 680 4103

Menslike Hulpbronne Chopper Theart 082 806 9995

Versekering en FloTank Brits van den Berg 082 803 5190

Missie en Visie

Bestaansrede

Om as agri-besigheid volhoubare welvaart binne die voedselvoorsieningsketting te skep vir deelnemende belanghebbendes.

Visie

Om die agri-leier in die voedselwaardeketting te wees.

Missie

Ons genereer markgerigte besigheidsoplossings in agrien voedselvoorsiening op `n entrepreneuriese wyse, gekenmerk deur: � innovasie; � dinamiese leierskap; � energieke uitvoering en � eienaarskap gerugsteun deur gevestigde en nuwe handelsmerke.

Waardesisteem

Ons optrede word gerig deur: � spanwerk; � integriteit; � menswaardigheid; � deursigtigheid; � toegewydheid; � verantwoordbaarheid; � aanpasbaarheid en � kliëntegerigtheid.

Me. Elmarie Jacobs (Uitvoerende Bestuurder: Graan van GWK), wens mnr. Attie Scholtz (links) en Schalk Human (regs) geluk met hul prestasies tydens SAB Maltings se Garsprodusent van die jaar-toekennings.

Carien Grobler

Aktueel

SAB Maltings wys 2012 se top garsprodusente aan

AB Maltings se toekennings vir die garsprodusent van die jaar is onlangs tydens `n glansgeleentheid in Kimberley oorhandig. Mnre. Attie Scholtz en Schalk Human, GWK-aandeelhouers van Douglas, is onderskeidelik as die wenners vir medium en groot kontrakte in die GWK-gebied aangewys. Scholtz is ook as die algehele wenner in die GWK10

gebied aangewys. Volgens mnr. Gawie Kotze, Landboukundige Diensbestuurder van SAB Maltings, was die kriteria waarvolgens die beoordeling gedoen is, vanjaar as volg: 60% vir die gehalte van die gars, 20% vir die produsent se opbrengs en 20% vir die Better Barley, Better Beerinisiatief. Hierdie inisiatief deur SAB het ten doel om die volhoubaarheid van garsverbouing te verhoog deur `n

raamwerk vir garsprodusente wat kyk na elke aspek van die boerdery, van die minimalisering van die impak op die omgewing en die gebruik van skaars hulpbronne soos water tot die bestuur van finansies en arbeid. “Ons produsente is die sout van die aarde,” het mnr. Andrew Wolff van SAB se direksie tydens die geleentheid gesê. Ons wil graag naby aan hulle beweeg en `n goeie verhouding met elkeen vestig.”

Scholtz op die plaas saam met sy vrou, Cecile, en hul drie dogters Annelike (1), Dané (5) en Celine (6).

Aktueel Tania Fourie

‘Landbou is my passie,’ sê top garsprodusent Mnr. Attie Scholtz is as SAB Maltings se garsprodusent van die jaar in die GWK-gebied aangewys. Kommuniek het by hom en sy vrou, Cecile, op die plaas gaan kuier om oor sy boerdery te gesels. 12

choltz, `n boorling van Douglas, het ná skool `n B.Com.graad aan die Universiteit van die Vrystaat behaal, waarna hy sy Honneurs in Ondernemingsbestuur en Bemarking voltooi het. Hierna het hy `n paar jaar by `n vervoeronderneming gewerk en ook `n paar jaar oorsee. In 2004 het hy

teruggekeer plaas toe om sy pa met die boerdery te help en twee jaar later is sy pa aan kanker oorlede. Dit is toe dat hy `n gedeelte van die plaas oorgeneem het. Hierdie besluit was maklik, want boerdery is mos maar in `n ou se bloed, sê hy. Scholtz vertel dat hy sy sukses in die landbou toeskryf aan die feit dat hy alles passievol aanpak en tot die

beste van sy vermoë doen. “Ek sê altyd, as ek my bes gee en iets werk nie, kan ek altyd ná die tyd terugdink en weet ek het minstens my alles gegee. Die res is alles genade van Bo.” Hy vertel dat sy gesin ook `n belangrike skakel in sy sukses is. “Dit is waarvoor ek leef. Ons is almal interafhanklik van mekaar. My vrou maak my hande los. Sy doen al my administrasie sodat ek kan boer en nie heeldag in die kantoor hoef te sit nie. Nóg `n belangrike aspek in enige boerdery se sukses is die gehalte van die mense wat vir jou werk.” Scholtz het `n positiewe benadering tot die landbou as geheel. “Landbou is die besigheid om in te wees. Mense sal altyd kos nodig hê. Die grond word nie meer nie, maar die mense wel. `n Mens moet positief na die situasie kyk.” Wat sy boerdery betref, glo hy `n produsent wat nie vandag al die tegnologie tot sy beskikking gebruik nie, sal nie in die toekoms `n bestaan kan maak nie. “Ek lees nie in boeke wat ek met my boerdery moet doen nie. Dit is my ervaring wat my help. Ek kyk na my grond en hoe ek dit kan verbeter. Ons gebruik organiese bemesting en hoendermis, doen grondkartering en met die regte bemestingsprogram kry ek goeie resultate. “`n Mens kan op jou plante gooi wat jy wil, maar jou grond moet reg wees. Ek beskou grond as `n lewende organisme, `n mens moet dit voed. Hoe beter ek na my grond kyk, hoe beter is my oeste. `n Mens moet `n fyn balans handhaaf tussen organiese en chemiese bemesting. Albei is nodig. “Ek het nie landbou gestudeer nie, daarom kry ek landboukundiges in om my hiermee te help.” Hy gebruik die GWK Kostegids as riglyn en maak ook van GWK Presisieboerdery gebruik. “Dit speel beslis `n rol in my sukses, omdat ek só belangrike inligting bekom soos waar die probleme in my

grond lê en hoe ek dit kan regstel. Wat die bemarking van sy graan betref, meen Scholtz dat `n mens moet weet wat die potensiaal van jou grond is. “Insetkoste is `n gegewe en `n mens weet min of meer watter prys jy moet kry om jou verpligtinge na te kom. Ek werk my bemarkingstrategie daarvolgens uit. “Dit is ook belangrik om geleenthede

te benut en by GWK se aankopers en ekonome aan te klop om te weet wanneer `n goeie tyd is om te prys. Ek luister na hul opinies, maar maak gebruik van verskeie mense wat die mark volg. “Dit is ook belangrik om die inligting tot jou beskikking te gebruik en jou eie mening te volg. Dit sou dwaas wees om nie al die inligting tot `n mens se beskikking te gebruik nie.”

Scholtz met sy toekennings as SAB Maltings se garsprodusent van die jaar in die GWK-gebied vir medium kontrakte, asook die toekenning as algehele wenner in die GWK-gebied. 13

Ons Besigheid Wat aandeelhouers moet weet

Dís nuus in die GWK-groep

Ander nuus � GWK is in proses met die vestielkom by hierdie ging van `n handelsmerk, Fresh maand se aflewering by Nature. Die langtermyn van ons rubriek waarin doelwit is om verskeie GWK-proons die jongste nuus aan ons dukte onder hierdie, en moontaandeelhouers deurgee. like ander handelsmerke, te In die Maart-uitgawe het ek die bemark. strategiese rigting van GWK in breë � GWK het `n kleinhandel vleistrekke bespreek. Verskeie navrae is winkel, by name van Meat hieroor ontvang, veral wat betref World, in Oos-Londen bekom. uitbreidings in die voedselwaardeHierdie transaksie is in lyn met ketting. GWK se strategie om meer in Hiermee `n bietjie meer inligting die waardeketting betrokke te oor GWK se strategiese werkswyse: Mnr. Johan van Dyk raak en sodoende meer waarde » GWK sal elke produk en diens internasionale gebied plaasvind vir ons produsente te ontsluit. in die besigheid op meriete waar ons die produkstrategie die � FloTank, die logistieke been in beoordeel en bepaal waar ons beste kan ondersteun. die GWK-groep, het `n nuwe hierdie produk die suksesvolste » Hierdie horisontale uitbreiding stelsel ontwikkel en geïmplekan neersit binne die voedselsal op die mees sinvolle wyse menteer wat die effektiwiteit in voorsieningsketting om optimale gestruktureer word, hetsy amaldie beplanning, skedulering en margevoordeel te kry. gamasie, die ontsluiting van monitering van vragte sal ver» Die besigheid sal steeds vanuit sinergieë, kontraktering, ens. hoog en sodoende ook die diens sy domein funksioneer. » Die GWK-produkte en dienste aan ons kliënte sal verbeter. » Horisontale uitbreiding sal dan sal baie nader aan die verbruidirek ter ondersteuning van hierker wees en nuwe handelsmerke GWK-groete, die produk / diensstrategie wees sal aktief gevestig word. Johan van Dyk en kan in enige nasionale of 14

GWK-Groep Bestuurstruktuur 2013 GWK-Groep

Graan

Graanbemarking

Koring

Spesialisprodukte

Handel

Primêre Produksie

Veilings, Vleis en Supermarkte

Korporatiewe Dienste

Oliesade

Kleinhandel

Kunsmis (Sidi Parani)

Veilings

Finansies en Stelsels

Pekanneute

Meganisasie en Ingenieurswerke

Direkte Insette

GWK Properties

Korporatiewe Bemarking

Mielies

GWK Verspreiders

Chemikalië

Vleis

Finansiering

Sojabone en Sonneblom

Wyn

Gewasproduksie

Meat-to-Market

Finansiële Landbou Advies

Simba-mielies

Noord-Kaap Lab.

Saadproduksie, Verwerking en Bemarking

Voedselkonsessiewinkels

Risikobestuur

Durum

Aartappels

FloTank

Sekretariaat en Regsdienste

Gars

Kontrakteurs

Versekering

Menslike Hulpbronne

Waxy-mielies

Olie

Presisieboerdery

Graanfasiliteite

Katoen

Produksienavorsing

Cape Malting House

Lusern en Veevoere

Opkomende boer Ontwikkeling

Oos-Vrystaat Bemarking

SAFP

KwaZulu-Natal Bemarkingskantoor

Oos-Kaap Bemarking

Bullhill

Westra

Wes-Kaap Bemarking

Koringmeule

Pasta-fabriek

Kontakbesonderhede vir Uitvoerende Bestuur op bl. 8.

Beskuitjie-fabriek

depositphotos

Graan

Herman Grobler Bestuurder: Graanaankope van GWK

Graanmark vertoon volatiel, maar oorwegend rigtingloos

Persentasie geprys per produk per maand

99.9% 99.7% 99.9% 99.6% 100.0% 98.8% 98.6% edert die artikel in die April100.00% 94.3% 85.8% uitgawe van Kommuniek het 90.00% 78.3% 80.00% die graanmark baie volatiel, 73.4% 70.00% maar oorwegend rigtingloos ver54.8% 60.00% toon. Terselfdertyd het pryse margi50.00% naal afwaarts geneig. 40.00% Onsekerheid oor die grootte van 30.00% 20.00% die plaaslike mielieoes, `n steeds 6.0% 10.00% 4.4% 3.8% verswakkende geldeenheid en 0.00% weersomstandighede, asook aanFebruarie 2013 Maart 2013 April 2013 plantingsaanduidings in Amerika, Mielies 2012 Koring 2012 Durum 2012 Alle soorte mielies 2013 Durum/Koring/Gars 2013 was vandeesmaand die drywers in Grafiek 1. die mark. Met die skryf van hierdie artikel op Broodkoring gemiddelde pryse 22 April 2013 was die stand van R 3,460 sake as volg: R 3,436 R 3,440 R 3,427 R 3,426 Grafiek 1 dui die prysvasstellingsR 3,420 vordering van die onderskeie geR 3,400 wasse wat GWK-produsente aanR 3,380 R 3,368 R 3,365 R 3,365 plant. Vorige seisoen mielies, koring R 3,360 R 3,350 R 3,350 R 3,350 en durum se prysvasstellings is so te R 3,340 sĂŞ afgehandel. R 3,320 Die nuwe seisoen mielies, wat eersR 3,300 daags gestroop word, is ongeveer Februarie 2013 Maart 2013 April 2013 5% meer as verlede maand geprys Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan gemiddeld en van die koring wat in November/ Grafiek 2. Desember 2013 gestroop word, het produsente ongeveer 1,6% van die Durum gemiddelde pryse produksie die afgelope maand geR 3,500 R 3,436 prys. R 3,427 R 3,426 Grafiek 2 toon dat GWK-produsen- R 3,400 R 3,300 te ongeveer R61/t swakker geprys het as die R3 426 wat dieselfde SaR 3,200 fex-kontrak gemiddeld behaal het. R 3,068 R 3,067 R 3,100 R 3,059 Dit was egter R15/t beter as die R 3,000 GWK-bemarkingsplan, maar neem R 2,900 in ag dat die bemarkingsplan reeds R 2,800 einde November gesluit het en daar Februarie 2013 Maart 2013 April 2013 ook prysings op die Maart 2013Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld en Mei 2013-Safex-kontrakte plaasgevind het wat aansienlik hoĂŤr Grafiek 3.

verhandel het as die 2012 DesemMaart mielies 2013 gemiddelde pryse ber-koringkontrak, voor November R 2,650 R 2,610 2012. R 2,600 Die totale 2012-durumoes is vanR 2,550 deesmaand klaar geprys. Weinig R 2,500 verandering kan tussen April en R 2,436 R 2,450 R 2,408 R 2,392 Maart waargeneem word. R 2,381 R 2,381 R 2,400 Hoewel die gemiddelde produsenR 2,350 teprys aansienlik laer is as die oorR 2,300 eenstemmende Safex gemiddelde R 2,250 Februarie 2013 Maart 2013 April 2013 prys, moet in ag geneem word dat Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld die durum-prysvasstellings reeds vroeg in die bemarkingseisoen Grafiek 4. plaasgevind het toe pryse relatief Mei mielies 2013 gemiddelde pryse laag was. R 2,500 Grafiek 4 toon duidelik hoe produR 2,202 R 2,196 R 2,195 R 2,194 R 2,192 R 2,180 sente, in vergelyking met die Maart R 2,000 Geelmielie Safex-kontrak, hoër prysR 1,500 vlakke op Maart 2013-geelmielies kon benut toe Safex-pryse vroeg in R 1,000 die seisoen baie hoog verhandel het. Soos prysvasstellings egter geR 500 finaliseer is, het die twee gemiddelRRRRde prysvlakke nader aan mekaar geFebruarie 2013 Maart 2013 April 2013 trek. Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan (beskikbaar 30/4) Die Mei 2013-geelmielies se geGrafiek 5. middelde Safex-prysvlak staan steeds net effens bo die gemiddelde prys Julie mielies 2013 gemiddelde pryse wat produsente op dieselfde kontrak R 2,500 R 2,200 R 2,200 R 2,193 R 2,186 R 2,185 R 2,179 kon realiseer (sien Grafiek 5). R 2,000 Grafiek 6 toon dat GWK-produsente se gemiddelde prysvasstelR 1,500 lings van die 2013 Julie geelmielie R 1,000 kontrak steeds effe beter vaar as die gemiddelde prys van dieselfde Safex R 500 verhandelde kontrak. RRRProdusente kon vandeesmaand RFebruarie 2013 Maart 2013 April 2013 hul wintergewasse se gemiddelde Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan (beskikbaar 31/6) Safex-prysvasstellingsvlak bestuur om op 22 April 2013 met R16/t Grafiek 6. hoër te eindig as die gemiddelde Durum / gars / koring 2013 gemiddelde pryse Safex-vlak waarteen die Desember R 4,000 2013-koringkontrak verhandel (sien R 3,511 R 3,491 R 3,458 R 3,432 R 3,430 R 3,414 R 3,500 Grafiek 7). R 3,000 GWK Graan vertrou dat u hierdie R 2,500 maandelikse artikel insiggewend en R 2,000 van waarde vind. Ons verwelkom R 1,500 enige terugvoer wat u mag hê. KonR 1,000 tak ons gerus op 053 298 8491. R 500 R-

RFeb. '13 Safex-gemiddeld

Grafiek 7. 18

RMrt. '13 Produsente gemiddeld

RApr'13

Bemarkingsplan (beskikbaar 25/11)

Graan

Handré van Heerden GWK Graanverhandelaar

Ontleders staan bont oor Amerikaanse mielievoorraad

bou (USDA) uitgereik. Dit dui hoofsaakraanontleders het behoorlik lik op voorraadvlakke en verbruik. `n Divisie van hierdie Departement, bontgestaan nadat die huidie Wêreld Landbou Vooruitsigte dige Amerikaanse mielieAfdeling (WAOB) reik kwartaalliks die voorraad op 28 Maart 2013 bekendgemaak is. WASDE-verslag uit. Hierdie verslag Die direkte impak op Safex-pryse is met benut kwartaallikse voorraadvlakke as vertrekpunt om die daaropvolgende ongeloof begroet. Weens onverwagse maandeinde-voorrade te bepaal (behoër Amerikaanse voorrade het hul kend as die USDA-verslag). pryse getuimel. `n Verdere divisie van die DeparteTwyfel oor hul oesskatting het dadelik ment van Landbou, die Nasionale ontstaan en lesse uit hul ervaring is op Landbou Statistiese Afdeling (NASS), ons situasie van toepassing. Hierdie artikel het ten doel om die im- bepaal die kwartaallikse voorraadvlakke pak van skommelinge in internasionale waarop die WASDE-verslag gebaseer pryse op Safex-pryse uit te lig. Moontlike word. Die probleem is die vertroue wat die diskrepansies, gebrek aan sinergisme WAOB stel in die kwartaallikse data wat tussen oesskattingsorganisasies en die deur die NASS uitgereik word. kompleksiteit en uitdagings verbonde Ontleders was juis hieroor in die war aan oesskattings, word bespreek. en voor die 28 Maart 2013-verslag het markdeelnemers se skattings die grootDie storm breek los ste variasie ooit getoon. Maandelikse graanverslae word deur die Amerikaanse departement van land- Van die hoogste tot die laagste skatting 20

was die verskil 8,16 miljoen metrieke ton (mmt). Gepraat van onsekerheid. Gekoppel aan hierdie organisasies is `n legio ander gesaghebbende skattings wat beleggingsfondse, produsente, uitvoerders en kopers verteenwoordig. Die kwartaallikse voorraadvlakke is die syfers onder verdenking. Ethanol-verbruik, uitvoere, veevoerverbruik en eie verbruik benut bykans die hele oes. Die uitdaging is dat veevoer- en eie verbruiksbepaling meer as `n kuns as `n wetenskap beskou word. Data met betrekking tot ethanolverbruik en uitvoere word weekliks uitgereik. Die probleem lê dus nie daar nie. Veevoerverbruik word slegs kwartaalliks vrygestel. Hier moet ontleders dus kuddegroottes, historiese voedingsneigings en alternatiewe graan wat as plaasvervangers vir mielies dien, gebruik.

Fotolia

In aanloop tot die USDA-verslag (maandelikse verslag) is Amerikaanse eindvoorrade op 22,086mmt geraam. Dit verteenwoordig `n 17 jaar-laagtepunt. Toe die WASDE uitgereik word, was voorrade 4,8mmt hoër as in die vorige verslag. Vandaar die prysskok. In daardie stadium was Chicago netto lank op mielies met 170 000 kontrakte. Met hierdie nuus het almal hul posisies begin likwideer en het dit `n reuse verkoopstormloop ingelui. Markdeelnemers het hulself tot in netto kort posisies verkoop. Ontleders het dus die verslag met die grootste foutvariasie in 30 jaar gemis. `n Verdere onrusbarende neiging sedert Maart 2010 het 11 van die laaste 13 NASS kwartaallikse syfers wesenlik met die van private ontleders verskil. Die effek hiervan was reuse prysskommelinge in Chicago. Hierdie laaste verslag het mielies op dieselfde dag met 40c per skepel laat daal en sedertdien met meer as `n Dollar. Een Dollar omgewerk na ons mielieprys verteenwoordig R354/mt (wisselkoers-afhanklik). Die onlangse geskiedenis van die NASS is dat hul graan in een kwartaallikse verslag “verloor”, net om dit met die volgende verslag weer te “vind”. Hul volgende verslag verskyn op 28 Junie 2013 en dit behoort interressante leesstof te wees. Die NASS het `n verklaring uitgereik waar hulle by hul syfers staan. Hul verweer was `n opname op 83 000 plase en 8 800 stoorfasiliteite wat nie op plase is nie. Ontleders wat sin uit die skok probeer maak het, bied twee verduidelikings aan. Eerstens het veevoerverbruik afgeneem en die 2012-oes word noemenswaardig groter geskat. Die USDA wat voorrade van die 2012-mielieoes verreken, word as deel van die probleem geïdentifiseer. Die USDA se amptenare sal by hul syfers bly om geloofwaardigheid te behou. Impak op Safex Die impak op Safex was direk. Weens hierdie prysskok het pariteite en uit die

aard van die saak ons pryse gedaal. Ons droogte en uitvoermarkte na Suid-Korea, Japan en Meksiko was in daardie stadium ons bulfaktore. Die dag ná die Amerikaanse verslag daal ons pryse op Julie 2013-geelmielies van R2 355/mt na R2 275/mt. Drie dae later is die prys op R2 085. `n Daling van R270/mt terwyl ons fundamentele situasie weinig verander het. Die voor- en nadele van die direkte blootstelling van Safex op internasionale pryse word hierdeur geïllustreer. Dieselfde omstandighede en dinamika het veroorsaak dat mielies reg binne ons oestyd, naamlik op 23 Julie 2012, op Safex R2 815/mt was. Uit simpatie met die Amerikaanse oesskattingsliggame moet dit gesê word dat dit geensins `n maklike taak kan wees nie. In Suid-Afrikaanse terme kan ek myself indink hoe kompleks dit is om `n oes te bepaal. Ek is geen kenner op die gebied nie, maar van die uitdagings kan wees om die impak van droogtes te bepaal, die effek van verbeterde kultivars te voorsien, asook moontlike produsente- en kopersweerstand en uitdagings rakende metodologie om aan `n paar te dink. `n Sprekende voorbeeld van hierdie uitdagings is die 2012 Suid-Afrikaanse mielieoes wat van September 2012 met 2,92% of 335 350t meer aangepas is na November 2012. Ons Oesskattingskomitee het die volgende verklarings vir die afwykings aangebied. Onder meer is die impak van die droë Februarie en Maart 2012 oorskat. Verdroogte mielies het nie goed op die lande gelyk nie, maar beter as verwagte opbrengste gelewer. Altesaam 53 000ha meer mielies is onder besproeiing geplant en opbrengste onder besproeiing was 20-25% hoër as die vorige seisoen. Ons 2013-mielieseisoen gaan onder dieselfde onsekerheid gebuk oor die impak van die huidige droogte. Die eerste oesskatting het rondom 12,3mmt uitgekom, die een daarna op 11,7mmt.

Die derde produksieskatting kom op 25 April 2013 uit en die mark verwag dat die oes na minstens 11mmt aangepas moet word. Ons Oesskattingskomitee stel dit duidelik dat wetenskaplike metodes van opbrengsbepaling `n belangriker rol moet speel. Die impak van droogtes en verbeterde kultivars moet deur `n “wetenskaplik gebaseerde metodologie” uitgevoer word. Slotgedagte As die Amerikaners as rigtingewende graanprys-bepaler met oesskattings stoei, kan ek net dink dat dit elders verseker ook nie `n maklike proses kan wees nie. As jy jou egter uitgee om oesgrootes te bepaal, kan daardie aanspreeklikheid en gepaardgaande invloed op pryse en winsgewendheid nie gedelegeer en geminag word nie. Talle onbekende en bekende faktore bepaal oesskattings. Hierdie onsekerheid sal altyd met ons wees. Hoe bepaal `n mens byvoorbeeld die hoeveelheid graan in transito op die Mississippi? Altesaam 60% van die Amerikaanse mielieoes word op dié rivier vervoer. Nuus is dikwels ou nuus en tegniese ontledings, die weer, vloei van fondse, sentiment, internasionale ekonomiese faktore, vrees en gulsigheid het alles `n impak op pryse. Met die skryf van hierdie artikel het die Rand in drie dae met 30c verswak en die goudprys in `n dag met meer as $100 geval. Ek weet nie wie dit kan raaksien nie, maar vanuit `n stroper of op `n trekker is dit vir die produsent en koper net so moeilik. My beste raad is om sover moontlik ingelig te wees, te verkoop in `n opgaande mark en `n ingeligte winsbesluit te neem. Alle voorspoed vir die huidige oestyd. Skakel GWK se graanverhandelings afdeling om u met prysingsbesluite by te staan. 21

Presisieboerdery Dirk Laubscher GWK Landboukundige

Watergehalte is deurslaggewend

esproeiing speel `n belangrike rol in die stabilisering van landbouproduksie in `n land soos Suid-Afrika met `n oorwegend droë klimaat. Slegs `n fraksie meer as 1% van die land se grond word besproei, terwyl sowat 25-30% van ons landbouproduksie besproeiingsverwant is. Vir die ekonomie binne die GWK-bedieningsgebied is gewasverbouing onder besproeiing uiters belangrik. Die afgelope drie maande het ondergemiddelde reënval in `n groot deel van die binneland voorgekom. In die lig van die bogenoemde het GWK Presisieboerdery opnuut die stand van damme 22

ondersoek (Grafiek 1). Volgens Grafiek 1 is die stand van damme, sowel as riviervlakke op die oomblik onder druk. Hierdie omstandighede kan egter vinnig verander. Ons moet onsself afvra hoe omstandighede soos hierdie die gehalte van ons besproeiingswater beïnvloed, aangesien hierdie water `n invloed op die grond mag hê wat op sy beurt optimale produksie beïnvloed. Met verloop van tyd sal die samestelling van die water `n invloed hê op die chemie en fisika van die grond. As die watergehalte nie geskik is vir die gewas, klimaat of grondsoort nie, kan dit onekonomies word om sekere gewasse te verbou.

Die gehalte van besproeiingswater kan deur verskeie faktore, soos besoedeling en reënvalpatrone in die opvanggebiede geraak word. Die doel van hierdie artikel is om produsente se aandag opnuut te vestig op die gehalte van besproeiingswater en die voortdurende evaluasie daarvan. Die evaluering van besproeiingswater se gehalte berus in hoofsaak op die meting van die totale oplosbare soute (elektriese geleidingsvermoë) en die natrium-adsorpsievermoë (NAV). Ander chemiese parameters wat ook gebruik word is as volg: Kalsium(Ca), Magnesium(Mg), Kalium(K) en Natium(Na) inhoude, residuele natriumkarbonaat (RNK), potensiële toksiese

Gewas

mS m-1

Gewas

mS m-1

Koring

600

Katoen

770

Suikerbeet

700

Mielies

170

Bone

100

Grondbone

320

Sojabone

500

Lemoen

170

Druiwe

150

Beet

400

Aartappels

170

Kopkool

180

Patats

150

Suikermielies

170

Wortels

100

Uie

120

Lusern

200

Tabel 1. Maksimum toelaatbare elektriese geleidingsvermoë (mS/m) van besproeiingswater, sonder verlies aan opbrengs, vir verskillende gewasse. gebruik word. C2 – Medium soutinhoud (25-75mS/m): Voorsiening moet vir `n redelike mate Soutgevaar Die elektriese geleidingsvermoë of EG van soutloging gemaak word en brak(mS/m by 25°C gemeet) is goed gekor- gevoelige gewasse moet vermy word. releer met die opgeloste soutinhoud van C3 – Hoë soutinhoud (75-225mS/m): Kan slegs op goed gedreineerde grond water. gebruik word, loging is periodiek nodig Met voortdurende opname van water en soutbestande gewasse moet verbou deur plante bly die soute in die grond word. agter. Mettertyd veroorsaak dit `n verC4 – Nie geskik vir gebruik as besproeihoging in die soutinhoud van die grond en grondwater. ingswater onder normale toestande nie. Kan slegs as `n noodmaatreël onder Die oorskreiding van drempelwaardes kan opbrengste nadelig beinvloed. Be- uiterse toestande op sandgronde gesproeiingswater kan volgens die soutin- bruik word. Die volgende formule kan ook gebruik houd in vier klasse opgedeel word: word (Benaderde totale soute): C1 – Lae soutinhoud (<25 mS/m): EG × 6,4 = mg totale oplosbare soute Hierdie water bevat min soute en (TOS)/ liter oplossing. kan vir alle gewasse op enige grond

Damstand 120 100

Damstand %

Bertie Theron

ione en spoorelemente.

Natriumgevaar Die natriumgevaar van besproeiingswater word deur die natrium-adsorpsievermoë (NAV) uitgedruk. Besproeiing met water wat hoog in natrium is, sal die gevaar van natriumbrak in die grond verhoog. Natriumbrak kan die infiltrasievermoë van gronde benadeel. Die infiltrasievermoë van die grond kan ook deur die soutinhoud beïnvloed word. Die gebruik van besproeiingswater met `n te hoë natriuminhoud (> 12 mg/l) hou ook `n gevaar vir die plant in. Plante kan die natrium direk deur die blare opneem en sodoende beskadig word. Die Natriumadsorpsie-verhouding van die water word uitgedruk as die wedersydse verhoudings van Kalsium(Ca), Magnesium(Mg) en Natrium(Na) tot mekaar. Die NAV kan op `n ekwivalente basis bereken word. NAV = Na ÷ √[(Ca+Mg) ÷ 2] Volgens die NAV-waardes word besproeiingswater in vier klasse verdeel: S1 – Lae natriuminhoud (< 10 mg/l). Hierdie water is geskik vir besproeiing van alle gewasse op enige grond. S2 – Medium natriuminhoud (10 – 18 mg/l). Die water is hoofsaaklik geskik vir besproeiing op sanderige gronde met `n goeie dreineringsvermoë. Op kleigrond kan probleme met waterindringing verwag word en met die verloop van tyd sal verbrakking voorkom.

80 60 40 20 0

Gariepdam

Vanderkloofdam

Vaaldam

Bloemhofdam

Spitskopdam

Kalkfonteindam Krugersdriftdam

Maart 2012 tot Maart 2013

Grafiek 1. Die stand van damme in die GWK-bedieningsgebied. 23

Baie hoog

36 32 28

C1-S4 C2-S4

26 Natriumadsorpsie-verhouding

Medium

Hoog

Natriumgevaar

S3 – Hoë natriuminhoud (18-26 mg/l). Besproeiingswater met sodanige ontleding kan slegs op goed gedreineerde gronde met spesiale bestuur gebruik word. Dit is ongeskik vir gronde (kleigrond) met beperkte dreinering. S4 – Baie hoë natriuminhoud (> 26 mg/l). Die water is nie geskik vir besproeiing met konvensionele stelsels nie. Indien die soutinhoud egter laag is, kan die water met spesiale bestuur gebruik word.

24 22

C3-S4 C4-S4

2 1

Laag

Die gipstoets vir natriumgevaar 18 C1-S3 Die gipstoets is `n maklike manier om C2-S3 16 die omvang van `n natriumgevaar in die grond te bepaal. 14 Dit kan as volg op die plaas gedoen C1-S2 C3-S3 12 word: � Neem `n grondmonster en verdeel C4-S3 C2-S2 10 in twee gelyke monsters van onC3-S2 8 geveer 250ml of `n koppie-grootte. Indien korsvorming voorkom of 6 C1-S1 C4-S 2 vermoed word, monster net die C2-S1 4 boonste 10mm. C3-S1 � Plaas elke porsie in `n tuisgemaak2 te tregter (2l-koeldrank-bottel se C4-S1 0 boonste gedeelte). Verhinder dat 10 25 75 225 die grond uitloop deur watte in die onderpunt van die tregter te plaas. -1 Geleiding mS m @ 25°C � Verdeel ook `n monster van besproeiingswater in twee gelyke dele 1 2 3 4 van 500ml en gooi een hand vol Laag Medium Hoog Baie hoog gips by die een deel en roer totdat die gips nie verder oplos. Soutgevaar � Gooi die gipswater oor die een tregter se grond en die onbehan- Laag - Medium - Hoog delde besproeiingswater oor die ander tregter se grondmonster. Figuur 1. Verbrakkingsgevaar van besproeiingswater gebaseer op NAV en EG. � Vergelyk die infiltrasietempo en die helderheid van die water wat onder ingswater wat die verbrakkingsgevaar genoegsame Ca in die grond (60uitloop, van die twee monsters met daarvan op die grond en gewasse is. 70%), word gewoonlik minder problemekaar. me met waterinfiltrasie en korsvorming Kalium, Kalsium, Magnesium ondervind. Indien die gipsbehandelde water vinHoë konsentrasies kalsium, tesame met en Natrium niger deur die grond beweeg en die Kalsium (Ca), Magnesium (Mg) en `n hoë pH van die water, kan veroorfiltraat meer helder is as die onbehanNatrium (Na) is die dominante katione saak dat kalsiumkarbonaat (CaCO3) op delde monster, het dié grond `n gipsbe- in besproeiingswater. Kalium (K) kom die blare of verkalking in die besproeihandeling nodig. Herhaal die toets na gewoonlik in baie klein, onbenullige ingstelsel voorkom. byvoorbeeld `n jaar om die verbrakking hoeveelhede voor. Die ideale K-inhoud Sodanige neerslag van Ca veroorsaak te monitor. van grond is 5-8%. dat die konsentrasie van kalsium in die Soos in Figuur 1 aangedui, bepaal die Kalsium word as die goeie katioon water afneem en die relatiewe konsenNAV sowel as die EG van die besproei- in die water en grond bestempel. Met trasie van Na:Ca verhoog. Sodoende

kan die natriumgevaar toeneem. Sensitief Matig Matig Magnesium is ook `n goeie katioon sensitief tolerant Baie sensitief (20-30% Mg is ideale grondinhoud) tot ˂ 0,5 0,5 – 1,0 1,0 – 2,0 2,0 – 4,0 op `n punt waar dit die opname van K Suurlemoen Druiwe Aartappel Blomkool en ander elemente kan benadeel. Magnesium in die besproeiingswater Grondbone Ertjies Kool en grond kan saam met natrium die Koring Slaai Mielies korsvorming van die grond bevorder en Lemoen Wortel Hawer gevolglik waterinfiltrasie benadeel. Patats Die berekening van die Na+Mg-adPekanneute sorpsieverhouding saam met die NAV, Sonneblom kan van groot nut wees in die evalueUie ring van besproeiingswater. Magnesium kan soos Ca ook onder hoë pH-toeTabel 2. Boortoleransie van verskillende gewasse. stande neerslaan. Residuele natriumkarbonaat (RNK) _ Die bikarbonaat inhoud (HCO3 ) van besproeiingswater is belangrik, want dit beskryf die toestand in water nadat al die karbonate as kalsiumkarbonate_ neergeslaan het. `n Oormaat HCO3 in die water reageer met die Ca in die grondoplossing wat as kalsiumkarbonaat neerslaan. Die RNK van die water kan as volg _ bereken word: [Karbonate(CO 3² ) + _ Bikarbonate(HCO3 )] – [Ca²+ + Mg²+] me/l. Waardes kan met die volgende norme evalueer word: RNK KLASSIFIKASIE < 1.25 Geskik vir besproeiing 1.26 – 2.50 Twyfelagtig > 2.50 Ongeskik vir besproeiing Ander toksiese stowwe Boor (B) is `n essensiële mikro-element vir plante, maar die teenwoordigheid van te hoë B-konsentrasies in besproeiingswater is toksies vir sommige gewasse. Tabel 2 toon die boortoleransie van verskillende gewasse. Boorgatwater bevat gewoonlik boor en addisionele toediening van boorbemesting mag onnodig wees. `n Ander anioon wat toksies kan wees _ is chloor (Cl ). Die sensitiwiteit van tabak vir chloor is algemeen bekend. Chloor kan `n groter negatiewe invloed as natrium op plantprestasie hê. Dit dra in `n groter mate by tot die voorkoms van die sogenaamde fisio-

Sensitief

Matig sensitief

Matig tolerant

Tolerant

˂ 175

175 - 350

350 - 700

˃ 700

Appelkoos

Rissie

Gars

Blomkool

Sitrus

Aartappel

Mielies

Katoen

Pruim

Tamatie

Lusern

Suikerbeet

Sorghum

Sonneblom

Tolerant

Baie tolerant

4,0 – 6,0

6,0 – 15,0

Beet

Katoen

Lusern

Sorghum

Tamaties

Links: Tabel 3. Sensitiwiteit van gewasse ten opsigte van blaarskade weens die toediening van chloried (mg/l) deur blaaradsorpsie.

In onbesoedelde water met `n hoë pH is die TOS hoog en gevolglik ook die bufferkapasiteit, wat beteken meer chemikalië moet bygevoeg word om die pH van dié water te verander. Die teenoorgestelde geld by water met `n lae pH. Water met `n lae pH en `n Swaar metale Die voorkoms van sommige mikro-ele- hoë elektriese geleiding (EG) dui op mente soos arseen, kadmium, koper en besoedelde water. Indien die pH van die lood in besproeiingswater kan ook die water >8,5 is die kanse vir besoedeling geskiktheid daarvan benadeel. Dit kan van hidroksiede goed. Neem kennis dat nitraatstikstof in bein die plant opgeneem word en swak sproeiingswater kan voorkom wat `n groei veroorsaak. Hoë vlakke van dié elemente kan die effek (positief of negatief) op gewasse voedsel onbruikbaar maak vir mens en kan hê. Gesuspendeerde slik- en kleideeltjies kan in water ontleed word en dier. mag slytasie op spuite verhoog, in pype Hoë vlakke van yster (Fe) en/of mangaan (Mn) kan verstopping by drupbe- sedimenteer en drupstelsels verstop. sproeiingstelsels veroorsaak. Opsommend, is dit dus duidelik dat nie net die grondsoort nie maar ook die chemiese samestelling van die besproeiAnder probleme Die pH van die water is belangrik. In ingswater belangrik is wanneer besluit word op besproeiingstegnieke, asook die geval van onbesoedelde besproeiingswater is `n lae pH `n goeie aandie gewas wat verbou word. duiding dat die totale oplosbare soute Die risiko van besoedeling in besproeiingswater in die GWK-gebied is hoog (TOS) laag is. Sulke water kan meer aggresief wees t.o.v. korrosie op die en dit is dus belangrik om die gehalte voordurend te monitor. besproeiingstelsel. logies droogte wat plante onder verbrakkingstoestande toon. Verskeie gewasse se sensiwiteit ten opsigte van blaarskade weens die toediening van chloried word in Tabel 3 aangedui.

Saad Leon Banting Bedryfshoof: Saadproduksie en Verwerking

Internasionale grondboontelers besoek GWK oor proefprogram

eanut butter and jelly is `n groot gunsteling op die Amerikaners se toebroodjies, maar dis nie net vir grondboontjiebotter wat CGAR Peanuts en Canon Garth bekend is nie. Hierdie twee maatskappye is wêreldwyd bekend vir die teling en verspreiding van topgehalte grondbone. GWK is reeds die afgelope jaar in `n samewerkingsooreenkoms met hierdie maatskappye besig om nuwe kultivars in die GWK bedieningsgebied te toets. Mnr. Tom Snoek en dr. Kim Moore, die onderskeie eienaars van Canon Garth en CGAR Peanuts en van hul personeel het GWK onlangs besoek om samesprekings te voer oor die grondboon-proefprogram en na die proefaanplantings te kom kyk. Wie is Canon Garth en CGAR Peanuts? Canon Garth beywer hom vir die lewering van `n reeks dienste aan kwekers van grondbone en eetbare sade, prosseseerders en die eindverbruiker. Die maatskappy vorm deel van `n groter groep genaamd CTCS wat `n multi-disiplinêre diensverskaffer in die koffiebedryf is. Die hoofkantoor is in London, met takke in Nicaragua, Brasilië, Argentinië, Amerika, China en Suid-Afrika. Die maatskappy is ook betrokke in Spanje, Mosambiek en is op die oomblik besig met nuwe projekte in Zambië. Hul fokus is op bemarking en verkope, tegniese ondersteuning, logistiek en finansiering. 26

Mnr. Tom Snoek, Kim Moore, Nicholas Snoek en Maximo Doukkali luister aandagtig na mnr. Hein Mülke in sy grondboonland. CGAR Peanuts is die wêreld se eerste grondboon-kultivarontwikkelaar wat hoëoleïen-kultivars geteel het. Hulle het die unieke vermoë om te fokus op die vraag van die verbruiker, asook die kweker. CGAR teel nie alleenlik vir verhoogde opbrengste en siekteweerstand nie, maar die verwagtinge van vervaardigers word oortref met betrekking tot gehalte, pitgrootte verspreiding en verbeterde prossesering. In `n neutedop: CGAR Peanuts ontwikkel nuwe kultivars wat deur Canon Garth bemark en verkoop word. Wat beteken dit vir GWK en sy produsente? Aangesien daar verskillende markte

met uiteenlopende behoeftes is, is dit nie moontlik om een kultivar aan almal te voorsien nie. Die Spaanse soort grondbone wat in Suid-Afrika geproduseer word, is hoog in aanvraag in veral Japan vanweë die mooi ronde vorm en pitgrootte. Van die Amerikaanse kultivars se pitgroottes en vorm is nie so geskik vir ons mark nie, maar daar word geselekteer en geteel om aan spesifieke behoeftes te voldoen en terselfdertyd beter opbrengste en siekteweerstand te verkry, wat die produsent sal bevoordeel. Tydens die besoek is sommige kultivars reeds geïdentifiseer wat moontlik sukses in ons omstandighede kan behaal.

Dr. Kim Moore en sy seun Matt, grondboontelers van CGAR Peanuts in Georgia in Amerika. Snoek en Moore is baie tevrede met die proefaanplantings en die vordering wat gemaak word. Die ooreenkoms is om tien ton saad van drie kultivars eerskomende seisoen in te voer om groter aanplantings te doen. Geredelike vordering word dus gemaak om in `n betreklike kort tyd met kommersiĂŤle produksie te begin. Die proewe is geoes en word nou verwerk, waarna die data na Moore gestuur sal word. Die fokus sal aanvanklik op saadvermeerdering van die kultivars val, maar `n gedeelte van die oes sal ook as kommersiĂŤle produk aan Simba verkoop word. `n Gesamentlike maatskappy is tussen GWK en CGAR Peanuts gestig wat in die winste sal deel wanneer die program in volle produksie is en `n wins begin toon. Hierdie projek word gedeeltelik gefinansier uit `n navorsingsheffing van R50/t wat van elke produsent se lewerings verhaal sal word. Die heffing is deur die Grondboon-advieskomitee voorgestel en goedgekeur. Hierdie fonds is in GWK-aandeelhouers se belang en sal daartoe bydra om beter kultivars vir die bedryf te vestig wat opbrengste kan verhoog en ons markaandeel kan verhoog. Internasionaal lyk die prentjie goed vir grondbone. China se verbruik styg konstant met gemiddeld 5% per jaar. Dit is goeie nuus vir produsente wĂŞreldwyd, wat beteken dat die vraag na grondbone, asook die pryse, waarskynlik nie baie wisselvallig sal wees nie.

Spesialisprodukte Cloete Nortje Bestuurder: Grondbonebemarking

China se vraag na neute kan grondboonpryse opwaarts druk

et die groot ekonomiese groei in China word `n toename in die verbruik van neute, veral grondbone, waargeneem. Met `n totale jaarlikse produksie van meer as 15 miljoen ton in China, wat steeds te min is om aan die land se behoefte te voorsien, staan die verbruik op sowat 16 miljoen ton. Dit het meegebring dat China vanjaar meer as 1 miljoen ton se grondbone van Amerika af ingevoer het. Hierdie groot invoere vanaf Amerika was baie behulpsaam met die surplus verwydering van verlede jaar se oorproduksie van ongeveer drie miljoen 28

ton in Amerika. Amerika se eie verbruik van twee miljoen ton per jaar, sowel as die uitvoere van een miljoen ton na China, veroorsaak dat al die Amerikaners se surplusse opgeneem is. Dit is voordelig vir internasionale grondboonpryse wat gevolglik gestabiliseer het. Die probleem wat egter nou in Amerika ontstaan het, is dat die bestaande fabrieke nie die kapasiteit het om al hierdie uitvoere betyds te verwerk voordat die nuwe seisoen begin nie. Hierdie hoër verbruik in China sal veroorsaak dat tekorte werêldwyd ontstaan wat grondboonpryse in die toekoms hoër kan druk.

Sien Tabel 1 en 2 vir die onderskeie werêldproduksie-gebiede en lande se produksie en verbruik, asook China se groei vanaf 2007 en die verwagte groei oor die volgende twee jaar. Indien die projeksie vir China korrek is, neem hul verbruik met ongeveer 900 000t per jaar toe. Plaaslik lyk die besproeiingsgrondbone baie mooi vanweë goeie hitteeenhede in die groeiseisoen en ons verwag `n bogemiddelde oes by GWK se aanleg op Douglas. Wat die westelike droëland-produksiegebiede betref, is dit baie droog en die verwagting is dat `n kleiner oes as normaalweg uit daardie gebiede sal kom.

Shutterstock

Wêreld grondboonproduksie teenoor wêreldgebruik Land / Streek Produksie (‘ 000 Gebruik (‘ 000 metrieke ton) metrieke ton) 2012 Skatting 2012 Skatting

Surplus / tekort (‘ 000 metrieke ton) 2012 Skatting

Asië China Indië Indonesië Burma Viëtnam Thailand Japan Pakistan Maleisië Korea Filippyne Ander Asiese lande

23,741.00 15,440.00 5,000.00 1,145.00 1,300.00 550 115 19 95 2 12 30 33

24,892.00 16,221.00 4,675.00 1,447.00 1,295.00 554 179 142 101 64 52 107 55

1,151.00 -781.00 325.00 -302.00 5.00 -4.00 -64.00 -123.00 -6.00 -62.00 -40.00 -77.00 -22.00

Amerikaanse State Amerika Argentinië Brasilië Nicaragua Meksiko Kanada

4,649.00 2,934.00 1,250.00 260 120 85 0

2,785.00 1,930.00 265.00 194 24 240 132

1,864.00 1,004.00 958.00 66.00 96.00 -155.00 -132.00

Afrika

7,788.00

7,735.00

53.00

Ander streke Europa Russiese Federasie

90.00 90 0

939.00 794 145

-849.00 -704.00 -145.00

Tabel 1 (bo) en 2 (onder).

China: Grondbone-gebruik 2007-2014

Geskatte Geprojekteerde Geprojekteerde

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2012

12,328 13,600 14,101 15,112 15,422 16,221 17,061

(1000 MT) (1000 MT) (1000 MT) (1000 MT) (1000 MT) (1000 MT) (1000 MT)

2.67% 10.32% 3.68% 7.17% 2.05% 5.18% 5.18%

2014

17,945

(1000 MT)

5.18%

Gemiddelde groei 2007 – 2011

5.18% 29

Lewendehawe

Kalahari Nguni Klub bied insiggewende inligtingsdag aan

ie aantal produsente wat met Nguni-beeste boer, veral kommersiële produsente in die Noord-Kaap, neem voortdurend toe. In die lig hiervan het die Kalahari Nguni Klub, wat onder meer die Noord-Kaap bedien, `n inligtingsdag op mnr. Charl Coetzee se plaas Namigab naby Niekerkshoop gehou. Die opkoms en belangstelling van 32

bestaande Nguni-produsente sowel as voornemende Nguni-produsente was baie positief. Dit was duidelik dat `n groot vraag na inligting oor Nguniboerdery bestaan. Mnr. Michiel van Niekerk jnr. (M.Sc. Diereteling) het die dag afgeskop met `n lesing oor die redes waarom produsente Nguni’s moet kies en daarna oor hoe om die meer winsgewende Nguni’s (geneties) te selekteer. Daarna het mnr. Philip Coetzee

(B.Sc. Veekunde) `n lesing gegee oor kruisteling met Nguni-beeste. Hierna het Coetzee `n praktiese lesing oor die visuele eienskappe van Nguni’s gegee. Waarom Nguni’s? Na aanleiding van sy lesing op die inligtingsdag, het Van Niekerk dit in artikel-formaat aan Kommuniek beskikbaar gemaak. Data van twee onafhanklike studies is gebruik om die voordele van

Foto’s: Bertie Theron

Mnr. Michiel van Niekerk tydens sy aanbieding oor Nguni-beeste. Nguni-boerdery uit te wys. Die eerste studie is gedoen by die Mara-navorsingstasie in Suid-Afrika en die ander by die Omatjenne-navorsingstasie in Nambië. In die Mara- en Omatjenne-studies is die prestasie van die Nguni (kleinraam koeie) vergelyk met Bonsmara en Bonsmara-tipe beeste (mediumraam koeie), asook Simmentaler en Simmentalertipe beeste

(grootraam koeie). Al die koeie in die studie het presies dieselfde behandeling ontvang en is in dieselfde omgewing geproduseer. Die resultate van albei studies wys dat meer Nguni-koeie aangehou kan word as die ander twee tipe koeigroepe sodat die somtotaal van die biomassa op die veld van die drie koeigroepe dieselfde is. In die agt en nege jaar waartydens die twee studies onderskeidelik gedoen is, was die Nguni-koeie se kalf- en speenpersentasies die hoogste van al die koeigroepe (Tabel 1). Die speengewigte van die Nguni-koeigroepe was die laagste (Tabel 1). Wanneer die kalf-, speenpersentasies en speengewigte saamgevoeg word om die aantal kilogram geproduseer per 100kg koeigewig gepaar te bereken, was die Ngunikoeigroepe se produktiwiteit die hoogste (Tabel 1). Hierdie resultate wys dat om net

speengewig in ag te neem om die produktiwiteit van `n koeigroep te bepaal, onakkuraat en kortsigtig is. Die rede vir die produkdiwiteit in die Nguni’s kan aan die volgende toegeskryf word: � Respiratoriese bouvorm. Lang ledemate met `n plat liggaam en groot uitstralingsoppervlak per eenheid gewig. Dit help om die liggaamstemperatuur konstant te hou deur maklik in warm omgewings van oortollige hitte ontslae te raak. Die vel van `n bees is die belangrikste orgaan om hitte te absorbeer en om van oortollige hitte ontslae te raak. Sanga-beeste, waarvan die Nguni deel is, het tot 59% meer sweetkliere as uitheemse beeste. Die sweetkliere is ook twee keer groter, nader aan die veloppervlak en beter ontwikkel as by uitheemse beeste. Kliere wat sebum afskei, is ook beter ontwikkel en inheemse beeste

Die produsente en ander gaste luister aandagtig na Van Niekerk se aanbieding. 33

Mnr. Charl Coetzee lewer `n praktiewe demonstrasie. omgewing en weiding. Nguni-kalwers teenoor ander se velle is ook meer vaskulêr. � Tydens `n onlangse navorsingrasse. Dit alles help om makliker in studie was daar `n 4,4kg verlies � Die aantal bosluise op Nguni-, warm omgewings van oortollige toe een groep Nguni-kalwers Bonsmara- en Hereford-beeste hitte ontslae te raak. gedip is teenoor `n ander wat onder dieselfde toestande � Die haarkleed is glad en blink groep wat nie gedip is nie. gehou is, is in `n studie getel. en absorbeer sonstrale beter. By die Bonsmara-kalwers was Weerstandsvlakke teen bosluiDie hare is ook kort en vang nie die verlies in gewig tussen die se is as volg geklassifiseer: warm lug vas nie. dieselfde groepe 17,6kg en by Meer as 47 bosluise dui op Hierdie eienskappe help om die Hereford-kalwers 29,5kg. `n lae weerstandsvlak, 15 tot min hitte in warm omgewings Bosluise het dus `n baie klei47 bosluise op `n medium te absorbeer. ner effek op die produksie van weerstandsvlak en minder as � Meer energie en proteïen is beskikbaar vir reproduksie en produksie vanweë die Nguni se kleiner raamtipe en minder onderhoudsbehoefte. � Nguni-beeste het hoër bloedureum-stikstofvlakke. Navorsing wys hierdie vlakke van die Nguni-beeste is 30% hoër as by die Bonsmara-beeste en 55% hoër as by die Hereford-beeste. `n Studie het getoon die ammoniakvlakke in die die rumen van die Nguni-beeste is 46% hoër as by die Bonsmara-beeste en 67% hoër as by die Hereford-beeste. Dit verklaar waarom Nguni-beeste minder tot geen proteïenlek in die winter nodig het, afhangende van die Gaste by die inligtingsdag kuier gesellig saam. 34

15 bosluise op `n hoë weerstandsvlak. By die Herefordbeeste het 100% van die groep in die lae weerstandsvlak geval. By die Bonsmara beeste het 45% in die lae weerstandsvlak geval, 22% in die medium weerstandsvlak en slegs 33% in die hoë weerstandsvlak. By die Nguni-beeste het geen beeste in die lae weerstandsvlak geval nie, 22% persent was in die medium weerstandsvlak en 78% in die hoë weerstandsvlak. Minder duur middels hoef dus by Nguni-beeste gebruik te word. Seleksie vir winsgewendheid by Nguni-beeste Soos by alle beesrasse is daar genetiese variasie in produktiwiteit.

Hierdie verskil in die genetiese meriete van elke dier veroorsaak dat sommige beeste meer winsgewend is en ander minder winsgewend. Met hedendaagse tegnologie is dit moontlik om die beeste wat geneties meer winsgewend is, te identifiseer. Dit sal vir enige beesprodusent geweldig voordelig wees om hierdie diere deel van hul kuddes te maak, te vermeerder en die minder winsgewende koeie te vervang. `n Simulasiemodel is gebruik om data van `n kudde by Boshoff te analiseer om vas te stel hoe die genetiese profiele van die meer winsgewende koeie lyk. Koeie is in 24 groepe ingedeel volgens hul teelwaardes, koeidoeltreffendheidsindekse en koeigewig

Studie Gemiddelde koeigewigte van groepe - Simmentaler - Bonsmara - Nguni Aantal koeie in koeigroepe - Simmentaler - Bonsmara - Nguni Gemiddelde kalfpersentasies - Simmentaler - Bonsmara - Nguni Gemiddelde speenpersentasies - Simmentaler - Bonsmara - Nguni Gemiddelde speengewigte - Simmentaler - Bonsmara - Nguni Kg geproduseer / 100 kg gepaar - Simmentaler - Bonsmara - Nguni

by speen. `n Omset is dus bereken vir elk van die 24 groepe op `n plaas van 4 400ha met `n drakrag van 20 ha/GVE (grootvee-eenheid). Onder meer is `n konstante speenkalfprys en C-graad-prys gebruik. Die drie mees winsgewende groepe, asook die drie mins winsgewende groepe se gemiddelde waardes word in Tabel 2 (bl. 36) aangetoon. Die laagste en hoogste waarde (variasie) word in hakies aangetoon. In die algemeen was daar meer variasie ten opsigte van die verskillende eienskappe by die mins winsgewende groep. In hierdie kudde en binne sy omgewing blyk dit dat die ideale koei 377kg tot 410kg weeg by speen.

Omatjenne

Mara

515 468 357

486 455 337

31 36 45

30 32 38

85 89 93

69 72 85

79 85 91

75 85 90

244 232 177

241 213 162

33,6 34,3 38,8

27,6 31,0 37,6

Tabel 1. 35

Hierdie koeie speen swaar kalwers ten opsigte van hul eie gewig (koei/ kalf %), grootliks vanweë die feit dat hulle geneties bo die rasgemiddeld is vir moedereienskappe (melkgehalte en -kwantiteit), soos gesien kan word aan die melkteelwaardes. Hiermee saam het hulle ook geneties genoeg groei tot by speen soos aangedui deur die speengewig-teelwaardes. Die minder winsgewende groep koeie het baie gevarieër van gemiddeld 345kg-koeie met geneties ondergemiddelde groei en melk-eienskappe wat gevolglik ligte kalwers gespeen het, 372kg-koeie met geneties bo-gemiddelde groei maar aansienlik onder die rasgemiddeld vir melk-eienskappe wat gevolglik ook ligte kalwers gespeen het, tot 472kg-koeie met geneties bo-gemiddelde groei en melk-eienskappe, maar wat net te groot is om doeltreffend te wees (koei/kalf % = 38,4 kg). In kort wys die analise duidelik waarom `n sekere groep koeie minder winsgewend is terwyl redes hiervoor kan wissel van swak melkproduksie en -eienskappe, koeie met `n te hoë volwasse gewig wat ondoeltreffend raak en in `n mindere mate koeie wat geneties nie genoeg groei het nie. Kruisteling met die Nguni Kruisteling kan groot probleme

speen tot gevolg het. Twee faktore is hier van uiterste belang. Eerstens is dit kardinaal dat die koeikudde absoluut suiwer Nguni-beeste moet bly. Tweedens moet die produsent besluit of hy suiwer Nguni-vervangingsverse gaan inkoop om dit reg te kry en of hy `n gedeelte van sy koeie apart met Nguni-bulle gaan `n Koei uit die meer winsgewende paar om self vervangingsverse te koeie-groep. teel. Die eenvoudigste alternatief uit `n bestuursoogpunt is om die eerste helfte van die dekseisoen Ngunibulle by die Nguni-koeie te sit en dan die bulle uit te haal en die tweede helfde van die dekseisoen Charalois- of Simmentaler-bulle by te sit. Sodoende word vervangingsverse gehou wat gebore word uit die vrugbaarste Nguni koeie wat eerste bul gevat het (eerste helfde `n Koei uit die meer winsgewende van die seisoen). koeie-groep. In bogenoemde stelsel is die fabriek (suiwer Nguni-koeie) baie vir produsente veroorsaak as dit vrugbaar, aangepas en gehard, nie reg bestuur word nie. `n Baie bestand teen bosluise en het mindeenvoudige metode bestaan egter om op die regte manier met Nguni- er duur lek nodig, terwyl uitsette maksimaal is vanweë die swaar kalf beeste kruisteling te doen. vanaf die grootraam vaar. Die Omatjenne-studie (bl. 33) Studies het ook gewys dat Ngunihet gewys dat dit die mees winsgewende en doeltreffende manier is koeie sonder enige probleme van om die meeste vleis per hektaar of grootraam-bulle kan kalf. per 100 kg gepaar te produseer. In Die rede hiervoor is dat Nguniso `n stelsel word grootraam-bulle koeie die groei van die fetus in die baarmoeder beperk, asook die (bv. Charolais en Simmentaler) op suiwer Nguni- koeie gebruik wat `n feit dat hulle hangkruise het wat kalwing vergemaklik. baie hoë koei/ kalf verhouding by

Groep

Koeigewig (kg)

Kalfgewig (kg)

Speen %

Koei / kalf %

Inkomste (R)

Aantal koeie

Speengewig teelwaarde

Melk teelwaarde

Meer wins

389 (377 tot 410)

186 (182 tot 192)

96 (96 tot 96)

48 (47 tot 48.3)

177 (174 tot 179)

4.3 (2 tot 6.4)

4.7 (2.5 tot 8.4)

Minder wins

396 (345 tot 472)

169 (163 tot 181)

93 (89 tot 98)

43 (38.4 tot 47.3)

441,020, (433,184 tot 450,991) 392,662 (374,244 tot 403,337)

Volwasse Gewig teelwaarde 5 (-2 tot 13.3)

173 (161 tot 180)

3.3 (-2.2 tot 7.5)

0.2 (-5.5 tot 2.4)

0.8 (-20.8 tot 18.5)

0.2

0.5

Rasgemiddeld

Tabel 2. 36

Op die veeplaas Peter Milton

Koste van grond `n faktor in volhoubare veeboerdery Mnr. Peter Milton, boerderykonsultant en lewendhawekenner, sal voortaan die Op die veeplaas-rubriek hanteer. Hiermee gee Kommuniek graag inligting oor veeboerdery aan ons produsente deur. In hierdie aflewering word die grondprys bespreek.

area is in die meeste gebiede van die reënval afhanklik. Diagram 1 toon dat in `n gebied waar 200mm reënval per jaar aangeteken word, 20ha nodig is. Dit volg `n patroon tot by 1000mm per jaar waar slegs 2ha nodig sal wees. Wanneer die area 10ha oorskry, sal diere neig om `n kleiner liggaamsgewig te hê weens die afstand wat hulle moet aflê om hul daaglikse weiding te bekom. m volhoubaar te boer, Wanneer die area kleiner as 10ha moet `n produsent die is, is die reënval gewoonlik hoër hoeveelheid weiding wat weer die grond uitloog. bereken wat `n grootvee-eenheid (GVE 450kg) in `n jaar sal inneem. Die koste van `n koei beraam teen Hieruit kan die area bereken word R10 000 (insluitend die bulfaktor van R30 000) plus die grond wat die koei nodig het om te pro(R40 000 soos gesien in Figuur 1) duseer en voort te plant. Hierdie

gee `n waarde van R50 000. Dit is dus duidelik dat die dier 20% van die koste opmaak en die grond 80%. Met Google earth is dit vandag maklik om die aantal kampe op die plaas te tel. Ek stel voor dat produsente hul kampe nommer en die gewig van die kudde bepaal. Die datum waarop die hek oopmaak sal die begindatum wees en die dag wanneer die diere uitge-

Reën mm

Prys/ha 20.0

200

10.0

400

Koste per GVE

2,000 = R

40,000

4,000 = R

40,000

8,000 = R

40,000

16,000 = R

40,000

Beste groei

5.0

600

800

2.5

Grond Koei Eenheid *GVE = Grootvee-eenheid

Figuur 1. 39

R R R

40,000 10,000 50,000

80% 20% 100%

depositphotos

haal word, is die einddatum. Hieruit kan `n mens die aantal GVE bepaal wat vir daardie periode gedra is. My raad aan produsente is om `n eenvoudige Exel-sprei-vel te maak wat die tyd gebruik en tyd gerus, sowel as die GVE wat vir daardie periode gedra is, in diagramvorm toon. Dit sal wys wees om hierdie spreivel na `n weidingskonsultant te neem om die soort weidingsisteem te evalueer. Dit is ook nodig om die waarde van `n vierdraad heining per kilometer te bepaal. Kom ons sê die waarde is R30 000. Ons kan nou die koste bepaal om `n kamp te halveer of nog kampe op te rig. Wees versigtig om hierdie uitgawe aan te gaan tensy jy `n weidingsisteem volg en geadviseer is om dit te doen. Om omtrek te verduidelik, gebruik ek twee sokkervelde as verwysingspunt – 100m x 100m + 1000m2 of een hektaar (sien Tabel 1). Die volgende faktor is die koste om die omtrek van `n GVE te omhein. Met twee sokkervelde sal die koste R1 200 wees. Hoewel die koste per GVE dieselfde is, kos die omheining 2,8 keer meer in droë dele (sien Tabel 2).

In gebiede waar wildboerdery gewild is, kan die grondprys R60 000R70 000 per GVE behaal. Dit sal beteken dat `n nuwe produsent met `n 1,5 keer groter plaas kan begin in die regte gebied. In die Oos-Kaap is grondpryse byvoorbeeld heelwat laer en kan

plase teen R25 000/GVE gekoop word. In die volgende rubriek sal ons kyk na die invloed wat die koste van aanvullings op veeboerdery het. Veeplaas-groete Peter Milton 2 x lengte

Lengte

Breedte

100 1,000 10,000 20,000 100,000

Km 0.10 1.00 10.00 20.00 100.00

KM 0.10 1.00 10.00 20.00 100.00

Vierkante meter 10,000 1,000,000 100,000,000 400,000,000 10,000,000,000

3.00 Koste/omtrek

R R R R R

1,200 12,000 120,000 240,000 1,200,000

3.00 Koste/LHE

Omtrek

1.0 100.0 10,000.0 40,000.0 1,000,000.0

400 4,000 40,000 80,000 400,000

200 2,000 20,000 40,000 200,000

2 x breedte

200 2,000 20,000 40,000 200,000

Tabel 1. Lengte 160 224 320 450

Breedte 156 223 313 444

Tabel 2. 40

0.160 0.224 0.320 0.450

0.156 0.223 0.313 0.444

Vierkante meter 25,000 49,952 100,032 200,003

Ha/LHE

Omtrek 2.5 5.0 10.0 20.0

633 894 1,265 1,789

R R R R

1,898 2,682 3,796 5,367

2 x lengte 320 448 640 900

2 x breedte 313 446 625 889

Lewendehawe

Veediefstal: Produsente kan hulself met kennis bemagtig

1. WET OP VEEDIEFSTAL, 1959 (WET NO. 57 VAN 1959) ARTIKEL 6 Identifikasiedokument moet voorsien word deur die persoon wat van die vee ontslae raak: � Artikel 6(1): Enige persoon (insluitend enige afslaer, agent of mark) wat enige vee verkoop, ruil, weggee of op enige ander manier van vee ontslae raak aan enige ander persoon, sal, teen die tyd wat hy of sy die vee aflewer aan die persoon aan wie die vee verkoop, geruil, weggegee of verwyder is, `n dokument bekend as `n identifikasiedokument aan so `n persoon voorsien. � Artikel 6(3): Enige persoon aan wie `n identifikasiedokument voorsien word kragtens sub-artikel (1), sal dit in sy/haar besit hou vir `n periode van ten minste een jaar.

Foto’s: depositphotos

Die Suid-Afrikaanse Polisiediens het die volgende inligting beskikbaar gemaak om produsente te help om hulself teen veediefstal te bemagtig.

geword het, wil verkoop, ruil of weggee, moet die nuwe eienaar van `n identifikasiedokument voorsien. Dit beteken dat daar binne 14 dae van die dier ontslae geraak kan word sonder dat dit met die nuwe eienaar 2. WET OP DIE IDENTIFIKASIE se merk gemerk is, omdat dit reeds die vorige eienaar se merk op het en VAN DIERE, 2002 (WET NO. 6 `n identifikasiedokument uitgereik is. VAN 2002) ARTIKEL 7 Pligte van eienaars: � ` n Eienaar wat `n dier ná 14 dae � Alle eienaars van beeste, skape, nadat hy of sy die eienaar van so `n bokke en varke moet `n identifikasie- dier geword het, wil verkoop, ruil of weggee, moet sy of haar eie merk op merk registreer by die Registrateur van Diereidentifikasie. die dier aanbring voordat hy daarvan � Elke eienaar moet sy/haar diere op ontslae raak. Die eienaar moet ook die voorgeskrewe metode merk. die nuwe eienaar van `n identifikasieARTIKEL 8 � Alle beeste, skape, bokke en varke dokument voorsien. Die nuwe eienaar Vee of opbrengs wat op openbare moet die identifkasiedokument vir `n paaie aangejaag, aangery of vervoer waarvan die identifikasiemerk onduidelik of onsigbaar geword het, periode van een jaar hou. Dit beteword: moet ooreenkomstig wetlike voorken dat daar nie ná 14 dae van die � Artikel 8(1) bepaal dat geen perskrifte geheridentifiseer word. dier ontslae geraak kan word sonder soon enige vee of opbrengs mag � Enige eienaar van `n dier met `n dat die nuwe eienaar se identifikasieaanjaag, aanry of vervoer wat nie merk op die dier aangebring is en `n aan hom of haar behoort op of langs identifikasiemerk wat die dier binne identifikasiedokument uitgereik is nie. enige openbare pad nie tensy hy of sy 14 dae nadat hy of sy die eienaar 42

`n sertifikaat (verwyderingsertifikaat) in sy of haar besit het wat aan hom of haar uitgereik is deur die eienaar van die vee of oes of die behoorlik gemagtigde agent van die eienaar.

3. OUDERDOM WAAROP DIERE GEMERK WORD (REG. 11) Beeste � Kan op die ouderdom van een maand getatoeëer word. � Moet teen die ouderdom van ses maande gemerk wees. � Kan op die ouderdom van ses maande gebrandmerk word. � Moet teen die ouderdom wat die eerste paar permanente snytande verskyn, gebrandmerk wees (tweetand stadium). Kleinvee � Moet op die ouderdom van een maand getatoeëer word. Varke � Moet op die ouderdom van een maand getatoeëer word. Volstruise � Kan op die ouderdom van een maand getatoeëer word. � Kan op die ouderdom van ses maande gebrandmerk word. Perde � Kan op die ouderdom van ses maande getatoeëer word. � Kan op die ouderdom van twaalf maande gebrandmerk word.

4. WET OP DIE VEILIGHEID VAN VLEIS, 2000 (WET NO. 40 VAN 2000) ARTIKEL 7 Verbod op die slag van diere by plekke anders as abattoirs, en vrystellings: � Artikel 7(1) bepaal dat geen persoon a) enige dier mag slag by enige plek anders as `n abattoir nie; b) mag toelaat dat enige dier geslag mag word by enige plek onder sy of haar beheer nie, tensy die plek `n abattoir is; c) vleis vir gebruik deur mense of diere mag verkoop of voorsien tensy dit by `n abattoir geslag word nie. � Sub-artikel (1) is nie van toepassing op slag vir eie gebruik of vir kulturele of godsdienstige doeleindes nie. � Artikel 7(2) bepaal dat geen vleis of produk wat verkry is van `n dier, wat geslag word soos aangedui in bogenoemde paragraaf (a) aan enige persoon verkoop mag word nie. 5. WENKE � Vee-eienaars behoort alle heinings

en hekke in goeie, werkende toestand te hou om hul vee te beskerm. Oorweeg dit om `n werknemer wat spesiaal opgelei is aan te stel om daagliks die heining te patrolleer. Hy/ sy kan verseker dat gate in en onder die heinings onmiddelik herstel word. Inspekteer self die herstelwerk. � Laaibrûe in veekampe of op plase weg van direkte toesighouding behoort ten alle tye gesluit of versper te word. � As `n vee-eienaar dit oorweeg om `n bykomende plaas te koop, onthou dat afwesige eienaars nie `n oes insamel nie. Probeer om eerder grond nader aan die tuisplaas te koop. � Verhinder dat gesteelde diere op jou perseel weggesteek word. Veeposte dien as ideale oornag-stilhouplekke om gesteelde vee weg te steek. Onbekende vee wat by hierdie poste gevind word, moet onmiddelik aan die SAPD gerapporteer word. � Vee-eienaars behoort self minstens een keer per week vee by veeposte te tel. � As werknemers verdink word dat hulle by veediefstal betrokke was, laat

werknemers by veeposte toe om hulle eie diere te hê, aangesien dit `n goeie voorkomingsmaatreël is. Laat die diere toe om te meng en saam te wei. � Talle hofsake word verloor weens dispute oor die behoorlike identifikasie van diere. As `n dier gemerk is met `n geregistreerde brand- of tatoeëermerk, sal dispute vermy word. Werknemers behoort hul vee behoorlik te merk kragtens die Wet op die Identifikasie van Diere, 2002 (Wet No. 6 van 2002), verkieslik deur hulle te brandmerk. � Wees veral waaksaam wanneer daar `n volmaan is, oor naweke, aan die einde of die begin van `n maand en op tye wat jy uit ondervinding weet wanneer veediefstal plaasvind (slag vir die pot). � Rapporteer onmiddelik onbekende diere tussen jou diere aan die SAPD en jou bure. � Vee-eienaars behoort onmiddelik veediefstal op hul persele te rapporteer. Hoe langer `n mens dit uitstel, hoe kleiner is die kans om sukses te behaal. � Om gereeld diere saam te jaag en te tel, is belangrik. Gaan ook werknemers se vee na. Indien dit nie moontlik is om vee elke dag te tel nie, probeer om diere minstens twee keer per week op ongereelde dae te tel. Vermy enige roetines, veral by veeposte, omdat werknemers dalk informante vir veediewe kan wees. Tekorte en tekens wat moontlike diefstal aandui, moet onmiddelik gerapporteer word. Vee-eienaars moet die diere self tel en kan dit nie vir sy/haar werknemers laat om te tel nie of om enige klagte in te dien nie. � Wanneer aansoekers vir werk oorweeg word, doen navrae by vorige werkgewers oor die werklike rede te vind waarom `n werknemer sy/ haar vorige werk verlaat het. Navrae moet ook by die SAPD gedoen word om vas te stel of die persoon `n kriminele rekord het en indien wel, watter soort kriminele rekord dit is. � Werknemers behoort opgelei te 44

word om aandag te skenk aan onreëlmatighede. Vra werknemers om versigtig te wees oor wat hulle sê oor aktiwiteite op die plaas in vreemdelinge se teenwoordigheid. Onverskillige praatjies kan tot veeverlies lei. � Rapporteer onmiddellik aan die Veediefstaleenheid wanneer dierespekulante, vel- en beenkopers of veehandelaars van buurlande aktief raak in `n spesifieke gebied. Hou behoorlik rekord van alle voornemende veekopers sodra onderhandelings begin. � Die noodsaaklikheid van `n deeglike veeregister kan nie oorbeklemtoon word nie. Teken soveel besonderhede as moontlik aan en hou die register self op datum. � Moenie `n leeglêery op die plaas toelaat of dat enige ledige of werklose mense hulle op die perseel vestig nie. Vreemdelinge wat die plaas betree of werknemers besoek, moet eers toestemming kry. Stel `n beheerstelsel vir besoekers in waar al die plaas se besoekers se besonderhede neergeskryf word, asook wie hulle besoek en wanneer hulle die perseel gaan verlaat.

� Dit gebeur dikwels dat vee-eienaars wat naby grense bly, op die een of ander manier betrokke raak by onwettige handel met burgers van buurlande, soos om weiveld te huur of verhuur. Regstappe moet in hierdie verband geneem word. As dit nie geneem word nie, kan sulke gedrag die ideale klimaat vir ander misdade en diefstal skep. � Dit gebeur dikwels dat diefstalsake herroep moet word weens `n gebrek aan belangstelling of onwilligheid van klaers om hofverrigtinge by te woon. Toon belangstelling om sake op te los en woon alle hofsake by. � Werk saam met die plaaslike SAPD en Veediefstaleenheid, moenie teen hulle werk nie. Ondersteun hulle in hul pogings om jou te help. BAIE BELANGRIK � Tel jou vee GEREELD. � Rapporteer ALLE veediefstalsake ONMIDDELLIK. � Hou `n gekontroleerde VEEREGISTER. � MERK jou vee ooreenkomstig. Inligting verskaf deur die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD).

GWK Nuus GWK-SPAN NEEM DEEL AAN RHINO CLASSIC

ANParks se Ereveldwagters het onlangs die Mokala Rhino Classic in samewerking met Mokala Nasionale Park aangebied. GWK was as borg by hierdie geleentheid betrokke. “Ons was baie trots op die waterpunt wat die Saterdag en Sondag deur GWK beman is,” sê mnr. Dudley van Rensburg (Voorsitter: SanParks Ereveldwagters in die Diamantveldstreek). Moeë fietsryers het hierdie punt as uitstekend en `n baie welkome lafenis beskryf. Ons het ook groot waardering vir die span wat GWK vir die 40km-wedren ingeskryf het.” Volgens Van Rensburg is aanvanklik beoog om 100 fietsryers in die Mokala Nasionale Park te akkommodeer. “Ons moes op 130 inskrywings die hekke sluit. Fietsryers het hul families saamgebring om die natuurskoon in die park te geniet en terselfdertyd kennis geneem van GWK se betrokkenheid by die bewaring van ons na- Mnr. Brits van den Berg (Uitvoerende Bestuurder: Versekering en FloTank) tuurerfenis. doen by die waterpunt aan vir iets te drinke. Foto’s Lévonne Kotze.

Mnr. Rocky le Roux (Uitvoerende Bestuurder: Direkte Insette) tydens die wedren. 46

Mnre. Johan Steyn (links, Senior Tegnikus: Kommunikasietegnologie) en Johan Basson (inlas, Tegnikus: Kommunikasietegnologie) hou GWK se naam hoog.

EST.1857 CHANDRE SPANGENBERG ADMIN & MARKETING ASSISTANT CELL: 083 630 3386 PO BOX 1761, KIMBERLEY, 8300 4 HENDRIK VAN DER BIJL STREET, KIMDUSTRIA, 8301 TEL: (053) 841 0339 FAX: 053 841 0492 CALL CENTRE: 0861-STUTTAFORD Mev. Colleen en mnr. Johan Jacobs van Douglas geniet die natuurskoon in die park tydens die wedren.

E-MAIL: chandre.spangenberg@stuttafordvanlines.com WEBSITE: http://www.stuttafordvanlines.com

THE SAFEST MOVE YOU CAN MAKE

GWK BY SAKE-ONTBYT IN BLOEMFONTEIN

Mnr. Brand Pretorius (links), `n ikoon in die sakewĂŞreld, het sakelui in Bloemfontein geĂŻnspireer met `n vertelling oor die pad wat hy moes stap om te kom waar hy vandag is. Hy het die sowat 350 gaste by die geleentheid gemotiveer om eerlike besighede op te bou en op etiese standaarde te fokus. Mnr. Johan van Dyk (regs), Besturende Direkteur van GWK, het ook tydens die geleentheid die gaste toegespreek. Middel: Mnr. Kgalaletso Thoaele, Absa hoof van verkope en diens in die sentrale streek.

EKS-DIREKTEURE KOM OP MODDERRIVIER BYEEN

GWK se Eks-Direkteureklub het onlangs op Modderrivier saamgekom waar hulle GWK se fasiliteite besoek en aktuele kwessies oor die besigheid bespreek het. Hou die Junie-uitgawe dop vir meer hieroor. 48

DOUGLAS FIETSRYKLUB NEEM AAN ARGUS DEEL

GWK Meganisasie het die Douglas Fietsryklub met fietsryhemde vir die Argus-fietswedren geborg. Hier is die klublede wat aan die Argus deelgeneem het saam met mnr. Rudi Kemp (middel, Bedryfshoof: Sentrale Bedinging Meganisasie). Foto: Tania Fourie

Om seker te maak dat jy oor die weg kom, al word jy beseer en kan nie werk nie, is makliker as wat jy dink. Met ’n Persoonlike Dekkingspolis van Sanlam kan jy seker maak dat jy al die geldelike ondersteuning het wat jy nodig het as jy nie meer kan werk as gevolg van siekte of besering nie. Neem die eerste stap na ’n sekere toekoms – maak nie saak wat gebeur nie. As ’n ervare finansiële adviseur kan ek jou help om gemoedsrus te kry.

Sanlam CI1002RS0383BPA

Begin deur ons te skakel.

Maryke van Niekerk

Anelle Bester

Finansiële Adviseur 053 830 1306 079 529 5658 maryke@sanlam4u.co.za

Hennie Faber

Brigitte Lombard

Frans Fouche

Finansiële Adviseur 053 573 0011 072 551 7196 anelleb@sanlam4u.co.za

Finansiële Adviseur 053 298 2017 082 922 6676 henniefaber@sanlam4u.co.za

Finansiële Adviseur 053 353 1166 082 818 5798 brigitte@sanlam4u.co.za

Finansiële Adviseur 053 861 1053 082 456 0472 fransfouche@sanlam4u.co.za

www.sanlam.co.za

GELISENSIEERDE VERSKAFFER VAN FINANSIËLE DIENSTE

Ons Mense Hierdie maand gooi Kommuniek `n ogie waar GWK se werknemers met hul dagtake besig is.

Mnr. Charles Donald (Produkte Depotbestuurder) van GWK op Modderrivier in die gradeerkamer.

Mnre. John Kirsten en Carlo du Toit van GWK Meganisasie op Modderrivier help `n klant, mnr. Johny Cloete.

Mnr. Johan Esterhuizen (Bedryfshoof: Handelswinkel en Vulstasie) en mes. Jacky Etzebeth (Bedryfshoof: Kleinhandel Administrasie) en Felicity Vorster (Bedryfshoof: Direkte Insette) van GWK op Modderrivier sit koppe bymekaar. 50

By GWK se fasiliteite op Modderrivier word die toonbank behoorlik skoongemaak. Dankie Maria!

Mnr. Jan Booysen (Klerk: Algemeen) van GWK op Modderrivier wat reeds die afgelope 15 jaar by vloeibare skedulering, die op- en aflaai van kunsmis, die reĂŤl van vragte en die bestelling van die depotvoorraad betrokke is.

Me. Marika Steenkamp (Bedryfshoof: Handelstore) van GWK op Kimberley.

Mnr. Bushy Oliver van GWK LandMark op Kimberley verseker dat elke klant welkom voel by die winkel.

Me. Natasha Roets en Freddie Young van GWK Properties hard aan die werk. 51

Mes. Lientjie Faber (Bedryfshoof: Kleinhandel Administrasie) en Chriselda Liebenberg (Klerk: Handel) van GWK op Kimberley.

Me. Mandi Sprout, die vriendelike telefoonoperateur by GWK op Hopetown.

Mnr. Klaas van Rooyen (links) bedien mnr. Frans Wiid (middel) en sy plaasbestuurder. “Klaas is tops,” sê me. Louisa Thomas, Bemarkingsbestuurder van GWK op Hopetown. 52

Mnr. Anton Visagie (Bedryfshoof: Handelswinkel en Besproeiing) van GWK op Hopetown, lees `n SMS wat `n klant aan hom gestuur het.

Mev. Liana Hauptfleisch (Skeduleerder: FloTank), skeduleer vragte tydens FloTank se jaarafsluiting op Douglas verlede jaar. “Met sulke mense kan ek `n lang pad stap,” sê mnr. Brits van den Berg (Uitvoerende Bestuurder: FloTank en Versekering).

Ons mense

Kiekies Tema vir Mei

Herfs NĂĄ `n ongenaakbare warm somer in die Noord-Kaap wag `n koue winter weer op ons. Intussen vermaak die natuur ons met die pragtige herfstonele wat hom oral afspeel.

Tema vir Junie

Winter In die koue speel die mooiste gesigte hom soms af. Terwyl ons bibber van die koue, is dit tyd om te soek na tonele en gebeurtenisse wat aan hierdie seisoen sy bekoring gee.

Tema vir Julie

Vriendskap In die winterkoue het ons `n warm hand van vriendskap nodig. Dit mag `n vriendskap met `n mens wees, maar die mens se beste vriend het soms vier voete!

Maandelikse pryse 1ste R500 kontant 2de R300 kontant 3de R200 kontant Stuur fotoâ&#x20AC;&#x2122;s na carieng@gwk.co.za

Wenner Willie Meyer van Bloemfontein

Tweede

Ilse Walters van Randburg

Derde

Chris Piek

van Douglas

Oom Bushy, Griekwas se bekendste ondersteuner. Foto: Emile Hendricks, Volksblad.

GWK is die hoofborg van die GWK Griekwas

Griekwas gesels Tania Fourie

‘Ek sal Griekwas tot die dood ondersteun’ sê oom Bushy Oom Bushy Oliver van Kimberley is alombekend vir die passie waarmee hy Griekwas ondersteun. Kommuniek het met hom oor sy kosbaarste Griekwaoomblikke gesels.

om Bushy is al 63 jaar lank `n Griekwa-ondersteuner en volgens hom het hy nog nooit sy stem of sy passie daarvoor verloor nie. “Ek is lief vir rugby en sport. Dit hou my jonk. Daar is niks so lekker 56

soos om op die veld rond te draf en my span aan te moedig nie. Dit is vir my `n groot eer.” Hy meen Griekwas kan baie beter vaar as op die oomblik, maar verdedig sy span met die verduideliking dat nege spelers Griekwas vir die Cheetahs verlaat het weens baie beserings aan die katte se kant. Nietemin bly oom Bushy Griekwas se grootste ondersteuner. Oom Bushy sê daar is veral een oomblik as Griekwa-ondersteuner wat hy nooit sal vergeet nie. “Dit was in 1970 toe Griekwas die Curriebeker gewen het. Ek was `n ball boy in daardie

wedstryd en ek was maar net 17 jaar oud. Dit was `n ervaring wat ek baie na aan my hart dra.” As hy enigiets aan ander Griekwaondersteuners kon sê, sou dit wees om hulle aan te moedig om hul span met passie te ondersteun. “Kyk soos by Nuweland, daardie Stormers-ondersteuners dra hul span deur. Ek sal graag dieselfde vir Griekwas wil hê. Help my om hulle deur te dra en tot die oorwinning te ondersteun. “Ek is al 80 jaar oud en ek sal Griekwas tot die dood ondersteun . . . en dit is nog baie ver!”

Oom Gemsbok

Die Skopskoen

Staan agter ons manne!

Bulle nou met manne wat die spasie uitstekend aanval en gapings slaan agsê vrinne. waar lanklaas gapings was. Met baie As ons rugbyliefhebbers al ooit na `n oopdeur-Super 15 beseerde spelers wat eersdaags terugkeer en heelwat wedstryde op Loftus, verlang het, dan is dit hierdie jaar die kan die Bul-span hul stem dalk net nog geval. Geen span in die Kompetisie hardloop weg op die punteleer nie en dikker maak. Die ander span wat die volkie aan geen span is verseker van `n wen nie. die praat het, is die Cheetahs. Ná Die spanne loop kop aan kop en is dit nie lekker nie. Tot die Crusaders val `n hoogs suksesvolle toer sit die Wit gereeld vas wat Oom Gemsbok nogal tornado sy segetog voort. Hulle pak staan sy man, hul voorry maak amok waardeer. Dit maak die S15 soveel teen enige teenstander wat hulle durf lekkerder. Dis nie goed vir ons bloedaanvat en hul agterlyn slaan baie druk nie, maar tog meer regverdig. hard, veral uit gebroke spel waar hulle Op Suid-Afrikaanse bodem is dit naweek vir naweek die wedstryde op die oomblik die Bulls wat ná `n swaai en gewen kry. Met die volgende swakkerige toer hulself mooi regruk en eers die Cheetha’s klop en daarna drie wedstryde in Bloemfontein kan die Kings die pak van hul lewe gee om die Cheetah-span mooi opskuif op die bo-aan die punteleer te lê. Ewe skielik punteleer. Spelers soos Sarel en Eberspog die Bulls met `n agterlyn wat die son steek hul hande hoog op hierdie wêreld aan die brand speel. Deels jaar. In die Haaitenk gaan dit nie goed nie. oor Vermaak op nommer nege wat Die manne in swart vat lelik houe en die balle baie vinnig skoonmaak en van die veld af gaan dinge ook maar dan `n senterpaar wat in een van die grootste nog mag ontwikkel. broekskeur. Wat Oom Gemsbok die meeste bekommer, is hul senior Bokke In Serfontein en Engelbrecht sit die

wat heeltemal uit die bus val en glad nie op vorm is nie. Dalk rugbyvoos? Manne soos Jannie, Beast en Steyn maak geen impak meer nie. Ná nog `n drag slae is hulle nou op toer en hier gaan dit nie veel makliker raak nie. Sterkte aan die Sharks! By die Stormers gaan dinge nie veel beter nie. Die beserings eis sy tol by die Kapenaars en met Habana en Etzebeth wat terugkom, hoop ons die manne kan die boot terugdraai vorentoe. Die Kings het so seergekry teen die Bulls dat hulle nou kapteinloos is en Oom Gemsbok wonder of hulle gou ten volle hiervan gaan herstel. Aan die Vodacom-kant beleef Griekwas `n opdraande stryd om seker te maak hulle haal die halfeind, maar alles is nie verlore nie. Ná hul skitterende wen oor die Luiperds lyk dinge beter, so laat ons agter ons manne staan! Geniet die rugby! Groetnis Oom Gemsbok 57

Pret op die plaas Vir die jongspan

Een, twee, drie, blok jou! Woordelys hond hoenderhaan perd vark eend skaap

4 1

1 3

3 4

6 5

2 5

Leefstyl Carien Grobler

Trek die skoen aan . . . en voel waar hy druk Navorsing het bewys dat mense wat die vermoë aangeleer het om empatie met ander mense te hê, meer selfvertroue het, meer sensitief is en ook hulself makliker laat geld.

legs die persoon wat dit aan het, weet presies waar sy skoene druk. Op dieselfde manier is dit soms moeilik om te 60

bepaal hoe `n probleem iemand anders raak. Daarom lui die spreekwoord dat `n mens jouself in iemand anders se skoene moet plaas om hom beter te verstaan. Hoewel dit soms moeilik is om jouself in iemand anders se situasie in te dink as jy dit nog nooit self ervaar het nie, het die mens die vermoë om op `n emosionele vlak iemand anders se skoene aan te trek en `n entjie daarmee te gaan stap.

Sielkundiges noem dit empatie – die vermoë om met iemand anders se gevoelens of geestestoestand te identifiseer en dit te verstaan. Navorsing het bewys dat mense wat die vermoë aangeleer het om empatie met ander mense te hê, meer selfvertroue het, meer sensitief is en ook hulself makliker laat geld. Hulle geniet ook beter fisieke en geestelike gesondheid. Mense admireer ook sulke mense vir hul vermoë om hul situasies te verstaan.

depositphotos

“Om empatie met iemand te hê is om te verstaan hoe hy voel, maar na regte ook om te weet hoe jy sou voel as jy in dieselfde situasie was,” sê dr. Lawrence Kutner, kliniese sielkundige aan die Harvard Medical School en skrywer van verskeie boeke. “Dit is `n verlengstuk van die begrip wat ons vir onsself het, maar is heelwat meer kompleks. Dit sluit ook `n bewustheid in van wat ander dink en die emosies wat hulle ervaar.” Volgens Kutner is empatie, anders as intelligensie en fisieke aantreklikheid, `n vaardigheid wat talle mense reeds as kind aanleer. “Dit is `n vaardigheid met veelvoudige waarde. “Kinders wat meer empatie teenoor ander betoon, is geneig om beter te vaar op skool, in sosiale situasies en ook hul loopbane as volwassenes. Hulle word ook deur hul portuurgroepe as leiers beskou.” Leer dit aan Elke mens het in `n sekere mate empatie met ander mense, hoewel sommige slegs empatie het met die mense naaste aan hulle. Sommige mense het egter die vaardigheid bemeester om met ander mense se omstandighede te assosieer en wend dit ook tot hul eie voordeel aan. Kenners meen dat empatie een van die belangrikste toevoegings is wat `n mens tot jou sosiale vaardighede kan maak en dat dit jou verhouding met jou maat, jou kinders, jou familie, maar ook jou kollegas drasties kan verbeter. Wanneer jy moeite doen om ander mense te verstaan, sal hulle waarskynlik ook moeite doen om jou te

verstaan, wat sterker verhoudings tot gevolg sal hê. Hier is `n paar dinge wat jy kan doen om meer empatie met ander mense te hê: Ondersoek jou eie ingesteldheid Is dit vir jou baie belangrik dat dinge op jou manier gedoen moet word, of is dit eerder belangrik om dit op die mees effektiewe manier te doen? Onthou dat jou manier van doen nie noodwendig die beste manier is nie en dat iemand anders moontlik `n meer effektiewe oplossing vir `n probleem kan hê. Dink twee keer oor wat ander mense vir jou sê Probeer agterkom waarom mense `n sekere siening oor iets het en tree met respek daarvoor op. Jy sal dikwels vind dat ander mense se opinies van joune verskil, maar ook dat hulle in die meeste gevalle `n goeie rede vir hul menings het. Wanneer die rede vir jou onbenullig lyk, is dit juis die tyd wat jy `n entjie in iemand anders se skoene moet gaan stap. Om jouself in iemand anders se skoene te plaas, vereis dat jy dinge uit sy oogpunt sal sien. Hou dus in gedagte hoe al die betrokkenes deur `n probleem geraak word voordat jy `n oplossing daarvoor soek.

opsetlik onredelik of hardkoppig is nie, maar slegs die situasie probeer hanteer met die vaardighede wat tot hulle beskikking is. Voeg eerder jou vaardighede daarby en hanteer die situasie op `n manier wat vir almal tot voordeel is, as om teen ander se sienings te skop. Luister aandagtig Luister altyd na die hele boodskap wat iemand aan jou probeer oordra. Luister na die woorde en let op na sy stemtoon en lyftaal. Iemand wat senuweeagtig is, sal byvoorbeeld in `n hoër stemtoon praat. Luister ook met jou hart – is daar `n onderliggende boodskap en hoe voel die betrokke persoon oor wat hy aan jou oordra? Vra hoe iemand anders `n situasie sal hanteer As `n spesifieke situasie iemand anders raak, vra hom hoe hy verkies om dit te hanteer. Dit is `n baie eenvoudige en direkte manier om die ander persoon beter te verstaan en jou empatie uit te druk. Dit sal aan hom of haar kommunikeer dat jy toeganklik en bedagsaam is omdat jy belangstel in wat hy of sy dink, ervaar en voel. Só sal die ander persoon ook meer geneig wees om inskiklik teenoor jou op te tree en `n wen-wen-situasie te skep.

Oordeel ander se sienings regverdig Sit `n slag jou eie siening opsy en probeer om deur iemand anders se oë na `n situasie te kyk. Deur dit te doen, sal jy besef dat ander mense waarskynlik nie 61

Gesondheid Carien Grobler

Goud uit die grond . . . sit dit in jou mond! Luidens `n onlangse studie wat in die British Journal of Nutrition gepubliseer is, word aartappels verkeerdelik as `n voedselsoort met `n hoë Glukemiese Indeks (GI) geklassifiseer. Hiervolgens word `n telling van een tot 100 aan koolhidrate toegeken afhangend van hoe dit tydens die verteringsproses tot basiese glukose afgebreek word. Suiwer glukose het `n telling van 100. Hoe laer die telling, hoe langer neem dit vir die voedsel om geabsorbeer te word, wat beteken dat `n mens langer vol bly. Om hierdie rede word lae GI-diëte aanbeveel vir mense wat gewig wil verloor. Volgens die navorsers kan die voorbereiding van `n aartappel `n wesenlike verskil aan die GI-syfer maak. Aartappels se GI is medium tot laag wanneer dit koud eerder as warm geëet word en wanneer dit heel, eerder as fyngemaak geëet word.

Gesonde spysvertering Een gebakte aartappel verskaf nagenoeg 12% van die voorgeskrewe daaglikse inname vir vesel, wat vergelyk kan word met volgraanbrood, pasta en ontbytgraan. Hoë vlakke van vesel ondersteun `n gesonde spysverteringstelsel en kan die liggaam teen kolonkanker beskerm. Die meeste van die vesel in aartappels kom in die skil voor, so dink twee keer voordat jy weer `n aartappel skil!

Hartsiektes Die Agriculture Research Service in Navarre, Amerika, het 60 verskillende fitochemikalieë in aartappelskille geïdentifiseer. `n Groot gedeelte hiervan is flavonoïede, wat help om die liggaam teen hartsiektes te beskerm deur die LDL-cholesterolvlakke te verlaag en die are vetvry te hou. Die B-vitamiene in aartappels help ook om die are te beskerm. Vitamien B6 verlaag die vlakke van `n molekuul genaamd homosisteïen, wat met inflammasie in die are verbind word. Hoë vlakke van hierdie molekuul kan die risiko van hartaanvalle en beroertes drasties verhoog.

Stres Aartappels is ryk aan vitamien B6, wat nodig is vir selvernuwing, `n gesonde senuweestelsel en `n gebalanseerde gemoed. Jy hoef slegs 100g aartappel te eet om aan 20% van jou liggaam se daaglikse behoefte aan hierdie vitamien te voorsien. Vitamien B6 word gebruik om neurotransmitters te maak, wat boodskappe tussen selle oordra. Serotonien en dopamien is sulke neurotransmitters, wat nodig is om `n mens se gemoed te reguleer. Propvol vitamiene Aartappels groei ondergronds, wat beteken dat al die vitamiene en minerale wat nodig is vir nuwe aartappelplantjies, in die knolle geberg word. In die 19de eeu het seevaarders aartappels op lang seereise geëet om skeurbuik te voorkom. Hierdie knolgroente is propvol vitamien C - `n mediumgrootte aartappel in die skil bevat sowat 27mg, amper die helfte van die voorgeskrewe daaglikse inname. Aartappels is ook ryk aan vitamien B en minerale soos kalium, magnesium en yster.

Resep

Asemrowende aartappelsop met rokerige roomkaas Resep 4 koppies hoenderaftreksel 4 koppies geskilde aartappels in blokkies gesny ¼ fyngesnyde ui ½ teelepel sout ¼ teelepel fyn witpeper ¼ teelepel fyn swartpeper 1 houertjie roomkaas (gerookte ham geur)

Metode � Meng die aftreksel, aartappels, ui en speserye. � Kook oor medium hitte totdat aartappels sag is. � Maak `n paar van die aartappels fyn om die stysel as verdikker te gebruik. � Verlaag hitte. � Voeg roomkaas by. � Roer aanhoudend totdat kaas smelt en bedien met rooipeper, pietersielie of gebraaide spekstukkies vir garnering.

Uit Piet se pen . . .

Agterblad

Jou marbles moet gepolish wees as jy dié spel wil wen

ie spel dateer uit die 13 de eeu. Darem nie meer die mense nie. Glo eers met klippe gespeel. Seker darem min of meer rond. Die spel is nie vir lighartiges nie. In wit draf jy op, finish en klaar. Wees baie versigtig dat jou skoene nie `n spoor op die baan laat nie. Ons dorp hou jaarliks `n kompetisie waartydens besighede spanne kan inskryf. Dis hier waar ek die eerste keer met rolbal kennis gemaak het. `n Maand lank word daar ernstig gespeel. Hoewel die baanetiket effens verslap, bly die gedagte aan `n oorwinning voorop. Elke span kies `n unieke naam en met name soos Pofadder en Platsambok kan jy maar weet . . . enigiets met `n sambok beteken mos iemand kan seerkry. Die kompetisie skop vanaand af. Niemand begin voordat die man in beheer gepraat het nie. Nie sommer `n gewone man nie, slegs die hoogste gesag word hier geag. In die verte sien ons die president, Louis van Wyk, nader skuifel. Met sy blou verstelbare kierie druk hy net so elke nou en dan op die grond. Daar trek so `n ligte stofwolkie agter hom. Die reëls word uitgespel en Kobus, ons plaaslike meubelman, word as lewenslange borg bedank en ingesweer. Hy staan eenkant en vryf behaaglik oor sy pensie. Die spreiligte weerkaats sy kop. Kaalgeskeer sodat sy valhelm lekker kan pas, want motorfietse is sy passie. Alexis, sy vroutjie, trippel in die agtergrond rond. Sy is so 64

pas terug van `n boot camp op die skool se rugbyveld. Ons harte klop warm wanneer ons terugdink aan verlede jaar. Sowaar `n prys gewen. Die borg het spesiaal met sy motorfiets van die huis gekom om die pryse te oorhandig. Om `n prys hier te kry, is vergelykbaar met `n medalje by die Olimpiese Spele. My oë is nou nog seer van die kameraligte. Vanaand is `n perd van ander kleur. Nuwe kompetisie met nuwe deelnemers. Ons draf teen Tina se span op. Sy is die plaaslike balju en intimideer ons uit die staanspoor. Niemand wil hul meubels nou al opgeskryf hê nie. Ek en Hilda gooi eerste. Sy laat my mooi verstaan, sy is hier vir besigheid. Vanaand gaan beslis nie `n walk in the park wees nie. Hulle is gereelde spelers. Die regte rolballers gebruik groot woorde soos gras vat, agterballe, in die sloot en op die kat. Wanneer hul plasing swak is, hoor ek doodloopstraat. Doodsakker klink dalk beter. Wanneer die balle sleg lê, moet die ou wat laaste gooi uithaal en wys. Ons span se konsentrasie is nie na wense nie en arme Wynand, Platsambok se kaptein, moet alles regmaak. Sunette, sy vrou, sê die rolbal laat hom baie rook. Ek wonder hoekom? Ek sit op die wal en hou die mense dop. (Eintlik mag ek nie.) Die ou spelers staan uit. Oral word balle blink gevryf en taktiek bespreek. Handdoekies wapper aan die polse. (Klaarblyklik nie om sweet af

te vee nie.) Nee, hier bly die balle die belangrikste. Jou marbles moet gepolish bly. Dan word daar afgesak en die bal met `n presiese houding afgestuur. Nou word hy stip gevolg. Die ou manne lê skuins agter die balle aan. Lyk kompleet of die een been korter is as die ander. Hy word bestuur van agter totdat die bal sy lê kry. Wanneer almal klaar gegooi is, word daar teruggestaan en die balle bekyk. Arms gevou word die speelveld ontleed. Tot die kleur van die bal het glo `n invloed op jou skatting. Nee, daar word nie sommer punte afgestaan nie. `n Kort gesprek word gevoer oor moontlike wenballe. Net wanneer jy dink jou span het hom, kom die meetinstrumente te voorskyn. `n Arsenaal in verskillende vorms. Die jongste persoon word gevra om te meet. Nogal `n goeie idee. Die ouer garde is geneig om die balle uit posisie te bewe. Die meter moet sterk staan. Die teenstanders hou hom stip dop en enige tekens van onsportiewe gedrag word luidkeels aangekondig. Soos die spanne klaarmaak, word geesdriftig na die uitslag verneem. Wenners sien jy op `n afstand. Verloorders sit skaam hul kaartjies terug. Gewoonlik draai `n paar nuuskieriges by die kaartjie rak rond om te kyk of iemand nie verneuk het nie. Vanaand was nie ons aand nie. Platsambok het slae gekry. Ons foto sal nie vanjaar in die koerant verskyn nie.

GWK Graanfasiliteite . . . innoverende berging GWK Graanfasiliteite is `n markleier in die grootmaat gradering, hantering en berging van verskillende graanprodukte by moderne fasiliteite in die hele GWK-bedieningsgebied. Die besigheid het graandepots op Douglas, Prieska, Hopetown, Barkly-Wes, Jan Kempdorp, Luckhoff, Marydale, Modderrivier en Rietrivier en is gerat vir die hantering en berging van honderdduisende ton graan elke seisoen.

GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliĂŤntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed ĂŠn bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.

innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445

www.gwk.co.za

GWK Versekering . . . gewaarborgde gemoedsrus Douglas Brits van den Berg Bestuurder: Versekering Kredietlewensversekering 082 803 5190 Prieska Kannetjies Kotze Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4773 Hopetown Janitha von Molendorff Korttermyn- en Oesversekering 082 889 4602 Douglas Willem Kruger Krediet- en Lewensversekering 082 490 9680

GWK Versekering bied gemoedsrus aan vennote met omvattende risikobestuur oplossings. Ons fokus op lewensdekking, korttermyn versekering, oesversekering én wild- en kudde-versekering. Kontak ons gerus vir meer inligting oor bekostigbare oplossings teen jou wild- en kudde-risiko, wat insluit vangs-, transito,- veld-, boma-, kwarantyn-, trofeedekking-, groenjag-, saad-, embrio- en veilingspakkete.

Douglas Marietjie Vermeulen Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4775 Douglas Wilmarie v/d Schyff Korttermyn kommersieël 082 382 8123 Barkly-Wes René v/d Westhuizen Korttermyn- en Oesversekering 082 907 8548 Modderrivier Riana Shergold Korttermyn- en Oesversekering 082 808 2911 GWK is ’n Gemagtigde Finansiële Diensverskaffer wat fokus op welvaartbeskerming. FSB Lisensienommer 1185

GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliëntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed én bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.

innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445