Kommuniek September 2013 by Carien Grobler

September 2013

`n handelsmerk van

GWK en OVK ondersoek moontlike samesmelting GWK ontsluit buitelandse markte vir lusernverbouing SA Feed Phosphates verbeter produkreeks

Inhoud 2 Redaksioneel Met elke lente word die toekoms oopgerol . . .

40 Op die veeplaas Kondisietelling beskryf die vetinhoud van die dier.

3 Geestelike akker Jy = God se spesiaal geweefde mens!

44 Ons mense GWK-gholfdag op Prieska lok rekordgetal spelers.

4 Agrikalender 5 Damme en re毛nval 6 Landbouwenke 8 GWK: Direksie en Bestuur 10 LANDBOUSAKE Aktueel GWK en OVK ondersoek moontlike samesmelting. 12 Wat aandeelhouers moet weet D铆s nuus in die GWK-groep. 14 Ons besigheid GWK ontsluit buitelandse markte vir lusernverbouing.

46 Georganiseerde landbou Plaas jouself in die toekoms en beplan dan, hoor kongres. 48 GWK NUUS - Eerste sooi vir Westra-ontwikkeling gespit. - OK Grocer op Luckhoff vier sy eerste verjaardag. - GWK Saad raak betrokke in Koedoeskop. - GWK steun projek vir erkenning aan plaaswerkers. - Dan Kriek weer as president van VS Landbou verkies. - Landboukundiges slaag AVCASA-eksamen.

62 KOMMUNIEK KIEKIES Groen.

16 Ons besigheid SA Feed Phosphates verbeter produkreeks.

64 RUGBYPRAATJIES Griekwas gesels Lobberts kom `n ver pad . . .

20 Graan Geelmieliemark neig afwaarts, koringmark beur opwaarts.

65 DIE SKOPSKOEN Hou duim vas vir Griekwas!

24 Presisieboerdery Entstowwe kan opbrengs by grondbone verhoog.

66 Vir die jongspan Pret op die plaas.

28 Presisieboerdery Kosbare inligting op bewerkingsdag oorgedra. 32 Versekering Beskerm jou geld s贸 teen vlaag van diefstal uit voertuie. 34 Versekering Goedkoper versekering vir koring en gars beskikbaar. 36 Proefresultate Grondboonkultivars van oorsee vaar uitstekend in eerste proewe.

10 Samesmelting.

16 Produkreeks verbeter.

62 Wenkiekie

68 VROUE Leefstyl Vergeet van m么re . . . vind vreugde in vandag! 70 Gesondheid Kry jou lewenslus terug . . . want die lente is in die lug! 71 Resep Prettige vrugtepons . . . om die lente in te bons. 72 Agterblad Sy fluister in jou oor . . .

68 Vind vreugde!

Carien Grobler Redakteur

Redaksioneel

sie met OVK begin het. Ons kyk ook na die nuwe markte wat GWK vir s die lente oor die velde in `n asem groen ontwaak, lusernverbouing ontsluit en besoek SA leer en speel ons in ons eie, Feed Phosphates op Christiana, waar word die toekoms oopgemaak. verbeterings aan die produkreeks onlangs aangebring is. Om die kampvuur; in die stiltes, Die span by GWK Produksienavorweef ons drome in die wind, sing deel hul kennis oor die voordele strek ons uit na horisonne van entstowwe by grondboonverbousal die hoop ons saam verbind . . . Die woorde van hierdie liedjie uit my ing waarna ons kyk na die kosbare inligting oor grondbewerking wat skooldae kom telkens nog by my op as die lente se onmiskenbare geure onlangs tydens `n bewerkingsdag my soggens begroet. Saam met elke op Jacobsdal aan ons produsente oorgedra is. lente ontvang ons die gawe van `n Dan kyk ons hoe `n mens jou geld vars begin wanneer nog `n deel van die toekoms voor ons oopgerol word. teen diefstal kan verseker en hoe `n nuwe produk produsente koste op In hierdie uitgawe kyk ons na GWK oesversekering kan bespaar. se toekomsplanne, aangesien die Ons doen aan by GWK Saad waar direksie en hoofbestuur onlangs gesprekke vir `n moontlik amalgama- die eerste grondboonproewe uitste-

Uitgewer namens GWK Bpk. Neil de Klerk (Uitvoerende Bestuurder: Korporatiewe Bemarking) Redakteur en uitlegkunstenaar Carien Grobler 082 802 3628 Advertensies Tania Fourie 053 298 8200 / TaniaF@gwk.co.za

Tot volgende keer.

Carien

Hoofkantoor GWK Bpk. De Villiersstraat Posbus 47 Douglas 8730 Telefoon 053 298 8200 / 087 820 5630 Webwerf www.gwk.co.za

Kommuniek verwelkom enige terugvoer van ons lesers. E-pos: Carien Grobler, carieng@gwk.co.za Pos: Kommuniek, Posbus 47, Douglas, 8730.

kend gevaar het en dan by Peter Milton op die veeplaas waar kondisietelling hierdie maand bespreek word. En dan kan die dames naderskuif, want ons leer om vreugde in vandag te vind! Ons gee ook gesondheidswenke om jou lewenslus terug te kry en maak `n prettige vrugtepons om die lente in te bons. Oudergewoonte wag Piet op die agterblad, hierdie maand op `n ernstiger noot . . . want as sy in jou oor fluister, gebeur snaakse dinge met jou kredietkaart!

VOORBLADFOTO `n Tuli-bees buite Douglas. Foto: Tania Fourie

depositphotos

Met elke lente word `n deel van die toekoms oopgerol . . .

Milanie Vosloo

Geestelike akker

Jy = God se spesiaal geweefde mens! Toe ons nog in die sonde geleef het mens se steke losgetrek? asof God nie eens bestaan nie, het En waarom hang daar nou dikwels God ons kom haal. Saam met Christus net toiings aan ons harte? het Hy vir ons `n nuwe lewe gegee. Omdat die gebrokenheid van hierOns kon weer oor begin. Efesiërs 2:4 die stukkende wêreld `n manier het om God se patroonmense uitmekaar Wat `n voorreg dat ons Skepper vir te skeur! Ongehoorsaamheid, skuldelkeen van ons `n unieke patroon ge- gevoelens, seerkry, verwerping, bebruik het toe Hy ons gemaak het en kommernis en `n duisend ander dinge dat Hy ons volgens daardie spesiale is alles instrumente in die hand van patroon stekie vir stekie aanmekaar Satan wat hy inspan om van ons uitgegeweef het. torringde mense te maak: Mense wat Daarna het Hy ons met verwagting in skeefgetrek en losgeskeur is en daarhierdie wêreld neergesit sodat ons iets om ongelukkig is. van sy grootheid en liefde teenoor me- Maar, dank Vader, dat ons nie so hoef kaar kan uitleef. te bly nie! As ons met soveel sorg gemaak is, Dat die genade van God elkeen van waar het dinge dan verkeerdgeloop? ons weer . . . en weer oorweef. Wanneer het die perfek gemaakte Liewe mede-toiingmens, kom ons kniel

maar net elke dag in groot dankbaarheid voor ons gróót Ontwerpervan-lewe in die wete dat elkeen van ons, ondanks alles, sy kosbare kunswerk bly. Here Jesus, neem my losgeskeurde menswees en maak my heeltemal oor. Ja, maak my nuut in my liefde vir U, myself en ander. Uit: Laat Sy liefde jou lei deur Milanie Vosloo. Uitgegee deur CUM.

Veilingskalender en Veilingspryse Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Noord-Kaap Veldramveiling, Griekwastad Hertzogville-veiling Bonsmara-veiling, Humansdorp Groot- en kleinveeveiling, Kimberley LM Burger Boerbokke-veiling, Kimberley

19 September 21 September 25 September 26 September 27 September

Noord-Kaap Bonsmara Klub, Kimberley B4 Boran, Humansdorp Groot- en kleinveeveiling, Kimberley Griekwastad; Wiese Besigheidstrust, Loxton Landboudal-skoolveiling

Bertie Theron

10 September 11 September 11 September 14 September 17 September 18 September

Veilingspryse vir lewendehawe - Augustus 2013 29/07 - 02/08

05/08 - 09/08

12/08 - 16/08

19/08 - 23/08

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Slagosse

R11.50

Slagosse

R11.00

Slagosse

R11.30

Slagosse

R11.30

Slagkoeie

R11.50

Slagkoeie

R11.00

Slagkoeie

R11.30

Slagkoeie

R11.30

Maer beeste

R9.50

Maer beeste

R9.00

Maer beeste

R9.00

Maer beeste

R9.00

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.30

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.50

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.50

Ligte kalwers (180-200kg)

R15.50

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.00

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.00

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.50

Swaar kalwers (201-250kg)

R15.50

Swaar kalwers (250kg +)

R14.00

Swaar kalwers (250kg +)

R14.00

Swaar kalwers (250kg +)

R15.00

Swaar kalwers (250kg +)

R15.00

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Slaglammers

R19.00

Slaglammers

R19.00

Slaglammers

R20.00

Slaglammers

R19.00

Stoorlammers

R17.00

Stoorlammers

R18.00

Stoorlammers

R20.00

Stoorlammers

R18.00

Kruislammers

R17.00

Kruislammers

R18.00

Kruislammers

R19.00

Kruislammers

R18.00

Slagooie

R14.00

Slagooie

R15.00

Slagooie

R13.00

Slagooie

R12.00

Maer ooie

R11.00

Maer ooie

R13.00

Maer ooie

R12.00

Maer ooie

R11.00

Klein bokkies

R22.00

Klein bokkies

R23.00

Klein bokkies

R24.00

Klein bokkies

R22.00

Jong bokke

R21.00

Jong bokke

R21.00

Jong bokke

R24.00

Jong bokke

R21.00

Bokooie

R15.00

Bokooie

R15.00

Bokooie

R16.00

Bokooie

R14.00

depositphotos

Damme en temperature

Voorspelling: September 2013

Huidige stand van damme Riviersisteem

Dam

Oranjerivier

Welbedachtdam Gariepdam Vanderkloofdam Boegoebergdam Vaaldam Bloemhofdam Allemanskraaldam Erfenisdam Spitskopdam Kalkfonteindam Krugersdriftdam

Vaalrivier

Hartsrivier Rietrivier Modderrivier

% Vol 140

55 85 99 106 70 39 25 31 63 47 47

120 100 80 60

40 20 0

Werklike min. en maks. temperature vs. langtermyn temperatuur Rietrivier

Douglas Skaal 30 20 10 0 -10

50 40 30 20 10 0 -10

- 23 Augustus 25 25 JulieJulie - 23 Augustus 2013 Max

Max Langtermyn

2013

Min

25 Julie - 23 Augustus 25 Julie - 23 Augustus 2013 Min Langtermyn

Max

Prieska Green Valley Nuts

Max Langtermyn

2013

Min

Min Langtermyn

Barkly-Wes Ulco 30 20 10 0 -10

30 20

10 0 -10

25 Julie 23 Augustus 2013 25 -Julie - 23 Augustus Max

Max Langtermyn

Min

2013

25 Julie 23 Augustus 2013 25 -Julie - 23 Augustus

Min Langtermyn

Max

Max Langtermyn

2013

Min

Min Langtermyn

Vaalharts Jan Kempdorp

Hopetown Lilydale 50 40 30 20 10 0 -10

20 10

0 -10

25Julie Julie - 23 Augustus 2013 25 - 23 Augustus 2013 Max

Max Langtermyn

Min

Min Langtermyn

25- Julie - 23 Augustus 25 Julie 23 Augustus 2013 Max

Max Langtermyn

2013

Min

Inligting verkry van GFCSA

Min Langtermyn

Landbouwenke Koring en gars Onkruiddoders word nou

gespuit. Maak seker spuittenks is goed uitgespoel om moontlike onkruiddoderskade te verhinder.

Hou streng by voorgeskrewe dosisse op etikette. Sistemiese middels vir blaarmyner kan ook nou met sukses toegedien word.

Weiding en lusern Plant voersorghum vanaf einde

September. Dis `n ideale, vinnig groeiende, eenjarige somerweiding. Dien stikstofbemesting toe op meerjarige weidingmengsels om nuwe groei te stimuleer. Vermeerder besproeiing redelik drasties op hierdie mengsels, aangesien optimale groei in die lente en vroeĂŤ somer plaasvind. Lusernaanplantings kan in September en weer in Januarie bemes word. Veral kalium kan verkieslik in meer paaiemente toegedien word. Kaliumverbruik wissel van 18-25kg/ha per ton lusernhooi wat afgehaal word.

Mikro-elemente soos sink, boor en molibdeen is net so belangrik vir lusernproduksie. `n Tekort aan sink het bv. net so `n groot invloed op opbrengs as fosfaat. Swak groei, verpotte plante, verkorte internodes, klein en geel blare is tekens van sinktekorte in lusern soos in die foto regs bo gesien kan word. Vergeling van blare, asook bruin vlekkies op ouer blare is tekens van mangaantekort in die foto regs onder. Mangaan speel `n belangrike rol in wortelontwikkeling, fotosintese en siekteweerstand.

Grondbone Begin grondvoorbereiding

fyn wees, maar nie te fyn nie om vir vroeĂŤ aanplantings wat in steeds windskade te beperk. Oktober geskied. `n Gelyk saadbed is belangrik Indien baie mieliereste voorkom, sodat plantdiepte egalig is. `n moet dit verkieslik ingeploeg word Onegalige saadbed kan operding om siektes te beperk. veroorsaak wat tot oesverliese lei. Gips kan ook voor planttyd Maak seker die plant-rywydtes toegedien en vlak ingewerk word. is dienooreenkomstig met die Die saadbed moet ferm en redelik uithaaltoerusting aangepas. 6

Groente en rankgewasse Aanplantings van

–– ––

waatlemoene, spanspekke en pampoene moet nou gedoen word. Vestig 6 000-8 000 plante/ha waatlemoene en spanspekke. Pampoenrank-kultivars moet sowat 4 000 plan te/ha wees en bostipes tot 8 000 plante/ha. Bemestingsriglyne Pampoene: 80-120 N; 40-90 P en 30-80 K. Waatlemoene: 70 N (30% voor plant en die balans as twee topbemestings); 30-50 P en 175-225 K (30% voor

plant en die balans as twee topbemestings dieselfde tyd as N bv. KNO3). –– Die optimale pH vir waatlemoene is 5, 6-6, 8. –– Spanspekke: 120-160 N; 60-120 P en 50-100 K. Saad van tamaties en soetrissies kan nou geplant word om saailinge te maak.

Pekanneute Neem grondmonsters

vir volgende seisoen se aanplantings (nege maande voor grondvoorbereiding). `n Bogrond-monster op 0-300mm en ondergrond-monster van 300-500mm. Die monster moet uit tien submonsters bestaan. Die gebied wat deur `n saamgestelde monster verteenwoordig word, moet nie 3ha oorskry nie. Laat boomaanplantings kan nog gedoen word indien die bome in die kwekery nog nie begin bot het nie. Grawe gate 1m diep en meng die grond goed met kompos. Sinkbemesting in die vorm van sinkpholate kan onder in elke gat gestrooi word @ 50g per boom. Fosfaat vir wortelontwikkeling kan in

die vorm van beenmeel ook in die plantgate met die grond gemeng word. Moet verkieslik nie kunsmis tydens plant in die gat toedien nie, aangesien wortels maklik kan brand wat die boom sal laat afsterf. Sinktoedienings kan maandeliks van September tot Januarie gedoen word aangesien sink nie mobiel in die plant is nie. Benat blare met `n oplossing van 150ml sinknitraat per 100l water. Spuit wanneer botsels 5cm lank is. Herhaal minstens twee keer met drie tot vier weke tussenposes. Tot vyf bespuitings mag soms nodig wees. Boor kan elke twee jaar met 100g boraks of 75g Solubor/100l water met blaarbespuiting toegedien word.

Saamgestel deur GWK Navorsing en Ontwikkeling.

Direksie en Bestuur Direksie Voorsitter Frank Lawrence Ondervoorsitter Frans Lubbe

Direkteure Hennie Coetzee Wynand Human Johan Jacobs Tertius Marais Mattheus Maree

Willem Mülke Eric Ramongalo Piet Roux Ronnie Stadhouer Koos van der Ryst Frans Wiid

Hoofbestuurder: Spesialisprodukte Llewellyn Brooks Hoofbestuurder: Primêre Produksie Pieter Bekker

Hoofbestuurder: Graanprodukte Tom Meintjes Hoofbestuurder: Veilings, Vleis en Supermarkte Wim van Rooyen

Hoofbestuur Finansiële Direkteur Johann Klopper

Hoofbestuurder: Handel Mark du Plessis

Uitvoerende bestuurspan Oliesade en Pekanneute Andreas Snyman 082 801 1849

Sekretariaat, Regsdienste en Risikobestuur Freek Meyer 083 644 0022

Saad, Gewasproduksie en Opkomende Boere Jozua Haarhoff 082 808 8579

Presisieboerdery en Produksienavorsing Dup Haarhoff 083 646 1111

Finansiering en Finansiële Landbou-advies Kobie Greyvensteyn 082 808 4178

Westra Eddie Ueckerman 082 804 7545

Korporatiewe Bemarking Neil de Klerk 082 881 7531

Vleisbedrywe Alex Cilliers 082 808 3063

Graanfasiliteite Carl du Toit 082 906 2121

Graanbemarking Elmarie Jacobs 082 906 2383

Finansies en Stelsels Andri Bezuidenhout 071 686 8844

Bemarkingskantoor: Oos-Vrystaat Hennie van der Walt 079 511 4547

Bemarkingskantoor: KwaZulu-Natal Terence van Dyk 082 885 4163

Bemarkingskantoor: Oos-Kaap Wikkie Burger 079 519 1630

Direkte Insette Rocky le Roux 082 317 7656

Sidi Parani Cas Prinsloo 079 510 2710

Meganisasie en Ingenieurswerke Johan Kruger 082 809 4778

Veilings en GWK Properties Willie Meyer 071 680 4103

Menslike Hulpbronne Chopper Theart 082 806 9995

Versekering en FloTank Brits van den Berg 082 803 5190

Missie en Visie

Bestaansrede

Om as agri-besigheid volhoubare welvaart binne die voedselvoorsieningsketting te skep vir deelnemende belanghebbendes.

Visie

Om die agri-leier in die voedselwaardeketting te wees.

Missie

Ons genereer markgerigte besigheidsoplossings in agrien voedselvoorsiening op `n entrepreneuriese wyse, gekenmerk deur: � innovasie; � dinamiese leierskap; � energieke uitvoering en � eienaarskap gerugsteun deur gevestigde en nuwe handelsmerke.

Waardesisteem

Ons optrede word gerig deur: � spanwerk; � integriteit; � menswaardigheid; � deursigtigheid; � toegewydheid; � verantwoordbaarheid; � aanpasbaarheid en � kliëntegerigtheid.

GWK Besproeiing . . . innovering deur spesialiste

GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliëntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed én bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.

innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445

www.gwk.co.za

GWK se direksie en hoofbestuur het onlangs gesprekvoering met OVK oor `n moontlike samesmelting begin.

Carien Grobler

Aktueel

GWK en OVK ondersoek moontlike samesmelting

py met `n nuwe naam nie, maar ook `n maatskappy wat nuut dink oor landie direksies en hoofbestuur van GWK en OVK het die gebou.” Brooks meen elkeen van die maatleentheid geïdentifiseer om saam `n groter en sterker maatskappy skappye bring iets spesiaals na die tate vestig en met mekaar in gesprek ge- fel en dat `n magdom sinergieë deur tree oor hoe dít moontlik gemaak kan `n samesmelting ontsluit kan word. Die proses is begin om `n ouditfirma word. aan te stel om die twee maatskappye “Die gees van die gesprekke was tot dusver baie positief,” sê mnr. Llewellyn te waardeer waarna oor die volgende stappe besin sal word. Die moontBrooks (Hoofbestuurder: Spesialisprodukte). “Dit was verblydend om te sien like samesmelting sal natuurlik onderworpe wees aan goedkeuring deur hoeveel raakpunte daar tussen die twee maatskappye is. Dit plaas ons die aandeelhouers van die onderskeie in die posisie om baie waarde vir ons maatskappye sowel as die Mededingingskommissie. aandeelhouers te ontsluit en dit sal `n spreekwoordelike sonde wees om hier- Mnr. Frank Lawrence (Voorsitter van die geleentheid nie verder te ondersoek GWK se direksie) beklemtoon dat nie. Ons visie is nie net `n maatskapGWK baie trots is om `n landboumaat10

skappy in landbouers se besit te wees. “Daarom is ons aandeelhouers se deelname in besluitneming oor wesenlike kwessies vir ons baie belangrik en sal ons hulle deurlopend in die saak ken.” In September en Oktober 2013 nooi GWK u ook as gewaardeerde klant en aandeelhouer uit om saam met GWK se bestuurspan en direksie deel te neem aan gesprekvoering oor ons maatskappy. Ons Korporatiewe Klantegespreksforums word oor GWK se hele bedieningsgebied gehou en sal ook `n platform skep waar enige kwessies rondom die moontlike samesmelting bespreek kan word. “Ek sien daarna uit om eersdaags in persoon met u hieroor te gesels,” sê Lawrence.

Program: Korporatiewe Klantegespreksforums 2013 Waar

Wanneer

Dag

Lokaal

Tyd

Luckhoff

16 September

Maandag

16:00

Barkly-Wes Prieska Hartsvallei Douglas Groblershoop

17 September 19 September 1 Oktober 3 Oktober 8 Oktober

Dinsdag Donderdag Dinsdag Donderdag Dinsdag

Modderrivier Kimberley De Aar Hopetown

9 Oktober 15 Oktober 16 Oktober 29 Oktober

Woensdag Dinsdag Woensdag Dinsdag

Griekwastad

31 Oktober

Donderdag

Handelstak – Konferensielokaal Raadsaal – Handelstak GWK Grootsaal Boereverenigingsaal GWK Grootsaal Proelokaal (Oranjerivier Wynkelders) Handelstak Veilingskrale Abattoir Klub 33 (Hoërskool Hopetown) Handelstak

16:00 16:00 16:00 16:00 16:00 16:00 16:00 16:00 16:00 16:00

Van plant tot die kos op jou bord is GWK elke tree daar vir jou . . .

De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445

www.gwk.co.za

Ons Besigheid Wat aandeelhouers moet weet

Dís nuus in die GWK-groep

Market (`n beesabattoir op Jan Kempdorp) deur GWK goedgekeur en GWK beskik nou oor `n 100% belang in die maatskappy. Uitgrawings vir die bou van die koringmeule, pasta- en beskuitjie-aanlegte op Modderrivier is begin. � GWK Douglas Bearing & Belting verskuif na `n nuwe perseel in Loch Roperstraat oorkant die Vaalrivier-diensstasie ten einde `n meer uitgebreide diens aan ons kliënte te verskaf. Die perseel sal ook ruimte bied vir die verkoop van tweedehandse implemente. � Die tender is uitgereik vir die opgradering van die Prieska-vulstasie en -kiosk en bouwerk sal eersdaags begin. � Bouwerk aan die Douglas-besproeiingswinkel is begin en die

elkom by hierdie aflewering van ons rubriek waar aandeelhouers op hoogte gehou word van die jongste � verwikkelinge in die GWK-groep.

� Die proses vir die aanstelling van `n besturende direkteur is opgeskort totdat meer duidelikheid verkry is oor die moontlikheid van samesmelting met OVK. GWK se gediversifiseerde bestuurstruktuur het tot gevolg dat die maatskappy oor die medium termyn sonder `n besturende direkteur kan funksioneer. Meganismes is in plek gestel dat korporatiewe besluite op `n vinnige en effektiewe wyse deur die Hoofbestuurspan geneem kan word. � Die Mededingingstribunaal het die kooptransaksie van Meat-to12

verwagte opening sal teen 30 Oktober 2013 plaasvind. � GWK het die reg bekom om die Ficksburg Engen Truck Stop op Ficksburg te bedryf en besigheidsaktiwiteite sal teen middel September 2013 begin. � Die John Deere onderdele-besigheidseenheid op Hopetown verskuif vanuit die GWK Hopetownhandelswinkel na die GWK Bande-perseel. � GWK sal in September en Oktober 2013 Korporatiewe Klantegespreksforums in die onderskeie streke aanbied. Tydens dié geleenthede sal GWK se prestasie die afgelope finansiële jaar, sowel as die vordering met die amalgamasiegesprekke met OVK bespreek word. Sien artikel op bl. 11 vir datums. GWK groete.

GWK Katoen . . .

innoverende infrastruktuur

Kontak ons

Wilber Rudman 082 881 2281 wilberr@gwk.co.za Nico Swart 082 7822 983 nicos@gwk.co.za

GWK Katoen se pluismeule op Modderrivier en John Deere-katoenplukkers is deel van die infrastruktuur wat diĂŠ besigheid gevestig het om katoenprodusente te bevoordeel. Die besigheid se dienste sluit landboukundige dienste en navorsing, die oes van katoenaanplantings, logistieke ondersteuning, verwerking van rou katoen tot lint en saad, asook bemarking aan plaaslike en buitelandse kopers in.

GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliĂŤntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed ĂŠn bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.

innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445

www.gwk.co.za

Gerhard Steenkamp

Ons Besigheid

GWK ontsluit buitelandse markte vir lusernverbouing

in die internasionale mark vir plaasuwe buitelandse markte like produsente te beding. vir die grootmaat verbou“Die groter vraag wat in die buiteland ing van lusern is deur GWK, ontsluit is, bied meer blootstelling in internasionale markte aan Suid-Afriontsluit as deel van `n strewe om kaanse produsente. Dit bied die gedeurlopend nuwe afsetgebiede vir landbouprodukte te vestig. leentheid vir uitbreiding in die verbouMnr. Llewellyn Brooks (Hoofbestuuring van lusern met `n positiewe impak op die vermoë van produsente om die der: Spesialisprodukte van GWK) sê verbouing van lusern in gesonde wiskontrakte is hierdie jaar reeds vir die uitvoer van 25 000 t lusern onderhan- selboustrategieë aan te wend.” del. Die voortgesette vraag na lusern in Suid-Afrikaanse markte bring mee dat Dit kom nadat 19 000 t lusern verlede jaar en 10 000 t lusern voorver- die buitelandse geleenthede `n netto uitbreiding in aanvraag vir lusern lede jaar deur GWK uitgevoer is. beteken. “Spesialiste in GWK se lusernbesigheid het baie werk gedoen om alterBrooks sê daar was aanvanklik groot natiewe markte vir hoë gehalte lusern uitdagings, veral met logistiek en onvoorspelbare wisselkoersverandete identifiseer en met GWK se prysingsmeganismes markverwante pryse ringe. Prysingsmeganismes is toe 14

geïmplementeer om wisselkoers-veranderinge te bestuur. `n Pers is ingevoer om ronde bale op te breek en te herpers om vraghouers beter te verpark met die oog op meer kostedoeltreffende binnelandse en buitelandse logistiek. Die dubbele proses was egter te omslagtig. GWK het besluit om balers aan te koop waarmee onmiddellik met die regte digtheid gebaal kan word. Dit het GWK in staat gestel om met produsente te kontrakteer vir die plant, baal, vervoer en uitvoer van lusern na nuwe markte wat in die buiteland geïdentifiseer is. “Nog balers is nou bestel en nuwe kontrakte met nog produsente beding sodat die kritiese massa vir uitvoer verder versterk kan word.”

SA Feed Phosphates se volledige permanente werksmag. Foto’s: Tania Fourie

Ons besigheid Tania Fourie

SA Feed Phosphates verbeter produkreeks SA Feed Phosphates se lekfabriek is onlangs operasioneel gemaak en daar word ook beoog om die lekreeks uit te brei. Kommuniek het dié maatskappy op Christiana besoek.

leg sentraal geleë op Christiana. SA Feed Phosphates (SAFP) se besigheid is gebaseer op die vervaardiging en bemarking van voerfosfate en lekaanvullings as noodsaaklike en strategiese voedingstowwe vir alle produserende diere wat insluit hoender, vark, volstruis, suiwel-, en herkouende diere. A Feed Phosphates (Edms) SAFP vervaardig verskeie soorte Bpk is in 1992 gestig met voerfosfaat-produkte, asook lekdie doel om voerfosfate vir aanvullings om by die behoefte die plaaslike veebedryf te produvan die mark aan te pas. seer. Prosesse sluit in die verdere ontwikDie maatskappy se hoofkantoor is op Douglas met die produksie-aan- keling en waardetoevoegings tot

die produkreeks deur die verryking daarvan met `n melasseproduk vir beter smaak en fisiese eienskappe, asook spoorelement-aanvullings om optimale produksie van veekuddes te verseker. Voerfosfate Volgens mnr. Fanus Linde (Bestuurder: Lusern en Veevoere) beoog SAFP om sy voerfosfaatprodukte te verbeter deur die vervaardigingsproses van die fosfate te verander. Om aan die mark se behoefte te voldoen het SAFP dus verlede jaar

Afsak van bees/skaap-winterlek by die lekaanleg. begin met die proses om die wateroplosbaarheid en opneembaarheid van die produk te verbeter. “Ons mikpunt is om met die nodige veranderinge aan die fabriek en proses internasionaal met ons produkte te kan meeding,” sê Linde. Lekke Die lekfabriek is reeds `n tyd ge-

lede gebou, maar was nie operasioneel nie. In 2012 is die kapitaal bewillig om die lek fabriek operasioneel te maak. Die fabriek is sedert Mei 2013 in werking. Volgens Linde bestaan SAFP se lekreeks op die oomblik uit vier produkte, naamlik Beeslek 42, Bees en Skaap winterlek, Skaaplek konsentraat en Volledige skaaplek.

Mnr. Bennie Claassen by die bedryfsrekenaar van die lekaanleg.

“Ons het reeds by die registrateur van veevoere aansoek gedoen om hierdie reeks met onder meer voerkraalkonsentrate uit te brei.” Die bogenoemde lekreeks is voorheen op kontrakbasis deur Lubern Voere vir SAFP vervaardig. “Fosfaat is een van die belangrikste bestanddele in `n lekaanvulling. SAFP vervaardig hierdie fosfaat, wat een van die redes is waarom ons aan ons kliënte goeie gehalte lekke teen `n billike prys kan verskaf,” sê Linde. “Ons beoog om die lekfabriek te outomatiseer om so doende die vervaardigingskapasiteit te verhoog.” Op die oomblik het SAFP die kapasiteit van ongeveer 500 t lekverkope per maand. Volgens Linde is die mikpunt om deur middel van die outomatisering van die fabriek minstens 1000 t lek en konsentrate per maand te vervaardig. Die verkope in lekke het met 101% gestyg gemeet aan verkope van Junie/Julie 2012 in vergelyking met Junie/Julie 2013. “Omdat ons so sentraal geleë is, is 17

Versakking van P21 in massasakke. die Occupational Health and Safety Assessment Series (OHSAS) ontwikkel om in `n verskeidenheid van orOHSAS- en ISO-akkreditasie ganisasies en industrieë te gebruik. SAFP is in 2012 suksesvol gesertiISO (International Organization fiseer vir twee standaarde, naamlik for Standardization) is die wêreld se grootste ontwikkelaar van vryISO 9001: 2008 (gehalte), asook OHSAS 18001: 2007 (beroepsvei- willige internasionale standaarde waarbinne gehalte, beroepsveiligligheid). OHSAS 18001: 2007 is `n interheid en voedselveiligheid (en vele ander) gemeet word. nasionale standaard wat deur die OHSAS-projekgroep ontwikkel is. Die stelsel word deur meer as `n Die doel van OHSAS 18001 is om miljoen organisasies in byna 200 organisasies by te staan in die belande gebruik – nie net vir die mestuur en beheer van beroepsveilig- ting van die funksies soos hier bo genoem nie, maar vir die toepasheid en -gesondheid. In reaksie op die behoefte aan `n sing van goeie bestuurspraktyke in die algemeen. beroepsveiligheid en –gesondheid bestuurstelsel wat objektief beoorISO-standaarde verseker dat prodeel kan word, aan geloofwaardige dukte binne die volgende raamwerke vervaardig word: akkreditasie onderwerp kan word en internasionaal erken word, word � Streng gehaltebeheer; ons ideaal geplaas om die mark te bedien,” sê Linde.

� Beroepsveilige omgewing; � Streng beheer oor voedselveiligheid. ISO-standaarde hou ook die volgende voordele in: � `n Verbeterde en meer effektiewe bestuursmodel; � Strategiese gereedskap om koste te besnoei en vermorsing te verminder; � Verbeterde produktiwiteit; � Verhoogde klantetevredenheid en -behoud; � Verbeterde personeelmoraal en -motivering; � Versterkte bemarkingsaksie en toegang tot nuwe plaaslike markte; � Onmiddellike internasionale aanvaarding en toegang tot die markte.

Die chemiese reaksie van fosforsuur en kalk tydens die produksieproses van P21.

depositphotos

Graan

Herman Grobler Bestuurder: Graanaankope van GWK

Geelmieliemark neig afwaarts, koringmark beur opwaarts

Persentasie geprys per produk per maand

edert die vorige artikel op 96.3% 96.0% 100.00% 94.0% 19 Julie 2013 het die geel90.00% mieliemark vir die tydperk af80.00% 70.00% waarts verhandel terwyl die koring60.00% mark `n opwaartse neiging getoon 50.00% het. 40.00% Die produksie-omstandighede 26.4% 30.00% 24.0% 23.7% vir somergewasse in Amerika blyk 20.00% 10.00% steeds gunstig te wees, hoewel 0.00% warmer, droĂŤr weer oor die kortterJunie 2013 Julie 2013 Augustus 2013 myn verwag word. Alle soorte mielies 2013 Durum/Koring/Gars 2013 Die Rand reageer op die oomblik Grafiek 1. op die stakings in verskeie sektore in die ekonomie en het onlangs Maart mielies 2013 gemiddelde pryse weer `n vierjaar-laagtepunt teen R 2,395 die Amerikaanse Dollar getoets. R 2,392 R 2,392 R 2,392 Met die skryf van hierdie artikel op R 2,390 23 Augustus 2013 was die stand van sake as volg: R 2,385 Grafiek een dui die prysvasstelR 2,381 R 2,381 R 2,381 lingsvordering van die onderskeie R 2,380 gewasse wat GWK se produsente produseer. Vir die huidige seisoen R 2,375 mielies wat van Maart tot Julie geJunie 2013 Julie 2013 Augustus 2013 stroop is, toon die syfers dat prysSafex-gemiddeld Produsente gemiddeld vasstellings met 2,3% vir die tydperk onder bespreking verhoog het. Grafiek 2. Durum, broodkoring en gars wat Mei mielies 2013 gemiddelde pryse in November/Desember 2013 geR 2,250 stroop gaan word, het produsente ongeveer 2,4% van die verwagte R 2,188 R 2,188 R 2,188 R 2,200 R 2,171 R 2,171 R 2,171 produksie vir die tydperk geprys. R 2,151 R 2,151 R 2,151 R 2,150 Grafiek 2 toon prysvasstellingsvlakke op die Maart geelmielie R 2,100 Safex-termynkontrak. GWK-produsente kon die Safex gemiddelde R 2,050 prys met R11/t klop. Produsente het onlangs hul prysvasstellings van R 2,000 Junie 2013 Julie 2013 Augustus 2013 Mei gelewerde mielies afgehanSafex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan del en kon `n gemiddelde prys van R2171/t realiseer (Grafiek 3). Grafiek 3. 21

depositphotos

Dit was R17/t swakker as die geJulie mielies 2013 gemiddelde pryse middelde Safex verhandelde terR 2,250 mynkontrak en R20/t beter as GWK R 2,219 R 2,209 R 2,205 R 2,205 R 2,201 se bemarkingsplan. R 2,193 R 2,200 Die GWK-bemarkingsplan vir vroeĂŤ mielies het einde April afgeR 2,150 sluit en `n Safex-prys van R2 151/t R 2,100 R 2,100 R 2,100 is gerealiseer. R 2,100 Grafiek 4 toon dat GWK-produsente se gemiddelde prysvasstelR 2,050 lings van die 2013 Julie geelmieR 2,000 lie-termynkontrak steeds marginJunie 2013 Julie 2013 Augustus 2013 aal beter vaar as die gemiddelde Safex gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan prys van dieselfde Safex verhandelde termynkontrak. Grafiek 4. GWK se bemarkingsplan vir hierdie Durum / Gars / Broodkoring 2013 gemiddelde pryse oestydperk het einde Junie afgesluit R 3,500 en `n Safex-prys van R2 100/t is gerealiseer. Produsente kon vir die R 3,450 R 3,415 R 3,415 R 3,414 R 3,409 R 3,409 tydperk hul gemiddelde Safex-prysR 3,388 R 3,400 vasstellingsvlak bestuur om die gemiddelde Safex-vlak van die R 3,350 2013 Desember koring termynkonR 3,300 trak van R3 388 met R21/t te klop (Grafiek 5). R 3,250 GWK se Graanafdeling vertrou dat u hierdie maandelikse artikels insig- R 3,200 Junie 2013 Julie 2013 Augustus 2013 gewend vind. Ons verwelkom enige Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan (beskikbaar 25/11/2013) terugvoer. Kontak ons gerus op Grafiek 5. 053 298 8491.

Presisieboerdery

Pieter Franken en Hannes Hanttingh Presisieboerdery en Produksienavorsing

Entstowwe kan opbrengs by grondbone verhoog

rondboontjies het die unieke vermoë om, in simbiose met rhizobium-bakterieë, lugstikstof vir eie gebruik te bind. Dit is egter van die suksesvolle enting met die regte rhizobium-bakterieë afhanklik. Tydens biologiese stikstofbinding word 2,2 tot 2,5 kg glukose benodig om 2 kg NH3 by normale druk en temperatuur te maak. Om dit in konteks te verstaan, kan dit met die reduksie van stikstof 24

2NH3. vergelyk word: N2 + 3H2 Hierdie proses staan as die HaberBosch-proses bekend. Tydens die proses word 2 kg diesel benodig teen `n druk van 300-500 atm en `n temperatuur van 350°C. Groot hoeveelhede stikstof word jaarliks deur peulplante gebind in `n effektiewe simbiose deur `n ensiemsisteem wat molibdeen, yster en swael bevat. Vir hierdie biologiese proses is die regte simbiont (kultuur) of bakterieë egter nodig.

Kies die regte entstof Dit is `n geselekteerde rhizobiumbakterie wat spesifiek vir elke gewas is. Gebruik dus goeie gehalte kommersiële entstof om die saad te behandel. Die entstof moet die vereiste minimum aantal rhizobiums bevat (vyfhonderdmiljoen bakterieë / gram enstof) en moet `n rakleeftyd van minstens ses maande hê. Onthou altyd om te let op die vervaldatum van hierdie soort produkte. Vermy ook kontaminante wat rhizobiums benadeel. Dit moet oor `n

Verskaf

kompeterende oorlewingsvermoë in die grond beskik. Maak verder seker dat die produk geregistreer is. Bepaal sukses van nodulering Die effektiwiteit van die entingsproses kan geëvalueer word deur te kyk na die aantal, plasing en kleur van die knoppies (vyf tot ses weke ná plant). Die aantal en grootte van knoppies word bepaal deur die stikstofbehoefte van die grondboontjie op `n spesifieke stadium. Die plasing van die knoppies is ook belangrik – dit dui die stadium aan wanneer die plant genoduleer het. Laer knoppies op die wortelstelsel dui op latere nodulering. Dit gebeur veral wanneer die grondstikstof hoog is. `n Paar groot, pienk knoppe hoog op die wortelkroon (Figuur 1) dui op vroeë en doeltreffende nodulering. Wanneer knoppies oopgesny word, kan die effektiwiteit van plant se nodulering sowel as die aktiwiteit van die nodule bepaal word deur na die kleur van knoppie te kyk. Pienk knoppies (Figuur 2) dui op `n aktiewe en doeltreffende ras wat die plante noduleer.

Figuur 1.

Moontlike redes vir swak nodulering Ondoeltreffende aanwending van entstof. Spandeer genoeg tyd om te verseker saadbehandeling word effektief gedoen. Tabel 1. Evaluering van bradyrhizhobi- Maak seker die regte entstof word um-nodules op `n grondboonplant vyf gebruik. Die bakterieë is spesifiek en entstof vir sojabone, lusern of tot ses weke ná plant (Trostle 2005). ander bone kan nie vir grondbone Later in die seisoen word die knop- gebruik word nie. `n Kleefmiddel pies groen, wat aandui dat stikstof- moet gebruik word om die entstof binding reeds gestop het. `n Klomp aan die saad te heg. klein, wit knoppies oor die hele wortelstelsel dui op ondoeltreffende Toediening en hantering binding. van entstof In gewone omgangstaal word ge� Dit moet in die regte geselekpraat van rhizobium bakterieë, in teerde rhizobium, óf direk op werklikheid is die korrekte rhizobium die saad, óf in die plantvoor as vir stikstof binding, bradyrhizobium. vloeistof op die saad toegedien In Tabel 1 word gewys hoe `n word. GWK beveel laasgenoemgrondboontjie plant geëvalueer kan de aan. word om te bepaal of `n plant suk- � Die entstof moet teen `n minisesvol genoduleer het. mum aantal bakterieë per saad Tydens die evaluasie van die plant toegedien word. is dit belangrik om te onthou dat � Maak seker dat saad goed met die plant uitgegrawe en nie uitgedie korrekte entstof gemeng trek moet word nie. word om voldoende kontak met Deur die seisoen is die inspeksie saad te bewerkstellig. van grondboontjielande belangrik � Hou uit direkte sonlig ná enting, om te bepaal of stikstofbemesting want ultravioletstraling dood aangepas moet word. bakterieë. `n Kort blootstelling Toestand Swak Gemiddeld Goed Baie goed Uitstekend

Aantal nodules per plant 0-5 6 - 10 11 - 15 16 - 20 21 en meer

Figuur 2. 25

�

sal egter nie nadelig wees nie. Plant so gou moontlik ná behandeling, want lang uitdroging dood ook die bakterieë. Hou in gedagte dat rhizobium lewendige bakterieë is en dus nie soos `n sak kunsmis of gif hanteer moet word nie. Dit kan selfs prakties wees om die lotnommer en naam van die maatskappy neer te skryf om probleme of ongunstige nodulering na hulle terug te verwys. Berg entstof in `n koel droë plek, afsonderlik van die stoor waar gifprodukte gestoor word. Lees altyd die aanbevole dosis op die etiket aangesien dit van produkte verskil. Gebruik `n dubbele dosis onder ongunstige grondtoestande of waar `n nuwe land (`n land waarop nog nooit grondboontjies geplant was nie) geplant word. `n Oormaat entstof het nie `n negatiewe uitwerking op die gewas nie, anders as `n oormaat insek- en onkruiddoders. Die peulplant sal volgens sy groeibehoefte met die beskikbare rhizobia noduleer. Moenie die geënte saad oornag in die planterbakke laat nie, andersins sal die saad die volgende dag herent moet word. Plant die saad so gou moontlik, verkieslik binne drie ure ná enting, in `n klam saadbed.

Ons kan dus uit die proefresultate aflei dat entstowwe van die regte kultuur en korrekte toedieningspraktyke `n positiewe bydra tot grondboonopbrengs kan lewer. Produk A, B en C is verskillende kommersiële entstowwe wat in die proewe gebruik word. Produk A het `n toename van 12% op opbrengs gehad en produk B en C, 8% en 9% onderskeidelik oor `n periode van vier jaar. Produk A is `n nuwe produk wat geëvalueer word en slegs een jaar se data is beskikbaar. Die gemiddeld oor vier jaar se proewe en verskillende lokaliteite se verhoging op opbrengs was byna 10%. Vir meer inligting oor spesifieke produkte, kontak GWK se produksienavorsingspan. Verwysings Inoculant Rate and Nodulation on

Peanut and Suggestions for Proper Handling and Application of Rhizobium Inoculants Texas South Plains, 2000. New Mexico Peanut Production. Mark A. Marsalis, Naveen Puppala, Natalie P. Goldberg, Jamshid Ashigh, Soumaila Sanogo, and Calvin Trostle. Nodulation in peanut (Arachis hypogaea L.) roots in the presence of native and inoculated rhizobia strains, Stella Castro, Marcela Pemigiani, Marta Vinocur, Adriana Fabra. Peanut Production “Keys & Concerns” Complied by Calvin Trostle. March, 2004. Rhizobium Inoculation, Nodulation, and Early-Season Nodule Evaluation for Guar. Calvin Troste. March 2001. Rhizobium fokus, Proteïennavorsingstigting, Wilma Mac Pherson 24 Julie 2013.

Invloed van entstof op opbrengs van grondbone (GWK proewe 2010 - 2013) 114% 112% 110% 108% 106% 104% 102% 100% 98% 96% 94%

Kontrole Produk A Produk B Produk C Gemiddeld Entings moet jaarliks herhaal word, van entstowwe veral by lae en hoë pH-gronde, aangesien gereelde aanplantings nie noodwendig hoë getalle rhizobi- Grafiek 1. um in die grond waarborg nie. GWK Navorsing saam met die Belangrike inligting landboukundige span evalueer ge� Komplementerende produkte is beskikbaar. Etikette het ten doel om reeld die toediening en werking van die verbruiker te beskerm. kommersiële entstowwe. � Wees versigtig om seewier saam met entstof te gebruik. Data oor die afgelope vier jaar � Humiensure en fulviensure se pH kan die Rhizobium dood. word in Grafiek 1 weergegee. � pH-aangepaste humien en fulviensure – hipertoniese oplossing (hoë Verskeie entstowwe is gebruik en waterkonsentrasie binne die sel) verloor die bakterieselle water weens behandelings het `n toename van osmose. tussen 8 en 12% op opbrengs oor � Moenie entstof deur spilpunt toedien nie, dis oneffektief. `n gemiddeld van vier jaar bygedra.

Die produsente staan nader om na die werking van die implemente te kyk.

Presisieboerdery

Kosbare inligting op bewerkingsdag oorgedra GWK het onlangs `n suksesvolle bewerkingsdag by die Landboudal Hoërskool op Jacobsdal aangebied. Mnr. Martiens du Plessis, grondkundige van NWK, was ook as kenner by hierdie dag betrokke en het die inligting vir hierdie artikel aan Kommuniek beskikbaar gemaak. GWK bedank hom graag vir sy insette wat tot die sukses van die dag bygedra het. 28

Doelwitte van bewerking Wanneer grondbewerkingsaksies beplan word, is dit belangrik om die doelwitte wat met die aksie bereik wil word, uit te stippel en die suksesvolheid van die aksie aan dié doelwitte te beoordeel. Van dié doelwitte wat dikwels gestel word, is om: Primêre bewerking � Oesreste in te werk; � Grondameliorante in te werk; � Bemestingstowwe met die grond te vermeng;

� � � � �

Onkruid te beheer; Kompaksielae op te hef; Waterinfiltrasie te verbeter; Winderosie te beheer; Deurlugting te bevorder.

Sekondêre bewerking � Onkruid te beheer; � Fyn en ferm saadbed te maak; � Bemestingstowwe in te werk; � Die landoppervlakte gelyk te maak; � Infiltrasie te bevorder deur oppervlaktekorse op te breek;

Bo: Produsente luister na `n voorlegging oor grondbewerking. Inlas: Mnre. Martiens du Plessis (Grondkundige van NWK) en Dup Haarhoff (Uitvoerende Bestuurder: Presisieboerdery en Produksienavorsing). � Deurlugting te bevorder deur oppervlaktekorse op te breek. Bewerkingstelsels `n Bewerkingstelsel is `n aantal opeenvolgende bewerkingspraktyke ten einde die grond vir die gewasaanplanting voor te berei, die gewas te vestig en verder deur die seisoen te versorg. Skoon bewerking � Hanteer oesreste goed; � Goeie aanvanklike infiltrasie; � Plant gemaklik omdat planters oor jare aangepas is om in skoon lande te plant; � Beheer siektes redelik goed; � Is egter duur; � Lei tot verskeie vorms van gronddegradasie, waaronder degradasie van organiese materiaalvlakke Heel bo: John Deere se uitstalling tydens die dag. Links bo: Mev. Gerda Meades van die Landzicht-wynkelder op Jacobsdal by hul stalletjie. Regs bo: wêreldwyd groot aandag trek. GWK Saad het tydens die dag `n informatiewe stalletjie beman. Verminderde bewerking � Oesreste bly bo-op die grondoppervlakte;

fektief; � Waterinfiltrasie is binne `n jaar of � Goedkoper; twee wesenlik beter; � Oesreste benadeel egter die � Beheer wind- en watererosie ef29

plantproses; � Siektedruk neem toe in `n monokultuurstelsel. Geen bewerking Goeie waterinfiltrasie � Lae energiebehoeftes (brandstof) en dus kleiner koolstofvoetspoor; � Verlaagde herstel- en onderhoudkoste; � Benodig min totale trekkrag op die plaas en derhalwe minder waardevermindering; � Wind- en watererosie word effektief beheer; � Stoppel bemoeilik egter die plantproses; � Siektebeheer is moeiliker en wisselbou is nou baie belangrik. Beskikbare wisselbougewasse wat suksesvol verbou kan word, is dikwels `n probleem; � Die inwerk van grondameliorante kan nie gedoen word nie; � Die hele land word in enkele seisoene se gewasverbouing, gekompakteer en lei tot verlaagde opbrengste. Permanente spoorverkeer met behulp van gekorrigeerde GPS satellietnavigasie, is `n uitstekende tegniek om kompaksie te beheer.

te bevorder. Vraag: Wanneer met besproeiingswater van `n swak gehalte besproei word, kan dit tot voordeel wees om grond diep te bewerk? Antwoord: Soute akkumuleer aan die oppervlakte van die grond. Om dit weer uit die profiel te kry, moet dit opgelos word en uit die profiel geloog word. In sandgrond is dit relatief maklik, maar in klei is dit moeiliker omdat kleigrond `n stadige hidrouliese geleiding en "tempo van vloed" het, veral as die krake toegeswel en toegetrap is. Bewerking sal die infiltrasie en vloedtempo verbeter om daardeur soute dieper in die profiel in te “spoel”. Hierdie voordeel is net solank die makroporië wat deur die bewerkingsaksie geskep is, oop is.

krummelstruktuur, is `n belangrike toestand op kleigrond sodat goeie grond-saadkontak bewerkstellig kan word om `n suksesvolle stand te verkry. Kies die vogstatus om hierdie los, fyn krummelstruktuur te kry. Vraag: Wat moet die tandspasiëring op tandskeurploeë wees? Antwoord: `n Goeie norm is 70% van die bewerkingsdiepte, byvoorbeeld: As die bewerkingsdiepte 450 mm is, moet die tandspasiëring verkieslik 320 mm wees en nie meer as 350 mm wees nie.

Vraag: Wat moet hamerkopskare se konfigurasie wees? Antwoord: Die oop spasie tussen die hamerkopskare se punte moet 150 mm wees, dus bereken die wydte van hamerkopskare as volg: Vraag: By watter grondvogstatus moet Hamerkopskaarwydte = Tandsand- en kleigrond onderskeidelik be- spasiëring – 150 mm (Byvoorbeeld: werk word? tandspasiëring is 500 mm, dan moet die hamerkopskare 500 mm – Antwoord: Sandgrond: As te veel te 150 mm, dus 350 mm wyd wees). groot kluite gebreek word, is dit te Die aangewese invalshoek van die droog. `n Norm hiervoor is meer as hamerkopskare is 19°. twee kluite per vyf meter, groter as `n man se twee hande langs mekaar, Vraag: Hoe diep moet met skeuris te veel en dan moet bewerking ge- ploeë gewerk word? `n Aantal ander aspekte wat staak word. Aan die nat kant – sodra aandag geniet het trekkers nie meer modder trap nie en Antwoord: Werk met hamerkopskare Vraag: Is dit nodig om kleigronde te `n stoffie maak, begin werk. so diep as die onderkant van die verbewerk, veral in aggenome dat die Kleigrond: Te veel kluite is `n aandigte sone soos met `n penetromegrond min kans kry om uit te droog? duiding van te droë toestande. As ter bepaal. dit te nat is, trek die implemente net Indien daar met konvensionele beiAntwoord: Kompaksie vind wel in voortjies. Die bewerkingsvenster op telpuntskare gewerk word, werk 100 kleigrond vir sowat 150 mm tot 200 kleigrond is kort en grond is dikwels mm dieper as die onderkant van die mm dik, plaas. Die krake in kleigrond óf te nat óf te droog. `n Los, fyn, verdigte sone. is voorkeur infiltrasieroetes vir water, waardeur water vinnig in kleigrond GWK Presisieboerdery bied verskeie dienste kan infiltreer. Kompaksie trap hierdie aan die produsent. Dit sluit `n verskeidenheid prekrake toe en dit benadeel infiltrasie sisieboerderypakkette en besproeiingskedulering en interne hidrouliese geleiding betein. Inligting soos satellietbeelde van produsente kenisvol. Bewerking is nodig vir wase plase word in GWK se Graan Inligting Stelsel terinfiltrasie, om wortelgroei te stimu(GIS) gestoor. Die besigheid bied ook verskeie leer en vir planters om te kan plant. ander landboukundige dienste aan om ons produsente se oeste te optimaliseer. Kundigheid en `n Volgens dr Tim Neale van Australië is netwerk van landbouwetenskaplikes oor die land permanente spoorverkeer en geenheen, maak dié besigheid uniek in die industrie. bewerking op kleigrond in Australië, baie doeltreffend om waterinfiltrasie 30

Versekering

Wilmarie van der Schyff Versekering: Douglas

Beskerm jou geld só teen vlaag van diefstal uit voertuie

eld is die mees verhandelbare eiendom ter wêreld en aangesien almal graag hul hande daarop wil hê, vind daar ook so baie misdaad rondom geld plaas. Ons het die afgelope tyd `n neiging waargeneem dat geld in ons bedieningsgebied uit voertuie gesteel word. Op grond hiervan gee ons graag die volgende inligting rakende die beskerming van geld aan u deur. � Dit is eerstens belangrik om daarop te let dat u nie op `n persoonlike polis dekking vir die steel van geld uit u voertuig het nie. Onder die alle risiko-afdeling van u polis word geld, sekuriteite vir geld, aktes, verbande ensovoorts uitgesluit. � Op `n kommersiële agripolis kan u egter die afdeling geld apart uit32

neem om dekking te hê. Waar u dus oor `n besigheids- of boerderypolis beskik, kan die afdeling wel gekoop word met `n versekerde perk wat gekies word. Geld-afdeling op kommersiële agripolisse Die hoofdoel van die geldafdeling op `n versekeringspolis is om geld van `n onderneming of agri-kliënt teen diefstal te verseker. Die polis dek verlies van, of skade aan, geld in die Republiek van Suid-Afrika, Namibië, Lesotho, Botswana, Swaziland, Zimbabwe en Malawi. Die versekerde kan egter `n keuse uitoefen vir watter bedrag geld hy wil verseker en self die maksimum perk kies. Die dekking vir geld is nie net tot die perseel beperk nie, maar ook weg van die perseel en vir transito per pad,

spoor, lug en pos. Met die vasstelling van die versekerde bedrag maak die polis voorsiening vir periodes waartydens die versekerde meer geld as gewoonlik hanteer, soos Desembermaande waar die omset gewoonlik hoër as in die res van die jaar is. Dit word `n seisoenperk genoem. Definisie van geld Geld is kontant, bank- en valutanote, tjeks, posorders, poswissels, geldige onderhandelbare pos-, inkomste en vakansiebetalingseëls, kredietkaartstrokies en –dokumente, sertifikate en ander middele van `n verhandelbare aard wat die versekerde se eiendom is of waarvoor hy verantwoordelik is. Behalwe vir die verlies of skade aan geld bied die polis ook dekking vir: Houers en klerasie is outomaties in-

depositphotos

gesluit. Bo en behalwe enige betaling ten opsigte van `n omskrewe gebeurtenis word die versekerde skadeloos gestel vir houers en klerasie wat verloor of beskadig word weens diefstal of die poging daartoe. Houers is enige brandkas, -kluis, -trommel, kasregister, geldlaai of ander houer vir geld of enige frankeermasjien. Die versekeraar is nie aanspreeklik vir verlies van of skade aan geld voortspruitend uit die oneerlikheid van enige prinsipaal, vennoot, direkteur, persoon of persone in diens van die versekerde wat nie binne 14 werksdae nĂĄ die plaasvind daarvan ontdek word nie. Die versekeraar is ook nie aanspreeklik vir verlies of skade aan geld wat voortspruit uit tekorte te wyte aan foute of weglatings nie. Verlies van geld wat voortspruit uit die gebruik van sleutels van enige brandkas of -kluis, is nie gedek nie, tensy die sleutels: ďż˝ Deur geweld of dreigement van geweld bekom is.

Die verlies van geld uit `n ongesluite brandkas of -kluis is nie gedek nie, terwyl die deel van die perseel wat sodanige brandkas- of kluis bevat onbewaak is, maar hierdie uitsondering is nie van toepassing nie indien tot die bevrediging van die versekeraar bewys kan word dat die sleutelhouer van die brandkas of -kluis dit doelbewus ongesluit gelaat het met die doel om die diefstal van die geld toe te laat; Verlies van geld in enige voertuig wat deur die versekerde gebruik word, is nie gedek nie, tensy `n prinsipaal, vennoot, direkteur of werknemer van die versekerde inderdaad in sodanige voertuig is, of indien nie in sodanige voertuig nie, binne vyf meter daarvandaan in `n posisie van waar die voertuig duidelik sigbaar is. Dis egter belangrik dat die voertuig gesluit moet wees. Let ook daarop dat die geld nie sigbaar moet wees in die voertuig nie en dat die eerste stop die huis en die laaste stop die bank moet wees â&#x20AC;&#x201C; dit

gaan oor blootstelling. Indien geld in `n geslote brandkas of brandkluis gehou word, in die gebou op die versekerde se persele, buite die ure waartydens die handelsbedrywighede van die versekerde geskied, word die volgende vereistes vir die limiete van geld daargestel: 1. Geen SABS gradering R5 000 2. SABS kategorie 1-gradering R10 000 3. SABS kategorie 2-gradering R20 000 4. SABS kategorie 2-HD-gradering D3 R40 000 5. SABS kategorie 2 ADM gradering R100 000 6. SABS kategorie 3-gradering R175 000 7. SABS kategorie 4-gradering R350 000 8. SABS kategorie 5-gradering R500 000 Vir navrae skakel met u makelaar.

depositphotos

Versekering

Goedkoper versekering vir koring en gars beskikbaar In reaksie op die druk op produksiepryse is `n meer bekostigbare koring- en garsversekeringsopsie aan produsente beskikbaar gemaak. Kommuniek het by mnr. Philip du Preez van Mutual en Federal Agri aangeklop om meer oor hierdie produk uit te vind.

wee soorte halmskade word tydens die taksasieproses getakseer, naamlik pit- en halm-

skade. Pitskade word getakseer op grond van die hoeveelheid pitte wat daar voor die haelskade was en hoeveel ná die skade oorgebly het. Die taksasieprosedure word egter 34

aangepas vir halmskade by koring en gars wat in die hardedeeg-stadium tot stroopgereed is: � Voor die hardedeeg-stadium word die normale prosedure toegepas, naamlik dat 100% skade toegeken word aan enige geknakte halm wat `n bydrae tot die oes lewer. � Vanaf die hardedeeg-stadium word tussen geknakte en af halms onderskei. Die beskrywing vir hierdie doel is as volg: � Aan halms waarvan die aar afgeslaan is, word 100% skade toegeken. � Aan halms laer as 20 cm van die grond wat geknak is deur die direkte aksie van hael word 100% skade toegeken. � Waar die halm geknak is en die aar hoër as 20 cm bo die grond

is, word geen skade toegeken nie. Onderskei só Die onderskeid tussen die normale taksasie en die taksaksie bekend as koring- en garsknak word getref in die gewasbenaming, naamlik: � As die gewas aangedui word as koring in die polisskedule, geld die normale taksasieprosedure. � Waar die gewas in die polisskedule aangedui word as koringknak of garsknak, geld die taksasieprosedure soos hierbo vermeld. Dit moet egter genoem word dat in sekere landdrosdistrikte slegs die knakopsie beskikbaar is vir versekering. Bogenoemde is ook net van toepassing in die besproeiingsgebiede. Kontak gerus GWK Versekering vir meer inligting.

PEKAN

Pekan Besproeiingsdag Datum: 17 September 2013 Tyd: 09:00 Plek: Hartswater Wynhuis Program: 9:00 GWK – Opening en verwelkoming. 9:30 SAPPA Streeksprojek-voorstelling. 10:15 Dr. Pieter Raath, Bemlab – Interaksie van grond- en waterchemie. 10:45 André du Toit – Kritiese aspekte by die ontwerp en beplanning van `n besproeiingstelsel vir pekanneute. 11:15 Dr. Nicky Taylor, Universiteit van Pretoria – Pekan-waterverbruik. 11:45 Douglas Crawford – Fertigation (Bemesting d.m.v. besproeiing). 12:15 Borge 13:00 Steakbraai 14:00 Boordbesoek

innoveer landbou

Johan Fourie 082 805 0036 www.gwk.co.za

Proefresultate

Pierre Ferreira Bedryfshoof: Navorsing en Kultivarontwikkeling (GWK Saad)

Grondboonkultivars van oorsee vaar uitstekend in eerste proewe

rature vir die 2012/13-groeiseisoen et die aanbreek van plant- tussen Kingaroy (Queensland, Austyd die vorige seisoen het tralië) en Douglas (Suid-Afrika) word GWK reeds ver gevorder grafies in Figuur 1 vergelyk. om nuwe grondboongenetika te beTwee groot verskille kan duidelik kom. gesien word: Altesaam 34 kultivars is van telers in � Kingaroy se laer maksimum temperature tydens die groeiseisoen. Australië en Amerika ontvang. Temperature by Kingaroy word Groeiperiode selde hoër as 35°C in vergelyking Die groeityd van ons huidige kultimet Douglas waar die daaglikse temperature dikwels hoër as 35°C vars is ongeveer 150 dae vanaf plant tot oes. Vir kultivars om hulle volle styg. Dit veroorsaak dat groei tydens die uiters warm periodes potensiaal te bereik is dit krities dat die dae tot rypwording goed met ons van die dag by Douglas vertraag huidige kultivars vergelyk. word. Dit word in die algemeen aanvaar dat groei by grondbone Die minimum en maksimum tempe36

vertraag word by temperature >35°C en <13°C. Dit mag egter ook tussen kultivars verskil. � Douglas se minimum en maksimum temperature neem skerper af teen die einde van die seisoen (laat Februarie/Maart) in vergelyking met Kingaroy wat beteken dat grondboonaanplantings by Douglas in hierdie periode minder hitte-eenhede versamel wat die tyd tot rypwording vertraag. Die resultaat van bogenoemde vergelyking in temperature is `n verskil van `n groot aantal kalenderdae oor `n periode van 80 dae of meer. Dit kan duidelik gesien word in

Figuur 2 waar die teiken van 1 600 grade dae vinniger bereik word in Queensland as in Douglas. Die ultra-vinnige kultivars is in Queensland tussen 110-120 dae (1 600 grade dae) oesgereed. Dieselfde kultivars neem 140-150 dae om by Douglas oesgereed te wees weens die verskil in temperature. Bespreking van proefresultate Die proewe is aangeplant as `n lukrake (randomised) blokontwerp met drie herhalings. Die voordeel van hierdie ontwerp is dat kultivars nie net met dieselfde naasliggende kultivar moet kompeteer vir vog en voedingstowwe nie. Verder word grondverskille ook uitgeskakel deurdat kultivars op verskillende plekke in die land oor herhalings aangeplant word. Die data is na die oorsese maatskappye gestuur en ontleed deur statistiese programme te gebruik. Deur na die CV (coefficient of variation) te kyk, kan beoordeel word hoe betroubaar die data is. `n CV van <15% beteken dat die proefdata as betroubaar aanvaar kan word, omdat min variasie oor herhalings voorgekom het. Die data (pitgewig), soos grafies voorgestel in Figuur 3 en 4, toon duidelik dat sommige kultivars uitstekend presteer het vir albei lokaliteite. Vir die beskerming van inligting word die oorsese kultivarname slegs as simbole aangedui. Die proef by Douglas is aangeplant op rooi Kalahari-sand terwyl geelsand vir die lokaliteit by Orania gekies is. Die voorkoms van aalwurm en swart peulvrot by die Orania-lokaliteit het `n negatiewe invloed op die opbrengs gehad. Die prestasie van kultivars A, B en C vir albei lokaliteite is `n uitstekende eienskap. Die rede vir laasgenoemde is dat navorsing bewys het dat `n kultivar x omgewingsinteraksie bestaan wat beteken dat sommige kultivars slegs

in spesifieke omgewingstoestande presteer. Betekenisvolle opbrengsverskille tussen kultivars (KBV = kleinste betekenisvolle verskil) is ook vir albei lokaliteite gevind. By Douglas presteer `n kultivar betekenisvol beter as `n ander as die opbrengs met meer as 1,04 t verskil. By Orania is die verskil 0,605 t. Hierdie verskille word voorgestel as die T-lyne in Figure 3 en 4. `n Kultivar wat betekenisvol beter presteer het as ander kultivars, beteken dat dieselfde resultaat verwag kan word sou die proef op dieselfde land en onder dieselfde omstandighede herhaal word. Met die interpretasie is dit egter belangrik om die CV van die proewe in ag te neem. Die lae CV van albei proewe maak `n mens veral opgewonde oor die prestasie van kultivar A. By die keuse van grondboonkultivars is saadgrootte en pitvorm ook `n belangrike eienskap waarna gekyk word. Vir die huidige Spaanse soorte met klein, ronde pitte word `n premie per ton vir die uitsoekgrade verdien. Hoewel die pitvorm van kultivars A, B en C nie so egalig rond is in vergelyking met ons huidige kultivars nie, is ons positief dat dit vir die mark aanvaarbaar sal wees. Die mark neig ook na high oleicgrondbone en al die oorsese kultivars wat getoets is, het hierdie eienskap. Beskikbare literatuur dui egter sterk daarop dat saadgrootte en opbrengs by grondbone positief gekorreleer is. Om hierdie rede word ook `n paar van die groter pit grondbone vanaf AustraliĂŤ in die ultra-vinnige groeiklas geproef. Dit sal die kans verbeter om verbeterde opbrengste in die langtermyn te sien. Beplanning vir die 2013/14proewe Die beste kultivars is geselekteer en sal weer in die komende seisoen se proewe ingesluit word.

Opbrengs en saadgrootte is die belangrikste kriteria waarvolgens die seleksie gedoen is. Die groeiwyse van die kultivars wat gekies is, maak dit ook geskik om in beddings aan te plant deur Monosemplanters te gebruik. Albei maatskappye gaan nog kultivars stuur wat vir `n eerste keer geproef gaan word. Verder word beplan om twee proewe op dieselfde land naby Ellisras in Limpopo aan te plant. Die rede hiervoor is om te probeer vasstel of die ultra-vinnige kultivars ook 110 dae nĂĄ plant geoes kan word in `n omgewing met minder variasie tussen maksimum en minimum temperature tydens die groeiseisoen. Ons huidige Spaanse soorte sal ook in die proewe ingesluit word. Die beplanning is om een proef 110 dae en die ander proef 130 dae nĂĄ plant te oes. By Douglas word ook beplan om die opbrengs van die ultra-vinnige kultivars met `n laat proefaanplanting met ons huidige kultivars te vergelyk. Al die beskikbare saad van kultivar A word op die oomblik oorsee vermeerder. Ter afsluiting Geen moeite word ontsien om van die kultivarprogram `n sukses te maak nie. GWK is in die gelukkige posisie om kultivars vir proewe van twee uitstekende telers te ontvang. Ons sien met groot afwagting uit na 2014 se proefresultate. Vir navrae kontak Pierre Ferreira by 082 904 4769. 37

Figuur 1: `n Vergelyking tussen temperature (Kingaroy vs. Douglas)

Kingaroy Min Douglas Min

Max / Min Temperature (°C)

Kingaroy Max

Douglas Max

1 8 15 22 29 36 43 50 57 64 71 78 85 92 99 106 113 120 127 134 141 148 155 162 169 176 183 190 197 204 211

-10

Dae ná plant (Plantdatum: 1 November 2012)

Figuur 2: Beskikbare grade dae vir die 2012/13-seisoen: Kingaroy (Australië) vs. Douglas (SA) 1800

1600

1200 1000 800

Kingaroy

600

Douglas

400

200 0 1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 85 91 97 103 109 115 121 127 133 139

(Grade dae)

1400

Dae ná plant

KBV: 1.04t/ha

CV: 11.07%

3.28

4.17 4.03 3.93 3.8

ARC Oleic 2

SA Juweel

4.67 4.65 4.55 4.46 4.45

5.67 5.6 5.43 5.43

ARC Opal 1

6.04

7.5 7 6.5 6 5.5 5 4.5 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0

Opbrengs (t/ha)

Figuur 3: Grondboonproefdata - Douglas 2013

Figuur 4: Grondboonproefdata - Orania 2013 5 4.5

4.28

KBV: 0.605t/ha 3.41

3 2.5

3.25 3.1 3.06

2.9 2.76 2.72

CV: 11.1%

2.47 2.34 2.3 2.23 2.21

1.5

1.89

1.69

0.5

SA Juweel

ARC Opal 1

ARC Oleic 2

0 A

Opbrengs (t/ha)

4 3.5

Barkley Wes - 053 531 0631

Luckhoff - 053 206 0071

Douglas - 053 298 8200

Marydale - 054 871 0027

Griekwastad - 053 343 0029

Modderrivier - 053 581 0037

Hartsvallei - 053 401 0556

Niekerkshoop - 053 354 0910

Hopetown - 053 203 0865

Prieska - 053 353 1151

Kimberley - 053 831 2740

Beskikbaar by GWK-handelstakke

innoveer landbou

www.gwk.co.za

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: depositphotos

Op die veeplaas Peter Milton

Kondisietelling beskryf die vetinhoud van die dier Mnr. Peter Milton, boerderykonsultant en lewendehawekenner, bespreek vandeesmaand in ons veerubriek hoe kondisietelling gebruik kan word om die vetinhoud van die dier te beskryf en sodoende die kudde te evalueer.

anneer `n mens die kondisietelling van diere doen, beskryf jy die vetinhoud van die dier. Die gewig van `n dier is nie `n aanduiding van die vetinhoud nie. `n Groot koei van 450 kg kan baie maer wees en `n klein koei van 450 kg kan baie vet wees. Die ideaal wanneer `n mens `n kudde evalueer is om die gewigte en kondisietelling (KT) beskikbaar te hê. Die produksie van `n beeskudde kan slegs bestuur word deur die hoeveelheid vleis wat by die plaashek uitgaan. Die norm is om alle beeste (van dag oud tot stokoud) te weeg en al hierdie gewigte bymekaar te tel, byvoorbeeld 40 000 kg – om 30% daarvan te produseer moet 12 000 kg by die plaashek uitgaan. In `n geval waar hierdie doelwit nie bereik word nie, moet na `n reeks faktore gekyk word om die probleem te vind: Is die bulle vrugbaar - `n teelgesondheidsondersoek moet gedoen word. Wat is die KT van die koeie op verskillende tye van die jaar – koppel dit aan `n meetinstrument. Op hierdie manier word probleme

Diagram 1. dan uitgeskakel totdat 30% produksie bereik word. Neem `n pen en merk elke vinger aan jou hand – begin by die pinkie met nommer een en die duim is dan

nommer vyf (sien Diagram 1). Die kleinste vinger is die dunste en sal dan KT 1 of baie maer wees, die volgende vinger is effens dikker en dus KT 2. Die middelvinger is KT 3 41

wat `n aanvaarbare kondisie is, die ringvinger KT 2 of maer en die duim is KT 5 of baie vet. Verduidelik dit op hierdie manier aan iemand wat met die kondisietelling gaan help. Oefen op `n paar koppe: Kies `n dier en gee `n nommer of `n naam sodat albei partye weet na watter dier gekyk word. Die eerste vraag om te vra is of die koei aan die vet of die maer kant is. Dit sal die persoon toelaat om vingers 1, 2 of 3 op te lig as die koei aan die maer kant is en vingers 3, 4 of 5 as die koei aan die vet kant is. As albei partye `n soortgelyke KT uitroep, byvoorbeeld een party roep 3 en die ander party 4, sal die kondisietelling as 3,5 aangeteken word. In die geval van een 3 en een 5 sal dit bespreek moet word, aangesien een party `n aanvaarbare kondisie sien en die ander party `n baie vet dier. Konsensus moet tussen die twee partye bereik word voordat die dier se KT opgeteken word. Dit is belangrik om daarop te let dat `n halfpunt slegs gebruik word wanneer die twee partye twee opeenvolgende KTâ&#x20AC;&#x2122;s uitroep. Wanneer albei partye tevrede is met hul opleiding en hulle beoordeling met mekaar ooreenkom, kan hulle aanbeweeg na die volgende stap. In hierdie stap kan `n kudde benader word wat dieselfde status het, byvoorbeeld dragtig, koeie, koeie met kalwers ensovoorts. Dit is nie nodig om aan elke dier `n kondisietelling toe te ken nie, slegs KT 1 en 5. Daar sal `n rede wees vir die baie vet koei, soos dat sy haar kalf verloor het en `n kalf dus nie aan haar gedrink het nie. In die geval van KT 1 moet daar nooit meer as 5% van hierdie diere in `n kudde wees nie. Indien dit wel voorkom, is dit `n teken van oorbeweiding in die kamp. Hierdie diere wat 5% van die kudde verteenwoordig sal `n cocktail ontvang. In `n geval waar meer as 5% van die diere se kondisietelling 1 is, moet die probleem aangespreek 42

word. Die cocktail bestaan uit antibiotika om enige ongesteldheid aan te spreek, `n endo-, ekto-produk wat lewerslak sal opklaar en `n dosering wat enige vitamien- of mineraaltekort sal aanspreek. Die cocktail kan met effense oordosering toegedien word om seker te maak dat al die bogenoemde probleme uitgeskakel word. Die cocktail sal in die omgewing van R100 kos, maar hou in gedagte dat slegs 5% van die kudde behandel word. `n Kondisietelling moet elke tweede maand uitgevoer word, naamlik Januarie, Maart, Mei, Junie, Augustus en November.

`n Dier moet egter nie twee keer behandel word nie. As sy KT 1 is en twee maande later geen verbetering toon nie, moet sy verkoop word en nog `n cocktail (R100) nie op haar gemors word nie. Die koeisiklus is twee jaar van die voorbereiding vir paring tot die speen van die tweede kalf. Dit beteken dat die kudde se resultate twee jaar sal neem om te evalueer. Met hierdie eenvoudige benadering tot kondisietelling behoort dit nie langer as tien minute te neem om al die KT 1â&#x20AC;&#x2122;s in `n kudde te identifiseer nie. Hierdie benadering sal die weidingskapasiteit en totale gesondheid van die kudde evalueer.

Ons mense GWK GHOLFDAG OP PRIESKA LOK REKORDGETAL SPELERS

GWK se gholfdag op Prieska het `n rekordgetal van 68 inskrywings gelok. Verskeie verskaffers het ook aan die dag deelgeneem en tot die groot sukses daarvan bygedra. Bo: Mnr. André Gous (produsent) het `n kolhou geslaan. Regs bo: Mnr. Kanne Kotze (Versekeringsadviseur van GWK op Prieska was op patrollie om te verseker dat die spelers se kele nat bly. Regs: Louis van Rensburg beoordeel sy hou. Foto’s: Bertie Theron 44

Links en bo: mnre. Pieter-Paul de Vries en Willie K端hn van Prieska is die ene konsentrasie.

Mnre. Hans van der Merwe (Uitvoerende Direkteur van Agri SA), Wim van Rooyen (Hoofbestuurder: GWK Veilings, Vleis en Supermarkte), Tom Meintjes (Hoofbestuurder: GWK Graanprodukte) en Johannes Möller (President van Agri SA).

Georganiseerde landbou Carien Grobler

Plaas jouself in die toekoms en beplan dan, hoor kongres

WK was die trotse hoofborg van Agri NoordKaap se jaarkongres wat in Kimberley aangebied is. In sy presidentsrede het mnr. Henk van Wyk gesê die tyd het gekom dat produsente hand in eie boesem moet steek om landelike ontwikkeling te laat plaasvind en om werk te skep, armoede te verlig en dat die landelike dorpe wat op die oomblik in `n toestand van agteruitgang verkeer, om te draai en te laat gedy. 46

“Die dae van vir die Staat wag is verby. In baie gevalle het die Staat nie die vermoë nie, nie die wil nie of is bloot traag. `n Sekere wysgeer het gesê: ‘Die toekoms behoort aan die wat daarvoor beplan.’ Ek sê: ‘Plaas jouself in die toekoms en beplan dan!’” Volgens Van Wyk kan produsente nie vanuit die hede die toekoms beplan nie. “Jy moet jouself transformeer met nuwe denke en `n nuwe, toekomsgerigte visie.” Van Wyk het `n paar hoogte- en

laagtepunte in die landbou die afgelope jaar uitgewys: “Dit gaan relatief goed met produsente in die NoordKaap. Wolpryse fluktueer rondom die hoogste vlakke in die geskiedenis en met die rooivleisbedryf gaan dit relatief goed.” Hy het uitgewys dat pryse nie na wense is nie, maar dat dit toegeskryf kan word aan tekort aan die aanbodkant twee jaar gelede wat deur verskeie faktore veroorsaak is. Die hoë pryse wat deur hierdie tekort veroorsaak is, het tot `n verbruikers-

Mnre. Pieter Bekker (Hoofbestuurder: GWK Primêre Produksie), Mark du Plessis (Hoofbestuurder: GWK Handel), Henk van Wyk (President van Agri Noord-Kaap) en Johan van Rensburg (Hoofbestuurder van Agri Noord-Kaap). weerstand gelei waartydens verbruikers ook ander bronne van proteïen, naamlik hoender en soja, begin koop het. “Hand aan hand hiermee gaan die pap toestand van die Suid-Afrikaanse ekonomie. Aangesien ekonomiese groei nie na wense is nie, is verbruikers se besteebare inkomste beperk. “`n Derde rede, en moontlik die vernaamste, is die te groot gaping tussen verbruikerspryse en dit wat produsente in hul sak steek. Die waardeketting moes dus korter gemaak word of winsmarges moet bekyk word. “ Van Wyk het verder genoem dat dit goed gaan in die besproeiingsgebiede, afgesien van die stremmende uitwerking van geadministreerde pryse se invloed op insetkostes. “Die wildbedryf, wat ook by Agri Noord-Kaap geaffilieer is, beleef op die oomblik `n bloeitydperk.” Hy het regeringsbeleid t.o.v. landbou, geadministreerde pryse, arbeid, die tekort aan landbounavorsing, die handelsbeleid, grondhervorming, ont-

wikkeling in Afrika, infrastruktuur, die geïntegreerde groei- en ontwikkelingsplan vir landbou, rampbestuur en die ontwikkeling van natuurlike hulpbronne en eiendomsbelasting as die 11 grootste uitdagings vir volhoubaarheid in die landboubedryf uitgewys en vervolgens die kongres afgevra: “Hoe kan u en ek as produsente en inwoners van die NoordKaap `n verskil maak wat ekonomies volhoubaar is en ekonomies `n verskil aan die wel en wee van ons provinsie en sy inwoners maak? “Ons sal self planne moet maak en laat werk as ons hier wil werk en gedy. Ander gaan nie vir ons die planne maak nie. “Johannes Möller sê: ‘Kyk aan die einde van jou arm, steek jou hand uit en doen dit self!’ “Ons moet nou ons hand aan die ploeg slaan, beplan en werk. Tyd is nie aan ons kant nie. As ons sit en tyd verspil, sal tyd ons straf, want deur nie op te tree nie, sal die venster van geleenthede by ons verbygaan.”

Ontginning van skaliegas Mnr. Nigel Rossouw (omgewingsbeplanner van Shell) het die kongres toegespreek oor die moontlikheid van eksplorasie en ontginning van skaliegas in die Karookom. Die brandstofreus Shell het aansoek gedoen om aardgas hier te ontgin indien kommersiële aardgashulpbronne wel hier bestaan. Sou die nodige lisensies toegeken word, sal Shell 24 boorgate oor `n tydperk van drie jaar boor. Die eksplorasiefase het ten doel om te bepaal of skaliegas in kommersiële hoeveelhede in die Karoo aanwesig is. Die enigste manier om dit te bepaal, is om eksplorasiegate te boor. Voordat dit kan gebeur, vereis regulasies egter dat Shell (en enige ander eksplorasiemaatskappy) `n omgewings-, sosiale en gesondheidsimpakstudie (OSGIS) onderneem. Hierdie impakstudie is onderhewig aan goedkeuring deur die departement van omgewingsake en behels onder meer intensiewe samesprekings met gemeenskappe in die Ka47

roo om hul inspraak in te win. Enige moontlike ontwikkeling sal egter eers oor minstens agt jaar plaasvind, wat volgens Shell `n aanduiding is van hoe versigtig die program onderneem word. Een van die bekommernisse wat onder kongresgangers geopper is, is dat die ontwikkeling groot getalle mense na Karoodorpies soos Victoria-Wes sal lok. Rossouw het egter beklemtoon dat Shell nooit aangedui het dat `n groot aantal werkgeleenthede geskep sal word nie. Aanvanklik sal die grootste aanvraag vir spesialiste met hoogs gespesialiseerde vaardighede wees. Hy het genoem dat die ontwikkeling wel die potensiaal vir werkskepping bied, maar dat hy in hierdie stadium slegs kan bespiegel oor hoeveel werkgeleenthede uiteindelik geskep sal word. Op `n vraag uit die kongres oor besoedeling en hoe die gebied geraak sou word as `n ramp sou gebeur, het Rossouw geantwoord dat Shell verskeie stappe doen om besoedeling te voorkom. Die maatskappy het in 2011 as deel van sy lisensie-aansoek `n omgewingsbestuursplan ingedien. Hierdie bestuursplan bied `n oorsig van die omgewingsrisiko’s van die eksplorasieplan.

Agri Noord-Kaap bied jaarliks `n kompetisie vir die beste landbouvereniging en landbou-unie aan. Die Vaallus Landbouvereniging het vanjaar met die louere weggestap en die Douglas Lanbou-unie is met `n derde plek bekroon. Hier is mnre. Van der Spuy Botes (Voorsitter van die Vaallus Landbouvereniging en Douglas Landbou-unie) en Gellie Geldenhuys (Sektetaris van die Vaallus Landbouvereniging en Douglas Landbou-unie) met die onderskeie toekennings.

hulle in Afrika hou.” Volgens Fanaroff was daar aanvanklik wye ongeloof of Afrika só `n projek kan aanpak, maar het die SuidAfrikaanse spesialiste wat aan die projek werk intussen `n deurbraak Die SKA-projek (Square gemaak in hoe die wêreld ons sien, kilometre array) “Die SKA, wat die grootste teleskoop maar ook in hoe ons onsself sien. ter wêreld is, is `n unieke geleentheid Fanaroff het verduidelik dat die SKA in radiogolwe na die heelal kyk. Sovir Afrika. Ons sal waarskynlik nie gou weer só `n geleentheid kry nie,” doende kan onder meer navorsing het dr. Bernard Fanaroff aan kongres- gedoen word oor hoe die heelal oor 40 miljard jaar ontwikkel het, intelgangers gesê. Fanaroff is die proligensie in die buitenste ruim onderjekdirekteur van die South African soek word en bepaal word hoe sterre Square Kilometre Array Telescope gevorm is. Project. “Suid-Afrika speel `n leierskapsrol “Ons werk hier saam met spesialisin die ontwerp van die teleskoop en te van oor die wêreld heen aan die het hiermee bewys dat ons van die wêreld se grootste wetenskaplike inwêreld se voorste kundiges en ingefrastruktuur. nieurs het,” het Fanaroff gesê. “Dit is `n opwindende projek wat Mnr. Deon Oberholzer, wat in die jongmense na die wetenskap lok en 48

omgewing boer waar die MeerKAT (Karoo Array Telescope) opgerig is, het namens produsente in die omgewing `n beroep op Agri Noord-Kaap gedoen om deur middel van die SKAforum betrokke te bly by die werksaamhede van die SKA-projek. “Produsente in die omgewing word hierdeur geraak, onder meer wat ons kommunikasie aanbetref. “Dit is daarom van kardinale belang dat Agri Noord-Kaap betrokke bly,” het Oberholzer aan die kongres gestel. Van Wyk het voorgestel dat Agri Noord-Kaap betrokke bly en `n koördineringsrol speel om die sukses van die SKA-projek te verseker, ledebelange te beskerm en oplossings vir hul probleme te vind. Die kongres het die voorstel algemeen aanvaar.

GWK Nuus EERSTE SOOI VIR WESTRA-ONTWIKKELING GESPIT

Bo: Mnre. Eugene Champion (Projekbestuurder: Westra), Frank Lawrence (Voorsitter: GWK Direksie), Alan Campbell (Tesourier-generaal van Fabcos), Eric Ramongalo (GWK Direkteur), me. Nomonde Kesiamang (Uitvoerende Direkteur: Strategiese en Ekonomiese ontwikkeling: Sol Plaatje Munisipaliteit), mnr. Phillip Usiba (Adjunkpresident van Fabcos), Eddie Ueckerman (Uitvoerende Bestuurder: Westra) en Tom Meintjes (Hoofbestuurder: GWK Graanprodukte) by Westra se sooispit vir die koringmeule, pasta- en beskuitjiefabriek wat op Modderrivier opgerig word. Inlas: Mnr. Frank Lawrence, me. Nomonde Kesiamang en mnr. Phillip Usiba. 50

OK GROCER OP LUCKHOFF VIER SY EERSTE VERJAARDAG

ie OK Grocer op Luckhoff het op 1 Augustus vanjaar sy eerste verjaardag met `n groot makietie gevier! Die daaropvolgende twee dae het ook `n feestelike stemming by diĂŠ supermark geheers. Giepie die kulkunstenaar het klante met sy toertjies vermaak, SASKO het geskenke uitgedeel en `n springkasteel het vermaak aan die kinders verskaf. Klante het ook groot pryse met uurlikse gelukkige trekkings gewen.

Die span van OK lyk spoggerig vir die feesvieringe. Middel: Mev. Ina Fourie (Bedryfshoof: OK Grocer). Heel regs: Mnr. Louis Nel (Handelsbestuurder: Luckhoff Handel en OK Grocer).

Giepie die kulkunstenaar vermaak klante voor die winkel.

Mnr. Andrew Malander het die springkasteel beman.

Mnr. Max Senti het `n prys in een van die gelukkige trekkings gewen.

GWK SAAD RAAK BETROKKE IN KOEDOESKOP

et GWK se doelwitstelling vir 2013 was een van die fokuspunte om ons bedieningsgebied na ander dele van die land uit te brei. Een van die gebiede wat hiervoor geïdentifiseer is, is die Koedoeskop/ Dwaalboom-omgewing suid van Thabazimbi waar grootskaalse besproeiing gedoen word word. Heelwat koring word jaarliks in hierdie gebied verbou. GWK Saad het twee prominente besproeiingsprodusente in die omgewing geïdentifiseer en besoek aan hul plase gebring. “Ons is met ope arms ontvang en die produsente het ingestem om van ons koringkultivars in `n proef op hul plase te vestig in die 2013-plantseisoen,” sê mnr. Marius van der Schyff (Saadbestuurder: Noord-Kaap). Koedoeskop en ons is positief dat ons as in die tradisionele GWK-gebied en “Ons is baie trots dat twee van ons goeie resultate sal kry. Die koring in ons sal die uitslae reeds oor twee beste koringkultivars in hierdie stamaande hê.” dium baie goed lyk in die proewe by hierdie gebied word gouer gestroop

GWK STEUN PROJEK VIR ERKENNING AAN PLAASWERKERS

ie bestuur van die Niekerkshoop Landbouvereniging het onlangs `n projek aangebied om erkenning aan plaaswerkers in dié vereniging se gebied te gee. Mnr. Hennie Combrink is as projekleier aangewys en mnr. Pieter Duvenhage en Christo Marais het ook hul hulp aangebied. Die projekspan het besluit om die projek in die vorm van `n kompetisie aan te bied en produsente in die omgewing is gevra om hul werkers in te skryf. Altesaam 16 werkers is ingeskryf terwyl die projekspan besluit het dat die beoordeling van die kompetisie uit `n mondelingse en praktiese evaluering sou bestaan. Die praktiese evaluering het uit verskeie opdragte bestaan wat die werkers moes uitvoer, byvoorbeeld om `n skaap in `n trop te vang en te laat sit, `n draad met `n draadtrekker styf te span en `n wenpaal vas te bind. Die mondelinge evaluering het bestaan uit vrae soos die volgende: Gee `n

kort beskrywing van `n siek skaap, noem die moontlike foute wat kan veroorsaak dat `n windpomp nie water gooi nie, terwyl die windpomp self in `n goeie toestand is ensovoorts. Volgens Combrink het die werkers in albei bene van die evaluering besonder goed gevaar. Die projek is met `n ete en prysuitdeling afgesluit waartydens die wenners aangekondig is. Almal teenwoordig was dit eens dat die projek `n jaarlikse instelling moet word. “`n Wedersydse respek bestaan tussen werkgewer en werknemer in die Niekerkshoop-omgewing, sê Combrink. “Ons werknemers is positief oor die voortbestaan van die veeboer en ná die kompetisie het die deelnemers met selfs `n meer positiewe gesindheid na hul huise teruggekeer. Elkeen het laat blyk dat hy skouer aan die wiel gaan sit om volgende jaar een van die topdrie te wees.”

Mnr. Hennie Combrink (projekleier).

Een van die opdragte in die praktiese evaluering was om `n draad met `n draadtrekker styf te trek.

DAN KRIEK WEER AS PRESIDENT VAN VS LANDBOU VERKIES

Mnr. Dan Kriek (middel) is vir nog `n termyn tot president van Vrystaat Landbou verkies. By hom is mev. Wilna Richter (Klantediensbestuurder van GWK) en Hennie van der Walt (Uitvoerende Bestuurder: Oos-Vrystaat) van GWK op Vrystaat Landbou se jaarlikse kongres wat onlangs in Bloemfontein aangebied is. Foto: Dirk Kok, OFM

LANDBOUKUNDIGES SLAAG AVCASA-EKSAMEN

Mnr. Bertus Jacobs (links) en Hannes Hattingh (regs) het onlangs die eksamen van die Vereniging van veterinĂŞre en gewasverenigings van Suid-Afrika (AVCASA) geslaag. Hier is hulle by mnr. Dup Haarhoff (Uitvoerende Bestuurder: Presisieboerdery en Produksienavorsing).

GWK Veilings innoverende veeverhandeling

GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliĂŤntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed ĂŠn bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.

innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445

www.gwk.co.za

Ons mense

Kiekies

Wenner Ockert Struwig van Douglas

Maandelikse pryse 1ste R500 kontant

2de R300 kontant 3de R200 kontant

Tema vir Sept.

Tema vir Okt.

Groen! Terwyl die natuur die laaste koue afskud, ontpop die mooiste tonele van groen en nuwe groei oral om ons . . . soms ook in die kleine en waar `n mens dit die minste verwag.

Water Terwyl die son weer lekker begin bak, is water `n bron van lafenis vir mens en dier. Selfs net die gesig van `n waterpoel of `n paar doudruppels kan die somerhitte koeler laat voel.

Stuur fotoâ&#x20AC;&#x2122;s na carieng@gwk.co.za

Tema vir Nov.

Kleur van die seisoen Die somer verras `n mens met die mees asemrowende kleure. Behalwe vir die lente se sagte groen wat heldergroen word, is daar ook die rooie, oranjes, pienke en perse!

Tweede

Burger Lubbe van Jacbosdal

Derde

Ronel Sutherland van Hopetown

Hilton Lobberts langs die veld. Foto: Verskaf

GWK is die hoofborg van die GWK Griekwas

Griekwas gesels Tania Fourie

Lobberts kom `n ver pad . . .

Afrika by die Griekwas aangesluit. ilton Lobberts, `n nuwe aan- Lobberts en mnr. Pote Human (afrigter wins tot die Griekwa-rugby- van die Griekwas) ken mekaar al `n span, het al ver paaie gegeruime tyd, aangesien Human hom by die Bulle afgerig het. loop voordat hy hom in Kimberley “Dit is vir my lekker by Griekwas omkom vestig het. Lobberts het in die Paarl grootgedat ek die coach reeds goed ken. Die word en aan die New Orleans Seouens is almal baie nice en hulle het kon-dêre Skool sy matriek behaal. my tuis laat voel hier,” vertel hy. HuNá skool het hy in Pretoria gaan bly man is nou vir sy derde Curriebekeren vyf jaar lank vir die Bulle gespeel. seisoen by die Griekwas betrokke. Daarna is hy terug na die Wes-Kaap Ná die afloop van hul wedstryd teen waar hy vier jaar lank vir die Stormers die Haaie, waar Griekwas die eerste keer in 15 jaar die Haaie op Kings uitgedraf het. Hierna het hy amper `n jaar lank vir park geklop het, is hul vol hoop vir die Curriebeker wat op só `n goeie die San Dona-klub in Italië gespeel en hom met sy terugkoms in Suidnoot afgeskop het. 64

Hulle beplan om dieselfde met elke wedstryd te doen, of dit nou `n tuis of wegwedstyd is. “Elke speler moet nou fokus om sy taak in die span tot die beste van sy vermoë te doen. “Ons beoog om heeltyd te verbeter en dissipline op die veld toe te pas.” sê Lobberts. Selfdissipline en `n meer gedetailleerde struktuur is `n groot prioriteit in die voorbereiding vir die opkomende wedstryde. “Ons hoop om goed te doen in ons tuiswedstryde en sal hard werk aan die wegwedstryde. Só sal ons ons doelwit bereik.”

Oom Gemsbok

Die Skopskoen

Hou duim vas vir Griekwas!

agsê vrinne. Ná die kantlyn-skandes op Loftus wat die volkie twee weke aan die praat gehad het, kon die die Bulls toe nie Suid-Afrika se droom van nog `n S15-beker bewaarheid nie. Dis water in die vlei af . . . ja, troebel water en nou is ons volstoom in die Curriebeker in. Krag teen krag. Sommer met die intrapslag is dit Oom Pote se Griekwaspan wat die Sharks in Durban skud met `n foutlose vertoning van `n pak voorspelers wat die veelbesproke groot name in die Haaitenk met krag en durf oorskadu. Dít net om hierdie vertoning `n week later op te volg met een van hul swakste wedstryde van die eeu teen die Bulle. Oom Pote mag egter `n pak afrig en met `n betroubare stelskoppe gaan die Kwaste hierdie jaar beslis in die boonste vier bly. Die Sharks probeer hul voete vind

met hul nuwe bestuur en afrigtingspan en sodra hulle dit gaan regkry, sal hulle hul stem dik maak. Die ander span om dop te hou is die Leeus, wat met baie senior spelers hul normale spel kan speel en die minste ontwrig is deur Bokspelers wat uit is. Die span wat die minste deur Heyneke ontwrig is, gaan hierdie jaar die beste vaar. Die WP lyk yl gesaai in die vaste vyf terwyl hul agterlyn nog heelwat senior slaankrag het om die spel wyd te vat. Hulle het egter verbasend baie gesukkel teen die Bulle in hul eerste wedstryd op Nuweland. Die Bulle spog met die jongste span en nuwe kaptein in jare en dit mag dalk hul ondergang beteken. Hulle is swaar deur Bok-keuses geslaan en sal moet veg vir oorlewing, veral in hul wegwedstryde. Die Cheetahs is altyd goed in die Curriebeker, maar sal met nuwe stutte vinnig moet aanpas by die nuwe skrumreëls waarmee hulle

aan die begin heelwat gesukkel het. Die Bokke skop toe hul jaar af met kuikenmoord teen die Pumas en lewer `n vertoning wat ons lanklaas van `n Bokspan gesien het. Soveel spoed en balvaardigheid met `n Fourie du Preez wat weereens sy onvervangbaarheid wys. Hy het `n visie vir die spel waarvan legendes gemaak is. En toe val die Bokke amper vas in Suid-Amerika. Sulke wisselvalligheid is `n teken van `n jong span wat groei en mekaar nog vind en ons kon nie vir `n beter wakkermaak-toets gevra het voor die All Blacks kom nie. Dit was nodig! Ons kort `n maat vir Etzebeth, Fourie langs Morné in elke toets en Lambie terug op heelagter met Willie op vleuel. Kom ons hou duime vas vir die Bokke en Griekwas! Geniet die rugby! Groetnis Oom Gemsbok 65

Pret op die plaas Vir die jongspan

Watter een kom volgende?

Leefstyl Carien Grobler

Vergeet van môre . . . vind vreugde in vandag! Vreugde word gemeet aan dít wat niks kos nie, soos `n heerlike skaterlag, `n ware vriendin en `n lentetuin wat onverwags begin blom.

mense graag wil hê, is die antwoord gewoonlik geluk. “Wanneer ouers gevra word wat hulle die graagste vir hul kinders wil hê, is die antwoord dieselfde. Vreugde is die doelwit wat ander doelwitte, soos sukses, welstand en suksesvolle verhoudings betekenisvol reugde is die mens se groot- en genotvol maak.” ste doelwit, sê dr. Robert Volgens Holden moet `n mens van Holden, `n wêreldbekende jou “bestemming-verslawing” ontslae sielkundige wat sy lewe daaraan raak om vreugde te vind. “Dit betetoewy om die resep vir geluk te vind. ken dat `n mens in die hede moet “As `n mens op enige kontinent, in leef. Ons is geneig om op die toeenige land en in enige kultuur vra wat koms te fokus en jaag dan ‘môre’,

‘volgende’ en ‘daar’,” sê hy. “Jy belowe jouself dat jy gelukkig sal wees wanneer jy daar kom, maar jy sal altyd `n volgende bestemming hê.” Vind vandag jou vreugde: Leef nou! “Die dwaas soek vreugde in die verte, die wyse man koester dit onder sy voete,” het die skrywer James Oppenheim gesê. Wanneer `n mens van die een plek na die ander jaag, is dit moeilik om te geniet wat jy doen en bewus te wees van alles wat jou vreugde kan

verskaf. Jy sien dalk uit na die naweek of die vakansie en hoop dat jy dán meer gelukkig sal wees. Dit verhinder `n mens egter om te geniet waarmee jy op die oomblik besig is. Fokus op die hede en vind nóú vreugde eerder as om te hoop dat jy in die toekoms meer gelukkig sal wees. Vergewe en vergeet. Vreugde sal `n mens aanhoudend ontwyk as jy die griewe uit jou verlede met jou saamdra. Vergifnis teenoor ander mense maak `n mens van die verlede los en laat jou toe om op die hede te fokus. Stop die skuldgevoel. Skuldgevoel is `n sterk emosie wat `n mens tot slaaf maak. `n Mens voel dikwels skuldig oor dinge wat jy gedoen het, maar ook oor dinge wat jy wens jy het gedoen. Kies om uit jou foute te leer, jouself daarvan los te maak en aan te beweeg. Deel jou liefde uit. Navorsing wys dat mense wat tyd, energie en aandag aan belangrike verhoudings spandeer, meer vreugde ervaar. Maak daarom seker dat die belangrike mense in jou lewe nie slegs jou afskeeptyd kry nie. Sê dankie. Een van die maklikste en vinnigste maniere om `n donker bui te verlig, is om dankbaar te wees. Dit neem slegs `n paar sekondes om iets te vind waarvoor `n mens kan dankbaar wees: Die sonskyn, `n goedvoel-liedjie oor die radio, `n dak oor jou kop, gesondheid of goeie vriende, familie en kollegas.

Doen wat jy geniet. “Geluk is nie die blote besit van geld nie; dit lê in die vreugde van prestasie, in die opwinding van elke probeerslag,” het die Amerikaanse oudpresident Franklin D. Rooseveld gesê.

suksesse, maar nie aan jouself nie. Vind vreugde in die vrugte van jou harde werk en koester jou suksesse – selfs al is dit klein en alledaags.

Lag `n slag. Studies wys dat `n lekker skaterlag `n mens vreugdevol laat voel, pyn Wees tevrede. verlig en selfs `n mens se immuniteit “Ons is geneig om te vergeet dat kan verhoog. Pleks daarvan om boos vreugde nie lê in iets wat ons kortkom te raak oor jou daaglikse frustrasies, nie, maar eerder in die waardering probeer om daaroor te lag. `n Mens van wat ons wel het,” het die Duitse kan dit doen deur daaraan te dink uitvinder Frederic Koenig gesê. as `n snaakse storie wat jy aan jou Om jouself met ander mense te vriende kan vertel. vergelyk, is `n gejaag na wind. Wanneer `n mens meer het, sal jy trots Wees die oorspronklike jy! voel. Wanneer jy egter minder het, sal Om jouself goed te leer ken, is `n jy jaloers en gefrustreerd voel. Hiervreugdevolle ontdekking wat `n mens die skoppelmaairit is onbevredigend help om jouself beter te verstaan. Dit teenoor die vreugde om volgens jou is `n stadige, maar bevredigende eie potensiaal te presteer. proses. Dit beteken dat jy sekerheid sal hê oor jou waardes, jou prioriteiSlaap genoeg. te, jou gewoontes, jou buie en jou Die invloed van slaap op `n mens verhoudings. se gemoed word dikwels onderskat, het navorsers aan die Universiteit van Sê nee Michigan in Amerika bevind. “GeProbeer om aktiwiteite te vermy wat noeg slaap laat `n mens meer geluk- onnodig is en jou vreugde steel. As kig voel as `n groot salaris,” sê prof. dit jou gespanne laat voel om nog Nobert Schwarz van die department `n jaar op die sosiale komitee te sielkunde aan dié universiteit. dien, laat iemand anders oorneem en spandeer die tyd aan iets wat jou Gee gereeld. gelukkig maak. Geld kán vreugde koop – wanneer `n mens dit weggee. Navorsers aan Sien die son. die Universiteit van Brits Columbië het Hoewel die grootste gedeelte van bevind dat mense wat hul geld aan `n mens se dag deur werk en verantgeskenke vir vriende of liefdadigwoordelikhede by die huis in beslag heidsorganisasies spandeer, `n hup- geneem word, kan `n mens steeds stoot van vreugde ervaar. in die natuur vreugde vind. Let op na die sonsondergang wanneer jy huis Koester jou suksesse. toe ry of sit `n bakkie met saadjies in `n Mens is dikwels geneig om aan jou tuin om `n paar geveerde vriende ander mense krediet te gee vir hul daarheen te lok.

Gesondheid Carien Grobler

Kry jou lewenslus terug . . . want die lente is in die lug! Met die lente in die lug is dit tyd om van ons winter-neerslagtigheid ontslae te raak . . . en ook van enige ander slegte gewoontes wat ons in die koue maande aangeleer het.

Kom vroeg uit die vere Navorsing wys dat mens wat vroeg opstaan meer gesond is as die naguile wat soggens laat slaap. As jy vroeg in die buitelug kom, sal jy ook `n gesonde dosis vitamien D inkry. Geniet jou groente `n Gesonde dieet bevat baie vars vrugte en groente. Benut die verskeidenheid vars vrugte en groente wat in die warm seisoene beskikbaar is. Groente soos groenboontjies, brokkoli, blomkool, kool, wortels en tamaties bevat min kalorieĂŤ en is ryk aan vesel, vitamiene en minerale. Probeer om elke dag drie tot vyf porsies by jou dieet in te werk. Vrugte is ook `n goeie bron van vesel en belangrike voedingstowwe. Probeer om elke dag twee tot drie vrugte te eet.

Takel jou tuin. Dit sal nie net verseker dat jy in die somer deur `n lushof omring word nie, maar tuinmaak verbrand ook sowat 300 tot 350 kalorieĂŤ per uur. Enigiets wat jou `n bietjie laat sweet, soos bossies uittrek, kompos inwerk en plantjies plant, kwalifiseer as oefening. Maak dus seker dat jy minstens drie maal per week `n uur aktief in jou tuin deurbring. Benut die warm weer Die warm weer en langer dae gee `n mens genoeg kans om aktief te wees. Volgens die Amerikaanse Hartvereniging moet `n mens 150 minute se matige oefening per week doen. As jy egter nie soveel tyd het nie, kan jy ook 75 minute per week hard oefen. 70

Les jou dors In die warm weer is dit belangrik om gehidreer te bly deur genoeg water te drink. Drink genoeg voordat jy uit-

Beskerm jou vel Dit is heerlik om in die somer buite te wees, maar onthou om jou vel teen die son se UVA- en UVB-strale te beskerm. Kenners beveel `n faktor 50-sonskerm aan om veroudering en velkanker te voorkom. gaan en hou altyd `n botteltjie water byderhand. As jy nie van water hou nie, probeer dit met `n bietjie suurlemoen om dit `n vars smaak te gee.

Resep

Prettige vrugtepons . . . om die lente in te bons Resep 250 ml lemoensap 250 ml pomelosap 250 ml mangosap 250 ml pynappelsap 2 lemmetjies of suurlemoene versap 6 kiwivrugte versap 1 blikkie grinnadellapulp

Metode ďż˝ Meng met gebreekte ys en bedien in `n groot wyn- of martini-glas. ďż˝ Garneer met vrugte en `n helder strooitjie.

Uit Piet se pen . . .

Agterblad

Sy fluister in jou oor . . .

ral waarsku almal teen kaartbedrog. Glo my, niemand is hierteen gevry-

waar nie. Verlede week betaal ek my rekeninge. My oog vang `n hemelhoë kredietkaartsaldo. Onmoontlik, dink ek. Iewers moet groot fout wees. Die opsomming van my maandstaat wys ek het in Pretoria rondgeloop. Nogal heelwat geld ook uitgegee, al was ek jare gelede daar. Benoud roep ek Sonja nader. “Waar is jou kredietkaart?” wil sy dadelik weet. Klaar gevonnis nog voordat sy mooi geluister het. “Gaan haal hom dat ek sien. Jy vergeet mos jou goed op al wat `n plek is.” Sy kalmeer vinnig toe ek die kaart voor haar neus rondswaai. “Wat kon ons nie alles met daai geld gekoop het nie?” vra sy. “Hoekom het jy ingestem dat hulle jou limiet verhoog? Ek het jou gesê daai limiet is te hoog.” Hoekom dit, hoekom dat. Talle vrae kom na vore. Selfs ek vra nou dieselfde vrae. In my gedagtes skryf ek sommer die geld af. Miskien het iemand die geld nodig gehad om kos te koop. Die filantroop in my laat my beter voel. Geld is nie alles nie. By nadere ontleding van my staat merk ek egter niemand was honger nie. `n iPad is by MTN gekoop en `n duur horlosie by American Swiss. Die inkopietog is met `n stewige bedrag by Edgars afgesluit. Wil jy nou meer. Ek sien in my gedagtes hoe loop meneer met `n iPad onder die arm en kyk op sy nuwe Rolex. Sy nuwe Levi pas perfek en word afgerond met `n paar Franco Gemelli-skoene. Baie 72

professioneel uitgerus om sy volgende skelmstreek te pleeg. Sonja sê kanselleer onmiddellik die kaart. Ek stel haar gerus dat daar 14 dae gelede gekoop is met die kaart. Nee wat, geen haas, ek sal dit môreoggend doen. “Moenie huil as daar weer iets gekoop word nie,” waarsku sy. Nou begin ons koppe bymekaarsit oor wat moontlik kon gebeur het. Nêrens het ek my kaart onder my oë laat uitgaan nie. Maar hoe was dit moontlik? Hoe het hulle dit gedoen? By watter plek kon dit gewees het? Tot laat nag bespiegel ons oor al die moontlikhede. Net wanneer Sonja ligweg begin snork, kom ek met `n nuwe gedagte. Sy raak later moedeloos en beveel `n slaappil aan. Die bank is skaars oop die volgende oggend toe ek bel. Nee wat, die personeel klink kalm. Dit gebeur glo gereeld dat kaarte gekloon word. Hulle gaan in op my rekening en sien dat die laaste transaksie gisteraand gedoen is. (Het ek maar na Sonja geluister.) “Wat is gekoop?” vra ek benoud. “Lyk my hulle het `n Mercedes by Avis gehuur,” kom die antwoord. Vang hulle, wil ek gil, daai kar moet mos teruggebring word. Die personeel bly steeds kalm en sê dat ek die aangeleentheid in hulle hande moet laat. “Ons bedrogeenheid sal die aangeleentheid ondersoek en u in kennis stel van enige verwikkelinge,” sê die dame agter die toonbank. “Wat sê die bank?” wil Sonja weet. “Die kaart is moontlik gekloon,” antwoord ek. “Hoe word dit gedoen?”

Ons fynkam die internet. Kan jy glo die skimming machine waarmee kaarte gekloon word is op die internet te koop. Dit kom selfs met instruksies oor hoe om dit te doen. Swendelaars werk veral saam met kelners in restaurante en die kaart word bloot oor die masjien gevee wat dan die inligting kopieer. Ons was die vorige week in Port Elizabeth en dit moes daar gebeur het. “Onthou jy die kelnerin wat so vriendelik was? Hoekom het sy die spesifieke plek eenkant aanbeveel terwyl al die plekke `n goeie uitsig oor die see gehad het?” Onthou jy dit, onthou jy dat en so begin die prentjie vorm aanneem. Ja, sy het selfs `n foto van ons geneem. “Ja, en onthou jy hoe jy gesmaail het toe sy oor jou gebuk en in jou oor gefluister het?” vra Sonja. Ek maak of ek nie onthou nie. (Sal nou nie sê dit was al die geld werd nie, dalk vir die oomblik . . .) “Weet jy wat vrou, dié mense in die stad sien ons op `n afstand aankom. Hulle sien sommer ons hoort nie hier nie. Ons verkyk ons mos aan alles. Loer by al wat `n plek is in voordat ons besluit waar ons wil wees. Dalk het hulle al vroeër die middag gesien hoe ons na ons blyplek soek (al het ons die GPS gebruik.) Staan dit op ons gesigte geskryf of weet hulle maar net? Nee, ons sal nie weet nie, want so uitheems lyk ons plattelanders darem seker ook nie. Feit van die saak is, ons is lekker gevang. Ons grootste bekommernis is dat `n mens niemand meer kan vertrou nie. Darem seker ook nie heeltemal waar nie. Kom ons wees maar net meer versigtig, besluit ons.

GWK Graanfasiliteite . . . innoverende berging GWK Graanfasiliteite is `n markleier in die grootmaat gradering, hantering en berging van verskillende graanprodukte by moderne fasiliteite in die hele GWK-bedieningsgebied. Die besigheid het graandepots op Douglas, Prieska, Hopetown, Barkly-Wes, Jan Kempdorp, Luckhoff, Marydale, Modderrivier en Rietrivier en is gerat vir die hantering en berging van honderdduisende ton graan elke seisoen.

GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliĂŤntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed ĂŠn bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.

in n ove e r lan d bo u De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445

www.gwk.co.za

GWK Versekering . . . gewaarborgde gemoedsrus Douglas Brits van den Berg Bestuurder: Versekering Kredietlewensversekering 082 803 5190 Prieska Kannetjies Kotze Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4773 Hopetown Janitha von Molendorff Korttermyn- en Oesversekering 082 889 4602 Douglas Willem Kruger Krediet- en Lewensversekering 082 490 9680

Oesversekering is `n onmisbare aspek van enige produsent se risikobestuur. Die ekonomiese klimaat sowel as veranderende weersomstandighede noodsaak produsente om die risiko in iemand anders se hande te plaas. Wanneer verseker `n mens nie? Slegs wanneer jy self die verlies kan dra!

Douglas Marietjie Vermeulen Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4775 Douglas Wilmarie v/d Schyff Korttermyn kommersieël 082 382 8123 Barkly-Wes René v/d Westhuizen Korttermyn- en Oesversekering 082 907 8548 Modderrivier Riana Shergold Korttermyn- en Oesversekering 082 808 2911 Hopetown Josef Pelster Krediet-en Lewensversekering 082 883 4474 GWK is ’n Gemagtigde Finansiële Diensverskaffer wat fokus op welvaartbeskerming. FSB Lisensienommer 1185

innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445