Maart 2013
`n handelsmerk van
Meat-to-Market gaan groen met biogasaanleg Graanmark se volatiliteit duur steeds voort Veiling: Groot vraag na aangepaste ramme
Inhoud 2 42 GWK NUUS Redaksioneel ‘Om groen te gaan’ is om `n verskil te maak. - Druiwe-oestyd sorg vir groot opwinding. 3 Geestelike akker Sê in die storm: Ek glo!
- Motorwas op Modderrivier `n reuse sukses.
4 Agrikalender
- LAW op De Aar kry besoek uit Venezuela.
- Manne durf die Midmar-myl saam aan.
5 Damme en reënval
46 ONS MENSE Vreugde op Valentynsdag!
6 Landbouwenke
52 KOMMUNIEK KIEKIES Skouer aan die wiel.
8 GWK: Direksie en Bestuur
54 RUGBYPRAATJIES Griekwas gesels Vodacombeker vanjaar in Griekwas se visier.
10 LANDBOUSAKE Aktueel Meat-to-Market gaan groen met unieke biogasaanleg. 16 Wat aandeelhouers moet weet Dís nuus in die GWK-groep. 18 Graan Graanmark: Volatiliteit duur voort, mieliemark toon verliese. 22 Graan Produsente benut dié opsies. 24 Graan Valgetal van nat koring stem produsente onrustig. 30 Presisieboerdery Interessante waarnemings weer op mielies gedoen. 34 Saad Australiese grondboonteler besoek GWK se proewe. 38 Lewendehawe Groot vraag na aangepaste ramme op Veldramveiling.
55 DIE SKOPSKOEN Super Rugby enig in sy soort.
10 Abattoir gaan groen
18 Graanmark is volatiel
56 Vir die jongspan Pret op die plaas. 58 VROUE Leefstyl Kies die regte kleur op die komplekse kleurkaart. 60 VLV Fokus -‘Ons maak lemon(ade)’
52 Wenkiekie
-Roos gekweek om VLVK se 85ste verjaardag te herdenk. 62 Gesondheid Pragtige pere . . vir `n liggaam propvol energie. 63 Resep Peerslaai met kerrie-kasjoes en rooi druiwe. 64 Agterblad Hendrik is terug . . .
58 Ken jou kleure . . .
Carien Grobler Redakteur
Redaksioneel
‘Om groen te gaan’ is om `n verskil te maak . . .
D
ie uitdrukking “om groen te gaan” beteken om praktyke toe te pas wat omgewingsvriendelik is en om ekologies verantwoordelike besluite oor `n mens se lewenstyl te maak. Sodoende kan elke mens `n verskil maak om die omgewing te help beskerm en natuurlike hulpbronne vir toekomstige generasies te onderhou. Dít is presies wat die Meat-to-Market-beesabattoir op Jan Kempdorp met sy unieke biogasaanleg reggekry het. Dié abattoir, waarin GWK `n 30% aandeelhouding het, benut nou elke kilogram van die bees wat geslag word. Kommuniek het by M2M gaan kuier om te kyk hoe hierdie omgewingsvriende-
Uitgewer namens GWK Bpk. Neil de Klerk (Uitvoerende Bestuurder: Korporatiewe Bemarking) Redakteur en uitlegkunstenaar Carien Grobler 082 802 3628 Advertensies Carien Grobler 082 802 3628 / carieng@gwk.co.za
like aanleg werk. In hierdie uitgawe bring ons weer ons lesers op hoogte van alles wat by GWK aan die gang is met ons rubriek Wat aandeelhouers moet weet. Dan kyk ons na die graanmark, waar die volatiliteit die afgelope maand voortgeduur en verliese in die mieliemark ervaar is. Ons kyk ook na die valgetal van koring, wat produsente ná die afgelope nat koringseisoen onrustig stem. Ons besoek saam met die Australiese grondboonteler mnr. Graeme Wright die grondboonproewe wat GWK saam met die Australiese maatskappy The Peanut Company of Australia aangeplant het en doen ook aan by die 11de Veldramveiling wat onlangs op die
Tot volgende keer.
Carien
Hoofkantoor GWK Bpk. De Villiersstraat Posbus 47 Douglas 8730 Telefoon 053 298 8200 / 087 820 5630 Webwerf www.gwk.co.za
Kommuniek verwelkom enige terugvoer van ons lesers. E-pos: Carien Grobler, carieng@gwk.co.za Pos: Kommuniek, Posbus 47, Douglas, 8730.
2
Jeugkamp buite Prieska aangebied is. En dan kom die dames aan die beurt, wat hierdie maand leer dat kleur baie meer kompleks is as wat `n mens mag dink en kan beïnvloed hoe ander mense na jou kyk. Ons geniet `n paar handige wenke oor die gesondheidsvoordele van pere voordat ons `n peerslaai met kerriekasjoes en rooi druiwe aanmekaarslaan en kuier by die VLV op Prieska wat lemon(ade) maak. Oudergewoonte wag Piet weer met `n lekkerlees storie op die agterblad en hierdie keer is Hendrik terug . . .
VOORBLADFOTO Mielies onder besproeiing teen `n helderblou hemel buite Prieska. Foto: Bertie Theron
Milanie Vosloo
Geestelike akker
Sê in die storm: Ek glo! seer oor enige vorm van onreg, wreedheid en verwoesting. Hy het elke mens op aarde so lief dat Hy sy lewe gegee het. Waarom sal Soms ruk lewensomstandighede ernHy dan genoegdoening uit ons stig aan ons geloofsbootjies. Veral pyn kry? wanneer daar slegte dinge met goeie � Die stukkend van hierdie wêreld mense gebeur wat glad nie sin maak kan nie voor God se deur gelê nie. Dan is dit nie vreemd om te hoor word nie. Dis Satan wat elke dat mense voel of hulle geloofsoorgreintjie skoonheid en voltuigings wil sink nie. maaktheid probeer afbreek. Sulke tye moet ons onthou: Ons is En as gevolg van die sonde nie God nie. Daarom sál ons sy weë wat hy skep, leef ons, tot en nooit kan verstaan nie. Die feit dat Hy met die wederkoms, in `n geGod en ons mens is, beteken egter broke wêreld. dat ons nie hóéf te verstaan nie! Ons � Om God te ken, waarborg nie kan egter altyd vashou aan die volaan ons `n uitgesonderde pyngende waarhede: lose en immer-gelukkige lewe nie, � God se hart is saam met ons s’n máár kinders van God kry midTog was dit ons swakhede wat hy gedra het. Hy het swaar gedra aan ons pyn. Jesaja 53:4a
de in hulle ergste pyn troos in die wete dat God se genade in alle omstandighede vir hulle genoeg sal wees. Glo vandag – ondanks alles – dat jou God steeds in beheer is. Redder van my lewe, help my om te glo ... en te wéét: U blý die God van liefde! Uit: Laat Sy liefde jou lei deur Milanie Vosloo. Uitgegee deur CUM.
3
Veilingskalender en Veilingspryse 5 Maart 7 Maart 12 Maart 13 Maart
Kimberley groot- en kleinveeveiling Hertzogville Speenkalfveiling Kimberley groot- en kleinveeveiling Cronje Dorpers
19 Maart 26 Maart 28 Maart
Kimberley groot- en kleinveeveiling Kimberley groot- en kleinveeveiling Griekwastad-veiling Boshof-veiling
Foto: Bertie Theron
Veilingspryse vir lewendehawe - Februarie tot Maart 2013 28/01 - 01/02
04/02 - 08/02
11/02 - 15/02
18/02 - 22/02
Bees
Kby
Bees
Kby
Bees
Kby
Bees
Kby
Slagosse
R11.00
Slagosse
R11.00
Slagosse
R11.00
Slagosse
R11.00
Slagkoeie
R11.00
Slagkoeie
R11.00
Slagkoeie
R11.00
Slagkoeie
R11.00
Maer beeste
R9.00
Maer beeste
R9.50
Maer beeste
R9.50
Maer beeste
R9.00
Ligte kalwers (180-200kg)
R18.00
Ligte kalwers (180-200kg)
R17.00
Ligte kalwers (180-200kg)
R17.30
Ligte kalwers (180-200kg)
R17.00
Swaar kalwers (201-250kg)
R17.00
Swaar kalwers (201-250kg)
R16.50
Swaar kalwers (201-250kg)
R17.30
Swaar kalwers (201-250kg)
R16.00
Swaar kalwers (250kg +)
R15.80
Swaar kalwers (250kg +)
R16.00
Swaar kalwers (250kg +)
R16.50
Swaar kalwers (250kg +)
R15.50
Skape
Kby
Skape
Kby
Skape
Kby
Skape
Kby
Slaglammers
R19.00
Slaglammers
R19.00
Slaglammers
R20.00
Slaglammers
R19.50
Stoorlammers
R18.50
Stoorlammers
R18.50
Stoorlammers
R20.00
Stoorlammers
R18.00
Kruislammers
R18.00
Kruislammers
R18.00
Kruislammers
R18.50
Kruislammers
R17.50
Slagooie
R18.00
Slagooie
R12.00
Slagooie
R12.80
Slagooie
R10.20
Maer ooie
R14.00
Maer ooie
R12.00
Maer ooie
R12.00
Maer ooie
R10.00
Klein bokkies
R13.00
Klein bokkies
R22.00
Klein bokkies
R22.00
Klein bokkies
R21.00
Jong bokke
R23.00
Jong bokke
R22.00
Jong bokke
R22.00
Jong bokke
R21.00
Bokooie
R18.00
Bokooie
R18.00
Bokooie
R18.00
Bokooie
R17.00
4
Damme en reënval Huidige stand van damme % Vol 89 98 98 106
120
Vaaldam Allemanskraaldam Erfenisdam
96 39 44
40
Hartsrivier
Spitskopdam
71
Rietrivier
Kalkfonteindam
59
Modderrivier
Krugersdriftdam
66
100 80
60 20
Werklik
Langtermyn
Rietrivier
Vaalharts
0 Barkly-Wes
Vaalrivier
Reënval 25 Januarie - 22 Februarie 2013
Douglas
Welbedachtdam Gariepdam Vanderkloofdam Boegoebergdam
Oranjerivier
Hopetown
Dam
Prieska
Riviersisteem
Werklike vs. langtermyn reënval
Werklike min. en maks. temperature vs. langtermyn temperatuur Douglas Skaal
Douglas Lunenburg
50 40 30 20 10 0
50 40 30 20 10 0
25 Januarie - 22 Februarie 2013
25 Januarie - 22 Februarie 2013 Max
Max Langtermyn
Min
Min Langtermyn
Max
Max Langtermyn
Prieska Green Valley Nuts
Min
Min Langtermyn
Barkly-Wes Ulco 50 40 30 20 10 0
50 40 30 20 10 0
25 Januarie - 22 Februarie 2013
25 Januarie - 22 Februarie 2013 Max
Max Langtermyn
Min
Min Langtermyn
Max
Max Langtermyn
Rietrivier
Min
Min Langtermyn
Hopetown Lilydale 50 40 30 20 10 0
50 40 30 20 10 0
25 Januarie - 22 Februarie 2013
25 Januarie - 22 Februarie 2013 Max
Max Langtermyn
Min
Min Langtermyn
Max
Max Langtermyn
Min
Maandelikse voorspelling: Maart 2013 140 120 100 80 60
40 20 0
Inligting verkry van GFCSA
5
Min Langtermyn
Landbouwenke Mielies
Die waterbehoefte van vroeë
mielies neem af. Pas aan en stop water sodra vogtranslokasie in die pitte afgesny is (donker kleur naby kiemgedeelte van die pit). Gaan aanplantings deur vir rooi spinmyt en spuit in `n vroeë stadium om opbrengsverlies te
voorkom. Dié plaag vermeerder baie vinnig. Stronkboorder kan steeds skade doen by laat aanplantings en moet gemonitor en gespuit word. Bolwurm kan ook skade aan koppe aanrig deur veral aan die bopunt by die baard in te tonnel en te vreet.
Pekanneute
Gaan normaal voort met
besproeiing en onkruidbeheer, dis veral belangrik in jong aanplantings. Die boordvloer moet voor oestyd skoongemaak word om die oesproses te vergemaklik. Grondmonsters en grondvoorbereiding moet van nou af tot Junie gedoen word. Indien grondverskille soos tekstuur en kleur in `n boord
voorkom, moet die boord dienooreenkomstig onderverdeel en afsonderlike monsters van verskillende dele geneem word. Plaagbeheer moet deurentyd toegepas word, veral vir stam- en basboorders, geelpekanplantluis en skurfsiekte. Rypwording van neute geskied vanaf April tot Julie en wissel na gelang van die gebied en kultivars.
Grondbone Grondbone is in die gevorderde peulstadium en besproeiing kan stelselmatig verminder word afhangende van klimaatstoestande. Kyk uit vir Schlerotiumvrot – wit swamdrade wat klein, ronde swart vrugliggame produseer waar stamme uit die grond kom. Ankers word beskadig en peule kan totaal vernietig word of swambesmet en verkleur voorkom. Die eerste tekens is enkel plante of kolle in die land wat verlep begin vertoon. Enkel takke of die hele plant begin afsterf. 6
Schlerotiumvrot kan voorkom
voorkom, veral op aanplantings onder nat toestande waar plante naby mielies of katoen. Spuit baie welig groei met min lugvloei, onmiddellik wanneer dit waarasook waar baie plantreste te vlak geneem word, aangesien groot in die wortelsone ingewerk is. blaarverlies kan voorkom. Indien dit aanwesig is, moet Laaste blaarvlekbespuiting kan besproeiing drasties verminder gedoen word om loof teen laat word om te verhinder dat dit blaarvlek te beskerm. verder versprei. In ernstige gevalle is dit raadsaam om vroeër as normaal te begin oes om verliese te beperk. Rooi spinmyt kan
Aartappels Om virusbesmetting te
voorkom is beheer van plantluise uiters belangrik. Installeer minstens twee moniteringspunte in elke aanplanting.
Weiding
Swenkgrasmengsel kan
van Maart tot Mei gevestig word. Wei 12 weke nĂĄ plantdatum of as totale weidingslengte Âą 20cm hoog is. Eerste beweiding moet lig wees (wei terug na Âą 15 cm). Dit sal veroorsaak dat polle begin stoel.
Lusern
Vestig nuwe lusernaan-
plantings vanaf einde Maart tot Mei. Die saadbed moet ferm wees: `n Mens moenie insak as hy oor die saadbed loop nie. Sit `n dis met roller oor voor plant. Plant in klam grond en rol vas sodat goeie saadkontak met die grond verkry word. Los grond bo die saad veroorsaak swak saad-grond-kontak wat tot swak opkoms en standprobleme kan lei.
Spuit wanneer
luisbevolkingsdruk begin toeneem. Operding kan ook gedoen word om groter drag te inisieer.
Onthou om voorsiening
te maak vir beskikbare weiding in die periode waar die mengsel dormant is. In die somer sal voersorghum `n goeie alternatief wees en middel winter (Junie en Julie) `n hawer- en stoelrogmengsel of eenjarige raaigras.
Plant vlak, nie dieper as 10mm nie.
Indien die pH te laag
(onder ses) is, moet landboukalk toegedien word. Dit verbeter ook die grondstruktuur, help om plantestand beter te vestig en langer te produseer. Onkruidbeheer is belangrik om lusern suksesvol te vestig. Vir gevestigde lusern, besproei swaar en laat redelik droog word voor volgende besproeiing.
Saamgestel deur GWK Navorsing en Ontwikkeling.
7
Direksie en Bestuur
Direksie
Direkteure Hennie Coetzee Wynand Human Johan Jacobs Tertius Marais Mattheus Maree
Willem Mülke Eric Ramongalo Piet Roux Ronnie Stadhouer Koos van der Ryst Frans Wiid
Besturende Direkteur Johan van Dyk Finansiële Direkteur Johan Klopper Hoofbestuurder: Handel Mark du Plessis
Hoofbestuurder: Spesialisprodukte Llewellyn Brooks Hoofbestuurder: Primêre Produksie Pieter Bekker
Hoofbestuurder: Graanprodukte Tom Meintjes Hoofbestuurder: Veilings, Vleis en Supermarkte Wim van Rooyen
Uitvoerende bestuurspan
Veevoere en Aanverwante Produkte Christo Beukman 082 906 2382
Vleisbedrywe Alex Cilliers 082 808 3063
Saadproduksie, Chemikalieë en Gewasproduksie Cas Prinsloo 079 510 2710
Presisieboerdery, Produksienavorsing en Opkomende Boer Ontwikkeling Dup Haarhoff 083 646 1111
Finansiering en Finansiële Landbou-advies Kobie Greyvensteyn 082 808 4178
Oliesade en Pekanneute Andreas Snyman 082 801 1849
Korporatiewe Bemarking Neil de Klerk 082 881 7531
Sekretariaat en Risikobestuur Freek Meyer 083 644 0022
Graanfasiliteite Carl du Toit 082 906 2121
Westra Kenne Louw 082 804 7545
Finansies en Stelsels Andri Bezuidenhout 071 686 8844
Bemarkingskantoor: Oos-Vrystaat Hennie van der Walt 079 511 4547
Bemarkingskantoor: KwaZulu-Natal Terence van Dyk 082 885 4163
Bemarkingskantoor: Oos-Kaap Wikkie Burger 079 519 1630
Direkte Insette Rocky le Roux 082 317 7656
Sidi Parani Chris Piek 083 629 8569
Meganisasie en Ingenieurswerke Johan Kruger 082 809 4778
Veilings en GWK Properties Willie Meyer 071 680 4103
Menslike Hulpbronne Chopper Theart 082 806 9995
Versekering en FloTank Brits van den Berg 082 803 5190
Voorsitter Frank Lawrence Ondervoorsitter Frans Lubbe
Hoofbestuur
8
Missie en Visie
Bestaansrede
Om as agri-besigheid volhoubare welvaart binne die voedselvoorsieningsketting te skep vir deelnemende belanghebbendes.
Visie
Om die agri-leier in die voedselvoorsieningsketting te wees.
Missie
Ons genereer markgerigte besigheidsoplossings in agrien voedselvoorsiening op `n entrepreneuriese wyse, gekenmerk deur: � innovasie; � dinamiese leierskap; � energieke uitvoering en � eienaarskap gerugsteun deur gevestigde en nuwe handelsmerke.
Waardesisteem
Ons optrede word gerig deur: � spanwerk; � integriteit; � menswaardigheid; � deursigtigheid; � toegewydheid; � verantwoordbaarheid; � aanpasbaarheid en � kliëntegerigtheid.
9
Carien Grobler
Aktueel
Meat-to-Market gaan groen met unieke biogasaanleg Die Meat-to-Market-beesabattoir, waarin GWK `n 30% aandeelhouding het, het baanbrekerswerk gedoen met die implementering van `n unieke biogasaanleg om van slagafval ontslae te raak. Die aanleg is `n eerste in sy soort in Suid-Afrika – pionierswerk van Meat-to-Market. Kommuniek het gaan kyk hoe dié abattoir sy Mnre. Hörst Unterlechner (Kontrakteur van Duitsland), Alfred Hlanza (aanslagafval op `n omgewingsvrien- leg-operateur) en Albert Grundlingh (Bestuurder: Meat-to-Market). delike manier verwerk. Foto’s: Tania Fourie
N
doppervlak benodig om die bloed te sondroog. Dit is goedgunstiglik deur adat die plaaslike munisi`n nabygeleë produsent aan ons paliteit in 2010 besluit het beskikbaar gestel.” om nie meer bloed van die Die droë bloed is dan opgeskep en abattoir by die munisipale rioolwerke in ou soutsakke gegooi waarna dit te verwerk nie, moes Meat-to-Market `n ander alternatief vind. Die bloed is verkoop is aan `n verskaffer wat onder aanvanklik ten duurste na `n sterilise- meer produkte vir hondekos lewer. ringsaanleg in Noordwes weggery. Dit “Hiermee was die bloedprobleem was egter nie in die langtermyn bekos- tydelik opgelos en kon ons minstens tigbaar nie en `n oplossing moes ge- `n gedeelte van die koste verhaal,” sê Grundlingh. vind word om die bloed plaaslik te `n Tweede probleem het egter met steriliseer sodat dit in bloedmeel verwerk kon word. die abattoir se afgekeurde materiaal ontstaan. Volgens die Wet op vleisDit het beteken dat die bloed met veiligheid moet sulke materiaal in `n stoom gekook en daarna gedroog verbrandingsoond verbrand word, moes word. “Ons het `n eenvoudige patent van `n onderneming wat bloed moet dit begrawe word of in `n steriliseringsaanleg tot karkasmeel verwerk droog verkry en die steriliseringspype word. gebou, `n stoomketel gehuur en `n “Aangesien ons nie oor `n steriliseparaffientenk opgesit om die bloed te ringsaanleg beskik nie, was dit nie ’n kook, vertel mnr. Albert Grundlingh, Bestuurder: Meat-to-Market. opsie nie, verduidelik hy. Die verbrandingsopsie veroorsaak slegte reuke “Ons het `n redelike groot gron10
en gaan ook met rookbesoedeling gepaard. Ons het daarom verkies om die materiaal op `n munisipale terrein te begrawe, maar dit het mense gelok wat die materiaal ongemagtig uitgegrawe en verwyder het. Die risiko was te groot en daarom het ons sowat 10km buite die dorp `n stuk private grond gehuur, dit omhein en slote gegrawe waar die afgekeurde materiaal begrawe kon word. Dit het egter steeds die moontlikheid van besoedeling ingehou en was slegs `n tydelike oplossing. Hierdie probleme was egter nie uniek aan Meat-to-Market nie. “Elke abattoir sukkel met dieselfde probleme en die bedryf het `n groot behoefte na `n oplossing wat die moontlikheid van besoedeling sowel as die gesondheidsrisiko's kan ondervang,” verduidelik Grundlingh. “Ons was vasberade om `n beter oplossing as die tydelike maatreëls te vind.
Die biogasaanleg by die Meat-to-Market-beesabattoir op Jan Kempdorp. Meat-to-Market het `n onderneming genader wat in effektiewe energieverbruik spesialiseer om na `n oplossing te help soek. Die onderneming het deur hul oorsese netwerk kontak gemaak met Bio4Gas, `n Duitse maatskappy wat spesialiseer in tegnologie vir die omskakeling van stalmis in energie vir elektrisiteit en hitte. Dit gebeur deur `n biologiese afbreekproses. “Bio4Gas het ons in Suid-Afrika besoek, ons afvalstrome ontleed en aangedui dat hul tegnologie waarskynlik net so aangewend kon word om Meat-to-Market se afvalstrome van pensmis, kraalmis, bloed en afgekeurde materiaal tot energie, hitte en `n afvalproduk met bemestingsmoontlikhede kon verwerk,” se Grundlingh. “Ons is Duitsland toe om na een van hul aanlegte te gaan kyk waarna verdere besprekingsessies gevolg het en ons besluit het om voort te
Die begin van die proses waar die slagafval in die stelsel ingevoer word. gaan met die projek. Ons het met die omgewingsimpakstudie begin om die nodige goedkeuring van die plaas-
like en provinsiale owerhede te kry. Die impakstudie is afgehandel en die afvallisensie is aan ons toegestaan.” 11
Grundlingh verduidelik dat die tegnologie basies `n versamelpunt van verskillende afvalstrome is wat vermeng word en dan in `n beton fermenteerdam (digestor) gepomp word. Die mengsel (substraat) bly 30 tot 40 dae in die dam. In die dam vind `n biologiese fermentasieproses plaas deur die bakterieë wat in `n bees se maag voorkom. Hitte word tot die proses toegevoeg om die temperatuur tussen 35°C en 37°C te hou. Dit skep `n optimale omgewing vir die bakterieë. Die fermenteerdam bestaan uit twee ronde kamers, die een binne die ander, van gelyke volume (in totaal 660m3). Die aanleg is so ontwerp dat die substraat in die fermenteerdam voortdurend in suspensie bly en geen sediment op die bodem ontstaan nie. Die betonkonstruksie is `n meter diep in die grond in en ongeveer 6m hoog en 11m in deursnee. Die bokant van die fermenteerder is met `n sementblad verseël. Aan die onderkant (vloer) van die binneste kamer is openinge sodat die substraat tussen die twee kamers kan beweeg. Aan die bokant van die fermenteerder is `n klep wat die opgeboude gas en druk binne in enige van die kamers na die ander kan verplaas om sodoende die substraat voldoende in beweging te hou. Binne-in die fermenteerder is ook `n menger (soos `n motorboot se skroef) wat ook vermenging matig aanhelp. In elke kamer is `n vlekvrye staalbuis (thermo gas lift of TGL) waardeur warm water sirkuleer wat hitte aan die substraat moet oordra. Tydens die fermenteringsproses word metaangas vrygestel wat in `n gassak (ballon) opgevang word. Wanneer die druk in die gassak `n sekere vlak bereik, word die metaangas deur `n gekombineerde hitte- en kragenjin (kragopwekker) gebrand, wat dan aan die abattoir elektrisiteit verskaf. Die hitte wat ontstaan wanneer die enjin loop, word in water vasgevang wat weer gebruik word om die afgekeurde materiaal te kook, hitte aan die fermenteringsdam te verskaf en warm 12
Mnre. Japie van Straaten (tegnikus) en Alfred Hlanza (aanleg-operateur) doen verstellings aan die kragopwekker. water vir die slagproses in die abattoir. Namate die substraat in die fermenteerdam afgebreek word, word dit ligter en styg na die oppervlak waar dit dan uitgelaat word. Volgens Grundlingh beplan Meat-to-Market om hierdie substraat aan die omliggende besproeiingsprodusente as vloeibare bemesting beskikbaar te maak. “Die onverwerkte materiale in die afvalstrome het goed getoets vir NPK. Die chemiese samestelling van die substraat behoort dieselfde samestelling te hê. Ons begin binnekort met `n proef en sodra ons die uitslae van die chemiese ontledings het, kan ons begin om die impak van die substraat op die grond en plant te toets (sien Diagram 2 vir `n grafiese voorstelling
van die proses).” Die kragopwekker (CHP) is `n omgeboude MAN-motor van 135kWh met `n uitsetkapasiteit van ongeveer 115kWh vanweë die hoogte bo seevlak. Die CHP is in `n skeepshouer (“container”) gemonteer. Die skeepshouer is in drie verdeel met die CHP in die middel. Aan die een kant is die beheerkamer met die elektroniese beheerpaneel (PLC) waarvandaan alles outomaties beheer word – die aan- en afskakel van die CHP, mengers, pompe, vlaksensors, temperatuurlesings, gasvlakke, ens. Aan die ander kant is `n gas warmwaterketel (boiler), wat ekstra warm water of hitte kan lewer as dit nodig sou wees. Die gassak is gemaak van `n plas-
tiekmateriaal en het `n volume van 45m3. Dit is bo-op die fermenteerder gemonteer. Die gassak word deur `n houtstruktuur beskerm. Die kookpot is van vlekvrye staal gemaak en kan 750kg per kooksel hanteer. Die afgekeurde produk gaan deur `n versnipperaar (schredder) voordat dit gekook word. Die mengput waar al die afvalstrome bymekaarkom is 60m3 groot en hou drie tot vier dae se afval. Tussen 1625t afvalmateriaal en water word daagliks deurlopend in die dam gepomp en dieselfde hoeveelheid verteerde materiaal word uitgelaat met die dam op kapasiteit. Die substraat wat vrygelaat word is feitlik 98% in vloeibare vorm. “Die aanleg is tans in die finale toetsfase om die optimale verhoudings van die substraatmengsel te bepaal, die ideale temperatuur te bepaal en moontlike aanvullingsbehoeftes vas te stel,” sê Grundlingh. “Die verwagting is dat ons 30-35% van ons elektrisiteitbehoefte sal vervang, voldoende warm water teen die vereiste temperatuur gaan lewer en `n omvattende oplossing vir ons afvalprobleem gevind het.” Volgens Grundlingh het die aanleg `n aansienlike kapitaaluitleg geverg. “Ons kon 70% van die bedrag by die Nywerheidsontwikkelingskorporasie (NOK) teen `n gunstige rentekoers en terugbetalingstermyn leen. Die finansiële model het aangedui dat ons die lening binne vyf jaar sal kan delg uit die besparings aan diesel wat gebruik is om warm water te maak, paraffien wat gebruik is om die bloed te kook, uitgawes om die afkeurings te verwyder en te begrawe en aan elektrisiteit wat ons self gaan voorsien. “Meat-to-Market kan met trots sê dat ons pionierswerk in Suid-Afrika doen. Dit is die eerste biogasaanleg van sy soort in Suid-Afrika wat drie strome afval benut en net materiale gebruik wat uit die interne prosesse ontstaan. Ons het `n ekovriendelike oplossing gevind wat boonop ekonomiese voordele inhou – `n ware droomoplos-
Die industriële sif wat water en mis van mekaar skei.
Die gassak (ballon) waarin metaangas opgevang word. sing. `n Volgende uitbreiding van die projek is die herwinning en hergebruik van water wat in die slagproses ge-
bruik word. Elke kilogram van die bees wat ons slag word nou op die een of ander manier benut!” 13
S L A G P R O S E S
KRAAL MIS
(SKEI WATER EN MIS)
PENSMIS
BLOED
BLOED TENK KOOK
@ 70˚ VIR 60 MINUTE
AFKEURMATERIAAL
VERSNIP (KERF)
Diagram 1. `n Skematiese voorstelling van die biogasproses.
Diagram 2. `n Skematiese voorstelling van die fermenteertenk. 14
FERMENTEERDAM
SIF
M E N G P U T
KUNS MIS KRAGOPWEKKER
ELEKTRISITEIT & HITTE
Ons Besigheid Wat aandeelhouers moet weet
Dís nuus in die GWK-groep
O
ns het baie positiewe terugvoer ontvang oor die eerste uitgawe van Wat Aandeelhouers moet weet. Ons sal voortaan `n punt daarvan maak om die jongste nuus uit GWK aan ons aandeelhouers deur te gee. � `n Direksie Strategiese sessie is van 4-6 Februarie in Kimberley gehou waartydens die strategiese rigting van die GWK-groep bespreek is. Mnr. Johan van Dyk `n Nuwe visie is geformuleer om GWK die agrileier in die voedselStellenbosch geopen. Die doel van waardeketting te maak. Die belanghierdie kantoor is om produkte van rikheid dat GWK steeds vanuit sy GWK-produsente in die Wes-Kaap domein sal funksioneer en dat die te bemark. Die Wes-Kaap Bemarverhoudings met ons produsente kingskantoor sal ook in- en uitvoere krities is vir GWK se voortgesette vir die GWK-groep as geheel besukses, is bevestig. Ons sal dus nie hartig. Mnr. Andreas Snyman is die afstand doen van ons kernbesigheid uitvoerende bestuurder verantwoornie. Verdere aspekte wat aandag delik vir hierdie kantoor. Snyman sal geniet, is die opskerp van sal egter steeds in Douglas gestadiensvlakke en die opheffing van sioneer wees. die kundigheidsvlakke van per� Baie harde werk word gedoen om soneel ten einde verder aan die die deurset van die abattoirs in die verwagtinge van ons kliënte te GWK-groep te verhoog en daar voldoen. Oorweging word ook is reeds sukses in hierdie verband daaraan geskenk om `n struktuur behaal. As voorbeeld hiervan het te skep waardeur GWK-aandeelskaap-slaggetalle in die Noordhouers in waardetoevoegende Kaap die afgelope jaar met 9% besighede in die GWK-groep gestyg, terwyl die skaap slaggetalle kan belê. van die skaapabattoirs in die GWK� GWK het `n bemarkingskantoor in groep vir die ooreenstemmende 16
tydperk met 35% gestyg het. � `n Herindeling van die veilingstreke is gedoen en twee streke is geskep, naamlik die Noord-streek (wes en noord van Bloemfontein) en die Suid -treek (Suid-Vrystaat, OosKaap en Suid-Kaap). Mnr. Deon Klopper (Tel: 082 802 8483) sal verantwoordelik wees vir veilings in die Noord-streek en mnr. Jan Erasmus (Tel: 082 924 6096) vir veilings in die Suid-streek. Mnr. Willie Meyer is die uitvoerende bestuurder verantwoordelik vir die veilingsbesigheid as geheel. � Die silokapasiteit in Prieska sal met 30 000t vermeerder word en die innametempo sal ook aansienlik verhoog word. Die perseel vir die uitbreiding van hierdie silokapasiteit is op 7 Februarie 2013 aan die boukontrakteurs oorhandig en een van die store is reeds afgebreek. � Die transaksie vir die Humansdorpveilingskrale is afgehandel en die veilingseiendom is na GWK oorgedra. Mnr. Bertie van Zyl is as krediet-bestuurder vir die Oos-Kaap aangestel om sodoende `n omvattende diens aan produsente in hierdie streek te bied. GWK groete, Johan van Dyk
GWK . . . ons innoveer landbou GWK se aandeelhouers is passievol oor die bewerking van landbougrond. Ons fokus is om in elke aspek van hul boerdery betrokke te wees en waarde toe te voeg. Só beywer GWK homself om generasies van suksesvolle landbouers deel van die landbou te hou én voorsien ons kos en ander produkte aan die wêreld.
generasies van lanbouers deel van landbou innoveer landbou _00064 _000904
_000574
GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliëntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed én bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.
innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445
www.gwk.co.za 17
18
Graan
Herman Grobler Bestuurder: Graanaankope van GWK
Graanmark: Volatiliteit duur voort, mieliemark toon verliese
S
Broodkoring gemiddelde pryse edert die vorige artikel wat R 3,436 R 3,450 R 3,428 op18 Januarie 2013 geskryf R 3,400 is, het die graanmark se R 3,365 R 3,359 R 3,350 R 3,350 R 3,345 R 3,350 volatiliteit voortgeduur en wesenlike R 3,350 verliese is op veral die mieliemark R 3,300 ondervind. R 3,254 R 3,250 Die aanplantings van veral mielies in Amerika, asook plaaslike weersR 3,200 omstandighede, behoort steeds in R 3,150 die komende maand rigtinggewend Nov. '12 Des. '12 & Jan. '13 Feb. '13 te wees. Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan gemiddeld Met die skryf van hierdie artikel op Grafiek 1. 20 Februarie 2013, was die stand van sake as volg: Maart mielies 2013 gemiddelde pryse Uit Grafiek 1 is dit duidelik dat die R 2,676 R 2,700 R 2,669 koringmark sedert November 2012 R 2,650 in`n opwaartse rigting verhandel R 2,610 R 2,600 het. Gevolglik kon produsente die R 2,550 positiewe pryssentiment benut en R 2,483 R 2,481 R 2,500 het produsente se gemiddelde prys R 2,436 R 2,450 ook saam opwaarts beweeg. R 2,400 Grafiek 2 toon duidelik hoe proR 2,350 dusente hoĂŤ prysvlakke op Maart R 2,300 2013-geelmielies kon benut en `n Nov. '12 Des. '12 & Jan. '13 Feb. '13 aansienlike beter gemiddeld kon Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld realiseer as die huidige gemiddelde Grafiek 2. Maart 2013 Safex-prysvlak. Die Mei 2013-geelmielies se geMei mielies 2013 gemiddelde pryse middelde Safex-prysvlak staan op R 2,500 die oomblik net effe bo die gemidR 2,297 R 2,285 R 2,233 R 2,271 R 2,192 R 2,180 delde prys wat produsente op dieR 2,000 selfde kontrak kon realiseer, sien R 1,500 Grafiek 3. Uit Grafiek 4 kan ons sien dat R 1,000 GWK-produsente se gemiddelde prysvasstellings van die Julie 2013R 500 RRRgeelmieliekontrak effens beter vaar Ras die gemiddelde prys van dieselfNov. '12 Des. '12 & Jan. '13 Feb. '13 de Safex verhandelde kontrak. Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan (beskikbaar 30/4) Die GWK-bemarkingsplan t.o.v. die 2013-geelmielies is op die Grafiek 3. 19
oomblik aktief en die realisasering Julie mielies 2013 gemiddelde pryse vir die Mei-kontrak sal teen 30/4 R 2,500 bekend gemaak word. So ook die R 2,276 R 2,298 R 2,236 R 2,291 R 2,185 R 2,200 Julie-kontrak teen 30/6. R 2,000 Soos met die Mei en Julie 2013geelmielies in Grafieke 3 en 4, is R 1,500 die prysverskil tussen die Desember 2013 Safex-koringkontrak (Grafiek 5) R 1,000 en die produsente geprysde gemiddeld, baie klein. R 500 Grafiek 6 toon die onderskeie produkte/gewasse wat GWK-proRRRdusente produseer, asook die verNov. '12 Des. '12 & Jan. '13 Feb. '13 loop van die prysvasstelling Safex-gemiddeld Produsente gemiddeld Bemarkingsplan (beskikbaar 31/6) van elke betrokke gewas. Die mielies wat in 2012 geoes is, Grafiek 4. is bykans alles geprys, so ook die koring en in `n mindere mate die Durum / gars / koring 2013 gemiddelde pryse Durum wat in 2012 geoes is. R 4,000 Talle produsente het die komende R 3,546 R 3,515 R 3,511 R 3,491 R 3,500 mielieoes begin prys en daar is al produsente wat die daaropvolgenR 3,000 de wintergewasse se prysings op R 2,500 die gunstige vlakke aangedurf het.
R-
R 2,000
GWK se Graanafdeling vertrou dat u hierdie maandelikse artikels insiggewend vind en dat dit vir u van waarde is in u prysingsbesluite. Ons verwelkom enige navrae wat u met betrekking tot hierdie maandelikse artikel mag hĂŞ. Kontak ons gerus by 053 298 8491.
R 1,500 R 1,000 R 500 R-
RDes. '12 & Jan. '13
Safex-gemiddeld
Feb. '13
Produsente gemiddeld
90.0%
98.0%
96.9%
94.2%
87.5%
98.8%
98.6% 85.8%
82.1%
80.0%
Bemarkingsplan (beskikbaar 31/6)
Grafiek 5. Persentasie geprys per produk per maand
100.0%
R-
73.4%
70.0% 60.0%
54.8%
50.0%
41.5%
40.0%
30.0% 16.6%
20.0% 10.0%
0.0% Nov. '12 Mielies 2012
Grafiek 6. 20
Des '12 & Jan '13 Koring 2012
3.8%
1.5%
0.0%
Durum 2012
Alle mieliesoorte 2013
Feb '13 Durum / Koring / Gars 2013
Graan
Handré van Heerden Graanverhandelaar van GWK
Produsente benut dié opsies
W
anneer `n mens graan prys, kan letterlik `n legio prysstrategieë aangewend word. Die beginpunt bly egter altyd `n marksiening. Opsies kan gemaakpas word om by enige marksiening te pas. In hierdie artikel word enkele opsies wat GWK-produsente in die huidige mielieseisoen benut het, breedweg beskryf. Alle prysvlakke is op Julie 2013geelmielies van toepasssing. `n Put-opsie wat `n mens koop, verwys na jou keuse (teenoor `n verpligting) om geelmielies teen R2 500 te kan verkoop terwyl pryse in daardie stadium R2 030 is. Soos in die tabel aangetoon, is die koste R487. 22
Dit bring `n mens terug na R2013Safex-prysvlakke. Die opsies is gekoop en verkoop met Julie 2013-geelmielie Safex- vlakke op R2 030. Opsie-volatiliteit was 27% en die koop- en verkooptransaksies het op dieselfde tyd plaasgevind. Tabel 1 verwys na die oorkoepelende opsietransaksies wat aangegaan is. Om die koste van R487 te verlaag, is jy dapper en verkoop aan iemand `n R1 900 put teen `n inkomste van R70. Jy verkoop dus aan iemand anders die keuse om geelmielies teen R1 900 te verkoop. Jy gaan nog een stap ver-der en verkoop `n call-opsie teen R2 100. `n Call-opsie verwys weer na `n keuse om mielies teen `n sekere vlak te koop.
Met hierdie R2 100 verkoop-call verdien jy `n verdere R93. Jou totale koste, indien pryse tussen hierdie vlakke beweeg, staan dus op R324. Scenario 1 Met opsieverstryking is die Safexvlak R2 101, met ander woorde tussen die R2 100 verkoop-call en die R2 500 put. Jy is dus in daardie band. Jy kry twee verkoopposisies. Die een is die R2 500 put minus die opsiekostes, plus die inkomstes verkry uit die verkoopopsies. Jou finale prys vir hierdie kontrak is dus Safex R2 158. Omdat Safex bo R2 100 is, gaan die call wat jy verkoop het, uitgeoefen word. Dit beteken dat jy verplig is om teen
R2 100 te verkoop. Die gemiddelde Safex-prys vir hierdie twee kontrakte is dan R2 129.
Instrument Koop put Verkoop put Verkoop call
Scenario 2 Met verstryking is die Safex-vlak tussen R1 900 en R2 100. Die call en put kan nie uitgeoefen word nie omdat dieselfde vlak onder die call se Tabel 1. strike en bo die put se strike is. Nie een posisie is dus in die geld nie. Jy het dus net die een been, naamlik die R2 500 put minus die kostes Posisie 1 en plus die inkomstes. Jy realiseer dus R2 158.
Strike/Prys 2 500 1 900 2 100
Koste -487 70 93 -324
Put gekoop = VERKOOP Koste put Inkomste Realiseer
Inkomste
2 500 -487 1 995 163 2 158
Scenario 3 In hierdie scenario lê die grootste Posisie 2 Call verkoop = VERKOOP 2 100 risiko. Met expiry is die prys onder R1900. Dit beteken jou R2 500 word `n verkoop-future en jou Gemiddeld van 2 x kontakte 2 129 R1 900 verkoop-put word `n verpligte koop omdat jy die opsie aan Scenario 1. Safex expire op 2 101. Kry twee verkoopposisies. iemand anders verkoop het. Omdat jy die put verkoop het, het dit Put gekoop = VERKOOP 2 500 vir jou `n koop-future, wat buite die Koste put -487 geld is, geword. 1 995 Posisie 1 Die R2 500 minus die R1 900 gee Inkomste 163 `n R600 inkomste. Van hierdie R600 Realiseer 2 158 trek jy die koste van die R2 500 put af, plus die inkoste uit die verScenario 2. Safex expire tussen 1 199 en 1 901. Kry slegs een verkoopposisie. koop-put en call wat jy verkoop het. Jy het letterlik net R276 wins en het Put gekoop = VERKOOP 2 500 nog geen mielie geprys nie. Prys jy teen R1 500, het jy addisioPut verkoop = KOOP -1 900 neel R276 om by te sit. Indien slegs 600 die wins gegenereer word, is die proMinus koste van put -487 dusent verplig om steeds die fisiese tonne aan GWK te lewer waarvoor Plus inkomste opsies 163 die strategieë aangegaan is. WINS 276 Ter afsluiting is dit belangrik om weereens te noem dat alles met `n marksiening begin. Opsies word uitgeneem om `n adVERKOOP @ DAGPRYS 1 850 disionele wins te realiseer, of om minimum-vlakke te waarborg. Dikwels is `n eenvoudige put die beste opsie. REALISEER 2 126 Hierdie artikel het enkele gedagtes rakende opsiestrategieë in u midde gelaat. Dit is dikwels moeilik om te verstaan, Voorbeeld dagprys + wins = 1850+ 276 = 2 126 het inherente risiko`s, maar kan met deeglike oorweging deel van `n verskansing wees. Scenario 3. Safex expire onder 1 900. Kry slegs wins.
24
Graan
Dr. Annelie Barnard LNR Kleingraaninstituut
Valgetal van nat koring stem produsente onrustig Koring wat in die aar ontkiem, is `n wesenlike probleem oor die wêreld heen omdat dit nie in die bakproses gebruik kan word nie. Verlede jaar is gekenmerk deur abnormale nat toestande tydens strooptyd wat relatief baie uitloopskade tot gevolg gehad het. In Figuur 2 word die langtermynreënval, asook die 2012-reënval in die Hopetown-omgewing getoon. Volgens die grafiek is dit duidelik dat die reënval in Desember heelwat hoër was as die langtermyngemiddeld vir die gebied. Afgradering weens lae valgetalle het gewissel tussen 1% en 10% oor gebiede in die GWK-bedieningsgebied. Dit is algemeen bekend dat uitgeloopte koring wat hoë vlakke van Figuur1: Ontkieming van koring in die ensiem alfa-amilase bevat, nie die aar. geskik is om brood mee te bak nie. 100
Langtermyn 2012
90
80 Reënval (in mm)
N
á aanleiding van die afgelope nat koringseisoen in die GWK-bedieningsgebied en die gepaardgaande afgradering van oeste, is valgetal van koring `n kwessie wat produsente onrustig stem. Vrae rondom die oorsaak van lae valgetalle, die geldigheid van die toets, asook opberging en vermenging van koring, kom algemeen voor. Skielik val die waarde van `n koringlot, selfs al het dit die visuele toeste geslaag. Valgetaltoetse is nie nuut in SuidAfrika nie, maar dit word nie op `n gereelde basis gebruik as graderingsnorm in die besproeiingsgebiede nie. In die verlede is uitloopskade weens aanhoudende reën tydens oestyd slegs visueel bepaal en steeds word 2% uitgeloopte korrels in `n 25gmonster as norm gebruik. In die foto (Figuur 1) kan gesien word hoe koring in die aar ontkiem wanneer dit nog op die land staan. Dit gebeur egter meer algemeen dat koring wel ontkiem, maar geen skade met die blote oog sigbaar is nie. Die feit dat sulke koring met geen of baie min bewys van uitloopskade wel `n baie hoë ensiemaktiwiteit (alfa-amilase) kan hê en dus nie geskik sal wees vir bakdoeleindes nie, maak visuele bepalings riskant en onbetroubaar. Uitloopskade in koring is die resultaat van aanhoudende reënbuie net voor of tydens die oesseisoen.
70 60
50 40 30 20
10 0 Jan
Feb
Mrt
Apr
Mei
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Des
Figuur 2. Reënvaldata van 2012 in die Hopetown-gebied in vergelyking met die langtermyndata (oor 15 jaar) van die gebied. 25
Figuur 3. Brood wat gebak word van meel met `n lae valgetal sal nie rys nie. In normale omstandighede bevat koring geen of baie min van hierdie ensiem. Die hoeveelheid ensiem wat in `n koringkorrel teenwoordig is, hang af van die vlak van uitloop wat voorgekom het. Soos ontkieming plaasvind, verhoog die ensiemaktiwiteit.
Wanneer uitloopskade nie voorgekom het nie, behoort die valgetal hoog te wees (320 tot 400 sekondes). In die teenwoordigheid van uitloopskade, met ander woorde hoë ensiemaktiwiteit, sal die valgetal laag wees (70 tot 150 sekondes). Valgetal is die tyd in sekondes wat dit vir `n roerder neem om `n warm meel- en watermengsel te roer en dan `n bepaalde afstand deur hierdie mengsel te val. Figuur 4 toon die valgetal-apparaat waarmee valgetalbepalings gedoen word, asook die buise waarin die warm, waterige meelmengsel
gevoeg word. Wat word deur die valgetaltoets bepaal? Valgetal bepaal die hoeveelheid ensiemaktiwiteit wat in `n graanmonster teenwoordig is deur die stysel in die monster as substraat te gebruik (Figuur 5). Die metode is daarop gebaseer dat die ensiem alfa-amilase die groter styselmolekules na kleiner suikermolekules afbreek. Hoe meer ensiemaktiwiteit in die monster teenwoordig is, hoe meer vloeibaar word die meelmengsel en hoe laer is die valgetal (die roerder
Hoekom is alfa-amilase belangrik? `n Koringsaad is gemaak om `n plantjie te produseer. Die kos vir die plantjie word hoofsaaklik in styselvorm gestoor. Die plant kan egter nie stysel as energie gebruik nie en moet dit eers na suiker omskakel. Hierdie proses word deur die ensiem alfa-amilase gedoen. `n Hoë alfa-amilase aktiwiteit dui op hoë suikerinhoud in die deeg. Broodmeel waarby te veel suiker gevoeg is, bak `n swak brood. Daarom bak meel met `n lae valgetal `n swak brood wat nie rys nie. Figuur 4. `n Valgetal-apparaat wat gebruik word vir die bepaling van valVeral in kommersiële bakkerye is die getalwaardes. taai deeg moeilik hanteerbaar en die brood kan nie gesny word nie. Wat is valgetal? Tesame met hektolitermassa- en proteïenbepaling vorm valgetalbepalings een van die drie belangrike graderingsnorme waarvolgens `n koringlot gradeer word. Die minimum vereistes vir graad 1 tot graad 3 is 220 sekondes, terwyl die minimum vir graad 4 200 sekondes en vir utiliteitsgraad 150 sekondes is. 26
Stysel waarop valgetal gebaseer is, word in Suiker Figuur 5. Die beginsel bogenoemde voorstelling gedemonstreer. Die groot styselmolekules word deur die ensiem alfa-amilase na kleiner suikermolekules afgebreek.
val dan makliker en vinniger).
Proef 2
(Geoes op 19 Desember)
(Geoes op 27 Desember)
Kultivar 1
304
320
Kultivar 2
302
282
Kultivar 3
336
312
Kultivar 4
235
184*
Kultivar 5
264
273
Kultivar 6
268
234*
Kultivar 7
314
93*
Kultivar 8
322
296
Kultivar 9
261
201*
Kultivar 10
293
210*
Kultivar 11
289
295
Kultivar 12
269
253
Kultivar 13
397
335*
Kultivar 14
297
277
Kultivar 15
292
253*
Kultivar 16
335
245*
Kultivar 17
363
69*
Kultivar 18
303
235*
Gemiddeld
308
243*
Tabel 1. Valgetalwaardes (in sekondes) van twee proewe, wat langs mekaar geplant is op 27 Junie, maar onderskeidelik op 19 en 27 Desember geoes is. * Betekenisvol laer as die valgetalwaardes in Proef 1. rels in `n koringlot ook tot lae valgetalle kan lei. Sulke korrels het gewoonlik nog nie fisiologiese volwassenheid bereik nie. Dit is verder belangrik om te weet dat kultivars ten opsigte van uitloop-
weerstand van mekaar verskil. Sekere kultivars het `n geneigdheid om baie vinniger uit te loop onder gunstige toestande vir ontkieming as ander (Figuur 7). In hierdie figuur is dit duidelik dat die kultivar aan die
70 60 50 Reënval (in mm)
Hoeveel reën is nodig om valgetal te laat daal? Ironies genoeg is dit nie uiterste reëntoestande wat die valgetal kan laat daal wanneer koring ryp en gereed is vir stroop nie. Dít kan duidelik gesien word in die valgetaldata van twee proewe wat `n paar jaar gelede in die Bethlehem-omgewing aangeplant is. Die twee proewe is op dieselfde dag aangeplant, maar `n week uitmekaar gestroop (19 en 27 Desember onderskeidelik). In Tabel 1 kan die duidelike verskille in valgetalle tussen hierdie twee proewe gesien word. Tydens die week van 19 tot 27 Desember is `n totaal van 44mm reënval in die omgewing gemeet (Figuur 6). Hierdie reën was verantwoordelik vir die betekenisvolle verskille in valgetalwaardes van `n hele aantal kultivars wat in hierdie proewe ingesluit is. Die gemiddelde valgetalwaarde van Proef 1 (308 sekondes) was betekenisvol hoër as die gemiddelde valgetalwaarde van Proef 2 (243 sekondes) wat `n week later geoes is. Dit dui dus op `n hoë vlak van ensiemaktiwiteit in laasgenoemde proef. In 10 van die 18 kultivars wat in die proewe ingesluit is, was die valgetalwaardes in die tweede proef betekenisvol laer (word met `n * aangedui) in vergelyking met die eerste proef. `n Visuele inspeksie van hierdie kultivars het getoon dat tussen 0,5% en 13% uitgeloopte korrels voorgekom het. Hierdie resultate het getoon dat aanhoudende reën, selfs in klein hoeveelhede (Figuur 6) `n nadelige uitwerking kan hê op ryp koring wat nog nie gestroop is nie. Daarom is dit baie belangrik dat koring gestroop word sodra dit ryp is, aangesien `n week se uitstel verreikende gevolge kan hê. Wees egter versigtig om ook nie te vroeg te stroop nie, aangesien groen kor-
Proef 1
40 30 Geoes op 19-12
Geoes op 27-12
20 10 0
Julian Dag
Figuur 6. Grafiek wys die hoeveelheid reënval vanaf 1 Desember (Julian Dag 335) tot 31 Desember (Julian Dag 365). 27
beskikbaar om mee te meng nie. Tweedens beskik talle produsente nie oor die nodige infrastruktuur om suksesvol te meng nie. Wanneer swak koring in `n goeie oes ingemeng word, moet dit uiters noukeuring en egalig gedoen word. Gewoonlik is twee hoofstrome koring in só `n geval noodsaaklik. Derdens kan `n geringe berekenings- of hanteringsfout daartoe lei dat die hele goeie oes beskadig Hoe nou gemaak? Produsente vra dikwels of lae valg- word met `n totale afgradering van etal-koring met hoë valgetal-koring die hele oes. `n Wye verskeidenheid kultivars is gemeng kan word. op die oomblik in Suid-Afrika beskikOm koring van `n lae standaard met koring van `n hoë standaard te baar. meng, bly egter `n geweldige risiko. Die Kleingraaninstituut se teelproEerstens kan slegs `n klein hoeveel- gramme plaas baie klem op die heid van die swak koring op hierdie ontwikkeling van kultivars met `n hoë mate van weerstand teen uitmanier opgebruik word. Wanneer loop. reën tydens oestyd voorkom, met gepaardgaande uitloopskade en lae Die beste metode om te verseker dat uitloopskade en die gepaardvalgetalle, is die grootste gedeelte gaande lae valgetalle produsente van die oes gewoonlik “swak” en nie onderkry nie, is dus om te verseis “goeie” koring nie so geredelik linkerkant `n baie swakker weerstand teen uitloop in die aar as die kultivar aan die regterkant het. Al die kommersiële koringkultivars word geklassifiseer volgens hul uitloopweerstand en die inligting is beskikbaar in LNR-Kleingraaninstituut se produksiehandleidings wat jaarliks aan produsente beskikbaar gestel word.
Figuur 7. Uitloopweerstand van twee kultivars ná `n 72 uur periode van aanhoudende reënval. ker dat die kultivars wat aangeplant word, die reën tydens oestyd sal kan weerstaan.
Presisieboerdery Pieter Franken Landboukundige navorser
Interessante waarnemings weer op mielies gedoen
G
aanplantings mag voorkom.
WK het in die huidige mielieseisoen interessante waarneming t.o.v. die algemeenste peste, plae en tekorte gedoen. Die seisoen is gekenmerk deur `n verlaagde voorkoms van siektes en plae in vergelyking met die vorige seisoen. Geweldige hittegolwe en gepaardgaande watertekorte sal waarskynlik die grootste invloed op vanjaar se opbrengs hê. Die doel van hierdie artikel is om produsente bewus te maak van probleme wat moontlik in mielie30
Bakteriese kelkvrot (Erwinia chrysanthem ipv. zeae) Hierdie siekte infekteer die kelk van die mielieplant tydens die vegetatiewe groeistadium (Figuur 1). Water en bakterieë lê in die kelk en weens hoë temperature en vinnige vermeerdering van die bakterieë, vind infeksie plaas. Die boonste blare begin verwelk en `n slymerige verrotting verskyn by die basis van die kelk (Figuur 2). `n Kenmerkende vrot reuk in die basis van die kelk kan waargeneem
word. As die siekte in `n latere stadium voorkom, sal die groeipunt afsterf. Die siekte beweeg afwaarts, wat veroorsaak dat die plant omval. Dit word bakteriese stamvrot genoem. Enige vorm van weefselskade voor die water en die bakterieë in die kelk gaan lê (m.a.w. meganies, insekte of chemiese skade) mag hierdie probleem vererger of selfs aktiveer. Plantparasitiese aalwurms Simptome van besmetting is in enkele gevalle waargeneem. Die effek van aalwurmskade word soms onderskat
Figuur 1.
Figuur 2.
omdat verskeie van die simptome verwar kan word met simptome wat kenmerkend is aan plaagdoderskade, voedingstekorte en versuiping. Bogronds is besmette plante verdwerg, groei oneweredig en vertoon geel van kleur (Figuur 3). Omdat aalwurms nie eweredig in die land versprei is nie, sal die simptome wat hulle veroorsaak, ook kol-kol in die land voorkom. Green snap Figuur 3. Hierdie toestand word veroorsaak wanneer vinnig groeiende stamme deur sterk winde gebreek word. Tydens hierdie vinnig groeiende periode is selwande baie sensitief en stamweefsel staan `n groter kans om te breek. Toestande verantwoordelik vir vinnige, skielike groei sal die voorkoms van green snap verhoog. Tydens die plant se vegetatiewe groeistadium is vinnig groeiende internodes soms bros en vatbaar vir breek. Die twee algemeenste periodes vir voorkoms is groeistadiums V5 tot V8 en V12 tot R1 (Figuur 5 en 6) wat sowat twee weke voor pluim is. Dit was ook in hierdie stadium wat GWK se span hierdie toestand waargeneem het. Sinktekort Die simptome van `n sinktekort is
Figuur 4. Galle weens plantparasitiese aalwurms is nie altyd op die wortels van mielieplante sigbaar nie. 31
bleek, geel strepe parallel aan die midrif van die blaar. Dit kom op jong blare voor en begin aan die basis van die blaar (Figuur 7). Die Mulder’s chart kan met groot sukses gebruik word om die onderdrukkende effek van ander elemente teenoor sink aan te toon. Soms is genoeg van `n spesifieke element teenwoordig in die grond, Figuur 5. maar groot hoeveelhede van ander elemente veroorsaak oneffektiewe opneembaarheid daarvan deur die plant. Hou ook hierdie beginsel in gedagte wanneer na boor- en ystertekorte verwys word.
Figuur 6.
Boortekort Boortekorte (Figuur 8) was gereeld in die hele GWK-bedieningsgebied waargeneem. Verdere waarneming en die effek op bestuiwing sal belangrik wees vir die res van die seisoen om die ekonomiese impak te evalueer. Ystertekort Plante met `n ystertekort sal tekens van chlorose op jong blare toon. `n Kenmerkende teken is dat die are van die mielieblaar groen bly (Figuur 9). Koue, nat grondtoestande en groot hoeveelhede sink, fosfaat en kalsium mag lei tot die onderdrukking van yster opname deur die plant. Rooispinmyt ((Tetranychus cinnabarinus (boisduval)) Hierdie myte het weer hulle verskyning gemaak, veral laat in die seisoen (Figuur 10). Wyfies is bruinerig rooi, strooikleurig/ gelerig of groenerig en is 0,5mm in lengte. Twee donker kolle kom op die kante van die myt voor. Myte voed hoofsaaklik aan die onderkant van die blare. Namate getalle toeneem, versprei hulle oor die blare en die hele plant. Spindrade is sigbaar met hoĂŤ infestasie en die onderkant van blare vertoon poeieragtig wit (Figuur 11). Beheer is moeilik, omdat die onderkant van blare met `n insekmiddel bedek moet word. 32
Figuur 7.
Figuur 8.
Figuur 9.
Figuur 10.
Mieliestronkboorder (Busseola fusca) Mieliestronkboorder word oor `n wye gebied waargeneem en met behulp van motvalle kan GWK sy produsente op hoogte hou oor wanneer die volgende infestasie verwag kan word. Figuur 12 is `n voorbeeld waar larwes van die blaarskedes na die toegerolde kelkblare van die plant beweeg. Hier voed die stronkboorders totdat hulle uit die plant se kelkblare be-
weeg. Sommige larwes beweeg na ander plante, terwyl die res in die plant se stam inboor. (Vandaar die naam stronk- of stamboorder.) Die tweede motvlugte vind in Januarie en Februarie plaas. Produsente kan op die uitkyk wees vir eiers in die blaarskedes van die blare rondom die kop, asook onder die dekblare van die kop. Wanneer die larwes uitbroei, beweeg hulle na die kop. Daarna verlaat van die larwes die kop en boor in die stamme in waar hulle hul lewen-
siklus voltooi. Mieliestreepvirus (MSV) Hierdie virus het plek-plek sy kop uitgesteek. Die simptome is lang, ligte strepe parallel met die blaarare wat as wisselende lig- en donkergroen bont blare vertoon (Figuur 13). Besmette plante is verpot en liggroen van kleur en mieliekoppe is misvorm. MSV word deur insekte oorgedra. Bakteriese blaarstreep (Xanthomonas campestris pv. zeae) Letsels van bakteriese blaarstreep begin by die rante of op die middelrif van die blaar. Die letsels vergroot en word langer. Die simptome is bruin, onreëlmatige vlekke of strepe met `n geel rant (Figuur 14). Onkruiddoderskade Figuur 15, 16 en 17 is voorbeelde
Figuur 12. van hormoon skade weens die moontlike invloed van onkruiddoders. Klimaatsfaktore, oordosering en die stadium van toediening kan moontlike redes wees vir hormonale afwykings in die mielieplant weens onkruidbeheer.
Alle chemiese middels moet streng volgens die etiket hanteer word. Let daarop dat sekere chemiese middels `n oordragvermoë het wat `n nadelige invloed op die opvolggewas kan hê.
Figuur 11.
Figuur 13.
Figuur 14.
Figuur 15.
Figuur 16.
Figuur 17. 33
Mnr. Pierre Ferreira (Bedryfshoof: Kultivarontwikkeling en Evaluasie) en dr. Graeme Wright van The Peanut Company of Australia (PCA) by een van die grondboonproewe wat GWK in samewerking met die PCA aangeplant het.
Saad
Pierre Ferreira Bedryfshoof: Kultivarontwikkeling en Evaluasie
Australiese grondboonteler besoek GWK se proewe
G
WK het verlede jaar `n ooreenkoms met The Peanut Company of Australia (PCA) onderteken. Met die sluit van hierdie ooreenkoms het PCA daartoe ingestem om volseisoen- sowel as ultra-vinnige grondboonkultivars aan GWK beskikbaar te stel. Die prestasie van hierdie kultivars sal met behulp van statistiese proewe oor `n driejaar-tydperk (2013-2016) getoets word. Hierdie proewe sal in die GWK-bedieningsgebied sowel as 34
die droëland-gebiede van die NoordVrystaat gedoen word. Tien volseisoen-kultivars en 12 ultravinnige kultivars is ontvang en by drie lokaliteite (Orania, Douglas en Viljoenskroon) aangeplant. Die doel van hierdie projek is om verbeterde grondboonkultivars wat goed aangepas is in Suid-Afrika, te identifiseer en sodoende grondboonproduksie te laat styg. Dr. Graeme Wright werk nou saam met GWK aan hierdie projek. Wright sluit hom in September 2007
by PCA aan as bestuurder (grondboonteling, saad en innovasie). Met die vrystelling van sy eerste kultivar Tingoora in Oktober 2011, ontvang PCA The Australian Business Award for Innovation. Hierdie toekenning is gemaak aangesien die kultivar as `n eerste ultra-vinnige kultivar geklassifiseer word omdat dit oesgereed is binne slegs 105-120 dae ná aanplanting. Daarteenoor neem dit die tradisionele kultivars 140 dae tot oesgereed. Ná die ontwikkeling van Tingoora het
nog `n reeks opwindende ultra-vinnige sowel as volseisoen-kultivars met verbeterde opbrengste, gevolg. Die ultra-vinnige kultivars is geteel om laat seisoendroogtes vry te spring en sodat aanplantings tot later kan plaasvind. Aflotoksien-risiko (`n voedseltoksien wat veroorsaak word deur `n grondfungus onder ernstige eindseisoen-vogstremming) word ook verminder en dit het beter gehalte grondbone tot gevolg.
teure dat `n soorgelyke droër groot voordele vir PCA sal inhou. Die besproeiingsproef by Orania is hierna besoek. Mnr. Wynand Coetzer (produsent) het die groep verwelkom met eg Suid-Afrikaanse gasvryheid deur eers saam koffie te Besoek aan grondboongeniet. Die kultivars in die proef is befasiliteite en -proewe spreek en Wright het ook sy agronoWright vergesel deur sy vrou, Ruth, het miese kennis met die groep gedeel. GWK onlangs besoek. Meer inligting Coetzer het veral belanggestel in oor GWK is verskaf deur die aanbieplantspasiëring en het ook sy waardeding van GWK se korporatiewe video. ring uitgespreek teenoor GWK en PCA Hulle was beïndruk met die groot aan- vir die aanpak van hierdie projek. tal bedrywe waarby GWK betrokke is. Wright was beïndruk met die goeie Die Wrights het die grondboondroër versorging en algehele plantgesondby Douglas besoek wat `n toonbeeld heid van die proef by Orania. is van GWK-innovasie. Wright was ui- Die groep het verder gereis na Vilters beïndruk met die droër en noem joenskroon, waar die droëland-proef in sy nabesoek-verslag aan PCA direk- in samewerking met mnr. Anthony
Evans (RE Groundnuts) besoek is. Die versorging van die proef was weereens uitstekend en Wright verwys ook hierna in sy nabesoek-verslag. Evans het die groep op `n toer deur sy fabriek geneem. Dit was indrukwekkend om te sien dat waarde toegevoeg word deur grondbone te rooster wat verder gegeur en dan be-
Dr. Graeme Wright (PCA) en mnre. Wynand Coetzer (produsent), Leon Banting (Bedryfshoof: Saadnavorsing, Produksie en Kontraktering van GWK), Johan Viljoen (Bemarker: Saad van GWK) en Pierre Ferreira (Bedryfshoof: Kultivarontwikkeling en Evaluasie GWK) besoek `n grondboonproef by Orania. 35
mark word. Evans is veral opgewonde oor die ultra-vinnige kultivars. In die droëland-gebiede is een van die grootste probleme met grondboonverbouing dat die grondvog onvoldoende is wanneer planttyd tydens Oktober aanbreek. Ultra-vinnige kultivars sal die luuksheid verskaf dat aanplantings nog later as die huidige volseisoenkultivars gedoen kan word. Evans het ook weereens daarna verwys dat die groot afname in grondboonproduksie direk gekoppel kan word aan die verbeterde opbrengste met mielies. Daarteenoor het die opbrengste van grondbone dieselfde gebly. `n Boeredag word deur die RE-groep by Viljoenskroon beplan waar GWK betrokke sal wees om hierdie navorsingsprojek onder produsente se aandag te bring. Die RE-groep is baie tevrede met die goeie gehalte grondboonsaad wat hulle direk by GWK Saad koop. Laastens is die besproeiingsproef by Douglas, wat geplant is by mnr. Gerrit Bruwer, besoek. Die proef is ongeveer ses dae ná die kommersiële aanplanting geplant. `n Plant is uitgetrek van een van die ultra-vinnige lyne en vergelyk met `n plant van die kommersiële kultivar Akwa. Dit was duidelik dat die ultra-vinnige lyn meer peule per plant gehad het. Die pitte was ook groter en verder ontwikkel. Die kommersiële kultivar Akwa se drag was swakker (veral in vergelyking met die grootte van die plant) met baie klein pitgroottes wat uniek is van die Spaanse variëteite. Volgens Wright behoort die ultra-vinnige kultivars oesgereed te wees op 1 700 hitte-eenhede en die volseisoen-kultivars op 2 000 hitte-eenhede. Die hitte-eenhede by grondbone word soos volg bereken: ( (Maks + Min Temperature)/2) - 9°C. Onder 9°C neem groei by grondbone beduidend af. Wright is van mening dat indien die ultra-vinnige kultivars 20 of meer dae vóór die huidige kultivars geoes kan word met `n verbetering in opbrengs, dit `n revolusie in grond36
Dr. Graeme Wright van The Peanut Company of Australia (PCA) kyk na die grondboonplante in een van die proewe wat GWK in samewerking met die PCA aangeplant het. kultivars verwag kan word. � Al die PCA-kultivars bevat die gesonde olie oleïn wat meer markte vir GWK kan oopmaak. � Ultra-vinnige kultivars (met die potensiaal om 20+ dae vinniger as die huidige kultivars oesgereed te wees) sal `n groot aanwins vir die besproeiings- en droëland-gebiede in Suid-Afrika wees. Gewas-insette (veral water) behoort ongeveer 20% laer te wees. Dit kan tot gevolg hê dat meer grondbone/ander gewasse aangeplant kan word omdat die beperkte hulpbron nie beskikbare grond is nie, maar water. � Ultra-vinnige kultivars sal ook ná koring aangeplant kan word, wat meer oppervlakte vir grondboonverbouing beskikbaar sal stel. � Wright verwys daarna dat GWK se personeel baie opgewonde is oor PCA se kultivars en die potensiaal wat dit vir hulle inhou. Wright verwys tereg daarop dat GWK Belangrikste punte uit Wright se personeel baie opgewonde is oor se nábesoek-verslag: � Die PCA-kultivars het groter sade die PCA-kultivars. Ons sien met groot afwagting daarin vergelyking met die Spaanse soorte. Opbrengs en saadgrootte na uit om die proewe te oes. `n Derde by grondbone is egter positief ge- besproeiingsproef word vir die volgenkorelleer en dus is die verwagting de seisoen vir die Prieska-omgewing dat hoër opbrengste met die nuwe beplan. boonverbouing behoort te veroorsaak. Wright was ook veral beïndruk deur die plantpraktyk wat Bruwer gebruik deur grondbone in beddings aan te plant. Foto’s is geneem van die Monsomem-planter wat gebruik word om grondbone in vier rye van 28cm met `n 55cm spasie tussen die beddings aan te plant. Die grondoppervlak word beter benut met hierdie metode en die plantverspreiding tussen en binne die rye is ook meer ideaal. Wright beplan om hierdie metode ook in Australië te toets – wel gedaan aan ons produsente. Hierdie praktyk sal volgens Wright ook ideaal wees vir die verbouing van die ultra-vinnige kultivars. Dit kan reeds met die volgende plantseisoen getoets word. `n Ultra-vinnige variëteit in die proewe toon op die oomblik belofte en daar is genoeg moedersaad om reeds volgende seisoen in te voer en `n kommersiële aanplanting te doen.
Lede van die Noord-Kaap Veldramprojek by die veiling is agter: Mnre. HG Human, Johannes Human en Louis van Rensburg. Voor: Mnre. Dulcken Dwyer, Joe Scholtz, Chriso van Deventer, mev. Anel Liebenberg, mnre. Jaco van Rensburg, Toni Kahi en Egbert van Rensburg. Foto’s: Bertie Theron
Lewendehawe
Groot vraag na aangepaste ramme op Veldramveiling
D
ie elfde Prieska Veldramveiling is onlangs op die Jeugkamp buite Prieska gehou. `n Groot vraag na aangepaste ramme is op hierdie veiling gesien en kopers het gewys dat hulle bereid is om vir hierdie ramme te betaal. Al die ramme wat aangebied is, is verkoop aan kopers wat so ver as Tarkastad, Christiana, Brandfort en selfs Botswana gekom het. Die aanpasbaarheid van ramme is een van die eienskappe, saam met groeivermoĂŤ en vrugbaarheid, wat nie met die oog gesien kan word nie maar wel gemeet moet word. Simbole word gebruik om die ramme 38
se teelwaarde vir `n eienskap aan te toon. `n Sterretjie * beteken dat die dier vir die betrokke eienskap in die top 10% van die ras in S.A. is. `n + beteken hy is in die top 40%. Die invloed op Dorperpryse kan in Tabel 1 gesien word. Relatiewe Ekonomiese Waarde (REW) is `n kombinasie van speen, naspeen en reproduksie-teelwaardes. Die invloed hiervan op Dorperpryse kan in Tabel 2 gesien word. Seleksie-indeks is `n aanduiding van aanpasbaarheid. Die gemiddelde prys van Dorperramme op die veiling was R6 209. Mnr. H.G. Human van Prieska het die
duurste ram met `n SI van 118 teen R12 500 aan mnr. Wessel Hugo van Christiana verkoop. Mnr. Tony Cahi van Prieska het `n Wit Dorperram met `n SI van 108 teen R15 000 verkoop. Die koper was mnr. T.C. van der Walt van Hopetown. `n Goeie aanvraag na boerbokramme is tydens die veiling gesien. Mnr. Louis van Rensburg het R15 000 gekry vir `n boerbok met `n SI van 119 en die moeder van die ram het `n OPI van 151. Die gemiddelde prys was R7 856. Mnr. Joe Scholtz van Griekwastad se Savanna-ramme het gemiddeld `n prys van R5 950 stuk behaal en die ooie R2 020 stuk. Die duurste ram is
deur Telma Boerdery van Tarkastad teen R7 700 gekoop. Getal * & + Geen Twee Drie Vier Mnr. Jan Vermeulen van Bloemfontein het R15 000 betaal vir `n Kalahari Gemiddelde prys R4472 R6465 R6700 R7488 Red-ram van mnr. Louis van Rensburg. Die gemiddelde prys vir Kalahari Redramme was R8 290. Mnr. M. Megano Tabel 1. van Botswana het R5 000 vir Kalahari Red-ooie betaal. Mnr. Hennie Wium van Prieska het Die moeder se OPI is 145. Van Rooy-ramme bly gewild en almal R11 500 vir `n ram met `n SI van 107 Die veiling is deur GWK behartig en is teen `n gemiddeld R4 200 verkoop. van mnr. Louis van Rensburg betaal. die afslaer was mnr. Deon Klopper.
Dorper. Verkoper: Mnr. HG Human van Prieska. Koper: Mnr. Wessel Hugo van Christiana. Prys: R12 500.
REW
Negatief
0-3
3-5
5-7
7-9
Gemiddelde prys
R5072
R6571
R6561
R6871
R6955
Tabel 2.
Seleksie<90 indeks Gemiddelde R4130 prys
91-100
101-105
106-110
111-115
>115
R5712
R6325
R6833
R7400
R7525
Tabel 3. 39
Wit Dorper. Koper: Mnr. T.C van der Walt van Hopetown. Verkoper: Mnr. Tony Cahi van Prieska. Prys: R15 000.
Boerbok. Verkoper: Mnr. Louis van Rensburg van Prieska. Koper: Mnr. Nelis Vermaak van Brandfort. Prys: R15 000.
40
Kalahari Red. Verkoper: Mnr. Egbert van Rensburg van Prieska (regs). Koper: Mnr. Jan Vermeulen van Bloemfontein. Prys: R15 000.
Savannah. Verkoper: Mnr. Joe Scholtz van Griekwastad. Koper: Telma Boerdery, Tarkastad. Prys: R7 700.
Adverteer in . . . en maak seker die landbougemeenskap neem kennis van jou besigheid.
Kontak Carien Grobler by 072 215 1029 of carieng@gwk.co.za vir `n tariefkaart.
41
GWK Nuus DRUIWE-OESTYD SORG VIR GROOT OPWINDING
D
ruiwe-oestyd sorg jaarliks vir groot opwinding by die Landzicht-wynkelder op Douglas waar die vragmotors hul vragte druiwe aflaai om Landzicht se topgehalte wyne te maak.
Bo: Die vragmotors wag om hul vragte druiwe af te laai. Regs: `n Vrag druiwe begin die eerste stap in die wynmaakproses. Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Tania Fourie 42
INTERNASIONALE EIEDOMSPESIALIS BY GWK PROPERTIES
M
nr. Trevor Gaw, `n internasionale eiendomspesialis het onlangs `n werksessie vir GWK Properties by die Kimberley Klub aangebied. Verskeie ander belangstellendes van Kimberley het ook die geleentheid bygewoon. Volgens Gaw beleef ons op die oomblik die swakste eiendomsmark in die geskiedenis. “Nietemin is die beste geleenthede in die eiendomsmark juis nou! Om suksesvol te wees, moet ons nuwe uitdagings met `n positiewe houding aanvaar. “`n Mens kan nie eksterne faktore soos die ekonomie beheer nie, maar kan jy wel jou reaksie daarop beheer. “Dit is wat GWK Properties doen. Ons stel doelwitte en maak seker dat ons weet hoe om dit te bereik.”
Mnr. Trevor Gaw, mes. Linda Erlank (Eiendomsagent: GWK Properties), Sandra Groenewald, Annelize Steyn en Cecile Duvenhage (Bestuurder: GWK Properties). Gaw doen op Donderdag 14 Maart `n aanbieding oor die toekoms van eiendom in Kimberley en Suid-Afrika by die Horshoe Motel in Kimberley. Kontak GWK Properties by 053 832 0734 vir navrae.
MOTORWAS OP MODDERRIVIER `N REUSE SUKSES
Leerlinge van die Rietrivier Primêre skool was motors om geld vir hul skool in te samel.
G
WK LandMark op Modderrivier het onlangs `n motorwas in samewerking met Wynn`s aangebied
om geld vir die Rietrivier Primêre skool in te samel. Altesaam 14 voertuie, onder meer `n vierton-vragmo-
tor, is op dié dag gewas. Die dag was `n reuse sukses en die leerlinge het hulle gate uit geniet. 43
MANNE DURF DIE MIDMAR-MYL SAAM AAN GWK se aandeelhouers wys hul slag in die water! Mnre. Henry du Toit, Jan Cilliers, HF Cilliers (produsente van Douglas), Frank Lawrence (produsent van Kimberley en Voorsitter en GWK se Direksie) en Frans van Niekerk (produsent van Douglas), het mekaar moed ingepraat voordat hulle die Midmar-myl aangedurf het. Die Midmar-myl, die grootste kompeterende oop water swemgeleentheid ter wêreld, het vanjaar sy 40ste verjaardag gevier.
LAW OP DE AAR KRY BESOEK UIT VENEZUELA
M
nr. Manuel Orfao, `n bekende sakeman van De Aar, het onlangs besoek van vriende uit Venezuela ontvang. Orfao het hulle vir `n besigtigingstoer na LAW se abattoir geneem. “Ons span hier by LAW De Aar is baie trots op die abattoir en verwelkom elke besoek wat ons ontvang,” sê me. Jeanette Deetlefs (Klerk: Aankope en Administrasie). “Nie die feit dat Orfao as tolk moes optree of dat dit `n snikhete dag op De Aar was, kon die groep se geesdrif demp nie.” Volgens Orfao kon hulle nie uitgepraat raak oor hoe beïndruk hulle met die werksaamhede by die abattoir was nie en het hulle dit as een 44
Mnre. Butch Hawoth (Produksiebestuurder: LAW De Aar), Joao LourenÇo Pereira Norberto, me. Maria Vierra de Pereira, mnr. Manuel Orfao, me. Maria Lidia De Sousa de Pereira en Josê Antonio Pereira Goncalves. van die hoogtepunte van hul besoek aan De Aar beskryf. “Ons het belowe om `n foto vir van
hul besoek aan Kommuniek te stuur en vir hulle `n eksemplaar na Venezuela te stuur,” sê Deetlefs.
Ons mense VREUGDE OP VALENTYNSDAG!
Die dames van Korporatiewe Bemarking het moeite gedoen om Valentynsdag vir elke personeellid van GWK op Douglas effens soeter te maak. Hier is mes. Tania Fourie (Assistent), Chantelle Nieuwenhuizen (Junior Bemarker) en LĂŠvonne Kotze (Klerk: Admin) by mnr. Johan van Dyk (Besturende Direkteur van GWK).
Cupid doen aan by mnr. Llewellyn Brooks (Hoofbestuurder: Spesialisprodukte) en mev. Alta Booysen (Persoonlike Assistent). 46
Mnr. Mark du Plessis (Hoofbestuurder: Handel) glimlag oor sy rooi Valentynsgeskenkie.
Die Aartappel Advieskomitee het net die regte dag vir hul vergadering gekies en is in die raadsaal verras! Regs voor: mnre. Gerhard Bruwer, Kolver M端lke (produsente) en Klasie Jacobs (produsent en oudvoorsitter van GWK se Direksie).
GWK LandMark op Prieska was almal in rooi getooi om klante op Valentynsdag te bedien.
Oom Bushy maak twee damesklante by GWK LandMark in Kimberley se dag met `n roos vir elkeen.
Mes. Lientjie Faber (Bedryfshoof: Admin) en Elsie Bekker (Handelsbemarker) van GWK LandMark in Kimberley by die rose wat diĂŠ tak aan elke damesbesoeker uitgedeel het.
GWK LandMark in Kimberley is vrolik vir Valentynsdag versier.
Maart 2013
Koringkultivar proefresultate
Vanaf 15 Maart gratis beskikbaar by GWK Saad op Douglas, asook GWK se bedryfspunte. Kontak Pierre Ferreira vir navrae. Tel: 082 904 4769 E-pos: pierref@gwk.co.za Die publikasie is in elektroniese formaat beskikbaar op GWK se webtuiste, www.gwk.co.za, en kan ook in .PDF-formaat aangevra word.
www.gwk.co.za
innoveer landbou
Ons mense
Kiekies
Wenner Karen van Zyl van Petrusville
Tema vir Maart
Skouer aan die wiel!
Tema vir April
Onvergeetlike gesigte! Soms vang `n mens `n gesig op kamera vas wat jou lewe lank by jou bly. 52
Tema vir Mei
Herfs NĂĄ `n ongenaakbare warm somer in die Noord-Kaap wag `n koue winter weer op ons. Intussen vermaak die natuur ons met die pragtige herfstonele wat hom oral afspeel.
Maandelikse pryse 1ste R500 kontant 2de R300 kontant 3de R200 kontant Stuur fotoâ&#x20AC;&#x2122;s na carieng@gwk.co.za
Tweede
Hentie Fourie van Douglas
Derde
Anelmie Nel van Richie
53
GWK is die
hoofborg van die GWK Griekwas
Griekwas gesels Tania Fourie
Vodacombeker vanjaar in Griekwas se visier
N
á `n voortreflike seisoen vir Griekwa-rugby verlede jaar, is die Griekwas oorgehaal om hierdie seisoen selfs beter te vaar. Mnr. Pote Human (afrigter) sê hulle het vanjaar die Vodacombeker-rugbytitel in hul visier. Griekwas het verlede jaar in die eindstryd van dié reeks die knie gebuig, maar vanjaar is hul oë op die titel genael. “Ons beoog ook om die kwarteindrondte van die Curriebeker te haal en só te verbeter op ons vyfde plek in 2012.” Volgens mnr. Arni van Rooyen (Besturende Direkteur van Griekwas) het daar nie veel aan die span verander nie. “Dit is vir ons baie positief, aangesien die spelers nou al `n geruime tyd saam speel. Ons het wel drie nuwe aanwinste tot die span, naamlik Deon Carney (losvoorspeler), Burton Francis (losskakel) en Brummer Badenhorst (stut).” Human sê hy dink hulle het die regte goed gedoen verlede jaar, daarom gaan hulle voortbou daarop. “Ons verdediging was egter nie op sy beste nie, dus gaan ons hierdie jaar meer daarop fokus.” Volgens Human het die Springbokke se verdedigingsafrigter hulle in Februarie kom help. “Ons wil `n kundige van buite inkry om ons verdediging te verbeter. Wie beter as die Springbokke se afrigter?” Van Rooyen. Griekwas het `n edge bo ander “Ons is nie so baie spelers nie en spanne omdat hulle `n familie is, sê daar is nie juis baie om te doen in 54
Kimberley nie, so die ouens kan nie help om vriende te wees nie! Almal het `n baie hegte band.”
Oom Gemsbok
Die Skopskoen
Super Rugby enig in sy soort
D
veel in die sak bring nie. Begin hulle goed, kan hulle baie punte opstapel agsê aan die hele GWK-rugvoordat die beserings hul tol begin eis. byrepubliek. Is dit nie heerlik Dié groep het alles om vanjaar die om terug te wees ná drie finaal heel gerieflik te haal. maande se uithonger voor die rugOom Gemsbok meen die Stormers byrevolusie nie? staan tweede in die ry met `n gevesMan, Super Rugby bly maar enig in tigde en suksesvolle span van 2012, sy soort en ons gaan die volgende ses maande weer na die strafste rugbykom- maar dit mag dalk net teen hulle tel, petisie ter wêreld kyk. Ja, jy het reg ge- want die Curriebeker-kampioen gaan hoor: Hierdie jaar se S15 gaan langer beslis meer druk op hom hê as die res. Vroeë beserings aan senior manne laat as ses maande duur. Ongelooflik! Die span met die beste reserwes, bo- hulle sommer met `n bitter smaak in menslike fiksheid en die spelers wat die die mond begin en dan wag die Bulls nog boonop in hul eerste wedstryd op beste by hierdie rugbymarathon gaan Loftus. Die manne van die Kaap het aanpas, sal die finaal haal. egter te veel talent en ondervinding in Op papier lyk die Sharks se groep na die beste Suid-Afrikaanse span wat aan hul groep om nie die halfeind te haal nie. Dit sal niks anders as `n groot skok hierdie kreteria voldoen. Hulle het `n magdom hardebaarde en senior Bokke wees as ons provinsiale kampioene nie die halfeind haal nie. in hul geledere en `n groep wat weet Derde lyk die Bulls vir Oom Gemsbok wat dit verg om hier bo uit te kom. die beste afgerond van al die Suid-AfriAan die ander kant het Oom Gemsbok ook al gesien dat `n klomp groot- kaanse spanne en met Matfield terug in kop miljoenêrs wat nie meer honger is die kamp kan dit net beter gaan. Hulle sit met die talentvolste jong manne op om `n beker te wen nie, jou ook nie
die bank en dít op sigself is `n reuse aanwins wat die rotasiestelsel betref. Die Cheetahs, met die minste senior spelers op die bank en Juan wat uitgetree het, sal hierdie jaar goed moet begin en seker maak hulle wen hul tuiswedstryde. Begin hulle voorspoedig en los die beseringspook hulle `n slag uit, mag die blikore hierdie seisoen die beste ooit op die punteleer eindig, maar dit sal Oom Gemsbok eers wil sien. Oor die Kings het Oom Gemsbok bekommernisse, veral wat hul reserwekrag betref. Hulle skop gelukkig hul toetrede tot S15 in Suid-Afrika af en hulle mag nie hierdie wedstryd verloor nie. Van daar af gaan dit baie moeilik raak vir die manne van die Baai, veral as beserings begin krap en wegwedstryde doer onder op hulle wag. Kom ons sit terug en laat die manne mekaar vat. Maak die honne los! Groetnis Oom Gemsbok 55
Pret op die plaas Vir die jongspan
Wat kom volgende?
56
Saam, plant ons alles.
• wl 1111 (dormansie 11) • wl 711 (dormansie 10) • wl 9911 (dormansie 9) • wl 525 HQ (dormansie 8) • sa select (dormansie 7) • wl 414 (dormansie 7) • sa standaard (dormansie 6) • wl 357 (dormansie 5)
eksklusief vanaf Posbus 159, Oudtshoorn, 6620, Suid-Afrika Tel: 044 203 5180 ● Tel: 018 293 1233 ● Tel: 017 647 6431 ● Tel: 012 252 6849 www.saadbemarking.co.za
57
KKSB is 'n vennoot van Agribonus
Leefstyl Carien Grobler
Kies die regte kleur op die komplekse kleurkaart Kleur is baie meer kompleks as die kombinasies van rooi, geel en blou wat `n mens met die blote oog kan waarneem.
die brein het, is egter nie net vir ontwerpers voordelig nie. Die kleure van jou uitrusting, wat jy in voorleggings gebruik of waarin jy `n e-pos tik, beïnvloed ander mense se emosies en moet dus versigtig owat `n kwart van `n mens se gebruik word. optiese senuwees is direk aan Mnr. Wagner Wagner (hoof van die Wagner Institute for Color Research die pituïtêre klier in die brein verbind. Hierdie klier lok emosies uit in Kalifornië), het `n studie gedoen waartydens hy dieselfde seeppoeier wanneer jy kleur waarneem. in vier verskillende verpakkings by Die brein neem dus kleur bewustelik waar, maar reageer onbewustelik verskeie wasserye versprei het. Die verbruikers het neutrale komdaarop. mentaar gehad oor die seeppoeier Kennis van die effek wat kleur op
S
58
wat in die wit en groen en wit en oranje houers verpak was. Verskeie verbruikers wou egter weet of die seeppoeier in die blou en wit houers enigsins seep bevat. Die meeste verbruikers het positief op die seeppoeier in die blou en oranje verpakkings gereageer. Een deelnemer aan die studie het selfs gemeen dit behoort sterk genoeg te wees om die teermerke van sy motor se modderskerms te verwyder! Die rede hiervoor is eenvoudig, sê Wagner, `n kenner oor die sielkundige invloed van kleur. “Blou word met
outoriteit verbind en dwing respek af, terwyl oranje die indruk van krag en bekostigbaarheid wek,” sê hy. Rooi laat mense voeling met die tyd verloor en is daarom die aangewese kleur vir kuierplekke en casino`s. “Studies wys ook dat die aanwesigVolgens Wagner word die sielkunde heid van rooi kos lekkerder laat van kleur op verskeie vlakke aange- smaak en mense meer laat eet,” wend om nie-verbale boodskappe sê Wagner. oor te dra. “Ingenieurs verf soms brûe blou om te verhinder dat mense selfmoord pleeg deur daarvan af te spring. “Soetgebak smaak die beste uit `n Skole waarin die mure van oranje pienk verpakking en mense is bereid na blou verander het, het gevind dat om meer te betaal vir kosmetiese leerders beter presteer, hul gedrag produkte wat in pienk verpak is of verbeter en hulle in die algemeen wanneer iemand wat `n persoonlilaer bloeddruk het.” ke diens lewer, soos `n haarkapper, Blou word deur die meeste mense as pienk dra.” hul gunstelingkleur beskryf. Die brein skei kalmerende hormone af wanneer blou waargeneem word, maar `n blou restaurant sal nie baie Oranje trek onmiddellik `n mens klante lok nie. se aandag, sê Wagner. Dit is egter “Mense eet minder uit blou borde geneig om `n produk of diens minen hou in die algemeen ook nie van der eksklusief te laat voorkom en blou huise nie.” kan byvoorbeeld `n duur gastehuis Volgens Wagner veroorsaak kogoedkoop laat lyk. ningsblou egter `n gevoel van verantwoordelikheid, kennis, betroubaarheid en outoriteit. “`n Prokureur of aflos-onderwyser kan koningsblou dra om gesag af te “Geel is die kleur wat `n mens se dwing. oog die vinnigste vang en is `n “As `n mens jou prokureur se uitwaardevolle hulpmiddel as `n mens rusting kan kies en jy kies enigiets iets wil verkoop. Selfs `n paar gousanders as blou, verdien jy om die blomme voor `n huis sal help om dit saak te verloor.” vinniger te verkoop.”
Die regte kleur vir jou klere Rooi is die kleur van passie en liefde en is emosioneel gelaai. Rooi het `n biologiese respons van die liggaam tot gevolg wat veroorsaak dat `n mens warmer voel en vinniger asemhaal. Hoewel dit in die algemeen as `n sexy kleur beskou word en beslis sal aandag trek, laat rooi `n mens groter lyk. Dit kan `n mens ook aggressief laat voorkom – vermy dus liewer `n rooi uitrusting tydens onderhandelings.
Pienk is `n kalmerende kleur wat gevoelens van romanse uitlok. Wanneer `n mens pienk aanhet, sal mense jou as meer toeganklik beskou – `n kragtige hulpmiddel op `n eerste afspraak! Pers kom nie algemeen in die natuur voor nie, wat veroorsaak dat `n pers uitrusting onmiddellik aandag trek. `n Pers uitrusting lok gevoelens van welstand en swierigheid uit. Blou lok in die algemeen die
Hy waarsku egter dat geel versigtig gebruik moet word. “Geel dui ook op tydelikheid. “Taxi-dienste, motorhuur-agentskappe en busdienste gebruik geel, maar banke nie. `n Bietjie geel kan `n mens meer vrolik laat voel, terwyl `n oormaat angstigheid en humeurigheid kan aanhelp. Navorsing wys dat babas meer huil in geel kamers en dat mense ook vinniger humeurig raak.”
Hy verduidelik verder dat swart só `n sterk kleur is dat dit moontlik die prokureur kan benadeel, terwyl bruin weer nie genoeg gesag afdwing nie.
Grys, die kleur wat die oog die maklikste verwerk, moedig kreatiwiteit aan, verhoog `n mens se kunswaardering en simboliseer sukses. Wagner waarsku egter dat sommige mense dié kleur as vuil mag beskou. “Wit word geassosieer met suiwerheid, maagdelikheid, skoonheid, keurigheid, verfyndheid en formaliteit. “ `n Verpleegster in `n wit uniform word as meer bevoeg beskou as wanneer sy `n uniform in enige ander kleur sou dra.”
teenoorgestelde emosionele respons as rooi uit. Dit stimuleer `n chemiese reaksie in die liggaam wat `n mens kalm en vreedsaam laat voel. Blou word dikwels aanbeveel as `n goeie keuse vir `n werksonderhoud, aangesien dit lojaliteit simboliseer. Groen is `n verfrissende en kalmerende kleur wat die natuur verteenwoordig. Donkergroen, die kleur van geld, word beskou as manlik en suggereer welstand. 59
VLV Fokus Carien Grobler
‘Ons maak lemon(ade)’
D
ie Vroue Landbou Vereniging (VLV) se Prieska-tak het onlangs `n vergadering met die tema “Ons maak lemon(ade)” gehou. Mev. Corrie Liebenberg (voorsitter) het die vergadering op gepaste wyse geopen met die boodskap: “Ek het altyd keuses en soms moet ek kies om my gesindheid te verander. As die lewe vir jou suurlemoene gee, maak lemon(ade)”. Mev. Irene Coetzee (sameroeper van gesondheid) het wenke vir die verskeie gebruike van suurlemoene, hetsy in die kombuis, medisinaal of vir skoonmaak, met die dames gedeel. Almal het gesmul aan die heerlike, tuisgemaakte suurlemoenstroop en -koekies terwyl demonstrasies gedoen is oor versierings wat `n mens met suurlemoene kan maak. Die vergadering is deur `n paar besoekers bygewoon, om wie se onthalwe die voorsitter `n kykie op die VLV se werksaamhede gegee het. Sy het verduidelik dat dit uit ses studierigtings, naamlik Leefstyl, Landbou, Openbare Sake, Opvoeding, Gesondheid en Kunste en Handvlyt bestaan. “As `n mens dít in ag neem, besef jy dat die VLV in elke aspek van jou lewe betrokke is,” het sy gesê. Sy het ook die projekte waarby die VLV betrokke is aan die vergadering verduidelik, onder meer die skoenboks- en kosblikkieprojek waarmee armoede bekamp word. `n Plakkerskampprojek word ook gedryf waarmee vroue bemagtig word. “Ons pleit dat ons nie ons gewetes met geld moet afkoop nie, 60
“Ek het altyd keuses en soms moet ek kies om my gesindheid te verander. As die lewe vir jou suurlemoene gee, maak lemon(ade),” was die boodskap op die onlangse vergadering van die VLV se tak op Prieska.
Me. Sunel Swart demonstreer maklike oefeninge vir almal in die strewe om meer gesond te leef.
As deel van hul plakkerskampprojek het die dames van die VLV op Prieska maklike en goedkoop maniere gedemonstreer om `n Kersboom te maak. maar dat mense sal betrokke raak en van hulself en hul tyd sal gee!” Die middag is met `n verrassing afgesluit toe me. Sunel Swart in `n
oefenuitrusting uit `n groot geskenkpak gespring en maklike oefeninge vir almal gedemonstreer het in die strewe om meer gesond te leef.
Roos gekweek om VLVK se 85ste verjaardag te herdenk
O
m die VLVK se 85ste verjaardag in 2014 te herdenk, het die bekende rooskweker mnr. Ludwig Taschner `n spesiale roos gekweek wat die eienskappe van die moderne vrou besit. Die roos sal as die VLV-Kaapland roos bekend staan. Dit is `n snyblom, maar ook `n tuinblom met die volgende eienskappe: � sagte salmonpienk; � vroulike, elegante roos; � effens gekartelde blare; � effense geur; � blom baie goed; � stewige knop; � stewige oop blom; � moderne blom; � grootte van die blom self: groter as medium; � lang steel; � regop groeiende plant, 2m hoog;
� sterk plant met volop blomme en � siektebestand. Die roos behoort reeds van April 2013 beskikbaar te wees. Die roos kan slegs van die VLVK-hoofkantoor bestel word teen `n spesiale prys van R85 (BTW en af-
leweringskoste ingesluit by die naaste beskikbare kwekery op die kweker se afleweringsroete). Nie-lede kan die bestelvorm van die VLVK-hoofkantoor aanvra by 021 886 5064. Kantoorure: Maandae tot Vrydae van 08:00-13:00. 61
Gesondheid Carien Grobler
Pragtige pere . . . vir `n liggaam propvol energie Vesel vir gesonde spysvertering Pere is `n goeie bron van vesel. Een medium-grootte peer bevat ongeveer ses gram vesel, wat `n groot bydrae lewer tot die liggaam se daaglikse behoefte van 30g. `n Dieet ryk aan vesel help om `n mens se spysvertering gereeld te hou, wat die kolon gesond hou. Vesel kan ook help om jou cholesterolvlakke laag te hou, wat baie goed is vir die hart. Navorsing wys verder dat `n veselryke dieet met `n laer risiko vir borskanker verbind kan word.
Pere bevat vitamiene A, C, K, B2, B3 en B6. Dit is ook propvol foliensuur, wat goed is vir verwagtende maâ&#x20AC;&#x2122;s. Wat minerale aanbetref, is pere ryk aan kalsium, kalium, koper en magnesium. Vitamien C en koper is antioksidante wat goed is vir die immuunstelsel. Wat meer kan `n mens van `n vrug vra? Pere vir meer energie! Wanneer `n mens `n peer eet, absorbeer jou liggaam die glukose in die vrug, wat in energie omgeskakel word. `n Peer kan vinnig die huppel in jou stap terugsit wanneer jy teen laatmiddag begin traag voel. Hou `n pakkie pere in die yskas by die werk of pas `n yskoue peer in `n koelsakkie vir daardie middae wat jy nie jou oĂŤ kan oophou nie. 62
Voortreflike vastekos Dokters beveel dikwels pere vir babas aan wanneer hulle aan vastekos voorgestel word. Aangesien pere min suur bevat, is dit onwaarskynlik dat dit spysverteringsprobleme sal veroorsaak. Allergie vir pere is ook relatief skaars. Beskerm jou bene Kenners beveel aan dat vroue die gesondheid van hul bene beskerm deur â&#x20AC;&#x2122;n gesonde pH te handhaaf en groot hoeveelhede kalsium uit voedselbronne in te neem. Vrugte en groente help die liggaam om `n gesonde pH te handhaaf. Navorsers meen dat pere ook elemente bevat wat die liggaam kan help om kalsium effektief te absorbeer.
Keer die kanker Die antioksidante in vrugte maak dit `n goeie bondgenoot om kanker te keer. Die vitamien C in pere is `n antioksidant wat die liggaam help om siektes af te weer. Die veselinhoud in pere is ook goed vir die gesondheid van `n mens se kolon en kan die risiko van kolonkanker verminder.
Resep
Peerslaai met kerriekasjoes en rooi druiwe Resep Kasjoeneute ¾ koppie halwe kasjoeneute ½ koppie spekstukkies 1 eetlepel gesmelte botter 1 teelepel roosmaryn 1 teelepel kerriepoeier 1 teelepel bruinsuiker ½ teelepel sout ½ teelepel cayennepeper Slaaisous 3 eetlepels wit asyn 3 eetlepels Dijon-mosterd 2 eetlepels heuning ½ koppie olyfolie Sout en swartpeper na smaak Slaai Gemengde slaaiblare 2 koppies peerstukkies ½ koppie pitlose rooi druiwe
Metode � Rooster die kasjoeneute in `n droë pan oor medium hitte tot goudbruin. Laat effens afkoel. � Braai die spek en absorbeer ekstra vet met `n papierhanddoek. � Meng die botter, roosmaryn, kerriepoeier, bruinsuiker, sout en cayennepeper met die kasjoeneute. � Meng die wit asyn, mosterd en heuning. Klits die olyfolie stadig in en sprinkel met sout en peper na smaak. � In `n groot slaaibak, besprinkel die slaaiblare, peerstukkies, druiwe en spek met die sous en dan met die neutmengsel. 63
Uit Piet se pen . . .
Agterblad
Hendrik is terug . . .
E
k stop in die woonbuurt. Op die karavaan voor my staan groot geskryf “OPGESUKKEL”. Duidelik in swart hoofletters. Volgens die aanwysings moet ou Hendrik se hut hier naby wees. `n Kind kom nader. Ja, hy ken vir oupa Hendrik. Hy draf sommer vooruit om my te wys. Ek verkyk my aan die onderdele waarmee Hendrik se hut aanmekaargesit is: `n Ou staaldeur vorm die een hoek van die huis. Beslis die sterkste gedeelte. Verder is dit `n laslappie-kombinasie van stukkies sinkplaat, karton en ou voersakke. Vensters is geensins nodig nie – die sinke het genoeg gate. Boop die dak lê `n erg verroeste elektriese tweeplaatstofie en `n ou TV. Die seun roep na binne en Hendrik maak sy verskyning. Die ou is baie bly om my te sien. “Nou hoekom kom Meneer nou eers hier aan?” is sy eerste woorde. Ek het al voor Kersfees `n boodskap plaas toe gestuur vir `n skroppie.” (Hy is lus vir gesels.) “Meneer sien, ek het mos aansoek gedoen vir spesioen (pensioen). Dit moet nou enige tyd kom. Intussen moet ek kriewel om aan die lewe te bly. Die lewe in die dorp is bedroef, Meneer.” Hendrik erken dat hy so `n bietjie suurwyn gevat het. “Sien meneer daai sinkhuis daar anderkant? Dit is nou ons sjebien. Daar kry jy álles, met `n duidelike klem op die alles. Ons twee kan sommer nóú gaan, sodat Meneer self kan sien. Bier, brandewyn, suurwyn, vaalwyn, huiswyn en boom is pure goete wat jy daar kry.” Die ou wil dadelik klim, maar moet net eers gou by sy vrou uitkom. Sy het by haar niggie in Hupstoot (die ander 64
woonbuurt) gaan kuier. “Kan ek hom nie gou soontoe vat nie?” vra hy. “Jy moet net ordentlik ry. Los daai stoutgeit en moenie dat die bakkie so grawe nie, taaiers is duur,” berispe hy my. Hy kom staan by die ruit en vra saggies agter sy hand of ek hom nie met `n 100 Randtjie wil help nie. Hy moet dit vir die vrou los om haar net stil te kry. “Nee, hy kom alleen plaas toe, sy dae van vrouens wat om sy ore kerm is verby.” Die vraag vir geld was te wagte. Ek trap mooi om die lening tydelik uit te stel. Ons kom ooreen dat hy sy dingetjies afhandel en dan kom laai ek hom en bring sy R100 saam. Skuins na twee stop ek vir die oplaai. Die ou is op sy pos, maar nou baie meer gewyn. Sy eerste vraag is of ek die R100 gebring het. Hy hoop net nie dit is `n vaste noot nie, want hy moet nog gou by “OPGESUKKEL” `n ietsie gaan koop. Ek wys hom die vaste noot. Hy erken dit is maar beter so, want met groot note kan jy nie daar koop nie. Die mense is te skelm by die uitkeer. Tussen sy goed merk ek die erg gehawende stofie. Volgens hom werk die stoof nog. Die TV op die dak dink hy is dood. Hy laai `n vrag komberse. Lyk of hy lank wil bly. By die oorhandiging van die R100 verduidelik hy my dat die geld maklik vyf dae sal hou. Hy weet nou al hoe ou Kaaitjie dit gaan spandeer. Vir die volgende drie dae gaan sy elke dag `n halwe bottel suurwyn koop. Donderdag miskien `n bietjie broodmeel en Vrydag `n R2-sakkie ertappels. Verder worry hy nie, hy kom nou eers weer voor die end van die maand huis toe.
Voordat ons ry wys hy my `n gat in sy sinkhuis. “Ek is tronk toe oor daai gat, Meneer. My niggie het my kan wyn daardeur gesteel.” Hy beduie presies hoe groot die kan was. “Ek koos (kon) net een blikkie uitgooi, toes my kan besem skoon weg.” Hy vryf met sy hand dwars oor sy mond. ”Gesteel meneer! Hoe-hoe, toe is ek oproerig. Gelukkig het ek my kettie by my en toe moet sy wêreld pak (weghardloop)”. “Meneer sien, ek dra hom sommer so met die klippe teen daai kalkbult uit.” Hy wys in die rigting van die bult. “Dwarsdeur die pillebome (prosopis). Nee, sy moes kriewel om voor te kom.” Hy wys met sy hande hoe hy die rekke uitgetrek en gekorrel het. “Dit is al geweer wat ek het. Vir hom het jy mos nie `n liksens nodig nie.” “Meneer ek skiet nog so, toe stop die poelieste langs my. Probleme meneer, groot probleme! Nie lat ek rêrig skrik nie. Hul maniere ken ek al. Jy moet net nie vastrap as hulle jou wil laai nie. Trap vas en jou kop gaan hard klap voor teen die poliesvan se bak. Nee Meneer, die mense is rou in hierdie plek!” Op die plaas aangekom het die ou nog `n bekentenis om te maak. “Meneer, ek kan nog sommer lank vir jou werk, maar jy moet weet ek het stadig geword. Ek hoor die mense wil nou R150 per dag hê, maar ek sal dit nie vra nie. Nee, ek weet mos jy sal mooi na my kyk.” Hy vertel verder hoe ons twee kleintyd saam baaisiekel gery het. “Toe werk ek maar hoeka vir jou pa. Vir Japie moes ek in die stootkar rondstoot. Sjoe, julle was stout!” Hendrik lag uit sy maag. “Julle word voor my groot . . .”
GWK Graan . . .
innoverende bemarking Kontak die graanverkryger in u gebied om u met bemarkingsopsies by te staan. BARKLY-WES Kobus Beetge 082 805 0885 DOUGLAS Hendrikus Keulder 082 888 6295
GWK Graan vestig gerusstelling en vertroue by ons produsente deur die gehalte graanbemarking en graanhanterings dienste wat ons lewer. GWK se graanhanteringsfasiliteite is toonaangewend m.b.t. kwaliteit van infrastruktuur, asook die diens wat gelewer word. By GWK Graan is dit die produsent wat saakmaak!
Ig Pretorius 082 906 1672 HOPETOWN Steven Storey 082 906 1676 LUCKHOFF Willie Pretorius 082 881 1120 MODDERRIVIER Dewald Burger 082 900 8736 PRIESKA Wimpie Grobler 082 882 2609 OOS-VRYSTAAT Ficksburg Esperansza van der Walt 082 805 9911
GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliĂŤntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed ĂŠn bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid.
innov eer lan dbo u De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445
www.gwk.co.za 65
GWK Versekering . . . gewaarborgde gemoedsrus Douglas Brits van den Berg Bestuurder: Versekering Kredietlewensversekering 082 803 5190 Prieska Kannetjies Kotze Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4773
GWK se versekering waarborg gemoedsrus oor die besittings wat vir jou en jou gesin belangrik is. Met ons kliëntgerigte fokus en innoverende benadering bied ons maakpas oplossings vir elke individu se versekeringsbehoeftes. Kontak ons ook gerus om jou met finansiële beplanning vir die toekoms by te staan.
Hopetown Janitha von Molendorff Korttermyn- en Oesversekering 082 889 4602 Douglas Willem Kruger Krediet- en Lewensversekering 082 490 9680 Douglas Marietjie Vermeulen Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4775 Barkly-Wes René v/d Westhuizen Korttermyn- en Oesversekering 082 907 8548 Modderrivier Riana Shergold Korttermyn- en Oesversekering 082 808 2911 GWK is ’n Gemagtigde Finansiële Diensverskaffer wat fokus op welvaartbeskerming. FSB Lisensienommer 1185
GWK is as toonaangewende agri-onderneming uniek geposisioneer met `n volledige reeks produkte en dienste, aangebied deur `n gediversifiseerde groep besighede wat fokus op omvattende oplossings vir moderne besigheid in die hele landbouwaardeketting. Ons kliëntgerigte fokus op volhoubare welvaartskepping vir vennote in landbou maak dit moontlik om letterlik `n nasie te help voed én bekende, gehalte handelsmerk-produkte plaaslik vir die verbruiker te produseer. GWK gee om. Daarom innoveer ons landboubesigheid. 66
innoveer landbou De Villiersstraat, Douglas Posbus 47, Douglas, 8730 Tel: 053 298 8200 Faks: 053 298 2445
www.gwk.co.za