Rosalía de Castro (Santiago de Compostela, 1837- Padrón 1885)
Era filla dunha fidalga de Santiago, e dun sacerdote, con cuxas irmás Rosalía pasou parte da súa nenez. É probable que a partires dos cinco anos Rosalía pasara a vivir coa súa nai, dona Teresa. Como tantas protagonistas dos seus poemas, súa nai era a pobre muller namorada e enganada polo varón. Pero tamén a muller que, finalmente, se enfrontou á sociedade para recoñecer o froito do seu descoido e reparar así a súa falta. A instrución de Rosalía parece que foi escasa, como demostran as abundantes faltas de ortografía dos seus manuscritos. Estudou algo de Debuxo e Música nas aulas da Sociedade Económica de Amigos do País. Contrae matrimonio con Manuel Murguía en 1858. O matrimonio formaba parte da corrente federalista e republicana que aspiraba a un novo modelo político en que a causa galeguista tería cabida, con liberdade relixiosa, libre comercio, sufraxio universal... Neste ambiente de ilusión, Rosalía escribiu en 1863 os Cantares gallegos, que marcou o inicio do Primeiro Renacemento. No "Prólogo" intentou suavizar as posibles reaccións contra o libro polo seu carácter reivindicativo, o uso exclusivo do galego e a autoría feminina. Ao fracaso da Revolución do 68 e á Restauración Borbónica, seguiu o desengano, agravado polas dificultades económicas. Publica o seu derradeiro poemario galego, Follas Novas (1880). O desencanto e a amargura ditaron as "Dúas palabras da autora" con que se abre este poemario, en que a muller galega, os nenos, os vellos e todos os desposuídos encontraron a súa voz propia. No centenario da publicación de Cantares Gallegos, a Real Academia Galega consagrou o 17 de maio á celebración do Día das Letras Galegas. Os restos da nosa máis insigne escritora repousan hoxe no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval.