Cas002 atheismvs trivmphatvs seu redvctio ad religionem

UMVERSJTA’

d e g li STUDI DI m a g n a G R /e c iA

C A TA R R O

SCOLTA' DI MEDICINA E CHIRURGIA b ib lio tec a

Jvu5, k G h 8

¡ A D I )l V V h

petrvm

|

1 Aperto] orumPrincipemTriumphantem. | •i filalir JiJ.'-IT: ’ . il

ATHEISMVS TRIVMPHATVS Scu R E D V C T IO AD R E L IG IO N E M P E R SCI E N T 1A R V M V E R I T A T E S .

•t

i

.

-• -

F* T H O M . Æ C A M P A N E L L Æ S T Y L E N S I S ORDI NI S . P RA E DI C A T ORV M. C O N T R A

; ANTICHRISTIANISM VM-

A C m T Ö PH PllISTIC V M

ROM Æ , Apud Hæredena Bartholomæi Zannetti. M. DC. XX X I, S

V

P

&

R

I

0

R

V

M

*?

&

%, M

l

S

S

V .

Approbatxo A dm .R.P.F.Ioannis Thoma: de Alaflio Ord.Prsed.facr$ T heologi* M agiftri, Coniultoris ac QuaJificatoris -Pupreinar univerfalis Inquifitionis Rom ana, necnon S o d i Reuerendifs. P. M agiari F. Hippolyti Maria: Lancii de Aquanigra eiufdem Inquiiìtionis y • CommiiTarii generalis. .

X commifsione Reuerendiis, P.Ftatris Nicolai Rodulfii Magiftri Generalis totius noltri (acri Ordiais Pr*dicacorum,legi Opus Adm. R.P.Mag.F.Thom* Campanella eiufdem Ordinis,Atheifmus Triumphatus contra Anuchriiliantfmum Achitophellifticum meritò nuncupatum, quoniam in eo de Atheiitis infipienter Deum neganttbus, «fficacifsimis rationibus ex natura: arcants deprompfis, gloriofe triumphat, pfeudopohticos Macchiavellitantes line vera ftatus naturali,politica,aut Chriftiana ratione vivere,luce danus demonftrat. Opus certe aureum, tanto dignum Autore, antiquorum Philofophorum ftilum redolens, htfce temporibus ve} maxime neceflartum . Ideò dignum cenfeo , qUod ad totius Reipublic* Chriltxaa« Utilitatem ih lucemprodeac • Rom* inPalatio S. Officii die San&fsimi Corporis Chrißi 163a.

E

Ita eH. Fri Ioannes Thomas de Mafsio, quifupjia .

OS Fr. Vìncenti»! BartolusSai. Thtol. Mag. & *Pro*mcMis TrìnatrU-Qr&'Prtd. r ifa fupradiSia atteB aliane concedimus facultatem ex ordine , & commifsione R^uerendifs. Vanii Fratrie UxoLai Rodolfi’ Generali1 Mag, Bri Qrditùs Zia B r i, I^.V.Mag. Fran i Tinnì x Campanelle imprimenti L,bLT ”a atutnUt m, ATHbISMUS I RIUMPHATUS & c. fer,a u s tamen Jervandis , & cuant.m in nobrteflM » quorum fidew -Ve. Vauin Coment» S M a ii* fu ftr Mìntrvam de V rb, die tenia fin ii 16 jo.

N

____ ;

F .BfglnaUus Lucar,

-ff*-----leuerendifs. P.Mag. Sac Palatii Apoi Epifc. Bellicafty. Viccfg.

« 1{¡ccdfdius Ordìnis Tradicatorm

S A N C T I S S . AC V I G I L A N T I S S I M O APOSTO L O R V M

D IVO

PRINCIPI

PETRO-

CH RISTI TRIVM PH ATO RIS V I C A R I O

ET

P R I M O ,

S V C C E S S O R I B V S *

bC C E, Felicifsime Domine, Navi tuae, retibus, caeterifque armamentis, quibus in pelago mortali homines expiicaris ad vitam , Hamum unum addo ego jninimus inter fervos tuos, juxta exiguitatem virium mearum, ex ilio S C I S , illoque ex A M O , qui­ bus refponiùm Verbo Dei, ad regimen orbis mit­ tenti, conferiti (Scis 'Domine, quia Amo T c ) ere- iomh%iì do^eonfeftum. Obiècro,prudentif$ime Pater, duni tibi Chriitifero Reges prophetantes dicunt ; /4 ccin- Tfalnt, 44, pere gladio tuo fuper femur tuum potentifsime, contra hoftes Fidei : Se Coapoftoli : Si in tempore^ xttorm 1. hoc reffitues T^egnum lfrael , defideranti Ecclefia? ut fiat •voluntas D ei in T*erra, ficut fit in Calo ; Se Mattò. $.

Rex Regum : oSPhtte in dexteram fi^avigii T{eti^> Joamistu in capturam pifetum i liceat mi hi inter languentes triginrao£to annorum rogitare : oPlditte me, cùm joannìs 5,’ per Angelicum Thomam conturbata fuerit aqua, in 2 pròt

frohatìcam fifiinam ; iinde tuo du&u , Se fànus mihi Se pfeudopoliticis, valeam emergere plenis hamis : Se exemprus malis ièrviam tibi ; nec videar immundus Mundo, cui dimittis ièptuagies fepties ; nec inutilis ufquequaque ad gloriam Redemptoris, cujus Regni claviger dum geternum canis Alle­ luia, noftri cuitodiam non dimittis.

!-\

;

^

,

.■

V

Fr. Thomas Campanella tibi fonans/Dominicanus tibi latrans : nil cudens noviter, nifi ut ftatuat vetera: non de ibis viribus, fed de thefauris Sapientiae incarnata? , quorum es diipeniàtor, praeiumens ; proftratus ad pe*; des tuos in timore Se ipe. D.

•j' •;* *Sii. i'•

v■■¿,'•0 •»’* 1 Ji i •> ? •

fc frv '.

V

«su

;

’ V .5

^vv v J . 'v . V

• f- .vUì'.V'V . i

•

,-Y.

■■

V

..

•'

:

v

j

À.

Ì

.. " Y " ‘

•I

Y

Y

, ' ■...... .> . ' - ■ t • < I .. ,

, ■■

•

I NDE X

INDEX <XyjEI N

CAPI T V M HOC

VO LVM IN B

C O N T I N E N T V R .

Ultiplicitas credentium, & contrarietà* diverfì generis, dubiam non or* thodoxis reddcntium Religionem . linde ego Intelledus humanus exci« tatus fum ad quarendam veritatem ejus, quantum attingere poteft communi* R atio. Cap. I . p Argumenta, quibus folet mover i quis contra Religionem communem Nat iònibus praffenti feculo,& contra Legislatore* mundi ; ac mox contra cathoftcatn Fidem . Et ego Intelledus ad examen ventati* excitus ihm. Cap. I 4 Appofitio Refponfiuncularum ibidem , juffu Superiorum . * Tutifsima via perveniédi ad primam Rationem divinam, ejufque mirabilem providentiam digniffimam honore : Qua: eil Religio, communiffima cundis Nationibus, ideoque naturali* : quoniam de jure naturse,&' fecundum naturam 9 utque confeilim increduli Politici convincantur. Cap. I I I . j-

M

E

xamen

C ommvne.

Deum,quia omnium entium cura gerit, precipue autem hominum ;Ergo illos vifitaffe,& legem docuiffe: Et tandem fadum effe hominem. Et häc fidem effe ra. tionabilifsimä ,& ita convenire.Et teile* hujus veritatis non poffe rationabilfter reprobari. E t qusedam de fanda Monotriade argumenta . Cap. I V . 27 Ernia omnia fub Dei providentia univerfali contineri, & irttentioni ejus, ac voluntati fubeffe . Nec locum effe Cafui, Fortuna: , & Fato , nifi refpedu particularium ordinum, 8c caufarum. Itaque Deum Eminentiisimum Unum elfe » 8i non plures : ejufque bonitatem fufpicione maliti* vacuam effe. Cap.V. 2 8 Inrerum umverfitate malum non reperiri.tanquam ens aliquod : nec Mortem>Vi. litatem.effentialiter.fcd iefpedivè,& privativè,& negative ; Falfatnque effe opinionem de muItitudineDeorum;& deimpotentia.aut ignorätia.aut malitia,cum Fabri, tum Redoris univerforum longè effe ilultiorem. Cap. V I . j* Hominem animo divino immortalique donatum effe : eique aliam poli hanc, vita convenire:i#eoque Deum praecipuam illius curam gerere ; fefeque iiii manifeflare, per rationes fen/atas, ac credibilitati* evidentia convincente*,nouafque.

Politici docenturrac ad melius agnofcédum Religione d e v 2 n w .C a p .V II. 3p Colloquium Rationis inferioris cum fuperiori, fagacifsimü de vita praefenti, & fu­ tura,& de fuperis,&inferis.Et probat* rationes caufales de eo, quod fuit.eil, 8i erit de nobis,& de Mundo:& folutiones argumecorü h cn tiores.C ap.V III. 5 j Religionem communem, potifsimam Juflitix partem, non effe inventum Politicorum : nec fola arte , aut non natura confiate, ut dicunt Epicurei : fedeffe na­ turalem : hanc vero, & illam pofìtivas, quas Nationes profitentur , elfe fecundtim fidem, quam praeflant Legislatori quoque fuo. Et quibus noti*, & argumentis agnofci potefl, qui vere fit à Deo tradita, & qua: abhominibus per Rationem; aut per fraudem : quivè fmt,qui veram fidem habent. Cap. I X. Ö4 Examen Chriflianae Legis, cxterarumque Nationum : quo demonftraiur illam_j pro fondamento habere Charitatem , & Rationem primam ; cseteras leges bo­ na* , phuofophicas, Juffitiam humanam, & rationes fecundas ; ac folius Chrir ftian*

Rían* folum pracepta moraba, &c*remoníaIía cum natura, quam perficiunt,' prorfus congruere , Et quo pa<3 o obligent, Inde neceffario futurum, u t, li totuj Mundus ad unam legem reducendus ed ( quod nos firmidìmè probabimus) aj{a$npr;eter jdam eiTe non podìt. E t adduntur refponfiones ad argumen­ ta JuJíani, Luciani, & Maccfiiavelli. Cap. X .

7a Examen fecundum qaturam credibilitatis eorum , qua: proponuntur tanquam lupernaturalia , & fundamenta legum in quacunque Natione . Chriftianam pre­ cedere pmnes puntate, pietate, & ratione, utili tate, & congruentia cum_* natura. Cap, X I , 98 Reparantur argumenta ad Relponijones » xot Examen Mahomettis. *0/ Examen Judaica:, io / Examen Gcndfifmi. *09 Appendi« de.caufa M ali, ex Metaphyf. i a8 Examen cultus Divini exterioris fecundum Religionem Chridianorum, & aliarum Njationum, per indaginem cerddìmam, cum confonantia ad naturam be­ ne inditutam, & reditutam , voluntatem reélam, & Sapientiam veram : ex qu® probatur cultura, & iàcrifieium Chridianum effe rationabile in fummo gradu : & de Sapienti® divini predantia in Eucharidia. Cap. X I I . la i Proponitur examen de perfona Chridi, aliorumque Legislatorum Nationum_* caetefarum ; & inquirendas effe notas; quibus, quem Deus miferit, quem Dia, bolus , quem ratio, aut adutiapropria,pernofcatur. Cap. X I I I .

129 Excertifsimis notis examen particulàre prefsius, ac rigidius, veritads Predicantium nova in quocunque Siculo dogmata ; & confirmado tedimoniorum Apodojicaf doilrince, ad quamlibet inviflae probationem. Cap. X I V . >35 Examen triumphi, & precedenti®, qua pollent tedificantes fuper op.nantes :unue Calumniatores Apodolorumomninodatimconvincuntur . Cap. X V . 13 9 ExamenMiraculorum : & autoritasad convincendum. Cap. X V I .

15 0 Epilogus, Refponfio, 8c confirmadohujuslibri. Cap. X V I I .

154 Appendix totius L ib ri, Maccbiavellum omnium fcientiarum tuiffe ignorantilir inuro, excepta Hidoria fiumana : & Politicam fuam non per fcientias, fed per adutiam,&peritiampra<aicam,examinade;& qnicunque ipfum ledantur, preponuntque ver® pfiilofophi® Sandorum, effe pueros ; qui coquum fuavia exhibentem, Medico ftlubria jubenti prsferunt ; idcircò in fe, vei in filiis fubitò vitam, & Regnuflfijamitterefolerc, Cap< X V I I l .

1 6% Refpondaad deiènforemMacchiavelli, Cap, X I X . i,% Argumenta Admiratoris contra Reprehenfores Macchiavellifmi.

17 » ReiponfiOe 174.

PROE-

P R AE F A T I O, o p t h r peccata T errs, ait Salomon, multi Principes ejus : propter peccata Principum multx feflse ejus. Troutrb. | quarum impietas propter peccata Sophiftarum. Condi­ ci it enim Deus genus humanum fub uno Paréte : unamque ei Religionem dedit, qua Deum cognolcerent, colerentque, omniaque bona ab ipfopeterentj fubque ejus prudentia, tanquam oves pafcu* eius , fé fe , Remque publicam gubernarent . Ratio autem ambitiofa Sophiitarumfeétas peperit. Ratio demum politica, ( quam . . vocant, D E S T A T V vulgares , Apoflolus vero prudentiam carms , Deo inimicarti ) Animis potentum piacere fecit feftarum multiphcitatem . Neque enim feda falfa ulla vig e r« , nifi Principes vellent. Volunt autem qui nullam putant efse veratri. Propterea tandem hoc putant, quomam pluns faciunt partem , quam Totum : &pluris fe ipiòs, quàm Genus humajium ; Si tandem pluns quàm Deum . Aeftimatio h*c viliiiima , proles inopi* & j ™ or)? ProPrn , alTedhntis copiarci , unde non eft, non unde efl ; incepit in Dia­ bolo, incedit per diabolico;, filios , & iti- inferno eoniummabitur . Arflat enim in modicum omnia magna, quali vermis in ventre hominis pofitus, putans nihil elle hominem, ad fe comparatum , fed vas inanime , ad fui vitam Fato datum ; nec extra ventrem extare Mundum, neque Deum .• ac proinde licere fibi quidquid l.bet tacere . Proptereaquepauci fatagunt, converfionem Hominum ad Deum, Jed ad te.pfos . Nmus Rex in patris Beli honorem,Idololatriam primus flatus i l, iius adhibuit, quo Regnurn fibi pararet fuper Nationes, debitum foli D eo. teroiioam , ut partum contra Roboam retineret in Samaria. Mahometes aflu Sergii, utlmpenumadfetraheret . Principes Proteftantes Luthero faverunt, ut bonis Lcclefi* ditarentur . Baiavi & Angli, ut zelo confcicnti* libertatem à fubieétione arriperent. Neque enim in Boreali regione fides aliqua apud illos reperitur ì mcipes, qui decreto communi flatuerunt, ut populus earn teneat Religionem, quam Pnnceps : & cum mutat, mutet. Et quidem feffasin multasfefli continuò mutant,atqiie permutant.Ex illis etiam exiit hber De tribus Impoiloribus, nihil in Keiigione ponens, nifi aflut>'am,&deceptioré. Qua propter Herefiarchaslibenter au iunt) yrannu^ ipfis fimilern prsdicantes Deum, qui alios Fato ad gehenna deiinatjdiios ad vita,, quam taixc omnibus promittit,ut maioré partem decipiat : li* beitatemque arbitni negantes pariter collaudai pfeudopolitici,Calvini foboles,8? j tdhomctam iplòiùpatresja quibusparum diflant Japonenlès Proceres; quo iùper homines tainqua m beflias, libertatis expertes.imperium exercere pofsint.Sic hoI kJnn,-pr>° D" S cultolii'muli!tLldo intergentes. Papam contradicenté vocant Anticnrifu,a quo elefliorus imperiique Jurahabent: ac confequenter fatentur fe fcqua ces Antichrifli;ut hmc videas.eos nec D.Pap* Religioné, nec hirefiarcharu credere vtram elle uilam ; quod jam Politici, & Libertini palam profitentur. Omnis au­ temnxrefis in Atheifmùm terminatur, ficutin epiftola ad Ultramontanos Princi­ pes Si PhiJofophos pro inflauranda Religione oflendimus ; & quotidiana oftendit expcnentia . Utinam non ferperet interiùs huiufmodi peflis, quam Macchiavellus lem‘navit : docens Religionem effe artem politicam, ad populos in officio fpe i «tracuii, Si timore infernorum , retinendos. Quapropter ad expediendam Nationum converfionem, flatui hoc in Opufculo ofiendere Religionem in communi elle

effe non feeundum artem àftutorum.aut fgnorantiùni, fed feeundum naturam, i Deo nobis inditam, PhiJofophis , & Nationibus probatam , Prophetis revelatam, & d Deo deinde/ùpernaturajiter publicatam, illuflratamque gratiis, miraculisveris , Prophetia , & Sanditate , Ad id vero demonftrandum , oportuit incipert» non à Credo fan&am Ecclefiam, fed d Credo in Deum. In quem fi vere crederent* illicò Deum ex providentia paternali Scholam indubitata fide digna profiliis fuis» ne circumferamur omni vento dodrinae , in Terris iervare intelligerent ; & per fuas qusfitam notas, in Romana Ecclefia ipfam invenirent, Idcirco neceffe habui prius demonftrare , quòd Deus fit ( potei! enim ex creaturij cognofcibiliter viden,Sap. i j ,& Rom.a.) &quòd fit Unus, & quòd curam omnium rerum gerat, maxime autem hominum : quòd Homo fit animo immortalis» aiiaque vita ¡Ili conveniat ; ( veluti Philofophi Platonici, Stoici, Pythagorici, Legislatoresompes , & inter nofiros D, Thomas, & Auguftinus, Ciemens, & Làdantius, & Cyfillu s, & Arnobius, & Juftinus, & alii Patres deputando fecerunt, ex nàturalibtìs, concefsifque ab omnibus ) & propterea Deum effe colendum non fida , fed vera Religione . Item pfeudopoliticos,aliter fendente? cum Epicuraeis , & Peripatetie is , convincere ita fortiter me'puto , ut propriis etiam malis, ne dum ex natura? decretis ? inteljigam , fe le errare ; & neminem hac opinione affedum , Principatum & vitam in fe , vel in fui? , fiatim rtbn perdiuim i viffe . Et quoniain m iraci Jis non moventur, & infpiratronibu$ divinis'refiiiunt,adnaturalia argumenta.qui« bus fe credere profitentur, ficut Patres olim,& D.Thom.in tribuslib.cont, Geni, fe feciffe teftantur (nam in iv. ex atitoritatibus facra; Scripturs procedit) me con­ verto . Q^apropter transfiguravi me in ipforumperfonarn, fed in puri? naturalibus pofitam , ne firmitatem fidei, quam profiteor , putantes effe obi!inationem_», jpfi quoque in fua opinione obfiinentur . Qui enim in aliqua feda, aut in Atheiftno obftinatur, is meliora quserere fit irteptus . Idcirco nullum ab ipfis,vel all'unde exeogitatum prò ipfoRim opinione argumentum , quamvis irrilorium»omifi ; tre me imperitum , aut fimijenf ipfisdifsimulatorem putarent. Idcirco id , quod fecit Eccjefiafies in perfóna impii non obi!inati,ut impietatemtolleret,& S* Juitinus,fidem vera quxrens,veluti ipfertiet teffaturjfic facianc léftarij cpnfulens,ego,& & illi nudi, fpoliatique omni opinione aiTertiva, qusramus opto veritatem; cujus fiabitum induamur tandem,ctlm fimiliter non obfimato quaeritante Juilino* Solis fationibus pugnandum erat : Sacri tamen cenfores zelotypi coegerunc me autoritates Patrum colligere.ilylumque mutare ex philofophico in Theologicum- Sed res puto benè cefsit, quoniam Patres convenire cum decretis natura: limul ex hoc Politici agnofeent. Quapropter per Philoibphiam humanam,& cxIeilem,conatus fum viam aperire : feio enim nullù in hoc loculo libri argumétum neceffarium effe jmagis. Utinam fi non prillitelo quod cupio,alii vel ex hoc exciti edat huic nego­ zio aptum magis.Nec enim lucro utplerique.nam femper vexatusmec timore impulfus,cui nec animus nec effugiumpoft ternas, & quatemas vexationes defuit :at folo veritatis amore urgente-, certitudinem praffto omnibus, non indodam,necfidam de Religionis virtute,ac veracitate,partim experimento proprio agnitis,par­ tine inveftigatis fagaciter in experimentis ajienis, partim ea perceptìs iagacitate, qua olfacere incipit homo ea.qua: hominem ad illam transhumanant cellitudinem, ad quam non potei!fyllogifmus extendi. Mifi hunc libellum amico, utproficeret in Germania, anno Domini M, DC. V II. multosque libros meos, quibus ad fuorum compofitionem profecit. Sed dummodo annuncietur Deus undecunque , nobis placeat oportet . Fiat nunepubliei juris, fi forte meliores frudus apud ve­ ritatis 8c non proprix gloria? cultores nancifcatur. Roma? ij; Iunjj i<5jo .

A T H f ilS -

I

ATH EISM U S T R IU M PH A T U S, REC O G N ITIO RELIG IO N IS UNIVERSALIS, S E C U N D U M COMMUNEM P H I L O S O P H I A M EX

N A T U R

Æ

A R C A N I S ,

'q g ÿ jr s f r

, & contrarietas diverfi generis, dubiam non orthodoxis red­ dendum Religionem . Unde ego Incelle&us humanus excitatus fum ad quærendam vericatem ejus, quantum fittinsere poteft communis Ratio,

m u l t i p l i c i t a s

CAP.

c r e d e n t i u m

I.

G O Intelleftus humanus omnes examinavi Religiones in ut convincaatur nererum univerfitate , & proprias & rationales, & impro^ gantes Religionem, prias & naturales apud liOmines , & belvas, & plantas, & creattîrarom apud Angelos, & ftellas, & mundum, communi præeunte diendumfuit . ratione.fenfatifque experimentis;ut meipfum certum redderem, atque alios, de fidei verx dogmatum credulitate? utque meum agnofeerem Jocum inter creaturas : in quibus divinus relucetcultus , aliis magis, aliis minus, aliis permanens in fuo prmcipio,aliis deicifcens a principio .

I . Invéni ut plurimum hominum multitudinem in toto mundo ea credere , Primus ordo erequx fibi à lege, fub qua nafcuntur, prpponi (blent ; aliudque ultra mqmrere mhilj dentium, eô quôd contraria argumenta non coniiderant, atque inter nationes controver­ t s ; nee vident, quod Philifophorum fed* omnes fulcire profitentur opiniones quxque fuam, rationibus & experiments, & altera contra alteram obftinatur * ita quod fingulæ fibi videntUr veritatem pro fe habere . Nec vident, quôd lex omnis jadanter prédicat fe habere, ad comprobationem dogmatum fuorum- » miracula, argumenta, prophetias, martyrium, concordantias veritatis; & quôd tot font accufantes, quot accufatx : propterea nec cujus judicio Aandum eft » examinant. , . .

Catholid nuncupate cetcras gentes effç deceptas a falfis Prophetis » & u .Princi” pibus tyrannis, aut a fallacibus interpretibus legis, omnibus communis, ffrmiter docent • Sic etiam ipfie gentes omnes de Catholicis loquuntur ; & quaelibet fides irride tur ab omnibus fimul aliis • Qm hÿc non confident, credit quiequid .fibi A propo-

%

ATHEISM US T R I U M P H A T U S .

proponitur in Religione 8c fetfa fua ; ita fi natus eft in Mahometifmo, ficut in Judaifmo,five in Gentilitate,five alibi. Itaque fors felix eilfideft Dei beneficium no­ bis occultum) hujufmodi hominum generi (nam omne vuigus tale efi) natum effe fub lege vera : nam per fe, tanquam arbitro pene expertes, aliud inquirunt nihil ; magnumque infortunium ex occulto Dei judicio efi eidem, natum effe fub le g o perverfa, in qua obftinantur, nihil ampiius indagando : nec mutant mutata rerum ferie fuarum.

Seeundusodo, I I . Alii veritatem non quseritant, propterea quòd utile efi illis credere nati­ ve Religioni, quoniam in ea efi quis Princeps, vel Sacerdos, vel dives, aliafve voluptates , 8c emolumenta inde captat : qux ita hominem obcacant, quòd gratum habent errorem > eaque modo argumenta perquirunt, quae poffunt ofiendere veram effe legem, ac fidem, in qua vivunt : alia vero contraria, nihil, aut parum exa­ minant, fed extemplo reputant falfa effe. Profetò in his ratio eft filia voluntatis, lucrum ratiqnalitati prafferentis contra jus, & fas natura. Voluntas enim , quali fiuvius ex principio , fubfequitur ex Ratione in ciclo 8c in terra. Unde fit, ut hu­ jufmodi homines mutata fortuna & imperio,repente opinionem & fidem mutent; uti fiepe hodiernis temporibus apud Ultramontanos : quoniam corruente milita­ te , qux erat mater & fundamentum rationis fidei ipforum, ftatim ratio illa vana apparet, ac fimiliter fides, quse fuper illa fuftentatur .

Tertius ordo.

I I I . lnvéni gentem plurimam rationes contrarias fidei lux non inveftigare , propter timorem ab his, qui gladio, 8c tribunalibus ipfam defendunt. Idcircò fa­ cile inhxrere argumentis faventibus, non autem contradicentibus : quoniam_» illa flint libi gaudio, & vacuitati malorum ; haec vero nocumento, vixque ad paffìonem .

Hxc lanè gens fapè utilfter timens,amiffo timore amittit legem 8c fidem : quo­ niam pater argumenti ejus decidit, & filius ergo evanuit. At in libertate deinde paulatiin librat, 8c perpendit omnia , fi pollet ¡udicio . Major pars hac in claffc verfatur ; ficuti in Germ ania, & Gaìliae, & Angliae, 8c Belgij, & Poloni* Nationibus plurimo compertum efi experimento.

Quartus ordo » I V. Alii autem nuliam credunt effe Religionem fecundùm naturam, fed fecundùm artem tantum regnandi, 8c convivendi ; atque inventionem aftutorum , & prudentum ; ac verè Deum non effe, vel res humanas nil curare ; vel mundi par­ tem aliam cafu,aliam vero ratione regi : & unumquemque debere feipfum exaltare quod poteft per fas & nefas,ficuti & beftiis accidit : ut lupi dévorant oves,& aqui­ la columbas innocentes. Atque Deum fingulis permittere ut faciant quod poffunt, aut volunt ; poft mortem vero,aliam non fupereffe vitam ; vel fi fuperefi,om­ nibus sequè convenire : Quandoquidem hìc Deus finit omnes juxta proprium ingenium, 8c voluntatem operal i . Qui etiam fi concurrit (ut creditur ) ad omnes entium operationes, non dari peccatumputant : quoniam 8c Deus peccaret, quia fieri permittit,& quia concurrit ad ejus effìcicntiam,tanquam caufa prxpotentior.

Ergo animi effe imbecillitateli!, putare quòd peccatum fit. Sed tantummodo legej ftatui propter conlèrvationem communitatis, utque vulgus in obedientia retineatur . At quicunque potei! quod placet operari.ffatim fatisfacere fibi debere, & om­ nibus mundi perfrui voluptatibus, quoniam haec eff pars noffra.

Quorum eft eft quar Hanc fententiam tuentur Macchiavelliftx, & Libertini, & Calvinifixex parte, tus ordo . & plurimum ferpit inter Principes, & Aulicos , 8c Gubernatores, 8c judices iniquos : ut enim Chryfoft. monet, ter repetendo , Imponìbile e f i , impojjibile t f l , impoffibile e fi, eum qui male vivit, non vacillare tandem in fide : ejus radix carni fuper

, rj

CAP.

I.

j

j’uper proprio fundatur amore, idcircò diificillimè eradicatur, Eilque peftis totius feculi, & omnibus, licèi non in toro nec in omnibus graffetur ; Si perfonarum humanarumincommuni,&fingulatimexparticipio opinionis, vel malorum exinde in alios derivatqrum.

Hi veritatem adipiici intelledu nunquam ferè poifunt, nifi Dei brachici exten- Aa & quomoda to ; quoniam extfiimant fefe iapientiffimos : Et aliud quaerere,effe vanitatem pau- quartus ordo con­ perculs gentis,quas nefciat vivere : Aut ailutorum, ut novamflruant Religionem,. verti ad veram Re. ligionem poffit. qua? fit Dominatus, & Imperii concupiti fundamentum , Qui autem putat fe ad fapientiam perveniffe, nil quaeritat amplius . . Hi religionem (fed palam tantiim) defendunt arrnis per fas & nefas : quoniam gloriofum aeilimant propriam fuilentare fedam : aut quia utile ef! ita facere . At deficiente utilitate, vel gloria, deficit ratio apparenti* fidei ipforum .

Ideoque ex ratione politica (quam dicunt de ftatu)fuo arhitratu religionem intCrpretantur,& mutant ; fic etiam leges omnes, & fcedera rumpunt perglofifas fai-. laces, torquendo ea quocunque utile fuerit ; nec ad fidem veramque religionem qbfque fidione convertuntur^nifi per miracula evidentiffima ( ipfi enim arbitrantur effe vel ignarorum illufionem , vel prudentum aftutiain, quodcunque miraculum fcriptum,&c. ac fspè obftinatè interpretantur mirgcula effe a cafu.) Aut fi vident Angelos, vel Damones,& f$pè,unde certi redduntur vitae, quae remanet poll, mortem, folent ad piam religionem redire in ventate, fed raro nimis.

V. Extant vero Si Philoiophi nonnulli, qui legi naturae, prout ab eis percipt Ordo quintuj 4Phi. potei!, inhaerent : & exiflimant, vel omnem legem effe veram in fuo fenfu, om- lo/ophorum eft quonefque a Deo autoritari miraculis, Prophetis,& Martyribus ad beneficium diver- vundam i; farum gentium,quibus aliis aliae conveniunt leges: Si deceptionem permitti a Crea­ tore, variis gubernante mundum ritibus, modifque, prout nationum mores varii requirunt. At naturae legem omnibus communem effe, in qua el! certitudo ipfis, Si veritas indubitata. Circa fupranaturalia vero aut nihil credunt,autcredunt om­ nia ex omnibus legibus 5 aut fufpenfi, retinent afferifum. Atque fi poi! mortem alia nos manet vita, Philoiophis illam magis convenire xqui fefe non obfiinaverunt in fedjbus humanist 8i in credulitate Deorum, fed primae tantiim Caufae iervierunt pio affedu,honeflis operibus, utiliter benefici erga genus humanum .

Hi nulli, praeterquam fibi, nocent, quoniam indoles, virtufque, quam profited putant, non permittit ; & quoniam non cupiunt honores, divitias, & vidum plufiquam natura praefcribit, ae proinde occafionem malefaciendi non habent : fed vivunt contenti parvo, fruuntur contemplatione, & reputant fe plufquam Reges, & Papas ,& Monarchas ; tanquam ipfi,& non ii!i, fint veri boni cogmtores, ejufque JOE fruitionis. Atqui hos ceteris aptjores ad prxilandqm fuperfiaturalibus veritatibus fidem, minufque refiffentes divinae gratis, confiderò .

Hujufce generis vix quatuor fufpicacitate in iaculo praffenti deprehendi, & in hiiloriis omnibus vix legi vigintiquinque, Ego enim nunquam Philofophorum in numero eos confcripfi, qui (ludio literarum dant operam, vt poffint dodrinam in fcholis, 8i in tribunalibus pro gloriola, & pecuniola vendere. Nam re vera fophiffici funt omnes ejufmpdi fcipli, cupidi apparerò Capiente*, contentiofi, avaritia, & ambitioue pieni, oppreffique, ne veritatem intelbgant, Quin nec qui philofophantur libello* feribendi gratia, ambinone fpoliari queunt, nec ergo ignorantia prorfus. Socratem laudaui fupra philofophos omnes, ejufque coniimiles .

Inveni etiam agmina hominum fragilium , qui confuetudine dudi, & exemplo Ordo fextus, FragiSacerdotum ac Principum prava; conicientiae, quaecunque deteriora feiunt, ope- lium. : A a rantur:

4

ATHEI SMUS T R I U M P H A T U S .

rantur: & reputant /è qm'dem federato*; & in fide permanent ftupidi, &f quali afiliderati; cogitant malum efiie malum, & bonum bonum ; fed ignavi elle abjedique animi, minus quam esteri fceleffum effe, minufque fycophantam. A credulitate Creatori*, & legis nativa» non recedunt, fed magis confuetudmi fe con­ formant ; fin vero credulitatem exuerunt, efficacibus rationibus pro ipforutn_« emolumento, 8c appetito dudi funt • Nihilominus proximis benefaciunt, malignique non funt; propria, & aliena pandunt federa ; & cum abufione ludunt joAd hoc capitdlum, canturque , Hac in dalle funt Epicurei, Aretiniftae, Franchilbe, meretrice*, & jn quo feétarum , & publicanj. Qo} etiam faciles, ac repentini interdum funt, praeeunte gratia , ad creaulitatum & Re. ligionis varietaté re- eonverfionem in melius, fi optima exempla , aut efficaces rationes eis offerantur. cenfuj, ego, non ut Qum perpetuò videntur fceleribus notari minus quàm Pharifei, & Scribi hypo­ «gq, (ed vt humanus crite, &: Sophift* , adeò affueti obfiinatè fimulare fanditatem, ac fcientiam, quiintelleftus (ficut Ec- buscarent, quòdplerique inter eos credunt & fe fandos, ac fapientespropterea «lqfiaftes, & S. Juftip is fecere) unde fu- effe, quòd fophifmata quatuor addidicere , & libellum unum ab eis laudatum, Se fpicaeur Macchiavi« quiftiunculas duas, &Deo perfolvere inclinationes, & contorfiones corporis, & lift* Religione effe detediones capitis, & fufurros orationum, quas nec intelligunt nec attendunt, aftutia? politicai in* nec attendere fatagunt, H'que putant lèrvire fe D eo, dum fibi feruiunt de D eo. ventioncm ; non re- Aft ipforum proceres probe norunt, quòd utilem fibi faciunt Oeum , dum utiles quiritur relponfio, fed fcrupuh ìfti exi* fe ouendunt D eo.

Quapropjer cùm viderem, quòd propria opinio, aut amicorum, aut antecefmuturincap.3. 4 J6, ubi Deum effe, & forum, aut communis fe d i, propter affuetudmem in aliqua credulitate,&pravam providentiam, & re nativitatem, ve! educationem, tantum malorum mundo afferret ; egohominum_» ligionem unicam, & remunerations, &c. Intelledus , perticaci intelligcntia a Deo me donatum intelligcns, ac memoria promptifsima, 8c tenaciflìma, recognofcere decrevi ea quse credunt homines, qui* probatum . bus donatus (um,

«li

A R G U M E N T A , QUIßUS SOLET MO VERI QVIS contra Religionem communem Nationibus in prad&nci fa^culo i & contra Legiilatores mundi i ac mox contra catholicam Fidera , Et ego Incelleótus ad examen veritatis excitus ium.

C A P .

S. Monotriadis effe* ftus omnes ipfam re pr*fencant,& per ip­ fam funt, & fervantur participio Poten­ ti* , Sapienti*, & Amoris.

Vita hominuta ei£ dem primalitatibus

sonttftatur.

II. 3 O Intelledus contuens undique naturam rerum unive vidi quòd in Metaphyfica demonffratur, Ens Primum effentiarì Potenti«, Sapientia, & Amore ; iècunda vero entia horum participio, ac in tantum effe, exiliere, & vivere in fuo quoque gradu, in quantum perfeverant in eis Poteftatis, Sapientice, & Amoris radii,ac participationes, cuique pro rata fua. Cum autem non amplius Poteftas, aut Sapientia,aut Amor confervans, adfunt a confervante Deo , amittere illud. Nullum enim abfque tribus his primalitatibus fervari potei!. Idque operatio docet omnium,ad quam omnium Effe habet analogiam . Cùm em'm aut non poffumus, aut nefcimus,aut nolumus oper a ri, definit operatio.

I. Idem agnovi in artibus vivendi, 8i unumquemque vivere , aut tanquam Potentem, aut tanquam Sapientem, aut tanquam Amantem, & Bonum ; & hoc plerumque.

CAP.

I I.

%

p-ierumque . Nemo enim abfque his tribus principijs fervatur. Potentes iiint Principes, & Domini : Sapientes iùnt Artifices , & Dolores,. 8c Sacerdote* ex parte Ainantes funt iftorum amici, vel ipfius Dei,& fervi eorum, quibus utiles funt, amatores, ficut 8c gens imbellis » & iners apta pietati, & amabilitati human* . In qua Jerviendo aliis fervatur 8c ipfa . ita fervantur mulieres,mancipia,& fideles fervi.

Item qui,, ut Deo vacarent,vidum mendicant. Aft illuftresquidam funt in tribus, vel in duabus pr*didarum primalitatum,feu praminentiarum ; 8c quidam in una.

Item quò major eft ipforumamor erga Rempublicam, 8c Legem, & Creatorem ; cò meliores lunt; ac iipe afcendunt ad apicem Sacerdoti!,& ad fublimia, juxta Dei judicium,à quo in quadam amoris fcientia hunt magiflri. Alii, in exemplum & juvamen aliorum nafcuntur.

Degeneratio á po­ 1 1.. Vidi deinde in f*culo potentiam veram in aliquibus non reperiri, 8c in_. tencia eft Tyrannis : plerifque loco illius eminere Tyrannidem,ut Salomon inquit, qu* eft poteftas fi­ á fapientia eft fophida ,• ¿¿nobilitatati fanguinis, qua; eft fecundùm opinionem,non fecundum venta­ ftica: ab amore bot a t i.. Arbores enim à frudibus,non à radicibus agnofcuntur. Deinde vidi ple- ni eft hypocrifis • & rumque in loco Sapienti*,Sophifticam;Religionis vero Amorifque loco,faepè Hy- in refpófíonibus patehic quod horum_» pocrifim,& Impietatem ; atque hujufmodi gentem cujuflibet nationis,fic libi utili- adufteratio arbitrij ter abuti Deo, & nomine Potenti* repraefentantis Potentiam divinam » & nomine humani libertatem Sapienti*, rcprxfentantis Sapientiam divinam,& nomine Bonitatis 8c Amoris, re- firmat: nec Dei propr*fentantis Amorem divinum: at non fervil e illis,neque Deo alti(Ìimp,ficuti pr*- videnciam tollit, ut incap.é.&'S. 8t 11. dicant, 8c profitentur, per optima argumenta perquifivi, ne decipiar fed mirificar.

I l i . Deinde omnes profeftipnes,& artes, & dogmata mortalium,contempla- Examen artium 8t tione,5f examine perluftrare conatus fum. Et aim examinarem Ariftotelis philo- profdiiorui ad quid. fophiam, hodierno tempore apud multos regnantem,invenicam non una ex parte ibpbifticam (ficut S.Auguftinus,& Juftinus,& Anibr. & alii admonuerunt).Poten­ De jeßio autoritatis AriftoteHs, quati*, Sapienti*, & Bonitati divin* adverfantem . Et quòd res, quas ignorai, fcire tenus futidatur in eo fimulat, ficut cadi matus& matores,& Animam,& Deum,& Mundi aeternitatem, Macchiavellifmus, & Emilia. Rerum velò, quas fcit, notitiam exuit .Quippe qui non modo calorem per manifeftos. erro­ Solis, fed 8c lucem abnegai. a. C al. tex.42. Lumen (ait) & calor non eft in ftel- res , proponitur fecödum Patres, & falis, fed fit attritione aeri?. Ecquanam clarior veritas? exclamat S.Ambr.rn Arifto- cra Concilia. Simi­ telem,& quod majus ftudium impugnànd* veritatis { Ecqua nam ignoranza affe- liter etiä Melchior data magis ? ) Tranicribit, & furatur aliorum fententias & verba, venditando eas Ganusin na. de lo­ quafi proprias. Invidufque (ut S-Thom. ex Gellii, 8cEuftachii, & Simplicii, 8c éis Theolog.confulic Ariftötelis. autoritä­ S.Auguft.teftimonio in 4.de reg.TrincA. 8c alibi fzpè advertit,ne dum alii Patres) rem minuroportere; calumniosè aliorum dida refert. Et ex diverforum autorum liburis componit pro­ ne ejus errores,quos pórmi,ut ante me multi animadverterunt : nec confiderai inter illosrepugnantias enumerat plures có­ mgentes , qualis eft inter Parmenidem, 8c Ocellum, dum ab ilio principia duo, ab rraCatholicam fide, hoc vero dementa quatuor , qu* duo elfe debebar*, fi in eis principia diftributa_. ejus autotitas in animis firmer legenmanent (loquor de realibusexiftentibus, non de fidis poftmodum àfequacibus .) tium. Narratq. ejus E x quo comperi, raro, inverna fcientiam aliquam, certam , juxta hominum ver- ex doärina ortü effe bofitatem : qui defenderunt illam, feu falfam, feu veram. Et quòd multi pr*po- in Italia Macchianunt earn Scriptoribus fandis,& Bibliis, mille gloffis phantafticis addudis in con- vellifinum cótra Dei providentiam, 8t có­ cordiam diifonantis: contra quos S.Augu{[.lih. l-in Gen.cap*l8-& i9-8c S.Thom. rra animorú immor. in opufc.?. & fuper Tfal. 4^. declàmant, tanquam contra furtum & adulterium_» talitarem,& religiofpintuale patrantes., Et fedas fundari fuper credulitate pntftigiofa, quam fuo nis veracitatem.Adprsceptori prsftant ; & fuper obilinàtione in verbis argutis ad defenfionem exco- dimus errores Ari­ laudatiflimi girai is ; 8c tamen verba Dei fide tenenda,non credunt, frivoìifque dogmatis ho- ftotelis, in philofophia, uc uiinum, 8c fuperiUtionibus, nulla fultis fapientia, credunt. innotefcat, quar.tos

A

1

Paulo

<$

ATHEISMUS T R I U M P H A T U S .

T & S S S Ä per quitmsVundarur Micchiavdliilnus.

Propcerea lmbeollitatehjman* fapien ufimdbgäc do?ma’ «Chriitiana m ipforum dogmacis non fundarij ne es falquiffLincwwTheo Jogi* fdfitat/, Ideo ineap.io. n.9. meliores philofophos, & Hero^ Chnftta«endTium ’ c Quid in feientijs defideratur,ut agnofcas, refte Cocilium

Paul° mex1,ores ,nv^nl p,atonic°s minufque arrogantes, alfiöraque olfacientes. ^toicos ver0 3 dilcretos magis , feveros, & non jmprobos - Pythagoricos autem pi^tatem redolentes, Reiigionis vera? (altem cupidos>& naturam fupervagäntes * Telefianos fenfatos vaide, nirriique humiles; & hos omnes Deum Autorem, Dodorem,& judicem quoquo pafto agnofcentes. Cynicos,inertes,& veridicosetiam a d .v e r r u m <e,pfos: Scepticos,nihil certos,nec an l.n t: Democraticos,8i Epicureos, nd alium fuPer mater,a}ia. temporalia, & localia iapjentes, & animoconcretos, Parmcnidis fcholam eminentem, & cafteftem propemodum, quantum natura datur. Braemanos vere fuperftitiofos, Sedas ab Augüftino,& Clcmente Alex. & Eu& ^uibn?' exam'nat:as iäpienter agnovi: & eledionem veracioris eile paucorum; & neminem,d Deo non edodum,erroris expertem; proptereaque omnes re^latione indigere;ac neminem Hon appetere ; licet multi defperent propter mcredulitatem.

IV , jVlox omnes Icientias figillatim perluftrare non deftiti: invenique eas di* vi.nita?e Plenas in fe» at maJ! traflatas propter avaritiam, & ambitionem, & acid'am ' n poti's: horumque vitiorum fervas jam redditas mjferabiliter. miferabilius autem ubi tyrannides in nationibus grafifantur, Prava etiam confuetudo, (ut notavit cum Platone 8c Varrone in 7.& 8.de Civit. Dei AuguftinusWniciohor ty-

ppraffe tfarüm

" nnidc °Ptim° 5 etUm °PPr,mit>fall,t<l Ue

.

formadonem, utin cap. io. à Chriftianis deberi, de paffen

N V M . V. A P P O S 1 T I O Invéni me in prsefenti feculo tenebriRefponfionum parvarum ad dubicofo, ubi omnes nullam fidem habenCófufìo facili j dicitationes hujus capituli, qua; June* tur Kox apudS-Au- tibus, lucernamque incaliginofo reliindices magnarum poll dodirinam , dam non intuentibus ullam, vídemur gutt. ferm.ag. d^» unicolores; omnes enim Naciones ita^» ut moris e ft, in ca;teris poiitarum-, temp, defendere profitenturpropriam fedam, capitulis f ex ju(Tu Superiom m , ne ac Chriltiani veram Religionem ; fie & L e ito r vacillet argumentorum id iinultos Principes,& fapientes, plerique bus,ac ut prxfentaueum anttdotum enim íllorum dominatum armis , iftorum vero dogmata fuá /yllogifmis, ad habeat , tuendam pofitionem potius, qudm ad R E S P O N S IO AD V. NUMERUM Veritatem concinnatis.

Index magnarum.

Prima dubitalo, & Vidi etiam non raro Religionís Joco Sedarum & Religion» varietas, non indi­ fjus cauia, hypocrifim : & mundum plenum haere- cat nullas eife veras, ut patet ex cap. 9 .1 o.

Melius eft dubita* fibus >fedtabus, & opinionibus, & le- & 1 1 . fed libertatem arbitrii, & animorum fe, quam iq una ob­ gibus pugnantibus, E t dixi ; Quis cer- fluduationem poll peccatum Adse > & poit ituari fefta,eupientum faceret hominem ínter tot opinio- negledam Dei dodrinam; eifeque obiuicatibs» veritatem, num controverfias, fucatarum eodem tum viciolitate lumen naturs?, & altiori ope jndigere . Jtem aliquam Religionem Sc docolore ? fique ipíe deprehendi tot madrinam eife veram . Nec enim plurium honifeftos errores in Philofophomm om- minum maiorum malitia indicat nullum eiie nium feholis; Quis etiam,& quomodo bonum . Prseterea ex hoc innotei'cit,dogma­ difcernet.qusnam Theologorum feho- ta vera, non in poetica, auc humaua feientia Ja Ínter tot diícqrdantes in cundíis Na­ fundari, fed in reveladone divina , per de­ tionibus expers erroris eft ¿ & quis fi- cern notas agnita: ficuti probamus in dejuífionem , & certitudinem praftabit nnm.4, Sc ex 9. (ap,nf(jne $ 4 16. £c qui has infidelibus,quad Chriftiana tantummo- notas habet, fidejubet prodogmacis Chriftianis. quas cum in Gentilifmo, Sc Hebraifdo vera titj eseterarum vero orbjs íeda* m o, & Mahomettiimo deelfe palam lit, uti-

fi‘ri,

rum,

que

CAP.

rum, falfie ? Damrecentiores contra-.

Patrutn fententiam,quibus fophifla, ho, ilifque fidei Arift. habetur ( ut OrigeneSjAmbrofius, Jufhnus.Chryfoilomus, Gregorius Nyifenus , Bafilius* Epipha, nius, Eufebius, aliique concorde perhi ■ bent tcilimonium ) propterea tanti faciunt ipiiim Ariftotelem , quodfubtilitatibus logicis propria mendacia magi* condire, & dulcia fäcere novit, quàm alii veritatem reitè dicere ; utque d o ipfo Picus ait,quali fgpia atramento pje¿ lo , feie, dum infipiens deprehenditur, occultare . Si ergo Theologi neotherid cum veteribus pugnant,& aliis atque aliis cünfti fe&abus pro Theologian communi inherent : ergo funt utriquo deceptionibus obnoxii *

N V M . V I. Secunda Si affers miracula , fanguinem Mardubitado. tyrum, autoritatem Eccleiiie iSao. annis confirmatam ; flatim illud orfertur e contra, quod natio omnis miracula-. pro fe habere profitetur, martyrium, & autoritatem diuturnam . Religio jouis, & Apollinis aooo. annis perduravit.

Mahomettana 584. & adhuc crefcit« Hebraica vero j a o o .& pluribus; cui caeterae innituntur, & conteftantur ob mirahilia Moyfis facinora ; qui & alias praedixit, vel praefiguravit, T ■ a Quod fi dicat Chriilianus, mendacia bitado. UelTe : dicent & ipfi de ChrifUanis idem, cum Judaeis > Nam 8i Gentiles Moyh miracula negarunt, & tribuerunt ea cafiti, ut legimus apud C.T acitum, Si Juftinum Hiitoricos, & alibi: vel ailutiat, 8i naturali magiae, ut Plinius docet, & Condufio Avicennas. Hinc Boccacius in fabellis indofta^ impiis probare contendit.non poile diimpiaque fa rm , inter legem Chrifti» Moyfis, & Boccacij. Mahomettis, qUja eadem figna nabent, uti tres annuli confimillimi. Item Mafutius Salernitanus non minus impias contexuit fabellas: quarurn primus autor Lucianus fophifta.

NVM .

IL

7

que intelligendum eft in his veritatem folidam minimè inveniri, à Deo propalatami ì utpatetin cap. 14. Se 1$.

Praeterea aliter judicandum effe innaturalibus, Se moralibus, quibus fervitfyllogifmus,- aliter in divinis arcanis,quorum eft teftimonium, & fides, non levis : fedcumcredibilitatis Cute evidentifsimis notis, Fidejubet edam prò Chriftiana Religio­ ne omnis idiota zelo Dei percitus ac lumine ; fìcut Apoftoli coram gendbus,& noftrates Sanili viri miraculis corufcantes , aliifq. chariimads.

Porrò poffunt Patres & Scholaftici in his quorum non eft revelatio, errare : Sed non omnes ; Se in reddendo rationem dogmatum perfuafionibus ùtentes phyficis, non_» autem in dottrina revelatorum. Quòd Arift. fit folum teftis contra fuos in fchola Chrifti, non autem doitor ; fimiliter Se aliiPhilofo-, phi) in refp. ad ultim. patebit.

A D V I. N V M . R E S P. Dico refponfum effe in cap.9. Se à cap. 10, Ad 11. u[c¡ue ad, 1 6. inclufiitè per toium . ubi difterentiam demonftramus inter teftimonia, & radones, & miracula, Se martyrium Chriftia­ na: Religionis, & feitarum, contra Boccacium , Se librum de tribus Impoftorihus, Se Macchiavelliftas : quibus zhx leges non videntur à Chriftiana differre ; fiditi pueris indoitifque videtur idem aurum, Se aurichalcum: Sophus & fophifta. Item unicolores videri vitio obtenebratis incelleitibus, non autem illuftratis virtute illa, quae & in tenebris lucet. Oftendo etiam unam effe ab ¡ni­ do Mundi veram Religionem, minus magifvé pro temporibus explicitam. catreras vero fuperftitiones, in quo diuin* Radorii, qua?

Chriftus, adverfantur.

Praeterea ibidem falfitates feólarum , & Ad I H . quibus deprehenduntur argumentis, patefacimus . & ] aitata miracula feólarum effe, vel ex mendacio hiftoricorum.vel ex fallacia dxmonum, vel ex divina difpenfadone.

Praeterea & q u i negant Mofis, Se Chrifti miracula, in cap. 13 . 14- Se 16. convincuntur erroris ¡ velud Tacitus, & Trogus, & qui ea ftellis.aut cafui, aut temperamento adferibunt, ut Avicen. Se Pomponat. Se Lucianus, ibidem repelluntur. id quod etiam fecimus in Metaptyfpar.T,. Item in 4. defenfa rerum, atque in Theologicis dijfertaliontbus ,

A +

AD

8

ATHEI SMUS T K I U M P H A T US.

N V M. V I I .

Sm it& peculiaria argumenta-contra fidem Chriftianam . E t primo .

I. Chriftus promifit fe citò venturum Jf3c. xi. ad judîeium. tcce renio (ait) citò. & M an.14. alibi . K(on pYÆteribit generatio h.ec,Sic. Marc,). Sm t aliqui hic Hantes,qui non guflabunt mortem donec videant regnum Dei. & tatnen tranfiere 1600. anni, nec dum_, eomparet.

A D V I I . N V M. R E S P.

A d argumenta peculiaria, contra ßdem Chriftianam pugnantia.

Ad I. Refponiìo habetur in hne cap. 8. 8c 17. quod ly Cito habet comparationem ad aeternitatem: nana faeculum unum mille annorum , eft tanquam dies una 1 tette David. fic etiam refpondet S. Petrus epifl. %.

Quod autem in proximo fit adventus ejuj, declaratur in cap.i. nu.i 9. & in fine Appendicis, & in cap.io. num.t). Quòd vivente* multi viderint Jefum in majettate.innuimu* in cap. 7.num.7. fimiliterin cap. 14 . viderunt enim Petrus, ac filii Zebedei in Thabor.

1 1 . Credulitas Euchariftiæ videtur palam impoftìbilis; & multi experti funt illudentes,præcipuè Calviniftæ: & quotnodo in tot hoftiis,fimul corporaliter fit ; feque comedi faciat.

Ad 11. Refpondemus : hoc dogma pollibile non effe iecundùm naturam : effe vero fe.cundùm natur§ & fupernaturalium Autore: & quomodo qui nó Calvinifticè, fed Catho* lioè experiuntur,inchoativè beantur, ecftafei 8c divina patiuntur: & quomodo manna abfconditum nemo novit nifi qui accipit. Vide cap.to.8c 1 1 . At veram effe fidem hanc oftendi cap 10 . §.de Cerimonialibas. ÓCcap. l i.n u.4. 8c diligentius cap ir . per totano . 8c folvuntur omnia argumenta contrariorum. Óc cur adultera generadoni non datur fignum, 8cc.

I l i . Quòd m ater ejus fit virgo etiam Ad I I I . Refpondemus doilrinaliter in in partu,impoftìbile videtur Calvino, 8i cap.16.ex teilimonio Matt. LucJiaiae : quo* multisi non aule tantopere ante, & polì:. null° Pa£to reProbari Pofle nibidem oftendir r mus. Item exaliis manifeitis miraculis hujus occulti veritatem exprefiimus . utpatet cap. 1 1 . & ;» ceder» cap.nu. 3. & nafci de Virgine confequens rationabile effe ad Dei incarnationem infertur .

I V . Q uod Deus fit maximè Unus , 8 i tamen Trinus : & incarnetur , & non totus >

I

Ad I V. Nihil repugnare, Deum effe Trinum in perfonis, & Unum in eflentia, declaravimus in cap. 4. ex Potentia, Sapientia, & Amore, primalitatibuseffentiativisentium.

Oftendimufque forti/Tìmè.myfterium Trinitatis propter hoc effe evidenter credibile. Eifdem quali fundamentis idem demonftrant Ambr. in exam. cap. ult. 8c Magifterin 1 diB. 5. & Divus Thomas in comment. Se Riccard. in opufc. ad D. Bern. Item teftimonium habere-, perfuafivum in Natura, ne dum in lacris Litteris revelativum , ccrtumque. Et in cap. 1 1 . probatur evidentia credibilicatis hujus Fidei. Item poffe incarnar) imam perfonarum, & de fa£fco incarnatam effe,probatur evidentia credibilitatis. & perfuafione credibilifsimi myfterii in cap.4- & 7- & cap.i i . num.^.&c 17. quoniam totaTrinitasconcurrita<ftivè adJncarnationem , Verbum autem terminative . Oltendimus etiam contra Peripateticos, quod ipfi quotidie incarnant intelle&um agentem , limili modo ad unitatem perfonalem, argumento *d hominem ; quod & D. Thomas, 8c Auguftinus prius animadverterunt.

V . Quòd fe vilitet etiam ufque ad Incarnationem, ut falvet nos,-& nihilominus adhuc plures damnantur , quàm falvantur.

Adv. Refpondemus in cap.4 .8c 7. Item in u . num.7 .8c 7. nildignius Deo.nihilque utibus hominibus, 8c juxtaipforum defiderjum ; quam quod Deus incarnetur, conde-

fcendens nobis non potentibus ad ipfum_* afcendere. Nec propterea inanis Incarnatio, quia plures damnantur : latet enim hie confilium D ei, ut probatur cap. i t . fufficit nobis feire, quod Deus nihil agir fruftra, nec noftris deletfUturmalis. Prarterea damnationem ex abufu liberi arbitri!, peccato primorum pa*

-

rentum

C A P.

I I.

9

rentusn deteriorati, non ex Dei predettinatione ad malino: aut ex impotencia ad falvandum, cùmfit contra peccatores non minus forti* ad puniendum. cap.17. Item non per vini, fed per jnttitiam faciendarri fuiffe redemptionem cap. ti.num.%.

V I. Abfurdum eft prorfus,quod cimi mundus magnitudinem corporis humani(comparativè loquendo) Chriftianifmus auté unum digitum referat : Deus tamen velit digiti! folum unum ex tan­ to corpore aindtorum operum fuorum falvare, rcliquum vero perdere . Quin etiam minimam partem hujus digiti lalvat, cùm pauciffimi fini Chriftiani pro­ bi , falute digni.

Ad VI. R,efponfumeft in cap. 8. num. a.

Se 4. quod eciam fi totus mundus noftri tel­

luri* perderetur, effet quali perditio haevi unius in torpore magno: talis enim tantaque eft tellus ad exlorum, Se ftellarum, & mun­ di magnitudinem , E tetri m omnis creatura liberabitur àfervitutecorruptionis, tefte_> Paulo : & in cacleftibus millia millium minifirant Deo, & decies millies centena mil­ lium afsiftunt, tefie Daniele, ¿Stradone, Deinde ex eo , quod ex hominjbus plures damnantur, quàm falvantur, nihil Dei poteftatem minui,dicitur in cap. 1 7. Nam, Se qui falvantur l'unt Dei, ut Patri*, Se qui damnan­ tur, vt judicis. Diabolus autemejus eftcarcerarius, Se carnifex, non antagonifta. Hominìs quidein fuilfe culpam, ut caderet, Dei vero remedium,ut eriperetur. Idem cap.n.n.iy. ubi nec fui ííe inutilem adventum ejus, nam veré liberavit homine* de pote fiate Diaboli ; fed pueros remedio non repugnantes, proveeos vero voluntarios, non invitos : ne temeraret libertatem. Item dixi cum Efdra, plus valere montem unum aureum, quàm mille lapí­ deos : faluandi autem funt Mons aureus Sic. Prseterea nec falvandorum numerum effe ad damnandos, ut digitus ad corpus, probatur in cap. io. Se it. Se 17. hoc enim verumeffet, fi foli baptizad in aqua, falvarentur, quoniam falus caepit fic ab adventu Chrifti. At vero in cunclis nadonibus femper, Se ubique, Se omni itati hominum dedit remedia Deus, ut dicic Bern. epi!7.77. Se allegar Ambr. Auguft. Se Cyprianum , idem fendente* . fimiliter D. Tho­ mas in 4 dia. 4. q.%. a i i. Se D. Greg. allegatus à Mag. in 4. diti. 1. S. qutritur ¡ 8c cum eo Scholaftici omnes. Et qui remedia non accipiunt, citra culpam, fi poffent vivere re&a ratione , in puris naturalibus fervando legem naturi, Viverent Chrifto fummi rationi, ut Au­ tori naturi,à quo fumus participio rationales¡& non damnati effent ad poenamfenfus,[ficut modo infantes non baptizati ; Se olim non circumcifi, aut non Deo commendati illa commendatione, q u i erat bapdfmi loco inter Gentes, ut Circumcifio inter ju d ío s, fecundara D.Thom. & Auguft. 8e Ambr. & Bernard. Se fruentur bonis naturalibus, Se Deo, ut fine na­ turali : ac folùm fupernaturalibus, Se beatifica vilume carebunt i pro quo non dolebunr, quoniam fe ad eam naturali ter non natos agnofeunt, ut nec coquus, quia non fit Rex :'Vel quoniam instaurati flint in naturalibus ad perfellionem humane fpeciei per Chrifti huma • nationem ì & ideo reflurgent omnes in menfura itati} plenitudinis Chrifti , & volúntate , ¿0 ratione divini voluntati non obviante , utdocet S.jhom . i. fent dift. ¡ j. q. I. art, I. ¿01. in árgutnentis contra . Se in eorp. & in refponfiane ad 7. Se idem in Quifl, difput. de pan.peccai, orig. ari, $. ubi non inordinatam elle illis rationem, & voluntatem contenditi Se propterea non dolere : quia licèi ( vt in refp. ad 5. loco iam dicìo in 1. fent-) fint[epura­ ti à Deo quo ad conjunUionom pergloriam » non tamen funi penitìts [eparati, imo fibi cottjunguntur per participationem naturalium bonorum: & ita etiam de ip[o giudtre poterunt, naturai! cognitione, & dilezione . Idem docent Scotus, Viguerius, Catherinus, D. Bona­ ventura , Se ahi, Nyffenus in lib. do immature pnreptis, Se )uftinus quift, ad Orthodox. ] At quia non poffunt ita redtè, ut naturi jubet lex, vivere, ob culpam originalem, q u i vires animi infeeit, Se debilitava : Deus remedia dedit mifericors, qu* juftus poterat negare.

Ita quòd quibus circumcifio olim, & pofiea baptifmus , datus non dunafuit citraipforum culpam, fi ut tenenturconuertantur ad Deum, edam fupernaturalem gradamacquirunt, utdocet S.Thomas in ei[dem locis,Se in opu[c. 61.cap.17. Se 4. dift, 17. & i.dtR.qt. q.^-ad I. non quiafe difponunt; hoc enim efficax non elt ; fed quia Deus bonus : unde plus ha-' bent in remedio divino, quàm perdiderunt in ptocoplafti cafu. Praeterea S. Augult. lib.de ordine , pntat non effe modicum numerum falvandorum : quod alibi quali negarat, * • - ■ •• < ”

; 1 V» . ' ' !

0

‘

*' • ■■■;

| ¿ ;

;••. *' Si

-,

I ■;

'•» .

V I I - Cur

JJ

IO

ATHE I S MUS T R I U M P H A T U S .

V I I , Cur edam fuper opera propria Deus majorem Diabolo, qudm Íibi fìnit poteftatem ? Numquid non potei! ? aut nefcit ? aut non vult f1 Ergo erit invali­ di«, flaccus, vel ignorans, vel piger, ne-* gligens, vel crudelis.

Vel exiftimandum eft omncm Religìonem effe à D eo, & bonam videri in oculis ejus ; vel ipfum noftri curam non gerere ; vel non exiftere, & res cunilas calli evenire. Aut putandum eft fabularn effe, quas de Diabolo dicuntur, qui Deo repugnet, & habeat regnum in terra», majus qudm Deus, cùm tantis totque-» nationibus dicatur dominan . Etenitn_j dedecet valdè, quod Deus faclus fit ho­ mo,tot fti atagematis, & aftu feipfum tegendOjUt vincerei Diabolum : ac deinde mortuus fit ob hoc ipfum . Nihilorninus autem plures homines, & Nationes re­ manent fub ditione , & devotione Dia­ boli. Quandaquidem inter Chriftianos, qui minima pars funi mundi, pauciffimi funt Deo fubditi: omnes vero cacterv na­ tiones, Si Chriftiani fceleftì pertinent ad Diaboli ditionem .

Ad VII. Refpondemusin cap. i r . ntt.tj* Se in ejus appendice de caufatnali, Diabo­ lum non elle ex aequo Deo antagoniftatiLj , fed li&orem carnificem carcerarium ; unde potius Dei poteftas Se juftitia commendatur , quàm id quod argumentum quaerit.

Ergo nec gloriam Diaboli ex eo , quod punit,effe ullano,fed judicis. Mors autem Chri­ fti ars juftitia: fuit,non aftus,ut infra cap. i r.

Nec omnem gentium religionem piacer«».

D eo, cap. io. r i. Quòd autem reperiantur Diaboli vere , & non fabulose, probaviin cap. 8. n u m .n . 8c in cap. i 1 . num. 15. rationibus, Se experimentis multis p.eritifsimorum, non decipientium,nec deceptorum, contra experimenta Plinii fabularn intrudentia, Si decepdonem imperitorum contra veritatem : Se quod non reòtè Cataini, Se Ma­ nichei habent Diabolum pro D eo, probavi cap.ir . Deprovidentia:veracitatedi<ftum_» eft in cap.6.7.deque Religionis in 9.ó> 1 1 .ut juftitia locum haberet citra violentiam,Deus celavit artem diabolo, qua redemit ; Se quia non per vim , idcircò non omnes, vel non», plures ialvantur ad regnum, nifi qui fponte fua, vel parentum,incorporantur Chriito per facramenta fupernaturaliter . CaEteri vero non damnantur ad ignem;nifi propter aftuàlia criniina, Se impoenitentiam.

Ad VIII. Refpondemus in cap.it.Se prasV i l i , Item cur neglexit provìdere, falutemque afferre tot Gentibus an- cipué in 1 1 . num. 7. íicuti refpondet apud tequam nafeeretur in 3000. & pluribus S.Clem. D.Petrus ad Simonem magum,quód anms ? & cur hodierno etiam tempore^, mundus nunquamextititabfque fapientia», D ei, quse regit omnia (& hsec eft Chriftus) tot Tartari,Japonenlés,Chinenfes,Afri­ nec abfque auxilio fupernaturali externo, vel cani, & Populi Ardici, & Antartici in- interno. Idem docet S. Chryfoft. fuperillud riumerabiles pereunt,fine Chrifto ? Qua pfal. 14 J- Nonfecit taltterernninationi, Se ratione ergo Deus eft hominum pater D.Thom. 4. difl. 1, q. 1. quoniam facramenbonus, & poteft, 8i feit, & vult homi­ tum Fidei,& Poenitentiae, etiam quantum ad gratiam, pr*íto fuerunt ubique ex inftinílu num falutem l

D e i, Rationifque divina: creautis, & per gra­ tiam liberantis. Incarnatam vero fuilfe non ab initio, ut tolleret fuperbiendi caufam ; nec in fine,ut multi non perderentur; at quando illi congruum vifum eft : nec poffe nos exaòtam confiliorum Dei reddere rationem. Sufficit autem, quòd nunquam ulli defuit remedium».

Chrifti, vel implicite, vel explicitè.

Omnes diximus fa!vari in fanguine Chrifti, exceptis impoenitentibus adultis . Infante* enim fola poena privatiua reprobantur, Se plurimi per diòla remedia, etiam ab hac falvanr tur ad gloriam.Omnes enim antecedenter fai vare vult Deus ut Pater,non omnes confequenter , & utjudex ; quemadmodum docet S.Thom. i.p .q .19 . art.6. Salutem autem pr*deftinatorumeife decretamperredemptionem , Se non alicer, ftante peccato primorum parentum : de qua hiftoria diximus in ca p .n . nu»1 .1 1 . quòd nulla hiftoria, nullaqueratio philofophica fol vit quaeftionem de caufis calamitatiim humanarum , nifi haec de peccato origina­ li . Reprobano enim non eft, à naturali fine , fed à fupernaturali, qui non debetur ulli, ut " .! " docet

CAP,

I I,

11

docetS.Thom. haud tarnen ad cruciatimi, nifi in malitia decedentium. Bonita* autem Deinoaexcludit juftitiam, fed crudelitatem •

IX . Si mortuus eft folum pro ele¿lis, quare elegit tam pauciifimos Ì Praeterea ft iidem erant eleéli & pratdeftinat i , profetò damnari non poterà nt : ergo non falvavit eos denuò. Ad quid er­ go incarnato*, 8c mortuus eft, (i non-, falvavit reprobo* * neque ele&os hac: ratione l X . Item : Si erat ^lterum Hemit phaerium novi orbi*, cur Moyfes, Io-, quens de Gentium multiplications , de ilio nullam facit mentionem j nec Chriftus ? Nec utrum à diluvio inundatus fuerit ? nec fcimus qua illuc gentes pertranfierunt ? ergo fpontè naicuntur ho­ mines , ficut r a m , ut dicebat Epicurus, Diodorus, 8c Avicennas. Item quam_» ipforum curam geffit Deus unquam, G dereliquit eos in perpetui* erroribus ? & cur eis tunc fubvénit, quando erant facinorofiores, minufque meruere ? An femper extitere deteriore* ?

X I . Item quomodo Deuscuilibct permittit pefiima ut libet operari ; nec

Ad I X. Refpondemus : quod omnes fai, vat ad bona naturala per fe , non omnes ad fupranaturalia i 8c quod fuppofiro peccato, jufticia. exigic redemptionem omnium, non vanam, nifi vanis. Praeterea prsedefiinatorum falus erat ex prasdeftinatione Chrifti. & ideò vere falvavit eleitos. Reprobos autem lion damnavit ad ignem, nifi qui peccata^» a¿tualia cum impoenitentia adj ungunt.

Ad X. Refpondemus in cap, n .n .i 7.non effe natqs homines in altf-ro hemifph*rio,ut culices, fed tranfire pocuiffe ex. noftro per Arxaret ad Qui vira: 8c per GrutJand ad Eftotilant ; & per navium procellofam afportationem; 8c effe de illis mentionem,quoniam, Dedonim, Cethim, Elifa, 8c Tharfis in infida* perrexerunt ; vt. dicitur Gen. 10. & in novo Chriftus:/ii«'«i(Io.io.ait) oves habco,qut »5 funt ex hoc o v ili, ¿0 ¡Has oportet me adduce­ te 8cq, 8c hoc expiicuit 4. Efdr.c-7.8c S.Brigi­ da, & Seneca in Medea doCtus à Sybillis , 8c Plato in At hi, Nec propter tarditatem, accufetur Deus, cii remedia no defuerint Americanis ex providétia Dei, 8c naturali inffiniiu ad cultum ejus per fupernaturales motione* eie vatu,ut dicitur \.cont Gent.3. D.Th.c.i 19.

Ad X I , Refpondemus in cap,6. num.6, &7.8cin ‘ *P-<1 ■ ¡•¿Pt?«*» de caufa main

* , * n r . o, L„iu Deum permittere homimbus operari prout provtdit contra p eile*, fames, & b e lla , VQlunt‘ ne temeraret ubertatem, & quoniam & h ire ie s, 8c ichlimata . fcit eorum malis in bonum uti. Nec blafplie, jnias noftras phyfice tangere Deum fummum bonu noftrum,& aliorum entium: Sed idsam falfam,quam peccator flöi fingit de Deo: & ex hoc innotefcere Ubertatem humanam contra Mahomettum,öc Calvinum,*: Japonis Bongos, adcomagnam.utetiam Deo refiftat, blaipnemiafque internet. Mira res! Deus autem non poteft blafphemare feipfum : ergo non moverhomines ad blaiphemias, quas ipte vetat in omni lege , Peltes, fames, 8c bella judiciis Dei fervire mirificis, & effe ficut metaphor* in poemate, & femitoni in Mufica, ut incap.^. & (> .& $. & u , & 17. Nec praeter peccatum reperiri ens malum, nifi refpeftive i 8c bene ucentibus nobis, bona 8c mala m bonum cedere : male ucentibus etiam utraque in malum , XII, Adde mala.quæ mundo à no- AdXII, Refpondem nsinf^.5 . 6-8.é* 17* xiis animalibus infunt, & ab inutilibus non effe mala,quae videntur nobis,nifi refpe¿livè,vel ex noitro abufu : & multa obtigiffe mufcis, culicibus, ferpentibus,fpini*,&c. in poenami& mox in medicina peccati origi­ & àtépeftatibus, 8 inundationibus mi- nali* & a&ualis, Vide incap. 1 i.nu. ii.8 c in feriarum,&c. Si Deus bonus eft infinité, Metaph. Item omnia mala poft periodu hu& ubique eft,unde tantum malorum ac- jus iaculi ceffaturacap.%.& io,8c eap.^.& 6, cedit 1 8c cur bonuin à malo fuperatur ? num. io . etiamque multa in mundi fine 8cc.

8c interim qua: videntur mala, effe utili*—», 8c ad quid. Nec Dei bonitatem, ex hoc minui, fed amplia», ficut in variis inflrumentis, 8c adionibus, 8c materiebus, probitas dcfapientia opificis.

l

XIII* Si

ATHEISMUS TRIUMPHATUS. itili.

Si hoc accidie ex peccato , ut aiunt,originali: quid peccavimus nos, qui non confenfimus ? & qua culpa be3.

• „ _____i ■> ■

AdXIiL. Refpondemusin eap.ti.nu.rti ex peccato Ade calamicates humanas veniffe mtionabiiiori fide teneri, quam unde philofophi eas derivant.prxfertiincum phyficam, (iiia g itan i a is . non metaphyficam redofent, vt dicitur cap.i.

Item omnes homines peccaffe radicaliter ; nec tamen poma feofus, fed privatone fupernaturalium bonorum hac culpa teneri : naturarli enim iiiftauratam à Chriito &c. Ammalia ve­ ro idem, quod nos, pati natura : vel quia omnis creatura fubdita homini, eildem lui domini fubjacet pail«onibus,ex Apoft. Rom, 8. Omnis creatura ingemifeit ¿re. reuelattonem /iliorum Dei expecfat . Vanitati enim fubjetla eB, non volens. &c. limiliter eap.è.num. io. re­ fpondemus, bruta malis hominuni, quorum (unt inffrumenta & res, afficier,

X TV. Porrò fi confimìlia cupiunt, 3gunt, Si patiuniur beiti* nobifcum_ ; trgo omnes ejufdem fumus naturar : E t ut Salomon, ait : Quis novit, ft fpiritüs fili orum A d a m afeendat fm fum , & f i

Ad XIV. Refpondemus in cap.6. Se in 7, quòd beitise (unt fimiles homini in fenfu, & morte, & pafsionibus tantum ; non in mente rationali immortali: quam ioli homini info­ iato probavi ibi,& in toro ferè libro ; & Re, ligionem veram, propriamque non effe brutom ai, & aliorum entium, nifi metaphoricè, & anaiogicè,ex inftinétu,& fenfus pafsione ; fimiliter praefagium pluviarum Sic. non autem veram prophetiam in fecundis caufis nonpraeparatorum effeòtuum, fed foli prsecogmtorum Lieo, qualis homini datur. vide ibi, & in cap.?,

fpiritns )umtntorum d fc en d a t ? Sic nafcimutjvivimus, fpiramus nos, uti 8i beiti* , Nec fenfus inert nobis, qui ih illis non reperiatur ; 8i prophetiam habent ventorum,& tempertatuin,8c prgliorüm.

Item 8 Religionem , Adorant njimquç Lunam fìlepbanti,ut Gentiles : baptiza tur a coitu , ut IWahomettani. Herb* multai ad Solem convertuntur, & Religio­ ne quadam ipfum colunt, Et quid homo jumento amplius ?

i

X V. Vi^qntur quoque homines, cafu regi , Nam V id i ( ut Ecch ait) neque yelocium efie curfum , nec fonium hel­ ium necfapientum panem,nec doClorum divitias,nec artificum gratiam . fed tempus , cafkmque in omnibus. H*c Si alia àrgum^nta fubtilius infra difeutientur,

Ad X V, Refpondemus in cap.i, non reperiri in mundo Cafum,& Fortuna refpeftit Totius,& Deijfed folum ad ordines entium.

Idemrefpon. incap.8.& u . & 17. Nec pec­ cata hominum excludere Deum, aut provi-, dentiam, fed libertatem offendere humanà,

ac pei poténtiam, qua ex malis edam facie bona. Et id in cap f 6. 7. n .é - i7.pluries

declaravimus. Et ad id , quodobjiciebatur curmala bonis potius quam malls evem’unt, in cap 8. & j 1. & 17 . Mala hujus mundi non tollere Rehgionem, fed confirmare dogma illud religionis, quòd videlicet nos haud quaquam fumus in loco proprio nóffro, fed perègrinamur &c & aliam poft hanc vitato nobis conve.iire, ut ¡mmenfitas amoris, & intelligentiat hunianx extra catlum porreòìa, nos admonent. Item animaspofitas effe in agone , & cerramine inter contraria entia, cxlum & terrain, ut dixi in cap, 8. num. 5. & & in cap. 1 1. num 9 & feq. ubi per meritum acquirant aeterna bona. Item dixi in cap. 6. num. io. ufqueinfinemi &cma.\iii}ziricw.3x\s, mala . hujus isecali effe correòtiones, & hortamenta malorum hominum, & minaces oftenfiones julijti® futura : & lpeòlaculum fpiritibus abftraòtis : Mala vero bonorum effe caufam coronx , ficut militibus prxlium : certumqueinditium melioris v i t a e ex hoc enim Platonici etiaiRConcludunt, extare poenas, Se praemia poll mortem, ut Antenagoras Philofophus in tap.8 . & 14. prxfertim num. io. hanc notam certain veritatis Chriffianx Religionis, quoniam promittit xrumnas, Se perfecutiones in hac vita, 8c ita certos facic de aitera, ut prtefentem perdere, qui perfuafi bene funt, non dubitent. Item docui, quomodo hilariores funt Chriftiani patisntes mala faeculi, quàm alii fruentes bonis fxculi, cap.8. fuofque perfecutores reddunt bonos, vel confundunt : & propter hoc non reperiri in Mundo vere beantia bo­ na , quo fuminum bonum beans requireremus. Hoc autem excedit omnia mirabilia, ut dicitur

CAP.

I I.

u

dmr exf-14-é* i? , quodquibus tribulaciones promiífe funt.illi vicerint tribulatores; & fir, mi ítabfieíque tuerirtt magis,quá(n aliarum Affecfe fedarumnon i d i . Scandalizari auteni iu hoc folum Epicurxos, vítse aeterna: pro fabula fpem habentes. Item cap 8. (¡pío. num.

10. cap. 1 1 . nnm. 16. Se in cap, 1 7. ad bonorum coníolationem expe­ l a n aliquibus in térra felicitatis Regnumfub uno Paftore, quaíi cxieftis praeludium glorfe.

Sed feiicioreseffe infpe,&confcientfe fecuritate Chriftianos in bonis,& inmalis eventibuj, quám Epicurxi in bonis folum exultantes; in malis vero viliflime plorantes: non enim fpem praemiorurn, Se vidorix habent, nec Dei fpiritum roborautem.

X V I. Vidi prxterea eos (inquitPoliticus) qui defendunt Religionem martyrio , & miracuüs primorum fundatorum, ineptos effe ad miracula facíenda, multaque fida invenir i . Nec promptos effe ad martyrium,fed inimicos Crucis; & terrena fibi cupere, fed laudare nobiscxleília. Idque ín omni feda ,nt> dum in Religione Chriftiana, ut Carda, hus obílrepit.Zingaris honoratis Sacer­ dotes comparantur, invitantibus ad cap­ ii fufpedú.dum marfupia evacuant. Sic Bongi, & Marabuti, & Bracmani, & es­ teri j perfimiles Diogenis inlpuentis in_. fcrculum , ut fodalibus ftomachantibus iòìus voraret. Sic videntur Politico C íe, rici nationum , ut olim Catoni Fla­ utines , 8c Diogeni Hierophanta; ; qui predicantes contra divitias , contra libidinem , contra honores, eadem interim fibi adfeifeunt; in tempore autem tribulationis fugiendo, calamitates ovibus fuis relinquunt ; & tamen pro San­ áis haberi volunt. Unde íufpicionem_* inducere conatur diabolus, quòd hiítorise Sándorum veterum falli faltem ex parte fint. Nam reverá qui certus eft prorfus in fide, ac penitus, & per om­ nia fiduciam habet in Deo,magnifacere vitam, aut mundanas res alias, minimé potei!. Si enim mulicbris amor cogit omnia relinquere, & diu noduq. ama fiam quxritare, longé plus affkere debet divinus Amor fummi boni, prinuq. pulchritudinis. Gens ergo.qu* mundanis inhíat rebus, fuípedam fe facit,quód nilcredat iis, que prxdicat, quodque nos decipiat in militate fuam : & quòd nos Religionem intrantes decepti exillimus, deinde vero evadamus deceptores :

Ad XVI. Refpond. in cap. 6 & 8 . & 17 . cap. ex crimini bus noftris, potius declarari veritaté fidei Catholicx; quam nec Tyranni, &Principes totius Mundi evertere potuerùc à principio, vel fophiftx poilinodum 1 Se fapientes fecali, & hxreiiarcbx ; Se nunc vel fui fequaces,& profeiTores ejufdé fidei. Ecenim hoftes interni domefticiq, fune omnium periculolilfimi, quoniam cavere non poffumus, ficut ab externis:&: hxc eft ultima probario fidei Chriftianx etià Boccacìo impio ; nedum pio fando Bernardo, qui fuper Cane, ferm. 50. Ecclefìam , ait , in bello à Tyrannit fub martyribus amar am pertttlijfe amarita dinem : in bello ab bareticis fub DoBoribm amariorem ; at nunc à falftt filijs fub pace amxrijftmam. Et ne fcadalizetur Achitophel,

diximus,hoc eriam prxdidum fuiffe à Chriito, quod ante fecundi adventus prxludium refrigefcetcharitas,& deficietmultoru fide» : fimiliterab Apoit. r.Timoth.4. & i.T im .j.

Erunt in novtfsimis diebus feipfos amate; & c .

ubi ad ungiié depingit Macdiiavellifticè viventes;ex quo intelligimus,feculi renovatio • nem effe in januis,ficut in diebus Noe,quado minus credebatur. Sicuri ergo ex vita Chrifiiana mala arguunt Fidei falfitaté Macchiavelliftx : ego è contra ex eàdem mala arguo Fidei veritatem. Probavi eriam,in mulris fàndicatem vigere, 8e miracula i Se in Ecclefia durare charifmata,licer in multis fopita : nec tranfiviffe ad fedarios Acuti ex Iudxis ad Cliriiiianos.Itidem contra Iulianum,& Macchiavellnm oftédi, fcìentias.novum Orbem, Scartes novas,& mirificas,in Chriftianis gloriofiùs vigere,quàm in gentilibus : multaque alia addidi de manna ablcódito in noftra fide; quod nemo novit, nifi qui accipit ; Macchiavelliftz auté fiili non accipiunt: proptereaq. negant Scc. At aliarum fedarum Sacerdotes charifmata no habent, fed illufiones,vt redè Cato, Se Diogenes murmurabant, Socrates tamen, Se Plato, Se Pythagoras, Se Trifmegiitus,& al» Philofophi,quos Epicureis,8f Ariltorelicis,prsepofuit antiquitas,Sacerdotium, Se Religione effe in cundis nacionibus de jure natu-

ATHE I S MUS T R I U M P H A T U S . res : ac rcmaneamus propter confuetu- natur* , & divino inftinctu, docuerunt, licer dinem aliorum; & quia melius quid ag­ apud gentes labefaitum : non autem de ho­ gredì ignoramus ; aut propter cottimo- minis veniffe aftutia; ut ociarentur,ficut Ariitoteh piacet, cum veteranisilludpro quiete da noftra , ex Religione comparata-. • ä laboribus adjudicat. Vide cap.g. & feq.

Unde Ar ift, facerdotium militjbus yeteranis pro quiete dat, fob pratextu divini cultus,quern vanum putavit. Et quia»« in noéte faculi fumus (ut Augufb ait) unicolores Mundo curvai videmur.

Jîççlef, 9' if F-çchf, 8, li,

Ad XVII, Refponfum eft in eifdé capitila X V I I . Item bona ac mala pracfentis vitae,fic piis, ut impiis eveniunt; nec lis de caufa mali, äi de p rim ¡i¡,& pœnis bopotefl impius agnofci. Omnia ( inquit nfrurn.fo pialorum\ Si quod hujuimodi querimoniæ jnit* probant futurum Judicium—, Eccjefiaftes) in futurum fervantur incer- etiam Senecæ, qui alias negarat, ta: quin mtgis pi* quam impii fubjacent calumniis,& mileriis, ut Plato ait in Apol. Si Salomon; Sunt, inqm’tj jufli, quibu$ mala proveniunt, tanquam of era egerint impioru-n; funt impii, qui fecuri funt, quafi ¡uflorum fa£ta habeant, Sed & hoc vaniffimum judico Hinc lit (ut paulo ante dixerat) quod corda filiorum hominum impieantur majitia; ita quod alii negant Deum , aut ejus providentiam : & quod abfurdum videtur quöd Deus optimus maximus relinquat amicos fuos cominuo atfligi, inimicos verö ljetari j quin >n fanguine amicorum culpas immicorum graiiari , & layari,

XVIiI. Prsterea ajunt Politici, VeJ Peus eli, vel non eft • Si non eli, decipiamus mundum, regnemus • Si ed > vel DOSprsedtftinavitjVel reprobavi. Tunc èrgo nec damnarj poilumus, nec faivar i , nec altiorem gradum acquifere, nec minorem falutisjdamnationifque: ergo quidquid libet faciamus. Quod cnim femel decrevit Deus , non potéft refcinSeneca in lib.çur bo<. dere ; fed , ut Seneca* ait : Semel ¡ufsit, pis piala $cç. cap. 5. femper f a r e i ,

Ad XVIII, Probamm eft, Deum effe ,- ac tteminem praedeftinaffe ad nflalum culpae.nec ad pcenam fenfus, voliltate antecedenti peccatorum prsviiìoiiemjiV à naturaiibus bonis nenifné txcludi, vel ompes exdufos reparari ex cómercjo cum Chrifto in naturaiibus; non auté Si ad iupernaturalia traduci orrmes, nifi ex commercio fuper naturali; nec ulli fieri ex hoc injuriam ; Se propterea Macchiaveftiftis effe bene vivendum ; uam etiam fi àgioria—, fuperr.aturali ex peccato primoru parentum exciderunt i non autem à donis naturaiibus, nifiaddant aifuales culpas,& infuper impcettitentiann, utdocetS.Thom. q. de poena fec.orìg. Se z.fent. dift.ìì.q.p.art. z. Ad Senecam dicimus, quod Deus non paretneque quando fit quod jubet, Semper autem juber, quoniam tranfeendit tépora a&us jufiìonis £ternus,& ambit. Nec dicitur jutfiffe, autjufl'urus effe,nifi refpeotu effeiforum, non fui,cui unicus nutus prsefens eft, perpetuufque,

X I X . Prjeterea Ariftoteles (ait Politicus) invidum contra Religionem facit argumentum . Quem en'mChrifbcolae non modo quafi Optimum philofophorum , fed tanquam fecretarium na­ g.Phyf, & Xi- M?' tura; nuilibi errantem, colunt; is mun­ dum Jfternum docet: Deum non eilt* taph. fadorem Mundi, neque hominum, neque doftorem, qui communicet nobifcum , vel in fqmno, vel vigilin» (vt dicit in libro de fomnis,& in Ethicis)nec beatorem ante, vel poil mortem . Qljippe qui

Ad XIX. Refpond.quòd verum vero non contradicit, Proptereaque philofophia quæ Theologiaç contrariatur, non eft vçré philo­ fophia, fed fophyftica. Tails vero eftAriftoteìica, in quibus cum vera fide pugnat. Demonftrarur etiam in hoc libro,quod ex principiis naturaiibus veris non eliciuntur conclufiones illç Ariftotelicac, tam falfæ, fed ex malo fuo genio. Nam Plato,aliique Philofophi contrarias deduxerunt, longè validioribus rationibus : proptereaque contra errores fuos pugtiamus in toto libro hoc, prasfertim cap.3.4.5. 6-9 -1 3 . 1 4 15 .& i6.ficut& Patres oline pugnaverunt, atque Scholaftici. Non ergo

C A p. qur ut docet in 8. Ethic, nobi/cum nec habere potgft commercium.. Et in ia .

Metaph.text. 5 r. nec curat,nec inteJJigit inferiora. Item animas hmnanas e ffo eorporum. formas corruptibiles : unam vero uniuerfalem Temper vivere, quia_. non eft adus corporis, ut dicit in 2. de jLnimct 1 .1 1- juxta expofitionem Theophrafti, AlexandriVThemiftii, Simplicii, PhiloponLAverrois, Avicennje,&aliorumGratcorum > Arabum , & Latinorum: quos. verolimilius eft(ajunt) intel— lexille mentem Ariftotelis, magis quim Divus Thomas non Gracus, aliter exponenslibros de Animagraecosjcui non S'cotus modo,fed Cajetanus etiam fuus, contradicit. Prgterea enim. idem Ariftoteles negat poenas, & praemia poft mor­ tem in i.Ethic.cap.14. & 15 . & in ia Metaph. Fabulas utiles legiflatorum elfe putat, quae dicuntur de fuperis, 8«: inferis t unde Averr. fcripfit contra tres legillatores, Chriftum, Mofen,& Mahom. deditque materiam Scriptori impio d o tribus Impoftoribus . Pritcrea Ariftot. in 7. & 8. Volit. religionem elle inventionem politxcam , non autem natural conftare. Proptereaque facerdotium-» militibus dat veteranis,revera ad quietem, Tub praetextu Divini cultus, quem vanum putatAmpl i us negat e xtaro Daemones , & Angelos * ni(i eos > qui affixi caelo movent orbes - Aliofque alii enumerant ejus contra Chriflianam religionem » fententias . Quapropter videridebet inhisetiam,in quibusaChriftianii no acceptatur, acceptandus, cum tantopere laudetur in cateris dogmatis phyticis ,& moralibus, & metaphyficis, ut qui errare non poflit: & lantftus Tho­ mas fuper Ariftotelem fundet fcientiam Theologicam; ita quod fi ailegas Bafilium, Auguftinum, & cxteros facros Dodores , negant illos : ft vero Ari­ ftotelem ; tacent & venerantur. Porro murmur politicorum audivi in Italia, in Germania, in G allia, quod noftra ex confeftione, Ariftotelem inthronizante, religio

i r,

,j

ergo verumeft, quod Chriftianihabent Ari­ ftotelem pro textu facro nullibi errante.Hoc enim imperiti dicunt t a n t u m & Athei, & Averroiilx.: lie ohm hae.retici Carpocrabani, & Theodoliani, qui Ariftotelem pro Deo coluerunt, tefte Baron, tom. 3. lie eciam Lu­ cretius habet Epicurum pro Deo . At non_j modo Platonici, Stoici, aliasque fedae con­ fidant Ariftotelis dogmata hate , fed. omnes etiam Patres,ut in opufc.de Philofophia gentilium non r.etinenda demonftravimus, non modo in Theologicis, fed etiam. in phyficis, & moralibus; quemadmodum Ambr. Eufeb.

Epiph. Auguft. Hieron. Chryfoft, Bafil. Gre­ gorius Nyflenus, Cyrill. Clemens Alexand.

Juft. Martyr in lib. confutationum Arift. Item Concil.Vien.tk Later.& Synod. Parif. Scholaftici tamen, etfi eadem dogmata Ariftotelica damnent: attameacum ejus philofophia utuntur, explofa Patribus, haudquaquam & Patresdamnant, quorum fe difcipulos profitentur. At quoniam poft everfionem fcholarum,& libroru combuftionemper Barbaros, Goihos, Hunnos, Erulos,Vandatos, Saracenos , & c. Carolus Magnus fcholas aperiens, aliorum Philofophoru codices non invenit, nifi Ariftotelicos: hos legendos dedit. Cujus ex doitrina cum errores effunderetur, furrexerunt Dominican! & Francifcani, 8c partem confutaverunt, partem ad bonum> traxerunt fenfum. Etufi funtilload Theologiam enucleandam mundo Ariftotelizanti,ficut Patres aliis Philofophis, quando eorum vigebat au¿loritas. Praetereanec Theologl majores, Ariftotelem magnifaciunt, fed omnium utun tur philofophia; quoniam omnis quatenus rationabilis eft, a Chrifto Dei verbo , 8c Ratione eli, vt inquitS. Auguft. Non enim przdicamus Chriftum , ut feitariorum aliquem, fed ut Sapientiam feu Rationem Dei univerfalem; a qua omnis creaturarum fapientia_j derivatur, vt dicitur Eccls. 1. Platonici placent prx omnibus fanilo Auguftino in 8. de Civit.Dei. StoicijChryfoftomo. Pythagoras, & Socrates reputatur apud S. Thomam cun¿tis philofophis meliores, nedumfupra Ariftotelem,in 4. de regim. p in t .4. & in ¿.par.

At nemo ex Patribus, nec D.Thomas, praetulit Ariftotelem Philofophis caeteris.. Mel­ chior Canus in 9. de lecis, Philofophiam-» Theologovtilem docens,ait: Non more vu lgi doBrinum Stoicam, nut Platonicam, aut Ariflotelieam, pbilofophiam appellamus, fed, ftudtum fapientit. Idem Clem .Alex.i-ftrom*t. }.& 4. Lullusin lib.de Lament-philofo“

B "

f hue ,

14

ATHEI SMUS T R I U M P H A T U S .

Religio vana fit res . Quemadmodum phu,z\v.No» ego philofophia côtradicoTh?oloenim Averroes, Alfarabius , AlmubafArißoteles,& Averroès. S.Aug.in 8. far, 8c alii Mahometani Philofophi, Ma- de Ciyit. Det c y . cùm prætuliffet Platonem hometem negaverunt pro Ariftotelc*, omnibus philoiophis in Phyf.Logic.&; Ednc. tandem , quid à philofopho requiritur, ut fit ¿ta etiam multi Chriftiani Chriftum_» vere Philofophus,& Theologis acceptandus, Nam Pomponatius, jandunus , Anto- inquit : Quicumque igitur philofophi de fum ­ nius Miran. Cremoninus, Zimar. 8c alii mo , & vero Deo ifla fenferunt, quod ó> redicunt fe aliter credere inTheologia, rum creatarum fit ejfettor , & lumen cognometu religionis, & aliter fentiendurn in feendarum , & bonum agendarum ; quod ah Philofophia . Et de Janduno, 8c de fuis ilio nobisfit & principiar.n natura,& veritasparibus dicit Niphus in com. lib .d o dottrina, & felicitai v ita ; fiv e Platonici ac­ Subftan.orb. quod plus credunt fimpli- commodates nuncupentur , fiv e quodlibet aliudfetta fua nomen imponantfive tantumci verbo Averrois, quam divinis Scri- modo \onicigeneris , qui in eis precipui fuepturis . Et Melchior Canus zelo,& do- runt, iiìa fenferint, ficut idem Plato, & qui . ftrina infignis: (inquit) pro Chri- eum bene tntellexerunt : fiv e etiam Italici Slo jLriiïotelem ; pro Vetro „4.verroem; propter Pythagoram,& Pythagorxos,& f i qui pro Vaulo jlphrodifienfem . Unde glo- forte alii ejufdem fententis. indices juerunt; riantur Politici fe vieille , noftrorum_» fiv e aliarum quoque gentium, qui fapientes v e l philofophi habiti funt,Athlantici,Lybici , quoque teftimonio.

Afgyptij, Indi, Perfa, Chaldui, Scyths., Galli.Hifpani, aliique reperiuntur,qui hec vider in t , ac docuerint : cos omnes ceteris anteponimus , eofque nobis propinquiores fatemur fic .

Ex quibus Alignftini veibis agnofeimus, Ariflotelem, Epicurum, Democritum, & alios, qui tria illa de Deo non novere , a philofophia Chrittiana arcendos . Item de Primalitatibus

Metaphyficam ampledtendam : quibus illa tria correlpondent. Mirimi ergo quod quidam {doli faciunt 5. Thomam peripateticum , tamquaixi Ariftotelis fequacem ; propterea quod Mundo peripatetizanti Theologiam ex Peripato enuclea idam putavit, cùm effet Arinote­ le ipfo ingeniofior & do£tior. Errant autem qui afferunt, Theologiam in Ariilot. fundari, qua: in divinamm revelationum notis inhseret, ut in io, é* u . cat. patefecimus, He D.Thom. in i. cont. G entes .

X X . Addit Lucretius huic argumen­ to , quòd f e Iligi o peperà federata ac­ que impía fa d a : Et ritè ab Epicuro explofam effe.

Intelleftus lis argu­ ments inhaerere no debit,fed femper inveltigare . Quirite faciem ejus iemper refto animo. Nam propè eft Domi nus omnibus inyocantibus Ce in ventate .

Refpondeo ad X X . Lucretii affertiones, & probationes intotolib. reprbbanturfigillatim.Hic fufficitfcire,quodipfe non cogno­ vit veram Religionemffed iiiperftitiones tantum: quaeimpiapepereruntfaila. Contra impietatem indo&am Averrois in toto libro etiam pariter concertamus.

Hæc aliaqu.e argumenta movere poffunt eum,qui veritatem aniat,non ad defpefperandum fe , fed pro f e , & pro genere humano ad inveftigandum fempef ; nec defiftendum in vita fua,donee falfitatem feftarum agnoicat,& in veritate unica per Dei gratiam fibi oblata & oftenfa quietem inveniat ; 8c ad fperandum certo, quòd Deus non deerit quin auxilietur illi, 8c oftendat lliam illi veritatem ; quoniam_» amorofus eft, beneficus,gratufque his qui quærunt eum ; non ficut Herodes, ut occidat ; fed ficut M agi, vt ferviant, & adorent eum vero cultu , cum agnoverint eum . Nec enim per patron fiat, quominus falvetur filius ;ergo longé minus pef Deum . Nec ergo unquam dififidere debet, quòd Deus non condefeendat fibi j eo quòd,ut Calviniftæ ajunt,nô fit ad hoc praedeffinatus; utque Afirologi Arabes,non fit ad hoc fato vocatus : nam Deus nullatenus malefacere potei! quærentibus bo­ num : fique prædefiinatus eff quis inquirere puro corde , pratdeffinatus eft & invem're. Nemo defpondeat animum propter argumenta : fed fentiat femper de Do¿ mino

CAP.

III.

i*

mino in bonitate,* nee notiones, & conceptions ratas, de Deo omnipotent!, om- Notione? prima* & nifcio, omnivoloque optitnò, deferat, propter argumentorum in peculiari mate­ omnibus communes de Deo, nò ìunt de­ ria difficultatem ; fed inquirat fadem ejus Temper . _ ferendo propterarId foium dude ru, ne alia vana cupiditas tuum impellat animum ad quiren- gumenta contraria. dum, fed tantummodo amor fummi Boni, primaeque amabililfima: Pulchritudr- Sed horom folutio nis. Scriptum eil enim : jlpparebit bis, qui fidem babent in ilium . fedperverfe quaerenda : quoniam affulgebit. cogitationes feparant à Deo. Sapienti I£ t proiettò hsec dodrina eft vera, & utilis per fe, & non modo, quia habetur in Bibliis- Pr<eterea fi fieri & contingere poiTet, ut quirens Deum ficut oportet, ut ipfum invenires » ipfe tarnen non inveniri fe pateretur ; quod quidem impofl:. bile eft ; profedo per te non ftetiflfet, quin invenires, &propterea redderes fecuram animai« tuam ab inferni cruciatibus, propter hanc caufam , ex rationabili excufitione, 8c non per diabolicam prsfumptionem : ficuti Macchiavellifte, 8c Epi­ curei : qui neque hoc fcientes, utrum Sol quotid e renalcatur ex ignibus, 8c extingii Itur in Oceano ( ut putat Epicurus) nec inveftigantes per omnes fcientias Au­ torem MundijVeramq. rat'onem vitae,fuper proprio amore fondati,negant Deum, foturamque vitam ; ac ita indurantur ut Pharao,8c obccecantùr ut Judasi.quòd nunquam alicujus veritatis cognitores redi fieri pollunt, & ftultitiam , aftutiamqut* habent pro vera fapientia ; tanquam fi quis aurichalcum effe aurum putaret, & hypocrifim fanditatem, 8c tyrannidem nobilitatem, 8c pidos parietes homines vi­ vos, & fcortum coloribus focatum, virginem venuftam, &c.

TINTISSIMA VIA P E R V E N I E N D I AD PRIMAM Rationem divinami ejufque mirabilem prouidentiam digniilìmam honore : Quas eli Religio, communiflìma cun¿tis Nationibus,ideoque naturalis : quoniam de jure naturar, & iècundùm naturam : utque conteftim increduli Politici conuincantur.

CAP. III. I X I in fecreto animae m e *. Si Veneti* reguntur ratione* , Primù argumentum fapientia,& arte,Koma etiam ratione, Hifpania ratione,om- ex indizione .

Prima induzioni» nefque ac finguli homines confilio, 8c arte vivunt, quamvisa ex Politica. ratione vera defiedant aliqui, nihilominus rationi credunt fe inniti, vel particulari .

Prxterea non modo homines,fed etiam omnia,ratione vel Secónda ex impreflb fenfu, & ratione re­ j . ,Xugr,r impreffa tantum, vel impreifa, expreffaque, feu elicila ftant, lucente in naturali& vivunt} lapides quali fentientes, nutrimentum attrahunt, crefcunt, roborantur : bus: & hoc arguire« Similiter, in aerem diflìmilem abftradi, regrediuntur ad tellurem fibi confimilem, to utitur Greg.Nyflf. in exam. & Laéi. & vel folcimentum. . , , Clem Rom. Recog.

Plant* quoque ratione , vel alicunde operante vivunt. Namque attrahunt ad fe proficuum nutrimentum, renuunt noxium, veftiunt fe corticibus, roborant of- Tertia pars à pian» fibus , colligant fe fibris, nervifque, 8c per venas diftribuunt fuccum, earum fanguinem : fi-udus faciunt, 8c prolem , ne penitus moriantur, fed rcmaneat femen, in quo vivant, tanquam in Amili portione ipfarum fubftantiali : emittunt folta in B » tegmen-

tis.

1«

ATHEI SMUS T R I U M P H A T U S .

tegmentum eorum à frigore ,8c aftu nimio. Spinas vero contra feras, qua: ipfos devorant. Caftane* echinos contra glires, frumentum arida s contra pallares: blitum tribuios contra afinos, &c. & operantur omnia ratione quadam mirabili, & arte duda, non cafu temereque : & vt meliores phyfici ajunt, intelligentia non

<5¡iart* abanimali,

bus.

Concludo indugio, nis, Occurrit objeftio-

fe Ratfonem indita vel affiftentem: dum Ct •

Si mox aqímalia Conteniplaris, prater conftrudionem eorum admirandam, praelia artificiose exercent. Alia vivunt in República populari, ut formica; : alia in Monarchia, vt Apcs : alia in Ariftocratia, ut Grues ; excubias habent, agmin a , magiftros militum , & ordines, & operum vices ; &filios contra mortalitàfem generant, & educant induftriosè in nidis mirificè fabrefadis. Ergo vel fub Sapientia duce.

Igitur necellario afferendum eft, exiftere prima m Sapientiam, ac Rationem, lin­ de omnis entium cognitio, omneíque artes derivantur .

Non obftat huic argumento, effe rationem inditam vel affìffentem in cundís ; neC V r d hranc demoñrationein » q.uòd * 1» inflindu , alia vero ratione , pro­ PriP d i f c u r f u moveantur. Nam inftindus eft impullùscaulacognoicentisifique iatJone * P1 °pter nnem 3 eft cauftr rationalis. Quapropter live participent entia rationem P*"°Pr^ effentije inditam, live ab alio rationabiliter regantur, utroque modo eft ad primam Rationem , primamque Artem, Sapientiamque fontalem.* per venie ndum ; licci ti omnes ignes>& calores, à primo veniunt calore,qui eft Sol; omnia trigora a primo frigore telluris, & omnis multitudo ab unitate : fic cogitauones omnes ab origine & fonte primo ipfarum emanant.

S T ÍZ S S S k ? ftiUltUm eft a[bitrari homines & ratione donatos effe, atque gutotum . ernari, im|lner ammalia , & alias Mundi partes plurimas; deinde vero Senfuin ationemque curantem Totius confervationem negare. Eft ergo prima Sapientia, qu i univerium totum regit Mundum : & fapienti* particulares regunt entia particu aria, mftuxum accipientcs a prima, & tllius participationem, qu* omnia ad fuum ordinat confenfum .

4 dialo“? negantium Rationei^1 nuarn"^ .“ i*” / " 6 ' Democritus, & Epicurus primam tollunt primam Sapientiam, vrira ’^ Stoid rebus cundís dominantem pracficiunt : quamque Deum ratione , qua fimul ^ . nc §entes • Si emm Democritus hoc dogma probat ratione, cogitur fateri afirmare coguntur. Rationem reperiri in Mundo : Quarjdoquidem ex nihilo fui nihil fit, ut ipfe plufquam alu alle n i. Ergo extat prinw ratio. Si autem dicat,fe hoc dogma probare Seneca. .abfque ratione, cogitur fateri, fe mdignum cui ab aliquo tredatur. Quanto po. • . t,us Seneca duo principia rerum ftatuit, Rationem, atque M a t e r ia m ^ r t e S P Z X loI l ‘ • « * • * * ■ > * « M Lucretius fautor B ¡ S T ¿ ne,uè canihilo nihil, proba»ñeque irigus, ñeque coloran, ñeque fenlum,neque rationem ponit in atori Sapientiam Pri-V mis principi« Democriticis : At has qualitates evenire illis ex congreffu,& miftumam . « . Si emm atomi corpora funt, nec extra fe extenduntur : Ratio vero,incorporea, « calor, oc lux incorpore* funt natura, licet corporata, & adiva, & operantes ; « Ammac vis extra Mundum etiam cogitatione & appetitu extenditur : id , quod in ni,, j c r torpori,aut torma corporali evenire poteft nulli, multoque minus atomis pallivis, rum, & inMetaph" ^ = ^ at.°m,s has e§redi virtutes, falfum eft prorfus . AtfentenP t,a,n ‘ ftam demonftrationibus plurimis ex Natura decretis defumptis , alibi exaQi»cumargumen• expugnabimufque . rum à conftruftione *, * '-'°ntemplatus lubmde Mundi conftrudionem,vìdì calum tenue,calidum, & mobile, tucidum , circumdare tdW cm frigidaiti, cralfam, Ihbilem, nieramoue, ¿ X " 13gna qUldera rat,one’ ab eli no" im d lea> • Non enim teliti, à proptfo inimico circum-

CAP.

III.

17

t'ircüfrvple&i veílet, neccœlum inimicum yelJet intra propria viícera contrarium áium habere , ideoque mutuo fefe oppugnare i Atque ex calore, a Sole effufo, in terra relido, & expartibus tcrrx tranfinutatis,fieri fecunda entia ,cafu quodam, fi dementa refpicias: frigus namque, ac calor intendunt folummodo facere, illud terram, hic cœlum : at dum obhocpugnant, affliguntur alter ab altero, modificanttir,& concinnantur ita,quòd efficiunt resquafdam ab alia Gaufa intentas,ideft lapides, plantas, aquas, metalla, vapores, ventos, pluvias, cometas, maria,fontes.

E x quo innotefcit, quòd ilia Caufa , nobis invifibilis, utitur hujufmodi principila clementaribus,ficut aurifaber,aut horologiorum, aut ferrarius, utitur ferro,igne, Bialleis, incude, aqua, lima , ferro : omnia namque ifthxc inftrumenta eííiciunt fecundum propriam naturam, ac formas, id, quod eis conforme eft ; ignis videli­ cet calefacit, malleus grauat, & contundit , aqua réfrigérât, Se temperai ignem , ferra facit fedionem, fimilem proprise form* intranti in diffedam rem . Hinc palam eft,quòd natura omnis agit,Se patitur juxtà propria impreifionem fenfus: & quòd a fapientia imprimente longé præftantiori ducuntur, & reguntur ad efficientiam fecundorú entium ; 8e ficuti ignis nefcit horologia formare ,nec malleus gladium, nec ferra tabulas ; fie dementa formare , eflieereque noftta entia de fe nefeirent, acnequirent,nificolligatafuiflent adhibitaque ad operandum menfura_» Scarte. Quicquid autem tfhciunt, videtur necdhtate fieri, Se ex concurfu tot miftionum, Se caufarum agentium, Se patientium fimul ad fines certos, quod dicitur Fatum ■ Deinde patefada harmonía inveniuntur propter melius omnia., evenire : Ideoque fcripii,Neceftkatem, Fatum, 8eHarmoniam,effe influentias primæ Potenti*, primæ Sapienti*, Se primi Amoris; Se non à fe ipfis, 8e fùpra Déos, vt Poëtx, Se Phyfiologi gentiles arbitrantur . Et oil endi fines rerum omnium : Se everti Empedoclem, 8e Democritum, alferentes entia, qualia, quanta, Se quomodo funt, ex foia neceffitate evenire. E rg o , ajunt, dentes anteriores non fuere acuti gratia fecandi : nec oculus ita , grada videndi ; fed ut fie fiant, materiato-» effe in caufa , quse in aliam partem concurrit multa, 8e per planum, in aliam ve­ ro per iter ftridum in acumen, ficuti Se lapides craflìores ponuntur in fundamem to domus : quoniam funt grauiores, ergo caufa materix: graciliores vero juxtà tectum, quoniam leviores ex materia parva . Proculdubio verum eft,quod ajunt, led deficit in dodrina. Nam addendum erat, quod faber mundi iplé libere fecit per neceflìtatem,fuum influxum,concurrerc materiato ilio, vel altero modo : led propter finem, qui fequitur -, lapidem quoque craifum poni in fundamento ab ar­ te , vt fit fuftentamemum , Se ne iùpernè çadat. Et per nece/fitatem admoneri artem ad faciendum. At ars intránea , quæ eft natura, de induftria variavi! pioducendo corpulentos, Se graciles, S: omniformes lapides. Ars autem Dei in natura hoc confilium feminavit.

Stultum quoque eft cogitare , artem efficere feneftram, ut per earn videamus foras> 8e intus : Naturam vero non feciffe oculum, ut videamus. Profedó ars, natur* eft filia, 8e imitatrix. Sicut ergo propter finem operatur ars, fie Se magis natura , ut mox de animalis conftrudione difputantes oftendemus.

Deinde fi mundi fabricam imueare , quomodocumque cam fpedes 5 five cum Ariftotele, five cum Platone , five cum Ptolemxo,five cum Copernico, five cum Pytfiagorxis, aut per te ipfum , invenies mirabilem, dignamque mirifico fupra_. tnodum artifice, Et fi ego feripfedm contra eos 5 dixi intra me : Hoc opificium adeo magnificum, plenumque fapientia, 8e pulchritudine » Se virtute , eft , quod fluporem, 8e extafim aftert quacunque via oculus ipfum adfpedet. At indodus B 3 Ep>“

Fatum a fante Deo rccipitur àD .Auguft.

Oecurritur pkylio* kgurutn objeéticm.

fie

Contra Épie. & Lucr.

lix fabrica fequente confttuôionem.

t8

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

indignili fide iti ma¿ Epicurus negauit artificium eius ineptiifimè dìcens ; qnòd firtgulis di'ebus mane gms, qui in panili Sol novus fiat ex vaporibus terreis aceenfis, velpéri vero mofitur in Oceano excscutit.

j . Argumentum ex artificióla generanone;& caufarum non rationaiiü rationall caufatione opificem fapientifsimum pro» bans.

Primus Àrtif ex.

Deus intimior crea* tuns, quä ipf* crea­ tura: fibi ipfis , ex Äug. de verb.Apoft.

À'rg. feptimù ex di» fliniiióne elemehto4 ¡rum &c,

D.Thom.omnia entia «ffeftant fimilitudinem dtvmâ.quoni! participationes ’ejus fune.

tinélus. ìdeh\ putat de d ellis. Quod nifi adhuc alterum hemifpherium eilet in* ventimi j & gyratio fidérum aperta , nondum celfaffent dolidi fequacés ab infa» m opinione idhac ; Hunc Ducein habènt Macchiavelliftx Sic. Vidi bine Soletti variis Zonis circùmcihgere terram,& in die ipfam ingravida­ re feminali calore : Noflein vero fuccedere , ut ipfa concipiat melius fernen-, dringente frigore ; Solem quoque ipfam invadere divèrfis viis excurrendo ab al­ tero in alterum tropicum;Nodtis vero frigüs indaüraië quod in die calor aufert», in hyeme vero » quod in edate ; & quomodo Sol paulàtim defeendit deorfum_>» nunc velociter , nunc tardior; 8c qtiomodO obliquitatein excurfionis fu* minuit.

Et dixi i hoc opus fapientiæ lumm* elfes T ot etiam Aatioiies , velocitates, tardationes* rctrogrelliones , eleuationes , depreifionefque planetàrum , & vari* facies, 8<r luces variabilis Luna:, & diftinètio , ac variatio virium condellatiohum, aipeéfoum, virtutum , temporum , & commoditatum , ac a&ionum * ma. hifefteoftendunt qualiter æterrtus Opifex utirureis ad fecunda ernia gignenda artificiose ea ratione , qua faber elevat mallehm, deprimit, fìdit, obliquât, mifeet, temperai, ìequat, folvit, indurai, ut prodeat affabrè elaboratum opus fuum ; utque vitarum menfuras in eifdem agentibus virtutibus appofuerit, pa­ larci lìti 6 . Et vidi , qualiter Deus cùm fit intrinfecus ipfis rebus non autem extrìn* fecusj, ficut faber , hos aftus edit, non manibus & violentia, fed virtute quam_» induit rèbus, quibus internus ed. Movetque omnia in ajori intimitate , &m agiderio, & virtute , qudrci anima movet pedem nodrurn, & brachium,& totam humanam datUam; & oinflis creatura haturaiiter obeditDeo . Formæque elfen* tiales, quæ in phydca funt principales caufæ agentes, in Metaph. Junt pod mo* dum Jnflrumenta prim* Mentis i Retdè S..Hiei .in 8.Matth. Om'nes creatura fentiunt creatorcm ■ Et Ecel. 42. Omnia rivu n t, & in necefsitate cbediunt e i. . At£ ‘ndlte * & videte , Òn.iferi tuoi tales * quod Deus ed : & hoc negare dultius,& imprüdéntiüs eli,quàm dicere corpus carere anima 5 & Venetiàs Confido prudentutn Rccforum •& Romam Senatu Cardinalìum ; & res omnes fenfu e us.

7. Deinde exclamavi. Hem miferi. Quis diflihxit chaos, femperque didinguit ? Non ne videtis entia cunéfà donata elle participio potenti* effendi, fapore eiTendi, & amore elfendijergò fe fe confervandi,lugiendoque feidando; ergo notum ill is Cin fe , vel in caufa ipfqrum divihiifima) amicum , & inimicum ; & propter ea cunéf a ietdari ifìmile cognatumque,declinaïeque contrarium, inimicumque ; & ab eo comprehenfum uniri, refiftere, pugnare , tanquam fi arte ducerentur mirifica,etiâ fi careant arte:& Omnia ad proprjà fetri loca, propriumque amare elle, feu virarti, quoniam bona ed , fimilis Idef -, ac form* , quam parti­ cipant a fummo Bono.eis intimo ; cuus M a g a t i funt fenfibilia, & obtemperan* Ua,facientiaque Verbutn e]us , tede David ( inquit S, Hier.& Greg. Nyli. ) quæ nobis videntur infenfibilia , Hupidaque ? Nec folum impelluntur extrinfecus, fed propriis etiam formis ab imp reiiione ìdearum (ut S.Thomas J.cont.Gent^.j^.)cumque fit prima Cau/à immortalis, omhes illam imitari, cupientes ^ternari, 8i yitam con (er vare in fe, v el in fua poderitate per generationem: & ficuti immenfa ed prima Califa, & infinita, fie omnqs *ptare innato appetitu, ut D.Thom. ad» uertit, 8c omnis ichola philolophorum , fièri & ipfas immenfas, & infinitas :’ ld» ■ circo dilatare ie fe , & multiplicare, & effondere, & amplificare : quoniam in*.

CAP.

ìli.

i*

boc xmulantur pio modulo quoque Tuo Caufàm primam, Si ad cujus fimilitudinem femper magis afpirant, quantum poiTunt,ut optiinè S.Thom. i-cont. Cent. 3 taf- ip- nedùm pbiloibphi probauerunt. Profetò fi fenfii tarercnt proprio, vel impropiio, cafus temerarius regnar« : fimiliter etiamfi effendi appetitu potentiaque carerent ( quod vel ipfi etiam Epicurei, ne dum omnis fchola, coatti iàepè fatentur ) tunc vbi primo calor pofitus eifet , ibi iìupidus remaneret immotus» neccontra frigus mimicum pugnar« ; fi ipfum tanquaminimicum nullo fentit patto;neque repugnarent; nec effent generano,neque comiptio. Lapis vbi ponereturin aere,ibi remaneret,fimiliter & ignis in terra,nec afeenderet furliim.Profenfus ergo ab prima intelligentia nò eri-ante inditus diftinguit,& regit:quoniamr ens omne percipit fimilia, & contraria , amatque proprium elle,ut dicit D. Tho­ mas,idcircò odit inimicum; omnes autem hxeognitiones inditi,vel additi proculdubiod prima Sapientia Deo derivantur, qui effudit ìllani fuperomhia ope­ ra Tua, vtEcclef. i.ait . Et prodtereà reperitur alibi clarius, &obfcuriusad regimen vniuerforum. Vnde Ecclef. 43. de cunttis praenarratis entibus inquit, Omnia hac virunt, & in necejfitate obedimt e i, feilieet prò participio , & rata-, entitatis, vt Sì celeberrimi P atrcs,& philofophi monuerunt. Clemens Rom» Athanabus, Gregorius Nyffen. Magnus Bafilius, Anaxagoras,& Arili,in 3.de gen. amm.cap. 2. Cenerantur in terra bum’oreque ( ait) jlnimalia Tlantx,qmniam bumor in terra, Jpiritus in bumore, odor animalis in uniuerfo inefì, ut quodammo- < do fini piena jlnìm ce omnia. Rectè fané: neque enim potuit generare ammalia Si plantas Arilloteles, nifi in toto Mundc agnovilTet vim arvimailicam. Et de hoc fenfu nos loquebamurmon de Animationereru per Animam Divina rationalenv corporatam 8i irretitam vi pugnae Mali Dei cum Bono,ut docent Manichei. Nos auté rnepti, nò agnofcimuS Enfimi naturi imprefium, vel profenfum ab eo qui in iapientia omnia fecit, nifi in animalihus, quibus interclufus eli fpiritus fenfitìvus, Si feipfum ofiétat per feneftras,& foramina.Dicere ergo quod ventus non fentìat imprelfo fenfu,vel profentiat, eo quod caret oculis, naribus, aliifque fenforiis , idem e h , ac fi dicas ipfùm non moveri, quia caret pedibus ; & hoc eli cicutire , in multiplici fapientii Dei participatione.De hoc fcripfi in libro de Senfu Rerum.

At etiam fi non fentirent, opus eli res omnes impelli à cognofcentecaufa, tam_» fapienter. Ergo datur prima Cognitio divina , cujus participes fiunt omnes.

8- Vidi eandem ob rationem res omnes concludi,& copulati vltrò inter /è, Arg_g.pr£mje $a_jne vacuum intercipiatur.Quodnimirtììri efideflruttiuvm unitatis in machina uni- tjx ex^ vacui!C verfali, 8i vitx Univerfi, ficut nobis delìruttiva eft divifio brachil a corporea alteriusvè membri. Quapropter five à proprio fenfu, five d communi res ita colliaantur , necefie eh ex his attibus primam Sapientiam vniuerfalem agnofeere, Sed de hoc alibi. ' . . . . .

Quas ob res intclligo vitam beatam cofifterc in cognitione hujus primxCau- In quo. Beatiti. * fx , & in afhmilari e i, eaque frui; omnefque principatus humanos fine illa inanes effe,ficuti Epicuriphilofophia efi inanisobidem . ■ 9. Vidi Si fabricam animalium cunttorum, qux cogit exclamare cos ì qui 9-Arg excóftrufìioipfam intuentur cum Galeno, in laudem 8i agnitionem Conditoris • Qui nimi’™ e^uu°^ rum fubftravit olla tanquam fundamentum fabricx , ut poifit & eretta manere : par[jum utquepoffit fletti ufquequaque, difiinxit offa in juntturas multas , & vertebas, proceffibus, & fìnubus com plicatas8i colligavit ligaminibus, complexibus, an Gal.17. <fe i*. par. fr attuo fis . Ncrvofque fùperextendit, ut funes qui contineant partes, 8i pereos & in deforpoilìt dilatori, expandi, fletti, coniìringique ad motus, tranfmittendo fpiritus inter

io

A T H E I S M U S T R I U M P H A T u S.

inter nérvos ex capite,ubi eorum eil urtiverfitas : idcircò effinxit in capite aulas iluas anteriores, in quibus Ipiritus inbabitet -, 8i interius cubiculum, ubi contemplatur ; & ccenaculum inferius,ubi eil menfa retiformis; munivitque caput membranis .ut periilomatis, & offea circumdedit marnia ; qua: & pelle operuit, & pi­ li« ; interius vero conflravit quail anaclinterium molli cerebro; in cujus cavitatibus tenuis ipiritus illæfus à dun's oísibus fpatiatur, &operatur. Toti auterruj machin* circumappofuit carnem, ne olía ofTcndentia in res duras*rumperentur: nec nervi à calore externo arefcerent, nec à frigore contraherentur; nec ab aliis rebus offenderenturs utque fuper tenero cedente inniteretur machina, abique^ lsefione . Deindè vero quoniam calor continuò exhalat, minuitque corpus, ejus inftaurationi confuluit, trahendoper venas, totô confperfas, fanguinem craffiufculum , & per arterias fubtiliorem ad vivificandam nutritienem : utque continuò fanguis aggencretur, cibos deforis crea vit, ex iìmilibusunicuique nutribili : utque præparetur, dédit animali dentes ad incidendum cibum .’ molares vero ad molendum, ofophagum ad tranfglutiendum, inteilinum quidem fibris reftis, obliquis, tranfuerfifque, ad ilringendum, dilatanc’um, trahendum, transferendumque-, aptiffimis • Cui fubterpofuit ventriculum tanquam ollam adcoquendum : cui appofuit Iecur, quod codioni calorcm fubminiflret 5 deinde coniimilium fibrarum ope educit cibum ad fpiras,& anfraZus plurimos inteilini : primó auguili,ubi ra­ dices vcnarum adhérentes exugunt, trahuntque fuccum meliorem in Jecurjquod fanguinis eil Tons, & officina : inferii« deinde dilatati, ut cibus jam fucco pri­ vatili » incraiïatufque,tranhre queat : eidem appofuit cæcum ,ubi retineatur, & fucco reliquo fpolietur . Tandem inteilinum addidit reZum retro inter nates effluens , utfoeces expellerentur ibi longè d nafo per valles carnoiitatibus occlufas ; effeZis quoque fedendi gratia tanquam in puluinari, & alios ob ufus. Iecur autem coquit fanguinem : fpumam cholericam fequeflrat in vefficam felleam, etiam trahentern per fympathiam : fceces autem melanchonicas inlienem, ciñere® in renes.Serum ¡n vefficam vrinariam ; fanguinem partim per venas ad nutritiopem Totius,partim ad duos cordis fontes,qui hic inflantur deforis per folles pul«noneos a vento intrante fatis artificiosè per buccam : accenditurque calor irnpulfus itrd cor; calefacit, attenuatele fanguinem in fpiritum, expellitque tuligin e s. Qui vero non attenuane in ipiritus inflaurationem, excurrit per arterias ad vivificandam flatuam , & ad opera nutritionis partial« ; partim in caput alcendit in cgnaculojubi nutrit fpirituum univerfìtatem, continuò exhalantem ac deficientem proprio motu, caloreque attenuatam , & tranfpirantem.

J

Sanguis deinde concoZior , faZufque albus à calore blando intermanente, nutrit nervofitatem ; albus vero, ac pinguis, offa ; rubeus carnes : & particular omnis minutiffima ad fuas confiantes tendit per fecretos artificiofos alembicos.

Bfus «xcríMentorú Vtitur deinde Melancholia ad excitandam contemplationem , &timoreni_j ì Étummirus. pungendum ventriculum , ut appetitus repletionis, qu* dicitur famis, ingene» retur, & refeZionis memoria • Cholera utitur ad excitandam iram contra noxia, inimicaque entia: & ad pungendum inteflina , inuitandumque ad expùlfionem_j fcecum, dum ftringuntur contra pungentem humorem. Ex ciñere nutrit renes decolat urinam, & ardorem in teiliculos demittit, ubi còquatur fernen, & mel moria excitetur generando prolis . Q^od in pueris non fit, in quibus quali nuli lus fit cìnis,nec fuperefl alimentum. E x vapore nutrit ipiritus j pluviam in capi te efficit : humeélat inde ñervos, & oíía, ut ungantur ad motum : fputum in lini guacflìcit, ut poffit loqui abfque afflizione, & mollificare cibum ad guflandum, tranf-

C A P.

I I L

ti

tranfgíutíré vndum fine faftidio .

Sed quis enarrat omnia ? OmnittQ etiam qualiter partícula omnia in corpore Ex multiplicatione non ad unum modo ufurri, fed quail ad innumerabiles fada eft, ignotos etiam no* vfus parcium. bis Anatomiftis.

Taceo & oculorum mirificam formationem, & aurium, & aliorum foraminum Foraminum vfus formatorum fentiendi gratia, & purgandi, & inftaurandi animalis, alibi d nobis multiplex. declarata.

Dicite nunc qusefo, quis tantum opus moliri novit ? Non quidem dementa Em- Condufio ex anatopedoclis, & Ariftotelis, cùm fint ipfis expertia fenfus , & rationis, & artis. Nec mequòddaturOpicalor fentiens Telefti ; hie enirn intendit folummodo ignem caelumque facere rerum* propriam amplificationem : & palam videtur calor, quando animal non mandu­ cai , occidere & ipfum animal, in vaporem ipfum attenuando , & arefaciendo : & quamvis ipfe format ftatuam animatam, non tamen dici potei! ipfe ab initio id facere intendiife,fed coadus in corpulentia intercludi, modificatur, diverfificatur, temperaturque tot modis, modulis, & víis ab aliquo excellentiftlmo Artifice, qui utitur ipfo ad opus ejufmodi.

Equidem probé novi , animal nullum, nullumque hominem pofle feire effor- Confirmado quò<f mare animal , &viuificare: nec ejus opificium fubtiliffimafqüe texturas intellige- nec anima necquare . At fi anima eft complexio elementorum, ut Medici, & Phyfiologi quidatn_, vIla Poce^ or~ volunt, aut ipfe fpiritus calidus, ut quidam alii : cur hoc opificium ignorat, & at- corpwdeT, orga! tonitus infpicit anatomiam, tanquam rem fibi ignotxifimam ? Si refpondes , ani- naque fuis donarli mam jam oblitam elfe operis à fe jam conftrudi, propterea quod nutrimento va- ufibusifed folus opirio operam appulit : Tunc percundor i cur denuo ipfe fpiritus decifus in femine, fex fapientiffimus fcit animal efformare in feeminae utero ? & in putridis ? Et quis in memariam reducit \ Item fi fabricana es oblitus, die mihi tu fapiens fpiritus, qua racione cor­ pus nutrís nunc , quando nulla te capit oblivio, fed adu operaris? Quomodo comminuis alimentum ? quomodo nec cogitando illud coquis, & diftribuis itt-. partes omnes, pro ipforum convenientia ? quomodo fentis ? quomodo dormis ? quomodo vigilas ? quomodo fpiritus interambulat ñervos intus & foras ? de qua tu fubftancia es conftitutuscur quseritas per anatomen feire opera, quae tu ipfe plafmafti, quafi aliena ; & exploras á Philofophis, num anima fit mortalis, vel immortalis ? num vifio fiat intramittendo, vel extramittendo ? Num fentire fit mutatio tantum , an informado a fenfibili ? Et ad quem ufum fadum eft epar, & renes, aliaque vafa I Item ipfi Phdofophi, cur hiec ignorant poll tantum ftudium s' & profedò abfque ftudio feire deberent : Quippe aim ipfimet fint ípíritus anima­ les operantes haec opera intra prsedida vafa ; nec fpiritus ignorare putandus eft ea, qua: tanto cum magifterio facit. Quin etiam beftia omnis feire quo pado ifta_* fiant deberet, fi fpiritus earum operatur eadem, fcitque operari per fe : veluti & ego fcio , qua ratione feribo, eo quod ego fum qui per me feribo ; omnifque artifex intelligit quxeunque fecundùm artem fuam facit. Alius ergo Opifex longè abftradior, longè fapientior, longè potentior aííerendus eft, fi anima ignorat corporis fui artificiofam fabricana.

Re vera peritus Muficus Cytharam ex arte pulfat.nil cogitando quamchordam, Ex opetibus anima* & quomodo movere debet, nunchanc, nuncillam . Sic videtur operari anima citraejusfapientiá, hominis, & bellus, & plants in eis : fed oportet aliquod fuiffe tempus , in quo P“ 1* didicere artem movendi, nutriendi, & regendi propria corpora, fiotti & Mufi- fnoperans, & dans cus didicit. At quando didicere fpiritus hi, nifi á principio ? Et quomodo obli- effe, & operari. ti funt, fi nullo Deo operante ipfa operantur ?

Hem

ATHEISMUS TRIUMPHATUSV Hem cocca Gens, infpice attentius : Ecce anima in tenebris opaci corporis manet : hafque operationes operatur, dufta ab aliquo manente in luce : 8i per varias neceflìtates , timores , dolores, amores, attraftiones, repulfiones, ad opera fua D.Thom. ». phyf. perducitur,excitata à diuina arte,Mundo infita ; vocata Natura, feminata à Caufa left. 14. Natura eft prima fapientiffima.qua: continetin fé intus & foris rerum univerfitatem . Arseli: ditTrebuT perducés" aur'§ a : Amor vero & odium ex fenfu proficui & nocivi, funt ftimuli ad omnes eas ad fuos fines; id- aftiones, & frenum , & calcar fimul : omn.fque agens caufa particulars percipit, circo omnes natura- vel fentit,vel intelligit fuum aflum particularem pro modulo fuo. Sed aftus omles aftiones viden- nes fimul fola Sapientia prima novit, qua? indidit fenfum proprii boni, propriique artifickffef Tdeìn^ confervationis amorem cunftis rebus intrinfecum;(nec enim vi moventur, Grèt Nyfllin He«! ut vult Epicurus,& cafu ; neque à folo Deo fine propriis formis,ut volunt in fchola Mahometis • ) Sicut fuper triremi quiiibet proprium intelligit aflum : remigans Infinuatio ab exem- fcjjjcet pr0pnUm remum movere, non alienum : gubernator gubernaculum ope? " ratur, & fapit,' alii vero alios aftus : fed omnes fimul, & quò eunt, & finem navigationis, folus dux navis intelligit ; qui officia, muneraque diftribuit ; & alios fla­ gello, alios ftipendio, alios cupiciitate perveniendi ad proprios lares, alios mer­ catura cupidine, mover, & conducit ad communem finem. Proptera ergo & Ani­ ma nec, qux ipfa in vita naturali & vegetativa operatur, novit» nec corpora fabricari fcit per fe , fed regitur in his ab alio Sapientiffimo .

Et veluti qui in tenebris quidpiam agit, non videt feipfum , neque opus quod Confirmatio ab esemplo. agii, Si per feneftram profpicit, Si altos percontatur de feipfo, & de opere fuo : & quis intrufent fe : 8i num hpc accident, quando ipfe dormiebat,quia jam oblitus efl : Sic anima proprias operatur fabricas, & aftiones naturales circa corpus , Si non videt fe, 8i hajc opera propria intra opacum corpus : dehinc egreditur ad oculos, qu* fola foramina habet tranflucida, & explorat in aliorum fimiliun ana­ tomia, & inquirit, quid eft ipfamet anima : quis pofuit eam in tenebris , Si quosnodo ipfa proprium elaborat opus.

X . Idem exiftimandum eft in toto Univerfo ; vbi calor, 8i frigus variis contentionibus caftigati, efficiunt tot entia varia, 8i dum cupiunt fe dilatare, mutuò expugnare, exuperare, & timent perdi, Acque m oventur, & agitantur : fìc omnis ilella, fol, & luna propria peragunt itinera, 8i aftiones,& finguli tanquam fcirent quod faciunt, quodam timore amoreque impelluntur. At finem totius magni neg o tii, ille modo intelligit, qui largitus eft eis potentiam, amorem , fenfumque operandi, & effendi eum in modum, in quo fùnt Si operanti«- ad idsam caufae largitricis, cujus (ait S.Thomas) fimilitudinem affeftant omnia , Confirmatur ex al­ Totus piane mundus eft inftar piftrini animati ; omne autem animai mando eft ter» iimilitudinc. fimile : Deus autem faber, & gubernator totius eft, fed invifibilis, ficuti 8i anima invifibilis eft ; fed per fe notìftìmus in quantulavis re,ut Trimegiftus ait : fed Ani­ ma in corpore opaco claufa, ubi duo tantum foramina tranfparentia infunt, nimirum oculi, qui etiam conftituti fune ex tunicis, cornea, uvea, & humoribus aqueo, & chryftallino, ita quòd nequeunt ad videntem fpiritum ingredi nifi res corpulen­ ta ; idcircò nec Angelos, nec aerem Anima videre poteft, nec Daemones : qui fin. gulis momentis pene pratervolant in confpeftu noftrorum oculorum innumerabiles, 8c illudunt nobis: prpfunt, nocentque, afficiendo aerem,noftrafque partes, unde afficitur fpiritus nofter aereus, 8i proinde mens à Deo indita in ilio involu­ ta ; itaque longè minus poflumus Deum videre. Quid autem pofTcmus videre,nifi oculi eflent panniculis, vitroque conftrufti, difputatur in Metaphyf.

X I . Ha: fenfat* rationes,ali*que plurima?,Deum phyficè mihi démonftrarunt>

non

CAP.

III.

z;

non autem ili* Ariftotelicx : Quòd videlicet omne quod moVetur, ab aliomovetur ; ergo & c*lum, & ne in infìnitum abeamus, deveniendum eft ad motorern prirnum immobilem &c> Profedo fallax Scoto» Alberto » Senec*, 1 eleiìo, & Greg.

Arim. & aliis fundartientum hoc videtur • Nam palam ignis à fe movetur furfum, & lapis deorfum & non à diftindo mortuoque generante. Item Angelus, & ani­ ma de loco in locum quocumque vadant. Et hoc principium in phyficis deftruxerunt Phiìofophi, & ipfemet Ariftoteles . Nam, qu* violenter moventur, & ab ar­ te , moventur Arinoteli ab alio ; non autem qua: natura : qu* edam Arinoteli eli x; Phyf. principium intrinlecum ejus,in quo eli primùm, per fe, & non fecundum accidens.

Et dato quod ita fìt,non tamen motus eft seternus, unde probat Arili:. Deum elle: &D.Thom . x2. Met. lec. 5. agnovit hanc fiultitiam. Et quòd, perempta motus iEternitate,per Arili, non datur Deus, ncque Angeli ; cujus contrarium conclude­ re ex novitate debebat. Sed de his in Metaphyf.

Ergo ratione per uniuerfum fparfa, reperi primam Rationem, primum Verum, Conclufio iteratur. primam Sapientiam : & fic voco ipfam non quali rationem humani difcurfus, fed ^«mineTntJlir quafi difcurrentem caufam jeternam in omnibus, & per omnia, & femper : & ab gunc Sanfti patres> effeótìbus caufam nomino prout poffum . Quod & Sanati Dodores Hieron. 8i Qupj piato,& Plur.

Auguli. & Baf. & Greg. NylT. & Jufiinus fecere . Vidi hinc vitam , beatam elle in & Seneca, & Cicehujus primae caufe notitia, & aliimilatione ad ipfam, & fruìtione ipfius ; & Princi- ro , & Stoici omnes patus humanos abfque ipfa effe cadavera fcetentia, cujufmodi eli Èpicuri philofo- crlP 1 ^ phia : & hoc dotte Plato probavit.

X i I . Eamdem per viam ex omnibus poteiiatibus rerum argumentando per- Sicut necefle eli effe véni ad Primam Potentiam, 8i ex omnibus appetitibus, & amoribus ad primum^ Amorem , ficut ad primam Sapientiam. Ac Deum elfe Ens primum fapientiffiprima Atno. mum, potentilfimum, amorofilfimum, fattorem, ac gubernatorem omnium. Et rem, ac primum Bonullas alias reperiri Primalitates. Et de hoc fcriplì plurima, non vulgariter, qux num&Veru ,&Ens convincunt Peripateticos, fophilias, Epicuraeofque inertes. Sic primum Bonum, t|0 Deì e3{ primum Verum, & Unum invenitur. Alias ergo hic rationes taceo, quoniam ad argUm|^s pr3eaitìs.

Principes noftrae aetatis propero cos » qui dominantur per rationem (ut ajunt ) de ftatu: & primam Rationem non agnofcunt, & de hac intendo eos certos reddere, ficuti reddidi meipliim inter tenebras.

X III. Dehinc vidi, cogi nos ex his fateri, Deum incorporeum effe contrae Qmd non fit Deus Mahometem ; & non die Mundi anima contra Varronem ; neque primi Carli,con- ** " tra Ariffotelicos : quoniam corpus per fe non agit nifi per virtutes attivas . tig o vis attiua eft prima poteftas agens, quia poteff, fcit,& vult, ergo incorporea . Item fi effet mifta, & torma rerum, non poffet architetìari,& diftingtiere. ordine* rerum diverfarum, quse fatt* funi, ac fiunt ; nec dominari, ait Anax. nèc intelhgere om­ nia, ait Ariff. Fatigaretur etiam à corpulenta, ficut & noftra anima , nec mundus Auttoré haberet,fed effet aeternus,veluti eft fua forma. At cum operetur Sapientia q uoj aucor prima,ut probatum eft,non modo in Calo,fed etiam incunftis rebus: ergo ubique Sapienti« Dei. eft,& non foliirn in Gelo. Et quia omnia particularia ab ipfa fiunt fapienter,multo magis mundus,cujus conftruttio mirificam fupra modum oftentat fapientiam.

Item neceffario affirmandù eft, ab hac Mente potentiffima produdu etle-Mundum.cum & ab ipfa nunc gubernetur Totus,& omnis particulaejus etia viliftuna.

Lem Mundus compofiu* eft e* co n tra i« . parte» autem Z . prstceaunt compofitum, & tempore > ii contraria iunt. Indigentque ordinante Caufa,qu* colliget eas adcompofitionem mìrabilem tam pulefiri Animalis ; quoniam per fe , altera , alterato fugientes , numquam ad hunc ordineto , & compo" ~ ~ " fitionem

24

ATHEISMUS T R IU M P H A T U S .

fitionem artificiofiffimam perveniffent. Nec quifpiam doceat, quomodo contrarium intra faum contrarium pofitum fuerit, eo prifartim artificio, quo fe po­ táis fervent, quàm interimant, utrifque repugnantibus ita conglutinan' : ergo ab opifìce longè potiffimo, longè fapientiffimo, longeque optimo ita fattuali» efife oportet .

Quòd cafu nec Mun X IV . Ridiculosè profetò ( dixi) Lucretius Mundum cafu generat ex atodus, nec res intra_» mis in vacuo agitatis ; & cafu ad congreifum adaétis in conftrutìionem Mundi.

Mundfi fieri queant.

Quomodo enim cafas ternerarius tantum ordinem rationabilem effeciifet ? Nec recedendo ab exemplo illius, dicentis , quòd ficuti literse vario ordine aggregatse tot libros componunt, fic ex Atomis vario modo cafu congregatis pluresconflruantur Mundi : Ego inquam , quòd nunquam hae literae, quas Ego hìc ordino, fi cafu jatlarcntur, pervenirent ad hunc ordinem , quo componitur hic liber à me, operante fecundùm artem : nec millies millium jatlatse literae eò pervenirent, ut Virgiiii Eneidam conflruant,fed Virgilii ars paucis in annis eas ordinavit ad cónftrudionem illius Poematis • Quapropter negare Mundi Architetlum , eft quafi dicere , quòd atramentum, cafa cadens fuper cartham , formavit omnes literas hujus libri. Et quòd lapides, calx, & ligna , cafu congreffi funt ad formandam_» hanc domum . Hem flultitiam ftolidiflimam , fi Cafas potefl ea facere, quse facit ars : ergo ipfe efl ars, aut melius efl eam appellare cafam.

Ex Epicurseis arguEt quidem Lucretius coadtè dixit deinde, quòd certis in rebus infit fecreta fa ­ menti confirmado. cultas &c. ubi patet fecreta facultas, ideil Potentia prima , Sapiens Architedrix.

Quam fi ipfe negai ratione, fatetur Rationem primam; fin vero abfque ratione ; tune fatetur, fa temere loqui >& cafa : ergo fide fa indignum eile . Quis autem det bomini, 8¿ fórmicas fenfam , & artem, neget autem per hsec adminiftrari & conditum effe Mundum ? Numquid melior efl pars totoj1 aut diviniorem conftruflionem invenies in partibus , quàm in toto ?

Ad Macchiavelliftas X V. E t dixi, ò Macchiavelliflae Epicurei, fi vos arte regitis flatum , & t!oqui in Mundo negar minium , cur negatis primam Artem ? Numquid vos feciftis vofmetipfos ? feitis Deum, & arreni qua ne tacere hommes ? faimus ( inquiunt) mulleres amplexando . En (inquam) in­ omnia reguneur; fe ipios vero arte rege- dotti , diate quomodo conjungitis offa, fuperextenditis ñervos , fabricamini vire rationeque con- feera ? Ajunt ; nefeimus, fed femen hsc facit. Ajo s fi vos tanta peritia , & philotradifìorio fermone fophia educati, nefeitis ; quomodo femen, flupidutin per Ariflotelem , vel minus dicunt. doflurn per Telefium, & alios, quàm ettis vos,, taip mirificum feit sedificare opificium ? Non ne videtis, vos trahi quodam impetu amoris ad coitum, & ignora­ re quid fufeitandum fit ; ficuti hsec penna ignorar, qua: ego per ipfam fcribo do­ cumenta: & quomodo ad fpeciei confiitutionem voluptatis in(ìillatione,vos commovet rerum Conditor ex femine veltro formans hominem , ficut alibi docuimus ? Nec enim vos faitis ex albo capillo nigrum facere: quomodo ergo tam ma­ gna intelligetis ? ° Cóclufio agnìtionis Sit ergo , fit prima A rs, & ex ea ilúdete veílram originan agnofeere, 8c illi prima: Sapienti*. vos in gubetnatione conformate . At mitto vos ad Metaph. ubi prolixis fermonibus eflicacibufque haec diicatis : & quomodo ex nihilo fecit Ars prima Mundum ; ficut Sol non ex aliquo, fed ex fe emanat lucem . huic enim difputationi fatis eli nofie, Deum feciffe, ac regere mundum. Inde videbitis, non folos vos arte pra> ditos effe , fed totum mundum, & cselum, & terram , & fydera Dei arte regi linde enim artem accepifiis , nifi unde & alia , qua habetis ? Vofque effe fcecei mundi, adeò captos amore veftra: puerilis aílutia?, quòd vos obcxcat, credereque facit, non leperiri fenfam , & artem aliam in mundo, quàm quse in vobis e fl, &

partem

CAP.

III.

ij

partenti effe tot© mèliorem, 8c infantiam antiquitate fapientiorem . E t quidem Deus in Ier.Cxlu* fimiies eftis vermibus in ventre fiumano natis , qVii putant hominem effe mate- & Terram, aie, ego riam fine animo , Si pungunt eum & rodunt, quos cogitur homo allio necare , impleo. & expellere, Sic mundus fenfu plenus & vita & Jove,intra cujus ventrem eftis,& breve Judiciumhabetis.quo putatis Mundum carerefenfu, & mentem divinam non effe in eo, necabit vos,& expellet vos allio damnationis seternx •

Examen Commune.

DEUM, QUIA OMNIUM ENTIUM CURAM GERIT, Precipue autem hominum-, Ergoillos vificaile, & legem docuiflè ; Et tandem fa£tum effe hominem . Ec haac fidem elle rationabiiifsimam, & ita convenire. Et teffces hujus veritatis non polle rationabiltter reprobari. Et quaedam de fan&a Monotriade argumenta.

G A P .

I V.

L T E R I V S difeurrendo, d ix i. Si Deus prima Sapienti;,, Si 1 Ars , fecit Mundum , regìtque, cqjuslibet rei vel minutiifima: curam gererc putandus eli. Quando practerea non minor ars informatione , Si regimine formic*, quàm Elephantis, Si tc, _ „ tius mundi cernitur . Qujn in magisexigua materia plus artificii relucet proportionaliter, ficut qui comediam Dantis ita fubtiliter fcripfit in exiguo libello , qui intra nucero claudebatur . in faba autem, & palea , Si pilo , ubi minima ars nobis videtur e ffe ., maximam reperir, in Metaph.offenditur. Deus ergo omnium curam geni : maiolem autem nobiliorum , quam ignobilium . Hoc naturale eft in quohbet Prin­ cipe fapiente , feire velie quaccunque fiunt in Regno iùo , & abfque fuo contenta polle fieri nihil, utque meliores homines,& res, melius tracer tur. Sngitur Deus longè fapientifsimus eft Rex , res nulla quantulavis ejus effugit providentiarty, ergo majorem curam hominum gerit qudm al.orum animal,um , & fecundorumentium ( vt omittam d.fputare de « 1 . , & ten * gubematu major, cum_, Oriacne. ) Nobilita* autem homims ex fenlu poter, & mfrd declarabitur Quia autem humanus animus torpore,quali fecum pugnante mterclufus ergaffulo,mul­ ta incidit detrìmenta : & palam eft ipfi naturale effe , inquirere Deum , & opera ejus noife , eumque adorare : At quia inhac De, cogmtione , & adoratane grauiifimos patitur crrores:Rationabiliter convenir alierete,Deum amorofum mftruxiffe homines, & legem eis dediffe,ac docuiffe ea,qua> tanta qusrunt:,non vana,anxietatejquoniam beoigniffimos eft.Id autem Dco vtl.tas non eftffed fubhmitas eft, fui* condefeendere creaturis,cum etiam fublimitas faerit ex nihiloeos creaffe,& tot res minutiftìmas archite&ari arte ta mirifica.Qupnià vero ipie in fe lucentiliimus, Si potitiffimus,& inacceffibilis,longè magis qua fol ocuhs noftris^covenit affermare non vana effe fidem.qUod apparuerit inaliqua forma nobis acceffibili, ut informa Angeli, & hominis ad Abraam,j& ignis ad Moyfen.,& lucìs ad alios &c*(Nonquo< finiatur infinitu, in his formis,fed manifeftatur quafi finitu,vel finite creatura fimC tw)

Ex creationeprobitur providentia: to» iiU5,& partium.

Si Deus eurat inferiora, magis autem hominem-.non irracionabüe eft, appa­ rsile hominibus , legemque dediflè.

16

ATH EI SM US T R I U M P H A T U S .

tis)Et quoniam beneficili nullum utilius homini fieri pòteft,qiiàm ei Iegem dare: rationabile eft credere,id fedite nobis Deum. Cumque tot tribulationes homi­ nem errantem nimis à lege primae Rationis divini mox comprehendilfent, conueniite, ac pertinuiite ad eundem Autorem illiüs amorofum,bonumque,reficere hominem, & fibi reconciliare , 8c auxilio juvare, ficuti faber onsnis propria reficit opificìa,ubi perfrada fuerint. Item quoniá adhuc inacceífibilís remanebat divinitas ; Homo autem natura rebus finitis inharret, & vifibilibus, a quibus fenfibile recipit beneficium : quam ob caufam alii Solem, & Aellas & elementa., adorauerunt ; alii animaba >8c plantas, & fiamas lapídeas, & ligneas : Nec mo­ do res, ex quibus accepere beneficium, vel parvum, íéd etiam á quibus timebant, hiñe Dracones, Serpentes, Cocodrilos, aliaque viliífima,coluere : Idcirco convenientiífimum erat Creatori fuas creaturas ab hac viliffima, impiaque Religio­ ne abducere, ut etiam Plato in libro devoto, & Trcíinegiftus, & alij bene phiIofophantes , bono hoc dudi argumento,fperabant, Nec per legem Moyfis tam Conueniltia Incar- rede fieri poterat,quondam adhuc Deus remanebat inacccffibilis, & fenfui ignonationis. tus, vnde Hebrii fiepe in Idolatriam iènfibilium relabebantur . Quapropter conuenientiífimum videbatur ,quod Deus fieret homo , adorabilis fenlibiliter , hu­ mano rimi congruenter.

Hoc fuppofito evidentis credibilitatis ratio fuadet, Deum, ficuti pridicatur • deinde fi opus erat,etiam mori voluiíte gratia defendendi veritatis, 8c rationis : Quomam nobis faduseft homo.Ergo totam ejus vita fuiííe legem vivam, exemplum nobis,fie ergo 8c mortem,qua infiruimur,fedari divinam rationem, quae totum pluris, qudm partem, cefiimat : 8c pluris bonúmajus, quám minus . N o il , autem humanam rationem , de fiatu vocatam, carnalem flultam ; ex qua videbimus infcrius ortaseffe tedas,idolatrías, bella, peñes, penurias , omniaque.* orbis mala. * e£ P oten ^ es haec argumentis maculari: omnia uamque folvuntur per earn diftindionem , quatenus Deus, & quatenus homo . gitur pnmo articulo pofito : QjJod icilicet Deus per fiiam artem mnndmm . gubernet, nifi ejus provident!:., potentiaque negetur: Tunc non relinquitur di>* bium, qum poffibile fit.ipfum per eandem fui Artem comparurife homimbus, fibi earioribus, & fimilioribus, qui funt pofieffio ipfius.Homo enim hpmini qui ve­ nt cedere priiertim ingenio, vt Poeta ait,nullus e rit: ficut nec caper cedit caprot cedit autem paftori, quia fupenoris eft fpeciei. Soli ergo Deo tamquam potentillimo, ac lapientiftimo fupra fe cedit,creditque homo uhroneus.Hanc enim ob rem legislator unufquifque ( ait Varro ) conatus eft oftendere.fe Deum efle, vet verba, & mandata &Deo accepifle, feuvere, feu false, quo leges fui libentius, 8c obedienttus acceptarentur. De hinc ergo fequitur, quod eadem Ars divm a, quae & proles, & verbum, & fapientia D ei, dicitur fumm.s Theoiogij, aflumens ad fe humanitatem humanata fit, Ex conceffìs idem Hoc autem ml ablurditatis habet. Si enim Nationes omnes fatentur, Deum . piobaiur. aliquando in aliqua forma piis fapientibusque apparuifte, multifque in torma humana ,IiCut A brahi; per eandem conuincitur, quod ficut apprehendit formam humanam apparenter , ita poffit etiam vere ¡deft inperfonx unitatem apprehendiile ; quandoqu'dem fax poffibilitati non obftat.

III. Hmc.ex incarnatione fimiliter illuxit dift ndio perfonalis in Deo. fi enim DìftiniHo perfónalis quomodo inno­ Deus omnia per fua Artem fib. confubftantialem facit,Ergo Ars ilia, qu* approndi. pnatur proli confubftantiali,ex qua mundus,proles non confubftantialis.efle accepit,

CAP.

I V.

17

cepít, & ideo cüttis in effettibusejus relucetjillamet incarnata eft , 8¿ filius D e i, eft ab sterno,& in tempore etiam hominis : quia per illam refarciéda erant opera ejus confratta. igitur ars ilia (quam Theologi omnes verbum, cum D. loanne ap­ pellant} aliquam habet diftinttionemcù Tuo principio.cui eli unum; & hxc voca- Et Sap. 18. dícitur, tur (ut melius polTumus balbutire ) diftinétio perfonalis : Scponitur paternità*,& Sexmo'. Ó1 logas apud Athan. depafl. Vtr. filiatio in cis, quoniam alius ab alio vitaliter procedit, nafciturque. Nec homines tus,et Sapiétia Des. doceri poffunt melioribus vocabulis hanc duorum diftinttionem ; ac fubindca 1. Cor. j. Splendor Trinitatem : qux perficitur Amore , ex mutua amatione alius ab alio, ideft in­ gloria,et figura jub­ telligenti*, & intelletti expreffaeque Artis,emanante, hoceft (ajunt ) Patri* , & ito. Mi# Heb. \ .y a Filii . Quii enim fé non amat ? quoniam ex nobis ad ipfum argumentamur, & por omnipotétis,J'pe culum fine maculat fic etiam nominamus. Turn quia Trinità* , quaccompletur ex Amore, diffì- emanatio clantatis, cilius cognita fuit. Plato enim, & Stoici cognoverunt Deum , & Verbum ejus Sap.7 .jírs Det apud exemplar. Trifmegiftusautem additMentemTertiam abutrifque proceden- S.Aug. íuperjoann. tem in Pimandro , exprefsisque verbis ; vocatque Spiritum : at forte divinitus Idea entis, & boni , apud Plat.Sc S.Aug. afflatus, aut à Prophetis bibens. de Civit.Dei.Et idEgo autem rerum naturas inveftigans, quafi vitro oblatas,inveni in Deo effcn- circó Ars,ut reípicit tialiter ,& omni in re participialiter, Potentiam,Sapientia,& Amorem ,elfe pro­ exteriora fa&ibilia, principia conftitutiva metaphy (Italia. Et potentia effe,quia eft,ergo non procedit. ergo Ratio exdtfiSapientiam vero effe , quia poteft effe ; ergo procedit a Potentia j qux enim im- nitione D.Thom. 1. p ex añer­ pollìbilia lùnt feitu, nefeimus : Amorem autem effe,quia poteft, & lciteffe.Non os luper Dyon.(-V . enim amamus quod ignoramus, nec quod non poteft feiri, aut amari . Amor divin.nom,cap.7. fie in omnibus entibus procedit á Potentia , Si Sapientia. Hinc palam effe exclama- Jult. 1 & x.Apol.div i, quòd bsc Trinità* Iciri numquam potuiifet in Deo , nondum revelante , nifi ciiUi Ratio, a quo pvr naturam fumus Sapientia incarnata fuiffet, offendendo, quòd fi potuit ipiì incarnano con­ ranonalespatticipio: venire , aliis vero Primalitatibus duabus minime : Erat ergo inter eas diftinttio 6c per gtatiá d vitii. aliqua: quam Sacra dottrina deinde vocavit Perfonalem. Hoc autem myfterium, Idem Grcgor NvC eandem ob caufam ignotum fuit Philofophis priicis:in Prophetis vero eófuse in- orat.CathcC,c. 5.8c finuatum. Cum hoc deinde ftat, quòd (it Sapientia, Si Poteftas, Si Amor cmn s Cypiian.fer.ult. cótra ldolatrat. 8c 1). divina Periona, fihxc vocabula effentialiter, 8i non perfonaliter accipiantur.

Hier.ín epi.ad Ga'.

IV .

Si hsc omnia rationabilia , ac non impoffìbilia apparent; igitur homo 8c ad Eph. fapiens dubitare non debet, cùm Theologia Rationabilis fidem exigit. Nam prs- Infínuatio S. Monoterea teftes, qui ieripferunt, viderunt, Si probaverunt has ventate*, non fuere triadis. qua utúur S. Amb. de dignit.ho: P o ets, ñeque Philoíbphi, ñeque aftuti legislatore* ; fed gens raffica , ¡Iliterata , 8cM.in i.len.d.j.8t iìmplex, animo pulcro , puroque prsdita, ipfi nimirum Apoftoli. Nec propter D.Thom.in comm. diuitias, aut honores ita teftati funt, led vitam amittere voluerunt prxdicando 8c Richar. in opuíc. inter tot perfequutiones, afflittiones, ludibria , carcere* , srumnas : minas, Si ad S.Ber. blandidas (pentente*, invittique, comprobando ditta fua miraculisinnumeris, & fupra naturam , & Spiritu vifibiliter de cxlo defeendente ad eos, 8i teftimoniis Prophetarum antiquorum, & fignis, conuincendo Philofophos, & Tyrannos, non aliis armis, autfapientia, quam patientix, & veritatis ; martyrio , & muaculisconteftantibus • . . . „ Et vid i, quòd non credere ipforum dittis, & teff intorno, impudente eft perverf* animx ; & longè magi*, quàm quameunque alteram hiftoriam negare . Si quis diceret non fuiffe Csfarem in Mundo , ñeque belligeraffe cum Pompejo, Si vieiffe : Aut non reperiri Romam in Mundo : aut alterum Emifphxrium mventum à Co Jumbo ; ob h oc, quod nos non vidimus illa ; is homo effet bellumus, ac rifu dignus . Quianto nam (qusfo) ridiculiores, 8i ftultiores illi funt, qui negant miracula» & virtutes Apoftolorum, &|Prophctarum, Si Moyfi,& revelatioC a nero

18

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

rem S. foannis, 8i to t, tantorumque tefh‘um,quinulla præpofita libi hujus "lun­ di utilitate, perfecutionibus afflióti vicerunt, & fundaverunt tot Epifcop ■ >& dignitates Sacerdotales per totum tnundum : quæ adhuc fiant, & ret nent coidein libros Evangélicos . quorum litera omnis confiât quafi mare fanguinis, Si Mundo miraculorum, & cario virtutum illuflrilïimarum . Nirnis affedat i^nurantîam, quihanc negat veritatem • V. Nunc mihi relpondendum elTet ad prætenfa miracula , martyria, Si pro* phetias aliarum Rehgionum, quæ fuerunt,ac funt in mundo.Sed prius m hi cor* roborandum eft praecedens argumentum: In quo alîumphmus, rem nullam j effugere providentiam D ei, & hominem eiTenobilifsimum , atque talem, quôd digno jure Deuscuram adeô particularem illius habet. Dchinc videndum t í í o hominem immortalem : vnde fequatur fidei evidentia in cordibus dubitantium » quod illi Deus apparuerit juxtd Religionispiæ dogmata . Ergo ei cultum , Si propter excellentiam fuam , &propter beneficia erga nos tanta, debeamus.

E N T I A O M N I A SUB DEI P R O V I D E N T I A Uoiverfali contineri, Sc intentioni ejus, ac voluntacifubeile. Nec locum eile Cafui, Fortuna, & Fato, nifi reipeòìu pardcularium ordinum, & caufarum . Icaque Deum E n u * nendisimum Unum eilè, Se non plures : ejuique bollicatoli fuipicione malnia? vacuanti prorius effe-».

C A P .

Propofitio. Nihil fugtt caufationem, necptovidétiá Dei.

Secus fentiétes quibus erroribus implicantur Cataini Manichei.

Syrron Magus & Valentinn* •

V.

i - O C V L D V B l O ex-iflimandum efi in Creatoris R e­ gno , vel Domo ( fic appello ipfum Mundum , Si flatuam Dei, Si imaginem , 8i theatrum gloriarum /darum, &tro~ pheum vifibile ) non fieri operationem , paiììonem , adionem , figuram , relationem, fubflantiam, fimihtudineni_/, contranetatem , bonum, aut rnalum, aìiamvè entitaten» vllam exiliere, quae non cognoicatur, intepdatur , Si tut etiam ab ipfo'Mundi Audore.

Secus enim oporteret, vel alteram e(Te caufam primam , à qqares il le dependeant, quse Dei providentii, 8i operationi non fubjacenc, &5 ikut Catain* àffirmant,alterum effe Deum Caeli, alterum Deum terrae, fequendo Manicheum Aut ficuti Gentiles pofuere plures Deos , quodam fato colligacos, n a u tlu p piter Caelum regeret, Pluto tellurem, Neptumnus aquam , ahi alia mundi Cor­ p o r a ^ iàcpè in regendo difeordes effe : Si fato ( ut Homerus, Si Ovidius canunt) fubjacere . Aut a ffirmandum eifet, Deum effe Unum , fed fato lubditum, id cir­ co non omnia evenire polle juxtà ejus votuin , quia ipfe refiilere legibus fati non potell, vt Ouidius, & Homerus : aut, ut Plinius ait, tot negotijs implicitus, fingulis femper praeftò elle non potei!, aut fi poteil, res multas,* qua; cafu evemunt ignorare, aut nolle eas gubernare, aliqua negligentia tadum , vt Horat. inter-s dum canit. Hinc Simon Magus etiam fyllogizavit, Deum Mundi hujus guber» natorem

-

c A p. v.

•;

i,

nrtorem,tim effe'eum.quem intelligimus Deum optimum,alioqurn non permit•èret tot mala ; fed fabricatum effe mundum , ut ipfe potuit ; & regere, ut feit » defedibiii quidem fapientia.

Alij Veroafferuerunt, quòd aim mundusTemper deterior fiericernatur,& antìquìores ineliores quàm reccntiores, &mala , qu*homimbusaccidunt:vnde A“ r0*°8‘ *' vmnes fcriptores conqueruntur de peruerfitate feculi.in quo quifque vixit; &hic laberintbus ignoranti*, impietatis, idolati ig,malitisf, tyrannidiique,fini argumento quòd Deus fecerit quidem mundum.utmirabiliseonftru&io admonet.ièd poftea alicui minus potenti, minuique fapienti Deo, regendum tradiderit; & Va­ lentinus, quidanique Philofophi , ac Poet* boc innuunt : lèd vere eft Aftrologorum inventio. Quòd feilieet Mundus primo gubernatus fuerit à Saturno ftelfa Sacerdotali fapie ntiifima, Si altiffima in feculo aureo i Deinde regendum ac-* cepérit luppiter, minus bonus, qui fecerit aetatem argenteam. Deinde Mars dirus fub Nino &c. Quòdque cùm. perveniet ad Lunam variabilem , reverfurus fit ad primum ordinem , Si regimen primum . Plato in lib.de Regno hanc tueri videtur fententiaim Et addit, quòd C*lum primo tempore yolvebatur ab Occafu ih Ortum, nunc autem videtur mutaife curfum juxtà refluxus feculorum, Si fy. ikmatum exorbitantias. Nos autem quid nam dicemus ì III. Si mundi , & partium fabnea * & particularum ¿ S ipartium ¡{bruiti, 8i v - , ,■ lifus >& officia , 8i a&iones, & conftru&io, & opificium admirabile, tot in fines varios mirificè ordinatum , ofiendunt nobis, ut patuit, Auéiorem mundi gubernator. ’ fapientifsimum, ac potentifsimum, quippè cùm nulla particula in ejus opificio fruffri appareat; neceffariòquoque afferendum eft,eumdem elle mundi gubernatorem . Non enim convenir tantae Sapienti*, ac Virtuti, opera, qu* optimè fe­ cit, negligere, tanquam fi prave ea fecifTet ; nec curam Re&ori inerti, ignavoque committere : tum quia ipfe fuo Vicario fimilis appareret., turn quia afferendum eifet, quòd vel ex impotenza, vel ignorantia, vel negligenza regimen pulchrorum òperum fuorum omittat. Quoniam vero ex Mundi conftruttione , & partium , ali am lententiam meliorem de ipfo accepimus , illa vero alfertio non folurn blafphemia eft contra Deum , fed contra omnem prudenrem bumanum reélorem : Et (icut Plato ait, quanto mclior artifex, tanto exquifitiùs vna 8e eadem arte magna fimul, & parva curat in eodern opificio. Deus ergo, qui curaro In dialog, de leg. vult, ac poteft, 8c feit, negligens erit in operibus fu:s, utfucus Apum, dignufque odio , ac vituperio ? abht. Ergo Plato alibi loquutus eft ex fabulis Poetarum , & hrc ex propria Sapientia: unde nec Angelis providentiam , fed exequutionem provi denti'* tribuit. vide in Metaphyf.

Superior vbus in fermonibus vifum eft in omni re Deum operari. Quòd autem non viliter, ut arguit Aphrod. inferius patebit, & in Metaphyf.

1 Vv Dixf ergo . In Mundo non eft Cafus.neque Fortuna per fe abfolutè ref- Relpeftu Dei non pe& uD ei, ac totius, fed folùm per accidens, & refpedu partium ignararum_» dan Cafl:m>&For~ yotalitatis reru m . Nos vero ignorantes multorum rerum ufum, & exiftend* fccunaarum ^u fa' àpiarum rationeh» , putamus exiftere Cafum, Malum, & Negligentiam in magna rum". ^ CaU* Uaiverfitate .. Si quisrtiittat fervum in plateam, & rurfus aliumfervum per viam ©bviantem ìili: Tu.nc fervi cafu in mutuò occurium incident,quoniam ignorabanti refpedu mittentis -, &fcientis, & volenti*, non cafu ; fe;d providentia . Si quis currens in ioffam, quatti non videbat, illabitur, cafu ce culi Ile dicitur ;*at fi indufirrose ob aliquem hnem eò le pracipitem dedit, videbitur alias cafu, libi autem tatione a Et miHi j-acuianti io bejluam, occidere hominem, non vifum, cafus eff; . ?

C | non

JO

<fcuíd Cafas, Se Ferina«,

Et Picúa.

Esemplilo*,

ATHEISMUS TR IUM PHATUS.

*on autan videnti aliunde . Sic tortam i, ut ferian» bel!u"m » quam feït effect hominem, aftutia eft, non caius. Conira Aphrodificnfcm, Sc Arid. ;n Metaph* deputavi, contingenciam, ac ca>um rt lai iones clic, Si accidentaiitattsV. Cafus ergo eft evenni* prarter cognitions,aut voluntatem, aut intentions cauf? particular»,Sed tamen eilprovifiocaufàr univerfalis.qux omnia videt, omniaque vult obfìnem,& fi fxpifsimè nob;s ignotum; fio & Fortuna,qu* idem eft « quod Cafus, quamquam diciturde eventibus fiumani* mags,qu<unaliotùencium, fortuna bona,& mala,quando niiniiù pervenmnt ad bonum.vcl nalum,non prævilum.ncç fpcratum.Sed nò propter. ¿ Fortuna,& Sors,& Cafus.caufx aliqux iunt iubfiftltesjfed ordo pruni cauli,ignotus particularibus cauiis.Fatum vero eft concurfu* omnium caufaruin agentium , & patientiù in virtute, Sepermillione prim* Caufirfvt etiam Seneca* fatetur 4. de bend 7-)qu* omne* ad proprios fine* ordì, navit particulares ; ex quibus reluitat firn» totali* provifus • Situi lima , incus, igni* , toile* , aqua, malleu*, difcipulus, operantur in virtute fatri, quifquo abtum fuum aid finem litum ; Sed ex finibus corum,hoc eft ex igni* calefazione, ex mallei contufione, ex aqua ttmperauone , ex diicipuli labore ,ut dilcat, ex follium inflatione , nè detur vacuum , elicit ferrami* fot mam glaçai »quant ipíe folus intendit. Contuearc fimul Civitatem , ubi tot artifices, agricoli, milites, redore*, Judices, facer dote*, çmptores, vçniitore*,loquentes, tacones, ambubulantes,ledente*,operates,dormiente*, ridente*,plangemes .&c.coiiigati funt ad vnius Civitati* vitam unam ; &horum ordo ad noe ìpfum, chriftianu, & philo­ sophic optimi* eft Fatum. Porrò hxc colligatio vario* parturit affeilus, & adus in varii* hominibu* ac proinde in tota República ; aliquando bellum, interdum pacati, alias famem , aliasludos »aliquando abundantiam : prout concurtu* om­ nium fimul aifert, Et hoc dicitur fatum: licet ex cundís (vt SAuguft.contra Cic. refpondet ) cauli* liberi*, ac necefiarii*, Si violenti*, & naturalibus fimul con­ textué : cuius effedus cauft particular! dicitur fortuna, for* , & cafus. At fupremo rerum R e d o rì, qui intelligit agricolarum ob culpam luboriri fametn , Si tnercatorum cupiditate, argenti penuriam ; 8i lafcivia filli Principi* • ludo* inhoneftos : Si alio* effedu*,ob alia* cautas, quatenu* concaufationem in toto habtnt, puta ex ordine,commoditate, incommoditate , Si concurlu tali concaularutn_» prxcedçntium expræjadi* alti* cauli*, & difpofitionibu* : Et hi* ex alii* , Si hi* ex aliis, Si iterum,donee perveniatur ad princìpium, & Principcm Mundi : Necelfariò fequitur,quod illi (inquam) fupremo Redori, & Cognitori, & Piod fo ri, non dicatur cafus quicunque fatali* effedus, cum in fuis caufis fit praeviius, provifufque. S$pe etiam minimù athomum m agnorum effeduum caufa elfe videdetnr, ut fi movcret oculum Principi*, ita quod retro volvatur, Si vidcat retila., unde mutât propolitum , Si ftatum Reipub, Cla us quoque unus in bello pung t Equum figniferi : Signifer vacillar cum vexillo ; labalcit animus militum eo vifo , cladem cxercitus accipit, evertitur Principatus Duci*, mutatur ftatus, & do­ minium , pmnefque res vnius Regrif. Clavu* ergo unus tantum intulit mutatici» num cafa, Si lato : lec Deus, qui ordinaverat per clavum ilium ha* mutât io-* nes , non fubditur,fed prareft fatofut Seneca Stoico* fatetunquidquid alii dicant.)

E t clavus enim,& res omnis minutiifiim,precognita eft Uh ab ;rtçrno#qui et á or* d'nat per longá eventuu ftriem lycntum hunchacratione.& fic caetçro* omne*.

Id circo in Metaph.fcripfi.rem omnern minimamufum babçre in Mundo, non mi­ nus ac ituxim x, ad finem tamen fuum. Mundumque temperatum elle induftrior» ordine * quàmhor ologium artificiofilsimum : cui fi adda*, aùt fubtraha* quid mini»

CAP.

V.

,,

flvnimunf, totum ruft magitterium. Et offendi uftim athomorufn : 8e quint* fbnt uril tate*, etiam telluri* incifur®, Si rimar, fofficul*, Se monticuii ¡nvifibiles, ad variandam lucem, Se concipiendam in variis gradibos, vt fiant herb* vari* , Se colores, Se ùporet, & temperies , aliaque, qu* nos intelJigerc non fufficimus.

Nec poffe Fatum refeindi, ut piitat Aritt.

V I. la talis Äf aléis,apparet fortuna, & cafus : ubi utentibus arte attuta proA{nido fbrtuiwia veniunt, uti cupiunt ,• non utentibus veròaliquando ile , aliquando non, prout ludo TaxiUenm • prima càufà providit. Nunc dices, ergo attutia lucrum pariet lceletto,providentia vero Dei innocenti, ae pio,damnum pecuniarum. Deinde addes, non interelie Deum, led Lurum ad faciem illius ipcilanteiu , dare lucrum ; ac lovem in pofituram viéloris:. Ego verònunc fuper hujufmodi alibi difputatts,difputare no­ lo . Sed fit Iuppiter , aut Luna, aut alia diipofitio, vel affeétus proprius , fi adí¡t, qui facial te ¡acere talos eo modo currentes, qui tibi eft utili® ; «ut fit indufiria : palameli, quòd omnes caufi» iftee partiales funtfubdit* ipfi prim *, ab sterno ordinata;, ac prtuif* ad faciendum hujufmodi cfteftum : 8c Deus ord'navit ?tiam , ut fur fceleftus pecuniam à modefto viro lucretur, utque alius moriàtur, alius vivat, alius nafeatur, alius fit dives, alius pauper : quoniam hoc noun condueentius eiTe ad magnum fmem, ad quern fines omnes particulares or­ dinavi! ; Sc quod juftè ita ordmet » 8c propter melius ordinatarum rerum, in Metaph.docui, 8e mox ex parte videbimus Hie cave ab Arift. & Auer, qui dicunt in c*lo tantum non reperir» Cafum , Sc jr.& Fortunam, quoniam ibi regit Deus ; at in Mundo Inferiori,maxime ; quia Deus ajiud» juxtà ipfonim dogmata, non operatur »nifi moturn primae iphera. fortaf­ Arift.non rede cx ¡efíibus rjntum tu­ fe ; nec aliud intelligit : quoniam vilefccret, f i inferiora refriceret • &c. Ita di­ fen Cafuoi Fort» cunt, quoniam non agnovere Deum ut Mundi cauiàm,fed vt animampri||ix fphe- namejut. rx stern f. Quapropter fi non fecit Deus Mundum , nec entia illius, ñeque feist oportet : fed «terno foto alligami fuit ille, ficut ceter* anime ad ejufmodi a^ ‘rnCS ■ ^ t.9 uN ® n'am fdara rcrum foétarum cft in mente faftoris, in qua fcicntia confi Irit,id circo ipfe AriAotelcs negat Ideas etiam rerum inferiorum. Ergo Ca­ fum admittit, 8c refcifsionern divini ordinis, ut alibi difputavimus • Quapropter afferò, nec apud nos extare Cafum refpeétu D ei, fed omnern minimam ipfi notam effe rem , Se ipfa non entia, quibu* utitur ad entium diAincttionem , ut vide­ bimus , Se ad ordinem fatalem, féd per Idarasentium. Proiettò fi Deus á rebus feientiam acciperet, ficut nos, ejus icientia eflet pallio, vcl ex pafíione, ficut noftra, 8c uilitas quxdam , Sed Deus habet in fe feientiam rerum , Sc intclligendo fe , fuamq; artem confubttantialem, omnia intelligit, tanquam inventor, & nort »»imitator : Ego non addifeo exh o c, quem feribo nunc, libro ; fed fcio,qux in eo funt, antequam icribam, quia artifex, inventorqj ejus fum. At alii addtfeunt ab hoc libro, qu* ex mea Id*ali arte in ipfum manant. Sic & longè melius feit Deus ab eterno omnia : Sc non vilefeit, intuendo, & operando in rebus inferioribus, quoniam adnutum obediunt ill* omnia, ut pendentia ab ejus fapien*'a '» effe, Sc operari. Preterea Deus, quoniam rebus intrinfecus ett, intelligendo fe focit, ut intelligentes omnes intelligant, & fentientes fentiant: Sc exprimendo feientiam fuam idealem focit ut fint j Sc amando fe , focit ut omnes ament proprium ette j quod d Deo pendet ; 8c ergo magis Deum. A quo, per quern , & in quo funt omnia. Quòd antera Deo nihil uile fit, fed tantum nobis •flfipientibus »confequenter dcir.onArabo,

¡k .

ATHEISMUS T R I U M P H A TUS. sti '- ■

;s .

í .v:-í . . . .

IN R E R U M UNI V ER SIT A T E MALUM non répcriri ,tanquam ensaliquod: nec Mortem, nec Vilitatem, efíentialiter, íed reípe¿fcitfé, & privan ve,& negative: Falíámcjue eífe opi'nionem de mulcitudinc Deoi-um, & <Je impotencia, aut ignorantia, aut malitia,cum Fabri, tum Re* ¿loris univerlorum, longe eíTc ftultiorem.

C A P.

V I.

E S rulla vilis cH,fi mala ron eft: res oirnes a Dco fafla: , NondatjírMilntn niíi relpeítvumin ft¡nt valdé bon*,cúm ipfeíitfummum bonum,á quo nópoPhyiicis, &privatt-ft pro inde nifi.fcor.uin criri. In Mundo ergo Malum non tivuminMoralibus» extat fecundumentis veritatem, fed folú reipeóKvé in pby* Sí n egativuminMe* fitis,privativé in Moralibus,negative inMitapbyucis.tgmS' taphyficismectillan* enmaternhi!>etfar* nialus eft.odiofufqueterrjriterraque igni. Sed per le vter* maliteri Deo. Sed que bonus. Idem dices de cunflts malis. Nob.s pütet, vifolumordinaturad Isfcitque ftercus noArum; berbis vero, & porcisolet; eAqüe nutrimemum. Zi— 5 fle,&adp onur.a petium esícrememum eAanimalis, fimiiiscato, eique putet, & vil’s e íf; nobis

Non Ja r o r M w s q r ^ (it En»,fed lolS trát n iu taro; & rtfpeftu Entis particular!; t il M ors,non D e i, cut omnia vivu n t: nec tnúdi,á quo non re* ced u ot, led in alias fiu partes cedu n t.

autem oler, eAque nobiles debcice: Aercus bovis nobis olet; ipil vero Ittet Mors vitular placet nobis, manducaturis: ipfi veróiA vltimum térrifcrdíüm. G enifta nobis amara ,capris dulcifsima efea eA.. Serpens ferpenti pulchér , nobís vero turpis, & horridus e íf. Ergo non datin' ens aiiquod malurn phyfice per k , ’• fiifi in refpeflu, non autem totius, ¡deA Mundi.: multó autem minus D e i, <u«> omnia bona funt, cum vel ex parce ejus Idata n reprifentent. l¿nr labor eíf : emollire ferrum : (erro autem alfliflio , malumque ; maileo percútete efl coníiiinptio, fie & limae limare: fed fabro, qui ex hujuímodi affliflionibis mAruinentorum elicit foi mam enfis, 8c armaturx, fecundu n idxám artis, apta; ad militis bonum , omnes prfcfati aflús, & dolores,, 8c deftrufliones, lunt, rat o, gio. r ia , & bonum . Sic Deo elemenromm bella ,* & pafíiones encium, & tranlmucationes, 8c dolores, 8c mortes r quoniam omnia Idese artis diumae.fer-viunt".« I It Et penitus introípiciens vidi, Mundo nónreperiri ens, quod appeilamus Mortem , fed tantummqao difíolutionem, ac tranlmutationem entium ; fed pí o— pter incertitudinemeffe fequentis ,in quod,muratur elfepiafens, nnde videtur annihilari, dolet fentientibus tab's tranímutatio ; qu¡e Mors dicitur cundís crea* turis , timentibus penitus amittere elTe : dum elle quod habent, videncur amitte-' r e , quod cis bonum videbatur, curn fit fapor íde* fummi Boni, prirni Entis.

Quando lignum crematur , quafi dolore afficitur, eo quod nollcrignis fieri, cutí ens nullum,vt lJhilofophi,& Theologi larcntur , vellet in aliudmutari.quamvis melius fe . atpoítquam faflum ell ignis, fe habet quafi oblivifeatur fu?lTc li* gnum, nec amplius cupú eAe lignum, fed pro modulo fuo gaudet dTe ignem •8c ipfum volt eAe. Hominis corpus fuit terra, lafluca , frumentum, caro bovina , plurimjeque res aJiae; nuncautem non difplicet ei non eAe quod fuit, fed gaudet prarícnti eAe , 8c odit m ori, & fien vermis ; fed deinde placebiteiie vermem . dilplicebit mutari in hormnis carnes.

Híc

1

C A R V I . ,, Hìcadm'ntus lùm Vehementer Sapicntiam «ternani,’ qui Entibus cunei ìs, ut Entia omnia ad fui coofervari ftudeiù,quanto tempore opus habet eis adfuum finem prxordinaeum, effe ‘ °nfervationein largita efl omnibus profeniùm proprii effe , & amorem effe partialis propriique ; tiameffendi, &pro* in quaproprietate infertam reliquit quali per accidens ignorantiam illorum effe , fenfum, & proamoad q u i mutamur ; ac proinde eorundem odium. Si enim no ita effet fadum, tunc rem »a Deo , cujus ens omne corporeum, quali cuperet fieri ignis, quoniam ignis efl nobiliffima_> perftfta [unt °f,ecorporearuai crcaturarum, v ivissim a, lucidifsima,& tanquam maximè fnfitiva, J g j g f f i P"& efficax, potens , diffufiva .* & cum fit fymbolum D e i, qui > tefle M oie, ignis con- unum, pcrftdìisifimens e f t , vocatur patribus gloriola & facra profedo natura. Hinc Ambr. in mum, acceperunt. exam. Aug. 3 fuper Gen.ab igne ducunt vim lènfitivam ; & motivarti.

0 mnis fenfus, & vis I I I . Nonoportet ergo, DeumMali allignare alterum, cumnonextetMa- ex ignefecudfiPhy. turn , neque Mors in Mundoi nifi refpeduEntis particularis , aut privative} fed eciamque Arift.x.de omnes Mortes funt vita aliarum rerum nafeentium ; & omnis corruptio efl limul Sen an- c-?-& Auggeneratio} Et omnes mortes 8i vitas integrant totalem Mundi vitam . Ego man- & Amb-fuPerGenduco panem , panis moritur quafi dolens, juxtà modum fuum ; & ex eo nafeitur Phyfira caeià mali chilus ; chilus moritur, & fit fanguis; fanguis moritlir, & conuertitur in carnem ^ftL<a:va> n£c Deus nervum, o s , Ipiritum Sic. Spiritus autem & caro continuo exhalant in aerem_i. tnT^nec^ltis^Deus" Ergo intra corpus noflrum continuo fiunt plurimi mortes,ac viti, generationes, autor malorum macorruptiones , alterationes. Nihilominus nobis , & corpori non fentiuntur , fed 1°* reperitipoteft . placent, & integrant vitam totalem • Idem fit in Mundo : omnefque Mundi par­ tes mutant formas: at non annihilantur : led ad primi Fabri nutum in res alias tranfinutantur : Omnes quippe funt res in manti Dei ,ficut iutum in manu figuii .

I V- Sed cur edixit, ut tantopere dolerent,qui moriuntur? Ne mori vellent, aut procurarent quacumque ex caufa , ufque ad tempus prilcriptum ad eius ma- A^ 1 UI'd dolov. gnuni finem. Et cur morientes in tempore prsferipto, etiam dolent ? ob eandem caufam , videlicet, ut mortem exhorrefeerent ; 8c exemplo effent viventibus, ne illam cupiant, procurentque : 8c ut repugnarent : fi enim alterum cor.trariorum alteri non repugnaret, nec calor frigori, nec vita morti, Mundus effet chaos, non fieret pugna, nequg generatio, neque corruptio, nec res in tot fermas verterentur ; q u i Idiamgloriofam PrimseCaufg , reprafentant: ideoqi e jocund 1 fu it; fed quia infinite participabilis infinitis modis efl prima Idia earum, resfemper mutantur, quouique res ( forte ) omnis matcrialis mutabiiis in omnan mutetur fpeciemformis fuccedentibus.

Et vidi,melius cótemplatus>Dolorem fieri non ex tran/mutatione in aìiud effe,- q " * Q°^or' fed ex amifsione antecedentis effe}quoniam res omnis ex nihilo faéla ( fuit enim_i cm°lt ad^nonsft”" poftquam non erat)per fe ipfam femper revertitur ad non effe illud fuum origina- ergo nec ad pafsiole : Deus autem bonus non finit cas annihilari, fed largitur eis novum effe. nes, nifi efficienter ; Vidi deinde, quòd Deus non concurritnifi efficienter ad paffioncs , adnon_. nec ac* defeilus & èffe, ad mortem , ad calefieri, ad pati. Quoniam pati eft fieri aliud, vel in par- EV Pas :necad te , quod elt alterano : vel totaliter, quod elt corruptio, 8c perditio elle antece- raha nifi permifsivè dentis. Quoniam autem Deus fummum Ens e li, & rubili non eli particeps vllo &c. modo, alioquin finitum effet : propterea non concurrit ad non effe , 8i m ori, & Author femif¡ioni pati perditivum per fe ; fed folum ad illud effe , quod res e ll, & quod pollea re- ,null‘S,t>nore‘ ^fiocipit, oc h t. Ergo concurrit ad mortèm, 8i corruptionem , non quatenus mor- satlonem efficienti* tem, 8i corruptionem rei antecedentis, nifi permifsivè , quia finit, permittitque direi,ìx, ita ut Mors fieri ipfum corrumpi, 8i m ori, & pati ; Sed in quantum eli vita, 8c generatio fi* terminus aSìtonis rei confequentis, concurrit aèlivè operando 8c largiendo effe. Ergo quando ca- tan<iuajn fofitiuum lor occidit Ìrigus, Deus concurrit ad calefacae ; & calor cum Deo nihil facit >CHm aliud

34

ATHEISMITS TRIUMPHATUS.

aliud nifi calefadionem, & diflfufionem fui effe ; & fadioriem alius numero calo­ ri«, & rei calidx, ficutipfe eft calor . Et ad hunc adum concurrit Deus, quo., niam Entità« eft, & diffufio entitatis calori«, & hanc entitatem Deus dat ; nam abique primo Ente nullum poteft elfe ens, nec dare proprium effe . Sed ad hanc calefadionem , quae eft Entità« calori«, fequitur non e lle, & mors ffigoris : quia frigus, cùm non fit calor, eique opponatur, non poteft cum calore coex/ftcre : at deficit effe, quantum calor crefcit in effe . Hanc autem defedionem frigoris Deus per omnipotentiam , & entitatem fuam non dat quali efficiédo, fed fubtrahendo, yel nóconfervando elfe frigoris,deficiens-Mors ergo frigoris fequitur per accidés, imo per accidens eft volita à calore : qui non intendit frigus occidere per fe, fed dilatare proprium efle,& in tuto ponere.Sic edam quando calor à frigore occiditur t concurrit Deus ad Irigefadionem, ied non ad perditionem calori« ,nifi permifliyè; & quidem proptee melius; ut nimirumfiat frigus ad ufum natura,ab ipfo Deo intentum . Deus ergo non fecit Mortem, vt fande & fapienter dicit Salomon Anftl. in lib. de li- ^ P *1 • ^ neque malum . Sed ex nihilo, unde Deus nos elicuit, ac fecit, quando bero arbitrio. nihil eramus, confequuta nos funt ( vt Anfelmus ex Anguftino exponit. ) Ex quo Nihilo adhuc impotentiam, infipientiam, & odium participants, ficut ex fummo Ente Deo , Potentiam, Sapientiam, & Amorem habemus. Permittit ergo Deus, relinquitque, ex nihilo nos contrahere mortem , malum, paffionem, in quantum funt alioruin vita, bonum, & generatio, & adio.

Deus non potell effe V E Hinc palam lit, quòd etiam in moralibus Mal is non eft Deus caufa peccaufa mall Morali* cati, nifi permiffiva permifsione Phyfica . Nam mortaliter vetat in omni legt> . ttectiva.

Peccatum enim eft defedus entitatis, ordini« , ratìonifque melioris ; & fundatur fuper adu operanti« per eledionem pravam illius ; qui potius eligit Bonum minus,& apparens.quam majus,& veruni; Vel inomifsioneboni debiti. Deus autem caufa deiediva elfe non poteft . Quando igitur nos furainur, aut occidimus tnnocentem, aut adulteramns vxorem alienam ; eligimus quidem pecuniam,vel vindidam , quas bona funt; & voluptaté,qus etiarn bona eft ; non proinde peccarne« in quantum bona funt^eleda ; fed peccamus in quantum non eft bona voluptas cum vxore aliena,quia cotra Juftitiam . Nec mors innocentis,in quantu innocenti«,bu­ na eft. Sed cum mifium fit malu bono, nos eligimus exiguum bonum cum magno malo:& hoc eft peccatu,ad quod, ut fìc.homofe determinar, velante Deo . Q^òd autem naturaliter idé fit bonum,& malum refpedivè,patuit;quon 5 ignis blaììuus nos fovet,& tunc eft nobis bonus;vehemens nos deftruit,& tunc dicitur malti«.I.t ita, vel ita operari in rebus,rationé peccati, & meriti conftituit in moralibus; ficuti ita, vel ita uti igne, utilitatem,vel damnum paritin Phyficis . Deus ergo concurrit ad omnes eiufmodi adus, hoc eft ad impellere enfem mortiferum : ad pungete : ad perforare : ad coitum generativum , fed non ad defedum ordini«, & juftitia , ( qui in taiibiis mifeetur adibus, & vocatur pracvaricatio, & deordinatio, & i rcgula exorbitant, ) nifi permifsivè; quia ipfe ex tali malo elicere habet quid met lius, leu notum, feu ignotum nobis. Sicuti permittitur Veftiario incidere pan« num, quoniam inde fatìuruseft veftem: Aratori veroterram feindere , ut feratur frumentum : & lu d i tradere Chriftum, ut redimatur Mundus : & Tarqulmo adulterare Lucretiam , ut redimatur Roma. Si hanc Philofophiam infrofpexifiet Calvinus, non dixilfet, Deum elfe adivam caufam mali in quantu Malum, fed permifsivam : quantum Malum >& adivam inquàtum Bonum phyficù ordinatimi v è .

V 1 1.

Fallo igitur opinamur, plus effe Mali, quam Boni in Mundo inferiori : quandoquidem Entia omnia bona funt per fe , & io ti, & malum phyfice eft tan­ tum

CAP.

VI­

SI

eummodo refpe&ivum : Moral iter vero eft defedi us majorís toni in elígehdo, velabufus boni. Sed ¡fíe defedus abufufque peccanti imputatur, ideft partícula- cÌeatuteoreti’ " ¡C ri caufae : univerfalu autem laudatur , quia utitur ilio in bonum. C¿inimó ne¡Jú!que particulares caula: fedantur malum, in quantum malum, nifiquatenus mi- ne mali, (cdquateHum eft alicui bono , aut deledabili, aut utili, aut honorífico : malum enim_-, nusmiflú bono, foquatenus malum , creatura nulla potei! eligere ; Omnes enim Dei Boni fammi ,‘-mPoteft creatur*> Entis fadura: funt, nec proinde fpoliari amore Bpni, & Entis pofliint. partice's Nih* * Diaboli autem , 8i iacinorofi peccatoresDeo inimici,cum blafphemant Deum, P PS" obloquunturque contra eum , putant, licèi fallo, fe benefacere, 8i ulcifci contra Malitiapeccatori* & Deum : quem cogitata apprehendunt tanquam judicem malum, crudelem, & in- blafphema.otecpcc jufium.ut D-Tho.& alii Dodores admonent. Qua propter non vereladuntphy- catonJ& n°n Deo. iicè Deum in fe,fed ìlìud ens,quod (Ibi fingunt in mente effe Deum malum,& h*c faifa perfuafio elf illis poena major , vnde ]ob. 35, Si peccaveris, quidnocebis e i? £ c°tra Ge"t,C-11 Hìc ego riir, quando in tam lublimem cogitationem afcendi, & feniatam, 8c fi/sènec.' in'iTbrò veram ; Si folvi argumenta, qua: me dubium tenebant, quomodo Deus tot blaf- Quod in fapientem phematores contra le obloqui finit, qui fine ipfo loqui non poffunt. Profedò fi non £adit injurian).

Senecas reéfè dixit : Quòd in fapientem non cadit injuria ; quando enim quis injuriam facitCapienti, putat fe injuriara facere cuipiam tali infua cogitatione fido P8Ccas ‘g™-. aliter quatti fapiens eft, & decipitur , veluti qui percutit umbram, putans effe. fpótVmalefaci^& nl corpus : fic & Jonge minus potefi creatura injuriam lacere Creatori. Ilbque- Deb,cui fe putat mablaiphemi$ refultant ex hoc in gloriam Creatoris ; Quoniam eas dicunt, Si fa- Iefacereckint D eo, tanquam m alo, putantque benefacere fe vindicando,ergo eas ficiunt P™nl.aiTala refuItit amando bonum, Si omnis bonitatis * etiam iliius bonitatis apparemis, intern : ln 61 ® oriam' at pallione decepti , Si errore capti, odiohabent femetipfos : quoniam odio habent illam , qu* in creatore non eft, fpeciem malam Creatoris, fi din fua cogi­ tatione fidam, pravamque imaginem : Qua: cum non fit in Creatore, fid in iplìfm et, eifdem blafphemantibus, 8i oforibus : Ergo femetipfos oderunt, vt David admonet, Qui diligit miquitatem, odit animava fttam ; & fe ipfos blafphemant; & pfal.io, hoc videtureis bom m : Si nroventur,tanquam á bono ad bonum.Bonum autem d Creatore dependet, ergo & ad Creatoris gloriam relultat odium illud mali, fed per accidens, & cafu relpedu peccantium . ldcircò non merentur , fed de- Urde ?. Anfelmus roer entur propter /pomaneum pràvum conceptum animi, qui in eis efl , & facit p««tumnon effe a formaliter eos pravos ,ma]ofque , S i retínenles fpeciem pravam , Si malam ima- ,lbero 31 bitrio ia_, gìnem de re bona, propter defedum , quem participant à N b ilo , cui mag:s ad*L’fe. haerere volunt,quàm Enti. Aufcultate igitur , 0 fluiti, & inteJligetis , quanto- eft,& NJdlitatìspM pere a ventate aben atis, putantes Deum effe vilem propter peccata veflra, cum deeps. jam videatis omnia relultare in gloriam ejus, vclint, nolint.

V ili. Ponderofum argumentum foluendum remanet, quod , cum contraria fini Catlum & Terra,calor & frigus, lux Si tenebrie ; non videntur potuiffe naíci Qü? contrarietà« ab eodem Deo. Si enim effe¿fus caufae fimilis eft,& alter ipforum (ìmilis efi Deo, tmi^Deo^fle^o" alter vero difsimilis» quoniam contrarius eft illi limili : Ergo Duo D ii, fi duo t«ft.

P° ” flint prima contraria Elementa ; vel quatuor ,fi quatuor funt elementa . R e f pondeo, quòd vera & omnino difsimilitudo inmundo non eft, nifi inter Ens & Non ens : contrarietas autem non eft inter dilfimilia, fed inter fimilia . Calor & frigus Umilia funt inviccm cambo enim adivi funt, incorporei, & diffufivi fui spfius ; funt autem magis materiae diflìmiles, quae iners eft, 8i corporea. Nihiloroinus cum materia non prseliantur , ñeque cum linea, ñeque cum circulo , fed inter fe . Rex cum Rege pugnat, non cum plebeo i & omne fimile habet fuum limile

¡3«

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

-fimile.pro contrario, vt figulus figulum, inquantumex eo, quòd fimilia flint, ap* •petunt eandem rem,&’ contendimi pro poffeffìone iilius rei communis • qu* non eAiiiiSeiens amborum appetititi. Ergo in-Deo contraria non funt, cum fit ipfe fufficiens Bonum omnibus, & Ens Entium i fèd contraria funt in materia, quani uterque occupare vellet, propriumqtie rtgnum, &'fèdem facete .Seduterque fiDeus cfenétirrit ad tnul & materia tu conueniant in effe, ab vno prirnCvEnte omnes derivari poffunt. agcreeffeàive, fed Sed inquies . Quoniam calo r, & frigus mutuò fe fe oppugnant : Si Deus connon ad patinili per- currit adaétionçs eorû contrarias,erit in lèipfo contrarius,faciens,volensque con­ wilsivè & ordinati­ traria ; Quod imponibile eft. Ergo melius eft duos ponete Deos. Refpondeo ; vi. qtiòd ambo contraria idem volum,qu*ritantque,&confimili ambo agunt modo, & appetitu : & diffufionc propri* natur* ; ergoDeùs concurrit ad caletacere , & ad frigeiacere, quatenus Unum, idemque fàciunt, hoc eft, diffufionem fui ipforum effe : non autem ad càiefieri , & frigefieri ; quoniam alter patitur calorem, àlter frigus , & in utroquo eft detìcientia ipforutn effe quatenus patiuntur, non quatenus agunt , unde non effe iilud non eft efficienti* terminus, nifi per accidens, licet ex virtute maxima efficienti* procédât. Sed & ordinat Deus paffionem propter generationem fecundorum entium, 8i plus auxilii praeftat alteri con­ trario , & minus alteri ; in quantum auxilium j facti, pr*ftit:que; in quantunu# minus ; perraifli .De quo videmetaph.

Odium effe amorrS I X. H icvid j, in Mundo non extare odium , neque ignorantiam, neque im»inibii edam S.Aug. docuit & S.Thom. i. potentiam effentialiter, & per ih tanquam Ernia. Neque enim calor odit frigus , fetunde & Fjc. in quatenus frigus eft, fed quatenus frigus non eft-calor, fimilis libi j ergo odiuau* iyrr.p. Dar. Jgno:antiam,& mé- eft quafi umbra amoris. Nos odimus inimicum, quoniam amamus nos ipfos , dacium non habere proinaeque nolumus ab ilio deftruij qui etiam qu*rit nos deftruere, non propter entitem,led caie. t i odium noftriper fe ; fed propter amorem fui , fcilicet vivendi amplius, & tucius. «ncitaus formahtcr. ignoranti« quoque non eft effe s fed non effe . Scire enim eft fieri fimiiem rei ici— t * . Mendacium eft non effe, quod dicitur ; Veritas eft effe, quod dicitur : Duo ergo tantumcontraftant,& radices omnisoppofitionis funt in mundo , E n s, 8c Non ens . Omnisautem res quatenus participai Ens,bona eft phyfice,in quantum Non ens, mala phyfice . Sedneceffe eft, quod participer Non ens ad munds diftmctionem; aliter Sol effet Luna, & S teli*, & Tellws, & omnia,fi nullum non effe participant. Sic & calor effet frig u s,& omms res, omnisres- Sed hoc tantummodo verum eft in primo Ente . Homo -ita eft hom o, quod non eftlapis, nec lignum , nec c*lu m , nec linea , nec res plurim* , infinitæque . Ergoconftituitur ex finito Ente, & circurndatur infinito Nfhilo . Idem dico de rebus cunciis.'

Deus autem e converfo ita eft res una ; quod feclufis imperfea.onibus, & nihil:* tatibus, eft omnes ali* res infiniti«! infimtus . Eft enim Deus abfque imoerfeétione lapis : fed ergo non ita lapis, quin non fit, & Hom o, & Cælum , Terra , Linea , 8i res alia omms infinite ; & taliter eft una, quod eft omnes. Et eius na, tura eft omms natura , fed eminenter, & caufaliter, & feclufis'imperfedionibus, qu* funt ex participio Nonentis, 8i ejus nomen eft omne nomen, fed infinité. . & ? ‘P P a r t i c i p â t non efle, nullamque fecum compatitur nihilitatem, ut in Metaphif. luculenter docemur , quoniam illimitatus eft prorfus. Quod vere eft, & cmnino,infinitum eft Ens,nec participât Nihilitatem ; quod Ajiquid eft & aliquo modo,hmium eft, participatque E n s, & Nihilitatem * t®twO »*>• >fa-iì,

i Entì a CreanA° *.largUUi '£ft Cundis §radum participationis propri* ,de* , non tamen totam «deakm part.c.pat.onem. remanere fecit alia ab alia diftmda Ernia propter non effe hoc iilud . Huiufinodi autem non effe Deus non fe­ cit.

:n

c a p

.

vi.

37

cit > fed permifit in eis remanere ex ilio NihiÌo,ex quo fecit ea, frufus efi NiKiÌo ad diftmiftioneir. fcntium . Alioquin cum ipfe fit maxime unum , Entia omm'a . «fieni unum . Et re vera funt unum omnia intra ipfum Ette ,• ut alte intellexit Parmenides ( tefie Platone) nonautem lòphifticus Ariftoteles. Extra vero Elle .P!atp'n lib- attlt“funt diftin&a, & multa ; quia hoc non efi illud . At etiam correfpondent in Ded un°0 aT d/T tò!. diftindae participabilitates , alia enim efi idaealitashominis * alia afini . Attameri Arili, ipfe concedic una idxa fola efi D ei, in qua omnes relucent ideae : quae & efi ipfc Deus efien- i phyft.4r.& i. de tialiter ; fed quattnus reprefentatrefpeftus ad exteriora , dicitur difiinifiionetn^ Sen* * C3r- t- lS-, habere . Qui h*c fcire cupit, quantum nobis datur, in Metaph. fcrutetur .

X. Sed argumentabamur in principio, cur Deus permittit peccatore*, & pu- fecit dno principia, lice* > & ferpentes > & totfe&as , 8c hireiès , & maJa : quae principibus humanis & duo dementa—. , permittere, nedum facere , imputatur ad impietatem, & nequitiam maximam? ,Snem> & Terrain, Et quare eas creai res, quas praenofeit fore malas, & damnatidas , praefertim ani- ersr°- “nnm- 0!i nia mas Inferis punicndas ? Ite ad Metaph. & hoc agnofeetis. Hic vidilfe fufficit, fa^tum^vcPlaro tequòd mala phyfica non funt refpe&u D ei, & totius : & quòd malum eiTentiam_> ftatur contra mennonhabctjfcd refpe(ftum,& quòd proles eft Nihili,non autem Dei furami daeem Arift.

Entis ; qui utitur hi*, qua: non funt,tanquarn iis , quat funt,ad rerum diftinélio- Cur id^uof. no” rem, & melius. Et quòdmufcsc, vefpae,ferpentes,aliaque huiufmodi funt ad mo- vocaumala’.* W<1Ue vendum aerem, & ad exercendum nos,ut fimus vigiles,& fagaces, nec fiertamus in ocio aliofque ob ufus.Profeótò paldm efi, quòd nifimolefti*,faftidiaqueefient in Mundojfemper dormiremus,& ociaremur>& ignorante* fieremus:Omnis enim indigentia, ac neceffitas, fchola virtuti* e fi. Ecce nifi fierilitas, 8i fame* evenirent , non difeurrerent homines per mundum ad quxrendum viifium, aliaque» neceilaria , nec pro inde agnofeerent Deum in tot mirabilibus effeflibus illius: fcientiaqueeiTet exilis.modicaque : qugquidem poli novi Orbi* inventionem miritìcè muitiplieata efi. Si beila non evenirent , eliemus ociofi, fiolidi, pigri : ^ morbis m junifiuri* , aliifque membri* tumidi : Tyrannides pra:valerent : pecca­ tore* non punirentur ; Virtusnon exerceretur . Sidiicrepationcs, & haerefe* non effent, nunquam iubtil iter Verità* cxaminata patelceret ■ Ergo quoniam pigri fumus ad opera Dei contemplanda, & Veritates divina* percipiendas, permittit Deushaerefes , utinquit Apoft. cur autem per ha:c mala animus humanus ad piobitatem evehitur, & non fpontè,;n Metaph. dicitur : & ejus conditio admonet.

Practered inultis animalia , qua; vocamu* noxia , & inutilia , ferviunt vfibus, partimnotis, partirn ignoti* ; & q u x non funt ad hominis v/us, vtilia funt equo , & afino , aut avibus, aut nido . &c. nobis autem ad confiderationem conferunt.

Videntur autem noxia, & mala entia multa, quoniam nobis noxia funt ex parte» corporibus ,non animis, exhocproficientibus. At fi totum contemplere, plus nobis profunt, qudm obfunt:fi autem Mundum confideres ; longè magis profunt.

Nos autem injufti fumus Judices, propterea quòd putamus, omnia fafta effe ad nofiram tantummodo utilitatem ; 8i quac nofiris ufibus non palàm ferviunt,, fruftra effe dicimus, & vana : quae autem noccnt nobis »appellamus mala prorfus ; fed proiettò res nulla nobis alicui non eft ufui, fed nos modum ignoramus. ficuti nos ignari intrantes in Apothecam Aromatariorum, & Pharsnacopolarum, res multa* videmus, quae nobis videntur nulli elTe aptaului :& ibieifequodamcafu; Sic & aliorum artificum officinis ; At cum poftea artificis ufus, & opera fpettab is, ad multa* militates extare eas intelliges. lingulae, & pili videntur fuperfiuitates : at fi fpettes ufum eorum,obfiupefces admirando • Idem dicemus de univej fo , quòd efi officina Dei : ubi fi oleitanter contweris,nihil fapis, intelligifvè.

i-'

fi

...........D

Su»

38

A THEISM US T R I U M P H A T U S .

Sin vero philolophari cxptes, invenies valde d propolìto oB ufus mirificos effe ea, qu* videntur cafu fieri ; fed non omnium rationem reddere poteri« . Nam & Angeli, qui etiamvident Creatori« opera magi« intrinfecùs, vix omnium rationem reddere norunt. Ergo aeffimare debemus omnia ifthaoc mala, phyficè refpectiva , ac malorum moralium permifsiones , odii, mendaci!, mortis, infidiarum , magnos plurimofque effe in ufusDeiqUe Statu* , qux Mundus e ff, fer­ vere loco umbrarum, 8i intervallorum : aut ficut fèmitoni, & metaphorae Muficis , atque Poeti« ; qui per le funi vitia , fed certi« cooptati locis iùnt ad magnam venuftatem .Poena quoque mendacium & iniquorum,juffitiam manifeftam reddit : nortatur gente« ad bonum , & eff ipeétaculum fpiritibus abftraétis. Poena_» vero , & affliftio bonorum,eff caufa corona, & gloriar, ficut militibus praelium arrumnofum_».

Quod animi ad prilium , non ad pcenam , ac meritorum comparandorum_j llfus Impiqrum & ammaliti ; ipforum- gratia, corporibus, dum creantur, immittuntur, inferius docebimus. fmpij ferque peenae r viunt piis ad exercitium,& gloriam; & qu* accidère ex peccato antiquo, & quòd bruta participant mala noflra, quoniam noffra funt inftrumenta, & res.

Non igitur extant in Mundo mala ex negligentia, aut inertia, aut ignoranza, vel impotentia , vel crudelitate Dei : fed propter fines altifsimos, partim nobis cognito« declaratofque in Metaph. fed plurimum ignoratos . Tandem qui fapientior eitD eo, & meliora facere potefi , Deum emendare potei!. Audi tu Achitòfel, qui neque culicem formare lei«, neque ad quid fit nolle : fufficerc deNecefl’e eftut vtniât bet Politico viro feire, quòd Deus eff ; & non amulari pravos, & malignante« ; fondala. alioquin te faci« vas ir* D ei, & fervies pro contumelia, & exeremento, & carnifice , 8i iàtellite, & fcandalo ; neceffario , vt dicit EvangeJium, ad magnum . univerfitatis opificium ; tibi vero exitiaii .

Cur permifsiomali ^ ‘nertl3 eff Principis, permittere mala , ex quibus nelcitur, nec non detrahit Deo potelt elici bonum : vnde permittere mortem innocentis, peccatum eff illi ; non quippiam;hotninem autem mortem vituk, quoniam hinc elicit nutrimentum hominum. Deo autem, veto conftuujt iuj uqui lcit , ac potei! ex malis bona femper elicere , virtù« eli ; & quidem Liicrctise flum. jnjuria,&m or«D ecii, & perfequtio Davidis , docere poffunt, omnes eventus maio«effe occafionem boni; & ubi Princeps potei!, & fc ith o c , itidem facir quando le y , iàpientior ilio , contrarium non jubet. ^ e c *e ” 1° ueat • fffòd Deus concurrit ad aétus peccaminofos, vnde Calvinus Nota.

Deum blaiphemare feipfum , cumhomo blalphemat, dicere cogitur. Nam Deus dat phyficè virtutemagendi, & aètionem, & determinationem, cifra coatffionem,ad actum pium :non autem determinat ad peccaminofum : non enim implanat * a’c nec tentai , ait S. Iacob-1 . ( idem D.Thom. in 2. diff. 2 5. q.j. ad bònamljAU^UÌÌ'

ad 3r‘ ^

P0^

ordinet peccatum .

CAP.

VII.

39

ANIMO DIVINO IM M ORTAIIOVE donaiurn c(T= : ciijue aham poli hanc vitara couvcnne, • ídeoqueDeum pracipuam díius curam gerere: fcfcqueilli’ mandilare, perrationnfcnlatas, ac credibilitatiseviden. conv:n“ n' « ■novaíque, Politici docentur: acadmeliusagnoícendum Religionecn elevantur.

h o m in e m

C A P .

V i l .

nunquam hominem meliorem Sole & Stelli* & ft Hell* L x h ,fi animata funt,ut Cdi.nedum Virtutes caelorum,laudancbi' re correr Dom.n, dicantiir, exinimare audeam, ut Philofo- ¿ T L Z ' n Z T ’ «ipm ’ c a i'é f15 Cred't ’ Na1m.cxratione» & Scripturis , ut pr*ftatuterùere!-' etidm Caiet. optare concluda, procomperto habemus, tuns corporeia.

Murdi partes omr.es tanto praedita* effe fenfu , vel infufo.vel ^ ‘F 7 n ^ aiinen tV -qU3ntuscuÌufque iufficit confervationi. Corpora autem Gtleftu et.am mtellea.va vivere anima a ffa n t e , ac movente, ( non in­ formante, (quod (uffici! ad ammam Platomce acceptam, utdoflè S.Thomas oboulm noftU / r re ,POtf COrp° ra il,a nobilia, lucida,permanently Ì Ì ,J£ «noribunda. Itaque corpora illa folk,a effe : propter l e V lhabKf nn- u‘ 1Penpatetic, multi cum Arsotele opinantur! & An^ n w bUS C* cQ'a l,CÌ . ammar,>& ^ÌQrmari: Or,genes , & Philo , & v ani Ì T ‘¿ ' “ n T * “' fortiter • Et quamquam ferviant edefi,a hom.n, ficut tetfum , 8c fìgna, 8c mfluant lucem,& vitam, & motum niftrifn bus rebf S CUn£tlS * h° C T ° i endit’ ea elTe nobis fervo*, fed Dei admirriffant D T fin f'tUr ^ T ’ 'nobis benefica* caufas.Quos autem ufus nobi's E ■ •, * r • Ie? n Pr* ant ’ nec nobis modo, fed curkìis rebus infei iori«mn! d l-ferVIU ’ ,nfluumcIu<; * lit licet resomnisnonri gratia fida fit, tamen omnium al,arum gratia extat. de quo infer,us. Et profeto convenit Solio Dei. domici,eque Angelorum fic v,vum effe,non autem mormum,ut quidam opinan­ tur . Iccireo, inquam, Deum illorum curam habere maximam , ibique eius fa inuiam habitare , ìpfumque feipfum ,&gloriam fuam manifeilare Intelletìibus" abftratfism Jucidiffimts manfionibus non ineptè credunt cundje Nationes ut Arifi. i . Cadi telhtur . & Pfaltes canit. Deus autem nofìer in Calo c'¡re. ’ I I. At vidi inter Creatura* , quae fuper terram , & aquas,Scaerem inco- pfal,n3* lunt, hominem effe nobiliffimum ; animoque ferè diuino, immortalique pollere. Nec Deo v,1,tate,n effe, fed gloriato, &virtutem, quòd fe manifeftat homdubitanterPeCU ,arem *"*** CUr3m ’ flCUt‘ facriE hia° ri? innumerg teftan^ ^ ¿ 1Xì5,1Lm0o0P PuPerat vribus poteflateqUe coetera animalia,cumequus, & le o , oc clepha*, & bos, & aper, & canes multi, aliaque animalia fint co robu- Pr,ma T ° pro di'

ì i s rC i f e r “‘ T•NPec r riorib “” cumA<,uUi a“ tius-<,«<.

V“ UXrS° km ,ntUerÌ P °tens eft : &Lynceus, & cruda ancata

& ,, olu* > & menus odoratur venationem , difìinguitque odorem c<>rporeas res,quàin hominis, & bellue. Lupus et fagaciori, et diffantiori prsftat auditu,fic et mus, D a multaque

Canra8

40

Minor propofítio,ab arte mirifica homi­ nis.

Prefsius argumen­ tum ab arte,

Confirmado prima, expytotechnia.

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

multaque ammalia. De Guftu autem, ac Ta&u,concretioribus fenfibus, certitudo non extat : Quamquam Ariftot. affirmet , ho mi rietri tactu castori animantia fuperare ; Vidimus enim Araneam mirabili dexteritate, & grazil imo tatftu contredare , ac texere retia fua , ad captandas mufcas. Apes vero mel, Bi ceram traflare fubtilitate multa, diftinguentcs ea , ac cellas fabricantes mirifico . ln guftu vero prarpollere illa videntur, quse rerum faporejsdilcernunt non appofito iaie , & igne , alterantibus nativos iàpores. Multa autem videntur illis dulcia ,nobis vero amara ; & multa nobis fcetent , odoratu ftupiäo prceditis , qu* canibus, fagacifsimè odorantibus, olent. Quapropter in obftinatione quis perfiftenspro brutis , convinci non poteft, quòd nos tatftu meliores fimus, nec guftu . Tatftu pratterea fcientiarum lenfus non habetur apud omnes Philofophos : quamuis ipfe demonftrauenm, fenftim omnem effe quoquo modo tatftum, diveriis adum modis in organis diveriis. Nec tatftu molliores, vt dicunt Peripatetici, licet parum fjbi conftantes, ièmper videas fapientiores : ibd eos,qui cerebri cellas melius formatas habent, fpiritumque tcnuiorem, acpuriorem, facilem pati., ac moveri omni motione ; quae non interrumpatur d fuligihibus intervolantibus, nec à ce­ lerrima Spiritus deficientia,ex eiufdem exhalatione fubita eveniente continuo, iìr cut accidit prave reminifcentibus, tenuifsimifque hominibu's • Sed è contra invenio in homine tantam fané Divinitatem : quòd cùm nequt* pilis , ncque plumis , neque fquamis coopertus fit, nec armato?' Corni bus , & dentibus, & roftris, & vngulis, iìcuti belluac ; ac nalcatur imbecillimus, ita ut ree moveri poisit; nec mammillas prenfare : fed iners, vilis, plorans, nudus, rilfibi auxiliari valens,neque moverii ficut estera animantia ; modico tarnen poli tempore tanta fapientia donatus evaditi quòd domat omnia ammalia, feipfo potentiora vincit 5 imperatleonibus,elephantis, avibus, pifeibus ; omnibufque-» utitur : 8i de eis libi fervit, & nulJis ipfe fervit : efficit-cx illis ovilia, greges, armenta, ea conlùmit, veicitur ; utitur carnibus, frutftu , pellibus, cornibus, ofi* fibus , & viribus eorum , & motu , equitando, venando, currus ducendo, piftrinofque . Et quidquid libet fàcit de illis, deque toto inferiori Mundo ; ita, quod eorum quafi Deus apparet. Domat enim metalla-, efficit arma éx eis, & inftrumenta vincendi lapidcs, montes, terram, arbores ; 8ie x eis éHicit domos, ciuitates, arce? , viridiaria , /ylvas ,& hortos e-x arboribus , 8i herbis ; & fruitur cuntìis rebus adeò mirificè, quòd animai nullum rem minimam ex bis tmam_* facere novit.

Ars autem hominis fic mirabilis eft, quòd bene oftendit Divinitatem in nobis.

Ambulai homo per mare , ficut per terram ; domat Oceanum, 8i Ventos ; ambit terram navigio: Nautica cariba, & magnete fe ip/um intenebris regit : novit fi­ derà , & térras, quorfum vadit. Tonat in bello bombardis, Si archibugi inftar Iovi« : obedientiam ab equo exigit celerem ad quemeumque aflum : Orbem oc­ cupai , fubjugat, peragrat, intelligit, videt;, regit, tanquam Deus ipfe fit ìnferioris Mundi.

1 1.

Veruni Ars tramandi ignem ;■ qua domat metalla, totque parat inftrumenta artium curuftarum, belli ,& pacis : fe calcfacit : dapes coquit : condit fale, & pinguedine ferarum , 8i arborum , tanta profetilo induftria . Et de nofìe facit diem in fuis habitationibus . Res quidem nulli convenientes animanti, excepto homine ; quamvismanus Simia, & Urfus habeàht, fed non adeò induftres, quia Jnftrumenta funt animi diuini Icientis uti .* utique fignum eft, mirificè indicans hominis quafi Diuinitatem.

I I I . Sed

CAR

V IL

41

I I I . Scriptura deìnde , qua homo futurs , & abfentibus, incartha fuas fi- Co c r ■ gnificat cogitationes, & tioftrinas, & leges,dans linguam dofliisimam rebus ina- ptura[matl° tX m' «iimatis , longe magis ofiendit pius divinæ excellemiac human*. Et longe magis * lingua , quam horoiogio dat ad difiinguendum,& fignificandum, ficuti, & qux in iphæris eftìciuntur cæleftibus : ut omittam interea, quòd quidam volatiles ft cere columbas ex inanimata materia, & aquilas, &ftatuas mobiles , vt pridcm inu.

Germania. Et alii non folum Deo Duce , fed paratis fibi ajis artificiofis in athera volarunt, vt Dedalus * & nuperrimus Calaber. Nec longè abfunt ab hac arte portentofi funambuli.

I V. Scd longe mirabilius eft abfque alis in calum fe fe attollere : fignare in Confirmatio ex eo Aequinotìia , & Tropicos, & ftellarumordinem »magnitudine«!, difiantiam, Agronomia.

Si curfum , & influentias ipfarum particulares : 8i aliis pradicere , quando erit Ecclypfis lum<narium,quatraci afpeóius, fextiles, trigoni, & configurationes va­ ria / & magnitudines, & durationes j & pluvias, & ventos, 8i pratlia, &r penurias, & mutationes in terra, & in mari, & in aere, tam mira fagacitate . Indi­ cium proieélò maximum , quòd pertineatad nos caelum »quòdque fimiles fcelicibus illis fimus Intelligentiis, qujefurfuminhabitant, cxleftiaque curant.

In eo autem maximo cuna ftupore hominis Divinitatem admiratus fum, quòd Confirmatio quinta quando Deus mutationis aliquid in caelo facit, fubitò ipfe homoillud notât, no- Ixorbit^tia^ù.Vid* vafque tabulas conftruit caeleftium motionum, elevationum,dc preiIonum, ftatio- obfervationesÀbranum , retroceflionum, velocitatum , tarditaturn, regularitatum, irregularitatum «hi* 3 Timocharis, eorum ; novofque circulos , & circellos , &librationes, & iph*ras, & excentri- HipParchi,Mendai, citâtes ad calcule m in venir, apponitque : docet, acmetitur Apogeorum mutabi- m ÎS S h illïp r o litatem , figurarum fiellatarum confuiìonem» & excurrentia punita cardinalia—, fati,’ Alfoniì,p’euraliaque id genus mirabilia, quæ proriîis eveniunt fccüdum menfuram calculi,quam ba.hi.Regiomontafapiens Mathematicus excogitavit. Ecquis non exclamaret in laudem humani ni, Copernici,Tyc0animi ; fagacitatcm adeo divinam in ipfo confpiciens ? nis’& ™irabere h°, Quid quando ex Lunar parallaxi ejus difiantiam venatur , & diamctrum Ter- ^^ntìrmaTio'fextà r x , et ex Ecclypfì pariter Solis quantitatem metitur, et Lun* ,& Terra? fimul : exmetien'di magniSc cujufque diifantix tantillum fciem, totam ex tantillo venatur,demonfiratque ? tudinem, motum,fi.

Non ne divinitatem tuncfui IntelJeftus pandit ? Qmr nam, qu*fo, beJlua, ve! tum3ratione, minimum Horum nouit ? vel iudere fa Item latruncuiis , aut parvam metiri pla­ nifient) i Vel 8cc.

V. Operantur quidem mirifico ammalia quicquìd eorum prodeft ufibus : aranea c . retia,apes cellas, aues nidos:habent Reipub.et*rdigionis quandam imaginem.ut t ÌK^rnechamco^* Elepbanti : fedhatc omnia facit homo longe melius, et adeo plura, acmeliora_. Mirifica aelhmativa quòd non poteft videri nifi Deus , fi comparetur illis . Infpice , quæ fabricantur animahü, induftriaretia ad capiendos aves , etelaboratastextwas , piélurafque fericeas mulierutn_i, (I“e ei! n'bil quod non modo cum Aranea contendunt, fed cum tota natura, Cxllae autem_> 3 <bviniorem bo­ minis Rationalicata cementariis ædificatæ, et are *, et vafa , nunquid apificio Apum cedunt ? Quid tem. denavibus,horologiis,typographia, bombardis, de equeilrb aliifque artibus non mireris Diuinitatem ? et tamen hxc omnia rudes homines traélant. Scienti* autem infuper Deo fimillimum faciunt hominem .

At ingratus homo caecufque,xilimat fe belluis perfimilem : negatque diuinam, Confirmatio. & curabiliorem fibi indie animam . Sibi quidem , & Creatori magnani inferì Ab inflrumemis có injuriam quilibetEpicurarus . Quem d propria deceptione ipfa manus vendicare iun^ ‘s * potcìl, qua; infirumentum eil Intelleéfus, negata belluis : fimiliter & vultus ere'¿lus , fpeftans in caelum,indicia funt manifeila , quòdnpbis animus caeleflis infit# aptufque conjungi Superis, & operar» in terris, quidquid natura ubique ollentat: D 3 imi-

4r

ATHEISMUS TR IUM PHATUS.

imitarique. Alia quidem ammalia collum longum habent, ut cibum fub aquis defuper capiant, vel ferpentes colubros, abfque iæfione, ut Anates, Cyconiæ» Sic. Alia vero agilitatem ad curium, quoniam timida funt, fugaque fe detenetele opus habent ,aut cibum tenuiorem inquirere , utCervus, & Lepus, Sic. Aliad» vilum acutum,ut procul videant efcam,quoniam in lùblimibus habitant,ut AquileAlia vero alias dotes ; quae fane omnes mortalitatem fapiunt, fignificantque , Si aptitudinem ad confervationem morjtalis vitæ , At homofiguram habet, atque^ manum , qu* ipfum dignum, aptumque adfpirare ad cadeTtem vitam ,& divina operari opera, indicant, ut alibi oflenliim eil ; Animumque ad talia natum , ficut fi videris inilruétum cythara, aut falce, dicis aptum cytharizare, aut metere . he manu ,& vultu humano, ad divina aptum . x V I, Ulud etiam admirabilius vidi : quòd animai pene omne aliqua pollet Hç ràtkmes probant immortalitatë prio­ prxfagitione aliud prævidendi pluvias , ut C o rvi, &Boves : Alcyones vero mans res vero divinkatem tempeilates : Formica; hyemem: Hyrundines regionis apricitatem , 8cc. Sed hoc omnes commenda- eil quid valde exile , exiguumque, li refpicias ad naturalem hominis prophetiam , rune. quam per Afirologiam acquirit, aliafque per artes divinatorias, Si per po-iticam prudentiam . At lupranaturalis animalium data eil nulli : folus enim homo f o reputai immortalem , religionem retinet , cultumque Dei veri omnipotent!« : feit, quae Deus milfurus eil hominibus mala , vel bona , non ex paifionibus aeris , autCxli.fed per revelationem Angelorum & Dei: ejufque fagacitas talisen.quod propriam intelligit immortalitatem : quòdque poil mortem lili altera convenía; vita, 8¿ premium , & peena , bene , maleque faélorum . Et quidem Ai lilot. improbl.feÄ.30, pius, qui alteram vitam non agnoícit, Paradifumque , 8i Internum pro tabuli« habet, contra piana Socratis,Platonifque philofophiam; nihilominus affirmât pi ophetias Sybillarum ; hmiliter & Galenus, cui.anima videtur mortali« : 8i quam­ quam cas tribuant intemperiei atrae bilis ; tarnen cùm atra bilis, & calor , Si aer, Si Caelum , fmt ilupida , infenfataque entia juxta ipforum decretum , cogniuoms expertia , non polfentcognitionem nobis largiri futurarum rerum tarn mirihcam.

Nec fi fenfu pollcantexquifito, ut Telefio, & Hipp. 8i Anaxagorae videntur , poilènt Meifiam prophetaife,& faeculorum nouitatem, ut noilris cum Vatibus etiam teilatur Cicero , 8i Plato, ¿kPlutarchus, & alii innumeri deSybillis ; ñeque tot Regnorum deilrudliones, 8i Religiones, & Refp. qun etiam nominatim,ut lfaiasde Cyro prophetauit. Quae omnia tribui partis inferioris paihon bus neIfai.30. queunt, ut habetur in Metapffi fed bene parti illius divina , cui Deus infiuit cognitionem arcanorum iuorum . -Stella; qu'ppe , 8c aer tot ante faecuhs praientire, ac fignificare illa nequeunt, vt alibi ofiendimus, cùm præfertinv arcana tint pro­ videnciar , non autem provifarum creaturarum. Et quid dices, ò Anilot.quando apparent Prophetis vifibiliter vìgilantibus Angeli, & loquuntur cum eis per fio­ rarci , ut Zachariæ , Petro , & aliis , ac noviflìmis Sybillis, Catharinau, Si Brigida? evenit ? Numquid hoc extra fe facit calida atrabilis, quae intus poteil tantum i itidem & pauca ? fi negas hiilorias : euentus, Si rei natura te condemnat, ut.in cap. i l . 13 . 14. & i<5.

V I I . Vidi etiam omnibus prope belluis aliquem inette umbratilem difeurArgum. a.Ratîonalitate jntelleftivii,& fum fenfitivum.non autem mentalem ; aliquamque fagacitatem prophetalem, St vera Religione fuper quafi Religionem naturalem , circa res pertinentes ad mortalem vitam tantumfenfitivâsftimationé animalium longe_r »nodo, non autem ad immortalitatem . Aliter enimcontemnerent cibum, & co iyrçftantiore, ficut tum , Si feipfas, totamque mortalem vitam , ut facit homo deditus, Religioni, & propi ium fupra me- contemplation)'. Hoc èrgo indicium eil magnum, homini immortalitatem conve­ taphoricum . nire.

CAP.

VII.

45

«ire .Natura enim nondat euram lliperfluam, & continuant anxfetatem illius rei, quae nonconvenit illi, cui dat ejufmodi curam . Profetò infadiciflìmus eiTet ho­ mo fupra belluas, vivens perpetuò fub timore Inferni, & ambinone. Paradiiì, jejunando, affligendo feipfum,inquirendo,co!endoque Deum,& legibus fe fe aftringendo ; nifi aiiud libi bonum conveniret,quàm quod brutis : qus hac vita fruuntur «xpertia follicitudinis tantx, liberaque fpe , menique inani.

Nec bonatenuporalia iufficientia fune Religionis premia . Religiofus enim_t Arguiti. 3. contemnrt corpus, & honores,& delitias,& rem,ut contempletur,colatque Deum. Ex Religionis pr»Omnis autem feientia eft Religionis partituh; ac partim hofee effe&us quaelibet rrufi>is,& afi'ecutione contemplationibus efficit. Nec fceleftf, ignariquq decepti tantum hoc munus non inani. obeunt, fed fapientifsimi hominum, & optimi. Contcmnere igitur hanc vitam_» propter hduciam in altera tneliori, cum vanum non fit, aftìrmandum eit evidens noftraimmortalitatis indicium . # Ex hiimoribus, feti* Nec quidem caliditas, tenuitafque fpiritus atrabiliofi hoc vanum in nobis con- fualique portione_» Jllium ingenerare poffet. Nam veri fapientes id confulunt, operanturque , noli-, anim*Rdigionis ftu autem fophift* : Item pii, juftique, non autem impii. nt illi di£!a lua comproba- dui infingere hand runt miraculis , & fanguine,& manifeftis experimentis > & alloquutione Supe- quaquampoffe :Nec probaciones ejns ali­ rorum . Nec invenias qui velit pio Arift.dogmate, aut Galem, mortem fubire ; unde,quàm á Deo. fed pro Chrifto, & eius nouo 8i antiquo Tqftamento millies mille . Et quanquam alii Legislators fallì ita fibi cópararunt fidem,& amorem populorum, quòd mul­ ti pro eis fubeunt mortem : fubeunt quidem fo!ùm in quantum credunt, veratri-» elle Religionem altcrius vitasjex quo inaoteicit, quòd à quocunque alta ventas iridicetur, vires mirificas habet ad convineendim judicium humanum : & fic Reigio vera ad evidentiam fug credibiiitatis erigendam : mendacium vero fubftftentia , atque certitudine ejufmpdi caret.

Quapropter inquam , quòdcùm omnis rerum fenfus, Si feientia ut quidam Afgum.4.

Ex differentia ver* Iplendor, vel opacatus, lucis primae lamenti?, idcìrco anim.ilium cognicto ìndi- Religionis, & ratiodem dependens, noftraealiquo pailo fìmilis extat: Raque habent quodammodo nis iuneanae a bru­ Religionem, prophetiam , medicinam, m ilitaran, Rempub. ( & vt Laftantius, tali, ' timbratili, ca* Ofius , Plutarcus , Porphyrius, aliique afferunt, feniuaiem difcurfmn , quem_» dticaque {pedante.

S. Thomas vocat jeftimativant ) fed ità valde inferiores noflris , quòd deberit vocari metaphoricè , quippè relatio hiseft omnibus ad proefentem modo vitam.

Heliotropia herba Solem colit,& cii eo amorose gyrat; oliux,8i tihac,Sc fahees, & lupinicomas ad Boream vertunt;, dum Sol ad Tropicum Cancri properat ; 8i cuna eo pervenit, conuertiturque ad Auftrum , ipforum quoque com* vertuntur in Auilrum.Multaeque fequuntur Lume motùm,feu longitudinalem, feu latitudinalem: & folia diebus crefcentis Lung pares crefcunt numero,«: cum decrefcéte minuuntur.

Sic ali* aliarum Stellarum : & lapides, et bellu*,cum eis fympathiam habét. Por­ Triplex cultus derò Elephanti Luna; genufleftunt, et fe lauant à coitu, quafi luflraturi. Et Apes sfti- daratus in cap. 9. mandi funt Religionis umbratilis participes, quando 8i fucos habent quafi Sa­ cerdotes ; & excubias, & intimationes ad dormiendum, furgendum , & operandum : Formic* in interluniis ferias. Sunt animaba,quae coloran mutant augentque crefeente luna, & deficiente minuunt, in India. At ergo iftorum umbratilis reli­ gio extenditur tantum ad praefentis vita; commoda : alioquin nobifeum commumcarent intanto negotio, iicut nos cum Angelis. Item propter pratum, Si coitum omnia milla faciunt, fpernuntque. Senfu ergo , ac fenfuali pafhone ad ifta ducuntur (quidquid indo&è fabuletur pro eis Mahomeces.) Agnofcentes Aves Solis beneficium , qui ipfos ad propria excitat opera, & timores tenebricofe rioótis ex-

f

44

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS.

pellit, ci arrident canuntque Elephanti : vero amant Luna, qu* ipfis noftu fuas ad M.Alb inlib.de ho­ operaciones lumen prsbet.Idem Lepores forte faciunt, quia notturni (unt : Herbs' mme séfum guftus, vero convolvuntur ad fiderà tanqua propter voIuptatem,quam in fé percipiunt ab & caftas dat plantis : ipforum radi is, eas penetrantibus;& propter quali fenfum,qui ineis excitatur. Sed vc olim Pythag. & nequaquuafferendu eft invifibilis Mundi Monarche inelfe in eis notit'S , aut amoNiphts po/1.

8. in Matt. i. î.q. rem, nifi ficut Hier.& Tho.dicunt; Omnes creatura fentim t Creatore imperantem; et, jLmant plufqud fe ipfas, diuino inftin&u &c.Hoc enim,moventur adopera om­ ioj.art-3. nia, concurreme Deo intrinfecus ad eorum a&iones cun&as.Omnianamquefunt i Deo.per Deum,& in Dco;Et propterea Ecclefiaftes cü numeraflet Eleméta,& om­ nia opera Dei,fubdit; Omnia h<ec vh u n t}& in necefsitate obcdiut e/.De his in c.p; Et hxccogitans,eoruin inculavi zelum icientis inopem : qui negane difcurlum fyllogifticum ( umbratilem ) brutis, poiìtum à D.Thoma, & Balilio , & LaftanNegare manifellas Veritates, eft fiiipi- tio , & Ambrofio, & Philopono , Themift. & Avicen. & Arift. in x- Metaph-ubi cionem de incertis etiam D. Thomas probat, quod omne animai habens memoriam , habet prudennutrire. Et inimicum tiam , qux abfque difeurfu , vel lènfitivo, non eft ; qui vocatur xftimativa : & qui in Tua cófirmate opi­ negant Religionis elephanticse analogiam, & prxdiäionem , quali prophetiam , nione. avium , re torte cogantur eis rationalem immortalem animàm concedere : Unde Macchiavclliftx implentur malitia, quia negantur eis manifeflx veritates. Et dixi, Si concedunt qualemcumque prophetiam naturalem brutis , cur non etiam, conlimilem rationalitatem feniualem , & ut fùpra diximus, metaphoi icam ? ln lob. cap j8.dicitur. Quis pofuit invifeeribus hominis fapientiam^Et quis dedit Gallointelligentiam nunquid non reóte dicit Ecclef. i.à Deo prima fapientia efi omnis fapicntia, quam effuditfuper omnia opera fnaì Quoti lì ita eft; fimilis eft in cunctis proportionalitcr.Divinitas ergo hominis ex horum proprietate, & aliis principili venanda eft , ut facimus nos ; & non à negatione aliens entitatis. Immortali­ la* vero ¡ani ex eifdem patuit.

V i l i . Verum eninavero argumentum Iefu Chrifti contra Sadduceos , evi­ Argum.?. denter convincit fuper omnia efficaciflimè immortalitatem animorum . Si enmn Ex Dei cum homine Deus Moyfi fe manifeftavit diecns, Ego fum Deus ^Abraham Deus Ifaac , Deus commercio, & amicitia,& reuelatione. Ja c o b , exiftimandum omnino eft Abraham , & llaac , & lacob vivos elle, Secus probanda in c. feqq. enim dedecus, & probrum Deo eilet, vocari Deus non entium, & mortuorum Hoc autem valet ad omnes. Cùm enim declaraverit fe Deus hominibus patrem , ac Deum ipforum ; ignorainiofum elTet ei dici Deus, & pater illius entis, cui breviffìmo tempore convenit in vita manere ; at poftea in morte permanendo» eft in sternum . Quod autem Deus fe fe hominibus ita declaraverit, in fuperioribus oftendimus, &inferius magis patebit : Quòd feilieet id negare major eft impudentia, quam negare Romam in Mundo elle . David quoque ifthoc argu­ mentum perpendit, cum d ixit, Domine quid eH homo, quia innotuiHi ei? E t Argumentum à re- profefiò idem argumentum perpetuum bellum gefsit in animo meo ; & vires ve­ velatione roboratur. hementer exercuit in confiderationibus meis. Dicebam enim : Quid noftri indi» get Deus , quod fe nobis velit manifeftare , & inluper fieri homo« Sed contemplatus deinde , quòd Deus fecit Mundum, cujus non indigebat, tanquam indigeret, & tot lapides, fcras, plantafque fecit, tanquam illarum indigens, cùm_j non indigeret, fed tantum propter fuam ingentem bomtatem : qus non invidec effe rebus, quas novit potTe eftc, etiam intra fuatn infinitatem, fed omne quod vult effe,ex polfibili deducit ad aflum.juxta menftram fu* polììbilitatis in mente ideali AltilTìmi prsvifx : lie negandum minimè itidem eft, quòd hominis nihil in­ digens,le tarnen homini oflendat(fed de hoc 1 ationes plures in Metaph.) quodque-

?&

,

homi»

c a p . v i r.

45 hominem» relinquentem ïultüm veri D e i, permifit Deus fervirelapidibus, 8i tarpentibus » viliÌsimiTque rebus, ut agnoTceret,quid intere!! Altifsimo Teniire^ , ac rebus abieòtis.Ac deindemiTericordiófiffimè eodem omnia mala experto,operai tu lit. Religio analogica ergo beftiarum eft Tervire creaturis, melioribus fe.d quibus mortalia contequuntur bona* Hominis vero Creatori» à quo etiam immortalem lperat falicitatem, quam nulla creatura dare potei!, quia neque immortalitatem, vel felicitate carentem.

Prgterea grave argument-urn pro hominis immortalitate in PhiloTophia noftra ^ ^^ ^ fcripfimus . Nulìns effedus taper taam cauTam elevatur . Si i.gitur Anima huma- pro hominis imnwr na elTet elemcntorum temperie* ,ü t Galenus affirmât, plurimique Peripatetici, aut talitate ex immenharmonia, autfangùis, aut forma materiali* , aut aer Jpiratus, vt alii dicunt, aut frate intelligenti*, folummodo Spiritus calidm tènuiifenfitivuf Telefii ( liceris étiam addat Mentem à Deo imrnifiaw) ingenitus a Sole s Nequaquam poffet homo irttclligere pluta quam dementa , & Solem , nec appetere rem ìnfinitàm , néqtie taper dementa ; ut experimur in brutis ; qua aliud non attendunt, quam pr|fèntem cònfervatioTieni, nec crigunt le ad contcmplationom Tentai taperiorem. Sed homo non Ta­ luni intelligit Elem enti, & deinde Solem, Ted vagatur taperius, & deinde magis tapra calum, & adeò taperius imaginatur, quod in infinitum éxcurrìt. Unde De­ mocritus , & Epicurus, qui immortal itatem negant, nihilominus affirmant eif^. infinitos Mundos extra Mundum nofìrum. Indicium proiettò evidens, quod anima fit Tpiraculum, & fcintilla ,& genus, ( ut Apoit.dixit) Infiniti D ei.

'■ Porrò vere extenditur Judicium Intellettivum ad hac extra caium infinita : ficut SenTus Vitas ex imagine Stellarti intromifla oculis extenditur vTque ad Stellai. ^ N ec, ut Arili, docet, vana imaginatio eli hac . Etenim ex fimilibus ad dia^.

Umilia fyllogifticè procedere in infinitum, non eft òpus caduca,vanaque rei , Ted intelligentia- altiilìma : qu* eouTque le Te erigere pqteft • Hoc autem in Mathematicis menfuris palam fit : ubihujufmodiàrgumentationcarcana, natura , ma­ gnitudo, Titus, motus, periodi, aliaque reconditiffima Cali, & Mundi attingunu ir. Noffiergo vanitas eft, Ted divinus anima effettus. Et licet multa falfa imaginemur inhac extenfione : tamen extenfio non eft falTa . Nam vere extenditur ad infinitum, quodeumque fit, infinite imaginatio . Non enirn vanitàs noftra potei! plura invenire , quam natura habet : cogitamus ergo hac Tub infiniti Dei lumina • Igitur ciìmhomo Tupra Solem , & Tupra Mundum Te Te erigat, Anima ejus non^ erit effettus elementorum , & Solis, Ted caufalongè taperions ,■ & infinita .

A Idem probatur ex intelligentia przteritorum, & futurorum, & unmerTalium, ExsunivV;faIis tem. & Idearum ; qua non poffet confiderare Tentas materialis, huic, & nunc ailigatus poralis, & entis noci, organo hoc tempus pro Tua duratione haberts, & has fingulares entitates pi o Tua eia. notione . CÙm ergo circumdet omnia tempora, & omnia corpora, & umuerfâlia faciat, Si Tapiat fempiterrta, non corruptibilia , aduniuerfalis CauTa aternaquo pertineat genus, & gubernatum, oportet.

X. idem oftendit immenfitas humani appetitus, cui non furtìcit pradium_< » atque domus una , neque Regnum unum, neque tria, neque mille ; & quò plura poffidet,plura cupit. Verumque ac dignüm fuit Alexandri Magni defiderium poffidendi Mundos alios, quos Democritus reperiti pradicabat ; magnammiterquo fufpiràvit, quod neque unum ipfe Tua adhucfubjugaverat dit.om . Indicium evidentiffintaffi, quòd bonum mortale,finitumque nullum,fit adaquatum voluntatis juntatjs humanaòbjeélum : Ted Tolummodo Deus.bonum æternum,imffiéfumque. Quamobrem quique Tapientifsimi intelligentes, Te nonpoffe caducis Taturari bonis, finiW Ì,,

46

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

t.fque : conatu fummo inveftigare Deum,infinitum Bonum aggreffi funt : Ideoque contempferc uxores , filios , venerem , bacchum , & rem f a i r e m , omnemque voluptatem miilam fecere , ut: invemrent sternum Bonum , quod omnis appétit P v r w / IOCU^ a- r Ue f\b' per ,br° f » ftatuas * * dificia Clvitatum. & Turnum, & Pyramidum, & Templorum, per famam , & legem, aliaque huiufinodi, quæ immortalitatem promittunt : fed cum fint & ipfa ha-c caduca , decipiunt. Sapientes autem, pnque foil,per Deum, ac in Deo æterno aîternari modo fe poffe aonofcente s, ipfum agnofcere fatagerunt, & adorare, & admirari , laudare , & obfecrare. r^ ,ö '°’5 u?e 'pbamet vera fapientia.tefte lob. Colere Deumfap:entia & Ll 3v.ld : Initrurnfapientia! eft timor Domini. Idem enim eft timor Dei fi­ fe prop,.;,, deßde. baH ;l% le T i ; aS '"/^V ^riptun^qux m iolo Deocontentam fact Animam. no,quTnegantjfimul ¿ . i l (f?xcIa,r,*1 r e quando hxc confideravi) crédité probant lui immor P* 5 um quæritis Regnum , & Dominium, quo vos æternetis imtalitatem . mortafiter , vere vos elle immortales .

Argum. 8. idem poteftaj anima-demôftrat,quænullis corporis cedit tormentis &doloriS T * ™ **< « ** A„ uL Regulus,ScevQla,Ari(logiton, & alu font teftesmedum Martyres Chjrifti.Si autem Anima corporea effet, veîcor-

Argum. 9.

Ex pudor«_j.

KTiiiarII'*?*?Jaj?ut temperies, ftat.m vinceretur corporeis malis interéptivis,&c.

Nrl mirabihus feciffe videtur Deus, qudm in pugiilo cerebri Animam includere vafliffimami : qus fuper omnes , fi effent, Mundos intelligit, appétit, capit, & poteft, ut m Metap. Ergo hic non eft verus locus animaruin, fed apud Deum.

Præterea Verecundia , & Pudor, qu* vilis paffio non eft, ut indo<ftis apparet, ir b V a iv in C°rntra v,J,tatem * & mortalitatem, manifeftè indicat, hominem An­ gelica excellente, atque immoi talitate fupra elementa, fupraque bruta praeftare . v f.iq“,de“ non modo ve<-ecundamur de peccatis contra legem , feu rationein-, vifl'eadere • E ^ bumanam , quafi à rationali in brutalem naturam oa ria vTl ™ ? a '3"1 ^ « T “ * 1» infami * imô de *bjeda,& paupere , & deu occafionem peccatl lce°» de canufia fordida, de verbo inepto, dante aliis • P . bpendij ; hinc omnem impotemiam , amnem ipnoranJ ’ s & ^" S e T t a Z r fßCxhorret ’ aut tegjt *& vilitates politicas, & morale s , öl naturales, tanquam liant ettccllcmiam dedecorantcs, Mens odlt humana Quo circa admortem pro honore pugnar, qmfi hûnos A “ plulquam „ta colporta , & elfe. Id quod element* „ „ „ J , , nec b uta n fl umbratili modo . Leones de fuga &- ç;m;; a » - * • urura , nui propter umbratile participium prim fliuw m ^ S E V'dentUr ' ^ T ' E e b o , * potu, tanquam 5 e * n0npalT ô intra de ftercoris, & fputi, & S ? ï 7 lÏÏS 1mPJ Cnt,0^e,, & R d 'gi° Î * MagI'S 3Utem mortalitatis funtP, 8i forditiei & ab e d i o ^ i r / T 'M 101"11™ em,R,j ne ’ 5 uoniam niam mortalitatis fpeciei eft medicamen Hn!8" ’ Ma^,nie vero de coitu, quocundiam habent ; ergo ab iftis principiis morra1!'T ^ e,ementa » nec bruta vere* «no, fed aliunde Mens ipfi divina in'eft mm5 rra ' US PUd° rem " ° n C° ntrahît hofert abjed ï, mortalisqie : P^.P^^aque,moleftiftimc quod naturale eft , ^ 5 n° " enim °diret, proprias imperfedionesconfiderans, verecundatur 1' ° ^ tat, aut male operatur, aut malè patitur miVifirA r iet - « c um male cogifibi paftionem facit , & difplicet. Siquidem ut H o r a t E ^ 3" 1 ^ ^ y t . . Stat

e A p. v

.

1 1 47 s > Stat contra vatio , & fecretam gannit in aurem . & Cicero. Thulium theatrum maps confcientia & c . Hoc autèm ab Elementi« non habemus, quas non judicant de culpis ; ergo d diviniffima Caufa, longè prxilantiffìma, qùac macula« omncs in excellentiffima fui imagine abilergendas, puriendasque decrcvit. • •v X I. Verumiamenego Intelletfus humanus fluiluans, argumentum nnllnm . Argum. io. certiös , fenfatumque magis, inveni, quàm experimentum aliorum, atque meum tx apparinone An­ circa Angelos . Nam vulgus me dubium fecerat»dum plurimi,quos ego non vidc- ge iorumSr, Animarum, qui infra pro. bam» fé vidiffe has creaturas affirmant, ac Ariftot. eas negat. Port examinatas babicur &c. multorum fadtas apparitiones,dixi,Si Demone« nobifcum tradlant,nos quxrentes decipere , Angeli vero iuvare; veriffimum e il, nos effic immortale«, ac poll mor­ tem ituros effe in focietatem illorum, aut ifforum ; prout illis, aut illis nos per opera, & affeélus reddidimus lìmiliores, Terra quidem deorfum vadit, ignis furfum : ergo & anima illue, vbi fuamhabet cognationem, cùmlìt extra locutiu# fuum . Quapropter exillimavi verashilloriaseorum, qui Angelos, & Diabolos, & Animas defunftorum Tub aliqua fpecie vidiffe,& allocutos effe firmiter teflätur.

X I I . Tandem certitudo maxima, quam viri fanéli habent de Animae immor- Argum. i l . talitate ; quam 8i miraculis, & revelationibus, & mortis cupidine ollentant ; ar­ Ex bonorum, & $agumentum eil efficaciffimum. Non enim aeilimare licet, Deum permittere, quòd piétum tefiimonìo , decipiantur homines quique fapientiffimi, faniliffimi, & optimi in Mundo per il- fupra teftimonium feeleflorum & ignolufiones : at curet tantum, ut non decipiantur impiiffimi Epicurei, & Macchia* rantium. velliilx : & genus hominum hoc, quod eil Mundi peililentia, attingat veritatem ; quod vero eli fanitas , & felicita* Orbis terrarum , corrvat in falfnatem .

X I I I . Argumenta autem Arili, pro Anim® immortalitate, aut non extare, Ex errore, & inconaut vana effe, aliquibus etiam Peripatetici« vifa funt, adeò quòd me in contra- ftantia Arift. cófunriuirupotius adigebat, ficut Cajetanum, & alios G racos, & Arabes, & Latinos. ditur Mscchiavellifta, negans cu Arift.

Et polito,quòd fit verum fundamentum ejus, non concludere. Ait enim : quòd ReIigionem,& Aniquia Anima habet operationem non communicantem cum corpore, quod eft in- morum multitudi. telligere, contingit ipfam leparari ficut incorruptibile à corruptibili. Et tarnen nem immortalium. probat, nunquam fine phantafmate poffe intelligere, nec poffe non effe formam Lib. i.& i. de Ani, corporis. Nec ( addo ) fi abfque illis intelligat, fit incorruptibilis, lèd tantum feparabuis. Nam quia nauta habet aliam operationem , navi non communem_>, potell ab ea feparari : fed non propterea eli incorruptibiiis ; E t ipiritus quidem f corporeus infidet» ut nauta, & tarnen in aerem evane/cit. Nec quia intelligit uni» vedale, fit aliud à fenfu corruptibili. Nam univerfalis notitia eli puerorum , & à longe alpicientium, & fingularitates difcernere nefcientium. Ideo illi appellant omnes homines patres ; Et irti à longe vifum Socratem, dicunt effe animai, & hominem , 8e poftea propè , Socratem . Vnde S. Thom. in 1 . p. probat Deum , propterea cognofcerefingularia.ac minutifsima omnia, quoniam cognofcere univerfale, eli confufum, & diminutum : & omnis philofophia , & Angelorum, & Dei cognitio intelleélualis, probant poffe intelleflum particularifsima, &minutiffima percipere, & in hoc fapientiorem effe . Intelletti o univerlàlis ideanti« inunmortalitatem. Arili, hoc negat,folumque univerfale ideatum proprium pueris,& bruti« agnofcit:quod nihil èli,aut pollerius rebus : ut alibi probauimus.

Nec datur intellettus attivus ea ratione, quòd in artificiati« aliud a g it, aliud patìtur ; utque univerfale fpolietur particularitatibus : nam in naturalibus idem_» agff» « patitur calor , & ignis quando urit, & quando furfiun fe movet. Aèlio tranfiens requirit pallimi diftinttum,no autem Attus,ut inphyf.probatum eft.Nec

48

ATHEISMUS TRIUM PHA TUS .

univerfale realiterfeparatur, fed fentitur fimilitudo abfqùe diffimilitudiue , ut pomi odor non vifo colore 5 qui eveniuntnon ex aélione alicujus fubfbntii ab"* Arabie (vnde Peripatetici inulti concludunt falsò unitaté intelle&us omnium hominum . ) Sed ex natura organorum diverfimodè affici aptorum : & ex parva impreflione iingularitatum, in quo differunt ; & multa univerfalitatis, in quo conveniunt, vt etiam Durandüs , & Scotus advertere, de quibus vide Metaph. Quapropter logicalia, & vana videntur,qui dicunt de Anima immortali, & intelledu abftrailo, & unico propterea in cunéli» hominibus Alex. & Themiff. & Simplic. & Philoponus ,& Aver, & Avic. Peripatetici , Nos veròadduximus argumenta fenfatahic, & alia multa in lib. de Senfu Rerum , & in Metaph. & in Quiilionibus Phyficis, ex experientia certa manantia : qu i me,atque omnem intelleélum con­ vincere debent de multitudine , & immortalitate Animarum .

Omnia vero argumenta,quac Animai mortalìtatem fuadent Lucrctio, &Gal. & Peripateticis, facilè noffra Philofophia folvit, dicendo , quòd Anima , quam Deus infundit, inferitur Spirimi animali corporeo, tenui, mobili, fenfitivo , e,us vehicuUnde refolvuntur lo , ( vt S. Auguft. Ambrof. Lad. Greg. Njrif, & D. Thomas etiam docet) totum argomenta Lucretu vero deinde corpus poflìdet, ficut lux aerem : non dependendo à corpore ; iicut & Ga!eni,& Petipa teticorii contra im- lux informat aerem non dependendo ab aere, ut S. Ambrof.docet in libro de Bo* mortalitatem anime no mortis. Bff enim infufa, & non confufa Mens corpori, & Spirimi animali, qua humane. tanquam inilrumento utitur, ut ipfe dicit : tk duin maculatur iflefpiritus corporeus, vel decipitur , vel in rabiem agitur, aut ebrietatem , vel furorem , (ex quibus affechbus probat Gal. & Lucr. Epicuraus, Animae mortalitatem ) Anima, qu* ex eo indita efl, patitur & ipfa eofdem affe&us ; quamquam enim fit immor* talis, eil tarnen paffìbilis per aliud patiens, cui involvitur . Itaque omne argu­ mentum petitum d deceptione, oblivione, diminutione, augmento, & paflìono» qui mortalitatem oilendunt ; fo Ivitur attribuendo has pafsiones Spirimi illi inAd Gal.arg.inlib. iìrumentarvo per fe ; Mentì vero à Deo imini lise, per accidens. Non ergo Gale» nus tantopere ea torqueatur ratione, quòdCicuta occidu Hominem , unde arguit de pl»e.

Animam effe calidam temperiem ; Spiritus enim corporeus affligitur, inoriturque folus . Anima vero non potens abfque ilio regere corpus, dilcedit à domo diru» ta, vbi ainifit commoditatem habitandi. Anima autem non dependet in elfe à cor­ Ad Lucr.arg. pore , cui eft infufa, vt ait Ambrof. fed non confufa, fed in fic operari. Nec Ltìcretium convincat labor, dolor ,tedium, fomnufque contra immortai itat eoi— ; Ad Theophr.

In q. phyf. h ic enim paffìones funt Spiritus animalis,vt diilum eli per fe 5& Theophrafli an» .. xia quailio, itidem folvitur ; de quo alibi &c.

Argijm^nece ani. p^ 'p p | ( £ A quicumque moriuntur, aut habent contrarium, à quo cor« Probatioqùòd Ani- rumpantur, aut ex contrariis componuntur, in qui diffolvantur : aut funt ma non habet con- .corpus , quod dividitur, & perir, ideft per alia it corpora, comminutum in fru» crarium, Pula : aut accidens funt : aut formte dementati,qui corruunt : aut annihiiantur, Ammam eflentiari .¿orrucnte dementatone , & fubiedo. Mens human a horum nullum e li; ergo £ “ T v S » ”; non eft m ortali,.

5 edàm Theologi maProbatur minor. Effentialitates, feu Realitates, feu Primalitates , quibus efjores fenfere_> • j'entiatur Anima, funt Potentia, Sapientia, & Amor ; Sed h i nonhabent contraS.Ang.io.trin.c.11. j-iUm : ergo, nec Anima habet contrarium. Probaturminor . Anima enim omnia M P (en. •$. -, °- potefl, omnia feit , omnia vult . nec quippiam fuo poteffativo, aut cognofcitivo * Amb.hb.de dìg.Ho. aut volitivo contrariatur. nec ab aliquo nocetur phyfice per fe , quo minus pofRich.in opufe. ad D. fit, fapiat , & velit : ergo. Praterea potei!, fapit , & vult omnia contraria, caBernard. Damai', de iorem s frigU« , humidum, ficcum, csium , & terram , motum ,& quietem, &C, hd. ort. lib. ’ corpo-

C A P. V I I .

49 corporea, Si incorporea : ergo nulJis eft contraria; fi omnia percipit. Hoc cnfm non inde fit, quod ex eis componitur , ut putat Empedocles, &r Galenus: alio,, quin extra ilia iciret nihil: imo nec ilia, cum fint fcientii expertia, darent anittue , dum componuntur, ut Iciret; poteii autem fcire omnia ; non ergo pro­ pter hoc quod componitur ex omnibus; Sed quia eft imago, & fpiraculum_* Fa&oris omnium, corporcorum, & incorporeorum , ut Metaphyf. docet: & inox patebit: ergo &c.

Refp.ad objeft.

Opponuntur quidem Potenti*, Sapientia:, & Amori, Impotentia, Infipientia, Si Diilamor . Sed ifta non funt oppofita adiva, fed negativa, vel priuativa; quae non funt, nec agunt, nec fiunt, nilialio deficiente , vel prsinfunt ex participio Nihili, quod non agit in rem fadtam, quam terminative, non deftrudive, circumd at. ergo non datur contrarium Animae deftrudivum.

Cum autem obiiciunt, Animae contrarium , quoniam nimio aeftu »phrenefi, Refp.adaliiobjeft. delirat, nimiofrigoreftupefcit; labore minuitur: Aegritudine patitur in Poteftativ o , in Congofcitivo, & in Volitivo; & mutatur cibis, vino, cicuta , ufque ad mortem : pueraicit, juvenefcit, fenefcit fecundumatatem : ergo corporea eft; & habet contrarium diffolutivum fubftantiae, & Primalitatum , licut in animali. bus ita in homine . Refpondeo ; quod iftas pafliones funt Animas, quatenus cor­ pus informat, inhabitatque , non perfe.In corpore autem humano non modo Mens immortalis, led etiam ipiritus animalis inhabitat, iubtilis, corporeus , mobilis, calidus, participio Primalitatumdonatus.ideft vi,profenfu, 8i appetitu, per quos communicat Mentis primalitatibus, fcilicet , Potentiae, Sapientia:, 8i Amori; Sicut communicat fanguini, & folido in corporeitate , calore, caeterifque qualitatibus elementaribus, non tamen oppofitis, ut vult Galenus, componens calo­ ry111 nativum etiam ex frigore,humore, & ficcitate, alibi reprobatus. ( Hunc Ipi— ritum agnofcit Hip, Gal. Arift.Telef.Stoici,& alii Philofophi. Itemque Theologi Galenus in 9. phyf.

Aug. Ambr. Ladan. Chryf.Greg.Nyif. Thom. Alb. & a lii) idcirco alterationes Reform fet prporis fpiritum alterant,8i per ipiritum mentem afficiunt ita,ut non poflit, hoc Galm com°&Ub.ile inftrumento deficiente, corpus regere, 8i propterea languor, delirium, imbcctlli- facul. Ariftor. *. dt tas, nativitas, augmentum,& diminutio in ipiritu fiunt: qua videntur menu in efi- gen- an- cap s &de |e . Mens autem per fe non lceditur, fed per accidens , quatenus fpiritus tenuitas, lux,calor, motufque laeduntur ; 3 quo ipfa recipit phantafmata feu notiones, dum 7 & foper Gen.' corpus informat: cui per ipiritum,quaii vinculo vitae,copulatur, ut bene Ambr.& Amb. lib. dejfac & Telef.& Aug. & alii, experientia duce, docuerunt. Mens autem, cum non fit cor- An.& de Noe,& Arporea, nec qualitatibus elementaribus praedita , fed pun’s Primalitatibus eifentie- C3>Ladt.Iib. de opif. tu r, expers mortis in fe eft, quippe contrario carens. hom^i t N il iul de Quod autem Mens expuris Primalitatibus effentietur,ficutlntelligentisecaele- vfeibuV An. Thom! lies apud Peripateticos,& Angeli apudPlat & Genii apud Plutar.exeo probatur. 4.cont. Genr.c. 20.

Quoniam de ratione Mentis in quantum Mens eft , non eftefte corpoream , call- & 47- Mb- lib- dc_, dam,frigidam,hurnidam,mobilem &c.Sic enim foli,& omni menti hxc perfe con^ «•M«aph. uenirent; at iftae funt palTiones elementorum & corporum phyficorum. Ergo non p ^ a’j0 imi a(-_ mentis,vt Mens perfe. Nec homo tam barbarus quifpiam fuit, qui haec de elTentia funipti. sed Iatius in Mentis elfc diceret. Praterea quando Anima poteft, fapit, & vult, operaturque Metaph. ammaftice, non per hoc incalefcit, aut frigelcit, aut humefeit, aut agitatur : alioquin omnia corpora ,dum ealefeunt, aut liccefcunt, aut moventur, intelligerent> xreMent, ratiocinarentur, ergo &c- Fiunt aliquando ifta: pafsiones dum anima-» contemplatur , aut appetit valde: quoniam communicatur fpiritui fuo inftrumento mobili, calidoque, ejus operatio (qui eacommotus dilatatur,unitur, exarE defeit.

5o

ATHEISMUS T R IU M P H A T U S .

deficit, minuj'tur &c.) ac proinde corpori. Et ficut ab exfcrioribus ifta patitur corpus, fimiliter patitur alterante Animo propter maximam unitatem. Cum quo flat, quod non funt de ratione volitionis, & appelitionis. Tanta autem eftPotentia Animx a fe,non a fpiritu , folidove , humidove, elicits, ut etiam 8c fpiritum_» & fanguinem , & corpus immutet • Unde vehemens imaginatio timentis, duna_j res formidabilis non adeft , fed ipfa per fe imaginem formidabilem fingit, ut corpus canefcere & mori coegerit , ficut patet ex 4 . lib. de Senfu Rerum* Aliquando etiam delirarc: omnefque paffioncs promit. Aliquando prafente formidabili objedo ipfa minus apprehendens, minufque imaginans, nil timet, ut nec inexpertus puer colubrum . Jgitur Anima ut Mens eft» non modo non calefcit ab exterioribus, necfrigefcit, nec mouetur, nec quietatur, nifi per accidens, fic affedo fpiritu. Sednec adproprios movetur adus, ideft ad poffe, fcire, & amare ,» caufaliter elicitive , fed occafionaliter tantum. Et propter hoc Platoni eft Hume­ rus , feu Ratio,feipfum movens • Non enim lapis objedus docet ocuium, & men-J tern,quid fit lapis; fed dat occafionem inquirendi quid fit: nec pondus 8c arduum pegotium Anima; movendi fe praebet vim, fed occafionem . Nec muiier praefertitrt pudica & nefcia, fui amorem facit in amante, fed occafionem amandi oftert.Ergo ad proprios adus Mentis ut Mens eft, nec ut cprporata eft, movetur ab obiedis, Refp adobjeft. quoniam nobilior eft illis : fed ex fe elicit vim,Judicium , & appetitumSi quis autem dicerct,Primalitates has eife corporatas &participatasmodo, fi­ cut in fpiritu animali, qui animat fenfualiter bruta, veluti aer Jucidus, ideft fen* tiens, ut loquitur S.Aug. 7 . fuper Genef. facile refeliitur ex his,quae dida funt d treligione, artibus, & divinitate animihumani fuper animos brutorum , infinita in intclligendo, in potendo, & in appetendo,excedente omnia corpora, 8c Mundos innumerabiles , & omnia tempora,& loca, 8c idaeata, ufque ad ideas rerum:quod non impreifis & particularizatis convenit virtutibus, ad hic,& nunc,& ad hsiccontra&is ; Sed prorfus abftradis fuper corpora , & loca, 8c tempora : qua? tria coardant Animos,impediuntque a divinorum perceptione, ita ut omnia corporaliter, Aninam non com- temporaliter , & localiter intelligant • Mens tamen fupererigitur . foni ex contrariis.

Quod non fit compofita ex contrariis,in Metap.probatur, quoniam elementa_» contraria non conciliantur.oblita fui,ad faciendum unurn aliud, prafertirn melius fe ipiiSjdifsimillimumque. Nec enim caftigata pofiunt pltifquam vigentia, fed mi­ nus ; quidquid Alexander & Pomponat.delirant: Nec animaftice fapiunt,aut volunt,aut po/Tunt: quomodo ergo dabunt Anima; fapere,velle, & vigere ? Prseterea in quantum Anima, conftituitur ex Potentia,Sapientia, 8c Amore; qua; contraria non funt: fed una res,ut probatur in Metaph.diftinguuntur autem ratione, conceptibus formalibus,&relatione. Voluntas enim, intelledus, & poteftas animi, habent adus diftindos, velle,fcire, 8c poffe: tamen vna res eft, quae vult, fcit, &poteft . Et hec Primalitas omnis eft in ilia, 8c e conuerfo: propter identitatem realem.Non eft ergo compofitio diffolubilis ex eis,fed eftentatio infolubilis , utin_ Metaphyf. expanditur.

Animam non effe Quod Mens non fit corpus interfcdibile, probatur quonia ejuspofte,& intelliCorpus. gere,& amare excedit non modo corpus, quod inhabitat, regit,iniormatque ; fed etiam caelum,& terram, 8c mud os innumeros: ficut ex modica quorumvis occafionefenfilium facere nos experimur,ut fupra probatum eft . Corpus pmerea infenfatu per fe.iners eft,pa(fivumque:Mens vero adivifsima.omnifcia.artificiofa See, Quod non fit accidens innatum aut illatum,eifdem rationibus patuit: quoniam Anima non cfse ac­ cidens. accidens, ut harmonia , & temperatura, & motio , non egreditur extra fubie* * ' ' " dum

CAP.

V I I X.

,,

¿hifn fuum nee poteft movere primitus : Sed moveri.Nee conflituit dTe fubftantfiale: Mens autem eflentiat hominun . Et extra'Mundum porrigitur, &movet primitus.Nam et fi obieétij fenfuum cieretur ad confiderandurmtamen iita obje<5la nonmovent,neque ad fui cognitionem.nec aliorum.fed dant occafionem mo’Veniii fé animalità) motu ad confiderationern etiam infìnitarum rerum, & Mundorum. Nec enim caufant fcientiàm fui; ergo multò minus aliorum . Lapis enim fionmedocet quid ipfefit : nec quid fit Idia ejus, & Idseator &caufas alias &c.

Igitur eft anima in corpore velut in ergailulo.quo impeditur, non in fubjedo quo fubftentatur : & ex quo non expanditur extra : at per feneitras ergafluli excitatur ad cognoicendum, qu* Deus fecit, & Deum,longefuper omne corpus &c. . .

Quòd non fit forma ex dementis , itidcm probatum eft; quoniam tunc omne no"1™^"fo1UITa*ara opus ejuseiTét corporeum,& fuo organo particulamatum,& loco & tempore.At ele™^;«0™3” ** *jus operatio tranfcendit & corpus informatum,& omnia elementa,in potendo,in cognofcendo,& in appetendo.Hjc autem nò poifunt dare quod non habent tergo ab dementis non datur Animi tantap«tefias,Sapientia,& Amor & Ars, quantos probavit indie illi fuperior fermo. Ergo non eli fotma corporis emerges ex de­ mentis : quibuscum fimbolum non habet, fed a Deo infufa Potcntiifimo, Sapientiifimo, & Amorofiifimojcujus imaginem,& limilitudinem gerit, non illorum.

Prsterea irafci, fentire,¡stari, & alia huiufmodi funt in nobis,ficut texere, vel edificare,& cytharizare.adus per certa inflrumenta, & ftpè incipmnt ab objedis.

At polle fapere,& velie funt al> Anima,etiam quando incipiunt ab inftrumentis, & ob;edis;qui non polTunt,nec fapiunt, nec volunt : ergo nobis non communicant polfe,fapere,& velie : multo magfs quàdo Anima ex fe hos a&us edit exercetque.

Idque facit univerfaliter fine organis,univerfalitate Idfe,& téporum, & locorum, pò particulariter,uti funt operationes jam did* organici,ut patet in philofophantibus : magis autem in divina contemplantibus : maxime autem in revelationibus antelledualibusSybillarum & Prophetarum.Ethoc Nyff.& Ambr. contraAiiftotelicos,formam mortalem morte fubiedi iacientes animam,dodè oftenderunt.Eft ei go forma extrinfecus accedens ab infinito Deo : & propterea ad extrinfeca infi­ nita fefe volendo,& intelligendo porrigens.Multò ergo minus eft atomorum or­ cio Lucretianus.atomos proprios non excedens.ut Mens tacit,proprios & alienos Q_od Intell. non ft Nec propterea quod Ariltoteles Mentem ideò ièparabilem ponit,quòd nullius unus omnium homiCorporis eli aflus,formavè,juxta expofitionem Alexan.Themift. Pliilop. Avic.& num' Auerrois.aliorumque ; erit una in omnibus hominibus , nifi ficut Deus extrinfecus nobis, non informans, nec perfonaliter unitus; quo nonintelligimus formaliter, fed caufaliterj ficuti Sole fpecula illuilrantur uno caufaliter, pluribus autem luminibus abeo receptis, individuatifque per receptionem , formaliter . Attune per 0 ifium intelledum Agentem , vt ponitur ab Àlexandro, nos formaliter non in£*‘ tell’gimus, nec habitibus fidenti* perficimur : quemadmodum experimur, nifi ut oculi omnium Animantum à Sole ; & hoc gratis cotjcedimus, fi tamen in nobis ìntdleétu* cuique fuus infit, quo quifque intelligit iub lumine Agentis ; qui fecundum S.Augufiinum eft Deus. Et fic divinitatis fubcura Anima noftra ponitur, Auo.u.Conf.c. i r quod fignum excellenti* fummx eft. At mox nec Intelledus pafsibilis,quo forma- D. ! hom.p. j .<j. 79. liter intelligimus,& elicitiuè,eft,ut putat Alexander,corporis forma corruptibilis: art-4. quomam ejus intellcélio.volitio, & vis,indicai ipfius divinitatem,excellentiamque tmmortakm,ut fupra didum eft.Nec ergoefttemperiesElementorum.utipfe vult Sic enim Elementa non excederet infenfata, & finitaiimò nec pado ullo ipfe fentiretjnedum fuprà corpora non fentiret,intelligeretque. Bene quidem Alexander E a dat

5*

I

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

dat cuique InteJIedlum pcffibilem , ut ficut experientia perennis clamat. quifque iuam habeat inteile<ftionem,& fcientianr, fed perperam mortalem hunc facit,8e ex infenfatis Elementis.

Op. Aver. & Avic. _ Averroes autem,& Avic.propterea quod AriftJntelleflum in nobis intelligen3 - * An. te,fecit immiftum cum Anaxagora(qui Joquebaiur de Deo extra nos,ut alibi probauimus,)&hie dicitur pof$ibili$,quoniam motiones,quas vocant phantafrnata,in fpiritu corporeo nobis, illis veto in cerebri cellis impreiia, abobie<fti$ fenfibilibus patitur recipiendo,undè intelligit : dicunt hunc IntelJeâum eiTe abftra&um, & ûnum incorruptibiiem, Si nullius corporis formant :qui unà enm Agente ( cui . lubftantialiter eft unus) dépurante phantafmata materialitatibus, nobis copulatur, & copula intelligimus.Sed non modo fundan.êtum,quo faciunt uru omniumlnte]je(ftum,vanum eft,in tâto negotio non illi fidendum,videlicet, qüia incorrupt^* bilia non multiplicatur numéro, eo quod materia corruptibilis eft principium in* diuiduationisrld enim falfum eft apud Platonicos,& Pythagorieos,& Philofophos, oc Legislators Gentium,qui multiplicat Animas,& Angelos immatêriales numeraliter;item apud Ariftotelicos, qui inteliigentias motrices non informantes, pariter multiplicaflt:& quidem fimiliter Aug.&f Anibr. cæterique,nedum Scotus,per nias heccheic<ates,ideft finitudineSjlimiteique elfentiarum : Ex quo enim finita sût Entja, individuantur fua finitate,five materiali, five immatèrialijproptera D.Tho. non à Materia, mil ut quantificata finitaque, indiuiduat. At infiiper impofsibiiia pofitionéAuverr.ièquunturividelicet,QuidquiJ feit unus Homo.fcirent alii feientes eadem Anima : ficut multi videntes uno eodem oculo,unaque facultate vifiva eafdé vidèrent res,vel una vifione:propterea enim multiplicat Alexander Intelleclus pofsibiies.Nec quia Aver.multiplicat phâtafmata,% cogitativas vires,evadit.

Non enim phantafmata intelligunt,fed intelliguntur;nec Cogitatiue eft intelligere.fedlritelledliuac.Ergo Intelletftüs oportet multiplicare. Prxterea phantafmata, leu notiones Spiritus animalis,a quibus Anima folum ipecificationem 8i occahoitem intelligendihabetjUt probatum eft;effent in nobis, ut obie<ftis,non ut intelligentibus, etiamfi Intelleélus ille intelligens nos ftc perfonaret, ut Perfona Verbi Chriftum Hominê apud Theologos,{quod etiam impoftibile effe probat.)Etenim folum cogitaremus & fentiremus;at no intelligeremus,fed potius intelligeremur.

Sicut Anima Chrifti opera folum animaftica obibat,non Divina:nec enirn ipfàfpirabat Spiritum Santftum , nec creabat Animas, nec facramentabat Elementa, nee comprehenftvè Deum intelligebat, licet effet perfonaliter unita Spiranti,Creanti acramentanti,& Comprehendenti. Ut ex hoc exemplo Auerroiftæ nô gaudeant, quamvisper impoftibile perlonatio concederetur. Jtem ft Perfona divina plures omines perfonaret,illi Homines eafdé res divinitus lcirent,non autetn hurhani*us*Sunt enim in Chrifto du* operationes,& duæ voluntates,ut probatur in Cone.

Calcidonen.Sic ft unus Entelledus pluribus Horninibus cùpularaür,data falfahjrpotheii,quod intelligerent,formatter,& clicita intelleélione : tunc illi Homines * em intelligerent.eandemque haberent feientiam, licet forfan non idem fentirét, nec cogitarent. Præterea idem effet habitus, & memoria in cunttis, ut quidquid didicere omnes Homines„fit in uno,& in fingulis.Nec valet fuga Avie.quod Mettiorialeft in parte folum fenfitiva : turn quia ipfe kitèHctfus recipit Anft. & eft focus lpecierum;tum quia faltem quando unus intelligit attu,omnes vivêtes idem cooc aélu[pafiter intelligent. Oblivie-autem deceptioque nobis ponitur ex invojütfone Mentis informant« in Spiritu-Animali,fimul fciente,à quo obiefta capit Si quoeum n egotiate . At intelleélus poffibilis abftraftus eft, & ineorruptibiJis

Avicen.

. . .

C A P .

V I I . „ . Auiceij.ergo Sic. PrM era nec dfflinguemur Homo d Brut« per fornwm (barn fed per extrmfecam afiiftentiam Mentisrqtìam pròpterea & Brutorum SénfiBus & fi X - n S & -b3n4 lmPentllil™ 's’ & non brutis.prócfertim Symiis,Ìllabitur, efi m fphira aens, quem nos , & Bruta refpiramus ? Rationes ipforum_.

- n! Ì ^ deCret,S’ A r i n o t e l i s authoritate in c p n fta n tifs im a .V « . ¿lum fi u apernem UJm U!t 'n iPfl* ra Aeris , VeJ Luna; hunc unicum Intelletum à f h e m S T r l Cn. T J ,b * ? a.r‘d ro 5 fcu ag ^ m ,é k pofl-.bilem, inventum a I liemiiiio, feu Cholchodeam Auicenn»; fed folum aà-vum abflrahentem È a" r u S m u MaterÌÌ br nqUT & D/rhoma^ AJb^ Latini, &r Telefius , in ’ o So d àu Z a h T Ì T R<°te ' UniCUm’ CX didis Arii,ote,is Probauemnt. <4uod «utem abitradio fila fitimpotentia cognofeendi fingularitates , & non^

m attrtu nd^ ier aIltr3£'bUS- (hoic.enim foius Deus potei! df materiali facete im- De “ *>• Animateriale, & de fingulanuniverfale, & transfer« defubieflo phantafmatis im, “ orum acbund*> & D ThoUb !ib t e e ? } nOIM < l phyf’ ° 0enfd’T ' * r,mi‘iter Duran‘ *-d‘ 3-q-S.& S S k i S S S fed D-arexifif ’ - ebenui, M’S-slec uniueriale fieri poi! fingularia ex fingularibus ln Mecap inq.phyf. a à i R e° ì 3 n°,b,s vero P ^ ' f 1comnWne abfque particulari, prò- & «Theol.4 h o m ilT , *, ° nSe’ Vel & C° nEjsè . Et pueri enim omnes «, • ‘ PPe ant Patre* : & d ionge vilu cognofcimus hominé,fed non Ifetrum; i ! 8™ “ 5 c.omtmun!3> qu® mag^movent Se in plur.bus, non fingularia, qu* Thnm & ,n,Paua° nbus>n°o Pcr deucationem, fed per impotentiam, ut etiam D. rita ^ Ì ; n ° SV,r’ e-ilCOS VmdleaUS PcrciPe‘-e fingularia & fingula- * M ' * I4’ art- *• mates,al,oqu,n confuse mtelfigeret. Ut fa!fa fit h*c unita! imelletfus.propter hoc J ei ipateticisinuenta. Ha&enùs rationes prò Religione : Nunc fagacitaspugnet.

• ' "J " ' ■ ì *•'

COLLOQUIU.M RATIONIS 1NFERIORIS cum Superiori, fagaciisimutn de vita proem i, & futura, & de /uperis, & inferis * Et probata? rationes caufales de eo, quod Tuie, eft, & cric de nobis, & de Mundo ; & iòluciones argumentorum facratiores.

CAP.

Vili.

T T E N T I V S dettine prafentem vitam defpiciens, in pròiundam contemplationem raptus, vidi, 8c ecce Mundum quafi infinitum, tenuifsimum totum,puriffimumque. Inquo erartt infinita; propè manfiones, Stellae vocatae, fparfa;, lueentes, vividae, efficaces , rotundx, pulchr* , mirifica:, omnes qu;dem mobiles, per varias vias, diilìmilibus, variifque modis raticinabilibufque : ergo non abfque arte intelligentiarum ipforum motus moderantium,tranfcurrentes,ut par videri debet ad laudem Conditoxis, & executionem mandatorum ipfius, vt ex eorum inceffu, infcrioris IVIuradì gcneratio, corruptio, mutano , & ordo fequatur . Hancque effe Intelle<i!ikifn_j ipfarum gubernantium , fcelicitatem , nimirum fimiles illi fieri per obediertiam ; & accipiendo lucem , vitam> amerem , fapientiam, & potentiam ab E i JEnte

Exmultitudimr B»ni, fcandalummndici Mali 3Pud r£,aè Ìudlcanresabolen-

J*

ATHEISM US

T R I U M P H AT US.

Ofttaes res,et¡£ in­ Ente primo, entibus cundis intrinfeco ; 8c in quo omnia confhnt, moventur » fettiate,« D.Thotn. & vivunt, & funt, quadaoi nobiltà magis» quaedam minus , prout Deus in quifinnlitudmem Dei bufdam minus, in quibufdam magispropriam gloriam manifeflat &c. affedant.

Quam modicum fit malum, etiam fi tota telluS «ffet mala.

Ex divina provid?tia telluris mala, nó ex impotentia, aut ignorantia, aut malitia extare , vel apparere.

Sulpicio de' eaufa lifus terrenatjobfeuritatis, Sc feditatis in bonum.

Mernes habent fympathiam cum luce, Sc antipathiam cum tenebris, vel moraEcn.vel intentiona­ lem .

Viderur fic Origeniftis, febitö tarnen' confutandis.

•

In medio tot candidarum, lucentiumque corporum, Spintibus laetis , gloriofiique fubordinatorum.vidi parvam manfionem nigram,obicurafnque, non exadè rotundam,malencholicam,fordidam, turpem, qu, ftmper emittit vaporem, & fumurn,infeilantes,inficientefque Ipatium CacJefle; Et haec eil Terra, tanquam nevus inmedio formoli vultus univerfal is Machina?.Hinc admiratus argumentans, dixi, O PotcntiffimeJapicntifiime, & optime Deus , cur inter tot iformofiffimas a des, lucidafque, hanc deformem , tetraroque reliquifti ? cur non & hanc purificaci, & clarificafli,ficut Stellas cateras?Piefedò minirnèdecet nobilem iàpientiam tuam, & potefìatem invidam , & bonrtatem periedam , inter effedus tuos bonos , jocundofque , qui funt tua pompa , laus , & honor, & trophium , ìflam quoque^ permittere turpitudinem . Sic aptem dicens mihi linguaio momordi, veritus ne forte blalphemaret : & ecce fècretam intra me meairt fuperiorem Rationem & intelligentiam , quae refpondit, & ait.

I I I . Hinc intelligere potes, heus tu, qui iàpientiam amas, Altiisimus non ex ignorantia » neque ex impotentia, neque quòd ex malitia hanc veilratn_j federn fic turpem reliquit . Si enirn malo , & turpitudine deledaretur per malitiam, aut inertiam , aut impotcntaam, non quidem potuiflet, neciciviffet , ncque voluifict rdiquum Mundum totum tam.pulchrum, divinumque efficero , nec artificioiàmetiamincorruptibilibu*, pukhraraquefabricam flruxiifet. Igitur anunadverte quàtn immani* illorum iblafptumia d i , qui Deum in his tribus viti is incufant ; ipfique manent ficut vermes intra cafeum , arbitrantes Mundum non effe cafeo majorem . Porrò terra cado comparata, eli pundum unum, aut rxvum , cujus ob exiguitatem Temper vos videtis figlia ièx fuper O r’zontem , & / fj” 1 4 «™eter terrae nullam longitudine^jfiabet, relata ad cadum : licet Ut longa yalde. Qugpropter cum totus Munii* fere immenfus fit ; pulcher , bo­ nus, toelix expers malorum ( fi tarnen malùm extaret ) argumentari nondebetis , quod Deus fit Artifex malus : fed collaudare eum propter reliouum bo. nani umverfitatis unmenfe :& rationem inquirere propter quam reliquit hoc pundum nigrum inter tot magnitudine* a!bas : & ' anirnaduertere , quod oui fe­ cit immenfum bonum umverfai.ter, poterat, fciebatque hoc exiguum quoque bo­ nificare, & pulchrificare. Nimis breve judicium fuit Smoni M ago, & Manicheo cum pofuere Deos duos, vt alteri tribueretur hoc pundum unum ; & lonaè ilul* S r n 11 EpÌCUrrUm •qU,J nt>n refPex‘t ,ad totum bonum >Ped ad modicam parti, culam : velati fi quis videret unum folum hominem carentem nafo , acDutaret omnemhominem expertem effe nafi . Quid tib» videtur <> .Videbis etiam quod hoc , quod apparet vobis malum, non d i effentialiter malum : & Toti. 4 • 1 V ‘ T rUuC reiP °ndl * J am vldco hanc parvam manfionem nigram inter tot mgentes pulchras relidam effe , vt fit career & exilium illis qui peccauerunt in^ * Ì h bM mani]oP,blJS * Hocque Regnum turpe manere in fignum, omnibus Soiritibus Mundum habitantibus . Et jam an.maducrto hanc tetram corpuIentianL ì elidam elfe a Deo , & ìn memoriam, & m exequutionem jufliti* fiL • &r nunc credo ,ncentro det.ner. Diabolos gravatos Juftitia Dei tanquam vi nonde, eque fub tenebns, quomam intelledus abilradi fympathiam habent cum luce & e t ! obledantur in cedo . Idc.rcò vt punirentur, erat propriiffimè conueniens’ju ftit^ mmcre eos fub tenebras à lu e ,, & fub pondm ab agilitate, & fub S i t i e m i £ J. nuitate

CAP.

V I I I.

nuitate, & fub fumum á puntate, & in gelu á vivido calare I Et credibile aliati videri potei!, quòd animar, quas mittit Deus in iùperficiem terree, ficur nos fufnus,quando induuntur corpore tanquam portatili carcere, ( vt David , & Trifm. loquuntür)in quohabent folùmodo foramina duo tranfparentià.totumque corporeum carcerem reliquum opacum, ob leuiòretrt cülpam detrudantur in corpora : quandoquidem partioipamus no&em, & diedi ; lucem, & tenebras ; voluptatem , & dolorem ; bonum & malum. Quòdque in cielo tantummodo bonum_j iit, in centro vero malum,hic autem in medio miftio ex bono, & malo . Et profe­ t o vix imaginan quidam poffunt, qua catione Deus formofàm Animam corpus in opacum , tetrumque, ubi peccatis , nedum xrumnis maculatur , creando im-mittat, fine caufa. Proptereaque hxfitantes, multum accedunt ad Origcnis, Platonifque fententiam de hac re . Et cum intueor cadeftes pulchritudines , & qua in turpitudine ego claufus dego, vehementer doleo. Et tune agnofeo mor-tem elle cgrelTum de carcere, & de fepulchro, ut dicit S. Ambrofius in lib. d o Bono mortis. Admodumque laudo Trimegiftum, quia appellar corpus mortem vtvam ,/efulchrum portatile , indumentum ignoranti# pravitatifque . Et Apoi!, l'aulus, carcerem mortis • Et Dauid : Educ de carcere animam meam & c . Et Eu­ rípides dixit, Vinos eflemòrtuos ,mortuofque viuos & c . E t penitius introfpicienti ita videtur.

Kefpondit Intelligentia : Non verum eft, ñeque eft confequentia neceftaria , Refp. acj OrigeniAnimas peccaiTe pr:us in Carlo, ut Orígenes fufpìcatur; ñeque in aliis còrporibus, ftas, & Platonico*, -ut Pythagorei opinàntur : fed amorofus Deus, cujufdam gratia ludi, quem ipfe^ cIuèd Animf lunt > agii cum creaturis ibis, infundí t Animas in corporibus , quando illas creat, ut in 1,1 a§0lie’ n° car" perpetuo bello pugnent, 8c vincant : feque dignas reddant divina gloria. Intel probanvo.^0 * * ledus quidem ,D*mones vocati, qui ad centrum fubtqittuntur ,peccarunt ; qui autem ad peripheriam terra:, in corporibus creantur, ponuntur in agone , ut Job declarat. Miiitia eñ vita homiriis fuper terram : & Gregorius Theologus uberius expomt vobis, quoniam ei! lutila, & pugna contra caliginem Mundi, 8¿ contra_» D ìm ones, qui ipfam iricblunt ; magnumque in Carlo fpeftatoribus Angelis fit _ . . gaudiutn, quando iìlse vincimi. Porro ipfe Sol igneus non peccavir, nihilominus nLTgenTrarionire-continuo cum terra pugnar, ut ipfa purificetur, 8c mundetur : ejufque vires /píen- rum applicacis. doresque continuò remanent in terrà concluí! : generantque ignem, fi potentes funt valde , ut in vulcanis : Ipfamqùe liquefaciendo , faciunt aquam : indurando , lapides, metallaque : liquefaciendo vero, unaque indurando, & attrahendo per Verb.M.N. intergenitam tenuitatem, efficiunt plantas : dum nimirum calor ipfe veftitus craf- Q~i<l ‘»‘Mg** .fòie alcendit, nec potei! feparare onus crafliim, vifcofumque ex matre te llu ri . ^ uthorf tr‘baetnf «Intra craihtiem verò,atque humorem ingenerando fpiritus vivaciores,faciunt ani- ^ H a rm n U m d iZ fnalia, agitante fpiritu mol erti , & fegregante , & organizante , & movente, & Sandumeft iniius vivificante fub Gpificis furami imperio, & Miniftrofum execurione. Attenuando Mctaphjfic*> ubi in «vero etficiunt vapores , futnosqtie : qui in aerem delatr, vertuntur in ventos, in >oabu* »«*"* w/'«j pluvias, innives, in apparentìas ígnitas, alfaque, ut nofti, ernia . FEc autem habt*hon,i omnia Ueus neri facit per fuos infiuxus magnos >fcilicet, Neceflitatem, Fatum, slum eft. & Harmoniam • Propterea mirari n oli, quòd homo timeat mortem : id enim_* Vnde timor mortis. flon eft mortalitatis pr*fagium,cum videas etiam brina, folo Ipiritu calido,tenui, sPmtus «lidus, te& mortali pr$ijita ( quapròpter anima corum in fanguine eft :) natura autem_. "',lsimo^ lls'fe" flja' «aloris eft femper furfum exhalare, revertique ad Solemfuam originem ; nihilo- Ambr.AugulLGreg. niinus mortem timent, quoniam fugiunt non effe fic : extra quod putant fe ari- Nyfl.LadtfFir. & D. «ihilari»dum mutantuE. Quod non fit, fed enim mutantur in aerem ; atmelius Tho cria in 3.C00• ii.m ” „a traGé.& in A.c.ao.

¡6

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

Au* fife in Gen c *^,s c^e aerem i'berum qudm captivum, uti nunc funt, fed quia 8i vitam_j 19. Spiritfi'feu Am- animalem , &memoriam amittunt, cùmipforum memoria fit fopitus motus, & Bum brutòrum dicit pallio relida ; major autem paffio minorem obruit,& tranfmuratio vitam, & meefle aerfm lucidum: moriam , fenfumque priorum j proptereaque ingens motus paifioque ifiorbifica nervofo genere in- tollit etiam memoriam fenfitiv* partis etiam in vobis : idcircò mortem timent entia omnia ; quia oblita funt effe preteriti , incertaque futuri : gaudent ver® pracfenti effe, quod fempcr bonum d ì . Anima autem fiumana, em pori infufa_ , ignorât eum,qui ipfam créât: & quid ipfa fit:nam & nunc port nativitatem igno­ rât , obliviidturque muJta eorum, qui facit, aut parta ert in utero , & in pueritia. Hoc autem Deus ordinat, ne ipfa Mens corpus eontemnerct, & forte occideret ante tempus ab eo praeferiptum ; ac fpe feparatac fclicitatis advolaret in-, libertatem : fed hic laboraret acquirendo cognitionem Dei, & operando in corpore, quar Deus jurtit, & ad finem magnum univerfalem ordinavit.

Hinc viderc potes, non extare hominem ilio infæliciorem, qui hanc vitam ca* ducam nimis amat ; feque nimis dedicat terreftribus bonis, impuris, turpibusque.

Cur homines amar Tunc eS ° dixi • Hoc verum efi: : multos enim vidi captivos in carceribus diuvitam przfentem et turn® tempore affuetos, quibus diiplicet egredi in libertatem, eò quòd viles funt tancopere infaelité. animo , fervilique : nec confidunt, alibi vivere fe porte. Servos plurimosnovi, quibus fervitus grata ert ; nec in liberiate norunt vivere . Imo vidi in triremibus . captivos remiges multos, exercentes multo labore remum ; & quia funt abjetìi animo, nec per aliud exercitium vivere norunt, concentantur in triremibus manere carenati : peraftoque tempore, quo condemnati erant ad remigandum , iterum fefe quoque vendunt prò menrtruo ialario ad remigiumu*.

Quid mirum fi etiam Anima contentatur degere ad remigium brachiorum,& crurum laborande : manereque catenata nervis, fibrisque, ac cerebro claufa, parva fpiritus animalis luce, objetfa miniltrantis, quali menrtruo rtipendio delegata , unde capityoluputem, atque cognitionem rerunj craffamm modo,.imper&àamque , cum ipfa libertari* guftum non habeat, aliusvèfuperioris diiciplm* illuftriorisfaporem ? Quinimò eò ipfam ufus hujufmodi redegit, ut putet, quòd feire, fit videre per foramina , & audire per parietis gracili.» percuffiones, 8c lignificare-, per ventum percuffiim dentibus ; nec potei! imaginari, quomodo ientiant, ac fi. gnificent mutuò feientiam entia libera à materia, fcilicet Angeli ; nec qui materialiterpercipiunt .H ì c autem cogitatio iti «ulta ert, ac fiqqis putaret, ventum non porte moveri, eo quod caret cruribus, pedibusque.

Confirmant) ex deDehinc ea^cm comprobans,dixit ad me meus iiiperior intclle&us.Reftè leàatione impuro- confiderà , quod vos res tantum impuras diligitis. Quippe qui nec lumen Solis rum obieàorum, & purum intueri poterti« : placentque vobis colores viride* , rubri cerulei crocei languido««!. qui funt ipfamet lux Solis feedata d nigredine terrena , ficut in fumo, & i n Iride patet tubi lux alba ¿tenebri* magli mmusque fqedata cplores vewitur in multos. rune ego exclamavi : Heu feculum nortrum impurum, fcelerofumque, quod folummodo tetro colore infernali deledaris : & gens nigris nunc utitur ubiqUe veltibus : quali lugendi rationem dupltcem habens, * Et dixit iuperior meamihiMens: Si benè argumentari pernorti, agnofees e* colonbus vdlimentorum «nores cujufquc Siculi, & Nationum omnium . Deinde addidit. Vos audire non poterti« fono« ingentes, excefflvosque : quia franount obtunduntque vertrum in celi,« cerebri interdufum tenuem Spiritum. L u i pr ò* mufica lubetis fonos languido«, compofitosque exgravibus,.acutisque, fed deprertis , mollibusque. At fi unquam Stellarum motus perciperetis, & ( ut iob. J8* dici-’

c A P.

V I I I.

$7

licitar ) concentum e x li, flupor vos apprehenderet nimius, percipicntes, quanto Com lili, & harmonía, funtveftris vividiores. Sed vobis in corpore difcordesapparent. Si que fcis arguere ex cujufmodi fonis deledatur Natio quxlibet, mores quoque inde inveftigabis. Et ait, fie etiam vos tangere non poteftis vivum ignem «fficaciffimumque SoJis : & ( ut dicitur Sap. 1 8. ) Límpidas Stellamm flammas , quoniam deftruitcorticem, 8c compofitionem corporis veftri, ac proinde per ipfum vos dolore afficit ; at in cælo eft tanquam res fuaviftima, propter fymboium cum fpintibus abftradis . Et quo magis viva efflu x, calorque potens, plus voluptatis, 8c amoris aftert illis ; at ubi reperitur macula, 8c corpulentia, ficut in Inferno , ibi fit combuftio, & dolor . unde nec lucem, quam fpiritus vefter amat, intueri poteft, propter oculi corpulentiam. Nec Stella ( fi penitus igne* effent ) ftellam urit, fed lignum. urere enim , eft facere de diffimili fimile : in Cælo autem jam faifa funt fimilia omnia c & ficcum refurget corpus ipiritaie . * Cólìderacio aere*V I H . ïnfuper dixit ad m e. Afpice per gyrum Mundi fpatium univerfum . rum_>. at vales. Expandí Animam meato, & vidi ex Terra noftra, ufque ad certum Caeli fpatium furgere fumos continuo tetros, impurosque, totumque aerem noftrum caliginofum efte, Ccelo comparatum, quoufque pertingit umbra terræ : huncque aerem tanto efte craffîorem Cælo, quanto aqua maris eft craffior hoc ipfo aergj.

Et imaginatus fum totum regnum hoc aereum plenum Diabolis,& fpiritibus immundis, qui optarent bclluminferreCælo, infeftantque homines modis mille; Et lucem, qu* ad nos purifsima venit., efte minus vivam, quám ilia , quæ «xtat fuper aerem caliginofum, quanto eft minus vivus candor earth*, qudm Solis can­ dor , quern fulgentifsimumnos videmus ; & fuper hune aerem extare miiliamillium millies fpirituum colentium, fervientium, &..glorificantium Creatorcmui » fuum, ac volitare in minifterium per cunda fyftemata femper exultantes. Item fupra aerem non reperiri m ortem bcllu m , tranfmutationem, dolorem, malignitatem, errorem, aut non ita exiftimari, ficut hobis hie patientibus ; fed cun­ da bonum , fed per gradus pluris pauciorisque bonitatis, ac fælicitatis. Ac ejufmodi mala tantummodo reperiri intra Terr am ,& C * lu m , ubi præliantur Calor, 8c Frigus : & confequenter efficiunt tranfmutationem , miftionem , mortem , 8c dolorem . Qu* fi furfiim Hint, ut quidam obfervant, fine dolore funt mutationes.

I X. Tunc miratus ium (animaduertens ideo quamuts. falso perfílalos} PythaNon eft tranfmuwgoricos opinantes intra quodcunque Sydus reperiri Terram, Aquam,Aerem,Ani- tio mala, & dolori­ malia, Homines : 8c luce Solisperfundi ; vidcrique Iucens, ficut in Tellure noftra fica , vel ficut apud h*c funt; quæ lucet ex Aqua,& Aere,excipientibus Solis lucem; & quod dixit mihi nos, in æthereis. amicus quidam Copernici afteola,his intindus, videri abfurdum , quod tot Syftemata fiint in fpatio Mundi longé majora, quam Tellus , qu* tamen noncontineant, qu* in terra in funt, res, & longé plures ; fruftrâ namque éftent. Et dixi.

Hxc imperfedio tranfmutationis, & contrarietatis fi effent etiam in fyderibus, ficut apud nos ; exofa effet Crëatoris indignitas , & minor virtus. Nec quidem_* ociofæ funt Stellae, quia carent huiufmodi forditia , & m alis:fe d ad meliorem ufam , & diviniores ; quandoquidem in cundís Deus fuæ potentix, & iàpientiæ, 8c amoris divitias tanquam in Scenis repræfentat : & , qu* in eis latent entia, alterius funt ordinis, atque rationis, vobisjignota : fed per quandam analogiam_i olfacere folum datur * Angelic* vero mentes mundum incolunt Mentalem. fed egrediuntur in minifterium ad corporalem. præfunt cundís Cæleftibus, & Terreftribus corporatis rebus, ut camt Pfaltes, facientes verbum,& voluntatem ejus.

X. Ex his argymentans dixi , Mortui non refurgunt ; Animx non reuertuntur

5 ¡?

ATH EI SM US T R I U M P H A T U S .

tú- in corpora ; unde fufpicio aliquibus fuboritur , nè forte mortales omnmò fìRefp. ad Arilloteli- mùs quia »o» eft agnitus, ut Ecclefiaflicus difputat , qui fit ra m fus ab inferís. cos, qu*rentes;cur fi Sed jam patet ratio : quoniam i l l s , quae ad centrum pumendi detruduntur, reAnima eil feparabilis, non revertitur in dire ncqueunt , quia detinentur ut lig a t i, 8c veluti demortui : illae vero, qui ad <orpus:frd ficut foty Cilum eleuatitur, oderefolum, ubi imrumnis fuere tanquam cap tivi,ideoque ma cum fuo fubjefto revertí nollent, ficut nec fenfitivus Spiritus aereus brutorum ( quern in fanguine perire vidctur.

Mofes &fpiritum v iti facit , ut Ambr.Augufl.Gregor.Nyf.La&ant. declarant ) reverteretur.fi fubfifieret, &,poflmut 3tionem fui in aerem, maneret memoria, ita ut poííet revertí ; nolietenim,: quoniam meliusfibi elle fentiretunum elle cum_. aere , quam in carcere, ac fepulchro corporis . Nectamen propterca fides de cor­ poris refurreflione vana e ll. Nam & id rationabile eft , quòd Anima cupiat cor­ pus quoque beari, io cujuls exercitio ipfa meruit Caelum. Ac proinde amorofus Deus Animi illud iterum uniet : nonamplius craifum , & caducum, fed (ut ait Apoft.t .G orin. 15 . ) fpiritale, c ile fte , fubtile, lucidum, qualesfunc Stelli ; qui non impediunt agilitatem, motura ,& cognitionem an im i, led po­ tius obfecundant illi, eo quòd priorem quidem retkiet lubllantiam, fed alterius g lo r ii. . . . . . . r ^ X I. Vidi deinde, quòd Dxmones tyrannidem exercent in lnterioribus fere ubique : & quòd Angelis, non habentibus fymbolum cum caiiginofo inferiori Mundo , nulla ratio, nec voluntas eiTet defcendendi ad n os, nifi divinum imperium priberet alas, cui libenter obediunt, & curam hcminum gerunt, & belluarum, & omnium generum rerum , 8c quomodo pugnant cum Dimonibus : oppofitis cnim voluntatifcus, &conatibus feruntur ; & >lli in horum effe&us quali fulmina , ifti in eorum effeilus caliginem , 8c turbationem cientes . & quomodo utrique pnoculis turmatim tranfeuntMnosquc illos non videmus inter alias caufas, propter informati corporis impedimentum • & quomodo qui nequam_, funt, quodammodo illudunt, & jccantur : 8c quomodo irrident aflús noflros, quos opinamur in fecreto clanculum facere;8i funt toti univerfo manifefti paldm.

Boni autem miferentur , juvantque. E t quomodo modico calore , aut frigorc , Et hoc evenir qua®do potius pafsiones aut motione acris, 8c atomorum.inducunt paifiones varias fenfibus nofiris : & per fenfus , quam ratio- accidens defideria , & motus, 8c timores, & odia, 8c iras . E t quomodo nos nis dogmata, quod iftis ducere fetagunt afife&ibus : ficuti nos belluas funibus, virga, 8c clamore , & tefieS. Thomaplerumque accidit, fe- elea. Et vident quando morituri íumus, eorum aliqui ; aliqui vero minime : & q u i pafiuri iùmus, 8c tollunt, aut afferent occafiones : ficuti nos agimus erga_* quimur. gregem befiiarum : qui fcicrus quando manducaren fumus illam , & vendituri iftam , 8c daturi aliam ; & ducimus eas ad macellum, 8c nundìnas, & ipfi igno­ rant : & cum vident alias interfici à lanio, parum confiderant de morte earum_> Talia ftelli influunt in nobis : 8c Angeli hoc feiunt : & vident caloris, 8c frigoris mifturam, & rerum fèriem , 8c quid nobis afferent, nil confiderantibus aut pa­ rum i cum tamen in his , qui nobis imputantur , nihil nos cogere poífint.

X I I . Vidi deinde , fcientiam noftram elíe quandam e-x parte flultitianu» ; Quid fcientia, & ju- gaudia aevoluptates nofiras elle dolores. Ecqüod majus homini fenfuali videeunditas humana. tur effe gaudium, quám veneris ufus ? nihilominus & hoc deceptio eft, ac dam­ num . Propriam enim fubftantiam ex parte amittit in coire animal, efficiturque languidum : famina vero gravi impletur pondere, quod diuturno veftat labore, 8c in doloribus illud parit,& in molefiia educat.Dehinc laborat homines diuque, no&uque , ut filiis divitias relinquant, quorum ignorant vitam, &exituin. Nec fibi eos cducant, fed R egi, & Reip. & mulieribus, & aliis : quorum ufui crunt inagii »

CAP.

V II

I.

59

magis,quàm Parentibus. Ex quo innoteicit, quòd Natura dfedit nobis hunc amorem, & modicam voluptatem, at alliceret nos ad capeffendas arumnas magnas, & labores : ficut e/capiicator abfcondit pifcibus hapim : & hordei oftentatione fellam equo imponit Auriga . Et quòd Deus hunq inftituit ordinem, ut rerum fucceffio profequatur, quse ejus ideam apud nos manifeftant. Et quòd tot resfiunt in Mundo ,non quidem ,quò folus homo eas confiderer, folusque Deum laudet : qui fane meliores ignorar, & innumerabiliores , ac folam corticem eorum , qua; novit, perlpiciat : fed quò Angeli, fuperioresque creatura“ eas contueantur ad gloriam D e i, qui fané intrinfecus eas confpiciunt, quoniam abftradi funt ; difcurruntque fubitò per Mundum totum , easque admirantur, & ftupent, qui in fic corpulentis materiebus tot affabrè elaboret opera mirifica ; hinc collaudant, & admirantur Opificem, cui etiam in minifterio hoc fubferviunt.

X I I I . Vidietiam voluptatem cibi, &potus non vere voluptatem effe, fed Quid volupras ali. remedium doloris. Fames enim ell ftimulus dolorificus ventricoli vacui, qui mentationis. ftringitur , ipiritumque affiert : qui proinde repleri cupit, ut dolor ftridionis auferatur . Et quidemexcitaturfamis d melancbolicoacetofo humore; homoque comedit, ut amoveat repletione faftidium. Hinccoquit cibum , & nutritur in-, ftaurando illud , quod continuò calor furatur . Ergomoleftia eft . Et quidem in labore , &moleftiaacquiritur etiam cibus, & molitur, & concoquitur : parvaque voluptas in inftauratione inveniturcótra morbificam famem.Qus voluptas etiam eft nonnulla deceptio : quoniam data eft, ut nos alliciat ad labores qucErendi cibi, & manducandi , ne moriamur , ante quam Deus praeferipfit ad finem fuum.

X I V . Honor quoque iocundus apparet ; fed labore comparatur , &ftudio Quid honor ì multo : illique profpicerc eft intolerabilis fervitus , quae libertatem adimit faciendi quod tu vis ; fedfacere cogit, quod nolles, ne honorem amittas - Et profèdò prsfagium quoddam immortalitatis eft : quoniam illoconfervatur in homicuro memoria nomen noftrum.

X V . Imperium quoque belligerando paratur, fraudibus plerumque retine- Quid imperium • tur , & deceptione populorum . Sacpc hypocrifi : quoe teannihilat : quoniam facit effe, quod non es • Metti quoque , & fufpitione continuate affligit, me Populi rebellent : aut alii Principes te expellant ; vel maledicant fapientes ; 8i Deus te_* ©radicet, quoniam vexas creaturas ejus • Si, quod te decet, face re vis in Regno, infselix fervusplebis eris : continua follicitudine, & labore fatigatus : fin quod non decet, Macchiavellifticè vivas, eate comprahendent, qua: jam dida iunt m ala. Et profedò inveni omnes Principes Macchiavellifticos, Imperium, & vitam fubitò in le , vel in filiis amififfe . Dux Valentinus difcipulus M achiavelli, eft teftis : & Oliverottus ab eo laudatus : & Caftruccius, quern fapientiffimum Macchiavellifticè laudat Macchiavellus ; qui nec ad pofteros tyrannidem tranfmfferunt » fimiliter Ludovicus Sfortia , & Azzalinus : & infeiix Henricus Rex Anglorum V i l i . & Ieroboam MaccWavellifticx Religionis inventor : &Abfalon Blius David, confiliis Achitofellis, qui fuit Machiavelli figura, Principatum arripiens. Et Iulianus Apoftata , Antiochus, Dionyftus , Federicus . Addamus & Iuiium Caefarem , in quo Macchiavellizavit ; Si Pharaonem, & Cyrum, & Alexandrum . Deficit tempus, 8c cartha, fi omnes enumerare velina . E contri vides viros pios diti, & bene regnaffe ; ut David ,Ezechias, Salomon, Theodofius, Conftantinus , Carolus Magnus ; quorum memoria jn fienedidione eft ; & in Gentilibus laudatur Odav. Auguftus,Titus,Vefpafianus,Adrianus,Antoninus, Sc alii, qui virtutem philoiòphicè colucrunt . Quapropter felicitai non reperi-

CÒ Nee phyfic».

v'.r.i.lrb. i.

Ex cognitione vanitatis bonorum nuradanorum .

Qusftio cur fi tellus eft career , eft etiam elememu,Soli con­ trarili, fecundum na* turam.

Refp.Phyficares eft propter Metaphyficam rem.

Definì do D.Thom. »•phyf.Lec.i4.

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

tur in Macchiavelliftis, at neque iàt in hac vita in Davidicis Principibus . Sed in-, hiscontaientia rede fadorum beat, in illis damnat.

X V I. Philofophiam inveni pleniorem jocunditatibus. Sed in labore, & vi­ gilia , & infirmiate corporis acquiritur, & faepè ad inlàniam labimur. Eft piena incertitudine, ita quòd qui vere fapit, hoc tantum fapit, quòd nihil perfedè fapiat ,ut in Metaph. difputatur ; nec unquam inquirentes faturamur feientia .

X V I I . Ergo fxlicitatis partem ( quam Salomon difputans laudare videbatur, dicens. F id i nihil melius ejse, quam manducare, & Ubere , & gaudere cura uxore fua ) in venimus quoque dTe infclicitatem, & vanitatum vanitatem, fi to­ talizer confideretur.

X V I I I . Hinc clarè innotefeit, quòd homini, propterea quòd intelligit om­ nia bona hujus Mundi effe vana, conveniant alia bona majora, ac veriora, & ad illa natus elle videtur, ad qux fua ipfius fagacitas ipfum itimulat.

X I X . Deinde dixi ad intelligentiam magifiram in me : fi Tellus fada eft, ut in centro fit career intelledibus peccantibus : & infuperficìe exercitium beatificabilibus : quorum in terra fit feminarium, ex quo deinde tranfplantentur in Cas­ tana ; ergo non eli veruna , quòd fit ipfa elementum frigidum fadum , ut antigoniff a pugnans cuna Sole , ut icriptum in Phyficis eft : videtur enim mihi talem effe debere terram fecundum naturam,& non quia fit career. Si enim ipfa tellus amitteret frigus, & tenebras, & denfitatem ,quibus renititurSoli, omnia tunc entia fierent ignis , cadumque, ac pulcherrima rerum diftindio perderetur , fìcretque chaos ex omnibus rebus una : ficuti Heraclitus dixit, omniainignem aliquando fore , ut vertantur dementa.

Reipondit illa .T u adhuc permanes in ftultitia Phyfiologorum, qui non confiderant rerum fines, fed tantummodo modum exiftentiae, & compofitionis > nativitatis, & mortis. Si quis te interrogaret : Quare fcribis librum ? Tu refponderes phyficè ; quoniam habeo pennam aptatam, 8i atramentuir.> & cartham_> » taper quam movendo pennam juxtà ideam meam, hos caraderes imprimo, conficioque fcripturam hanc . Sed reipondens metaphyficè »diceres ; fcribo, ut doceam homines veritatem : & acquiram laudesin immortalìtatem : Theologice vero, diceres. Deus ordinavit, me ita fcribere in gloriam taam . Omnes profedò caufae iftx vera funi : fed ut feiens quis dicatur, neceffe habet omnes infpicere , & taire. Verum eftigitur, omnia fieri à T^atura ; qux efi artis dìuirue Bgtio , indita rebus à Deo, per quatti ad fuos parducantur fines. Dedit ergo fri­ gus terra , ut Soli repugnaret. Sed hic non eft ultimns finis ; fed ut etiam fit car­ eer per duritiem, quam illi frigus dat ; ut per tenebras, terror ; & per frigus, pcena . Nihiiominus intra vitaera eius rnultis in locis ignis conceptus eft, qui affli— dat Animas ; quoniam ipfae taerunt in corporibus maculati ; ex quo fecundum—* ordinem divina; juftitiaefadxfuntàcorporeintentionaliter paflìbiles • Augebitur autem extenfione afflidio , quando corporibus reunientur : quando, & ipfa_» corpora, ut non deftruantur, alia temperie donabuntur , veluti fcìs , quòd mul­ ta tant corpora refiftentia in igne , quamvis fragilia videantur. Ejufmodi quo­ que ignis non lucet propter terrenam caliginem ; idcircò quoque magis eft affli— ¿tivus,& potens . Ignis enim non cremai res tenues, purasque : qualis ipfe eft : aer fiquidem , & exium , & aftranon uruntur, nifi ubi ineft caligo , & craffìties i urere enim eft calefacere, attenuare, & movere ; quod quidem jam habent cseleftes materix, ideoque pati illud nequeunt, ficuti terreftrcs.

Quin etiam dico lib i, pcenam non minus atrocem poffe effe in giade, quam in igne ;

CAP.

V II I

61

*n igne: quoniam ilia diflimilior eft corporibus , & inde magis inimica fpiritibus Iiumams . At in Purgatorio proprior eft ignis, attenuandi gratia purificandique maculas: yt proprium nomfcn, ac Sandorum fermo, fonat.

Dico etiam: Poteft Deus abfque frigore , & tenebris terram fervare, ne á Sole deftruatur : elongando abea Solem , 8c Stellas. Nec quia tellus deficeret, Mundus verreretur in chaos, nifi quo ad terreftria entia . Sed totus veré eilet Cxlum : diftindum quoque in Stellas multas: ficut & nuncdiftindse funt, abfqut, frigoris ope , inter fe : Spiritus quoque diftindifunt, & Intelligent!'*, & quemadmodum luces diuerf* in corporibus, qua: Tefe interfecant multipliciter , efficiuntque tot ángulos , (habent enim ipfi inter fe habitudines confimiles) vobis ignotos , nobis vero venuftos, ad immaterialem quandanj luminolam prolpedivaru_>.

Dico etiam fecundum Scripturas, aflore tempus, & citó, in quo tellus purgabitur in Superficie , fietitCryftallus : &colliget tenebras iuas in centrum , nec ef- ^,n!s terum impufunaet eas in Caelum amplius; celíabitque generatio , 8c corruptio, & mors , 8i •arum ln at* afílidio : ( Hxc cog tat o digna eft confilio Creatoris ad finem ipfius magnum :) Nec terram attenuabit in cdum, quo remaneat career impiorum . Et jam it confideras Solem , 8i lidera , defcendere multam viam: caruinefque oeleftes mutatos, &obliquitatem, &apogia,& excentricitates jam cernitis. ide reo redé con­ templare miracula h*c : Mun loque annoncia ; vt bené invigilet: ne dies Domi­ ni ficut fur in node vos comprehendat: veiuti infideles fuper judiciis Dei dormi­ tantes; &Mundum aternantes . Jnftat tempus, quod praedixit Petrus Apoftolus .

Cali magno ímpetu tranfient: elementa calore foluentur: terra autem , & qua in ea opera funt, exurentur , & c. D us quidem incedit numero, ponderer, & tnenfura in operibus fuis. Ucrationabiliter coniicere debeas, conventre iümmo Bono, tollere de mando omne malum ; 8c hanc globum nigrum de medio tot gioborutn candtdorum : hoc regnum mortis , 8c miferiarum de focietato Regnorum vitas, 8c voluptatum . Atqui hue ufque relidum die pro illius quodam ludo : 8c ad fines i vobis non perceptos. Omnis namque cogitatio veftra_> ilultitia eft, omneque ver bum veftrum, faltemex modo lignificandi incongruo, turn de divinis loquimini,continere errorem quafi blafphetniae,fi fetundum ilium Deo quid attribueretis. Id apud Angelos apparet. Sed nil mirum : quoniam vocabuiaj&coricepuones accipitis in loco , vbi res, prout funt, non introfpicitis ; fed Homerus etiam a’ttainumtnodo fuperficiem ; 8c banc non totam , nec ut eft, fed alteratam ab aere*, ter res in Cxio ’ al áluce , 8c tunicis , humoribufque oculorum : 8c per fenfuum organa corpulenta in Terra rominari. intrat ad cognolcentemAnimam veftram objedumquodlibet, & alteratur. Sen- S.Cathar. refte tí. titis rerurn fpecies non res ipfas, Sc illas alteratas ex parte, non ex toto ; & hoc non perpendentes , putant fe feire homines , & fuperbé Deum ipfum emendant. ¿e Deeo g"‘ai‘ Afpice hanc cartham : nonne fuperfkiem ejusfolum vides, &nontutam_> benedicimus, non vtrirtque ; nec unquam oírme ejus atomum , & pilos omnes, ex quibus compo - ex Pa“ e , nenitur , & quomodo fada fu it: 8c colligationesflocculorum, & témpora ,& modos, quibus ad hanc formam ab initio rerum hucufque concurrcrunt, 8c quatn_¿ ex m0j o ^gUl(í(:ár¡1 ^ ip mundo habent partem, & relationem , & ufum, & finem . Interiora vero ut etiam i. Thom ’ rerum omnia ignoratis: videtis enim per fpeculum 8c ex parte : continue muta- docuit. trones veftri , & rerum funt vobis ignots , & partium 8c particuiarum . Et quid prius fuere: & quomodo hanc in compofitionem convenere , & occultius eft.

E x his vero rebus corporal bus, & agre notis , transfertis vocabula ad Deum-« & ad mperiora entia. QuidquiddcDeo profertis,quafi blafphemia efiet ex modo F ligni-

ATHEISMUS TR IU M PH A T U S fignificandi, fed maximè in metaphoricis : At non vobis imputatur propter ignorantiam, & quia non intenditis id ei tribuere,quod non convenir. Cùm enim dicitis per propria, Deus fapit, Deus mifericors, Deus fan¿tu s; ex modo fignificatìdipropè blafphemiam eft. Non enim Deus fapit, à fapore uti vos : nec eft mifer corde : nec fanétus , idei! purificata , uti vos : fed fecundum id , ad quod imponuntur.Atcum dicitis per metaphorica, Deus mouetur, Deus loquitur, Deus ambulai,videt, extendit brachium &c. Incongruum , & blafphemum eft, fi Deo in fe ifta convenire affirmaretis per proprietatem ; videro enim eft habentis oculos corporeos ; fapere eft attus guftus in lingua, fapores difcernente : loqui eft ejus, qui habet o s , & linguam materialem ; motus eft rerum finitarum variati»; Quae Deo tribuere nemo potei! quantum ad modum fignificandi, & id à quo nomen imponitur, nifi cum falfitate, &blafphemia. Sed quia intelligentia veflra non aliundepoteft quàm à vobis erigi in Deum ; nec fcit enunciare, nifi mo­ re fuo ; hujufmodi impotentia, & locus tenebricofus, & voluntas non depra­ vata , vosexcufatos faciunt ; nec imputatur vobis in blafphemiam, priufquam_» intretis in malitiam, & in procuratam ignorantiam. O fi audires quàm pro­ priori , & diuiniori modo enunciant Angeli. Difcurre nunc in tuis fyìlogifmis, analogicis, &videbis, verum eife quicquiddixi tibi edam in terra , nedum_» in ce lo .

Hem ftupor ingens, hem mirabilia Dei : tunc dixi. Nunc itaque Dei altiffìmi finem olfacio, propter quern has Terne conditiones largitus eft ; fi finis Metaphyficus fuit, ut fit career, terror, & inftruttio aliis : utique eletti gratias agerent Deo ingentiores : qui eis hanc aedem noxiam perpetuò dare cum poftet ; non fe­ cit ; fed tandem funt haec omnia propter gloriam fuam>revelandam in extremo, quod expettamus, facinore egregio ; 8i jam imminet. Tempus prasteritum malorum fuit quafi jocus quidam , fi sternum refpicio, quod hinc fuccedet, quod Pfal. 101. fcriptum eft, Mutabis eos, & mutabmtur, & c- F ilii fervorum tuorum babiriai i i . tabunt, & c . jlnnuncìant Cali )uHitiam e)us popttlo, qui nafeetm quent» Piai.

S.Ber. fer. in primo f ecit Dominus . Sed ò qui feiret quod fuit , & quod erit T o tiu s ? & fubitò vox Novébr. S. Hier, in in corde meo : caput, & pedes velata funt alis Seraphinorum : medium apertum Ifaiam ,& Origene* eft, in quo volant. Quod fuit ante Mundum, & poft Mundum erit, abicondiexponunthoc ideai tumef t , quoufqucplacuerit Deo . Cogita in b is, quae accepifti.

A P P E N D I X .

Ox fagacifsimè argumentans, dixi , Proculdubio nos terrigenæ ludum_a agimus cæcum : quem vocant cœcariam ; ac comedias oftentamus Creaturis Caeleftis Aula» : Bruta, & lapides nobifeum funt ad complendas icenas iiu* Theatris Maris , & Terræ; quæ unum modo illis fpettaculum funt. Pugnairus contra Dæmones, nobis infidiantes invifibiliter cum magna Creatoris glo­ ria ; quòd á Spiritibus, claufis in obfcura corpulentia, illi etiam fuperentur, qui cum Deo pugnare voluerunt> Macchiavelliftica agitati prudentia. Et veluti fptritus calidus brutorum, quafi ignorans propriam onginem, amant hunc ludum, in quo fumus nos, & illa . Sic & Mens noftra, à Deo immiffa, eadem Comedia delettatur, quia meliora non novit. Qui autem alteram vitam verècredit extaremeliorem, clam ai: Cufio d iß o lvi^ Q iu propter neceflo eft;

M

CAP.

V UT.

«5

eli ; quòd una tandem dìe omnes veluti fpoliati larvi*, qua* circumgcrimus, hoc eft corporibus , arfedibufqtie ipforum , accepturrfimusà Deo Jaudem_»» aut poenam , prout quifque melius, aut deterius fecit, ac dixit aduni, didumquè fuura. Equidem irweni fatpè Saèerdotes fieri eos, qui funt animo pii, fandiquo fed mukoties Caiphas, Sc l afones, Se Akimtts • Nec Reges, e o s, qui Regio funt donati animo : fed quos fortuna, ideft,noftra ignoranza, Reges facit, ut Ne­ rones, Ezelinos ,TVlidas &c. nec bonis bene , nec mails male elle , ièd ficut dixit Eecj_ ?

Salomon. Vidi neque velocium ejìc curfum ¡ ñeque fortini» bcllum, nequefapientum panem ; ncque artifiam grati«* : fed tempus , cafumque in ommibm • Ergo velliti fimus, alti vefte Sacerdotali : alii Regia : alii plebea : alii fervili : alii lan­ d a ; alii impia : alii militari : alii captiva , &c. At cum poflmodum nudi íuerimus omnes, omnia inverfa è converlb videbuntur . Non enim pidor eft qui ping it , habetque pinicillos, Se colores, & foedat parietes, & carthas; fed qui pingere feiret ; quamvis careat inftrumentis. Nec Cuculia facit Monachum. Igitur Rex non eft, qui regit, poliidetque Regna multa : fed qui regnare feiret. Nee nobili» e li, qui filius nafeitur nobili» viri j fed qui animo nobili praeditus eft : nobiliterque operatur . Veluti in Tragedia non eli Agamennon, qui ejus perfonan» agit : neque Therfitei, qui Therfitis veftem induitur : Nec Hccuba, quse perfo» nam gerit Regina: vetulae, atque meftae : Ergo noftra Politica fùbfiftentiam hab e t, dum iithjec Comedia durat : fed pereat neceffc e ft. Prceterea videmus, ho­ mines fefe facere Deos, idolaque lapidea res vivas haberi, alios etiam adorado ferpentes, & flumina, Si ftellas,& itelliones. Ergo omnes ludebamusfimul in Cas­ earia , caed, & Duces caxorum, & focii. Cum ergo tranfcurriifemus in huiufmodi blafphemias, ex quadam comica licentia, decebat Deum nos admonere. Dein­ de vero reliquit nos, donee Comediam compleamus, & terminemus. Sed jam video feenas evacuari, Se tintoria amoveri. Erit ergo finis. Convenit enim_» fummo bono, hanc etiam malorum apparentiam fuis ex eftedibus auferre, & voiuptates Veneris,& Bacchi, qux vt oftendimus,funtlabores,aliquaconditi Cavi­ tate,ita vt decipiamur,etiam auferantur.Ergo generatiocorruptiofinem habebùt: Se contrarietas ipfarum parens,Reverd enim ifta omniacarentfubfiftentia,fi ad ve­ ra entia,verafque voluptates refpiciamus; fed funt umbra verorum comica repracfentatio ad tempus-Et quicumque hac ratione philofophantur intelledum acutum dubitantem.curis iiberabit.quasfìionibusque. Et ex vanitate reruiuprartèntium ar­ gumentan Iciet, fibi deberi futura bona vera,& fecura, ac permanentia in iftorum fine ; vt fummae convenit Providentiar ; non autem id quod iniqui concludunt, neque hic , neque alibi vera bona dari.

E t vidi,quòd hoc modicum tempus turbulétum.in quo Mundusfletitturbatus, licet centum mille annoruin effet ( quod tamen redo quxfitum examine per hiAorias tutiores,ae veraciores,nó dum pertingit,quod prateriit ad feptem millia ) eft quidem ludus puerorum in tenebrisante casnam, comparatum fempiternitati faeculorum : qua: vivunt creatura fan d x, Si quibus fruemùr nos polthoc breve* featium . Sed caxus homo qui sternitatem non confiderai, fcandalizatur fine cau­ l i , dolet propter pundum j & non ,vt squum eft, theatro ,amplifsimobonorura facrorum glorificami1.

F a

I

R ED I -

64

ATHEISMUS T RI UM FH AT US.

R E L I G I O N E M COMMUNEM, P O T I S S I M A M juftitté |>értem, non eilè ìnventura Politicbrum : nec fola, arte, aut non natura con ilare, ut dicunt Epicurei : (cd eilè naturalem;! hanc verò,& illam poficivas, quas Nationes profitentur,,eilè fecundum mores, rituíque particulares Gen-: dum ; & fecundum Edera, quam pradlant Legislatóri quo­ que fuo.Et quibus nocis,& arg i mentis agnolcipoceft, qute vere fi tàDeo tradita, & qua: ab hominibus per Rationcmj aut per fraudem : qui ve firn, qui vefam Edera habent.

C A P.

I X.

rU A N D O Q l l I D E M extant apud mortale* Seél*plurimai v vari*,ac rituum, & cultus diverfitatesj diuerfique Principatus, & Refp.tanquam (cena vari* univerfahs comedi*, confiderandum eft reélo examine : qus nam ex his vere placeat Creatori, 8i Aulici* ejusi Et curtpfe tot permittit in Religione controverfias : qui Politicos in iuipicionem adducunt, quòd nulla fit vera : fed quòd omnes firn humana inventio,& non fecundum veritatem, &naturam rationalem : ficuti.ohmDemocritus, & alii, à Platone ci­ tati , & nunc Macchiaueliift*opinati funt.i,.r. . rundamentum ad ^ S ° dìxi in cubili Anim* me* . Non pr,opterei quòd plurimi profitentes phidifeernédum veroni lofophiam,fophi{\* funt, & maxima.quidem ipforum pars, exiftimandum eft,nullam reperiri feientiam veram ; ficuti Sceptic» aflerunt; fed quod veritas abfeondita •b apparentibus • (it valde , dicendum modo videtur . Quando nührum ego certusfum, me nunc vere feribere : aliofque qui hanc vifurr funt feripturam , afrirmaturos , elfe fcripturam, & quid figniftcet: quamquam alijaltum haurient fenfum. Datur erg® aliqua feientia.' Similiter non propterea quod multi Medici imperiti funt , Medicina eft vanitas, ut Romani ruditer.aliquando putarunt: Nee quiaCaupones omnia adulterant vina venalia, reperiri purum vinum non poteft. E g ® ( dixi) non propter multitudinem falfarum Religionum , omnis religio faifiL, cenfendaeft; QuotuplexReligle.

Religionem quatruplicem efle inveni apud Pbilofophos,8i Theologosrfcilicet, Naturalem , Animalem, Rationalem, & Supernaturalem, comprehenfis quibuft cumque Religionis imitationibus .

Naturalis Religio Naturalis eft cultus ille cunftarum reruns , quorum alia cognofcunt finem, 8c qua:. rationem finis, vt homo, & Angelus: ali* appetunt finem, licet non cognofcanC rationemfinis,ad quern naturaliter feruntur , &cui volunt afsimilari.utD. Tho* expofuit,tarnen Creatori obediunt, ejufque verbum faciunt fecundum feripturai & coot Dei:&ad ipfius laudem,& gloria funt,& operantur, vt Plato,Trimegiftus,Seneca, Gent!* ' Pythagoras,Anaxag. Parmenides,& omnes Philofophi fenfere,exceptis Epicurxis • Similiter David inquit de lege hac velut religione naturali, vt patres exponunt.

C*U

c a p: r x . ¿r Cali enarranigloriato Dei , & opera manutm e,ut annunciai fimantèntum d iti• Piai. ! 8dici eruttai verbum : & nox notti indicai fcientiam & c . Et quidem non lenuo­ re Latino , aut G reco, aut Hebraico, non omnibus noto, fed cundis notiTsimo.Etenim ait,7{onfunt loquela, ncque fcrmones, quorum non audiantur voces torum (¿Nr.Siquidem vc-probat S.Thoin a a-q.8 i.l\eligio ett cultus Dei,vtprin~>tipium est ejSendi, & gubernandi. Omnia autem entia flint & gubernantur à Deo, ergo coiunt Deum naturajiter plufquam fe. At colere Deum eft cqnjungi illi (ait in x.a. q. py. 3. ) per adus interno*, ¡dell intelligere,& amare in rationalibùs in naturalibus vero per aliquos adus , his analogos, quia fupremum inferioris at-'5 tinga infimum fuperioris ,* unde propter amorem, & obedicntiam erga Creatorem bacii Seriptorcsj & f hilofophi tribuunt omnibus creaturis . exteriores,etiam ut laudare & facere verbum ejus» licct rationem finis , & fadi non cognofcant, ut D.Thom. advertit. probatur : Propterea enim cundis, aitEcclefiaft.42.0wi(ff/4 I.s. q.i. b a c v iv u n t , & innecefsitate ohcdiuntei . Quo circa S. Hieron. in 8 mat. Omnes creatura fentimt Creatorem Et D.Thom. jlm ant plufquam feipfas naturali amore r.p.q.6o.art,y prò modo fuo. Et propterea ven ti, & mare obediunt Cbrislo imperanti,ait ille : ifte vero, appetunt Deo afsimilari omnia. Religionis quidem rationalis externi adus, internorum lìgna , funt adorano , facrificatio, laudario, votum , juramentum, confultatio ;ièd in naturali hic non iniunt, nifi ]uxta fuum modnm (ut Diuu* Thomas l. pu q. i o . ) Et Diuus Hieronymus in 8. Mat. & io . Ezechielis , & multi Patres conteftantur . Idem dicit j2mblicus, & T h eodoru $,& Plato : 8i Pythag. &c. Ambrofi vero in prologo Plalmorum & Aves cantu laudare Deum dixit,& fepties in die.Quòd intelligeiuxtà S.Tho.fenfum.proptcred enim no mo­ do Cali enarrant giuria Dei.Sed Daniel advocat etiam omnes creaturas ad laudem D ei, Benedìcite omnia opera Domini D om in o le etiam Dauid.Laudate Dominum de.

Caiis &c.Laudate Dominum de Terra,Se nó illufortè,& folaprofopopeja grimaticali, uti dìcimus,quòd lapidea laudar Regem, aut Amafia inpoematts.(Non enim obediunt ad ntrtum creatui is,à quibus non habent efTe»& operationem,ficut Crea­ tori , à quo in vtroque dependent Unde Hìeronym. Qua n o b is(z it) funt infenftbilia, Deo funt fenfrbilia ) Sed propterea quòd omnes Creatura, vt ait idem Hicr.fuo prò moduìo fentiunt Creatorem : eiusenim obediunt imperio : 8e ducunt iocognitionem excelleatix Dei, 8i ideo tanquam fi fentirent,& loquerentu r, dicunturlaudare,5e improperantplèudopoliticis irreligiofitatem - Nam ut Di Tho.docet in j.d.z<S-q.a.quemadmodum fenfitivum ex participio eli aliquo mo­ do ìntelledivùm,quia, tette Diony. femper fupremum inferioris attingit ultimum liiperioris, unde videtur ratiocinari : fic etia Naturale attingit fenfitivum. Et operaturmmultisjut fentiens non folum externo impulfu , ut fagitta , & prxdeftifiatus,ut dicitur i.p.q.aj.fed etiam interno formae propri^ inclinamine.licet non cognofeat rationem finis : cui intendunt afsimilari, ut dicit J.cont.Gent. c. 1 31.

Error enim eft has virtutes, & ad u s formis etiam rerum non tribuere , ut dicit ibidem c. & hoc fenfu etiam Ambr. dixit,c*w»hi fentimt ficut opificium Opificem, & S Dionyfius omnia conuertuntur a i amonm Creatoris, unde S. Tho­ mas aadit,amant Creatorem,ut feilieet eft Natura; author,pluf{uam fe ipfas,8e pro­ pterea quodammodo adorant, nam ( X.a. 109 .art. 3.dicit ) Diligere Deumfuper omnia ett quoddam connaturale homini, & etiam cuilibet creatura , non folum ratiortali , f ed etiam ìrrationali, & inanimata , feetmdum modum amoris, qui unicuique creatura competere potètt : cui]us ratio e f i, quia ( nota hanc rationem Skiléti Dodoris ) unicuique naturale ett, quòd appetat,& amet aliquid fecundurn < £ 3 quod

.

164.

J

66

ATHEISMUS T R IU M P H A T U S .

quoti natum efì efie. Sic igitur agit tmumquodque, prout natum efi efie, ut di* tur i.phyí. Mantfeftumeñ autem qubd bonumpartís t f t , propter bonum totius, un de res unaquceque naturalis amai bonum fuum proprium propter bonum communi totius univerfi, qucdefì Deus. Unde etiam Dionyl. dicit in Jib. dedivin.nomi* nibus, quod L>eus convertii omnia ad amorem fu i ipfius.

»

Ecce quàm fubtiliter probat S.Thomas > quod in cundís rebus, nè dum in.» homine eft infitus amor D ei, qui 8i cultus metaphor cè dici potetl, & in cont.

Gentiles probat , quod omnia entia a fe li ant Dei fimilitudinem : & propter hoc cperantur. Praetereain i.p.q.do.art.j. demonftrat ex eo quod naturalis diledio non potefl elle perverfa , ficut eiediva ; Omnis res etiam inanimata plus amai naturaliterDeum quam feipfam, maqu<sque{ aìt) pro fuo modo. Quoniam Deut efì Uniuerfale Bonum, & totum amabile plusquam pars . Ergo ( inquarti ) & pro filo modo natùraliter co iit. Cultus enim amore notitiaque>& obediencia, & laudatione perficitur, ut docet i'bid. q.<?<?.q.& 2.2* q-8c. & j.cont.Gent. c .i lp . ad quos adusexteriores, qui lunt inclinano, adoratio, lacrificium &c. ordinantur.

Et propterea in facris litteris omnes creatura* quali lentientes, amantes, & benedicentesDeum introducuntur, & facientem verbum c)us. Jnclinantur enim ad ipfum, vt adfinem, licet non cognofcant rationem finis, uti nos, ficut dicitur p. j . q . l Jdem probat S.Hier.in Io.Ezcc.exponensillud Spiritus vita erat in I{otis.

Jtem docet Plato farpifsimè . linde Ficinus fuper Tim- probat ex caufalitate, & providentia, quam habct Deus fuper omnes creaturas, n n f i lunt B^eligionem, feé etiam a£lus l\eligionis : quifunt adorare orare, voucre , per quos connuguntur primo principio , U n i, & Bono ¡ efie naturales pro fuo modulo cui iiìs rebus : quemadmodum naturale efì helitropio berbte conuerti ad Solem : & fcliniti a i lu n a m . Probatque non iòlum ratione naturali, ut fecit D. Tho. fed et am amó­

,

ntate, & ufu Sapientum apud omnes Nationes, quales Bracmani apud Indos ; Ma­ gi apud Perlas : Theologi apud Graccos : Aftrologi apud Chaldeos. & ad horum teflimonium adducit lamblicum , Procium , Porphvrium , & tandem Magnum_j Theodorum qui ait ; Si quisnaturas rerum diligentius explorauerìt, inveniet, non

,

animas tantum atque mentes ,fed quodammodo entia omnia, excepto primo, ado­ rare, atque rovereD eo fummo Bono& c. Jd quodD.Thomas probavit ex amore • & Hier.ex fen fu ,& obedientia . Ambr. vero etiam ex laudatione , ficut Dame!, Si David . Benedicite Domino omnia opera e)us in omni loco dominationis e us ; ideft

naturalirer pro modo quodque fuo,ex D. Thom. Sed hac Keligto dicitur analo­ gica , ficut hoc nomen Dei de vero per ciTentiam, & per participationem de ana­ logie is, apud D. Tliomam, Animai» rtligio Religio animali* addit fupra naturalem cultum,illud oblequium , quod Bruta 1use • praflant fuperioribus libi beneficis caufis ; Deum enim naturaliter diligunt, ut ait, S. Thom. fed an imaliter omne beneficum principium . propterea Elephas Lunae gcnufle&it ; & fe baptizat á coitu : Si Solem aves praecinunt in mane, venientemquè vocibus lsetis excipiunt, ut S. Ambr. & experientia teflatur .

Religio rationalis eli, qua creatura rationis particeps, fapientiam, & rationem Raciona is « igro jpfum novit,& colit,finem,&: rationem finis pernolcens.Hic cultus ' in lacra Scriptura vocatur timor Domim',qui(tefte Ecclefiaft.cap.2.) cu hominibus in vulva concreatus efl,8i ante ufum rationis ineft quali feminaliter,ficut ratio line ulu,ut probat S.Hier.in Epift.ad Galat-llnde Jamblicus de myft. Aegyp.cap. 1. ait. lAntc otnncm ufum rationis,in efi naturaliter infita Deorum notio : imo tattus qui­ dam divinitrtis melior quàm notitia. Ex quo incitatur naturalis appetitus boni ratio-

CAP.

I X.

*7

tatiocmath,atque ìu d icim . Idem docet Cicer. in lib. de nat.Deonim, & Scnec. Qui hçe negl« pfeum lib. de providentia, in Epiílolis : Si Pythagoras in aure« verfibus. Præterca., do politici,oftendùt Ea&m tiuslib. 3- cap. ? . probat, cultura D ei, idcft, Religione™ ita effe homi- fc Theologiac facrjt, Si Philofophi* ver* ni naturalem,ut fit ejus ultima in définition? different» : Animai vaticinale ¡{e- jejunos plufqui be­ li riofirn : aboquinnon rede prorfusàbruti* fecerneretur .rationefenfuali,quanti iti*.

SÎThom . vocatæftimativam, prædit’. s , identique docet Cardinal« Ohus u y ConfelT.Petracor. &S.Chryfoft. tom.J Homo, ait,.in cunttis cumbruits convertit, red religione folafecemitur, Laàantius idem probat aumentate. Anax.& O vid :« aliorura contra Epicúreos , S. Auguff in lib. de vera Religione probat ; & Ret. c. l a .Relirionem Chriñianam fuifie ante legem fcriptam,fempcr eandem in Mundo natwaliter indharn , exceptis c<eremonialibus . Hinc Ifidorus, allegatili a Oraciano , dicit . lus naturale c ñ , quod continetur in Lege , & m Evangelio . Similiter S. Clem. Rom. ex ore S. Petri. Juftmus Martyr in Apofi. I. Si ». &Iib. deMonarch. & S. Ambr. lib. de Parad, probat idem ex Apoft. Rom. ». qui in excufabiles facit gentes, qui non adorant Deum, Si Sap. i j . efïicac.us id probatur.

Idem confirmât jus Gent.

Superuaturalis , Religio fupernaturalis efl id , quod révélât Deus in Lege , Si Prophet« , 8i m Evangelio : quæ perfidi naturalem , Si eîeuat ad divmiorem ordmem .

Has diflin^uit Fie. 18. Theol.cap * . 8cs>.%eligionem, ait, mteUigo inftmtlum ipfum omnibus gentibus communem, naturalemque : quo ubique , & femper provi­ a n d a qu*dam\egina Munde cogitata, & colitur . Qpam pumo cognofcmus naturali fagacitate ; deinde Tbilofopbicisrationibus ipoüumo Tropheticis verbis , atque miraculis:8e hoc probat aucloritate Prodi,Pythag.St Avic.idem Dama.c. X, de fid ort.idem Trifmeg.in Pymandro.Sí Plato m Prothagorad-cens . Homo ta«• quam divinitatis particeps ob cognationem quandam, Deum agnofcit : & cupa tanquam auttorem : invocar, & amat utTatrem iveneraturut Bjgem : tmet ut Do­ minum ; & ficut Sol non cognofcitur fine lumine Solis ; Itanec Deus Jtnc Deo, ergo fumine divino imatoque cognofcit homo Deum. Hoc autem lumen > vt ait D. Thomas l. a- q. 9 i ■ eft legis * té m * , id esi, Verbi Dei participan o , impreffioque divini luminis in creatura ratiom li, quainclinatur in debitum actum, & finem , idesi, Deum, ex lege naturali, indelebili de mente hominum, Si hoc probat audoritate Piai. i . Signatum eftfupcr nos lumen vultus tui Domine & c . quod omnes etiam Patres exponunt de iumine naturali innato . Eadem ratione utitur Gregor. Nyff. oratione cath. cap. $- qua D . Thomas , 8i Plato ; « vere licelt. D. Aug. feci/ti* no» Demine ad te Sci. Si cnim homo efl creatus ad imaginem D ei, femper naturaliter ad Deum fertur , iìcut ignisad fuam fphteram. Vnde idem D> Thora, j . contr. Gent. * l . omnes

,

, &cap. i ip-

mentes naturali ter defiderant ridere Deum Deum colrnus per e x ­ teriores a ttu i, & ideò Sic cultus vocatur Religio , quomamper dios attus religa mur, ne evagetur M ens Inñinttu cnim naturali homo non folum cognofcit fe obligatum colere Deum fedetiam colere fu o m o d o ,ideñ per attus exteriores , & Lex fupernaturalis facra ergo & cultus in D. Thom. Si modus colend. eli ex inftindu naturali, ftipplet defeßus le­ & de jure naturar At in cap. n j . Leges human* , ait, ex naturali inSlinttu pro- gis nacuralis , non ex legis natura , fed cedunt, ficut in demoñratmibus humana fcientia, & c o n clu fio ,& inverino eft noftri peccati abufu ex principies naturaliter notis Diuin* autem leges non folum inilmäum expli ­ caufatos. can,t , fed etiam defetius naturali.s inñinttusß p p len t, ut lex natmalis matrmo-

:

,

.

-

.

.

nÿ à lege divina facramenti matrimoni^ perficitur * .

E t cap. i%9 . probat, quòd non folum lege, ut vult Epicurus./cd natura constat bonum,& malü;& nonfolum qu* lege naturali fanciunturjei etid qu* divina funt natu-

68 .•r» A T H E I* S M Ù S T R I U M P H A T U S . _ naturaliter rei?a,& 1.2 . q.pft.art.ò./ex dbina data efi in av.xìlìu legisnaturali'ii Idem in j.cont. Gent. cap. 1 19 . vbi Fer. propter dcfeélus legis naturalis non naturale^ , fed exuberantia peccatorum obfcurati, data eft divina .

Omnes Philofophi, & Nationes fundant leges incultu divino, ut probat S." Thom. &Sotus 4. de juft. & jur. q. 4. art. 2- Soli ergo Epicurei, & Macchiavel* lift* ex peccatorum mole ( ait S. Damale. ) obfcuratum lumen naturi habent 9 Ut Religionem , ctiam in tota natura cognitam, non agnolcant .

I I. Deinde dixi.Naturah's eft homini inclinano in juftitia , & in Religione vivere , ut omnis Schola, & Natio profitetur 5 diilident autem circa fupernaturales , &pofitivas leges , & ritùs in Religione . Item circa objeda cultus, & moduincolendi, non circa cultum conceptum inclinationemquejinqua conueniunt.

Religìonem ergo effe de jure naturi nos difeurfu cognofcimus, 8i fenfu experimur naturalità*. Quod autem fua Religio pofitiva vera fit, haec, aut illa, ficut quilibet opinatur , habent homines per fidem, quam quaelibet natio Tuo Legisla­ tori , acPriceptori p rifla t. Quin etiam in Philofophis plus valet hdes, quam ratio , fi redlè introfpicias. Platonici enim Platoni credunt, & adverianorum tìbjeftiones videnrur illis fallaces ; & gloffis plurimis defendunt doflrinam_» Priceptoris fui. Deterius Peripatetici, quali adorantes omnem ftultitiam Prx* ceptoris fui Ariftotelis. Pythagorici de Pythagora teilabantur. Ipfe dixit : Stoici Zenoni funt additfti • Democratici Democrito, & Epicuro ita credunt, ut Lucrelius vocet Epicurum Deum : & impia Democriti dogmata, vocat fattila . Medici vero Galeno, & Hippócrati fidem adhifcent plerumque line ratione. Sceptici ne* m ini, nifi libi ipfis negantibus, Scientiam extare. Hoc idem inveni inlegibus.

Nam ut veri Dei cultóres reelè credunt Chriflo, ita quamvis falsò arbitrantur bene fe credere ludii Moyfi : Arabes,Turci, Mauri & Perfae Mahometto : Tar­ tari Cingho : IaponenfesÀmidi : Gricci Soloni, acLygurgo ; Scythac Zamolxi r Aegyptii Olìri r Affyrii Belo . Quoniam vero hi Legislatores diverfafenferunt de prima caufa : & Regiones funt moribus diverfe; diverfum cultum introduxerunt.

Dande Affecli, & Commentatores eorum adduxerunt (chiimata , & hxreles, 8c cultus varios . Et nnlla Natio cultu caret alicujus Numinis .

Exhis palam innotefeit, quòd omnes Gentes per Religionem vivunt, erg«, eff de jure Gentium, & N aturi. Sed quòd hic , aut illa fit vera, unufquisquc* judicat fecundum fuam-fidem tantum cujufque Gentis. , Secunda ratio ex HE Amplius effe de jure Naturi vidi, quoniam, & anfmalibus extatquxcuftu naturali brudam Religionis umbra, & in plantis ficut monuimus in prioribus fermonibns. Et torum, & omnium ex hoc bène percepì, totum Mundum Religionem habere erga fuum Creatore»«: enti um .eique cunftis fervire : & Caclum enarrare gloriam ejus, ut Pythagorici, & Pia* Conici, sfientientes Davidi >teflantur. Procul dubio naturale eft diligere eum j qui tibi benefacit : & timere , qui malefacit ; ergo caufae potentes, ac boni hol horantur , & timentur naturaliter • Hic autem eft adlus Religionis , fi caufi ili* funt divinitatis participes . Sed quidam entia quibufdam infuper ferviunt caufis j in quibusDeusbonorum ipforum , & timorem locavit, ut beneficium Elephanti in Luna : Et Stellarum in Sòie - Sed homo, cognoicens fetpfum nobiliorem crea* turis inferioribus : & Cilum, & Stcllas,limitata pollere divinitatis participatione cognovit, extare quoque aliam caufarn longè majorem , & illimitatam : eiqu® priftitere tanquam magnanimi obfequium proprium, ac fervitutem. Et intellexerunt, quòd Cilum * Terra , cundìaque entia iHi primo enti immenfo fer­ viunt, quoniam qui fapientior eft, fagadùs pervenir -ad prim* Cauf* cognitionem

C A P .

I X .

69 Hem : Qui autem magi* illam cognofcit, honorat magi*, eolitqiie : ergo natu­ rale eil homini divinhatem colere . quando & in belluis aliquale veftigurn ejus cultus eft. autem eft ipfa. Religio . Si quis Bubulcus in nemore Kegem verantem videret.non honoraret eum tanquam Regem -, quia minus agnofceret . at Aulici Regis confeftim inclinantur reverenter, quoniam magis norunt eum .

Sic homo cum fit rationalis, veré co lit, longeque magis, virtutum Auftorem, & Verum Deum • .........

IV . Vidi prxterea, non polle Rempublicam fundari abfque Religione- ; j. Exmeeefsitate, & feeds enim foret latrocinium mutuum, continua rixa,& reciproca infidiatio, tota racione politica.

C ivítas. Et quique potentiores palam, Si clam omnia mala perpetrarent ; & deprehenfifugerent : & diffolveretur Societas. Ergo Religio neceflariaeft , ut defendat jus naturale inter homines . Ergo ita naturale eft eis religiose vivere, fi. cuti naturale eft homini effe animal Politicum, 8c plus quám aeteris animantibus. res J sd^ t Quin etiam homini,viventi feorfum in heremo,naturali* eft Religio magis, quàm ttjam rationale.

Elephantis : Acuti naturale eft colere, ac fervireprxftantioribus . Unde hunt heremit*,&domus Religionum fequeftratxfunt ad ferviendum Deo incun&is Najtion'bus; ñeque enim adeò agreftisreperitur ulla in utroque Hemilpherio , quae nbn eolatDeum, vel id, quod putat effe Deum. . _ V. Id quoque Religionern fic effe naturalem oftendit maxime , .quod homo 4 sumitur ratio ex inveniens aliquod ingens bonum , vel malum, repente attollit vultum inCselum, añibus interni», & gratias agens, aut auxilium petens, eodem piane inftinétu, quo ultrò manus ca- externis Religione piti auxilium parat ob naturalem Anim* confenfionem ; & ideo Religionem, & Au^uñ & ahoTpa& aélus exteriores Religionis, ut orare , adorare, facrum facere, D. Thom. ne tref_ dum Plato , dicit effe ex inftin&u naturae cont. Gent. cap. I i p .

V I. Et quidem naturaliilìmum eft nobis benefacientem amare , 8i colere : Ratio 6. ex caufali& ab eodem opem petere, quando quid mali nobis contingit. Et hoc n o s, tate, & pronidemia & bruta facimus erga parente* j,& res omnes erga res naturaliter , á quibus be- Dcr" nefic u.n recipere folent quodeunque .

Cum igitur verum fit, Deum elfe , ac Mundum regere, omniaque bona ab eo emanare, & posnas peccantium, ut in fuperioribus oftendimus ; fieri non poteft , °*£ u 19 ’ quin nobts naturale fit colere ilium,ut primam Caufam, Patremque communem; Et quin ipfe, cum fit benignus, providusque,dederit Legem , ac Religionem, qua ipfi ferviremus , ut ipfi placet, & convenit, non autem , ut nobis videtur.

V I I . Quoniam vero inter diverfos homines diveriòrum Climatura diverfì linde varii ritic. inveniuntur ritus in fuorum Dominorum cultu: Nam aliigenufleflunt , ut Lufi«ani ; Alii tantummodo inclinantur, ut Ture® ; Alii inclinantur, 8i nudant caput, ut (tali. Igitur eadem ratione dlverfus eft cultus, quem exhibent Domino Dominorum: omnesque boni funt, dum Deo fiunt abfque pravitate, 8i fuperftiwone : maxime autem ille, qui exhibetur decente Deo • linde D. Aug» lib. i. de-» confi, Euang. ait, cap. 28. Socratisfententiaefl, Deum qutmque coli cportere, ficut ipfe fe colendum prxcepetit.

Nam, quando torquetur cultus divinus ad creaturas, aut non tantus Deo exhi- Unde fuperftltio, 8c fcetur honos, quantus debetur fummo bono , aut coatra eius praeceptum, iniqui- irreligiofitw. «as eft atrociffima . Eoque magis , quòd etiam Diaboli dolose cultura divinum ufurparuntabhomine. Similiter fuperbi, aftutique homines,qui fingentes fo Deos, aut á Deo miffos , diverfas Religiones faifas, ut regnarent, introduxere : tanquam deceptores , uel decepti à Diabolo .

V i l i » Nee exiftimarrdus eft Deus haccura nontangi, utrum colatur, aut Deusvultcolf. non ,

7o

¿.Ratio ex cora pe­ culiari D ei, erga_i Remp. humanam .

Quod faciendum eft Macchiavellifti, vo­ lenti invenfre Religionem veratn.

Prima nota vers Re ligionis , fal&que.

A TH E IS M U S T R I U M P H A T U S .

non : aut fuus honor alteri detur ; quon am, ut ait Epicurus, cum lit beatus, hane moleftiam averfatur . Deus enim jam declaravit, fe honorem tanquun debitum requirere à nobis , Natur* , & Nationum teflimonio : 8e miraculis fupernaturalibus. Scrmus etiam , fi non colatur , non nocere illi, fed nobis , á fummo Bono recedentibus. ítem naturale eil omnibus parentibus , ac majoribusà filiis ,& . minoribus agnofci velie , colique , ut in eos fuas effundant opes, Si gratias fi be­ nefici funt , amorofique , cujufmodi maxime efi Deus . Novin.us etiam, Deum_» curis non laborare , cum fit infinite pötens, 8i fapiens , ñeque dolere per fe, fed in nobis : & effeólum dolentis ofiendere , dum nos caíligat. Sed haec doftrin» nihil ad nos in prafentiarum , ubi de hoc non eft difputatio.

Vidimus jam in tota rerum natura, Deum curare omnia, etiam minutiflima j ergo multo magis artem principalem vitae human*, qu* efi Religio, vita Reipublic*. Si enim pribet (pinas, ac frondes arboribus, & ammalibus organa ìil . magnos ufus, &c. Religio cafu , ac fine aurore elle nullatenus potei!.

I X. Igitur inulta illi homini examinanda font in cunélis feblabus , ac Religionibus Mundi per rationem communem naturalem, qui volet per hanc viam_, inter omnes veram Religionem , & à Deo prsfcriptam , .invenire ; quamdiu per fupernaturale donum plenè non adjuvatur , ut talfarum detegat impofluras ; & ver* Religioni« animadvertat evidentem, Si rationabiiem credibilitatcm.

I. Conditio praeceptorum moralium , utrum fint utilia , & fecundum natu« ram omnibus convenienza, pia, facilia , amabilia, clara, certa : qu* homines Temper meliores reddant, quo magi* ea obfervant ; deteriores vero, ac in viti» mala ruentes, qui minus ea obfervant ; & utrum admittant vitium aliquod oppo­ rtuni virtuti naturali. .

I I. Secundó fides eorum, quae proponuntur credenda fupernaturaliter , lcilicet, utrum pr*d centur fiumi cum lege eo modo, quoà Deo accipitur ; an á natur* arcani* per fapientes cogmtores prim* caul* .

I I I . Utrum fint rationabilia ; conuenientia Deo Potentifiimo,& Sapientiifimo, & Optimo, Si non comradicentia evidenter decretis natur*, pia, & devota : olentia fapientiam , & non fabula* , 8i vanitatem: utrum contineant impofsibilitatem Si contradiflionem nec ne ; & quomodo probantur elle divina . Et utrum jubeant vitiofa , ruinofa , & obfcena, an non . Et utrum verè elevent animo* ad Deificationem fui . Et utrum ejus Autor ad hoc munus fucrit mifius à Dto, an ab hominibus, anà propria ambinone, an ¿Diabolo .

I V . Et utrum qui dicunt, fe millos, aut infpiratos à Deo, ita certi funt, quod comprobent teilimonium fuum fanguine , parati mori pro ventate , quam Domi­ nus Deus ipforumtradidit annunciandam ; an mortem effugiant. Et utrum feopus intentionis eorum (it honor D ei, & premium , quod ipfi á Deo expe&ant, & non á populis : an mortem averfentur : terramque cupiant .

V . Et utrum afferant, oftenderequè poli nt , literas patentes, feu diploma : fanguine figillatum . Et figna millionis , qui funt miracula ; & utrum miracula^. fine mirabilia tantum, & lecundum magiam naturalem,an ludicram fiélitiamqùe, aut Diabolicam ; aut miracula vera fecundum fupra naturalem , diuinamque.

V I. Et utrum Deus auélorizauerit etiam fequaces illius , qui fe oilendic Nuncium milium è Deo eifdcm miraculis, 8i fanguine lìbtnter effulo ; in hoc enim maximènegocium verfatur . Nam palam fit ; quòd non fuerint decepti, ñe­ que deceptores.

V II.

Confiderà, num perfeveret eadem virtù* miracula faciendi » inpe» fieri*

CAP.

I X

71

fteris ian&ioribus fecundum legem ; Et utrum fides certa, & iyncera eorum, parturit miraculofos e ife tti contra uaemones , & infirmitates, & contra omnia_. mala , quibus Religio opponitur in auxilio alicujus D ei, quern colit: & cum aviditate moriendi propter premium, quod Legislator pollicetur.

V III. Librare oportet omnia pra?m.a, 8c pcenas temporalia, & *terna_., qua promittit obfervatoribus, & tranfgrclToribus j hoc namque maxime refert: 8c utrum eos fpoliet, an ditet.

I X. Confiderandum eft, utrum Legislator habeat teftimonia Prophetarum, qui ipfum praeconizaverunt venturum ; 8c num per prophetiam vere divinam; an per conjeduram , & prsfagium naturale ; an per pfeudoprophetiam diabolicam .

X. Et utrum quae ipfe Legislator praedixit futura poft fe , eventu comprobata fin t; Et qua ratione e a , praedixerit,naturali ne ? an divina ? Sic etiam ejus praecones, & atteftatores, & conteftatores,, &c.

X I . Examinanda quoque eft vita Legislators ,8c fequacium, utrum fuarit inpatientiamulta, 8c virtutibu? heroicis, fanftisque'exemplis, & conftanter .

E x vitae namque probitate, & nequitia, gravifsimum fumitur argumentum , X I I. Et utrum armis Religionem plantaverint, an virtute, & miraculis: an vtroque inftrumento .

X I I I . Et utrum Deus au&orizaverit fcholam eorum fucceflione diuturna.ac pofieflione . Et num ubi arma defecere.auxiliumque humanum, creverit Religio per patientiam, 8c martyrium : an decreverit .

X IV . E t , num fi mundus totus fub unam legem conveniret, poflet haec lex efle fuificiens, & commoda tot variis hominum moribus, io omni loco, 8i tem­ pore ; fie enim procul dubio divina eilet, & fecundum communem naturam_j, quam 8i perfidt.

X V. Utrum prohibeat omnia, 8c lingula vitia,& imperet omnes virtutes Sic. X V I . Nec negligendus eft locus > & tempus, confiderando CaelumÂť 8C Terr am , quando, & ubi data eft le x .

E X A-

7»

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

E X A M E N C H R I S T I A SN J E L E G I S , csterarumque Nationum : quo demonftratur, illam pro fundamento habere Charitatem, & Rationem priman^ es­ teras vero leges bonas, philoíbphicas, Juftitiam humanara» & rationes fecundas: ac folius Chriftians folum prscepca_. moralia, & ceremonialia cum natura, quam perficiunt, prorfus congruere. Et quo pa&o obligent. Inde neceilärio futurum jUtfitotüs Mundusad unam legem reducenduá eft ( quod nos firmifsime probabimus) aliam prster lftam«, eife non pofle. &adduntur reíponftones ad argumenta^ ]uliam, Luciani, & Macchiavelli.

C A P .

X.

E I N D E his propoíitis ftgnis, ac notis , omnium mortaHum leges percurri, examinando eas in judicio contradi¿lorio ab omni paffione remotiffimus : & comperi, Religionem folum. Chriftianaro eife verana, undequaque, nec unquam naturae repugnantem; Eandemque caeteris cunctis fore anteponendam . Unde mihi certum eft, totum Mur.dum, jam laftum, fob earn unam reurriendum fore, poft pcriodum turbationum multarían, quae ex divifienePrincipal x «onfenfu Natio(UDm , & Religionism acciderunt. Futurumque opinor unieum in terra Princiiiutn probacnr. patum eacum felicitate , quam cecinere Poetse de feeeulo áureo, &PhiIoibphi deferipferunt de llatu optimae Reipublicae , adhuc non vifo . Quod etiam verifimile eft (aliis Catholicis intelleélibus falvis) indicarte Prophetas, turn prxdixerunt de tranquilízate Ierufalem reedificando poft captivitatem Babylonicam , feu port confufionertt fe&arum ftultarum , Sc impiarum ; 8c omnes lapientes Nationum_, expeéhverunt: & populi vchementer optant, ut fiat voluntas Dei in Terra, {¡cut in Cíelo ; & ceftent mala foper terrain. Nec qui/piam reperitur, qui hoc non defideret, prater Tyrannunculos quofdam, qui tamen 8c ipfi cuperent, totutn-.

Mundum fob fui quifque Principatum unreum omnes mortales convenire. Delidcrium autem commune naturale eft , 8c non fruftra unde verifimile eft, quod complebit illud Deus . Nam & hoc efle non videtur extra promifsionem Dei ad Abraham,ut hares efiet Mundi(Rom.4.)& ut fit Vater omnium gentium.Gen. ; 7, ^ anc fontentiam fic mihi perfuadeo . Ilia lex omnibus anteponenda eft, l x eonventione, & . ^ Communicate. in qua omnes nationes vivere poflunt, quoniam fola naturae minirne repugnat, lea prodeft perficitque;& fecundum innocentiam primariam,in qua creatos fuifte homines,xftimandum eft; 8c infantia ipforum admonet. At video praecepta Chri.

Iti moralia ea efte, quippe qux fundantur foper amore D e i, ac proximi, quaterus fratcr nofter eft, 8c omnes fomus filii D e i. Alix vero leges, 8c Principatus humani fundantur foper externa , 8c philofophica juftitia magis. Quae virtus cuilibet d at, quod fibi acquirit: folumqué curat populos in communitatcm uniré, Vom auftor quod fub Chriftiana Lege in roto Mudo imum ovile, unus paftor.

nec

\

C A P .

75 tiec divellere peccata fecreta,necpublica : nifi illa,qu# proximo injuriam inferlutt manifefta.Fornicationemenim ferè omnes ilkpermittuntjpluresfodomiam.Auaritiam,& ingratitudinem non puniunt; nec invidiam,nec pufillanimitatem.nec audaciam,nec ebrietatem,nec ocium, nec anxietatem, nec mendacium.nec malignitatem, & fimilia, nifi ubi proximo nocent manifeftè,& fatis . Quae omnia vina & exo rb itan t in lege Chriftiana cordetenus vetantUr;& oppofitae virtutes plantantur .Dicimus enim,Chriftum efie Sapientiam seternam.primamque rerum omnium Rationem,cujuS proles eft Amor in Metap,& par primalitas cuea.Ergò omnia,qu£ aguntur contra virtutem,&,rationem,fic effe contra Chriftum;qui teffe Apoff. Eft Dei Vhtus,& Sapietitia.& fiatio,(Unde concludit Orígenes,& SS juflin. Hier.& Aug.)Ergo eft iuftitia,fortitudo,clemétia,& quidquid nomine virtutis gaudet, fed per elfentiam : noftrae enim virtutes funt fplendores, & participation« illius. Hoc autem S'.Hier.faepe inculcai,maxime autem fuper epift.ad Ephe.4.in ilium locum. y os m e non ita ChriBum didiciñis tírc.ubi ait.Difiere ChriBum idipfumeB quod fiofie virtutem,& audire ilium non differì ab eo.fi dicer et audire Sapientiam, ti am,fonitudtnempT operantiam & c .qunecuque Chrifius vocatur & c.hxc ibi Hjer.

Item faper epi.G al.j.in ilium locú Pauli. Tfiosenimfpirituex Vide, Spem,]uBiti¿e expetlamus,ait.idem S.Hier,Sic(Spes )uBiti<e ChriBus inteüigcndus cB,quonia ipfi ett Veritas, Taft enfia,Spe sfiuBhia, omnefque virtutes.item ad GaU.fuper tllum locum,Vivo autem jam non egOiC^c.Gnqiiit idem S,biier-)Vivit in eo ChriBus Sapientiaf i ortitudo,Sermo,Tax,Gaùdium,c<elcr¿eque virtutes. Quòd autem,qui Ralione vi vuntffìnt quodammodo Chriibani implicite,ut vult S. Juitinus.ex jamdiélis fieceffariò, féqu’tur, quoniam Chriftus eft virtus 8i ratio : omnifque virtus eft rationis decretum.Sed idem Hier .claré pronunciai contra imperitos in epift.Eph.2. fuper ilium locum. In quo babemus fiduciam , fic dicens. Vt firmior fitaccefius, habere ilium in confidenza , cu us fiducia, & accefius principimi, & origo, fida in Chriño t B . Qui omnia ;catione, & ordine fa c it, file credit in Chriflmn fiaùotiem, at que Se. monem. Qui Sapientiam potuerit comprendere ; ifle credit in CbriBum Sapientiam, Qui ìntcUexerit veritatem , credit in ChriBum veritatem. qui juñé vix e rit, credit in CbriBrm juflitiam & c. Igitur redtè didum eft, viventes pontra rationem, 8c virtutem, effe cantra Chriftuln; è contra véro omnes ubique homines, viventes fecundum rationem, ut fic effe Chnftianos. Quemadm©dum_» Hieron.cócludtbanfimiliter Sandus Clemens Romanus.ex ore Prineipis Apoi v Contra Simonem Magum pronunciat.Adde D.Juftin.Mart. cognomento phiioiophum in exortatione ad Gentes,& in i.Apolog.pro Chriftianis in Senatu Roma* no coram Imperatore Antonino djfputantem contra eos,qui dicebant Chriitianos ^ impios, & inrationales, vbi dicit ft fadum Chnftianum ex Platonico , Tffon quia Minfice S. Juft. de (inquit) Tiat.dottrina funt aliente à ChriBo, ubi rationales. Tfipscmm adoratimi Verbo lenik.

ChriBum ingeniti Dei Verhum,& Bfiitionem m dicit in i.Apologia:& nerum in 2. vbi ait,quòd Chriftus Ratio per Socratem tanquam fuum fequacem arguebat va. nitates GrScofum, & iterum. Dicimus ChriBum prim ogeniti Dei & fiationem, & Verhum efie -cu us uniuerfim kominum genus eBparticeps; & quicumque cum fiati onefiy Verbo vixerm tfihrìBiani fiunt,quamuis Jth e i, & nuìlius nummis cul­ tores tubiti funt,quales, inter Gracos Socrat. & Heraclitus fuere, & bis [m iles.

Inter Barbaros autè .Abram,& \AInanias, & Jíga ria s,& M ifael,& Eli as, & ahi cbplures &c.perinde atquc ex■ veteribus,qui ChriBum pracefiere et abfque rations, & Verbo exegere a^iraot, hoc cB incommodi & fine ChriBo fuerunt: eorumque, qui fecundum rationem f i r Verhum vixerunt,percufiores & c.H xc D.Juftinus, quae ab omnibus ferè Patnbus Gracis , atque Latmis repetuntur, qui confideraverurtt r.

Chriftum.

74

ATHEISMUS TRIllM PH ATUS.

Chriftum,ut author Natur*:nr>axiir eaute rationales Nature,ac Legislator.Omnis enim lex pofitiva dependet a lege natural i ; & lex naturalis eft impreifio legis ¡eternalcx autem sterna Chriftus eft Dei Sapiential' Ratio.(£>«/ autem ex recentioribusplus meticulofiyid negafie videntm,fumpfermt vocabulum ChriHi.d chriStofecundum quod eH nomen dicens Jncarnationis aconomiam,cuius effeciu incipi­ tur intrinfeci d yocatione,& excitatione ad fidtm fupernaturalem.

Quando ergo omnes Nationes rtcognoftcnt ChriHu eile Deum primarn Ratio­ Omnis lex i Chri­ fto , & quomodo , nem,aliam legem,ac Chriftianam,amplefli nequeunt 3 iiquidem lex omnis, legis oitendicur. digna nomine,qua vfus eft,& utetur Mundus in qualibec natione, data eft a prima m!de homf1 ^ at'one Chrifto,ut Aucftor naturae eft, & prima Ratio.ldcircd quatenus rationales r.es natura funt ra- nobifcumfunt. Omnis quippe lex Ratio eft , vel rationis regula ; ergo lexomtionales, & per gra- nis eft participium 8i fplendor primte Rationis,Sapientig D ei: qui eft Salvator.Ratiam fanfti fecundu tio enim feu Sapientia eft,quae gubernat, & falvat omnia entia, fecunduln modum Paamae'’lde &*leia ^uum‘ Ju^ ‘tia ergo,inqua fijndantur leges humane, ft leges funt,eft fplendor Ratiotans"* ~7' KX" n’s pi'inase,& quantum Sol fuum excedit lplendorem,tantum Ratio Juftitiam,& lex Chriftiana leges humanas. Et in Metaph. oftendi,Sapientiam efte Primalitatemu» Entis, juftitiam vero modicum influxum illius.

Si eognofceretur I I I . Deinde d ixi. Quoniam mortales non dum omnes norunt Chriftum ut prima Ratio, nemo Deum,& Rationem prima, & in illis quodammodo ecclypfatus Chriftianifmus, eo a Chrifto abiret. quod putant,ipiiim a nobis prxdicarfquafi unum fc<ftarioi u,unde ejus Regnu Principibus Terrg quidam Theologi,nedum Hcretici fuppoiitii arbitramur,ut gladiuin, & poteflate mendicas ab eis; idcirconq currunt omnesadChrifti legem certatim. . ___ Deinde lattabundus,ergo Nationes cun&aiChriftiana funt quodammodo; cum Chrifiii, velintno- en,m lecundum rationem vivere fe velie prontentur, etiam ignorantes Chriftum , lint funt cum Chri- Chriftum qu<eiut,cum id quaerunt,quod fola Chrifti lege dc faito reperiri poteft , flo, inquantnm pu- qux(vt Aug.ait) aprincipio ad finem ¡Vlundi Temper eft eadem, exceptis caeremo*dum radonem^vc- " ^ 1Dus-'V|i tL!tes enim naturales,& gratia jandificans nunquam defuit,Audi Hier* luntque.Sic qui no- ftiperepiftatd Ephef, 1 „in ilium locum, Gratificavit nos in dileffofic dicentem: St lunt Deum,8t volunt Cbrisius efi,utfape diximus,Sapientia,)uflnia,Tax,GaudiumXontinentia,&c.f/'irBonum , etiam vo- tutum vocabula;et\am hi,qui fequi nequeunt,diligunt;& nullustam confefnfcele’«• Iunt Deum . w csi, tit non Sapientiai& )uHitiam amarefe die at. Quomodo & defubfidtia Dei, co^uincuturAdu«! om ii* ^,cminurn cojentit opinio,quod divina fit ,& nullius fcnfufacilecoprebenda6rii. tm>%rrat yero unufqu fque dum talem,veltalem earn putat;ita & Ghrijlumfecundum id,quod diverfas virtutes fonat,omnes diligunt,licit plures faffis non pofsint probate quod diligunt,hno etianafei quodammodoChriftianos omnes,nedum Juftinus,Greg.Nyft.Irenus.Origen,Clem,Alexan.Aug,C3etcriq;Patres,dum Gentilifmum convincuntjCompelluntque ad fidemjdeclaravercifed maximeHier. nec efte nec nafei poife fine Chrifto authore Natura;, & morum, & gratis, rriirifice confirmavit:itd qcoa licet velint,nolint,etiam qui Incarnationem Chnfti Prima Ratio­ nis,aut ne<ciunt,aut non acceptant,convincuntur Chrifto adherere 8c qua Dcus & author Naturg,& rationis eft in eo quod funt,aut profitentur velie rationaliter vi­ vere,iicut qui negat Deum eife,fatetur,Deuin effe,& qui dicit,non dari rationem , & probat hoc rationibus, fatetur rationem . Hac enim eft veritatis vis, ut docet S, Thomas, 8i Ariftoteles , & Plato , ut dumnegatur, affirmetur. Sed audi S. Hieron.in Gal. I. fuper ilium ¡ocum.Cum autem & c.ut reuelaret filiirn fuum tnme & c. dicentem , hie. 7fon dixit J.pvftofas , ut reyelaret m ihi, fed in me Cui enim aliquid revelatur , huie illud potesi revelari, quod, ante in eo non erat.

Jn quo veto revelatw , huic illud revelatur, quod prius fuit hteo , & pofiea tevelatur juxta illud in Evangelio Joan, j. Mediusinyobts fla t, quern vos tie* feitis.

M.N,

GAP.

X.

ys

(c h is ■ Et alibi.- E ra t lu x v e r a , q u a illum inât omnèrn hom inem v e n i entern in h m c M u n du m .. E x quo p erfp k u u m fit, n atu ra omnibus D ei in efie notitiarru> ; m e qn en qu am fin e C hriBo nafeì , & non habere fiem ina in fie S ap ien tia , )uB iti< e , reliq u aru m q u e v irtu tu m . Unde m u lti a b fq u e fid e , & E u an g elio C h riB i, v e l f a p i enter f a c i unt a li q u a ,v e l fa n e le , ut paren ti bies obfeq u an tu r, ut in opi manum p o r r igan t,n on opprimant v icin o s,n o ’a lien a diripiu n t : m agifiju e \udicio D eiobn oxii fia n t, qu od habentes in f e p r in c ip a v ir t u t u ,& D ei fem in a ,n o n credunt in e m ,fiin e qu o efiìe n on p ofiu n t. Quid Ciarías adprobandum,quòd etiam nafeendo cumfeminibus vir-

tlitü homines liant quomodò.Ghriftianijnè dum operado virtuosè,& rationabiliter, quam vis nefeiant, ficut Iudsi,adquos dicitur:Medius.veftriim ftat,quem vos nefri­ tis.Ergo quatenus rationales nobifeu funtimpliritè,ideft Chriftianiîlicèt qua male, Si fine ratione vivunt, no Tint Chriftiani.Et propterea in Synodo V. ç. ia.damnatur Theodorus Mopfuaftenus, quia dixit,T^os d ici C hriB ianos a C hriB o, fiicut V i a to n ic i à T laton e,\ d quod verum effet fecundum vocem, non fecundum rem , quoniam non particulariter.ut Plato Platonicorum,fed univerfaliter eftChriftuseaput Occtirrrt objeâi&m omnium Kationalium creaturarum, quoad Naturam , & mores,& gratiam , Sic. Et cum Auraficani Canon. 8> negat,quódammódó omnes homines hdeleseife, (uticoguntur dicere, qui fidem in Deum faciunt naturalem,8i non infufam)loquitur de tide,qua credimus in Deum, idei! de informata per charitaté operante cum merito condigno vitæ sterns,quaraPelagiani putabañt ex viribus naturæ adipifei: contra quos Concil.procedit..Ratio vero noflra cum S.Hier.loquitur defidelitate fecundum^ diledionem naturalem ipfius Diledi, qui eft fumma Ratio. Et hoc fufficit illi : & neceffarium erat ad convinccndos Athéiftas , & ¡Vlacchiavelliílas , qui diverfas leges á fedariis diverfis credunt effe , & Chriffum unum de fedariis effe volunt; contrà quos ritè procedimusi offendendo, quod fit prima_« Ratio,8i Lex sterna, à qua omnes leges oriuntur, & cui nemo contradicit, nifi per errorem, quo ignorât Chriftum effe primam Rationem,& incarnataci fuiffe^ propter noftram falutem , 8i vocatum lefum d falvando.

Omnes igitur, qui profitentur vivere fecundum Rationem, Chriffiani funt eo modo,quo Patres,vidores mundi,docuerunt : ergo in quantum áreda Rationen defledunt, etiam à Chriffo non funt : ficut 8i nos Chriffiani ñeque Chriffiani in fi­ lina lex in Mimdo ll's fumus adibusjin quibus à ratione exorbitamus. Qüod 8i Bernardus monet. naturalis, plures auV. Ergo Mundus unam habet naturalem legem in cundorü hominum,cordi- tem ritus, vel abubuS infitä, quam (tulla diverlìtas obliterare poteff. Sed nos ludûcscorum agentes fus. non animadvertimus : Illsenim leges ritufque,qui contra rationem lunt,non funt leges,fed abufus,& diftorts regulæ. Ratio auté prima Deus in perfona Verbi inter alia propter hoc etiâ incarnata eff, (telle S.Tho.& Ladan.& alijs Patribus)ut no­ bis declararet dodrina & fadis univerfalem naturale legem, quam per lege fuper- Concluiìo utililìima naturale dein perfecit,elevavit,& adimplevit.Stupor tenet me confideratem,quod & fortifsima. velini, nolint Homines,fubditi sut Chriffo, noto,aut incognito.Et ut Hìer.ait,nec pofsunt nafeì,effe, & operati,prout oportet,fine Chriffo,naturae,& gratis authore.

Ergo nùllum eff argumentum illud atrox petitum exlegum varictate; nam ex- Refponfio ad a.cap. jclufis falfis, qUs vers leges non funt : tunc leges pofitîuæ funt fpecificationes, & arg. principale. explicationeS,8< applications ejufdem legis prims naturalis. Earum ergo varictas non conftituit nos irrationales, neq; aliénât à Chriffo in quacunque Natione.

E t cum hoc Athri,putantes fe ratione viuere,intelligent;non poterunt Chriffi,qui eff fumma Ratio , non Se&arius Iegifer, fidem renuere , ficuti nec qui Bonum ?m at, non amat Dtum , vel implicitè, ut concluda Plato, & D. Thom.

G 2 Po­

j&

ATHEiSMUS TRIUMPHATUS.

Praedicauit infuper Chrirtus Regnum unum cselcile, & tanquam cuftodes legis dedit Amorem , ?c Timorem D ei, & prem ia, & pcenas poll mortem . Ergo & pajdm, & clam , publicè , & privatim providit, ut fiat in nobis viridarium om­ nium virtutum ; quae virtutes cunftae funi quoque leges partiales, & expulfiones vitiorum cundorum , contrariorum legi ; qua» eft mater, & nutrix virtutum_>, pendens ¿prima omnium Ratio ne effentiali Verbo Dei » quod eft Chriftus ; Q u i, ft vel minimum permifiiTet vitium, cum venit legem compiere, non verè oftendiffet, fe efte Deum ; nec puram ejus legem divinarti, & univerfalem, fedhumanam . particularem. Quapropter, purgato Mundo vitiis omnibus,remanere non poteft, nifi lex Chrifti, quae eft hortus omnium virtutum.

Sed obiicit Macchiavellifta irrifor nobis,ut olim Lucianus Platoni, & Triphon ObjeAiones pfeudo S.Juftinoj Chriftus formauit quandam Rempiib.ficut Plato fuam, quae in Mundo politieorom contra legem Chrifti3 ex reperiri nequit.

I. Nulla enim Refpub. poteft prohibere vitia omnia ; neque pracipere vir­ Luciano,& Tripho­ tutes omnes . Apoftoliejus fatentur , Si dixerimusx quiapeccatum non babemus, ne exoitx * ipft nos feducimus.

I I . Chriftus,pr$terea,addidit quaedam, in quibus Refp.non poteft fubfiftere. ¡Argum.i.3-Cl* I I I . Veluti, non jurare omnino.

IV .

1S { p n indicare.

Math. f.

V. 7^on litigare : fed cedere & pallium petenti tunicam.

V I . 7s(pn ulcifci injurias ; fed ft quis te percuferit in maxillam unanu 8 •polve ei & alteram .

V I I . Bensfacere inimicis ; pro eìs orare.

V i l i . Ts^on cogitare de eruttino ,non tbefaurigare. ?fpn efìe follicitum , quid tnanducabimus. Ergo non eft laborandum,neque iervanda bona in tempus indigentiae naturalis; neque per totum annum congregandum eft frumentum ; neque arandum, nec bellandum; & fic quicumque invafor nos fubiiciet, & erimus preda Miforum, ait Arift. aut omittemus Remp.ergo impofsibile eft.

IX. Sed quid ineptius, quinti cum ait, ut vendamus , quicumque habemus , & demus pauperibus & c .

X. Utque cattremur propter Regnum Cal orurn, X I . Et eiiciamus nobis oculum, qui nos fcandiligat.

X I I . Ei gaudeamus, & cupiamus, ft nos alii perfequmtur Cui refpondi. Edam fi non reperiretur homo omni virtute plenus ita , vt d ra­ Rerp. uniuerfalis ad difta argumenta. dono nihil exorbitant,qui inftruit hominem; non propter hoc non debet omnes virtutes docere, & vitia explodere omnia : ficut neque quia Poema non invenitur omni vitio carens,debet qui Poeticam feribit, prsecepta aliqua prxtermittere ad Poemata fpedanda ; nec, quia Arift.dcmonftrationem nullam fecit, qualem ipie faciédam feribit, debuit à prxeeptis quicquam demere.Neque Cicero ab Orationis regulis,quas docet;licet non omnes quifquà peritirtimus eas obfervet.Sed hoc admonet,nos erte in ftatu imperfedionis,& contendendum nobis erte,ut perdngamus ad Idseam perfedi viri,qua Sapientes in Dei luce introlpedant.defcribuntque.

E rg o , inquam,quanto plus Chriftians legis d nobis feruatur, eò meliorem vitam traduci,meliufque nos fervari ad Deum& ad proximum.Jtem addo, vere Im­ pofsibile erte,quòd contingat ipfam fervari ab his, qui dicunt Deo,recede d nobis, vel fadis, vel etia didis; non autem ab his ,qui per Dei gradarti bonos operano* & inconfufibiles fe exhibent.Et Apoftolos ejus vixirte hacRemp.in adis Apoft.tefte Luca,& Aegyfippo,& Patriarchatum S.Marci in Aleflandriajtefte Philone, feimus.

C A P.

X.

77

in u s. Quod etiam ex parte,licet inutiliter.contendunt Anabaptiflat in Moravia. Refponfío fpecia]is Et primo : quantum ad noñrarii communitatem,qu£e in confilio ponitur; confi- A¿ pnma obieftiodero; quòd fi nemo thefaurizaret, omnes di vites elfemus, & Refp. abundaret bo- ntm. Reipondetur nis fufhcienter pro omnibus. Sed quoniam human* opes divifae funt inter paucos de c°mmunuatc_, potentes divites, cateri urgentur paupertate . Pauperes autem faepè viles , fe- iir‘Pofsl 1 u ditiofi, infidioiì, perjuri, fures, adulatorefque fiunt. Diuites vero fuperbi, ava­ ri, vel prodigi, gulofi, ociofi, libidinofi, contumeliofi, & tyrannici fiunt. Ideoque Refp. piena eli serumnis, & malis omnibus. At fi omnes in communitate juxta ChriAiconfilium viveremus, & MagiAratusdiAribuerent muriera, labores, & artes unicuique fecundum propriam habilitatem naturalem, vel pr.xdia , atquo opes omnes ad Kempub. pertinerent, & fierent divifiones, & aequaiitates , etiain promeritis,nefiliioptimorum ignaviter viventes , paterna bona ligurient, & Kempub. exemplo, & verbo, & fa£lis peííundent : tunc melius viveremus, nec magís divitias, quám Deum amaremus, & hanc vitam ad aliam melius referremus. Quapropter & fi peccata elíent, ut fatentur Apofioli, illa non efíent, nifi quaha m fe fatentur Apoftoli, non deAruentia Rempub. ñeque charitatem_* ad Deum, ficut Ciceronis, & DemoAenis errores in Orationibus componendis, qui tolerabiles reputantur.

11. Secundo dixit, T^e juremus omnino, propterea quòd deberemus erga_, invicem ita boni elle, ac veraces in hac lege landa , uc juramento nullo indigea^ a*dJu* mus ad veritatis confirmationcm : fed quifque earn fimplici animo proferret ; ficut confuevit inter amicos fidebfsimos, & Philofophos. Ergo ficut divifiorem bonorum intelligo iterum fadam eAe propter deteflum charitatis , & negligentiam curatorum particularium , fic Juramentum propter defedum veracitatis , & propter incredulitatem exigentis . Ergo utrunque ex quadam neceffitate permittifur, & non e< legis imperfedione naturalis, aut divinas : fedenim Jlm a lo eft, quod amphus eft, dixit lefus . At fi lefu legem piene obferyarem u s, ellemus protetto prudentes , charitativi, veraces. Nec divifione indigeremus, quae eA proles iniquitatis, teAe Sando Clemente; ñeque juramen­ to, quod eA in remedium perfidia .

Ad III. Dixi judicium temerarium á ChriAo probiberi, fed non rationale : Refpon.aj j.objefti tram addit, Sed quod tuñum eft ¡udiente. Et fortè docere volebat ad fuinrr.urn, de jiidkiis: & sdj. quòd inter ChriAianos peccata no deberent elle nifi venialia.velexíragilitate, & de Tnbunalibus. imprudentia,non autem ex malignitate; vel faltem ea,qua; funt contra proximtim, <quorfi oratia infiituuntur Tribunalia>óeAent tam levia.vtiliis indigerent-Nam, quo et am poAent abfque peccatis vivere.tradidit nobis Sacraménto) ú auxilium, ut infra dicemus-Propterea ergo prxcepit.ut quilibet ignofeeret Proximo fuo ; ex quo fequitur,quòd non indigeremus Tribunalibus, ñeque juAitia puniti va.Quodque reprehenfus quilibet à propriaconfciemia,veld fratribus,ultro pcenitentiam buffino di ceccatorum lubiret,!icut David, & fantìi homines multi. Sed hodierno tempore, cum peccata hommumenormia fint &gravia,l ribunalibus indigemus .

Sic S.Grcgor. a:t-, quod « fi fraternità* exerceretur inter Epifcopos , nec ìpfum Papam oporteretpra opere ,& judicare alios Epifcopos fi peccata non extaiènt ; I^ 1 lex enìm non-efì pofita uftis, quifibi ipfis funt lex , fed in)uflh, ait S.Paulus •Et ot’ cmninò peccatum efì in vobis, q uia ¡udì a a kabetis : quare non magis fraudem patimini? & c . ac deinde ccncedit Corinthiis Tribunalia propter ■ ipiorum fragilità- i.Tim. f. tem , & recefiitatem ; &committit ea Sapientiorifus : & fimotheo fignitìcat, ut accufationes accipiat : (kpublicè peccant es, publicè arguat.

G 3 Qua-

78

ATEISMUS

TRIUMPHATUS

Quapropter , Cum edixiiTet Chriftus ,quod major fnficut qui minifir at, & non dominaretur, more Gentilium , ut Domini, fed tanquam frati es majores ininoribus; intendebat auferre fuperbiam, & omnem punitiva juftitiy materiam.

Quoniam opus ea non eft, ubi regnat Charitas ;ut patet in familia. At deficiente charitate , neceffaria eft punitiva. Sed lex dirediva , & juftitiadiftributiva munerum i & laborum, & opum , & reciproca officia, & auxilia, funt charitatis pro­ pria : per quam omnia membra mutuò compatiuntur, 8i congaudent, & coadjuvant mutuis fefe officiis • Sicut olim fuit in Clero, & nunc in multis Ordinibus fandarum familiarum Chrifti. Quamquam Si vindicativa per omnes quoque jam ferpit, quoniam peccata alter alterius non ferunt : & fsepè enormia funt, nec ferenda, quoniam deftruunt charitatem, radicem Reip. fanéhe.

V ili.

Canteri jam prsedidi ordines funt confultationes, fublimes valde, Refponfio ad ?.& 6. de nó litigando, non valdeque naturam perficientes. Et profetò,fi obfervaremus omnes hzc moralìa, ukilcendo,& ceden­ abundaret fanditas, innocentia, Se faelicitas maxima ; cefTaret enim lis, & fraus, do injuriantibus,be­ & odium, & vindi&a . Nam infinuat Chriftus : Quòd fi cum Sandis tradas , quattefauendo inimicis. lesfinguli integre rationales, hoc eli Chriftiani, effe debent; tollenti pallium, vel percutienti cedere debes; non autem contendere : quoniam perfuafum habere debes , quòd ille amet proxitrtum ficut feipfum, & quòd non nifi ex magna cha­ ritate movetur ad id faciendum ; v e l, ut te probet ; vel ne tu pecces, ut in collationibus Patrum fiepe eveniffe legimus. Aut quòd exfragilitate., & ignorantia— peccet; Si ideo parcendum effe illi . Ergo cedere debemus inauranti,tanquam pa­ tri , aut fratri, aut tanquam puero : quibus cum minime litigamus, fed condefeendimus. Sin vero non cumChriftianis tradas, fed cum fceieftis, debes etiam_» cedere, ut eos meliores reddas : erubefeent enim tantam patientiam experientes.

At ficontendas , fads quod facit ipfe , qui tifai injuriatur - Ergo imitaris ipfum : ergo accipis ab ipfo legem : ergo tu es vid u s, qui accipis legem à vidore . Sin_# vero tu cedis, ipfe contendere omittit : ergo facit quod tu ; ergo accipit legem a te , & eft ergo vidus , 8i ex fero fit manfuetus. Sic intelligitur Paulus Apoft.

Rom. i». _ dicens , "pinci à malo , fed vince in bono malum . Hoc autem non eft vilitas , Anc. Miran- in hbSi abjedio , ut vulgus Macchiavellifticum putat, Ariftotelicumque, nifi ubi fit exde everf. Monomachise, cutn Ariftot. trinfeais propter timorem , non quando ex animo ; tuncenim eft fublimitas, & con piè fentire vi- magnanimità*. Sic red èDiogenes dicit ; Si te percutiunt Afinus , aut ebrius, non detur. debes ulcifci : Similiter quicumque te percutiunt fine ratione, ebrii funt, afinique irrationales : ergo dimitte eos in ipforum ftultitia, quoniam nefeiunt quid faciunt ; nec tibi injuriam faciunt, quoniam nefeiunt ; fed potius fibimet ipfis , E t quia in fapientem non cadit injuria . Telefius etiam Phyfìologus, nullius adu­ lator , fimiliter fentit, ad fublimitatem animi fpedare, ita cedere. At cùm cedit homo, propterea quod non poteft ulcifci, Si metuit, non autem quia parvipendit injuriam, quafi non tangentem ipfum, nec quia putat alios meliores fua manfuetudine reddere ; tunc non effe magnanimitatem , fed ignaviam, & abjedioriem. QuandoGermanus Imperator mifit exercitum , qui occideret Anabaptfftas : hi omnes genua fledentes in quadam planitie finwl mortem praeftolabantur. lVlilites autem eo pervenientes, rubore, Si ftupore perfufi, noluerunt vel già-* dium contra eos ftringere , fed permiferunt vivere ; fic Si Imperator ipfe , E c c o quantam vim habet Chrifti confilium , utpotè quod etiam Diabolus vjdit fuis fa* lutare futurum_>.

1 X. Non propterea afferò, Chriftianis non effe bcllandum : quoniam, & hoc naturale eft» Si enim teinvadit belluaindomita, quae per manfuetudintm, §i l huma-

CAP.

X.

v>

bumanltatem tuam domari nequit, nec in primo ímpetu quid boni per patientiam Dedaratio refponfi elicitur : tunc licet tibí vim vi repellere . Et perverfi homines, qui Evangelium ad 6. objeft. & refp. virtute plantatum, eradicare contendunt, arrnis propulfandi funt.: non autem__, ad 7. de orando pro Iponte funt iaceffcndi ad belium (ine caula, nec propter ampliandam nortram arr- w im ids. bitionem, 8c cupiditatem : fed vincendi iunt benignitate, & urbanitate , & yerir tate , rede predicata, & miraculis , & patientia , ut facias eos piene rationales : quod fané non nifi Chriftianitas conftituit. Fides enim ett fuadenda, non ¡taper randa , ait Bernardus: & profesores nulla He eftEvangelio oppofita, ut coatìio bominumadChrifti*iitatem • in Chrifìianitate enim loia Rationalitas perfeda inert : qusagnita refpui rationabiliter non poteft, fed per Dei gratiam fuaviter ampleditur » Nihilominus populo hoc cedere conlilium eft; quoniam non omnes tantae virtutis in culmine capaces funt ; & fecundum pnrparationem animi, 8c port iilatam injuriam , intcll gitur .

Sed ex his innoteicit, quxeunqueagimus contra conidia Chriftiana, fuboriri ex quadam depravatone natura: hereditaria , quam peccati« enormibus adauge- Repugnant coniiliis Chrifii , qui natura mus . Unde, ficuti peccare eft contra naturam , virtuose autem vivere ert iecun- depravatati! feétandum naturam ; lie lex C h rifii, ejufque confultationes, continent ipfammet le­ tur:na&ante Euangem natura:, quam implent, elevant, 8c perficiunt, reformantque j 8c propter gelii predicatkmem pravitatem permuti ea ; quae , (i Mundus lotus fecundum confilraChrifti viveret, Chryf.docec mulios fuiiie lcgiSj& cor.fiquod effet maxime rationabiie, permittenda non forent. Et quoniam unus anex lioni cbfervatores. non pmeribit à lege, donee omnia bant, fi lex frurtra non ert ; fatis confequen- ró enim homini de­ ter aífirmari, velconijcipollevidetur, Mundum, malorum jamlaffum, ad le­ fine gratia , ubi ho­ gem banc reducendum fore - Et fi et mum ovile , & unus T a ñ a r. Itaque res fa- mo non definì gra­ ti* . lubris ert , ianSaque, pro univerfis orare , ut boni bant ; & rationabiie ert valdè fecundum veriorem ph i lofophiam. Ac video hoc Regnum Chrifti limile elle fe r­ mento abfeondito infarina fatis tribus ; quae funt Anima, Corpus, & Opes exte­ riores ; donee fementetur totum, ut Mundus totus Chrirtianus lit . V el, tria fata funt, Potcftas, Sapientia , & Amor ; ex quibus lingula conftantentia : 8c Communitas, 8i Refpublica omnis vera, quae etiam farina naturalis funt,fed corrupta, In lib.deMonarchia immutataque in Tyrannidem fophifticam , & hipocryfim ; fed fermentum Chri- Chriitianonim, & rtianum convertet eas ad fraternitatem.prudentiam, &charitatem. Quod autem in 2 feripto de Mo­ poffibile fit hoc,demonrtratum eft alibi. Et quòd ilio forian in tempore Prophet* narchia IVJefsiae, & inCiuiiate Solis. promittunt Mundo Hemp, ftabilem , felieem , fine bello, 8c fame, 8c pelle, & hxfefi : ac liculum aureum;in quo fanè(ficuti optantes rogamus in oratione ChriJfljana) fiet voluntas Dei in Terra,ficut in Carlo. Hqcautemominor futurum mox pprt Antichrifti cafum , 8c Scdariorum , Juxta dodrinam Sapdqrum : &quòd poftmultum lemporis furgent G o g , 8c Magog, occafionem vidorise Sandisadr ducentes ; 8c deinde hoc Regnum , evacuatis Principatibus, & Poteftatibus, in_, Culum transferetur . de quo alibi.

In Artie. Prop heIgitur dim haec lit fola lex, qua: naturam efficit innocentesn ( quod nec Mac- talibus. chiavellus inficiari poteft, licet ei videatur impoffib.) confequentcr verúert, quòd fi univerlà non obfervatur, tamen ubi plus obfervatur} plus accedjtpr ad bonitatem m cundís Nationibus. Pervenictur, ubi tota obferuabitur, Hqc autem erit, quando in omnibus » & per omnia confidemus in Deum, 8c fperabimqs in Deum, plufquam innollraprudemia , & honor ibus, & divitiis: 8c unánimes erimus cum eo , fuperantes eos , qui irrationaliter ita fe habent cum amafia , quòd abfque ipfa non pofiunt cogitaré,iperare.aut operari. Quòd fi tantum poteft naturaliter amor feeminac. turpe eft, quòd multò non efhciat in nobis plus amqr agnifj P e i.

Propte-

80

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

Proptereaque lex Chriftiana fundatur fuper Fide , Spe, & Charitate, VirtutiOtnnís lex philofo- bus divinis, altifsimis, ut Metaphyfice offendimus: Leges vero Philofophic» , phica fíidatur in vir tutibus naturalibüs, quantumlibet rationi conformes , luper virtutibus humanis inferioribus, qux non & in rivis :Chríftia- ligant nos valdé cum Deo, fed cum rebus d nobis tradabilibus; Hcuti Prudentia , na mfupernaturali- juftitia , Temperatia , & Fortitudo ; fuper quibus Plato fuas fundat leges . Pro­ bus, & infonte. fe s ó humans leges fundamentum non refpiciunt, fed faftigium ; idcirtócitó Piar, in Dial, i.de ruunt. Nam videntur etiam Deum colere propter bona mudana,unde non tam nolegibus. biles efficiunt ánimos, fed reiinquunt timidos, avaros, & fraudolentos, & anxios. Ñeque Chriftus prohibuit hominibus cundís arare , ferere , & turam familias Iterum refpondetur ad 7.& 8.9. & 10. habere ; ñeque confuluit ,ut omnes venderent qua: habent, & fe (b caftrarent propterRegnumCslorum , & oculum fcandali occafione eiicerent .• Sed Prsdicatoribus fus legis propofuit omnia abjicere ,utaliud noncurarent, nib Verbum D ei, quoniam cibus, & veftitus fimplex fufficit illis ; quern ab iis, quibus prsdicabant, fumere poterant: quoniam , Dignus esl, ait, operarius cibo f u o . Cstera vero dixit aliis hominibus curs elfe. Et anxietatem, qus hduciam in Deo frang it , non autem rationalem curam prohibet.

Cafírari vero non dixit fecundutn literam ; fed ut continentes fint fponté, ficut AJ 9. caftrati coad é.

Vendere omnia , & dare pauperibus, his máxime confuluit, qui ipfum in prsdicationem verbi fequi volebant: non tamen proptereá defpexit Lazarum, & Martham, & alios , quiminiürabant ei de facultatibus iuis .

Oculum eiicere non prscepit literaliter : led fcandalum, quod per oculum inAd 10. tra t, & feneftram fcandali : hoc eft, ut avertás oc ulos á rebus, qu i fcandalum afferunt: quandoquidem prsftatoculis carere, quam peccare . Stultitiam hanc Mahometanis, Chrifti verba non capientibus, relinquamus; qui fe, vifo fepulchro pfetidoprophetar, «scant, ne quid amplius videre dignati. Chriftus ergo nos a terrenis abftrahit: & eis docet u t ', non fru i: Si pofsidere, & non poffideri.

X II. Prsterealeges Nationum pofitiu», etiam quajuft* lunt, quotidie noMulfiplícicas legum Vis indigent legibus , pragmaticis , glofsis , addjtienibus , fubtra&ionibus , quo­ unde. niam non flint fcripts in cordibus , fed in carthis; Si quomodolibet ab uno quoque torqueri pofTunt: nec convenire poffunt in uno fpiritu cun¿li ob Varietatecn_* animorum, 8i affeduum, 8i finium . Sed Lex Chrifti, cum fit ipfammet rationis naturalis eminentiifima Recula, ejus fpiritu perfeda, vivificataque , elevataque, flat in animis. Et quando omnes fecundum illam bene revivifican fuerimus, non indigebimus tot novis legibus arnphus. Redé dixit Chry foftomus. Gratia SpiriIn Matt.prologo. tusfanRi pro fcriptura ticb'ts utendum erat: fed quidgratiam excufsimus, libris indigemus. Ergo afiferendum videtur, hanc á ratione, & fpiritu gratis elongationem .introduxifTe inChriftianifmum tot fcriptasJeges; ficut defedus mutui amoris introduxit Tribunalia, & juramentum , 8i divii.onem bonorum . Et veré Gi at.cap. dileftifsicommurtis iniquitas ad divifionem bonorum coegit Gentes, tefte S. Clemente. mis .

Iuflus fibiipfi eft lex, ut omnes Fhiloldphi diclmt: fie & Paulus Apoft. Ergo propter iniuflos fiunt pragmatic» , fandiones i &rnon dum finis . Veluti enim . charitas abfique ulla alia lege communi fufficit mutuo regimini, ac v its , ut patet in familia bonorum; Sic deficiente charitate , non fufficiunt innúmera: leges ; ae Temper adaugentur cum dedecore, ac detrimento noftro nimis. At fi ifta tantummodo obfervaretur , Dilige Dominum Deum ex feto & c. & proximum luum ftcut Deut. 6 ScLuc.io. te ipfum, fiufficientiffima foret. Superaddita unagloffuia Chrifti mirifica: Qua. Math. 7* cunque vultis, ut faciant vobis homines, & vosfacite illis . In qua explicatur lex, 1 & ratio

Mathrlo.

Ad8.

C A P.

X.

si

& ratio legis totius fimul, & omnis. Refpublica vero Chrifti ad idasam familiae , Mat ^ snftituta eft, ubi omnes fratres fumus, & majoribus tanquam patribus obedimus, ¿ {.

Ad idxam quoqiie corporis humani depingitur d S. Paulo, & prdinatur fapicntif- ? c.d.fuf^famiLH, fune in unitatefpiritus, & multiplicitate membrorum, compatientium, congau- i-Cor. ii. dentium, & fubitò ad nutum fìgillatim operantium : quod omnibus fimul utile, cil abfque fchifmate . Hujuùnodi Reipub. ver è competunt laudes, quas Plata fua» coaiìmiliterfitìse tribuir, atque Teleiìus inflar corporis animati , ut S. Chryf. & S. Clemens Rom. admonent, & quam Thales inflar familiae inftituit .• undiquo cnim veritas habet tcflimonium. ì ,.< X I I I . At recentiores quidam praeftigiofa Ariftoteliscupidine du£li, con- Refp.chrifti incódemnant communitatem »tanquam impoffibilem : & divifionem adeò obflinatè munitate. tuentur, quòd haerefim effe putant ipfam negare j proptered quod S. Auguft. hae- Argumenta Ariftereticorum in numero eos ponit, qui communitatem tuebantur ; & Conc. Confi, h'corú contra Remp. damnavit Ioannem Us, affcrentem »clericos non poffe proprium quid poffidere . ? hnftl’a “°ftriscon Ego è contra communitatem difficdem effe predico folum ex defechi charitaAug^Sc’ tis. At charitatem augeri magis in communione quam in divifione; & ita fentit Concil.Conftanr.

Augufl. dicens. jlmputatìonem proprietafìs efìe augmentum charitaùs. Et hoc Refp.adargutnemù. experimur in Religionibus, ubi qui proprietarii funt Monachi.pofsidentes pecuniam, ad Epifcopatus, & Prelaturas adfpirant, & Religionemprofternunt. Qui vero non poffident proprium , Religionem tuentur , & fratres fuos. Et ratio na­ tu rali hoc docet » & exemplum corporis, & familiae, ubi memhruttr unum plufquam convenit nutrimenti, aut veilimenti capiens, vel ocians, infirmatur; 8i cx-> ten’s languorem affert. Et filii familias potiores partes quxrentes » familiam de-, ftruunt, & fratres oderunt, & S. Clemens idem approbat, & Chryfoflomus, Bafilius, & Ambrofius » qui dicunt »Meum , & Tuum efe verba mendacii ; omnia_* enimfecundum naturam funt Dei Patris noftri,nec divifiteafiliis,fed in com­ muni feruanda, & poffidenda reliquit >Si he fuit ab initio etiam pofl Adam ; fed deinde jus Gentium ( ait S, Clem. ) propter iniquitatem introduxit'bonorum di» vifionem . Ergo S. Auguft. non damnat eos, ( refpondit D. Thom. 3. cont. Gent« cap. 12 a / ) qui fe dicebant Mposiolicos propter communitatem honorum ( hoc enim hxretìcum ett afterere ) fed quoniamfe ab Ecclefia feparantes nullam jpem falutis putant habere eos , qui utunturiis rebus, quibus ipjì careni : Vel ( adde ) propter 1 a. q. 1. communitatem muiierum. Quas, Grattano tefte, etiam S. Clemens, ex precepto Petri Apoftoli declarat debere ette communes,proculdubio ( inquiens ) etiam cón­ yuges • Quod tamen Gloffa intelligit, quoad obfèquium, non autem quoad thorum . Sic etiam fcribit Tertull. Chriftianis prifeis omnia fuiffe communia, exceptis mulieribus ; qux tamen inofficiis communes erant.non autem incoitu, nifi apud haereticos Nicolaitas.

Argumentum Arift.dire¿le S.Aug. contrariatur, dum ait,quod in communita- Arg. 1. Arift.foivi. te deheeret charitas iìcuti parum mellis in amphora aqux . Hoc autem falfum eft: turnam potius augetur: at ventatem haberet in amore partiali,& proprio,in quo fundat Macchiavellus fuam Remp.cum Arsotele,non autem de chántate,& naturali, quam Capreolus foriàn vocat informem, & fecundum quam novit Plato , nemia rc lir ncmfibi foli natum e fe ; fed ortus nostri partem fibi Tatriam vendicare : partem patentes, partem amicos, &Lucarius a it, Profeffionem Stoicorum rationaliunt-j fuiffe, loquens de Catone. Ifon fibi,fed toti natumf e credere Mundo. Et in Rep. Rom. id ex parte videmus .

Ergo magnanimorum, & confidentium, libi, Si aliis poffe fe fufficere, eft com­ muni tas .

Si

A T H E IS M U S T R I U M P H A T U S .

munita«. Igna vórutri verp ,■& hujus Mundi curis nimis ■dicatorum, taritopere*' divifionem affettate . Quapropter decipiuntur qui putant eiie contra naturami magìs autem docentes effe hsrefim ipfam communitatem . Quin è contrà ipfe aifirmo , harefìm effe fecundum nomcn, & fecundum rem ipfius hsrefis, negare-* . . communitatis perfe&ioncm maiorem. E t id D.Thom.docet in j ; contra Gent.

S e ^ X ^ p e i f e c- i a 7 * nobìfeum . Si prsterea eflet haerefis,Apertoli quoque haeretici fmiTent ; qui tìionem. 6 * C ipfam obfervarunt, & innumeri famili* Monachorum, & fratrum t& C leru s antiquus ; quàndoqliidem divifió in Clero expit tempore Sirnpiicii Papié,potius per permiffionem, quam per legem, ficut etiam S. Auguflv docet,à Grattano citatus .

Ego malo , dicens, Ckrum babere clandum , ceecim, aut manibus trmeum, quam mortuum • Appellar enim claudòs * Se mancos, Clericos proprietario,?, in via.-* Chrifti : Mortuòs veròhippocrytas, qui fingebant fe vivere in communitate , & occulte ufurpabant ,•& furripiebant communitatis opes, ut nunc multi rapaces, 8c avari, qui proptereamortui'funtvquiafingunt fe effeid-,quod non funt ; Ergo non funt quod funt : Ergo mortiti flint. Propterea ergo Auguft. pormiiìt in re­ medium diviffOTiem in Clero fuo, ut ampie declarat.Utique ergo hserefis elTet affirmare,quòd Pontifices fummi non habuerint-poteilatem concedendi divifionem, ac proprietatem non hsereditariam , ipfi enim hoc rationabiliter fecetunt imperfeétionibus-condeiceindendo. Kec mirum eft Pontifices minora etiam bona permittere, cumLegisiatores aliquando permittunt mala, ficut Moyfes ufuras cum extranciVperjmfit . & Jibellum repudii, qui; pluris funt momenti . At nunquanj_» Gone. Confi*. nega*vir, neque Pontifex ullus,communitatem, quam Religiofi profiténtur.; fedcpmirtendarunt fèmper, & divifioni prsetulerunt • Illa enim rationabilior ,ifta medicinaiior. Ordinesergo Fratrum viventium in communi Chriilus confervat fèmper in Ecclefia in memoriam , &fermentum, quo forfan aliquando reliquus Mundus ad id convertatur. Quo cafu veruni erit, omnem virum probum dominum effe omnium return, ut Gerfón, & Richardusiént unt : qui taanen reprehenuuntur retile d Soto juxta praefèntem praxim ; non autem abfolutè , jtixtaeam , quae forian eft futura. lit ego fieexifti-mo .

Arg.cattura Arift.cóCseter* Ariftot. rationes contra Rempub. Apòftolicam , funt ex frigida Lo­ tta communitatem-* ^ jca petitae • Primo , quod videlicet quilibet plus fruéìuum, quam laborum capefi. folvuntur. feret. Secundo , 8e quod mallent omnes fieri Sacerdotes , aut Milites, quam_* Agricola;. Tertioj quod tolleretur Temperantia, & Liberalitas ; cum nulìi adeffet proprium, quod daret &c. ,, Rerp. ad J. de offiUbl Pr°fedò temere loquitur . nam magiftratus diflribuerent labores, ac fruciotum confufione. <dus juxta meritum , & naturales habilitates ; & quilibet ei addiceretur Arti, ad quam aptus natus Reòìoribus apparet : Nec quilibet pro arbitratu fuo operaretur, ut Arili, putat, garrii, 8e nugatur . Hoc palàm nofeitur in Monafieriis , ubi non quicunque , quod vult officium facit , fed quod melius poteft fecundum naturarci, &ftudium_j .

Refp.sd ?. deliberaLiberalitas autem Virtus partialis e fl, hoc e li, germen beneficienti* , qu* in.* litatis ceiiatione. mutuis officiis & auxiliis ccrporalibus>& fpirituajibus relucet magis. Porrò qui fe totum dat, totamque vitam communitati, is vere liberalis eft, (u t refpondet S. Anfelmus , ) non autem quìpecuniam, qu* fiia non eft, fed res à fe extranea , ac fortuita;ut liberalior qui totam femel arborem, qudm qui aliquandofruilus aliquos d at.

Ma,g,f!ratus etiam ^ T o p eran ti* curam gerentes, prsficerentur, qui ordina¡je.

1 1 rent divifionemcibariorum, &efculentoruminmenfacommuni in qualibetasde

refedio-

C A P.

X.

83

refeftionis, quam csenaculum refeftoriumquc vocant, & matrimonia fecundum dotes naturales, & non fortuitas, copularent, Sed Monafteria oftcnduoc vanas ratiunculas Ariftotelis, ubi maxime temperanza viget, imo etiam Monafìeria Gentilium indorum_*.

De Reip.EccJeiìaftiQuod autem divido minus fublimet naturam, ut S. Clem. Si Patres docent* cx ftatu oprimo poft quam communitas, ncino negare audet. Quomaro veiòEeclelia Chrifliana tft ruinam Amechrilii, inftar fagcni ex omni genere pifcium congreganti, optimprum fcilicet & bonorum , atqucmalorum : &cum bono frumento non iolum Irutìui centeiìmo , fed & Ícxagtíimo , 8e trigef.mo, 8i zizanis, «fi focus : Venfiroiliter potei! expeflari juxtà Doclorum fcntentiam, ut convertantur ad Dominum univerfi fines Tcn<e >Si tranquilinas, Si vitìonaSan&orum.prid cato Evangelio in toto Mundo, Si ficut David m ,om nes]gentesquafcunqvefeciftivenicnt,& adorabant covarti te Domine, Piai, ut Tobias 14 . exponit, 8i tune vivatur lìtculum ianétum ; transferendum dentque in Cielum • Etfubhocfenfupoifunt audiri (ut monet S. Hieron.) verba , qua; Tertullianus , Laftantius, S. Ireneus, S. Sulpìtius , S, Clemcns Rom. S. Iultinus , Hier.in Ezeth.

Clem. Alex. Orígenes, Apollinaris, Papias, Vifìorinus, S. Bernardinas, de ia­ culo hoc dixere ; cui & Sybill*, Si Philofophi multi, precipue Platonici , & quicunque de óptima Rep. fcripferunt, & Poetar, qui de iaculo aureo, concordant, quod forfan Chriilus reftituet ; utomnes fatentur.exclufo errore Cheliaftarum , Exdufo manifeflo errore Cheliaftarù. & ìllorum, qui partim crraverunt cumCherinto, putantes in hac vita futuruin elle Paradifum delitìarum : Alii dixere per mille annos Chrifium vilibiliter cum Martyribus relùfeitatis regnaturum in Mundo $ 8¿ Mahomettuspoíuit Paiadiíum carnalem Veneri*, & Bacchi, hac doitrma non intelleòla deceptus. Hoc tamen ex- X X. de Ciuit, Dei clufo fabulofo fenfu, etiam S. Auguftinus dicit, ellepolhbilem hanc doòlrinam—* cap.7. roillenariorum ¿ 8c Hieronjmus dicit, le non audere ipfam improbare, nifi quatenus confentit Cherinto in tarnalibus. A quo credendoci eli Eaòlantium» at pratdiòlos Sanólos, longè abefie, pajam efi , Multi Recentiorcs ipfam muffitando Hier.!ib.4,jn Ierem pertranfeunt. Ego vero in Prophetalibus oftendi» quod, licetneque ChriIius in carne , ñeque Martyres in refurreftione anticipata , hnt regnatori ( ut Si ego arbitror ) tamen conveniens efi: alferere ,Ecclefiam non gemmatam, Si auream_j materialiter , ut Talmutifi» garriunt» quos irridet Hieronymus , ièd vii tutitus gemmatam , & Regno fuper omnes fines terra? decoratam, in tranquilízate innocenti» diù viduram,poft Antichrifii cafum ; in qua errores Prifcorumvitavi; non «uòd fupereft doòU'in», cui Hieron- Si Augufhnus aflentit, li fpirituajia bona il» ea fuerint ; quod docent pi idiòti Martyres , Si D olores Illufiriffimi, Si Apoflolorum Difcipuh. Et p r o t r ò qui penitius Scriptum introfpicit, & convementiam ex parte Dei , & homìnum cunftorum defiderium, Si omnium Nationum apclaufum, hanc intelligcntiam non contemnet • Et Don Serahnus finnanus DoaiiTimosfequums,idemexpeaat. Et S.Catharina Senenfis rcnovationem Ecclefi$ à Chrifio didicit affuturam in epift. quam Archiepifcopus Ambr. Catannus exponit, & S . Brigida, Se Dionyfius Carthufianus, Si Ioachinus s& Poete inoltra­ te*, & Grammatici, & plebiculz cum eis, expeótant, ut fiant unumov.le, Si uou* Pafior , in gloria , & tranquillitate magna, ldcirco etiam forte oramus, ut R > -gnum Dei adveniat, ubi fiat voluntas Dei in Terra etiam » fitut he in Ccero, & hoc etiam continebat oratio , quam docuit Chriftus . . .

Hinc refolvuntur omnia argumenta Macchiavcllilmi, qui ex Reipublici huma­ jn Monarchia Mefna infiabilitate negant Dei providentiam. Quod autem pofsibilis fit Refpub.hic, fix , & Civitatt^ Solis • qtìam putani impofsibilem,alibideclaravi, ■

S4

ATH EI SM US T R I U M P H A T U S .

X IV .

Sed licet hoc futurum non efiet, haud tarnen propterea tollitur veri*.

Alters folutio. ta s, quod Chrifti Kefp. in ftatu innocentix de fado fuerit juxta omnes Sanftos, & Philofophos, & Poetas: & quod nunc minime fitcontra naturam, fed fummopere jllam perficiens: & poffibilis: & quöd qui plus ipfam obfervat, melius vivat in_.

Terra , & in Casio . Et quöd talis IVlonarchia , in Petro fundata, fitomnium perfediffima, cum Senatu Cardd.& Politica tot Archcipifcoporum fub i!lo,& Epifco* porum fub his , & Plebanorum fub h is. De quibus in lib. de Monarchia Chriftianorum loquutusfum luculenter, oftendens Philofophos fecundum naturam nuf. quam potuilfe meliorem formareRemp. qua Ecclcfiaftica, etiam prxfens. Quod fi Principes laici in omnibus vcllent obtemperare Ecclefiafticis,nil melius defidprari poifetpro falute communi contra Infideles, & concordia inter Fideles , & fecuritate, ne quis invadat alienum Regnum;neque jura: & tunc fub uno patre Principibus ChriftianisconvenientiBus ftatim Hairetici , 8c Mahomettani vidi cederent, 8i totusMundusfuBitoChriftianisfubderetur . De his alibi.

X V- Etpergunt a lii. Munus Legislators haud eife, omnia proliibere vitia, Arguhieratn novum omnesque jubere virtutes , fed Philofophorum : qui de vitiis, virtutibusque feriVoiicicorum. bunt ; 8 c quae Chriftus dixit, nonfiluere. Quibus refpondi, non eife munus Legislatoris humani, fed divini, & Dei, 8c Rationis univerfahV, 8c primte, qui maculam in fua lege non Unit. Philofophos autem omnes nofle id fecundum naturam perfedam eile, Jocutosque eife tanquam tefles, non tanquam Legislatores hujus veritatis . Ex quo palam fit, qualiterChriflus eft ipfa Rationis Ratio viva , a qua omnes Philofophi rationales Jumen accipiunt, aut naturale , aut gratuitum. Omtiemque Philofophiam datam die homimbus, ut Cyrillus docet t.lib.contra Iul. tanquarn Cathechifrnus ad Fidem Chrifti; idem probat S. Greg. Nyif. in Abram, ut in Greg. Theum . quod per Philofophiam , 8c Aftronoiniam Cathechizati fuQt ad Fidem . Idem de fe fatetur S. luftinus in Dialogo Triphon ; Et quidquid rationabile dixerunt Philofophi, eile a Chrifto , ut Rationeprima, & ideö noftrurn, non ipforum. Similiter S. Auguft. de Dodr. Chriftiana. Propterea (dteo ) Philofophi hanc Remp. agnoverunt. Quamobrem Sapientes omnes pofuere inter amicos communitatem . Unde proverbium , ^Amicorum cmnia commun>a. Ergo multo magis inter fratres, cujufmodi Chriftus in uno amoris, ac Rationis fpiritu nos facit omnesConfide ratio.

Id quoqüeneminem latet, quodhodienon vivimus fecundum Leoem Chrifti tantummodo, fed fecundum Civiles, ¿GentiJibus d e r iv e s , ut etiam Is. mematur inlib.de Confid. quoniam nequitia, & fragilitas Divinam Legtm ebfervare diihdunt. Lex tarnen Chrifti Tribunaliapro confeientiis inftituta habet. Ad qua: unufquifque recurnt pro pcenitentia culparum fuarum , ip fe ipfo volunta­ r y recipiendo, &exercendo vmdidam . Et o beati nos , fi alio non indigeremus tribunali ; & unufquifque in hoc peteret a Sacerdote pcenam fuse culpa-, non expedatis accufatoribus, & ttftibus, qui ipfum cogant. Et hoc licet fublimiuj in boms Chnftiams impleatur,fuit in omnibus Socratis defiderium. Dicebat enim,fk faciendum efte fecundum naturalem rationem : utquenemo fe defenderet, neque per Advocatos, Oratores, & Gloliatores legum, ut Plato refert in Critia, in Protagora, & in Phidone . Nec id modo docuit Socrates, rcis faciendum ,•fed etiam mnocentibus, ut videlicet refpondentes, quod verum e ft, n 1amplius fefe defen­ dant , aut excufent. At fi. quis injufte condemnetur, humiliterfubeat pcenam--, fperetque e DeO poft mortem retributionem .. Qupd autem docuit,fecit etiaiq Socrates} injufte damnatus •'fecutus Chriftumhbi jgnotum incarne, fed quaefitunj

Beni.

* :’ ;

‘

’

- --

in uni-

CAP.

X.

Si

in universali ratione boni, quae veraciter folum in ilio eft. Unde Sawftus Juftjnus in Apolog. i . facit Socratem hoc titulo Chriftianum , & in Apolog. 2. ait DiemonesimpulifleGracosad occidendum Socratem, quia negabat Deos falfos, cum effe* veri Dei cultor, à Chrifto inftincftus ad praedicandum contra-, falfos Deos ; & fic de ceteris Philofophis, fi aliqui veritatem ex totocorde quafierunt, pronunciai : & Hieronymus, & alii Patres conteftantur. Nunquam enim Chriftus defuit ante Incarnationem, nec deeft ulli homini in h is, qua; funt neceiTaria ad falutem , nifi fini rebellesluminum , ut etiam probat Sanftus Tho­ mas 12. quaeft. if 8. & 2.2. quseft. 124 - & 2. fen. dirt. 25.2. Univerfa ergo Clari­ ni lex minimè impoifibiiis , &maximè fecundum naturarci comperitur, quam perficit, & exaltat. Cui & boni Stoici ,& Socraticii ^ & Pythagonci, & Ef~ fent, quin etiam Platonici, & omnes veri Philofophi ita confenfere, ut Dottiffìmis Patribus videantur propemodum Chriiliani : non autem Peripatetici , & D ei

Epicurei, quoniamverePhilofophinonfunt, inquorationem ,philofophis auftorem, negant. _ . .

Nunc judicet qui penitiora fapientiae ftudiose introipicit, utris credendum fit. Hoc autem non faciat Macchiavellus , qui nullas feientias percurrit, nifi hiftoriam humanam nudam, ratione communi non examinatam , fed fub amo. ris proprii curta confideratam ratione.

X V 11 I. , Confirmatio ex liOC

Praetereanemoneget quòdquicunquehanc Chrifti legemobfervat, Quxcunque v u ltis , ut furiant* vobis homines, Cif vos facitis ilh s, quodlex Chnftìfanon fitvir omnibus utilis , bonus, rationalis , honore dignus, & quod lex eiehomines bonus, haec faciat hominemlibi, &Reipubl. utilem, acbonum. Videturetiambona, acmagnanimamagis, magiiquehxroica, quamillanaturaliscunilisGentibus. ffuod tibi non vis alteri ne fec eris . H xcenimedlexJuftitias , dia vero magninimitatis , &beneficienti*: qua:Mundumvincit divinismodis. Parumenim eli nonmalefacere:heroicumaucemeli etiambenefacere. UndeDavid, declina Pa. 3j. ( ait ) à malo : & fac bonum . Re<ftè cognovit Telefius quanto jure beneficientia diuinior e ft, quàm juflitia ; fed à Peripateticis neque inter virtutes numera­ t a . Senecas doceat eos in feptem, quos fcripfit libris de Beneficiis .

de

C £

r e m o n i a l i b v‘ s .

Voniam vero ex altero capite plurimi fcandalizantur in Chrifto , impiè elo- ^ ¿ r c h n f t i quentes, quòd Chriftus . . . praccepta.

1.

Non modo legem aufteriorem fere, quam Stoica, tulertt, omnia prohibendo vitia ( qux quidem dulciffìma eft viventibus fecundum naturarci . ) 1 1.

Sed infuper prsceptis moralibus addidiffe , ajunt, cabrerai onialia, qus m- Argumentum 2. hil cum natura commune habent : fed fuperflua videntur .

I I I . Prxtereaj immanis apparet impietas, eos, qui Sacramente cadremo- Argumentum3. nialibus carent, pro damnatis ad pcenas atternas habere ; fic enim totus ferè Mundus ad infernum damnatur ; & illi, qui fecundum virtutem vixerunt ; quod intolrabile, Deoque indignum videtur . Unde abominantur, quod fenptum eft tam abfolutè. Tfjft quìs renatus fuerit ex aqua , & Spirit» fancto non & c .

Quibus

Q

H

86

A T HE I S MUS T R I U M P H A T U S .

Quibus durèexaminatis, d ixi. Chriflus non dedit Sacramenta ad coardandum viam ialutis, fed potius ad illam dilatandam : nempè in auxilium , quo poflìmus Refponiìo.

Idem dicit D. Tho. legem naturalem, & Evangelicam obfervare, & ad fupernaturalia eievari : 3. contra Gerades eommunicando nobis per illa auxilium, gratiamque fuam,-qu® tarnen nulli C.II7.

Heb. li. i. Cor. 6, Apoc. 3.

viventi fecundùm virtutem , ullo in loco, & tempore deeft . Non emmhis eli ita ligata organis materialibus, ut cùm defunt elementa neceffariora Sacramentorum, per infufum votum , & defiderium ipfe non fuppleat : nifi quis def i t , ut dicit Apoftolus G rati# D e i : au t in vacuum r e c ip ia t , q u a H at a d oH ium , & p u l f a t , & illu m in a t om nem hom inem yen ien tcm in hunc Mundurru>.

H®c autem dottrina iccundùm naturam incediti nec d Macchiavellifta negari potei!. Confeffi enim utriquefumus, legibus humanis haud omnia vitia prohiberi, eo quòd major hominum pars imperiesi fumus, nec ad tantam reduci poffumus rationalitatem . Ipfi quoque, qui fummè rationales elfe volunt, fiepè deIinquunt. Igitur conveniebat Chrifìo, cùm ùt Deus, non modo legem ferre fccundum rcdam naturam , ejus regulam primordialem , fed etiam fupernaturalem dare : facultatemque prxbere , qua poifimus etiam legem fervare ,• remediaque delendi peccata, quxquotidie committuntur. Id nimirnm . eft fupernaturale auxilium , quod Sacramenta infirumentaliter conferunt. Quod fi tu hoc auxilium inficiaris, propterea quod tuus fidus animus, vel incredulus, in caufa eli , quominus illud in te fentias , neque recipias, & pars major hominum ferè ab ejus perceptione excluditur ; mhilominus longe fecus experimurin vere piis, ac bene credentibusj qui Sacramentorum perceptione col­ liquar!' dulciter animum perfentiunt, & robur acquirunt, & quidam in eftafim rapiuntur. Hujufmodi autem homines femper in Cbriftianifmo quolibet tempore extiterunt, & nunc extant. E t ego vidi quofdam : & hoc inficiar!, ellprotervè procurata ignoranza:.

III. Praetereà quanquam natura haud jubet Sacramenta fupernaturalia quatvòcantur faci® rei Ugna, tarnen neque prohibet ( imòomnis res naturali; . ... fignum latentis divinitatis, ait Sandus AuguiHnus. ) Nec funt talia , quae cunApudS.Thom.dici. ö is nequeant convenire Nationibus , & perfonis fingulis ; cujufmodi fuit Cirquod^àtura^ó'pro- " ll0 ^ m a o d o mafculis, & difficile . Atque abibnentia i carne fuilla, JJibet. alnfque cibis, qui regiombus plurimis vtiles funt; 8i tot lauacrorum ufus,qua> Qjio lenfu Sacrarne- iolummodo aliquo in tempore & perfonae profunt ; & facrificia animalium_, ta dicuntur natura- quae folis divitifius funt poflibilia. Ex quo patet, pracepta Chriftiana csremolianialia omnibus effe facilia , Si ubique & femper ( ubi enim impofibilitas accedit , excufat à peccato,) dignaque elTe legis latione divina univerfali ; nec natura contradicentia ,fed auxiliantia.

I V. Quin etiam inverno Sacramenta effe conftituta in rebus, quarumu» natura fymbolum , & congruentiam habet cum effedibus, ad quos divinitus ailomuntur ; & propterea funt Inuifibilis grati® vifibilia figna, ut ex vifibilibus ad invifibilia aiTurgamus , inquit Sandus Dionjdius. Etenim naturalis mos obtinuit, ut quando quis novam militiam , aut. gymnafium ingreditur , foleat accipere fignum aliquod, & prifcis renunciare negotiis, & vitae ; & fidem fuam_.

Principi, aut Praeceptori obligare. Hoc autem fitin baptìfmate, 8i quicunque fupernaturaliter adjutus voluntatem habet illud fufcipiendi, fi fufcipere nequit in fado , falvatur inChrifio , quoniam ut d ix i, Sacramentum non coard a t , fed dilatai viam falutis, ut Diuus Bernardus épift. 77. docet. Non^ enim materialia figna dant gratiam de fe , vt corporali; medecina, fed vere ex I. Io. 1.

C A P.

X.

87

inflituto Dei ; qui ubique adert quasrentibus » Si invocantibus eum in_j ventate-/ .

• Igitur omnes Mundi homines quando proponunt animo vivere fecundum_> Reii,onfio pro Ba_ divinanti fapientiam, quamvis ignorent in particulari erte incarnatalo, fi extoto ptllmo corde Dei juffionibus>etiam fibi ignotis, obedire proponunt, tunc Deus , qui per gratiam ad hoc propofitum eos elevat ( fiquidem non jubet impoffibilia, nec in. ìege nature , nec in lege grati* , ficut injufti Principes, feci )uHe infìat pracepto , ait Sanftus Leo, quia proventi auxilio ) tunc vel docebit per le , vel Ser.10.de Paii. per Angelos, vei magirtros viiìbiliter de divini® myrteriis ; vt habeantur prò bapt-Lzatis tn voto , arcano infufo : quoniam quicquid Deus juberet paratifunt ex voluntate facere, ficut qui ickmt explicitè prxceptum incarnati Verbi > & noti , & ignoti, fanantis gratià naturam : Si fila paemtudo ( per fecretam gra­ tiam nulli deficientem ) veteris vitae, Si propofitum nova?,eli lavacrum peccatorum interius.; & hoc dico die Baptilma, quodfitper aquam exteiioiem in corpore, fymbolum illius , quodfit in anima interius per aquam fpiritalein . Qua* ob rcs non decet ( ait Sanéius Bernar. ) omnes in a'qua non baptizatos de iactq , In epift. ad ug. propter defedum baptifini condannare , nifi eos , quibus in promptu luit baptifina : perfualumque eft rationibus ,au t miraculis lufhcientibus, id elle a Deo pr*ceptum . Nemo enim ad illair. obligatur legem , que fibi promulgata non e . dàcente Apertolo, Quomodo credtnt c i, quem non audierunt ? Aut fi promulga­ ta eft, non ortendit ;am promulgator diploma, & figillum Regis, qui miiit illuni a d legem promulgandam. Igitur quamdiù fibi fic non proponitur, is manebit à pcena non accepti baptifmi turus >legem naturalem fervando : & fiju xta precepta D ei, fupernaturali gratia praemunìtum fupponatfe, arteétus » enectulque fuos Prim»Caufse, falvabitur ad regnum . , De pueris autem hon baptizatis cuiuicumque nationis, jam certus fum per re- ®L-zatjs> velationes S. Brigidae, & authoritatem S. Bernardi, 8i Patrum,& Scolafticorum , t quòd damnati nequaquam fint ad poenam aliquam cruciantem . Et quamquam—» ijon fint Beati, manent tainen in locis naturalium bonorum.qui ipfis etiam,quam­ vis ex negato Paradifo miferrimìs, pi o deliciis fulficiunt ; quoniam Chrirto cori-, formes in naturalibas : non autem honorum fupernaturalium , ficut illi, qUI Sa-cramentum fulceperunt. Unde S. Bonauentura in 2. dirt, 3 3 . qu*ft. 3. nec e carentia divinse vifionis eos cruciat i putat : quoniam non fé ad tantam gloriam i idoneo® feiuntper naturam ; quam tamen perfedam habent ab misuratore natune,Si hoc fatis illis : ficut nec rurticus cruciatur, fi non tìt Rcx , quoniam ad hoc le Idem docet D.Tho. non natum intelligit. D . Thomas in q. difp.depeen-pece, orig.q. 3•& rn 2. fent. 4* •‘B-C1 K dift.33. q.2. art. 1. & 2 . in arg. fed centra,& inrefp. ad y. & conformem horum. puerorum diurna juBitia , & non inordìmtam inefie voluntatem , & rationettu contendit : at fa re fe non efie proportionatos ad vtiam aternam ex natwalibus, proptereà non dolere de privaticne vifionis D ei. Im o, ait in refp. ad 5cet fint [epurati à Deo per commbiionem quoad gl ori am , non tamen ab eo funt [epurati, imo [ibi cowMnguntur per participationem natmalium honorum} & ita de ipfo gaudere potermi naturali cogntiione , & dih elione- Ideai-, fufiusincorp. eiufdem art. 2. Vfihil. àolebmt (a it) de carentia vifionis di­ vina-, imo participabunt multum de.divina bonìtate, & perfeSionibus natu■ ralibus. Idem Per. in 4. coni. Gent. c, jo.C atharnus , Yiguerias, & Durandus in 4. d. 44. q. 5?. &meliores Scolaflici, naturalibuS bonis eos contentos «leccrrtimt. Idem Greg.Nazan. orar, in lavacr. Greg. NylT. in lib. de praematuie H 2 arreptis

88

AT

HEI SMUS T R I U M P H A T U S

arreptis, poííketur ex eo quod funt ipfi etiam fub providentia Redemption's, bona naturaJia infantibus.Similiter S.juftinus q. i j . & 6 j.ad Orthod.&Richard, in 4. d. 50. q. vit. Sc Scotus ibidem : &, quia fecundurti S. Thom, ibidem,habent voluntatem nil obviantem divinaejuftitiæ,& rationem redam : & in 4-d. 43. q. I. ræfertim in Refp. ad 3. & 5. docet omnes homines refurgere, & infantes non aptizatos,propterconfarmitatemcum Chrifto in natural ¡bus, ergo gaudebunt de divinis haturaliter cognitis faltem poll judicium . S. Aug. vel hoc fentit, vel rigidius locutus eft,ut longius à Pelagianis difeederet.

Ergo patet, in Baptifmo renafei hominem in Chrifto fupernaturaliter, & nihil contrarium natüræ reperiri,nec gratis ardationem, quarenafeimur fupernaturaliter in fchola Chrifti. Et ut D.Tho.ait in 3-p.& in 4 ^ .3 4 ^ . i.ad î.Natiuitas Chri­ fti facit nos confimiles fibi in naturalibus : paifio autem,cui per facramenta incorporamur , fupernaturaliter, V. Porro cum itur ad prselium, naturale eft militibus aliquo fe corroborare Refponiîo pro fan- fymbolo.Itaque milites prifci,pracfertim Lacedæmones ad Marathonam pedebât ito «^{infoiate. fe» Se oleo ungebaiit. Nil ergonatune diffentiens, fi iifdem fignificationibus utens inungit Chriílus nos milites interiori oleo lætitiæ Chrifmatis fenfibilis Elemento ad pugnam. Unde militia Chriftiana teftimonium fuæcredibiütatis & convenien­ tly habet in Sacramento Chrifmatis rationabile.

RefponGo prò MaV I. Matrimonii contradumnaturajemeife nemo neget : quern Deus conUiDìonia. gruenter ad fupérnaturàlem rationem facramenti elevavit ; turn ob neceflitatem_* vitandi petcatum in illo fepe implicabile , turn ad multiplicandum foeliciter Deo populum abfque carnis vehement! conturbatione,vt dicitur in Civitare Solis.

Refponfio pro facris V 11.

Initiari Sacris per caeremonias,omnibus fuit naturale Nationibus,& GryOrdmibus, cis, & Romanis« & ludyis ipfis, quibus Sacerdotiüm carnali fuccefsione propagatur : ergo cum per Sacramentum Ordinis initiât fuos Chriílus,non deflruit pohticam, fed perficit >augetque , decoratque.

Profedo, qui in Sapientia , quatn veteres vocant Magiam naturalem, periti funt, tede norunt,quantum ifta conférant fymbola; faltem adexeitandam fidem , & opinionein hominum, 8c animandos ad novitatem cogitationum , Sc operationum.ficut docet S,Tho.j.cont.Gen,& Dionyf. de Eccleiiaft.Hier. utque reverendi fiant populo 5 cui neceflaria ell Redorum venerabilitas ; quo ajacrius, Sc fyncerius legem obfetvet. Unde non eft mifuiti, fi Chriílus noftry naturæ author 8t cognitor, per ea quy funt nobis familiaria, nos ad fuortim donorum promo­ veré partictpationem conibtuit, RcfpóGo pro Extre­ V I í I. Sic Si in Extrema Undione , etiam præter gratí», quy per illam . ma Undione. confértüi^donümjUnde morientibus cofolatio adfit,& fiducia ad convalefcendum, àut filbriêndum alacriter in fpe alterius vitæ, utihs effet omnibus etiam fecundum naturaift* Siquidetti Socrates cohortatur,& commendat animam morientis, in AnIM;to in Axiocho, xiocho.Quin fepe (ait Avicen.) confidentiadebono Medico fanat œgrotum .Mag¡$ âutem,qu* in Sacerdote Medico fundatur,ait Gal.in lib-de Morb. vulg. Ergô re­ d e loqueretur S.Iacobus etiam extra gratiam in puris naturalibus: quanto mag is accedéte Dei gratia ? Ungat,\r\<\mem,TresbyttY turn vleo,&oratiofidei alleviabit infiftnum CÍ'V.Ego quoque in lib.4,defen,rer.fcripfi fapientiam Chrifti divina, & Moyfi,habere certum in Gentilibus quoque teftimonium , licet ipfi magiam appellaverint, quæ in natura eft fapientia , 8c in gratia, Dei inilrumentumf I X. Sacramentum Euchariftiæ pm er fidem fupernaturalem , qua creditor reajitcr ibi inelfe Chriftus, quatenus lignum ¿ 8c memoria illius eft, quod illi ho-* mine«

E

C A P.

X.

89

mines unit, videtur quoque fecundum naturarci incedere , quoniam nos conjun- Refp. pro Euchari git omnes in eadem menfa in mutuum amorem in Chrifto ; ejusque ineminiffe_, itia. monet, & obfervare , qua: docuit.

Item fecundum naturalem rationem conciliandi amicitias .hujufmodi commemorationes , &cxremonix homines imbui, affkique eo, cujus gratia in cis fcfe_. exercent, mirificè efficiunt. Reuerentix quoqufe, nudationes capitis , falutationes > continua: confuetudincs, & fimulcomedere , amicitiam conciliant, & in_. mente plantant imaginem amici : Undead cogitandum de ilio , & operandum , qua: edicit, inclinant magis anirnum , qudm in contrai ium • de quibus alibi. Coiligunt, revocacantque animqs ab aliis adhoc unum cogitatum, & confuetudinem.

Confueta autem omnia jocunda ; ait Arift. in Rhet.

X. D econfefsionisiecretaeSacramento fuperius diftum eft, quod congrue Refponfio pro Con utatur natura hominis , cujus eft pcenitere peccatorum . Quin poena , qui natu­ fefsionis fecrete Sa­ r a li er fequitur peccata, nos admonet.; Podagra cnim nosreprehendit vitio era* cramento. pula: : anxietas , avariti* : erubefcentia, ignavi* : rixa, & vulnus, injurix illatae : inflatio inteftinorum, o tii, &c. Plurimi etiam extra Legem Chrifti, cum patrant crimen ,fe ipfos percutiunt, &cum perperam obloquuntur linguamlibi mordent in poenam ; feque ipfos objurgant, & puniunt peccantes multi, nolentes etiam_* lùmere cibum ; ut M. Alexander, quando injuftè occiditfocios. Socrates autem intellexit hanc voluntariam punitionem effe veram , 8c rationalem animis Philofophorum . Infuperconfuetum eft errantibus, cqnfidere fecretum amico fapientiori : dicendo, Incidi in talem culpam ; die mihi quomodo cavendum eft ab im<■# minentibus per earn malis ; &confiiium petere . Sic igitur Sacerdos prater quam quod divina poteftatefibi tradita te abfolvit ; utcaveas ab erroribus, dat tibi peenitentiam » in memoriam, & fatisfaftionem divina juftitix ,jubet fatisfacere parti offenf® per tuam culpam, purgat animum, illuminatque ad melius kvivendum_j .

Xffficitque te membrum utile , qui prius noxium eras tibi , & Reip.

Verum quicunque hoc irrident utilifsimum Sacramentum , conliderent, quoNecefsitas Sacrarnefnodo amici, & fervi eorum infidiantur eis , & furantur, & nocent abfque tali ci Panicene ix in Sacramento ; & Angli de hoc valde conqueruntur, poftquam hoc Sacramen­ Repub. tum expulerunt. .... . . Proiettò exterior juftitia peccata tantum publica de Repub. pellit, Sc illorum m odo, qui legibus coerceri poffunt : fed occultis , 8c Procerum, Potentiumquc* peccatis, obviamiri non poteft, nifi per hoc divinum Sacramentum; quod in_» confeienta examen, & rationem petit. Si igitur bonum eft jam congruens naturae noftrat, qui ilium contemnit, naturamcontemnit,& Deum Auftorem ejus. Equidem non invenio legem utiliorem hac de Confeflione inter Chriftianos , nifi ea abuterentur perverfi, & parumcrederetur ab aliquibus .

X I. Ergo iam perfpicuè novimus naturali etiam examine in prSeceptis mo- Conclufio. lalib u s, ac ceremonialibus inChriftianx legis nihil effe nifi fuavitatem , veritatem , certitudinem, innocentiam, amorem, rationem, totamque fxlicitatem_» in hoc Sxculo, & in futuro , ut etiam Simoni Mago apudS. Clement, refpondit tn* Simon Petrus.

90

A T E I S M 11S

T R IU M P H A T U S

E x a m e n a lia r u m le g u m co H a ta ru rii ad C h r if t i a n a m in m o r a li b u s , & c e r e m o n i a li b u s .

I. ✓ "''Onfpiciens autem fub eodem examine leges aliarum Nationum, invent eas prolixas, exparte irrationales > partim impías, maculatas injuftitia, la­ Leges gentium nec tas adTyranni utilitatem, vel potentum, vel plebis licentiofx, permitientes vida totam juttitiam hu­ plurima, & remediis folidis vacuas, habentes pro fundamento prafentem foelicitamará , nee divinai» ample&i rationem, tem . Quod fané non corrigit, nifi publica crimina, & exteriora. Et pro regula nec politica finem, habentes juftitiam exteriorem, quae in commutationibus, & diftributionibus, 8c nec federa nifi exteriora,nec omnia_» vindidis exercetur . Ideoque peccata tanturn contra Reipub.dominium , & con­ tra Proximum , teftibus tantum comprobata , punit; atque fcopum ipfarum e fio hac tollere. facere homines cives bonos, non autem homines bonos, ut fatetur Arift. & tol­ lere m ala, non autem radices malorum . Nec enim habent pro fine Deum.

I I . De antiquis legibus Rom anis, & Græcis, & Aegyptiis > & Babylonia's , & Medis, & Perils, exempla adducere fuperfluum eft, quippe cum ipforum hiftoriae id teftentur, & Philofophi, ac Poets ipforum, eas pr&notatis çulpent criminibus. Et quidem non hominibus m odo, fed edam Diis licita faciebant enor­ mia federa , &canebant ea , ut fales , & lepores politice.

De Romanorum le­ I I I . Romana quidem, quæ præ ceteris , quoad moralitatem laudatur in_. ge liibRomulo, & lib. s. Maccab. pro fcopo, & fundamento gloriam habebat, tefte Saluftio ; cujus lequentibus. acquirendæ gratia multa declinabant vitia , caeteris communia Nationibus. Id nihilominuscupiditatem vincendi quacurque via ingenerabat ; efficiebatque, ut helium , quod nimirum inter homines pro inedicamine inventum eft, cum con­ tra naturam fit adverfus propriam Speciem pugnare, effet icopus ipforum princi­ palis ; ut & Lacedæmonibus fuit, ineufatis in hoc d Platone, 8c Aditotele duriter* y icerunt quidem armis Romani Mundum : at a parvulis Chriftianis inermibus mox viòli funt. Ereftumque eft Roma Chrifti tribunahRomuli veròproftratum , 8c Numæ ; Cæfaris vero fubaílum , corre&um , translatumque . Q uod, fi Chrifliana Lex non longè antecelleret illam Romanam , nunquam eveniflet • Ar divi­ na veritas, abfque armis vicit magis. Item omnes potentiores Nationes domits funt per Religionem ab impotentioribus, ut G othi, Hunni, Vandali, T artari. : Gens quidem omnis, omnisque hifinana res praeda eft hominum armatorum • Ac deinde Arma véniunt in poteftatem profiténtium Sapientiam Religionis, etiam_* apud Infideles. Quandoquidem videmus Turcas, & Tártaros poli visorias ipfo­ rum ingentes>praedam faiftos effe facerdotum Mahomettanorum : Quibus colla fpontè íúppofuerunt. Prædiftar præterea leges idolatras fuerunt, 8c Prophetas, & Sapientes , &miracula fécundum Deum non fecere, & Chriftiana fuccubuere^ & fuccumbent, vt fequentes indicabunt fermónes ; nec habuere , in quo Chri­ ftianam expugnarent. ergo .

I V . Lex autem Mahometti fiiper gloriam armorum & ipfa fundatur: 8c De Mahometana lege examen in Re­ quamvis aliquam retineat moralitatem, facit nihilominus homines erudeles, & ligione^ politica. ¿Pignorantes. Permittit vitia multa ufque ad fodomiam cum extrañéis. Ponit atrocem fervitutem libertatis loco « Negat liberum arbitrium, ergo facit homi­ nem beftiam, vel mancipium. Nec Rempub. fundare quis poteft fecundum-» hanc legem, fed Tyrannidem modo abfolutam . Ponit Paradifuro carnalem fabulofum, & ad relaxandas humanas cupiditates aptiflima eft. Multiiudo vxo. rum,

■;' \ C A P. x.

T.\

SI

Tum , I>cet confía naturarti fubìiò ac primo non fir,cum etiam Patriarchìsconcefià fucri t , parum prohlicatieni prodeit : ponit raras inter molieres; quas reddit etiam viles , & m allas,dum uxores quatuor & concubinas concedit innúmeras Obi igationi-S quoque ejus ad ceremonias multas, & lavaci a crebri , & oboi um dfletìus, ok-rlt iuperiitiö'rte'm& impoiiibilitatem ; potiufque fpeifantad gemetti particuiartm , & puerilem »quam ad Mundiim nniverfum, & ad proveemos in via Dei« Vinum intcrdicereomilibus,quiainebriatur unus, aut duo, ftuifitra èli con-* tra faiubntafèlli i &" qllidtírífüridat.eam luperfabula quadäm impía; Quia nimia rum aliqumdo Angeli duo àfcemiria , cujus coneubitum perebant, inebriati funt» Sic etiam abitirientia ab carne fuilla, utilis eli leprolis m odo. Ipfe auteitì fundat «am fuper fabula , qua ait , laphetum fufettatum narrafle coramChrifto, & Difeipulis ejus s videlkèt natum fuiflé porcum exfiercore humano-, millo Elephanti exerementis, in Arca Nfoè : ideoque non effe comedendum ; Et quorqubt pracepta dat, totidem fingit fabulasfro fúndamenos, contrarias iactis©itìlus, Si ra* «ioni omnium. Mortallurii « Ei lìngula moraba praccpta, iicetboni , macular ta­ rnen his cerebrofis diileriis . blec quifpiam credei profe&ò focile , quàm impius, ilultus, ac fabuloiusfit, nifi prius ejus legai libruffi ; quemhngit, libi miiium èlle à ccelo in pluribus vicibus. Npc tjuis reperítur tantillum fapiens; ¿tiarb ínter Ma­ hometano^ qyitllum non irridèàt * Al violentia* & ignoranti* illudi tfefehduntHoc unum laudavi in eis ,quòd nobibtas acqmritur, ficet acquifuìonenequam.

Non peperit hac lex Prophetas, ac Sandios, S¿ miracula ; Sed tantummodö Mé­ dicos, A/lrologos, & Phikdophos, qui mini credunt Mahometto , ut infenus memorabimus„ ^ V« Lex Cinghi parum1diffof à Mahomettana, Patitur eadem vitià , ac viden*.’ n , tur pariter elle ledlariorum mve-miònes p ex modico,' quod ad noilram de illis rum£. CSe aruro‘ pervenit notrtiam » i . .. i i V L i ¡jPéfiiihi, Si Mexícáhi, qtnóníám- velcuntur carne humanà»utimtur fodomia,&: rtiorìbus ímpi¡¿,& fùperltiuofiffimis,qua)ibet pollüuntür Idolatria ineptib De lege Americalima , ài Tyranrios, ut Ueosàlunt : Militibus Hiipanis in predarci dignam , jattt'norum. de nefandis ejulmodi vitiis pcenam daturi , deveneiunt. ' • * < r - V I I. laponenfes egre pròpriar legi credunt, nihil libèrum arbitrium; feìpfos De JaP°niniìu«n le­ in mari necantplurimi decepti, ad Deum Antidati! trartfmigrarc putantes ; Si qui-'£e' dem pleb cuia tantum alianr poi) prxfcntem credit manere vitam. Sunt cfTrcnesi in p<tlfon’bus lilis : V irtutem veram ron noi unr : commercium haberi t ctim dt* * fnombris ; & lèquentes eos fè pracipitant de rupi altiflima : ubi etiam fefe in Ha­ tera . d prteipirum pendènte I-brant, peccata fua confiteritèi * Hiquo umbram_» Sacramenti t o n lflf oriti noiìrse fèntrit { quod 8i in Cuzco, Si Mexico Ervatur ) ron penitus.à-dbwOianis àbhoirent , Diabolo Dèum emiiiante,'iff antiquus Tertulbanui , 8t ’sijtìlbiiUS iritínuerunr, ne Veritas ChriOiana melior flia falfitate filis videréttir « Nóritlmen morabtates, & ceremonias httbent, qùi iòti queant Mun­ do convertiré. Et dum amahr colorem nigrum etiam in dentibus , licut etiam .

Cafa ini j indiciùm prauae opiriionis oflenfant.

V i l i ,. IrttètGentilesVidéntu'r Ghinenßsá Juflitiaminus recèdere;1 S ip o- DeChinenfiim le liticam fatis habere rationalem . Sed non omma explódurít vrtfá pé’r légem . Hlu- ge. res habent Déos ; 8i quifque fúos facit Déos ; adoratqtfé'-viuénfés : Indicium prav'a; religinriis j eftítmcnias habent iinpias, quonhilrt idola Íuaimaííedk cuiit, & projiciutit in ignèirt y Si déinde tr.ulcent blanditiis,'preut Ibrfémmeliotem, aut pejotem illisíignífieaílt. lib id in i funt obnoxii. Vifgints fingirlas tri' ’ *• bus

9t

e 11 orum lege.

Leges meliores, quó raiioni prim* proNpinquiorestdrcmotiOTcs ° t}U° ' 3n” De Lege Mofis.

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

bus decaf is. emunt rutunturque adlibidinem. Tandem nonreperio in moralibus , multoque minus in cseremonialibus, puritatem , nec poííibilitatem conveniendi cunclis Nationibus • . .'uu, n; j X . Confideravi & Indos, ubi Bracmani leges absPntiquo retinent; vidimulta bona, fed íuperflitiones quoque multas: non occídere animaba: maximi facere vaccas , in quas putant migraiTe Majorum animas: Déos lapídeos colere, & pyramides: permitiere fe pediculis vorari. Quídam exeis abfiinent á coitu ad certum tempus, quo tamen expleto deinde mifcentur ad libitum quibufcumquo obviis mulieribus, reputantes fe jam impeccabiles faflos elfe propter merita pre­ térita: vite . Idem facere confuerunt in Africa ¿anfiones Mahomettani; quos Marabutos vocant. “ X. Tandem omnes percurri Nationes , & leges; vidique eas bonas in quo adherent legi Rat onis prim* ; malas autem in quo ab ilia recedunt. Diceremde Xartaris , Georgianis, & de Monopotapa, & de Abafiinis, qui ¡Chriíliani AetyoPes ^unt * deque abis Populis Africanis; fed rninime opus e fl: quippe cum Mac* chiavellifla nullus eorum ineptiis adularetur, Et in lib. attitulato , quod R,eminifccntur, polled latius de omnibus fcriptum e fl.

X I. LexM oyfi á Deo lata palam videtur, fed pueris, donee crefcant. & hujufmodi erant H.tbrci manentes ¡n fervitute Aegyptiorum , ruftico, vilique ani­ mo jam effefli . Nam ficut tanit Homerus .

Dimiditm fynbjngenii Dews abilulit i l l i

:

Qui in miferaffifervi fortunam venerit unquam ,••'■ ../. t io .oa De judicialibn*.

Qua propter oportuit quoque eos docere, quomodo corpus evacuaren!, & excrementa tegerent, quod cqti faejunt naturabter : utejue non afpicerent beflias cocuntes, quo eos á bbidinofa cogitatiope amoveret: yt non caperent matrem_* fimul & natos ex nido avium: nec coquerent hedum in lafle matris lug : multaquc hujufmodi. Profeflo his in ediftis multam ofientat pietatem , & partiin naturalem fapientiam, partim fignificata moraba, & divina, ut alibi declaravimus. Ideoque non videtur lex hominum liberorum , fed fervorum imperitorum , luppofitorum pedagogi difciplinx.

De earemonialibus.

Caeremoni® autem in viflu , & veflitu , & ciborum different’?? .utiles erant eo­ rum ruflicitatj, & leprae, quam natiiraliter ilia gens patiebatur; Qyse omnia r fubflubt Chriflus!, qui primum, & quad folum refpexit hominem plene bortum facerefecundymDeum . Qui enim tabs e fl, ipfe, fibimet efl lex per fe feiet ea >quje fibi, ae proximo profunt,obfervare . Prevaricantes autem reliquit corri­ gendos per Pragmaticas,& Bullas humanas, ex lege Naturae Evangelicaquc defumptas dS'apientioribus, in aufloritate conflitutis, prout convenit varijs Nationibus, varietas. Und? ífidorus citatus a Gratiano, inquif<¿ lex, naturalis eH , qu* continetur in lege, & Evangelio . Utiliserat ( etiam politicé loquendo ) circumcifio, ut divideret eos ab aliis populis : & á feditione , & defcdlione ad abos arceret * Propter hóc enim mancipia in carne fignamus i’ndelebiliter, Sed Lex Chrifti cum toti fit data Mundo, hanc diflinflionem, & partiab’tatem abiicit; retinetque Sacramenta , pofsibilia mafeulis, & feeminis , barbai is, 8i civibbus in uno fpiritu conflatis, nobilitatisque. fimul. , , Quid permifsio inPermifit Moyfes ufuras cum exteris .• indicium legis,partialis , non autem unidicet in Mofaica. vcrfalis,que omnes copulet Gentes in unun«. Djypríium. vero quacunque ex caufa perniciofum e fl; abaque hujufmodi, qyae perpetuo durare non poifunt, nec om­ nibus convenire : fed donee.Mundus fub pedagogo detinendus erat , utiba erant j . ~ at ho-

C A P .

X.

s í

at hodierno tempore,8c Temper, moietta effet nimis. Attamen in moralibus, quôd divina effet lex , 8c primæ Rationis regula, liquidò confiât. Ubi nota Mahometti ìgnorantìam , quippe enim accipit à M oyfe, qu® erant penniffa , & non juffa ; & qu® erant cæremonta ad tempus propter corporis falutem ; & regioni uni congruebant : non autem quæ ex jure natura, cundisque communia Nationibus, per­ petuó f'ubfittere debebantjunde videtur tranfcribere quodam cafu,& fuperttitiosè, non autem retía ratione , ut Moyfes , diclanteque Deo » Peperit lex Mofaica viros fanftos, & Prophetas miríficos, celebres adhuc no­ Ëflfeâus Mofaycæ legis in hominum mine per totum Mundum ; unde confiât, quòd fit divina lex , à nemine rationa- itudiis. liter impugnanda. Quoniam vero poil Chriftum charifmata amifit, deberent animadvertere Iudæi, Chriftum fiffife linem illius. & quia Chriftiana non amifit, Arguni. eft S. JUÍÜex quo pradicavit Mahomettus : non ergo Mahomettus fuit finis Chriftianifmi n i, & Patrum , & Scholaflicorjim . lècundum Deum, fed flagellum. De his inferior difputabit fermo •

R e ip o n iio a d M a c c h ia v e llu m , & Ju lìa n u m ,d e V ir t u t e , & R e m i li t a r i , G e n tiliP m u m , p ræ P r o p h e t is , &

C h n f t o , la u d a n t e s ,

I

Il T Macchiavellus objicit ; quôd quamvis Moyfes glorîetur fe haberes Argum.i.MacchiaX J l Deum Ducem, ac Praceptorem in operi bus fuis, non tamen majora , 8c velli in libro,vbi jnfiituic Principan , clariora facinora fecit, majusvè imperium acquifivit, quàm Cyrus Perfarum R ex, contra Moyfem qui totum fubjugavit Orientem ; gloriamque fibi, iùæque Nationi immortalem_» comparavit- Julianus vero ignavi®.( ut ait ) Chriftiana impropera! Magnum Alexandrum, & J. Cafaris præclarè getta, &c.

I I, Ego vere rede hoc examinans, invenio Macchiavellum effe îgnorantiffî- Refp. ad di&tun ar­ mum omnis politic® do ffrin® ver® ; fed affuti® tantum fervilis , effe magittrum . gumentum . Ñeque enim Cyrus »prater quam quodturpiter occubuit cum Tomiri feemina committens bellum, in improperium fu® crudelitatis in utrem,fanguinis plenum, capite ipfius conjedo ( licet Xenophontes in illius perfona Ducem fapientem fimulans, fecus dicati fecit quicquamHeroedignum, fi Moyficqmparetur .Nam, præter miracula , 8c vidorias mirificas contra Magos Aegypti, 8c contra proprium Regem , & quôd ex populo, fervituti dira fubdito , per portenta, & figna multa, fecit Regnum nobiliflimum;& innúmeros expulit ex nativis populos fedibus : dum Cyrus, & alii, in armis tantum naturalibus, liberi populi fundaverunt Regnum x Infuper legemcondidit Mofes , fie fapienter, quôd lotus hodie Mundus poft tria millia annorum crédit d Deo manaffe . Habrei enim , 8c Chrifliani, & Mahomettani, T u rc a , M auri, Perfa, Arabes, Tartari, Bec. fie credunt ; & à cundís colitur Moyfes, tanquam Difcipulus, & Nuncius , & Propheta D e i, 8c propter fuæ audoritatis defenfionem quilibet libenter mori vellet, feque beatum exiflimaret. Et de ftirpe Abrahæ, qui fuit fundamentum , & erigo Moyfi, 8c legis cjus,omnes Nationes dependere gloriantur. Et de principio, & progredii Mundi, faltem ufque ad diluvium ipfe folus habetur ab omnibus divinus Scriptor, &:certu s. At Cyrus floccipenditur etiam in Perfide nido fuo, in quo nunc regnat Mahojnettus : & Moy fes , 8c Chriftus venerantur , faltem tanquam Propheta .

I I I , Sed omiflo C yro , venianuis ad Alexandrum Magnum, & Jul. Cæfarem# qui

i

94

ATHEISMUS T R IUMPHATUS.

qui hero ids geftj's , & dodlrina , longè Cyrum antecellunt, quos Julianus oppcfnif

Refp.ad arg, juliani nobis . Et Ili profetò re in nulla pr® Moyfe magnificar) poffunt, Si in eorum ReApoitatx.

gnis Moyfes hodie imperat. Lex Alexandri annihilata eft. Leges C®fari*, Si fuccefforum emendata fuerunt à Chriflianis Pontificibus ; & Chnfto ferviunt,& Moyfi credunt, ceduntque* .

1 V. Si obiciis, fuiffe.larvas, 8i deceptiones, miracula, Si pmenfarn divinitaMacchiaveH.in Prin cipe obiicit Chriftoa, tem, qua vicere Moyfes, & Chrifius : tunc cur ( inquam) tu Macchiavelle, tuique & Prophetis,&Hie- difcipuli ___ ______...... nonmolimini eafdem deceptiones ad regna comparanda miraculosè : a' * . « * .* l * l » n n 1• ronym.Savonarolsj „^ndoqujcjem regnandi- gratia omnia vobis licent, 8i Ihoc unum eft ftudium ve cx"qiwniam fuosfe- ftrum ? & hoc putatis decere melius, quam Chrifius, Si Moyfes, quos dicitis re­ quires non arpiave- gnandi caùfa fimulafie ; fed tanquam ignaros nefeivifle armare fuos credentes, ac runt. fequaces ? Ergo deceptiones veftr® funt afluti® pueriles , qu® repente deteguntur, -Cur ergo tantumprofitcmini magiflerium fuperMoyfem , Si Cbrifium, & Prophetas , quos ignavi® , Si ignoranti® politic® aecufatis ? Pratereà vos nobifcum_» fatemini, Zamolxim, pythagoram, Numam, Minoem, aHosque fimulafie, fe effe Dei Legates, 8i Nuncios ad ferendam Legem : Cyrus quoque dixit, fe à Deo effe Mifium, 8i Alexander fecit fe filium Amonis Dei : nihilominus non reperitur , eis qui velit credere : 8i quidera poftMoyièn extitere . Ergo Moyfes prudentior fuit ilfis etiam fecundum politicam tuam, ò falfe aftute Macchiavelle . Nec nos movet Mahomettus , &Cynghus, de quibus is finis erit, qui fuit Herculis, 8i A^ollinis, 8i Zamolxis, 8i aliorum fimulantium , ut mferius difputabimus . Ergo diuturniorem dominatum fundavit Moyfes, Si in pluribus Nationibus, & in animabus homioum ; illi autem exterius, & cadentem ,ut & latronesomnes. n Argtìm. i.exMacch V. Sed replicai Macchiavellifta. Cyrus occupavit plures nationes, quàm_» conrra Moftli .

Moyfes , Si prsevaluit in vita fua.

Refpondeo hoc argumentum in d o li, ac plebei animi effe . Excellentia enim Refponfio. hominis non confifiit in armorum vigoria : vincere nanque corporeis viribus beftìàium eft quoque munus : Rationis autem viribus , proprium eft hominis.

Hoc autem modo longè plura Regna fùbjecit Libi Moyfes ; ac continuò acquirit Temper . Cyrus autem paulatim amifit omnia Regna fua ; & lex ejus, & ditio ejus annihilata eft.

Infuper dico, rcperiri Regnum animorum, & corporum, Si fortunarum . Q ui Dìilinitio modo- vincit » occupatque fortunas, 8i non corpora, eft Pyrata, & prwdator latro , rum acquirenti re- qUj Dominiurmfundare nequit. Qui autem vincit corpora, & fortunas, non autem gmmi-j. animos ; fubitò dominium fundat, & fubitò amittit illud, ficut Tamerlanus , & Pyrrhus, & Viteìlius, & Phoca, Si confimiles. Qui autem. vincit animos, & corpora , Si fortunas frmul, fubitò regnat, & longum dominium ad pofieros tranimittit-, ficut fecit Mahomettus, 8i Ctefar ,& C inghus, & Cortftantinus, aliique ».

Qui autem animos, 8i corpora, idem facit, fed diviniori modo-, 8i his confequenter adiiciuntur fortun® . Sic fecit Moyfes, qui in deferto captivavit animos, dominatus eft fuper corpora , .fed deerarrt fortun*, ex quibus vivcrent ; fed miraculofis modis confervavit dominium illud , transfudrtque in pofteros : fimili quodammodo fecit David . Qui autem captivat tantummodo animos , ferò vincit, ut Imperium fiat: fed dim fit inermis, quoniam utitur folo verbo , vitam atnittit : lèd quò veracior eft doéli ina , eò diuturnius durat ; & quò magis oppugnatur, eò accenditur magis , ut ignis vento moleftatus . Sic fecit Chrifius, 8i Prophet®, qui animos hominum fibi,ut Dei minifìris,fubjecerunt,verbo : quosconfeftim fequun-r tur corpora, fervientia animis ; ac mox fortun® , & politica exterior , tanquam addi*

C A P .

X.

9f

additamentum . Unde ait Chriftus . Trimum quœrite Jfegnum D ei, & bac omnia adjicientm vobis . Et id vidimus paftim in Ecclefia ejus. Ex his palam eft, Moyiem captivaife animos longé fapientius, &r fortius , quam Cyrus ; & paucos elegifto homines, & Regiones paucas,ut plantaret legem. Et tarnen vicit etiam Aegyptios, multosque Reges ; fed hæc nulla fuit ad vidoriam animorum, quae expania eft per totum Orbem , & durât in aeternum . Captivareautem animos hominum , iecretum divinæeft artis , Macchiavello ignotæ . In hoc tarnen Moyfes à Chrifto exfuperatur, ut fuo loco declarabimus , quiafinè armis Chriftus vicitMundum ,gente idiota utens, & exili : & Principatum fuum univerfalem fundavit in Regia Mo* narchæ Romani, potentiftimi fuperomnes totius Orbis ; & Vicariorum fuorum_» pedem ofculantur omnes Principes Terre,qui prim* omnium Rationis effe volunt lervi : & habent ipfum , ut Deum Deorum ; & fupra Moyfen armatum, tanqnam .

Miniftrum Chriftus inermis, ut Dominus , adoratur. mira res .

At ft quis dicat, id fuiife fortune eventum, &non artem Chrifti divinam : is te- Occurritnovæobje netur nos docere , qua ratione Deus, feu ejus providentia , quam Fatum vocant, fiioni. hoc efficiat. Et cur Macchiavelliftis non eft notum : qui profttentur fe Sapientiores Chrifto, & Prophetis ; 8c propterea contrariam viam , tanquam meliorem ad dominium acquirendum, fervandumque, docent. At quoniam artecarent htec magnaJia patrandi ; ergotruncata , & inceria eft dodrina Macchiavelli, & cceci funt ejus fequaces.

Sed non ( inquam ) cafu , fed divinitus hoc fecit Chriftus , & prædixit, ne cafu venifte putemus, dicens , Omnia traham ad me ipfum ; Et quod Evangelium^ Io g e)us prœdicabitur in toto Mundo . Et Apoftol, Paulus , quod evacuabitTrinci- i. CoV. i*. patus , & Toteflates. & fedet à dexteris D ei, donee ponat ornnes inimicos fcabel- Pfalm. lumpedumfuorum; ut olim prophetatutn erat. Et non ne in Apocalipfi,dum exilis erat , & turbabatur ejus cætus, dicit Iefus, faciam illos , ut reniant, & adorent AP0C*J* ante pedes tuos ? Et ipfe dixit. Quodcunque folueris , aut ligareris fuper Terr am, eritfolutum ,aut ligatum in ta lis ? Et hæcpromiffa non ne verificata funt? Ergo Matt‘ l5" ars Chrifti fuit j.& præfcientia id docet, & prophetia ejus, & fuorum : ergo non., fortuna . Ipfi enim ignoraient haec, fi cafu tantum futura erant. Ubi nunc eft aftutia tua, ô Maftigia inepte ? ubi invenies politicam hanc , quae per Crucem dominetur in totum Mundum_ ?

Saltern hoc animadvertere debuiiTet, quod feu vera , Jeu falfa , Religio femper in Politicam dominatur. Grteci, 8i Romani creabant Magiftratus: tunc ft dixiiTet Sacerdos, vitio creates efle ,ftatim illis repulfis , alii eligebantur. Si pullarius dicebat, pullos tripudinm non fecilfe ; bellum non committebatur à Ducibusromnia prout Augures, & Aurufpices jubebant, fiebant. Sic & Aflyrii,& Chaldaei, & Phryges , & Aegyptii. Xdemobfervat Turcarum Rex erga fuos Mudhios. Omnisque Natio propriis paret Sacerdotibus:in quantum exiftimant efte Miniftros veri D e i.

Qua propter ftultitia eft belluina Macchiavelliftarum , putantium Religionem clfe artem quandam politicæ aftutiæ ; nonautem potius reverentiamerga Deum_* Fadorem , & Gubernatorem, ftcut ipfa natura docet : cui omnes inclinantur, ut bonorum omnium largitori liimmo Bono.

Veluti enim iis , qui fe diploma Regis habere oftendunt, feu falfum, feu verum occumr obüd •*• habeant diploma, dum certiores reddi non poffumus, paremus : ftc etiam Sacer- cur etiam Reli^o dotibus, & veris , & falfis, ex debito timoré D ei, five falfis, five veris literis pa- falfa dominatur p0tentibus oftendant fe miliosà D eo, confcquenter obedimus. Vide quanta fecit btic* inter NauoMahomettus in diplomate hoc falfo. nes. .

V I I . Sub-

ioj.

s

A T H E I S M U S T R I UMP HA T US .

V I I . Subfannat deinde Macchiavellus Prophetas, & confequenter Chriftum, Argum. Maceh. djcens *UO(j creclentes fuos armare debuiifent, ficque viciflent, falva eorum vita , quam perperam amiferunt.

V I I I . Hoc examinansjvidi plurimos quoque armatos vitam amiftfle, ut CyRcfponfio. ^Afdrubal, Frater Dulcinus, Iohannes Leidenfis , qui nec gloriofa facinora , & durabilia patrarunt. Qui verb armati vitam non amiferunt, nec millefimatn_. partem glorfs , & Regni, quod Prophetis etiam occifis perpetub partum eft , fibi compararunt . Et quidem,loquor etiam in hoc Sxculo mortal!, ii homo perennem vifturu* eilet vitam, nifi occidatur, ejus argumentum aliquid valeret; fed omnes morimur; nec fcimus quando : Ergo melius eft vitam imper.dere pro defenhont, divinse Rationis, qua: te in hoc, & in futuro Ssculo sternet, quam armis ipfam_, defendere , iicuti rem humanam , prsfertim in principio fundationis . Sed hi fpiritu Dei aguntur: quid nos doceamus eos ?

Hodie Roms regnat Petrus, & Paulus, olim occifi inermes, non autem Ro­ mulus armatus , neque Nero, interfeftor ; cujus memoris, & flatus proftratx funt; eredaque Templa , Altaria Status, & Lampades in memoriam Petri , & Pauli. Et qui his contradicit,fubitoperit. Neroni autem detrahunt omnes. Quiti gloriofior eft Socrates hodie, quam Melitus , & Anitus, ejus accufatores, vidores, & interfeftores percalumniam ; quorum memoria in maledi&ione eft. Et Sene­ cas,& Lucanus celebriores funt Nerone, occifore ipforum. Quin etiam Sejano,& Tiberio Macchiavelliftarum patre • Probitas ergo vi&oriam parit, & fublimis amor erga genus humanum , & zelus D ei, & Rationis sterns , etiam in morte ^ Provcrl». flCUt feriptum eft . Condemnat ¡uBus mortuus vivos impios. Verba Apoftolorum aureis literis,& vocibus ubique refonant, & coftant fingula verba fanguinis mare; & quicunque fefe eis opponit, habetur tanquam beftia, feque ipfum exitio dat.

At e contrafutilem.vel nullam vi&oriam parit proprius amor: in quofundat fuara Macchiavellus Politicam rationem, quam vocant de Baut fui fequaces; Paulus verb, prudentiam carnis eorum , qui terrena fapiunt. Et quicunque ipfam fe&ati funt j turpiter infe , vel fubito in pofteris perierunt. Infpice Csfarem Valerttinuin difcipulum ejus , & Oliverottum , & Tyberium , & Caftruccium , & EzzeIinum , & Abfalonem, aliaque id genus monftra , quomodo perierunt, ac me­ moria eorum in maiediftione eft . Profefto ad pauca refpicit homo ifte, & utejus conterraneus Poeta canit.

Chnltum5 1 C0" tra » , Inver queslo amor proprio bd del beBialc , & c .

Ut autem refpondeamus Juliano, quideridetChriftum,non m odb, quia fuos non armavit; fed quia nec heroes peperit lex illius, quales Gentihfmus habuit, Refp. quod arm is, Csfares , Alexandros, Achilles , &c. Dico quod Heroes Chriftians Legis impeii.eris, religione, & rant Csfaribus, 8c Alexandris fuis:& illi quidem inermes Mundum fubjugaverunt, virtutibus mirificis qUem Csfar , & Alexander armati, nec exparte potuerunt . Et fublimitas Chrifti exfupeiet ch riftia- ^ pme arm js v;ncerejnon vilitas . Qui indiget armis divina caret virtute . Neque m omnes Matioues. profe£l£ arma Cifarem magnificarunt,cum in illis eftet inferior Pompejo, fed militaris virtus , Si Prudentia. Veram autem virtutem in Apoftolis cernimus exuberare adeo,ut Dii prs Csfare videantur. At ft & in armis Heroes cupit:poftquam vi¿loria animorum parta eft Chrifto ; habetnus Conftantinum,& Carolum Magnum, Alexandro,& Csfare fuperiorem;& Orlandum.Achille : quoniam utrorumque vita fidionibus magnificatur.Goffredus verb Cyro no cedit:Fernandus Corteftus longe exuperat, fedChriftophorus Columbus omnes mortales antecellit; ne dum fi£tos Thefeos, Iafones, Si Typhes. Scanderbegus ]uds Machabeo adsquatur. Sed

novqs

C A Pi

X.

97

Mundos invenirt, Qceanum domare, Typographfam, & Archibugia, & tafum magnetis reperire ; non nifi divinorum ingeniorum Chriftianorum fuit » &tamen hxcà nobis pro nihilo habentur, fi minimi ex Sanftis, ab Ecclefia cationirati, virtutibus comparentur . Pyofeflò in fcientiis naturalibus excellimus Gentilifffium. Copernicus, enim & Tyco, etGalilaeus, praeftantiores funt [Ptolemaeo in Aftronomia,-Telefìus exuperat Ariftotelem in Philofophia naturalise mo­ rali, quamvis utriufque lucubrationes erroribus non careant. Bafilius magnus,Platonem : Origenes, Porphyrii,hoilis noftri, teftimonio, ingenio, & fcientiarum_, abundantia, omnes Gentiles exuperavit. Auguftinus vero acumine, Hierony­ mus peritia linguarum. Sed quidquid boni habent Gentiles, notutn eft noftris* Se multo plura. Albertus , & Divus Thomas fubfe totum Penpateticifmum_* ambiunt. lltuntur quidem Chriftiani Gentilium iibris , quatenus rationi congruunt : fic enim funt à Chrifto Ratione divina, ut Sanélus Juftinus docet : quate­ nus irrationales,eofdem reprobat. Nos enim non ponimus ichiihu inter bonum, & bonum, iicut illi ; fed inter malum, & bonum ; unde Medicina utimur Hippocratis,in quo rationalis, non autem, ut irrationalis. Omnia apprpbamus, & quod bonum eft tenemus. At in Theologia Chriftiani,omnes mortales vicerunt. Quin & Angeli predicanone Apoftolorum multa didicerunt : & myfteria Dei apud eos funt, & librorum copia:et fapientia omnibus preftant. Et in moralitate , & re­ ligione , & miraculis fie exuperant totum Mundum , pro ut smulatur fimimilia , vt Celum fabam unam . Sed Macchiaveiliftae non guftant Chryfoftomum, Athanafiura, Hylarium, cactèrofque Patres, & Scolafticos ; Ideo ad pauca rélpicientes, de facili enunciant . Om ifi, quod Poema Danthis omnes Mundi Poetas antecellit.

Ad julianum ergo dicimus , Chriftum non dedifTe legem, de arte bellica . . Refponilo keruija, hate enim ars extabat jam in lege naturali, ad quam ipfe à fe perfedtam refti- ad )ulianum. tuit Mundum; & in principio fundat legem in fanftitate, non in ar(nis; & vincebat divinitus, non humanitus . Protulit prsece-. ptacunftis univerfalia Nationibus:particulares vero illorurn * applications fuis reliquit fuccefforibus. Tajce (ait) Ioan.tr» ììovos

ores meat & e . & qui vos audit , me audit & c ,

4

eifque infuper Spiritum largitus eft fan' ,

¿turn , vt pofsint omnia invenire, 8c docere moralia, & casremonias, & judicia : quoniam non amplius infantes erat fed viri : nec fervi, fed liberi.

De quo » fuo lo co , cùm perfo« nam Iegislatoris exa« minabimus «

'

'Up , if*

I

E X A-

!'' ' /

i>8

ATHEI SMUS TR1 UMPHATUS ,

E X A M E N S E C U N D U M N A T U RAM credibjlitacis eorum , cjua; proponuntur tanquam fupern naturalia, & fundamenca legum in quacunque Nanone.

Chriltianam praecellere omnes puntate , pietate, ratione, militate, & congruentia cum natura-.. »33

C A P ,

X I ,

I R C A fidem veritatum , qua? proponuntur ut fupra natura» les, examinando ioveni, Chriftianam quafdam pati difficult tates, plufquam Hebraicam, & fortaiTe Mahometanam-jj propterea quod fubjimiora, & difficjllima revelat myiteria, quae non nifi praevio lumine auxilii divini , credere potes.

Ac fi Metaphyficam, pro Tbeologia Chriftiana aifequenda-, perfedam ex Areanis Primalitatibus Naturae non calles fu­ pra impiam Arifiotelicam padagogicano , videntur impofiibilia , Ideoque Hebrsei obftinati permanent; fimiliter & Ture« contra Chriitianos, Quoniam promptiifimum efi quavis in fcientia credere Deum effe unum , fimpficiflimutn-» » seternum, infinitum , Creàtorem, & Reflocem omnium . Quòd autem hic Unus fit etiam Trinus, mendacium reputatur d Turcis, &Hebraeis, & irridetur a .Mahometto tanquain imponìbile; & cùncra fioc dogma fenuilum e lle dicit.

Philofophi autem eis applaudunt magis, nifi majore lumine eorum intellectus roboretur. . i ' Demóftratur «vide1 1. Ego autem arcana Dei in fùisJmaginibus, ac yeftigùs perXcrutjus in tia credìbilitatisSS, hoc examine¿inverno etiam apud philofophos, praefertim Platonico», Trinit. & perluade- cos, aliquam diftindionem inter Deum , & Ratjonem , feu Artem fuam, pei tur verst* quam fecit regìtqùe Mundiwn.* tlnde;Senec.4"de benef.cap.7 j Quid aliud est 'Matura (inquit) quàm Deus , & divina Fottio ioti Mundo , & partibus e)iis infetta ? 8i in epifh 6 5. .Materia ,.a it , eTt rerum caufa , & lfatio faciens, idett Deus . Similiter Plato Deum, & Ver&ufln , feu exemplar in Tim .in cpilt,& l3E" pifsimè principia rerum ponit.Trifmegift,in Pym,Deum,Verbum, & Spiritual-, agnovit in Divinis. Ergo fequitur, quòd cùm deberet Mundum recuperare rclaxatum , corruptumque falfis credulìtatibus, proculdubio à Diabolo invedis, s ° S vo«: conveniens erat, quòd Eilius, qui di.citur Verbum , Sapientia, & Ratio, mearbula dant Patres Fi- naretur. Ex incarnatione autem patefada eft diftindioperfonahs Patri*, ac fi1io idicitur enim_» lii esplicita ; qua? apud Philofophos nefeiebatur, nifi fub umbra , & aliquo pa­ scono, Logos, Ra^ aut fccunj um rationem tantum . Pofiea vero in apparinone Spiritus fanCu, tio, ftrsjExempar, kujus ab c;s* difhndio patuit, qui per modum amoris abditi ab eis procedit, Lex ' Vidi etiam fubtiliter inquirendo , remomnem licet fimplicem , qualis efl: calor, Amb lib de Dignit, conftitui, vel integrari participationibus Potenti«, Sapienti«, & Amoris ; Si bom. & Riihar. ad ipfum effe rerum Propotentiam , Si Piofapientiam , & Proamorem exiAere. • Bem.ua procedane, juxtamodum, 8< gradum fuum , à primo Ente manamem Potentifsimo, pientiffimo, & Amorofiflfimo . Ac tantum die rem quameumque, quantum 1 a q 1 co art ? poteft d ie , Sepi\>ientit die , & amat effe . Nam & D.Tfiom. a it, quòd omne ens * ■ ■’ ; . fi I ' tantum

pifficultates in Fidi Chtifìiana.

C A P.

X I.

99

tantum antat, quantum habet de eß e, Et aim horum defiituitur vel vno, tunc p-Eq.top.art.j, m ori. Pehinp percepì, quòd Potentia, ut fic, quodarnmodo eli à fe : & poteil, quia poteil : non autem fcit, quia fcit, fed quia poteil fcire . Ergo Sapientia la­ tentem quandam procelfionem habet à Potentia. Et deinde amat, quia fcit, ,8 i potefl- Quod eniro ignoratur, amari ncquit. Sic & quod non potelt amari . Ergo Amor à Potenti? , & Sapientia procedit. E t quoniam hae primalitates Hanc Procefiionem Metaphyiicse compofitionem non faciunt in rebus fimplicibus, quales funtcalor, tianim D^hom in Si frigus : Igitur, dixi, non debet impoflibile videri, quod fides docet, nec fine^ i.d.3.q,4.*ar.x.& 3. veiligio,exemploquc, licet remoto, & teftimonio in caufatis, quòd in Deo, utait ex Aug. & Mag.aPlotinus,fit prima Potentia, prima Sapientia , & primus Amor ,* ac proindty gn°fötj probatque, proceffiones, & Unitas , & Trinitas fine compolìtione . Scire enim & amare eft ne dum r'aelle res fcita , Si amata , vel fieri. Quod autem e il, non fit. Deus intelligens eil Deus idem intelle&us à fe , ac Deus amatus à fe intelligente, & intelleélo . E t re­ peri , quòd appellare tres Perfonas.ut Fides nos admonet, quia lìngula per fe fonantaliquid dillindum realiter realitate relativa tantum, non debet irrationabile videri: Et quòd meliori modo non pollumus de his in terra enunciare : & video ex vefligijs, qua funt in natura, taliter miìnuari id quod Fides docet, quòd animadverto, nullatenus probari polle, quòd fit impofihbile ; fed eile evidenter credibile;^ moraliter perfuafibile; per Metaph.llnde 8i reftè d>xit S.Thom.conti Gent.difputando. Quod piè conftderariti fm per magis, ac magli rationes fuppetunp de myfleriis fupernaturalibus. EtproptereaRich.de s.V iiE fex Jibros deTrinitate condens,, dixit, fe velie probare lòlis rationibus abfque automate Scripturarum , myileiium Trinitatis: hoc eil ejus credibilitatermQuoniam in natura lunt res ompes fimtles quoquo pado fuo Autori, Ncque enim non fibi, fed alii, feceriteas iìmiles. Et iìcprocedunt rationes Patrum perfuafivte . Unde Trinitas predicata , quae in natura non videtur impoffibilis, in veritate per Fidem declarata extare realiter vidctur fagaciter & piè contemplanti. Effe autem idem effentialiter, Po*entiam,Sapientiam, & Amorem,dixi nuperrimè : ac Metaphyfica haec proprincipia Entis docet , Nec prof'edò Chriflus unquam dixifTet, ut baptizaremur in no­ mine Patris, & Filii ,& Spiritus Sanili, nifi fumma aqualitas, & unita»eilet inter perfonas. Dare enim creaturis honorem Patris Dei Creatoris, efiet ignorantia àmpia valde, pariterpari loco , & dignitate collqcans in infinitum difhntia,-quam àgnorantiam rimatus estera non inverno in Chriilo, fed piifsimam, ubique ftipereminentem Sapientiam . Ergo ( dixi ) verum eli quod Ecclefia Romana predi­ cai ; & mentitur Arrius, 8( Photinus. Deinde Apoll. Paulus me certum reddidit prorfus, quando àit : thrislus ipfectt ante Qmnes, & omnia in ipfo constant & c . chiefs, r.

At quomodo conilarent in Chriilo omnia , nifi efiet ìpfe Deus ? Et ait, In ipfo funt omnes Thefauri Sapienti# & c . $t habitat omnis plenitudo. àivinitatis & c. ibidem.1* E t alibi, Qui efl fuper omni# Dem benediftus. Et loan. Hic efl verus Deus, & 'vita¿eterna. Et in Euang. docet idemmet, Verbum , & Rationem, quod erat ^ io aif ‘ y apud Deum , & per quod Deus fecit omnia, incarnatum fuifie , In principio ( dicens) Erat Verbum, & Verbum erat apud Deum, (ergo dillindum, fi apud ) ioan.i. deinde ait: Et Deus erat Verbum ; ut oftenderet unitatemefientialcm, cum_> diftmdione perfonali. Unde potuit haec fingere Pifeator , feribendi, ac legen­ di ignarus ? ” ** • r>orF® Clim credideris in Deo exiliere diflindionem,ac Trinìtatem,& proyidentiam,nullum obfiabit inconveniens, quominus Deus leoilendathominibus In hominis fora» vera, quando in apparenti multis fe oilendit. Quippecùm infi-. » I % nitus

ICO

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS

jiitus Deus non finiatur in ea; quoniam no contrahitur in hominem,fed affumit ad fe hurcianitatem.utlnftrumentum perfonaliter conjunftum lùarum adionum,apud homines vifibilium, Et Ariff.& Aver.pater Macchiavellifiarum , & Avìcen.& Ale­ xander,ponentes unicum intelle&um in lphaera hominis,qui nobis cunftis conjungitur continuo abfque concretione,& finitione fui in unitate pcrfonæ eum in ma dum , quo Deum unitum effe humanitati, noftra Theologia declarat, habent modum, licet falfum, fatis manuducentem ad illud Incarnationis myfterium ; ut Sanótus Auguftinus contra Felicianum, & D.Thom.in ^.cont. Gent, animadvertunt. Unde non eli cur réfugiant credere hocmyfterìum tanquam imponìbile , 4 ,. , dum in cun<Sis hominibus eandem Mentem primam cum Anaxagora , feu Calcoopiniones gradavi- deam, Eu Intelleftum, feu Deum incarnari ponunt. Quod Stoicis, & Pythagorimus. cis congruit aliquanto magis. Hac autem eredita Incarnatione , omnia fecundum rationem ex hoc procedunt, ut concludit S. Chryfoft. quamdoétiffìrcié per natu­ rarci rationabilis ,8 i euidenter credibilis confequentice in Chriftianifmo .

Quòd nafeatur ex Virgine Deus, dignum eft . Et quod refurgat à mortu's, Polita incarnatione jfeendat in Caelum, miracula faciat : Spiritum Sanftum det ; 8c peccatorum_» de facili cetera my-remjjplonem Quòd autem moriatur , & patiatur atrociffìma, fitiat &c. iter« ina entur . convenit ipfi fecundum humanitatem -, omniaque argumenta fie de facili diffolvuntur.

IV .

Dogma de Sacramento Euchariftix durum mihi videbatur. S chani[le mTct? %6. dit» Chriflum effe Deum : & teftimonium habet quatuor Euangeliftimim,&quin­ ta,.. 14: Lue. 12. tum Pauli, dicentium : Hoc eH corpus meum : & Tanis quem ego dedevo,car omen Paui. x. Corin. n , (pi c're. fatue & impudenter id inficiabitur. Quod fiais, effe in figno , non in re loan y. cum Calviniftis : Ego magis Deo dignum afferò relinquere nobis fignum fubftan* Ex inviflis & contiale , quam accidentale ; ficutcyathus vini in taberna fignificat Vinum, & ve­ cordibus teftimore Vinum efl; circulus lauri fignificat Vinum, & Vinum non e i l . Qupd au­ niis. tem id totum fit credibile , in Dialogo, quern contra Lutheranos fcripfì, oftenfum e li. Cùm Rex dat titulum Marchionis fervo fuo , repente mutatur fer* Examina« ad nut vus, & vcftibus, & cogitationibus , & defideriis. Chriflus autem dans titulus. lum Corporis fui ipfi pani, non ne rationabìle eft , vt credamus, facere mutationem intrinfecam longe maiorem in e o , fi eft Deus, Si quanta requirìtur, ut verba plenè verificentur ? _____________ V . De his cunélis Jibros fcripfi fecundum reftam do&rinam : itaque prorfuì Confiimstio credibilitais dogmatum certus fum quaecumque docuit Chriftus, 8i Religiofa Fides fupernaturaliter in-.

Fidei Catholic?, Ecclefia approbat, nullatenus impoffìbilia per phdofophiam demonftrari poffe * qu* fiunt certa in Theologia per miracula, & fanguinem; & telles, omni fide dignos; qui viderunt, 8c tetigerunt, Si aliis palpandum præbuerunt, ficut ait S.Ioan. j.Iean. jQuod vidimus, quod audivimus, & manus noflrœ contreftaverunt & c .

Profeflò qui de diuina benignitate erga n o s, & de providentia dubitar, Js tantum de his articulis dubitabit. Sed qui reflè credens confiderai, quod Deus Creaturarumnihil indigens, ipfastarnen créât, Sc regit: incunéianter crede­ re poteft quòd abfque indigentia quoque poteft incarnari, & auxiliari, 8i manifeftari nobis. Linus enim articulus confirmât altemm, ac proinde probat, ex D. Thoma contr, Gent.

Quòd fi te tangit falfa cogitatio,quòd Mundum fecerit propter fuam jucundiD.Tho, ex uno cre­ dito lit rieceifaria_i tatem,& etiam propter indìgentiam quandam; paritcr dicere debes,fimiliterprojcquentiaJ ad alte- pter jucunditatem , & indigentiam incarnatum effe , fi potes id intelligere-/ » reftondens cied^to." ° mnes napaque -fatemur Deum effe in omni re abfque fui divifione > ergo eft

1

z

a

in

C A P.

X I.

ioi

in hac penna, qua fcribo, 8i non finitur ab hac , 8i in hac [penna; fic neque^ finitus eft à corpore humano, fibi conjundo ; neque à Mundo, neque ab uila re . R , ad ^ Res enim in ipfo funt, elle accipientes, non autem Tic ipfe in eis ( fublimiter con- erat dco incarnari ? lìderando) . Quòd fi pergis : Quid opus erat Deo incarnari ? Non ne poterai ipfe per fe falvare gentes, fe non vilitato , exinanitoque ? Iam refpondi, non effe viìitatem , fed nobilitatem, hoc modo, qui vilis videtur nobis , ingentia facere^» beneficia. Et aim creatura omnes effedus fint illius,non minuitur dignitas ejus, quia fibi eas conjungit modo aliquo novo : quippe quibus Temper 'conjundus efb Heb. j. ìntrinfecùs . Tortai enim omnia verbo virtutis fua ,& c . In quo omn>a, drper Rom. ir. quem omnia , & c. Exinanivit f e , hoc eft, accepit naturam inanem ; non tametL. phlllPpropterea ipfe Deus in fe , & fecundum divinitatem eft paflus inanitionem. Ne­ que enim, quia eft in Mundo ,& Mundus in eo , inanis eft ipfe. Animadverti etiam Deum quodam ordine in cundis incedere openbus . Poflet quidem Deus totum augmentum hominis compiere in uno die ; nihilominus non nifi in x x v. ferè annis hoc facit. Sic de arboribus, csterisque rebus , qua; in Mundo fiunt ; qua; fanèabfque arte divina, ut didum eft, non fiunt : nihilominus cum tempore, & numero, & meniùra operatur, quoniam rebus ipfe condefcendit, cum non_. polfint ad ipfum res eievari. .

V I . Et d ixi. Poteft Deus facere, qua; non facit, fi puram ejus confideres potentiarn; & poteft arborem facere Soiem ; Si exiftere plures Soles , & Mundum effe aureum , & omnes homines divites . Sed non facit, quoniam omnia fapienter fecit, & rationabiliter . Utrum autem congruat fapientii, ac rationi aliquid, nec ne , nonpoifumus nos animub claufie in tenebris intra pugillum cerebri, judicare . Ergo exiftimare debemus, non pofte meliorem fieri Mundum, aim Tem­ per fiant qua: fiunt,qualia, & quanta, & ficut Deus vult fieri; & vero vult res quam optimè , quoniam optimum eft, ut Plato in 1 imaeo concluditi Patresfacerrimi.

Neque enim fibi diifimilia facit, aut diftìmiliter , Nec invidia tangitur , nec pigritia, nec ignorantia, nec impotentia. Porrò fi duoextarent Soles, cremarent Terram ; fi omnia efient aurum, ludibrium Mida; pateremur . Si omnes divites > quis miniftraret cibum in culina_, ?

V I I . Sed hicpriora argumenta refurgunt.

r e p a r a n t u r

a r g u m e n t a

ad R e ip o n fio n e s . i . o I Chriftus eft Deus providus, cur prioribus non venit feculis ad falvan- phaIanx argumen_ , 3 dumhomines? torum in ij. capite Et cur nunc tam innumere damnantur Gentes ? ergo vanus fuit adventus polìtorum, & novoejus*. Et cur alias multar perire, abfque remedio permifit poftmodumm altero Hemifperio, quemvocant Novum Orbemi .

3.

Et cur creat animas, quas prenovit effe damnandas ? & plures ialvandis .• 4*. Et cur unius pomi morfus tantum invexit malorum,ut totus exitio fic ckbeatur Mundus ex tam levi crimine, quod Deus neceffe habeat incarnari, & re­ dimere eum per gravius crimen, in lùa morte ab homine commiftum ? j . Si enim homo ob tantillum inobedientis tanta paffus eft mala, nunc quia occidit Deum ipfum, quanto majorapati debet, nec fai vari illius fanguine , fed irreparabilius damnari i

lot

ATHEI SMUS T R I U M P H A T U S .

6 . Et cur hodierno tempore Diabolus locupletior,& potent ior eft,quam Chri-

Refp. ad r & ftusTuper homines ? ex Clem. R0m. Lb. V I i I. Refpon. Temper fuiiTe divinam Sapientiam, &Rationem, in Mundo Recog. & s. Juftino (àlvantem eos, qui per ejus gratiam volunt rationaliter, 8c fecundum divinarti-» Apol. t. cur Chri- retftitudinem vivere :omnefque, qui fie vixerunt, ufque ad finem, jam falvos eile ftus no vemt prius. in ^ chriftum vero, qui eft ipfa Patris Aeterni Sapientia genita , fe fe oftendiffe in carne, quando magis neceife fuit, quia Gens defledlebat inultum à Rationis regula ; 8c inftauralfe Caelum, & Terram. Et de hoc arcano muitum igno­ ramus in Carlo, & in Terra. E t qui volueruntplus fapere, qudm revelatur, ce. ciderunt, nifi ad Deum recurfum habuerint, volente Deo, ut multa fubticeantur , quemadmodum dicitur in 4 . Efdrae ; & feiamus ea tantiim , qua: ad noflram fpedtant falutem. Sed hoc feimus , nos cogitare debere , hoc rationabile fuifle , & per Prophetaspraenunciatum olim elle : & quadam menfura , naturae nofirae fc-» attemperante , proceifiife : at tandem venifie , quando illi optimum vifum eft ve­ nire . Scimus prceterea ex Metaph. nos nullius rei polle fufficientes oftendere rationes, nifi ut nobis congruit : Quomodo de divinis poterimus ? fufficere nobis debet ipfum , Quia eft, ut Logici loquuntur.

Noftra Religio docet, quòd ingredi Caelum corporalità- non poteramus , nifi ipfe corpus aflumpfiflet humanum, ac viam feciftet. Multa huiufmodi convenienter docet Ecclefia, qua; piis fatisfaciunt intelleélibus. Sed Sophifta, ac Macchiavellifta non acquielcit, quoniam videtur eis elle id contra rationem Politicam de ftatu Et vere c eft quoniam ut inquit Apoftolus Vrudentia carnis inimica

Rom.s.

.

fi

:

,

i . Cor. 2-

eft Deo & c .

i. Cor. i.

cognovit Mundus per Sapientiam Deum , placuit Deo per fruititi am Crucis fa iyosfacere credentes ; quia quod frultum est Dei, fapientius efr bominUms Atqui

8c jlnim alis homo non percipit ea , qua funt Dei & c . 8c Quia non

.

h i, qui terrena fapiunt,intelligere non valent >tantamcelfitudinem in tanta relucere humilitate ; 8c benignitatem Dei ailumpfilfe carnem propter charitatem_> * licet pofiet aliter fai vare. r ad i. cur ad- Ac? 7- De his qui pereunt, dicendum videtur , quòd Chriftus venerit tanquam vertus Chrifti non Medicus • Qui autem Medici prsecepta fpernit , non fanatur - Et quòd non confalvat cmnes j nec veniebat e i , per arma, fiotti Legislatorescceteri, cogere gentes ad hujufmodi phirimos : & de no. pr^cepta , fed per virtutem vincere, 8c per charitatem inftruere. Et hoc ipfe fevi oibis incolis. cit,& continuo fit in virtute ejus. Sed illis,ad quos hiEc Gratia: lex & remedia non dum determinate pervenerunt,non deeft ipfe illuminando, & providendo fupernaturaliter, quantum iùfficit (aiuti eorum : nulli enim deeft ; fed nos illi, ut fupra oftendimus. Etpro comperto habeo, deceptores damnari in quacunque lege, non autem damnari deceptos ex hoc, quòd vivunt fecundum leges patrias, quam­ quam erroneas • Dum tamen non contineant errores, quos poifit dignoicere, qui fub tali eft natus, educatufque,fide,ac Religione. Si tamen legem naturalem per gratiam , &fidem Chrifti, quaapraeftòeis erit, obfervent. Neque enim ( ait S.Leo ) obligat ad impolfibile, led dat prius utpoifint, ut dicitur etiam in Cone.

Trident. 8c in quo peccant,veniam à Deo ex puro cordepetunt. Et hoc revelatum fuit S.Brigidae no femel,& Theologi meliores fapiunt.Unde fortafle non tot damnantur,quot putamus : fed judicium Deioccultu eft : Ad illud me refero &c.

Quapropter Deo gratias quifque agere de fuo beneficio debet, 8c orare prp aliis- Profeòlò haec ratio me captivat.Quod it nos optamus omnes homines falvos fieri cum fimus mali, 8c non eorum au&ores, multo magis Deus bonus, ipforum amftor . Curam Patri relinquamus ; nofque quod debemus faciamus • Propterea l -Ì * Efdrae

C A P .

XI. Efdræ hoc quærenti refpondit, Multtim tibi deesi, ut amate pofsts créât tiras meas plufquam ego .Tu fac quod tuuin &c. Sentite de Domino in bonitate chriftiana ; 4' r' non in dolo Calvini : non in crudelitate Mahomettis.

Créât Deus animas, ncc propterea iplarum debet omitterecreationem, quia Refpon(ïo ad 3< cur prænofcit damnationem. Non enim ipfe debet non facerc bonum , quia ille fa- créât animas, quas ¿luræ funt malum,quo damnentur : Alioquin bonum Dei præfens metu quodam d prçnovit damnâdas. malo aliorum futuro vinceretur . Sic refpondct S. Irenæus. Hæc Judicia Dei oc­ culta funt, ac parum ad politicum fpedant, quo cum loquor. Hoc autem fcimus, Deum non elfe caufam peccâdi,& homines propria culpa damnari.In hoc ftemus.

I X. Has eafdem difficultates multò fortius reperit i , ac plures in cundis le­ gibus, comperi : & opinionemqiiorundam Mahomettanorum , qui in omni le g o Notì ^!vatur homo hominem falvari alferunt, fluitarti reputavi. Quoniam ubi naturaliter nota eft qu*dà Ma" falfitas, non eft falus illi, cui eft nota , & non recedit. At nos afferentes Chri- hornet,3 ^ 3 3 Hum , ut Deum, effe Rationem primam fupernaturalem, cui fubfervit riaturalis, in omnibus Nationibus per eius gratiam , nulli deficientem, idiotarum, redé viventium , & invincibiliter proprium errorem ignorantium , reperimus falutem.

Numerumque damnatorum effe minorent, quám objidentes intelligunt. Non-, enim intelledus, fed voluntas judicatur. Nec Deus quibus non dat iupernaturalia , negat naturalia bona, tollitve.

Hæc tarnen quæftio mentem Efdræ valde cxagitavit, refponfumque accepit de Quæftio cur perpeccato Adæ , quòd per illud omnes dcbemur exitio ; Et quod Deus fervauit fibi “ mit Deus multos acinum de botro ; & quod pluris valet Mons unus aureus , quam centum lapidei : daninan • & fic differì inter bonos, & malos. Et quòd libertas humani arbitrti reddit Deum excufatum , cum damnamur : & tandem , quis es tu , qui refpondeas Deo !

On¿n,-0 o a Origenes autem , utinam tarn foelix, quam dodus.hac vexatus quaeftione,opL quafn!"p°e natus eft animas in cælo peccaffe , ideoquc alligatas fuiffe corporeis carceribus ; efie de hde in Pefed deftruda , ac renovata Mundi Machina, Deum ignofciturum cundis homini- narc. & fic Athabus, &r dsemonibus- Hocque dicebat dignum e ffe Dei dementia infinita, falvare nahus adnotavit in omnia opera fua . Attamen Ecclefia,à Chrifto edoda,pcenam pracdicataeternam, orac cont11 Arr. quam Diabolis ,&pravis hominibus paratam ex Euangelio didicit. Profedo fi has Chrifti minas afpicimus, veriffimum eft pœnam futura m effe «ternani : & vo­ luntas Dei fignata calis eft . Et ratio fic fuadet, quoniam veluti homo peccatarus fuiffet Temper , fi viveret Temper, ideoque in iila volúntatepeccandi Temper impgnitens mortuus eft, fic debet etiam pati Temper in seternum in vigore illius voluntatis peccàdi Temper inæternum. Ergo impcenitentibusmodo debetur «ter­ na pcena. Præterea contra Deum «ternum peccar homo, igitur pœnam meretur æternam: quoniam quantum ad fe vellet.utDeus non effet propter hoc, ne ipfum puniret- Ergo diredè contra xternam peccat dfentiam. At cùm afpicimus im* menfam Dei mifericordiamergacreaturas fuas,fuboriri,nifi nos retineret divinum Magifterium, poffet fufpicio , quòd voluntas beneplaciti ejus fit falvare omnes póft Mundi renovationem : ut aliquando Gregor. Nyf. & Hierofl.difputant : Infinitaque ejus bonitas interficiet finitam noftram malitiam, fi infinita hæc non eff, nifi in illa finali impcenitentia, quam ipfe mutare potei!. E t quemadmodum di* x it, fe velie fubvertere Ninivem : quod deinde non fecit ; fed utili pcenitentia_» illam reddidit meliorem : fic poffet quis opinati Deum indixiffe pœnam æternam peccatoribus, quò á peccatis caverent : atpoft multa fæcula, quibus in Inferno -cruciabuntur , mifericordia motus ad pcenitudinem eosconvertet falutarem_».

Veruntamen afferere quòd fic erit,falfiifima affertio , & maxima temeritas eft,

104

Augu. 7-fuper Gen. c-7 .

Libertatis human* à Deo no effe peccatum.

Caufa humanarum calamitacum unde.

Re/p.ad 4-.de pec­ cato A d*.

In Theol.& in Met.

ATHEISMUS TRIUM PHATUS

fpeciem quidem pietatis habens ex altera parte , vel potius adulatoria: fed ex al­ tera revera hsretica ; dum aliter ab Ecclefìa docemur , & ab Euangelio. Quamvis ab Origene , cui Hieronymus videtur Rufino, non tarnen recffè , alTentiri, aliter interpretetur , quàm ab Auguftino ; & huic fubfcribunt Do&ores. Animas autem in corpora immitti, non quia peccami, fed in exercitium & in occafionem merendi, dinum efl prius .Aug.addit,& ob propenfionem ad regendum corpora.

X. Hominem effe liberum , palam eff , faltem ad velie , & nolle, in quo peccatum , & meritum conffituitur , ut fcripfi contra Calvinum . Nefanda quoquo fatuitas eff, credere Deum intrinfecùs adigere hominem ad pcccandum : atque cum Diabolo certare,quifnam melius hoc officium faciat ; & hominem, quando blafphemat Deum , impelli àDeo ad blafphemandum Deum : ergo Deus contrae fe ipfum ? ergo ne divifus ?

X I. Quod creditur de peccato Ad*, efficacius e ff. & intelle&ui fatisfacit.

Tantum enim chaos, & turbationem variarum fe&arum, & falfitatum, & iniquitatum, quibus obcoecantur homines ; & potentiam pravorum , & xrumnas bo­ norum , & miferias, & calamitates miferorum mortalium omnium, d Deo verifimile non eff per fe feminata fuiffe. Porrò verum eff,quod Comedia agitur coram ilio , propterea quòd res omnis, etiam mala, in illius gloriam refultat; non tarnen ipfe ita voluiffet antecedenter . Nos obijcimus Equum praedam Leonibus, & fpeÀamus ludum : non tarnen hunc vellemus ludum , nifi quia Equus ille fupcrbus e rat, & indomabilis. At quomodo valeat haec fimilitudo in Deo, qui omnia fcit, & mutare poteft , & prohibere , nemutentur, alibi fcriptum reliqui. Et quod Philofophi tribuunt feriei Planetarum fuccedentium in regimine rerum, & d o Cadi reverfione, & gubernatoribus fupervenientibus, alibi offendimus fi6citium_» effe, quoniam , Naturalia Moralibus & Tranfnateralibus fubfervire non aduertunt. Et qualiter haec , & cantera omnia, abfque nutu Dei non mutantur , fed propter peccatum hominis , domini creaturarum inferiorum, omnes mutataseffe contra homines, facilèeft creditu magis, magisquepium, prxfertim cùm cernainus S.Francifcum, & S.lilafium.aliosque pios homines innocentes jubere creaturis,& obedientìam fubitò exigere.Ex quo recffè monemur.Chriftum veniffe ad reftituendum,& perficiendum facculum innocentiae;idque faélum effe, & fieri ordine quodam invifibili, quem natura in plantarum augmento imitatur. Id forfan patébit quando fiet unum ovile,& unus Paffor,& perfedlè cofummabiturin beatitudine.

Et dixi ad objedliones : Peccatum Adac,quia accidit in Mundo, non adhuc corrupto, nec radicem infedlam in eo habebat, nec exemplum aliorum peccantium, liti nunc ; & quia ipfe erat origo , & radix, & fernen generis humani ; fuit quali infinitum ; & propagatur ipfa inobedientia, & culpa ; non autem morfus Pom i.

Nec tarnen hoc peccatum damnat cruciai ibusxternis,qui pertinent ad pcenamfenfu s, fed privat bonis xternis. Et contra hanc privationem remedium in Redemptione paravit.

Nec mors Chriffi falvatnos , quatenus eft culpa fuorum interficientium , fed in quantum eft poena ipfius interferì,& folutio pcenarum, quas nos pati debebamus.

E t ita pretiofa fu it, quòd etiam peccatum interficientium deleviffet, dum tarnen remedium agnofcere voluiffent, ut S.Bernardus dicit contra Petrum Abailardum.

Sed locus ifte has difputationes non requirit, quoniam declaramus tantummodo, reflè nos id faflum credere, quod impoifibile non eff : & quòd faltem propter amorem fuum in nos , & in exemplum nobis vivendi, & moriendi propter virtutem .divina Sapientia carnem fumpferit.

X I I. Fa-

C A P.

X I.

re*

X I !« Eacilius eft credere ex naturalibus, quòd fit incarnata Sapientia, ut le­ gger , verbo , & exemplo ; difficilius vero credere, quòd & ut Redemptor. ln_. hoc enim plus credibilitatis , qudm in ilio . Sed qui confiderai calamitates huroar a s , hujus etiam neceftìtatem intelligit ,• ac proinde non imponìbile die decernit« fed hoc in fequenti cap.

X 1 II . Noncontinetergo Evangelium in fupcrnaturalibus articulis mendacium ullum, neque impofsibilitatem, ncque ftultitiam; fed fummum amorem Dei, pietatem, providentiamque nimiamerga nos ; & peperit, parturitque in dies V<r os facros, qui miraculis, & virtutibus, & fanguine,& dodtrina id comprobant, elevantur in Deum, communicant cum Angelis, & certain, evidentemque credibilitatem Chriftianae faciunt Fidei. _ Harum qusftionum de malis Mundi, & remedio divino , 8c providentia, cat- Itemn) Je ^ hu terisquè fupra polìtis, reddere rationem, ali* nefciunt fcfts hujus Mundi. I lato mananjmcalamita* enim adferibit hoc materia repugnanti animablis. Sed cuin Deus materiam longe rum. exuperet, poterai ipfam fic animabus fubjicere , ut malum ex ea nullum timeri queat. Alii elementorum pugna:. Sedcaufa potior invenitur Mens dementis.

Nee enim poiTunt facere animal, & plantam fine Artifice, ficut nec ignis, lima, & malleus clavem fine Ferrano . Alii Deorum contrariorum difeordiae Sed nos uniim Deum oftendimus. Alii fiderum varietati. Sed Audorem fupra fiderà invenimus. Igitur cùm ille Auflor fapientia regat, & hominem etiam libertate : hominisrepugnantiam contra Deum oportet malorum caufarn dicere ; ergo non in­ congrua eft Adami defe&io ad folvendum modum - De his alibi. Et apud Philo • fophosChriftiana habetur pro omnibus rationàlis maxime, ac pia. Et Sanétorum Experientia continua, & dominium fuper ammalia, Screvelatio probata, qua cas­ ter* carent, fatisfaciunt cuilibetinquirenti.

EXAMEN

M AH OM ETTIS.

i Ontra vero Mahonìetti le x , quamquam Idolatriam tollit , & unum modo Deum aiferit, nihilominus pratdicat opinione« irtatioiiabiles, nimis fabulofas, & mendacia, & impatti bilia, Se obfcena .

Primo qiiidem videtur facere Deum corporeiim , qilonism federe dipt ir) /oliò Examen Mahomet¿elato ab Angelis quibufdam , quorum tanta eft magnitudo , quòd ab altero ih_ iu' alterum oculorum unius Angeli, non potei! volitans av.s pervenire in centuno P£rnaiu • millibus diebus . dicit etiam hos Angelos habere corrtua imrtienfa, quscompofita funt ex nive , & igne fungi, aliisque mifturis incompofiibilium . Et addittanquam deriforumin cathedra loquens : 7{on tamen ignis 'difiolvitnivtm , nec nix extin«uh im m . Ubi de induftria videtur loqu i, ut videatur dicere mirifica, & portentifica vel ut derifor , vel ficut dementatus . Dicit in principio creafte Deum_, plumam multifidam , ut fcriberentur futura . Totam Gencfim pervertii;, & iMundum prius habitatum fuiffe ab Angelis, & demde condemnatum fuiffe Beelzebub a Deo , quoniam noluit adorare hominem, quem Deus propterea praetulit uh, quopiam fcivit reftius imponete nomina rebus. Item duos Angelos mebriatos fui! e a quadam muliere lafciva, cujus concubitum appetebant , quae pacta eft leip finn , li {Hi patefacerent nomen D ei, quo volatur in Caelum. Quod cum refcivifiet * mebnàtis Angelis, deceptisque, volavit in virtute illius nominis. Quam Deus videns p ‘ ~ " cpnver-

106

Alc.Afcbsr, r,

ATHEISMUS TRJUMPHATUS.

convertit in Stellarci , Item peccatimi Ad* fuiiïe, quòd manducar« unum , ac dimidium frumenti granum . Et quòd ex dimidio portea in minutias redado fecerit omnium plantarum femina . Item Calos fuftineri, ne cadant, à Monte Caf, cujus colore repercuffo videntur cærulei. Stçllas 1¡gatas erte partim cateni's aureis, pendentibus à folio D ei. Et extare Caelum aliud ex adamante, aliud ex Juce,aliud ex fmaragdo. Et iuperCalum extare Maria •Deinde alios Cáelos túrbidos * De— inde Montes fuperbiflìmos. Deinde alia Maria. Deinde multa millia intervalla.

Et de hujufmodi,cafuquodam loquitur qqicquid in bucçam venit ; & re vera tanquam Daemonoplexia arreptus, nihil prorfus perpendens, aut curans, quod dicit.

Dicit & fub noftra terra extare mare , 8c fub eo alias feptem terras, aliarci fuper ¿diana . Deinde Bovem magnum ab Oriente, ufque in Occidentem prorenfiim . , qui fuftinet Mundum : Bovem vero furtinçri ab aliis montibus ,& montes d maribus aids •&fub hispiicem ab Oriente in Occidentem , ufque longum furtinentem bac fyrtemata. 8c piiçem ab aere alio juftmeri. Et ile interrogatusiemperrefpondet hæç dideria fine fine. Ponit Paradiium poft mortem , ip quo mandùcatur, 8c bibiturex fluminibus vini, & Ja d is ,&,coeunt homines cum muüeribus formofiffimis, & mundiifimis, quse habent pupillas breviftìmas. Et quoties vult homo, çoitu venereo utitur , & Temper voluptuofius, & fine zejotypia ; & edunt pifeem, quem dlis fervavitDeiis.Se haec accipit à Talmwdiftis.Et innumera addit id genus.

E t quod m examinantes culpis, 8c meritis durabit judicium univerfale ann 50000.

Dicit femidum finlie a Deo in virtute gladii, 8c non miraculorum , quoniam ho­ mmes noncredunt propter miracula s ergo fi non îv’s(inquit) credere me eße Tropbetam Dei,auf eram tifo uxorem,& opes;& interficiam te : vel fub tributo cogam .

At in ajio CppituJo ait, ie npn milfum á Deo , ut cogeret homines ad crederi<Jum. Alibi ait; Lunam cecidiife, 8c difiuptam elfe; at Mahomettum amplexa|um earn fanalTe, 8c in Cælurn remifiífe ; ideoque maculas adhuc habere, Item in principio Mundi Lunam fuilìe æqualis lumims cum Sole ; Sed alis Gabrielis pervoJantis imprudenter , extindam effe ; & nunc parum lucere ; & fimilia innumera-, dicteria tabulofa , quac narrare non fufficio . Dicit, fe licentiam â Deo habuilíe fub^ agitan 1 omnes mulieres, etiam confanguineas ; & virtutem in renibus tot fubagitandi, quot poflent quadraginta homines, quo generaret plures prophetas ; nec tarnen genuit, nifi feeminas duas . Ecce figna fanditatis, & fapientiar ejus.

Porro omnibus Prophet« , & Moyfi, & Evangeliis ad verfitur, manifertirtîmis Utens mendaci«, etiam hirtoncè : & mfulominus acceptât has feripturas omnes tanquam veras , 8ca Deo .Sed quiaipfe legere nefeiebat, ut fatetur, ncque feribere, dum laudat fuamfapientiam , quafidivinam j nec recordabatur ea, qux audierat.&fibi legebantur a duobus Habréis, quos fecum habebat, 8c â Sergio Mo­ racho, & alio quodam hæretico j ideò didabat Scriptori fUQ quidquid in buceara veniebat . Cum vero alu objiciebant icripturam aliquam fuse contrariara, refpondebat, illam falfificatam eiTe . Hiftonam Genefeos pene totam depravai ; pr£fertira de Ipfeph -, & prappmt Ifmaelem , & Agar, unde ipfe genus ducit, Sarr*, & Ifaac. Depravai h.rtonas David Salomon«., 8c libros Regum ; & arbitratu fuo bquitur de cundís . De Chnrto inter cetera mendacia mamfefta per hirtorias th rift,anorum, & judaorum, ac Gentijium , refert, quòd non fuerit crue fixû f e r “” ° Q „ miegçrit, Â ™ longe C? plurçs ‘r ’ ?deprehendet d' T ' fuo ludam cru* cmgerent.

Uui infamas , Qi*aproptor Rcx Perfirurn de lèâaH aly, has fc„,e„t¡ ,s Mahometti » « I t in fenfus mjdicos, & alteraros, repugnantes hiftorico, Undc Ture* ¡rrident Perfas, habentque

CAP.

XI .

io7

habentque, ut Heréticos. Sunt inter eos varia; íé¿lae , parurr, fúbfiftentia; often-r. tantes. At aftutiores fubftulerunt omnes libros,& ícientias de Regno fuo ; & folo gladio defendunt mendacia hasc, maximo profetò cuín damno , ac dedecore totius generishumani .Sed de bis in p. j . Reminifcentur, &c- Hate recitafleeft confutaift,.

E X A M E N

)

V D A I C i .

XV, / '“ ''Redulitas legis Htebraicae rationaliseft in hoc : quòd lìt unus Deus vi* V j vus,incorporeus,9eternus(licet C.Tacito,propterea quia tollit Deorum cultu,videatur prava,voluntaria gauciéu c$citate)quòd dederit legem Moyfi,quòd IVioyfcs, & Prophetae prsdixerint Mefliam lnftauratorem , & Legislatorem totius generis humani. Sedalfertiones Talmudiftarum , & mendacia oc Chrifto , quòd non fuerit Vir fanftus , nec Mefsias , & qua; fingunt de ejus nativitate , & educa­ tone , & morte, deiiria funt, Emilia Mahometticfs, ab omnibus confutata HiÌtoricis, precipue à lofepho Hebrxorum lapientilsimo , qui loquitur de Ioanne Baptifta , tanquam de Magno Propheta , & de Chrifto , tanquam plus quam honìine . Et quoniam centra Moyfen, & Deuin ipium , vidi TalmudilUs obloqui fluitò , mendaciter, & fabulosè, intellexi, qua: de Chrifto dicunt, vaniffima effe, Nam preferunt Talmud Moyfi,concedunt fodomiameum uxore, & retentionem inventi alieni marfupii ; & jubent odium ufque ad mortem cóntra inimicum:8f falfos tefles non puniendos , fi accufatus , jam poena eft affecftus ; & multa Emilia, contraria Moyfi. Et qui contradixerit Rabbini*, morte pleftendus, non autcm_j qui Moyfi ; fed abfolvi polle . itemquòd Deus multos Mundos fecit, & deftruxit> antequam diiceret facere hunc Mundum .exercendo fe in hoc labore. Et quòd Deus facit precationes quotidie devoto animo ; & vefiit caput vi£lis, &iCorri* gioiis 5 & procumbit in ger ua, & o rat. Quòd aliquando in loco feparato plorai ^ & pcenitentiam agit. Quòd iratus injuflè contrà Judaeos , miferit eos in captività!, tem . Et quòd prie dolore, quem habet de judaeis, emittit duas lacrymas in Oceanum quoties reminifeitur ; & quòd propter feelus a fe perpetratum, quando abflulit injuftè lumen Luna; , & dedit Soli, juffìt fieri in lege Moyfi fella pleniluni]',, & facrificia ad expiandum fui ipfius culpam , Quòd tres horas dici confumit in Au­ dio legis judaicap Quòd difputans cum Rabinis viòlus eft ab eis, & anathematis fententiapercuffus, dixerit ; Fili/ mei vicemnt me . Quòd aflutia cujufdam Ra•feìni viéfus efl Diabolus, & Deus vice quadarn. Quòd Adam coivit cum omnibus animalibus mafeulis, & feemiriis, neque appetitui latisfecit, donec concubuit cura Èva . Quòd Corvus milfus à N oe, nolebat egredi de Arca , timens, ne Noe polì: difceffum cum Cornice uxore Tua coiret. Sed quis narret omnia difteria, & blafphemias, & fabulasiflorum ? Etvidi, quod veniente Chrifto, eo non recepto , Judii traditi funt inreprobum fenfum. Non habent prophetiam , & charifmata priora ; & dereliquerunt legem Moyfi re v e r i, fed in voce tantum gloriantur da* pa . Nunc autem lex eorum eft Talmud impiiffimum .

Cxaminavi Prophetas eorum tempus adventus Mefsia:» & agnovi Diabolicam effe pertinaci am , infamare lefum Chriftumufurpatione falli nominis Meifìse, & tiegarè totmiracula , & hiftprias Hebreas, Rojnanas, & G recas. Et ipfi Taljnudilìa; dicunt, Solctn in quarta die ereatum effe : & ideò Meiìiam affuturum in quarto

Quam evidepter et. rene )udiei C hniifi Meisiam non acofptando .

,08

A T HE I S MU S T I U U M P H A T U S .

quarto Millenario ; & lefum natum effe cernentes circa finem quarti Millenari! , ree alium Mefliam comparere ; & jam fumus poft quintum millenarium, & dimidium : & nihilominus dicunt propter peccata Tua dilatatum effe adventum Meffrx : & contra propria Dogmata, & ea , quae dicunt elTe Helise oracula, manent o b ­ l i a t i ; & contra Deum : quafi Deus fuerit deceptus in tempore adventus Meflìs j vel nefeiverit eos peccaturos , & impedituros adventum ejus per duo millia annorum. O dedecus infanum , perfidumque , diabolìcumque ! Vident Chriilum mutafle leges Mundi, & omnes Gentes adFidem vocaiTe ; & fecifle omnia ,qu$ de-» Mefsia prsdifta erant : attulilTe csleftia premia , qute tacuit Moyfes ; mortuum_j fuiiTe fecundum Scripturas ; refurrexiiTe , afcendiiTc in Caftum , & promifiife fe rediturum ; nihilominus obftinati perfèverant in perfidia fua .

Sed tota obftinatio eorum in eoconfiftit, quòd non reftituit Regnum Ifrael, In quo orinario non resedificavit Templum , neque JerUfalem , nec legnavit fuper fedem David in Juùsorum . univerfum Orbem , nec vicit armis omnia Regna Mundi, ita ut adorent illum_» omnes Reges T e r r e ; neque faeculum aureum inftauravit ,de quo Ifaias ,& T o ­ bias» & Prophets alii cecinerunt ; & ipfi folum materialiter intelligunt; unde> aliquid apparenti* libi videntur habere in hac parte . Idcoque in libro de Monar­ chia Meffix , oftendi Chriflum federedn fede David,qux eli Ecclefia. Et per fqos Succefibres Mundum totum viciiTe , & vincere, donec ponat omnes Principe® T erre fcabellum pedum luorum , & evacuet omnes Principati , & Poteftates ; & Judaeos decipi, quia putarunt armis in primo adventu Chriftum omnia fubjugaturum Regna, cùm tamen in Iiàias cap. 5 3. poft mortem illi promittantur omnia Regna in ièmine fuo longevo , qui eft Papatus : & omnes Chriftianos pertinere ad Ifrael fpiritualé,& fimiliter,Deo Duce.refle viventes. Et Ierufalem elle Ecclefiam.

Sed utrum fit reacdificanda in Paleftina,difputavi in Prophctalibus . Et licet renovationem.fpiritualiter tantum Dodores multi exponant : Ego tamen non video, quomodo qui in Terra etiam expe&ant ea ratione, qua fuperius fcripfi, Regnum unicum totius Mundi cum illa felicitate, quam omnes Sapiente*, & Nationes expe&aht, denotari pofsint ; falvo femper quòd etiam fi id ita non eflet,non propter hoc celeftia oracula fpitytualiter non fubfifterent. Quòd fsculum quia deferiptum cft in Scripturis fanélis & prophanis inftar Paradifi sterni, quem preceder hoc Regnum tanquam preludium , fuit in caufa , ut deciperetur Cherintus, & Mahomettus, qui folum hunc Paradifum carnaliter accepit, ficut Chiliafte, qui pofuere anticipatali! mille annis re/ùrre<ftionem bonorum , & Paradifum in fe rra. Sed pro fetò qui hoc punftum notat, poteft facilius Judsis, & Mahomettanis às-> ceptionem fuam ipforum perfuadendo aperire .

X V I. Jn verbis ergo Chrifti mendacium reperì nullum. Quecunque predi­ cci t , eventus comprobavit. Reftitutionem Ifrael vidimus, cùmtotus Mundus Ifraeliticum, ideft Chriftianum,rationalem fe cupiat, faciatque . Regnum unicum expe&o, & video palam fieri poft novi Orbis fidelitatem. Adventum ejus, ut proximum, qui celeftia confiderai, expedat. Nec dubito quin Mahomettus per­ t i c a i ad Antichrifti Regnum ; & cum multis Scriptoribus iniuper fentio, ex Mahomettifmo oriturum caput impiifsimum , qui omnium perverforum federa recapitulabit : & durabit annos tres cum dimidio ; Mahomettifmus vero tot annos, quotfunt ifti dies ; & de hoc multa alibi fcripfi.

Non Iattuile novum Dico etiam ad priores quaeftiones,quòd de novo Orbe loquutae funt Sybilla*, & hemifpherium divi­ Senecas,in Med.& Plato in Atlantico , & Moyfes,quando dixit,Infulas Centium à nos Scriptores . filiis )nvam ongìnem hahuìfìe ; & Chniìus quando dixit: JL liaj oves babeo t Gen. io. loan.io. qua

C A R

XI.

ics

quxnonfmt de hoc ovile , & Mas oportct me addurne

Quod non intellig:tur tantum de Gentilibus hujus Hemifphatriij fed & altefius, de innuit quoque S.BrD gida.quod ante aduemtum Anticfirifti replendum eifet tide : & Efdri Jib.' 4. cap.

7 . rcveiandum_».

EX A M E N

G E N T I L I S MI .

XVII. A T cum Religionem Gentiliumconfidero , comperio intolerabilem. i l Sedftuitifiimajmpijiiiraaqueprae omnibusefl,colentium , ut D eos, Pr,musgf3lius Auk creaturas viliores, & deteriores fe ipfis; ficut Aegyptii profirentes fapientiam co- pi',* GeHt)J.ium,,il1 iuere Vitulum >& Ibicem * & Cocodrilum : Chinenfes vero fleJJionem : & alii, ¿hi, ^kunue'"^ S" lapides, pyramides, ferperttes, & arbores, ut olim & nunc gentibus utriufque be■ imifpheiij.mos efi.Hi profe&q inexcufabiles funt coram Deo, ut primum loqui fe­ r e , n,e dum ratiocinari, norunt . Non enim honorem divinum dare debent deterioribus fe, cum apud omnes palam fit vel ex inftiuftu , D;eum effe qieliorem no­ bis , & pojteritem facere quaecunque vult, & patrem effe creaturarum , 8i guber­ natorial, & fummum bonum, aut illud quo majus cogitari non poteft .

Impiiautem inexcufabiles in fecundograduiifunt, quicalunthomines, fibi Gradus fea-nd sequales fecundum naturam, ficuti Graeci antiquiores , &R,bmani, & Aegyptii , US £CUn US‘ & AiTyrii, & qua: Nationes Deos fecere, loves , & Hercules , & Apollinem , Rortiulum, Auguilum , Sc confimiles. Ergo poena digni funt, quoniam cum fit per fe notum, Deumeffe melioremnobis iummumque bonum , confeftim nolte deT bebant, homines, non e{fc Deos.

XXVIII. At fi obiicias,quod h i nationes cognoverunt unum fummumDeum vivum, & veruni, hofce autem fecundos Deos putabdnt, & colebarit in eo fenfu* quo noscolimus Sanftos homines, qui etiaro Dii appeliantur propter excellcntem participationem Divinitatis, Rcipon. quód.inhòc fenfu nonpeccaffent, fi ii, quos colebant habuiflent veras virtutes , quod opiriatus Plato colui t Heroes, qui homines divini Itnt ; qui ob virtutcs, qua? videbantur ingcntes , ac beneficia prefìtta fiumano generi,digni apparebant cultu, non latria», & fervitutis, ficut Deus, fed duliae, & ob/èrvantiar, & reverenti®, tanquamamici Dèi' veri : & fiere firn Thologia Romana Varroms,Va­ lerli , Sorarii, !>eneda», & aliorum Philofóphorum . Et Trifmegiltus in Aegypto declaravit verurn DeUm , 8 c permi fit cultum Diis in pr®didìo feniù. Nihilominùs plébs eo lapfa1eil.quòd non modo dedidicit verum Deum,Prìmatum Iovi homini ìargfendo ; fed poftmodum ftatuas Deorum ligneas, & marmoreas adorabant la­ tri® cultu . Et hoc fuit incaufa, Ut Moyfes tolleret omnem pifturam, & ftatuam; 8 c de hoc eonqueruntur Prophetae, & Apqfioli. Quinimo & Socrates cernens Al- piatQ¿n yotQ cibiadeiii prò voto coronato cuidam ftatu® Apollìnis impofitum ire, fuafit ei,quòd non effept Dii illi, nequeflatu® veri Dei ; 8c quòdmagis ftatua , & imago Dei eft fapiés vir,& probus,quam flatua illa marmorea.Et ex hoc Platq docet,quod pot>us fit fìatua Dei tibi Pater tuus, quam illud figuratum lignum : plufque honoris tuo patri,quii illidebes. Stoici quoque idem opinatisut, Unde Cato apud Lucanum cotemnit oraculu Ammonis,cum efiet in Eybia accipcre;fedait,in nobis,& ubique eilc Deum,quem confulere 'oportet dicens . tqjìue Dei fedes & Terra & Tcntus, <&-aer.Et C#lurn,& Viitus.Supera quid qucev'mns ultra ? jupiter eiÌ quodeumque Videi, qmdcumque movetur. Numa Pompilius reliquit Jibros abicondito adverfus K Deos

li0

ATHE I S MUS T R I U M P H A T U S .

neos fecundum reiterò phitofophiam.Sed Prastor Romanus zelo fiiperfiitioms pa* t r i? cocíais,fluitecombufsit eo? pofiea repertos. Senecasunum elle Deum docet; Mercurium vero rationem Dei , Herculem Dei fortitudìnem, Palladem ejufdem Sapientiam . Nec fròt fchola etiam indoda in Mundo, qu* idnon intelligeret.

1 Quare dico, quòd ii prsedidorum Dii talemnon meruere honorem , qualem pos San&is nofiris exhibemus.Namque hiftprias ipforum narrant de jove.de Meicurio.de Venere,Marte,Cxfare,& aliis.adultem.fiupra.ambitiones, dolos, aliaque facinora, nec viro mediocriter probo tribuenda . De Jano no oblqquor;quoniam credo ipfum effe Noe : & meritò pro fando habitum effe hcut & Moy te?!«* Petrus, & Pautes,& Prophet?. Puto etiá plurimo? fròlle fapicntes,& refpedu vir­ á i s adoraros á Qentilibu?, qui non habebant eos tanquam eííentialiter D éos. i XlX. Irtveni edam apud vetufiifsimo? Deum nuncupatum fuiffe ]ovem> ideoRomen )ov»s effe-i e Hebr^oj-um lingua mrr> adhuc npminari, cujufmodi Abraham Chaldeus ip^ mas wofanavit forum pater ilio? docuit. At Belumpatrem Nini primum fuiffe.cu. nomen Jovi? ( idei! Dei) tributum ed; ex; quo mcepit Idolatria : deinde vero Ohri Aegyptio ; Mox autem filio Aptere Saturni Greteniìs, propter facinora ipforum ingentia, & pofleroium obfervantiam, & amorem erga eos • At quidem Philofophi, fcinper hanc Religipnem irriferunt. Cato, mirabatur quòd Sacerdotes confai ridicula; Religioni? poli facra obviis invicem non corriderent, eo quod Populum tara deceptum apud fe vidiffent. Diogene? hecatombam ex pediculis fecit, ut li Dea à divitibu? vacca?, á fe animalada paupere acdperet. Socrate? nolens jurare per 1ovem,alio?que per Deos mortuos, jurabat per canem; cumque impietatis argües rctur, reipòdcbatjfe jurare per canem Deum Aegyptiprum (quoniam & hunc con lebant) quali indipans in fiiofenfu, fiultum effe habere pro Qiis fiamas, mortuoi-. que hoinines, talemque dignitatem potius poffe convenire caròbus, qui vivi iùnt, Nec eli vir faptens apud veteres, Religioni? eorurn tenax-Vide Cic-de Nat.Deori Qmnis ¡«pietas XX. Hinc animadverte, quàm atrox fuerit jeroboam impietas,vitulorum aupruds'nii tarnis. reas (\atuas colétis.Sed profedQ hacc.lìcut alia omnis impietas.ex politica prudentia Macchiavellica rrunavit, ne,vidèUcct , Populu? iret in Jerufalém ad adorandum verum Deum , fecundum legé>ac proinde redìret univerfum Regnum ad Ro* boamRegem Jerufalem, á quo ipfe deiciverat, necputavit Deum, qui fuaeditioni decem tri tei? fuhdiderat,poffe tuerì illum Regnú,queinadmodum potuit&dare.

Vidi etiam omne? hujufmodi impietate? introducás effe vel fomentata? ab impiis Principibusrutper eas facerent populum ignorantón, vilem, & fervum Deorum viliffimorù, quo deinde poiTent ipfi faciliusin illum dominari.Profedp enim Tyrannide premi i.líe populu? hapd poteft, qui verum adorat Deum vivum : quo. niam magnánimos efi > íüblimifque, & auden?, nec injuriam tolerat tantanij» finque, abjeCionem, Tyrannj autem prius eum reddunt vilem per refigionem Ryltam , qui proinde dereliCus à Deo , & ab illa celfitudine, & fiducia , quam indit, fovetqye cultus omn¡pPtent’5 De* j. tWnC >0 pcenarn fceleris remanet mancipium Tyranni. Pollmodum vero Tyrannus fit prida extraneorum in fe , aut in pofieri? fins, ficuti ex cun&i? erudimurhifioriis, X X I . In tertiogradu comperi eos, qui colunt Elementa,quoniam cumhxc Tertius |radus im- pmtcQ1.p0ra ingenitia prima , &in Ecch/ja. viva appellata, ex quibus re? nafcunf iei?US'* tur omnes, & ipfi dii homines ,quibus divinus tributys efi honor; quo circa Pla­ to tcllurem appellai Deorum omnium parentcm; minus malum videtur Deum fi ipfa colantur, ex quibus animalia habent vitam , & corpus, & anim2m, quàm fi Cpluntur ammalia, qux illprummiflura funt; pra:fercim apud eo? qui animam a Deo

CAP.

XI.

in

Deo manace non, porunt, fèd ab igne, vel aere,vel ftellis. Adeoque minus abiurda ha»c fententia reputata eft, quod etiam Philofophi ipfam amplexi funt,aut tanquam minus malam. fùftinuerunt; & Gentes admonuerunt.quòd per plutonem inteJligitur 7 erra,per Neptumnum Mare,& per Jo.vem Cxlu,aut xther, cujufmodi à Virgi­ lio nücupatur, & per Junqnem, Aer,& per Apolliné Sol:& quidem ita melius fuit, ut tolìeretur eultus rerum mortuariaAt mox ita applaufum eft huic fentétiae apud Romanos , quòd cujuslibet rei proprium Deum invenerunt : unde fiuvios dixere Deos,& terminum agri,& Forculum, 8c Pomenam, & Cuninam,à foribus,hortis » & cuna Ioisnt>u:Febrein quoque,Tremore,& Pallorem, & Fortunam Deos vocitarunt, putantes numina invifibilia quaedam effe horum morborù caufas proprias.

Vari o autem hanc opiniqnem defendit , quia ( inquit) Deus eft ipfum Totum, Mundufque à Deo anmnatur, linde inferebat, ergo res omnis coli potert,tanquam- Varronis Theologia membrum Dei, aut.fpiritus,. Si motus, aut adus illius Dei,qui animar univeiTum - ¿ * ^ 8 ; Fixe lane Theoiogia minus fluita eft,fed fubverfio eft indoctis; dodis vero impofiìbilisreperitur , Nam iteet Deus ubique fit rcrum, non tarnen inefi tanquam ani ma in. ìpiis j tunc emm àcorpulentia latigaretur.ficuti noflra Anima. ¡V.qndufque aeternus eilet,iicut ejus Anima : quod rationes plurima? explqdunt; efletque Mun* dus continens Dei, non contentus- Atqui per Metapbyftcum examen inveri,Mundum non elle coatternum Deo;nec fpatìum,in quo Mundus infidet. At in Deo extare fpatmm, & Mundum , non autem Deum in eis; quippe qui ut fit.eis non indiget . Sublimiter hoc intelligendo. Nec decere lacere membrum Dei flercus Se urinam,omnelque res viies,ltukas,ignorates,blafphemas,impoti ntes. Attamen cum hoc ftat, quodres omnis participet eife à Deo variis mqdis; iplaque fit in eis eminenter, non autem tanquam anima,nifi, per fimilitudinem . Hic autem cogita­ t a longe dignior eft de Deo altiifimo ; dum nos intelligimus poteflatem, fapientiam,¿c amorem infinitum, iicu.t alibi, icripfi. Quinimo nec Deus fit in Chrifto. ¿pio tanquam anima inlormans, fed tanquam ejufdem. perfonans, etiam aitei am, naturam,utinfìrumentumredemptiqnis conjundum. < Quamis eradus GéXXIÌ. Minore tandem veprehenfione dignos deprehendi eos,. qui adorant ^lifmi Sidera,C*lum,& Solcm:quoniam hx pqrtiones Mundi fé oflendunt,à corruptio-, ne diltantes, & pulchritudine vivida,timplicique donatxifuntque nobiliores reru m inter¡orum cauli,& in fublimi regione degunt,continuò benefiqientes nobis,lucem dfundendo,caiorem,& influentias : generando,alterando,ommaque prqducendo: quas ob res magis movere poiTunt. Gentes ad credendum quòd fint Dii. Aflicam multi hac tempeftate,& in Aegypto. antiquitus plurimi hac opinione*! ledati funi ; & Piato in Epmom. Si mi lite r aiierit, convementius efse Phiiofophiscolere Hel­ las , quàm mortales Deos Natiqnum. . , c .

Hanc ipfe prefsius exanimando fententiam,invem non elle divinum cuitum Steilis tribuendum. Deus enim prafefert Totum, & Animam in Mundo, fi eft aliquid eius:Quapropter ita error eflet hic,veluti,ftquis Regem adorare volens, Ammam Regisàdorare praetermitteret, quia ipfam non videi lexmerobns vero adoraret dumtaxat oculos, & aures, & caput; non autem pedes,&crura, Si brachia . Nam re vera Sol, Cxlum,& Steli*, funt quafi oculi, Si caput & membra Mundi nobifiora : Tellus autem ficut pedes , Si crura, & fcabellum . Praeterea periculofunuj eft ifta colere , quoniam cum fint formof* , & bonx res, magis alliciunt gentemd cultu veri Dei invifibibs ad fe ; ut tandem incurrat ad illam uiiquitatem m aximam, quam tnbuìt Iób colentibus Lunam, &Solem . Nibuominus, quamquam vera eilet fententia Philonis, & O rigenis, Platonico!umque, 1 ^ K a (quam

in

ATHEISMUS T R I U M P H ATUS.

(quam D/vus Thomas non includi, nec excludi d dodrina fidei docet, licet Sais» dus Hieronymus, & Divus Auguftinus dubitent, 8c Patres multi ita fentire v k deantur, ) videlicet, Solem , & Sidera viva elfe corpora , & fentire prorfust longe, magifque , qudm Animalia : fenfus enim inexiftit in Spiritu vitali paf> fibili, cognoicente ; oculi autem , nares > aures, nequáquam ienfüs funt, fed foramina, & feneftne, per quas intrat obiedum feniìbile ad Animam iêntientem, ut probant Ambrofius, & Auguftinus,proptereaque, abfcedente Spiritu, non videt, licet apertus oculus, ficuti multi apertis dormiunt oculis , nihil tunc vi­ dentes , nec auris audit, licet patens ; fed Spiritus î qui itque, reditque, ut Sandus etiam Auguftinus adnotavit. Nam 8i oculum ( ait ) alterum claudimua cum volumus totum Spiritura in alterum confluere , ut totus per baliitæ Dioptram conipiciat ; unde ex Auguflini, & Ambrofii, et Gregorii Nyffenii fentent ia , perperam Añílateles docuit patentiam informativam oculi, aliorumqu« organorum , videre, ientireque . Spiritus enim hoc munus obit, ut qui intermanet.quafi habitator domus,coniundus tarnen fubftantialiter,non ut forma Domus ficut probat S.Ambr. in libro de Ifaac, et in lib. de Noe,et Area : et cum eo iatpe S. Aug. quanquam Anima intellediva informet utrumque, ficut lux aerem, et nubem , non tarnen ut forma dependens à materia aeris et nubis : fed oculus non vi­ det , dum Spiritus recedit ad dormiendum, vel cogitandum, vel audiendum. Ig k tur pofito.ut ajunt Stellas elfe totas Spiritum tenuem, (nam propterea putant So­ lem vocari Spiritum, Ecclefiaft. i. ) et non videre per feneilram ficut nos, fed in propatulo, et fe radiis tangere, et motus audire mutuos, et harmoniam edere ; Stia fi animata po- unde confequens eil, fenfuexquifitiflìmo,ut Platonici ratiocinantur, præditas elfe ; neretitur, coli non nequáquam tarnen adorando dient, ficuti ñeque Animalia »fendente quæ vivunt Anima. At ñeque etiam fi intelleduali Anima effent Animata , ut Plato, Oríge­ nes , et Philo volunt, et Ariftoteles ; et non diferepat Divus Thomas in a . cont.

Gent-cap. 70. & Caietan. iuper piai. 13 5. ubidicitur . Fecit Calos inlnteìle£tu, ideft ( ait ) intelleduales. Qua de re in lob. Deus dcit , Cuta me laudaDeb. Jud. s. lent ^íñra matutina, \ubilarent atones filii Dei: & D eb bora, &Abacuc, Bar ‘ì dicit Steli* ** ^ aruc v>dentur confirmare . Hate , inquam , fi vera eiTent , quod non decerdederunt lumen in *!0,non propterea colendi eifent Cadi divino cultu, ficut nec Angeli,cuna creatura cuilodiis iuisAxcztx Imaginabitur quis effe Stellas fiatuas Dei viuas , totumque Catlum ièdem . funt,& vocat* funt, D ei, & flatuam appellati poífe ; fic & Mundum ; ideoque dignum effeconfidedixerunt, Adfumus. ratione , laude , & reverenda in gloriar« Condito™ , quem manifeftant. Et Piacunditate ei qui fe- t0 ^entIt * cl uan^ ° aPPe^at Mundum, & Solem filium fummi Boni, Stellafcit illas. 3 ffue ^ £1 “ atuas • Veruni Divus Auguftinus dubitar, num Anima» Stellarum perii* néant ad focietatem noftram , & jin g elo ru m , ut dicit in Enchiridion j 8 .& Divus Thomas 3. cont. Gent. cap. 7 0 .At Cajet. putat hoc effe placitum Ecclefiar, ree amplius dubitandum , quoniam in præfatione Miffæcanit : quod Deumlau

,

-

dant ^Angeli, adorant Donànationes tremunt Toteñates : Cali, Calorumque V irtutes , ac beata Seraphim & c . ineeßabili voce proclamant ; cuta quìbus & no stras voces, ut admitti jubeas deprecarne Qua jn re non modo ordine* Angelo-

.

rum, fed Cælos ¡píos, & Cæloi ü virtutes.Deum laudare,ficut res animata*,& Ani­ mas, ípfi videtur, Ecclefiam velie, juxtd illud lob. Cum me laudarent jíñ r a matutina , & )ubilarent omnes fila Dei & c . Ha?c cum cogitaffem dubitabam, an Ca> leltia lint colenda : & tarnen concluir, quonia hsc funt incerta, & non proba­ ta mihi, oc al turn fenfum in profopopeia poffunt habere , quod etiam ft client animata Anima ìntelledualr non informante, fed folum adfiftetue , 8c moven­ te , ut

CAP.

XI.

te ut explícat Sanélus Thomas in quirt. 70. 1. par. conciliando Bafilium-, t Damafcenumque cum Origene , Si Hieron. Platoni¿antibus. Igitur concluCi, non elle colenda ,nec quippiam fciri certi , an fint animata : Tejefius enun_. probat nec affirtentes, nec informantes Cadis inerte Animas intelleauales, licet f^lli pofsit : Nibilominus propter populi inconilantem fiultitiam, & dogmatis incertitudinem ,ciim àDeo nonfit revelatum exprefsè.fubticetur. Quin non minori Taoientia, ac magnanimitate adoratur Deusin fe ipfo , quàm in his ltatuis, imagiribufque ejus vivis : ex quibus poümodum elabi poiTumus ad cultum ftatuarum_. inferiorum, ut Aegyptiis evenit. Quamobrem Moyfes, ipfis obfiltens .cultura ilium totum penitus fuo prohibuit Populo, quod & confilio Dei tadum elt. _ Qui„tus araih,s XXIII. Alias percurrens leges, in illis errrores invera minus, qui Deità- Gentilißni. tem colunt incorpoream. Sed quoniam vident in Mundo contranetatem, & bonum & malum, quae ab eodem procedere non poilunt 5 duos ponunt Deos, al­ t e r i Cadi, alterum Terrae, ut Manichei olim , ac hodie Tartan apud Sarmacandam Si Balduc , qui colunt Deum Cadi, à quo bona Animi, 8i Cadelna petunt , 8( Deum Terrae, à quo bona corporis &terreflria . Manichaius ailerit Deum ma­ lum feciiie legem Moyfi, & malum, & tenebrai : Bonum vero legem Chrifti, & fconum & lucem ; Et Symon Magus alium praeficit noftro Deo • Chmenfes panter colunt Dimones pro bonis terreftribus impetrando, & ne fibi malefaciant : & in prifcis faeculis apud Nationes ufurparunt fibi nomen Deorum mferorum, & cul­ tum ; Et in Brafile, & Iapone invenitur idem penè cultus erga eos : Si Porphy.lo­ quitur de Diis bonis & mails, Sc Platonici omnes. Trifmegiftus admiratur ho­ minis praeftantiam , quißatuas animatas facit, 8i Deos, relponfaque accepit ab e is . Hi oracula dedere, & quod placuit e is, fecere , ubi Chrifti lex lemmata non fu it. Unde Plutar. de filentio oraculorum caulas rimatur invalidas & manes : quas Chryfoft. veras in Chriílo deprebendit, ut 8i gracula navi orbis » ubi Chrifius annunciatus non erat, nos docere non ceiTant.

Equidem examine predo hanc fcientiam ventilavi,admiratus quomodo Danno- Hiftoriavert expe­ nes appareant multis, aliquibus vero minimè, quos fcio perambulaffe per locate- rim«« .quod D* mones , & Angeli nebrofa, & animo indagarte : Si quomodo Nero piurimorum Magorum operi^ ’ S ut Piifint 5&c' ufus, ut videret eos, quod maxime cupiebat, non potuit quidem unum, ut PliUt 1 1 1 Plin. lib. t 7. nius refert. Arirtot. veròirridet atTertores Angelorum, Si Dsmonum ; fed Deum nonit Animam prim* fpher*, & tot Angelos motores,quot funt fpher*. Interiora vero nil ab eis gubernari, nifi ex confequenti. Qùin in libro de Mundo ; Si Deus eurat, a it, inferiora , non indiget miniBris, ut pex Terfarum : quoniam Deus poteB ubique & per fe operatur omnia fufficienter. MìniBri vero indicium funt im­ becillitati! ^Sic deprehendi Peripatéticos omnes negare Damaones erte,& quidam Ant. Mirand. qui fcripfit de everfione Monomachii, irridet Angelos, Düemones miracula , & D e o s;fed cum Ariftotele fentit,quem putat non polle errare: & folvere conatur prorfus argumenta contraria. & in fine pomi tanquam commiffuram, quòd credit in Theologia ahter, ut Chriftianus 5 palam ortendens, f o nihil credere in Chrifium , nifi propter timorem tribunalium ; Arifloteliquc er­ ranti, tanquam Deo, inhaerere.ficut Averrois. Multi quoque prxfentis fseculi Scriptores in hoc errore verfantur. Quapropter ipfe magno arfi defiderio experiundie pujus veritatis ; quod tandem non (ine Dei providentia , ex meo ma o operante^ iriihi bonum, affecutus fum . . . . . a Scio Aftrologum virum moderatum , qui ex conflellatione in gene» cujutda juvenis idiote argumentatus eft illi apparituros intelle&us abftrados, licet incerta 1^ 3 ^ k. - » --

i—

—

í 14

A T H E I S M US T R I U M P H A T U S

argumen tat ione ; tunc avidus experiundi infiruxit juvenem quomodo eflct roo«* turus ArsgeJos Lunas , & Stellis prafidentes , quos Phijofophi, vel fofos non ne* gant Peripatetici, qui negant Di-mones, & Angelos alios omnes • Diipofuitqut, confettis oratiombus >catrimoniisque • Tunc juvenis ctepit mirifica videre, 8i re» iponía accepit Affrologus per ilium de rebus graviflìmis, 8i qui apparebat ei Spi— ritus, fimulabat fe efie Angelum , & aliquando eiTe Lunam, aliquando folem«*, aliquando Deum . Sub his enim , &alii$ formis apparebat inter fomnum, 8i vi* guiam . Veritates plurimas annunciabat. Multique apparuerunt 5fed paulatina ad magis taifa pertrahere conati iünt idiotam adoleicentem ; fcilicet non extare infe­ ros : & animas migrare de corpore in corpus, etiam b ru toru m & plantarum 5 ut - j j aSor^s* ^quídam Pharifei. Nec liberum arbitrium effe inhomine. Oracula dederunt futurorum eventuum, & aliqua fic contigerunt. Dixerunt, non extare Uiabolos in Mundo, fed omnes effe Angelos, magis, minusque bonos, fapientesquemagis, & minus« Ft Gentilibus relpondilTe per amphibologiam eos, qui mmo1 1 pojlent fapientia. Tandem amicus ligna petit, ficut Gedeon, per juvenem.

Pollicitus eit qm apparebat .• fed exinde dolis uiiis eft incredibilibus, quo curio-1 ium virum Altrologum dubitantem, & meliora confulentem,ab ilio mifero juvene lepararet. Quern deindè feparatum, ut libiiit, deceperunt, & ad violentam necem pertraxerunt. Tunc alium virum prseflolantem promilTa ante cafum juvenis, erumnae atrocifsimae ad majoremexperientiam tenuerunt did, donee propriisviJioni bus agno vi t , quae vixunquam intellexilfet. Alloquuntur, inquit, inter fomnum, & vigiliam, unica voce praefertim, cum quid mali paffurus eft. H*c cum Ulemifu, quemnec deceptum, nec me decepiife credo,communicavit, cognovi vera elle, quae narranturde Daemone Socratis, & Genio Bruti ; & hiñe certus ergo experimentis omnino ium excare Diabolos perveriae voluntatis : fic etiam bonos Angelos, Et antiquos Gentiles ab illis nequam deceptos fuifie . Non quidem lacere pofifunt quidquid rogantur, ideò dixerunt decepto juveni, omnes ueos tato iubjacere ; ipfum quoque Jovem , Sic enim ipfura introduxit Ovidius , S Iwque decepemnt Naciones omnes, quae plures colunt Déos, & venpnm ■ f lia*3erl facmn[ per fuperbiam , vel quii putant non exI r p n;r Í f^c,untD5e,T,0nes • Unde percepì ego, eos nihil potfe miraculofum lacere., nifiutendonaturalium rerum viribus, & apphcationibus. Et deceptos fu.lTe ab eis Magos imperitos, &mulierculas fepius. E t quo liberius quifque peccet, negant Infewum ; Et quo clam fit, eos ibi cruciari: utque corporibus in* termaneanttiumanis, tranfmigrationeni fingunt Animarum , Et Cacodsemone® decipere ampm s fatagentes, Afirologo per juvenem interroganti de multis, di­ xerunt, quod ipfe rede fcrrpfiffet de libero arbitrio; fed reétius Calvinum (utique. l d , 0J " ' g ' ' at'a m ;) unde de S. Augi,(lino , Sc Chryfoftomo fimui interroganti an bcnefcr,pfei-jnt dehberoarbitrio,nonrefponderunt. E t quoniam egoTemper peifime fenfi, & fcripfi de Calvino, ex hac certa relatione , agnovi Calvinum effe Uiabolorum mfirumentum, quoniam magno illis efl ufui : cum feribat Deqm im­ pellere fic ad malum,ut ad bonum,homines,tanquam infirumenta, & fi fpontaneanon 1,bwM UibusrepleatInfernum , & Paradilum. Undè peripfum W ur quod Deus fit perverfior Diabolo ; aut quòd peccatum non libertini. Quod per Philofophiam examinatum, fiultitia d e p f e h e S rl 'ia Non enim differentia eííet inter fceleilum, & fandum • "

t

F

eu,v,!!•” * * »

" ,, c

4

eitoilawr«mm tfm k '

'

"

nifefta

“

C A P. X I.

......

nifeda eft differentia inter vitium,& viriutem ; omnemque a<dum,qui nos'dedruit, aut Rempublicam, ve] ad dedruéfionem diíponit, peccatum eííe contra nos , aut contra Rempublicam« Qui autem conferva!, meritum, juflitiamque. Ho/ce, ne­ gantes peccatum , quilibet verberare deberet duriter ; & eis vindi&am negare^ ; quoniam vindicare non debent id , quodnoaed malum, & culpa. Gracula Graecorum, & Aegyptiorum, & Perfarum, & omnium Gentium extare Diabolo? mapifedant ubique Terrarum • N,xc fi Pythia aliquando dolosè mentita e d , non fini qui reipondent ea qu® nemo fcire polTct, Porphyrius praterea, & Plutarchus, & Scriptore? multi ,Daemones , & Angelos extare norunt ; & qui afflantur Demone, idem convincunt, Refponfa edam a Diabojis in corporibus obfeflis faemeljarum jdiotarum , loquentibus Latiné, Haebraicè , aliisque linguis, indicant extare Díabolos , quod doélus L. Ananias expertus ed ; & Philippus Columna Dux , & Ma­ gnus Regni Neapolitani Comcdabilis, prudentia , & probitate clarus , tedatur, quòd fe prafente exiens expulfus Daemon, lampadem extinxit jufiu Exorcidar ; & Pata vii cum ibi morarer,pulfavit campanam.& multa huiufmodi fatis probant <iubitantibus, extare Daemones. Item Paulus Grillandus . Bar. Spina, Amb- Vignates , Volfangusj & alii multi Inquifitorespublicislibrisexperimmenta innumera coacervaverunt 5 ut qui hoc negant, hidorias & tedcs, contra natura jus negare convipcantur. Nec emm quia in multi? atrabiliofis aegritudo ed fimilis demonqplexias, non datur drmonoplexia ; quas tot fignis mirificis, atraebili nullo padq congruentibus,comprobatur ; & tandem fi vi s, ò Maechiavellida experimenta-, certa, vade ad S. Antoninum Surrentinum : quirefpondet Oraculis ; folvit ligatos ad columnami fugat Daemones; cogitque fateri mirifica; & quidquid podulas.

Quapropter ego experimentis jadis argumentatus fum efficacifsimètquod non ^ ex hifto„is fit Deus verus & primus ajius, nifi unus ; fed Daemones ufurpando divinitatem_j prr| j^ * 11 on" sntroduxere pluralitatem . Et in fuperioribus jam fentire profeffus fum, caduti» Et ad Maniterratnque à confimilibus poteftatibus affivis condituta eite , ided.à colore > &; theos, & Calaínos, frigore , ambobus affivis, corporeitate concretis, dìffulivis, profentientibus Sc contrarietatem fuborin inter fimilia propter amorem ejufdem boni infufficientis utrifque -‘ Unde Rex Regi contrarius, non Davo ; ergo conveniunt in aliquo.

Ergo extat caufa eis communis, à qua confimilitudinem habent, dependentque.

Ergo Cslum, & Terra ab uno Deo . Et mox dixi, non pode JVlundum ex contra» iis compofitum fubfidere abfque una principe cauià , colligfcnte contraria . ipÍQv rumque pugnam temerariam ad produéfionem rernm artificiofam ordinante , Nec propter impotentiam De i , fed propter ordinem extant Angeli, 8¿ Damoad Arili. & pes, Si emm Aridotelis Ratio valeret, ñeque Angelos oporteret ponere , quo? Sadducsos. ¿pfe ponit Motores fpherarum ; fufficeret nanque Deus movere omnes abfquo mmidris ; nec opus efiet Sole in Mundo ; Deus enim poted per fe omnia coliuftrare ; fie etiam calor tollendus effet, omnefque caufae . Ergo conveniunt majeflati, non indigenti®. Ailerendum ergo ed , quod totus expertus ed Mundus,ex­ tare Angelos, & Diabolo?, -variis muneribus à Deo dedinatos; & Sadducasos multum erraife in hoc . Deumque efife caufam bonorum caeledium, & terredrium cum Mundus fit unus, unumque modo Principem admittit. Quin videbimus Cae­ lum influere Terra virtutes parturiendi bonaterredria,&utrumque colligaturo: elle fub gubernatione una , ergo funi ab Uno , ‘ " Refp. adverfus MtXXIV, Si ita non effet, lexChridi etiam á Diabolo elTet,quoniam in terra mcEarosdeScriptuDeus malus folus exercet dominatum . Quod fi ais ; Deum bonum in terra .per ra veteri, Si nova • Chriftum occupafle partem Regni contra malum : condernnas te ipfum, ò Manir; r . : ' cha?

ii

6

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS

chie . Chriflus enim allegai fententias multas Scripturæ Mofaycæ, tanquam di­ vini , & dicit Moyfen de ipfo feripfiffe ; & in Prophetis fuit promiffus. Ergo eli idem Deus. Item idem Deus , qui Moyfi comparuit, allegatur à Chriflo . Quòd iì putas Evangelia depravata eife , depravatus es tu . Non enim bonus Deus , paiTus ell malum in fcriptura iua , ut & tu decernis ; fed de bis alibi.

Magno pere deinde animum meum vellicabat, quòd Moyfes non loquutus eli Quatftio,eur Mofes tacuit Angeloru m de creatione Angelorum , & Dimonum; proptereaque Sadducei eos effe negant > creationem, & pœ & julianus Moyfen incufat ; Platonique poilponit : quia eorum Creationem donas ,& praeroia polì cuit in Tim *o, Mofes vero tacuit. Id etiam maxime exagitavit me, quòd Moymortem.

Jès exprefsè nufquam promittit Paradifum , & Infernum poll mortem, fed tantummodo bona, malaque teroporalia ; fed nec Prophet* id tam apertè promiad r.quseiiionem. ferunt, ut animis curiofis omnibus fatisfieri queat. S.Auguflinus accipit fermonem Refponfio S. Augu. ejus mylticè, u t , cum dixit, Fiat lux, inteìligitur natura Angelica ; fed hoc non Refponfio Hieron. fatisfacit,quoniam dogmata fundantur in fenfuliterali: ideo Hieron.dicit,à Moyfe prifupponi creationem Angelorum multis ante ficulis ; ficBafilius,Nazianzenus, Damafcenus, Chryfoftomus,Caffianus,& Origenes,& G r id omnes,& Ambrofius, Hylarius,& alii, quos D. Thom. Canoni decretalium conciliât. Sed hoc nihil ad prifentem caufam.Sedpalam deinde Moyfes meminit Angelorum, Se D*monum in ferpente, qui decepit Evam : & in lob de Satan, & de Angelis fæpe . Hune autem librum Moyfes fcripfit.Ergò hoc filentium non debet fuadcre, quòd non fint.

Ad a.qi.’iflio Relp: XXV. Quòd vero ajunt: Propterea non promififfe bona, aut mala port mor­ tem , quod populus rudiserat, &puerilis, qui malis bonifque praeientibus tan­ tum , in officio detinetur, non fatisfacit Politico . Nam Salomon in Sap. vocat Topulum fine querela ,San6lum , & Sapientem , aliis comparatum populis. N ihilominus Chaldei credebant Infernum,& Paradifum ; 8e Plato, & Pythagoras » & G r id omnes > & Romani : 8e Saluilius refert, Catonem exprobaffe C * Saluft. in Catih fari h*refim, quòd nimirum non crederet Inferos extare. Quapropter dixi adhuc inquirens ; fi omnes Nationes rudiores hanc fidem habebant, debebat faitem , nifi alia fubefl ratio , Moyfes inter , vel poll premia, & pcenas tempotales ,addere femel acternas, qui vim majorem habent ad movendum animum« eoque magis junditemporalibus. Alii cogitare poffent Efdram inftauraffe perditas Scripturas, idcircò diminutas effe, &rmancas . Sed ego comperio Efdram commemorare pcenas , & premia poll mortem , Si loca mortuorum , 8i refurretìionem mirificè in lib. 4 * Quod autem ejus fit, alibi declaravimus.

Idcircò cogitavi, veram effe dodrinam illam , quòd tune ufque C ili janua 2 aperta non erat. Et,quia Deus facit opera fua ordinatim , & oportunè, fpedabat ad Chrifium ea aperire:& hujus veritatis notitiam exprefsè revelare; quam Moyfès myflerio deferviens nonexplicavittam manifellè , ut relinqueret Chriflo munus proprium : praeterquam quòd id erat alias tam notum.ut non indigeret expreffìori revelatione pro tunc. Nam quia ante Chriffi adventum deponebantur Animi in Lymbo ; dicebat Jacob , & Iob ,Dcfcendam ad Inferos . Etquoniam ali* Natio­ nes dodrinam de peccato originali ignorabant, putavere beatitudinem effe apud Inferos, 8i in campis Elifeis, qui eft Sinus Abrahi : Infilicitatem vero in Inferio­ ri Tartaro ; quoniam Abraham cæterique Sandi Patres ,& Heroes co in loco detinebantur. Et hujus arcani publica, ut puto, revelatio erat in Mundo, derivata-* etiam ad Poetas, & leges Gentium. Unde lob ,cujus librum à Moyfe feriptum credimus, loquitur de lnferis, & defiuvioCocito , de refurredione mortuo­ rum : fie Sapientia, & Ecclefiaiticus palam. Prophet* autem myflice, fed in lib.

Regum

C A P.

X I.

II?

Regum hifloricè. linde & Pharifeorum, & Eflenorum feda hanc fidem indùbitanter confitebantur. Chriftus autem nuiltos Prophetarum locos, id docentes » expom't. Attamen quoniam ab antiquo fides Gentium omnium erat de Paradiio » t i Inferno , & Purgatorio, ficuti Socrates, Plato , Pythagoras , Virgilius, Ho­ merus , aliique teilantur : At non omnibus adventus Mefsix notus erat ; vel ignotum erat ,quòd ad ipfùmpertinebat primum effe , qui in Caelum afcenderet ; Idcirco fcripferunt, Heroes quofdam , non in Campos Elifeos, fed in Caslum, extemplo fuiffe aiTumptos, ut Romulum, Csefarem, perfimilesque . Haec autem_» myfleria velavit Moyfes in lege , quia tempus non dum erat : at in Job dare docuit, & fimul Animi immortalitatem ; quam falsò putant ab ipfo negatam Mani­ chei , & Sadducei : addiditque corporum refurredionem.

Nec exiftirnandum eft, Diabolum effe caufam per fe, d Deo non dependentem, Refp.ad arguiti. eur 8 i plura Regna pofsidentem , & potentem fuper nos plus, quam Deus. Nam & fi Diaboli plura pofHomines cundos fub ditione fua haberet, nihil funt comparati Angelorum mul- fidct Deus. titudini. Porrò aiferendum eft, Diabolum effe carnifican » & lidorem Juftitii Dei ; non autem competitorem, ut vulgus opinatur. Cum enim Deus reos punire, deberet, idque per fe nollct, cum fit proclivior ad miferandum, quam ad puden­ dum , nec à bono in<quantum bonus, fed in quantum juftus punitio fit>quoniam optimus eft, ac fuaviihmus ; ideo hoc munusDemonio demandavi perverfo ; in quo relucet Dei poteftas in modum punitivum , utens etiam in bonum perverfitate exequutoris.

Diabolus autem hoc muñere gaudet. & qui fe cum torquentur, blafphemant Deum fecundum qualitatem , quam ipfi affigunt in imaginatione fua ; non fecundum quod in fe eft . H ic autem eli celicolis comedia ; & ficut qui libi lcabiem, & alopeciam fcalpunt unguibus, aliquam capiunt ex hoc voluptatem falfam, & fibi plus malefaciunt fcalpendo : fic Diaboli, ac Damnati metaphoricè gaudent malefa d is , 8i pruritu quodam perfidi, maledicentia quali perfruuntur . Hoc autenu in eis pqpnam adauget, magno , Si vero, cum gaudio Beatorum.

Et profedò haec crudelitas Reip. neceiTaria eft ad reprimenda vitia , Si foven- Reiigionis dogmata das virtutes, cldm , Si palàm , Etenim velini mendacium impedit bona particu- etiam politicé necei laria , Si communia in politia, homines depravando, nec fubfiftentiam habet, ne- faria • que poteft fuper mendacio Refp. ullafundari ,aut ftabiliri: Gc.è contràj veritas palàm , & clàm prodeft ; facit homines probos ; & ad omnia utilis eft, & in omni eventu fubfiftitpericulis, probationibusque cundís .

Item Juftitia Dei deficiens mutilaque foret, fi pios morientes pro Dei defenfio- Item ex Dei juftin e , Rationisque, & virtutis, non manerent premia in alio facculo ¡Neqtie impíos, tià_.. in hoc gaudentes, Si prevalente*, pcenae. Fama enim non eftet ipforum premium, cum fit illis prorlus extindis ignotum. Multi autem nulla relida fama, fandam_» abiere mortem , Achilles autem, & fabulofihomines, qui nec in Mundo extitet ru nt, aut fceleftifiìmi fuerunt, fama gloriofa diuturnaque donati funt.

XXVI. Nec profedò h$c fides Legislatorum aftutix, ut putat Aver.tribuen- Dogma de prsmiis da eft ; qui ut Varrò fcribit, quo leges ipforum obfervarentur , fuadebant timo- pcemsque polì mor rem , 8i fpem , pcenarum , & prsemiorum port mortem : feque ipfos Deos faciebant, fuaque corpora occultari poft obitum providebant : 8i cum Deo fe loqui, u i-ìtn ' & leges accipere ab eo fimulabant, ficut de Romulo, & Numa, & Minoe , &Pythagora, 8i Mahometto, & Zamolxi legirnus. Nam hec credulitas inferni, & Paradifi, & Purgatorii, conformis eft Juititie Dei, et voluntan bonorum ; et ina­ bilita eft miraculis, martyrio , et vifione. Credulitas autem Deorum falforunuj t-odiofa

, ,3:

A T H E I S M 11 S. T í l I U M P H A T U S .

odiofa eff Phiíoíopfiis , juftitiá:, voluntati, 8c judicio piorurn , &■ fapientum , & politicar vita: , qua: per illam v ile f c it 8c ícinditur> ut didum eft Non ergo pa­ ri, paliti incidit fides de Paradifo , & Inferno » cum fide de Diis .

Piato ki lib.de voto.

X X V 1 1. Item veritas jam patefada eft contra faifas Déos : & Temper ere1nfm.in.Pym. Cic» pcjt ¡n faVOrem alterius faeculi . Tot autem falfitates profunt;ut cognoícamus nede e^’ ' ceffìtatem adventus Deiin terràm , prophetatum ufque d tempore Enoch t So­ crates quoque,& Plato, 8¿ Cicero praftolabantur quendam iníiaurationem divini cultus ; 8eomnes nationes ; ut per Sybillas innotefeit », R e f orilo ad aren X X. V 111 . Nunc ad eos fermonem dirigo qui dicunt Cbriftum non. liberafn.cann, cjuod clin- fe nos á Diabolo , An non vides, olim orbem totum coluiffe Diabolos , h o d io flus vete nos. libe- vero ñeque Mahometanos agnofeere , nifi unum Deum ? Gentes autem omnes». ravin paulatimad. fidemChriftireducuntur » Et ignoranza alterius íaeculi fufilata eft• Et differenti* inter peceatum, & non peccatum ; pofitufque eft in tetra modus, & tifus vincendi Diabolos fanda dodrina , non contentiofa ( qui conumpunt earn , ill s veh) & patientia, &prob¡tate , contenjntur arma j et Imperiutruj Romanum everfum eft ». & Idola ejus ; pofitumque eft Rom* Solium Chrifti ab idiotis Pifcatoribus mirabiliter : totufque Munduspaulatim fermentatur,ut Chriftus pradixit. Conveniebat Deo opera fuá facere non per vim . Qui ergo falvatur propria volúntate, á Deo id habet, 8c falvatur per gratiam Dei indeficientem.

Qui lucem renuit auxiliumque, propriacadit pra,vitate .. Chciftus iucem miram_» dedit, 8c legem immaculatam omni loco , & tempore convenientem . Et quidquid pollicitus eft, fadum eft * & fit, Et quamquam nos jaduram multarci fecerímus. in profittate , & fide, quamdocuitj ipfc quoque & id prsedixit, ut inox patebit ». Quidquid autem poísidet Diabolus, non eft íiium, fed depofitum dtvin * Juftiti* » Nunc libra omnes Mundi Religiones cum ifìa, 8i videbis tantum diftare eas ab ifta, quantum Auricalcum ah Auro: quod impius Boccaccius non confideravit, pee qui de tribus impofteribus ícripfit.

A

P

P

E

N

D

I

X.

D e c a u fo m a l i , e x M e ta p h y £ ornne» errore:Po. > -',v Mnium veritatum examìnatoribusorigomali pernofeenda eft. Quonìantlitici, & Theologici enim ignorabatur tot malorum ^ qua: in Mundo funt, origo , & caufa_» t maìnSXtur“ “ 3' alii negarwit Deum effe ; putantes impoflibile, & inconveniens ,.fi Deus eft furamura Bonuin, fieri , vel permittitantum in orbe malorum, utEpiqurus, & De­ mocritus » Aliinegarunt providentiam Dei in rebus inferioribus.ut Arift,& Aver.

Alii pofuere Decs duos , ut Manichsus, & Symon Magus . Alii plures , quiblis varia mala , & contrarietatem , & bona tribuerunt ; Alii omnem tranfeendentes impietatem afferuerunt ,eurndem Deum efficere mala, 8c bona, & effe in nobis caufam efficacem , ita adpeccandum , ut ad bene agendum ; nos autem libertate bene vel male operandi privarunt, uti Lutherus, 8c Calvinus.ab Alcorano edod i » Quos Cicero cum fuis Stoicìsreligiofìtate pr*ccllit, Dum enim folverev arguraentum non poffet ; unde nam malum oriatur, ftatuit potius. negandam effe providentiam in his, qu» pertinent ad arbitrium hominis, quàmDeo peccai tum

C A P .

XI.

1 1.9

tuni imponere, Si libertatem huitianam negare omnibus manifeftam fonfibus ; ut patet in lib. de Diuin. licet alibi utrumque afferat, Damafc.etiam eximit libero« ailus à provjdentia, fed determinativa necelTario , ut exponit P .T h om .j. contr.

Gent. Abi vero negarunt extare malum, omniaque pofuere indifferentia 5 excepto vitip , ut Stoici . At Libertini recensore* coniiderantes ex do&rina Calvi|ii fui Deum effecaufam mali dixerunt Deum facere quidem malum , fed malum non effe reyera ajiquod , neque peccatum, quandoquidem d Deo fit. Et bi mi­ nus impietatis redolent, quam Calvinus : excufantes Deum. Alii putarunt mala evenire propter peccatum ante corporationem Animarum commiffuin, ut Orjgenes, dum qusrit excufare Deum, & Mafochaeis refpondere , Has cunftas examine preffo per Metaph.difcuffi opiniones; & vidi, non extare fiialum ullum nifi peccatum,Se vitium;Calamitates vero, Se mortes, 8c generanones, 8e do]ores,Se corruptiones, poffe in malum, & in bonum reverti,prouteacapeffimus, Se utimur benc,vel male, ut Stoici afferunt. Et quia non poteft in Mun­ di partibus non effe diffinftio, neque produftio rerum variarum,nifi adfit contrayietas elementorum : Ex contrarietate autem ilia derivantur,qui mala putamus ; ideò non poffe non effe malum,ftante hujufmodi ordine,Sed vero conti arietatem effe , ut fic bpnam, Se duraturam, donee rationabile eft apud Deum. Deinde vidi vitia, 8i peccata moralia carere effentia, Se effe defìdentias, 8e Deum concurrere ad quodcumque effe, 8e aitionem quandunque ; quoniam eft diffufìo effe , Npn autem fic ad non effe, 8e ad paffionem, 8e ad mortem, Se corruptionem, quae font defedtus Effe ; nifi permittendo corruptionem, 8e mortem,Se pafsionem, quatenus, 8e dum , concurrit efficientcr ad generationem , Se vitam, 8e adtioneni_i, quae ad illa confequuntur, Se in ilfis inefoduntuy . Quinetiam calor dum occidit frigus , aliud nihil facit, quàm calefacere materiam, in qua inert frigus, Ergo adtionem , quae eft calciacel e , facit per fe : at per accidens fequitur pafsio , Se mors frigoris ; quae non à calore emanar, fed à Nonente , 8e eo quod frigus non eft calor ; unde fit, ut fecum permanere non p o fs it fic enim effe, 8e non effe-» manerent fimul, , Bine piane comperi, Deum non concurrere ad malum , nifi permifsive, oi malum non habere caufam agentem, fed folummodo defìcientem : peccatum_» vero effe nihil, ideftdefeifiim boni majoris, Si abufom ipfius boni, Quia nos, ampleftimur minus honum, & apparens, ipfomque anteponimus majori bano, 8i vero contra Regulam Dei ¿i Natura j E t quatenus eft affus, Se motus ad bonum, non effe peccatum , fed. entitatem : quatenus vero eft defeftus, & tendentia ad ipfum mmus quod eft in illob o n o, peccatum effe, & annifolationem partim_» peccantis. Et formaliter ( Ut aiunt ) effe nihil, materialiter ens. Hoc autem_» accidit nobis ex dcfedtu poteotiae, vel fapientiae, vel voluntatis ; fed non imputari in peccatum , nifi ex defedtu voluntatis , quia ipfa prafopponit polle , 8i deire . Et tunc folum completò perverfa eft voluntas, cum potei!, 8i feit melius eligere, Si melius tacere, Si nihilominus eligit pejus j vel minus ponum. Malum enim qui malum eligi non poteft , nec à Creatore , nec a Creaturis, Non ergo exiftit dualitas Deorum ; Sed E n s, & Non Ens font proprincipia^ Metaphyfica ; Et qui adhaeret Non Enti, peccai, ideft, bono, quod minoritatem habet. & Non Ens fopìt, comparatum ili*, quod Deus tibi, tanquam melius pro­ poni . Non Enti enim in quantum Non Ens inhaerere animo non poffumus »nifi fo fobfternatur aliquod Hns.Unde privationem vocat malum D,Thomas,8eDion, non male • Ergo in furari, 8i macharhphyficè bona font apparenza parva. Non-»

Enti?

no

ATHEISMUS TRIUMPHATUS

Entis participia : modicum afferentia fru&um, & fatisfaftionem fàlfam , vilem, & exiguam , & brevem • Deinde vero trahunt, fecum commiRum malum , pcerritentia plenum nimis. Fallacia: autem noRra:, ac deceptionis, caufa eficonfufio mali cum bono . Si enim feparari poffent, peccatum commini non poiiet. Ullum malum enim per fe diligi non poteR ; ñeque odio haberi bonum . Sed per accidens , quiàcommiRa bunt, duna compledtimur minus bonum, quo cum ineR majus malum, peccamus , contrà Deum , & naturam > qui oftendunt, jubentquo aliud bonum verum , majufque . Ample&entes auiem illud -malum , quod fecum affert multum bonum , ut medicinas , pccnitentias, & labores, meremur, ut palam cR in omni arte . Malum autem effentialiter nonextat, nifi vefpefìu particularis Entis , ut didlirm eR Hinc innotefcic qualiter Deus concurrit ad peccatum , in quantum babet exiflentiam , & bonitatem fubfiratam ; fic ad peccatum natura;, ut ad peccatunuj moris. Non autem concurrit, quatenus caret exiRentia, & bonitate vera ; ERque ordinis rationalis defeélus.

Deinde confederavi contra Tártaros fìuftum effe arbitrari, auòd bona terrena non dependeant á Cáelo , cum videarrus à Sole , & Stellas, Terram imrnutantibus , cuniìa Entia noRra produci. Ergo idem Deus eR utnufque Elementi • Diabolus autem non efì Dominus, fed liélor mifer ; tentatque nos ad faciendum ma­ lum , quoniam ipfe malus eR, non natura , quoniam à Deo bono creatus efì, fed volúntateperverfa rgaudetquefimileshabere. Hoc autem in nobis ipfis experimur , cum fatpe poRumus, & fcimus benefacere, & tamen potius eligimus malefacere. Autuma ergo idem eveniffe Diabolo ; Deumquepermiiìffe ; quem poRea, malum effedlum, voluit ad juRitiam faciendam ufuieffe .

De hoc cafu Diaboli Moyfes loquutus non eR, ñeque Chriflus, nifi parum_s ; quòd fcibcet, lile homicida erat ab initio , ■ & in vernate non sletit , & c. Sed hoc fcimus per traditionem, Se hifiorias Nationum omnium, & per fenfus Scriptune fanfls; myRico^ , &per declarationes ApoRolorum,. Nos autem in tenebris verfantes maximum finem horum ignoramus, quem divina intendit providentia; & timor er.randi, audaciam invefljgandi, & loquendi aufert » Hoc addo , peccatum non effe á Deo, ncque partem liberi arbitrii 5 fed oriri ex Noennte, ex quo faifi fijmus, traduélique ad effe per virtutem primi Entis • Poffe autem peccare eR impotentia, qua magis poffimus inniti bonis exiguis participantibus Noncns > & non effe bonum ; quam magnis patticipamibus plus E n tis, &effc bonum . Nos enim quatenus fumus, ad Effe incedimi« ; quatenus non fumus ( & quidem innumere res non fumus ) currimus ad Non effe. Sic fecit Diabolus, pptans melius effe non fubiici voluntan' divin* , quám fubeffe Quoniam amor proprius effendi per fe , & à fe , quod quidem nihil eR per fe ' & a fé , led per Deum, & a Deo, decepit ilium ; ficut & nos decepit, exorbitantes à regula primi Entis, per ejus verbum , Rationemuè manifeRata. Non ergo datur Deus mali , ñeque malum , nifi rcfpediuè: &om ne malum eR minus bonum : quod id ipfum concludit fimul cum nihilitatefua ; quxmonfacitcaufam, exiflentem . Vide Metaphyficam . ^

EX A-

c x P.

X i I

lit

E X A M E N CULTUS DIVINI E X T E R IO R IS fecundum Religioncm Chriftianorum, Se aliarum Nationum ? per indaginem certifsimam , cum confpnantia ad nacuram bene inftitutam , Se reílitucam, yoluatatem reólaixi , Se Sapientiam verana : ex quo probatur cultum, Se facrificium Chriftianum eífe rationabile ia - fumino gradu : Se de Sapientia; divina: praftantia in Euchariftia_»* -•

c A P.

X II.

V E M A D M O D V M naturale eft hominibus,poteftates, fu- D. Thom. j.cont. periores fe , cognofcere : explorare caeleftia, & horum ef- G*n.cap.u 9 feélus: & primam inqüirere caufam, ex qua omnia den'- f°lum hom° 'nH‘n~ vantur bona . & nos dependemus, de inftin(Su & jure natuf i o o f f • fty» a t i i m o ili r/x le n -n .. ? ' C ^.

V rae eft ; fic etiam eft colere fuperiores-:—maximè autemeaufam /ere* Deuw fed end primara. Quoniam veroìfthanc Potentiffirnam> Sapientiftì- colerefuo tpodo, ideft mam , 8i Optimam eodem culai, qui eaeteris tribuitur, ho- t er aSÌUs norare, ignorantìa impia foret ; propterea peculiari* modus ipfius vènerationi adhibendus eft : & quoniam ab jpfo omnia bona procedunt, res meliores , qnas ab eo accipimus, à cunftis Nationibus eidem dedicata , oblatseqtie fuem n t. Nec gratiorem compererunt, quàm animaliunvfrugumque, ex quibus vivimus, oblationem . Significantes ervim fe fe à Deo omnia recipere bona; Idcirco illi in fignum eadem offerunt : quse optimo jure poftmodum in- Sacerdotum Deo vivis animis fervìentium , cedunt ulum .

■ Aftus exterior ReAt vero impia, ftultaque cogitati©eft, quòd DeusIargiàtur nobis gratias adafìGInterwrem^ fùas, &placetur, ignofcatque peccati«, propter exteriora tantum facrificia_» qui eft per intellenoftra , nifi ad interiora ordinentur. quid a it, manducabo carnet Tau- &i.m& v&funtatem; vorum & c . & Tfon qui dìcunt, Domine , Domine, & c. Neque cnim homo ProP'er_ca exteriors magnanimus plaeatur donis, fi intelligit fe non amari a Donatore, vel non^ &SafHdunt vokmtU'% libenti animo ea dari, prifertim cum nonindiget. Ergo facrificiumutile eft , temrexD.Thomal, quando exhibetur in fignumfacnficii animi intrinfecus : unde Plato relegandum p-1q.99.ar. 3. praecipit ex fua Repub-Verficulum ilium .

Piai. 49.

Munera crede mihi flacant hominefque Deofque.

Defluii d' Quoniam vero certi iumus, nos à Deo nihil excellentius accipere, quàm_> " U ° 13 ‘ 3' animam : hanc offerendam illi cenfeo , Si facrificiis exterioribus proteftandum ; populumque hoc fenfu imbuendum . . Quapropter palam fit facrificium rnajus in Mundo non reperiri, feclufa revela- Sacrificano fui ;Ptione divina , qudm cum homo facrificat fe ipfum, dum fit Religiofus, & cultui fius eft potifsiumw divino fe totum dedicar. Et licet Averroes reputaverit hoc ociofitatem , quo- ^cra^tc*um notlirn niamReipublic* nihil prodeft; ipfe aliam vitam agnofeere noluit, & irrifui omnioushabebat Cbrifium , 8i Mahomettum fuum , &’ cunólas leges. Nec putabat, orationes nobis prodeffe , neque proinde Eremitam orantem pro Rcpub- utiL lem

,tt

A T HE I S MUS Tf t J UMPHATUS .

lem effe; nec exemplum patienti«, & fanftitatis innoxix in co agnofcebat, robis utile, Se honeftè, & fine noxa vjveremufr Dei. Sinequojjror fedo timore d Sapientibus, piìfque, bene refoto, beneque r in o m o , nulla potei! fubfiftere Rcfp. ncque fecundum Macchiavelliim'. Omitto,quòd farpe Deus flagel­ la univerfali^ non immittit propter paucorum fan&itatem • Omncs quoque Nationes huic aiÌenferunt fententiae , nec fruftra, infert Seneca. Deutn quoquepreces bumanas exaudire, tnanifeB# no$ experientite admonent. Et quamquam ab aeterno ftatuerit qualunque fa&urus eft, nihilorninys etiam ftituit faciendas preReligiofi ubique ces, effedufque fuos per illas revelandos patrandofque, veluti 8e frumentum dat exempti tnbutis ,& muitipHcatum , fi tamen feminamus, Idcirco Hebraei Levitas habuere , 8c NapraEferunturalns^de zareQS ^ & pharifaeos , aliofque Religiofos , divino cultui addiftos . Turc.e , im ¿"cap.ad Rom. Arabes , 8e Perfae, plures quoque ordines, qui fe dicunt Religiofos habent • Multoque plures font apud Indos Orientales; 8e Iaponenfes habent plurimos, quos vocant Bongos. Chriftiani habent Clericos , 8c Monachos, 8c Fratres. E t pbique haec gens diuino cultui manejpata, ell iuae nationis pars fapientiflima_, , 8c exempta tributis fifcalibus , Filii enim Dei funt, qui vere Religiofi funt : ideoque liheri, ut dixit Chriftus, quia mediatores inter Deum , Sc homines.

Non veri autpm apqd Nationes funt exempti, quoniam veri reputantur apud illos.

Idem Arift, refert de antiquis Graccprum Sjtcgrdotihus . Idem legimus de R o­ manis , 8c de Aegyptiis in Bibliis, Sc de L e v it is Q u in apud omnes aluntur decimis &ftipcndii$ publicis > vel elaeemofinai adeo prse caeteris fisec Reip, pars utilifsima exjftimatur, vel exfolo lymine naturae. Si gnim Sacerdotes non extarent, nulla prorfus Reip. fubfifteret j qupnjam non extarct Rcligionis doilrina, qua; Rgligioeft Anima eft anima unitiva prppter efivinam unitatem aniiporum omnium Civium ,8c conReip. non Pnnceps feqUcnter corporum ; 8c fortunarumNe.c populiobedirent legibus, neque Prinut vult. Arm. cipibus, fublato Religionis metu : Neque Principes quod juftum eft judicarent.

Tunc continuo erumperent Tyrannides, feditiones, icifmata, crudelitates, excidia Regnorum, ut alibi oftendintus; ergo diuina res eft R eltgjo, non autem by?

InPolitici*. mana aftutia , ut putant MacchiavellifUe. .. .

Ergo primum facrificium eft animi > 8c ad hoc omnes obligamur • Secundu»» triplex Sacu crutn noftri corpori$, fit non fine animo, quo Sacerdotes perpetuo facrificati vifuntu r. Tertium eft bopeyumexteriorum, quae offerimus. Et hoc eft aoimalium-« aut frugum, aut fupellecftiliym & c. At jftorumnihil potefl Peo plaeere nifi fit etiam lignum interioris lervitytis.

Poffet cuipiam videri poft faerifieium animi optimum effe faerificinm noftri corporis. Et reverd lie eft, fed non quando a nobis occiditur > ut mos eft Me-? xicanis, Brafilienfibus, Peruinis, aliifque Barbaris, lmo$cRomani» 8cDruides G a lli, prifeis temporibus huiufmodi facrificio ufi funt. Sed ifte ufui proff8 .6 malediilus eft, execrabijifque . Deus enim cum fit Pater nofter, noftris malis non gaudet, Cum ergo malorum extremum fit interfe&io/acrificium illi acceptum effe non poteft , Item ex hoc abulu inducuntur ad vefeendum homines hominibus , Nec vero perniciofius quippiam reperitur, magifque naturae adverfum , quam carnem ejufdem fpeciei in propria fpecie manducare.Et quamvisCa. ti faepe natos devorent proprios, aliaque animalia carnes propriae fpeciei, 8c uti­ les lint, 8c iapidae, unde Diogenes exiftimavit non effe contra naturam manducaye eos laltem, qui Bello,aut Juftitia necanturmihilominus hoc exemplum fuadebit manducare quoicunque ; 8c infidias in invicem moliri multiplicest’n Tabernis »& Sylvis; 8ccorrumpere jullitiam propter efum carnis4 & p ietatem ,& humanity» tern.

C A P.

X I L

i*$

tem Nechomo beftiasimitari, fed rationem fequì debet. Exiftimandum eft etiam quicquid nobis malum eft exitiumque, diiplicere Deo, patri benigno, non crudeli : Cum pradertim videaraus, Diobolos his deleftari facrificiis « Praecepit quidem Abrahs facrificare Ifaac , quo nobis obedientiae exemplum pone Occurtic objeSior e t . Sed deinde renuit impedivitque caedem . Quando autem decem de ftirp o ni.

Saul ut plaearetur ira fua ex peccatis Saulis:non quidem facrificium fuit, nifi ilio fenfu Senecae. Vìttima, nulla Jori maps opima , quàm cades T,yranni.

Chriftus quoque permifit fe occidi propter peccata hominum , utque exemplum prxberet moriendi pro ratione ; & quomodo moiiendoita vincimus. Obtuìitque fcipfum in facrificium , fed non in virtute eorum , qui ipfum occiderunt, tanquam impii, non tanquam Sacerdotes ; fed lui ipfius : qui tanquam Sacerdos feipfum obtulit Deo . E t hac ratione quicunque propter virtutem moritur , d ì Martyr , & facrificium Deo fuavilfimum,. dum non hac ambinone , & per fe , fed refifiendo Tyrannis propter virtutem, fe morti offert in honoris Dei, ac rationis defenfionem.

IV .

Pofthsec refpiciens adfàcrifieia nationum,Deo faita , non invenirem_. quid accufes, fi creaturis non exhibent honorem Creatoris ; fed ex eflfeétibus manantibus tali ex cultu >& omm ex facrificio , de illorum honitate judicium haberi poteft .

Apud Hebraeos inveni Prophetas, acvirosolim fapientifsimos, qui cum Deo Sjc . loquuti funt, & miracula fccerunt infignia. linde non poteft eorum cultus, jj u" nifi rationabilis asftimari, Deoque acceptus. Erat quidem fervitus Dei pie- quid, na caeremomis, lavacris , oblatiqnibus, ita ut penò impoifibile videatur , quòd ad expiandas tot contaminationes, quas incurritur fecundum legerau» ìpforum, & peccata, & ob alias caufas, poftìnt tot ammalia educari» praefertim à pauperibus. Pm erea Temper apud ipfos fiifpicio, & fcrupulus vel­ licai mentem contra fycophantiam Sacerdotum : quòd peccata defiderarent, ut facrificia multa in eorum veniant ufum : & palarci eft, quod Populus faepe fxpius quacunque ex caufa à lege ìlla recedebant. E t Sanflus Petrus exiftimavit earn intolerabile jugum . Cognofcitur quoque ad tempus, lata_^ .

Nam abftinere à carne fuilla, utile erat populo ili» leprofo » recens è fer­ v ia te liberato . Et in Paleftina porcus non eft falubris, ficuc inRegionibus noftris : plurimaeque alias ciborum abftinentiae non profunt apud nos • Un­ de cognofcimus , Deum illam legem non ad perpetuum tempus tuliffe , nc­ que pro omnibus Nationibus : quandoquidem non omnibus , nec femper utilis e ft. Unde & extra Provinciam, & templunajudwevetuitfacrificari. Ergo non eft pro toto Mundo . Minus quoque decorum videretur femper fordert* febo & carnibus -, & beftias tot in Ecclefia maótare . Deus autem condefcendit > donee verus, & perfetìus cultus revelaretur : tunc enim ¡egre poterant ufum Aegyptiorum, Sc Gentium relinquere , utlerem. & S. Clem, docent, de hoc inferius • V. Mahomettana lex facrificium nonhabet, nifi orationum . Sed hoc eft DeCu]tu exteriori argumentum impietatis ; ciim quia debetur Deo particularis cultus exteriùsin Mahomettanorù deproteftationem fervitutis ; qui fobs conveniat Sacerdotibus, ad id confecratis : fctìus.

Turn quia ¿Daniele prophetatum e ft; quod Antichriftus ablaturus erat fa­ crificium. Mahomettus autem eft unus ex eius magnis Prscurforibus, & Capitibus, ut in Prophetalibus docuimus, & inferiùs patebit. Oratio quidem-» communis eft omnibus . Quid ergo opus eft Sacerdotio , ubi non eft facrifi­ cium? Nunquid qui in mimfterio Rcgis funt eandem feruitutem exhibent » L 2 quàm

j 14

A T H E I S M US T R I U M P H A T 113

quam plebicula omnfs ? Item ex hocfequitur, quod fecularis Princeps fit major Sacerdote , non faciente aliquid erga Deum, quod non faciat Princeps. Hoc autem eft contra legem naturae, & divinam, &humanam, ut alibi docui.

Sed Calvinus Mqhometanus eft in hoc. Praetereahic cultus Mahometticus non peperit homines fupernaturales , & divinos ; & miraculorum , & charifinatum_j gloria dceoratos, qui per prophetias certifsimas, ecftafim, & miracula declarent, fe cum Deo in ejufmodi cultucommunicare . Quin apud Turcas.,ne-! que literati reperiuntur, Omnis nanque dottrina, & difputatio veritatis often* fivajillisodiofaeft. ......

Mauri autem ficut & Turche habent Religiofos, qui carnes fibi incidunt amore jMahometti $ alii qculoji ignito calybe fibi obcscant, poftquam videi runt fepujcrum ejus : Res profettq irrafionalis ; qu* Deo non prodeft, Rei* public* nocet. Et Santtones illi Acgyptii & Fe2itae,qui per multos fcientfig gradus tranfeqntes exiftim?ntur poftea impeccabiles , & lùbagitant qualun­ que palam obvias mulieres , & ab omnibus propter hoc magis coluntur, & ad mirationi habentur : nonne manifeftè indicant Religiqnis iliius turpitudinem_j fceleftam : & ’ irrationalitatepiftultiprem, quam Bacchi olim cultus» imitantur •Pacinora non difsimilia Iaponcnfes Bongi, & Indi Santtones committunt.

De Abftinentia à Abftinentia à vino Mahomettica , licet Rehgiofis fit laudabilis-, nil proyino in Mahometifr deft ioti Reippblicae, nifi forte militibus, ne ferant impedimenta , & quacunmo< que fini re contenti * Ob hoc enim ipfum inftituit cam Mahomettus. E tcircumcidit fuos ,-ut dividerei eos ab aliis Principibus , quibus rebcllabant ; utque attraberet Hebrsos Circumcifione , & Chriftianos Baptifmis, Pluribus enim utuntur lavacris, quae ad munditiam noil effent inutiles ; fed ad divinum cultum fuperftitiones funt : faciuntque hominem in his ludicris, non autem in vero Baptifmo Chrifti Sapienti* D ei, qui Animam, & corpus abluit, confiderei» -, f V I. De Americanis cuiq admirations audivi, quòd confefslone peccato* Decultn America rum utebantur j plebs Principibus, Principes R egi, Rex Soli confitebantur j novum.

Sol autem D eo, ut putabant : & panem quali Euchariftì* manducabant, fortnantes Idolum ex fanguine, &pafta , & diftribyentes, & communic^ntes in_» ilio : quem ypcabant nomine Dei fui, *mylantesdeDiabojimagifteyÌQChnftianum ritum , Unde qqoniam non funt fitus ex cognitione veri D e i, ned ejus inftinttu , vel lege inftituti ; & irrationabiles funt i cumpajam fit ef­ fe commenta Diaboli , limile Dei : fiquidem facrificabant Homines, colebant Dxmones, multaque Idola qbfcena valde : vefeebantur carnibus huma« nis : Sacerdote* fe lanceolis forabant in obfequium Tyranni Dimonis : habebant auguria, ut olim Romani : & cuin defunttisres canore* fepeliebant: quibus in alia vita uterentur ; & fiepè fervos y & uxores vivos ; qui mos etiam apud plures Indos , & Tartaro* extat, & Dsemonis nutu faciebant omnia ifthacc , aliaque : palam veniunt reprpbandi, Plurimos variofque ritus-diuerf* Nationgs habent ; Sed quia careni rationa* litate de his alibi .

De facniiciqChriAt vero Nationes curuft* prafertim H ebrxi, & Mahomettani irrident, irnnorupi. properantque Chriftianis idolatriam in Sacramento Euchariftice : opinantes Arg.contra S.Euch, impoffibile effe , Chrifium effe Deum, Si infuper manducari in pane : vidi unt,erri pleudopolnicoium comedentem Deumfu m i, dixit quidam iVJaurus.Et argumenta 1eremi* !n genti, cs & judxorum. torquere folent diabolico inftinélu in Chriftianos. Nam exeadem farina par* teni mandueamus , partem faciinus noftrum Deum » Huncque Deum Mulcj^ irrident

C A R X I I.

t»j

irrident 8c mures 8c vermes, qui ipfum devorant : fepeque polluunt. Item ver­ mes : fìipfum non mutant novi pañis coniècratione. Subditus eli igni : aqua:; latrones furantur pixidem auream , in quo fervatur , iplumque humi proilcrnunt : ipfe autem fefe non defendit. Ergo non efi Deus. Item qui fieri potei!, ut fit in­ teger in fingulishollisparticulis ? at fimul fit in Casio 8i in Terra , & multis lo­ d i idem corpus numero. Attamen Tiè confideranti fcrnpcr magis, ac magis fitpfetunt cationes oBendentes credibilitatemin myfttriis fupernatmalìbus , D. I lio, a it, p- cont. Gent.non femel.

Ex demoftratis , & V i l i . Equidem poi! confiderationem reipondeo ; inter Chrifliana dogma­ creditis alia demonta , hoc de Sacramento difficillimum effe ; nec aliud fubjedtum magis Haeretico- Itrantur, credibili^ . rum blafphemiis, & fiultis irrifionibus politicorum reperir). Si certus non effem,à effe.

Chriilo inftitutum fuiffe ex tefiimonio concordi quatuor Evangclifiarum & Pau­ li Apolidi : & Chrillum effe verum Deum,& Rationem omnium prima/n ex jam Prima Ratio ex trftimomo. ditìis ; nunquam ita phìlolòphacus effem, ut bujus rei credibilitatem inquirerem, 8i tandem acquielcerem. Et d ixi. Proculdubio Chriflus eli làpientia D ei, cui nihil eli impofsibile ; & ipfe dixit de Pane confecrato ; UoceB corpus meuvt. hoc needle eli fieri aliquam ingentem mutationem in pane , dura Sacerdos fecundum Chrillum ordinatus eadem verba , prout ipfe inflituit in ejus mcmoriam_>, cum vera mtentione juxta fidem Ecelefia; proferì ( in nobis vero per ipfum mirificatis interior fit cum fide fulcipientibus.facrum, mutatio , non autem ita & incredulis . ) Si Vis tanta eli in naturali Magia , quòd altquaridores iplàs immutat , ut teílatúr Avicen. pradertim in fe : & nobis in 4. lib. de Scnfu Rerum probatura ell in eo , quem fubitaneus timor iubito canum fecit, & in ali is aba mira imaginatio Si fides promit. Ergo cum fide liipernaturali longe plus in nobis ex infiituto divino Deum hofpitantibus ,,efiiciet ítem fi Rex(dkebam) qui nihil immutare potei! fecundum fubílantiá.folo ver­ Secunda ex minori bo fuopraebédo titulum Confiliarii,aut Marchionisalicui viro, efficit miram mu- ad mai us. tationé cogitationurn,operationum,veí!imentorum,8¿ vita: : longe majorem mutationem in pane Chrifius omnipotens facete exiftimandus ef! : dum titulum fui Corporis cum ventate illi confert;veramque effe edicit tranfubflantiationem.Nec effe fìgnum dumtaxat extrinfecum,ficut laurus in vinaria taberna, vini ef! figngm , fed effe fubffantiale, ficut ampulla vini ante tabernam polita, ef! lignum , quod ibi Occurrir Zufngtio vinum venumdetur , 8¿ vinum ei! . Hujufmodi autem fignum eli Cimilo dignius . diceuti purum fignii.

At etiam fi non appareat extrinfeca mutatio in pane, ut pia: locus fidei, & com­ munication) relinquatur, credibile tàmen eli valdè, quòd intrinfecusfiat : fi Chriilus eli potentior humanis Regibus ad fuos titularos transformaridos.

Item dixi : Convenit hoc divina: benignitati ; ut quia natus e li, 8i mortuus eli Quarta ex requisita pro nobis, amans nobifeum manere , reliquerit le ipfum in Sacramento , ut nos unione Reip. magis uniremur in ilio libi, & inter nos communicando, 8i manducando idemftiet corpus omnesfimul: quandoquidem fumus omnes fimul corpus unum my~ flicum fu* Reipublicse ; & in luo corpore vero , ab omnibus fimul manducato, communicamus. Et quanto magis arcani hujus altitudincm confiderò, tanto magis Deo dignam comperio. Porrò Refp. humans: , quanto magis unit* funt, tanto magis referunt corpus unum , confervabile magis, fecundum Platonetn, & Telefium, & quemeunque Philofophum optimum. Ergo convenit Chriilo fuam efficere unitifsimam longe magis, qudm defcribitur à Platone tota.prorfus in_, communitate . Hoc autem unum modo arcanum reperitur quod fiat ìnterius unitas prxceteris maxima. ( V olo Tattr ut omnes unum fint in m e) ipfe orando loan, 17.

L 3 d ixit.

,t<{

ATHEI SMUS T R I UMP HA T US .

dixit • Pan" modo qui conjurant in negotium egregium, ut fides, & amor intcr eos copuletlíf- mutuo, edunt bibuntque ex eadem menfa, & fanguinem interdum communemin eodem poculo bibunt, ut idem fpiritus in cundís communicetur, Confirmatto, ex mi* ficut Catilina cum fuis conjuratis omnibus fecit.Igitur,quo Chriftiani fiant corpus già naturali. unum » cujus eft unus confenfus, unaque membrorum confpiratio , ut dixit magnus Hyppocrates ; magna fapientia fuit, ficut fciunt peritiores in naturali fecretafapientia, quam magiam vocant, talem inueniííe modum compaginandi, & uniendi, membra unius Reipublica: per corpus íüum , fanguinemque vitalem hominis Dei ; unde nos deificat in eo , & unit diuino amore in unum fpirittim Rationis divini : aptiorem profedò, longe magis ad id faciendum, qudm per quancumque , vel naturalem magiam.

Qui duobus, amoris conciliandi gratia, rem eamdem plenam fpiritu in ciConSrmatio abexéplo eiufdem Magias, bum d at, aut res duas amore unitas, íicuti Columbas duas mafculum, & fim inam : quoniam nutrimentum mutat in fe partim nutritum, ut vinum inebrians oftendit ,& caro bovis, qui comedit rapas, olet rapas : faltem fymbolum producit. Carni ergo Chrifti, Deo u n iti, q u i mutat nos in fe , vim mirabilem in­ cile faciendi nos omnes unam rem; cumítt ipfa eadem una in omnibus, affirmanOccurrit obj e&ioni. dum eft pariter. Nosque verá ut plurimum id non magis piene fentire in nobis, quoniam ea fide viva caremus, qu i nos facit unum cum e o , cui eonfidimus. Qui in meretricibus confidit, fit animo meretricius ; qui prorfus Philofophis'fe credit » f, Ex experimento , fit animo philofophicus ; qui ergo prorfus in D eo, fit animo divinus. Idcirco innumeri fandi homines , hocSacramentum fumentes, rapiuntur in ecftafim , videntmirabilia, abforbentur ingaudium, lünt Dei, acproximi amatores, Nec carere poífunt hoc Sacramento ulla die, ut S. Chatarina Senenfis.qui plures menfes hoc folo nutrita cibo perfeveravit. Et voluptate & éftafi afficiebatur, quan­ do fumebat Eucbariftiam hanc ; quando autem non dabatur, mcerebat & affligebatur . EcceChrifti veluti Magiam fupernaturalem . Omitto hic miracola mul­ ta , quomodo fanguis, & puer lefus in eo fipe comparuit : Ec à perfidia laceratus manavit cruore , ad convincendam perfidiam ; non fui phyficam paífionem.

Quapropter quando Ieremias irridet Déos ligneos, jure optimo id facit ; quoRecapitulado reípó. niam ab hominibusfiebant ex eodem iigno, quo calefadi erant; illudque inftifíonis ad argumentuna. tutum erat humanum. At hoc eft divinum ; &invirtute Dei peragitur mira-* tranfmutatio, Nec quia materia humana eft, tranfmutatio à Chrifto proraifta regari debet. Arca quidem etiam in vetcri Teftamento lignea erat, 8c quoniarq Deo pricipiente fadii eft á M oyfe, ma^aa ab Hebraeis, 8c ah ipfa Jeremía obfervabatur revcrentia ; Et quia Ozas iplam tantummodo, & fine dolo, tetigit, perculíus eft ad mortempropter temeritatem ; 8c Azotici in partibus pofterioribus.

Nec tamen erat in arca illa tranfmutatio intrinfeca , ut in pane facro ; fed folum habitaculum Dei cum hominibus. Nec quia Ture» derident nos, & Calvinifti» 8c Hebrasi ; magni refert. Ipil enim myfterium non pernofeunt, nec Chriftum-, eífefapientiam primam . At non irrideret Trifmegiftus, fi viveret; ncque Magi fapientifsimi, fcientii hujus cultores. Tandem abfque fuperna fapientia, & chariritate viva ,percipere hoc myfterium , & per experimentum faporis deguftare , nemo íufficit.

Contumelia mufearum 8c vermium, 8c murium, poteft de quacunque re facra De muftis St vermi' exprobrarUn omnibus enim Nationibus, 8c in Templis,& in Altaribus, & in T a­ bus jin Euchariilia bernáculo veteris Legis, mufci fordebant. Haud tamé id Deo,aut nobis,eft igno­ quid. minia . Deus pi ofedo in omni re inexiftit. Ergo nec mingere, nec excrementa emit-

C

A

R

X I I .

,z 7

emittere aliafque ipurcitias licet, ne Deum offenderemus, Id plane flu!tins t i l , Deus enim in rebus modo tarn eminenti eft, ut nihil ex illis contrahat labis. In­ ter res autem obfcenitas non extat ; nec malum, nec immunditia,relpeéìu Mun­ d i, & Dei, fed folurn rclpeéfu partium contrariami«. Quod nobis amarum eft fordidumque, perplacet cani, & porco, & arboribus . Quod autem ipfis eft immundum, nos manducamus. Zipetium coliigifiur ex tefticulis fudantis anima­ li.5 ,'muicus quoque tefticulus eft Cailoris, ut multis icribitur ; frigus immundum videtur calori, non autem Telluri : Febricitanti aqua placet, quae vinohs exoia eft , Porro Deus, qm eft omnia ernia eminenter, & caufaliter, & ubique eft, d Hullo afficitur. Qui autem id non percjpit, rudi, ftultoque donatus eft judicio ; qui omnia metitur proprio fenfu craifo particolari, miferoque, non autem menfura entis & veri univerfafts , & abioluti; quod Totum Jocundum Toti eft , ut in_, fupeiioribus oftenfumcft fermonibus. Quapropter haud propterea,quòdbeftiols contemnunt Euchanftis accidentia extrmfeca ■, quae etiarn in vermes convertuntur , mat et is vicem tenentes, aut comburuntur : Chriftus Deus pati quippiam exiftimandus eft . Hoc autem faciuni beftiols , quoniamnoncognofcunt illam rem , licut nos, idcirco nec colunt earn reverentia ulla . Omnis quippe natio eas reueretur res, in quibus religionem ponit ; in quibus tamen alias nationes, 8c beftis, non credences, aut nefcientes , haud quaquam reverentiam agnofcunt, aut Dcitatem, quamvis Deus ubique fit & in rebus illis. Nec in Euchanltia eft,ut in aliis rebus religio, in quibus non, ficut hie, ex inftituto Dei,neceiiarium edente ptoiniilurn effedium , led juxta operantisaffeiftus , aut juxta Dei novum judicium leligionisaiius eifecium habentj propterea dodtiores Theologi exEzechielisd o an n a, & experimentadeclarant, Deumrefpondere interdum hominibus Ezech. 14, illis ^rebu s, in quibus invocatur ; nec refpicere ad ignorantiam, ubi malitia_, non eft, fed ad voluntatem pie credulam . Ubi fane nos ipfum credimus, ibi refpondet nobis, ubi credunt alii, ibi refpondet aliis, dum credulitas impia non^.lit. Sepe quoque impus ipfis refpondet, ut capiantur in malitia fua j vel, utmutationem aliquamin Kcgnis humanis, utconfuevit, ea faciat ratio ne . diCQ ’ qu,od aiia. ch riftianifmi Dogmata irreprehenfibilia, hoc quo­ Mirifici ntia amori? que diinallimum mihicredibile faciunt • Et addo ; quòd , cum natura didlet bo- in Euchariflia. mmibus Deum facrificiis colere, & omnia facrificia nationum fint perle inepta ad.

P acandum Deum: Deus enim noftris haud indiget ; fed folum yaleantex vi fide i, ac devotioms, qus offeruntur , & tanquam figna proteftantia noftram fubjeflioD eo, ejulque jurifdiélionem ( loquor etiam de Hsbraicis^ volens Deus ma­ gnificare populum fuum facrificio ab aliis difterenti, quod Deo per fe ipfum eflet acceptam , ut aliquid piene dignum fe largiretur, non potuit, nec decuiteum_j aliud largir!, quàm le iplùm in Sacramento. Solum enim Deus acceptus eftper fe D eo, ut etiam inquit Plato, ^In hoc autem Sacramento ineft divinità^ concomitantercum fubftantia humanitatis. Ergod quocunque ofteratur , placet D e o , etiam a fceleftis Sacerdotibus, non propter devotionem, qua ipiì carent, fed piopter elfentiam ipfarn hujufmodi facrificii, quod prodeft , Hanc mirificam diftH3flte/viC° n^deret ’ *n. an'mo. pietatem vilibus non contaminatam ratiuncu( tv-Tp, ' usc^ f cogniti onem infinits milèricardix, & providentis follicitifque vereTmat^61153^ '46^ 2 ^135 creaturas» Se^al » confideratque . Et quicunfri rOtedT m„perr0nam {3uamP’am revera amamus, &ardemus , nos illievimus, vtllemus, fi poti« d iet, fanguinem & animam, & nos ipfos penuus lift

,i8

ATHEIS.MUS T R I U M P H A T U S .

illi dare, prifertib ìrì difceffu ( hoc recogitet, qui meduflitus amauit unquarti > cur ergo Deus , qui ionge nos in amando excellit, iuis amatis non dederit crea-j tun's feipfum, cum poííet fanguinem, & corpus fuum , quod á nobis accepit ; licut Amans ab amata re haufit imaginem , & verius & intimius elientiam libi coCur irrifa Euchari- P Hxc profeto evidenter mihi fuadent crsdibilitatem veracitatis Euchariitia: ; Ria miracula nò fa- £ tnon injuria Calviniftis abfconditam effe, necmiracula irridentibus &irangen-

cit femper.

tibus r Judibrium hoftiam facram , exhiberi > quoniam generano prava eli * expers charitatis Dei, idcirco iignum non dabitur e i, ut pereat m imquitate (uà .

Sed fepe vidimus fanftos, Deo caros, in virtute Euchariftis miracula te c iiio , & ejus dogmatis tìdem, confirmaife. Quid enim patiatur Deus a Calviniftis ?

Non ne feipfos lxdunt in blafphemia , ut in fupenonbus often finn elt, dum_,

^R ation es Theològorum, quòd Chriitus fit in Hoftia confecrata reahter per Q,,d perfuafiomsm converf)0nem alterius in ipfum , vel prafentialitatis multipl.cationem : Quod ac2 ‘b « T " cidentia rcmaneant abfque fubjedo : Quòd fubftantia Chrifh mfit ex vi confecrationis, corporalis vero figura,& alia accidentia ex concomitant« : Quod non franeatur corpus : fed fignum , & accidens 5 aliaeque fimiles rationes,_iunt pulchrte fane ad perfuadendum, & refpondendum difputantibus : fed profedo die , cui deeft pia affedio , nunquam intelliget hoc myfterium . Cui autem ineit, latís eft audire, quòd Chriitus ibi infìt realiter, & facramentaliter per tranfubftantiationem : hoc efi modo quodam vero,fed fecrcto,& fubflàntiali quem capere non poflumus nifi Deus illud nobis interiori operatione revelet ìntriniecusitt quidem jjc eft Ego per feientias perveni ad ipfum evidens credibilitatis ipiius quia e lt.

Ultra progredì ratio humana non poteft. Hic Macchia ve lliitas relmquo.

IX .

Cum vero è contra facrificia czterarum Nationum, folerte *mis, ea partim impia, partim fordida, & fpurca adipibus ammalium invenimus.

Qua; quidem Deus populo olim fuo ad tempus dedit, ut teítatur Ieremias, X Tzech. 2 0 Ezechtel, Dedi eh frtcepta non bona ; tír poüui eos in mmeribus eorum . Quod ouidem fecit, moribus eorum , in Aegypto facnficns hujufmodi affuetorum juxta ritum omnium gentium,condefcendendo : utque detineret in his figuris ufque ad adventum Chrifti.ait Clemens.. Talia enim facrificia dedit, qu$ perfe peccatum non’tollebant ; nec Deum placabant, nifi ex devotione & figno, & proteflatione • Infuper quafi fpecimen heluationis, & ingluvie! , & crudelitatis in Sacerdotibus prscfefèrebant ; fìcut dixit Pythagoras ; qui csdes ammalium in facnficio , X cibo vituperavi, vetuitque . Cato etiam miraturapud Ciceronem, cur Sacerdo­ tes quando fe mutuo contuebantur, non riderent. Interrogatufque quamobrem ; Refpondit, quoniam nobis illudunt in Idolis fuis A facrificiis : comedunt, & heluantur. nobis applaudentibus. ltaque ridere quidem deberent ( « e b a n ite -J auod apte nobis ilio die illuferint : ficuti & Manticulani quando crumenam alicui fubripiunt, mutua libi obvia occurrentes , corrident. Diogenes quoque* cernens , quòd Idolo fieret facrificium centum bourn, quodvocabant hecatombam ipíe quoque fcandens fuper altari , centum occidit pedículos > dicens> fe* quoque velie facere hecatombam. Cumque objurgaretur, refpondebat, quod Veluti ditiores offeruntDiis Boues, & animalia grandia, fic pauperes debent parva offerre, qu* habent • Nam fi Dii boni funt, acceptafl'ent ejus hecatombam non minus acquo animo ; quandoquidem non minus devotus erat oblator . Devono autem valet in facrificiis. Dii enim non manducant. Nil ergo ( ubi non intervenir

c A P.

XII,

,z 9 divinum prxcep'ium, ficut inlege veteri) madarehoc , Vel iJlud genus animalium , aut grande, autparvum, intcreft. Ex quibus patet omnes ritus efte ludir briis fubditos, excepto Chriftiano, ubi intrinfecus perpenduntur.

Religio colendi imagines Sandorum ubique recipitur, prxterquam d Turcis, & Calviniftis . Hebrab quoque hoftes funt imaginum, eo quod illufionibus vi- De Imagìnum pia adoratione ex natudeantur beftiarum, & ignis , & aqua: injuriis fubjacerc: populusque in eis ido- ralibus argument«, latria contaminari ppisit. At nihilominus ego , ubi populus rationalis eft,invenio lion dedecre fecundum naturam ipfarum cuitum. Nobis enim naturale eft venerari imagines am afa, & amicopum ; & cupere has in jpforum abfentia. Cum ergo Deus quoque fadus lit homo , quod non erat Mpyfi temporibus ; utile^ , piumque eft ejus imaginem coiere , & Crucpm, in quarcprxferKaturCruciftxus.

Nec quidem retinendx iunt modo tanquam Scriptura ignarorum , & memoria_. omnium ; hoc enim fub fenfu nemo eas neget; fed ut adorentur in ipiritu elevatp ad id , quod repraefentant; quoniain naturale eft plus illud revereri, quod plus reprxfentat» S’andos autem dignos efte adoratione dulix, manifeftum ex mutua inter vi% ventes ohfervantia, prasfertim crga fapientes, &pios , & Dominos . Rationabilis quoque credolitas eft, quod iph noftras indigentias cognofcant, ctxm ex rela­ tione Angelorum ad nos venientiiim, turn ex vifione Dei, in quo ojnda relucent.

Igitur fi charitatem habent, opem feruot, & prant pro nobis . Negate autem intercefsionem naturalem , etiam inter nos, eft beatorum charitati derogare-«.

Haud tamen Dei adoratio, & faerificium ijlis debetur : Id enim eflet idolatria .

Quod autem Deus vejit hpnorari in fuisamicis, per quos miracula operatur, & divinas adiones , digna fides eft, probataque .

Signum quoque charitatis ingeptis eft, quando quis pro alio pcenam fufcipit; & in Komanp exercitu hicmos colebatur,* & ipSchola Grammaticorum , alter Pe Indulgimi»?

SGPgruentia. pro akero difcipuli plagas in manibusexdpiupt.Ergo communicatiomeritorum, & fatisfadionum pia eft, fecundum veram charitatem , Sed hk ppn eft locus ejus.

Satis ergo eft ex naturae decretis agnovifte naturalis Religionis veritatem ; & fupernaturalis credibilitatem j effedusque ejusmirabiles; quibuspii transhumanantur credentes,

PROPON 1T V R EXAMEN DE PERSONA CH RISTI, aliorumqueLegislatorum Nationum cxterarum ;&inquirendas eile notas : quibus, quem Deus miferit, quem Di^ jpolus, quem rado, aut aftutia propria, pernoicatur.

CAP.

XIII.

E V S folus, fcmperque veraxeft.Ergòfolusdignps eft fide in­

dubitata . Omnis autem homo mendax , vel ex igporantia, vej malitiä , vel fragilitate.

Qui mentitur per jocutn , aut metum, aut confuetudipem urbanitatis Aulica:, inter fragiles mendaces numeratur . Adeò con* va'u't hoc genps mentiendii, quòd venuftas, & humanitas noftre isculo apparet . Nam pro l y , I u , dicunt, V o i, e Vofsignoria.

yids primum lib., nqftra; Metaphyf.

Triplex mentiendi

modps.

Primus, ex fragili­ tate .

i 3o

A T HE I S MUS T R I U M P H A T 11 S.

Qui veritatem ignorant, eamque enunciant, ac fi fcirenc, aut qui putant fairanti"dUS ’ ** ,§°0' fum elle verum : in Scholis humanis reperiuntur innumeri.

Mendacium ex malitia pefsimum eft; quod propter lucrum , & honorem, aut Terdus, ex malitia. divitias , aut alterius exitium, aut, ut regnet quis per violentiam,&per fophifma, ufurpatur . Mundum corrumpit. Mendacium Legislatorum , & Doftorum, & Principum , perniciofius eft , quoniam multos in perditionem trahit.

Tria requiruntur ad Nemo igitur fide dignus eft , nifi fit bonus ; potens , vel animo ; & fapiens. veritatem fide di- pr0pterea ergo naturale eft nobis credere Patribus, & amicis, quoniam credimus 8nam • eos effe bonos, laltem erga nos ; nec proinde nos decipere velie . At fi in eis ignorantiam cernimus, fidem non prafftamus in eo,quòd ignorant ; idcirco Medicis aegrotantes credimus, magis quàm Patribus ; & Nautis magis in navigatione ; & Philofophis in philofophando . Iniùper plus fidei praftamus Diogeni,abfque metu veritatem proferenti,quam Ariftippo, dum Dionyfio mentienti adulatur • Nullam quoquePoetis adulatoribus, formidolofisque, aut Theologis, venundatis fub timorem, & lucri cupiditatem , aliisvè talibus, credulitatem adhibemus. , -, .

I. Hoc confiderantes homines , lingua , calomoque potentcs , ut compara­ rne libi homines. rent fib* fidem conati funt fieri boni, & iapientes, & liberi, aut faltem tales apparere • At nec poftmodum eo devenire poffunt, ut indubitata fide digni appareant. Neque enim homo homini in fecreto animae fuse fubditur, licet toris fùbdi apparet, quoniam ut Poeta inquit, JQui relit ingenio cedete, nullus erh .

Solus Deus per 1 1. Et dixi. Ergo folus Deus eft per fe magiffer hominum certiffìmus, quomagifter indubi tata niam non habet, quem timeat, nec cui adulctur ; nec quid cupiat : unde veritàfide dignus, quonia tem corrumpat é Dein fapientifsimus eft, ut nullo pofsit earn ignorare pafto . Eft p^tiisimuT&Òpd- dejnum;optimus,& amorofifsimus, expers ambitionis, fallaci*, indigenti*, 1 fraudolenti*, qu* d veritate ipiùm diftrahant. Ipfe folus eft Pater nofter, Noftri KTjUS enim Patres facete homines nefciunt >fed ad aflum generationis amore, qui Dei eft calcar, adiguntur, qùod agendum eft, ignorantes, & quo padto formetur inDeus folus Pater fans in utero, lìcut nec calamus fc it, quod ego per ìplum fcribo. Deus iòlus eft Dominus. infuper integre hominum Dominus , Autftor vitae , & mortis . Etficuti Paftor fuperioris fpeciei ; Grex vero inferioris eft. Sic Deus Paftor : nos autem greges ; Principes vero noftri, quali T auri, & Arietes : quorum collisDeuscampanula«! appendit ; ad cujus fonum regitur g re x. Sunt ergo loco Dei : nec punire pofi. funt, nifi fecundum regulam, d Principe Deo prifcriptam : qui unus eft noftri Dominorumque Dominus. Haec regula eft ipfa lex natural is , unde pofitiva derivatur ; A Philofophis autem utraque nobis oftenditur, & d Legislatoribus imponitur ; Eatenus fide dignis, quatenus fapientes rerum , amantes noftri, & liberi paftìonibus funt, hoc eft , Deo perfimiles.

Qui novafn legetn III. Et vid i, quod quicunque doiftrinam religiofam, & legem, prsdicant, autmitIU IIIU 1 minibus , miffì funt, aut à Deo vifibiliter illìs comparente ; quippe qui nobis eft tuntur à Deb , aut à naturali ration^ , inaccefsibilis , multoque magis plebibus, proptereaque aliquos adhoc munus auaut ob Aftutia, aut ftorizat, cum fit providus , amorofusque Dominus . Aut d llatione naturali : Aut à Diabolo. ab y\Jlutia propria ; aut à Diabolo.

Qui ratione moti ad hoc munus furrexeriint, laude quidem digni funt. At Examen miflbruma quia errare potuerunt, fide indubitata hand itidem digni funt. In horum numero ràtione. vidi Philofophos multos ,ut Platonem, Socratem , Senecam, Dantem, Telefium : qui ingenue confcfsi funt cjuicquid ignorabant, atque Iciebant. Inter Legislato­ r s vidi Draconem , Solonem , Eygurgum, Charondam, Phoroneum, aliosque qui

GAP.

X III-

mì

qui leges ilias * & dp&rinas ,fine fanguine, 8i miraculis, & fine prapiietia in loia Ratione fundavpre, Hi lapienter loquuntur, & ftudent facere homines bonos non autem fibi honores,& divitias comparare , Qui autem ab Aiìutia, vql à Diabolo mi hi funt, copveniunt Inter Philofq- B«ameii miiìoruta p fio sv id i Protagoram , Gorgiam, AriftpteJ.e*n »Epicurum 4 Hjppiam, Home- ?t> altutia.. ju m , Arrium, Calvinum » Lutherum , & confimiles i qui ut lucrarentur hpnores vano?, ac divitias, & majoribus incommodarent,fcripferunt ; & ioquuti funt de rebus ,quas ignorabant »Religionem ludibrio exppfuerimt ; & quicquid ipfi nefcierunt, falficatem , & vanitatctn effe exiftimanmt ; Q»in & fraiidolentiam, perfimilem vafiiciei ipfórum. Inter Legislatores, plurimo* afiutps inverno, qui aut ex ambitione propria, aut quia exiilimarunt, ada aliorum Legisiatorum e* alluda maqaffe, & fimulatipnes prudentum effe miracula, qpò.Popuios in. officio, detinerent, deceptione qpadam amorofa, aut pernidofa, hnxerunt & ipfi fd.e à Deo miffos effe, & miracola falfa fccerunt, & legem dederuot. Ita leptit Varrò de cundisLegislatpribus, & Prpphetis. Averrogsqyoquc , & Ariilotelesputant^ Legislatores omnes effe iimulatores vafros 3 & prudentes propter fin utilitatem * autpopulorurnexcitos,Mane fententjam mordicus tqetur Njaccniavellu$*& liber de Tribus Impof lori bus impifsimusfovet. Ego autem in hprum numero coniaibere confyevi Minocm , Numam Pompilium, Pythagoram , Zamoixim, Rotnu* lum , At de Mahometto, & Cjngho opinor , quòd ab aflutia prppria, & à Pia* bolodecepti, ac proinde deceptores evai'erunt • Pari modo multpS fedaj-um_* Audores in Nationibus- Nam ex Vafricie docere fqljti apparent. Siquidem Mino* duodecim annis in antro coromoratus, fingebat fé cum Jove loqui,cuju$ quoque filium fe fecit, ibique leges fcribebat, ferebatque ipias ad Popuìum per Radamantum cariiììmum , qui negotio inferviebat. Porrò jnveni , omnes (erg homines , lingua, virtuteque potentes in magni* temporum articulis fedarum Audores coniueviffe fingere fefe effe Deos, vel Deorum filios aftu qupdam diabolico ad oblcurandam veritatem illam , quse expedabatur in toto Mundo. Sic Aeneas fi}iu$ Me­ retrici* , autAnciJlgjPatri*fili, fingitur filius Dew Veneris; quoniam caputeli iaculi. Romulus vero Vertali^ Virginis filiys, & Sacerdoti*, fingitur filius Mar­ cii , ut fubmagpis aufpiciis Romam fqndarct • Bacchus, & Hercules adyfferinp liatus concubitu, Jovis proles habeujr . Alexander Magnus, quo ipontè Populi fubderentur, fingityr filius Dei Ammonis. Cyrus vero Commiffarius Dei » licer ifle prophetiam habuefit liaise, & ille Danielis j fed fibi ignotas. Mabucdonofor Deus pradicari vojuit ubicunque Olofernes Imperium ihum extenderet. Idem_» conjicere polfumus de Belo , de Mercurio, de Q firi, & de fimilibus Deis aptP q u is, fidis à fe, aut mox ab opinione vulgi decepti • Idem hodie-fiudet adipilc» romen Divinitàtis Faxiba laponenfium Monarcha, E x his plurimi miranda fecere , qua: Populo difeernere nefeienti vjfa funt mi­ racula ; & poll mortem curaverunt fua cadavera occultari, quò credcrentur ia., Cselum translati effe . Et horum collatio videri facit Macchiavellifiis, & Peripateticis, Chrifium, & Moyfem effe pariter fimulatores. Alter enim fe filium Dei »c<nt . Alter Nuncium Dei ; & corpora eorum poll mortem non comparuert^ 4 ficut neccorpus Aenea?, nec Romuli : quod Livius refert hac de caufa à Senatoria bus abfconditum fuilTe ; ut crederetur translatum in Caelum, ficut Aeneas, quem vocant Deum Indigetem . Idem fccit Periander , unus de feptem Sapientibus, INuma Pompìlius intra quoddam nemus facrumcaelabatur , ubi fingebat fe loqui De Pyth agora Lecum Dea Aegerja, & cum Superi}, de hinc leges Romanis ferebat. Pythagoras ; isht-re . duobus

151

A T H E I S M U S T R I U M P H A T US

duobus annis fub foffa latuit ; deinde dixit, fe ab Inferis redire ■; narravitque pre­ mia , 8i poenas futuri Saeculi , magnumque metum Populis indidit. Et indrcavit eis quidquid fecilfent in duobus illis annis ; quoniam Cjus mater, vel uxor, hegótiorum tantorum confcia, fibi illa indicaverat. Sid leges Crotoniatis tulit in_ Calabria ; fed mirabilia alia de ìlio non legimus ; nifi naturalia, & doétrinam admirabilem_j • Zamolxisejus Difcipulus fuit, Scythis leges dedit in quodam antro , fimulans De Zaniolxi. cum Diis ibidem loqui. ' ; ■ ■ Epimenides Cretenfis, quinquagintà annis dormivit, vel finxit fè dormivilfe, De Epimenide . fortè , ut quid miri hac ratione perficeret, & quidem fummam veneratiòncm . fi bi comparav it.

Mahomentus etiam in antro ad Montes Arabi* philofophabatur cum Diabolo, De Mahomette. & fcripfit alterius manu, & foras emifit fcripta illa , ex quibus compofitus ell Alcoranus fub Rege Moavia , ex fuccefforibus fuis quinto. Finxit quòd ilia prscepta ab Angelo Gabriele accepiflet ; & quod in pluribus vicibus de Cado defcendiffent . A Sergio Monacho,& d duobus Hebraeis, cum quibus difputare ipfe in_. fuo libro introducitur, adjutus , fidem comparavit fibi exulum , & latronum , & fervorum : atque cum eis caepit rebellionem exercere. Morbo facro laborabat, ac fingebat fpiritu Dei tunc rapi, prafertim apud uxorem ditiffimam, quae hera Seft. }o. libi fuel at : & deinde per mulieres invaluit fama . Hie morbus folet magni inge­ nii homines vexare, ut teflatur Arili, in problem, de Socrate, Callimacho , & Hercule ; quibus Scotus Theologus addi potell.

Cinghus finxit fefilium Solis ;& figna mirabilia fecit Tartaris. Tranlire vifus De Cingho. eft Mare Cafpium ficco pede, ficut MoyfesHrithreum verè tranfivit cum Populo fuo , legesque tulit hac ratione.

De caeteris Legislatoribus Nationum parva apud nos extat notitia : fed omnes aut per aftutiam , aut per naturam, aut d Diabolo m ifsi, facinora grandia funt aggrefsi. Hoc autem ex fequentibus agnofces .

De Chrifto , Mofe, V I. A Deo milTos inveni Chriftum, 8c Moyfem, omnesque Prophetas HeProphetis , Si Apo. brsos . Qui tamen videntur Peripateticis , & Macchiavelliilis, pari allu fimulafie. ftolis.

Opinantur , Moyfem moratum elfe-fuper montem ad fculpendas tabulas lapideas, & comediffe ,& fimulafie x x x x. dierum jejunium ,& colloquium D ei, & iculPfeiidopolitieorum argumenta contra«» pturam digito illius : & d Jofue admonitum fuilfe, quòd vitulumaureum adorai lent ; omniaque alia, qus dicit à Deo didicilfe . Gloriatur, fe vicifTe Magos ìtl* Mofen .

Aegyptomiraculis: quod nulla tellatur Scriptura prater fuam. Alii dicunt, ut Cornel. Tacitus, & Juftinus abbreviator T ro g i, invernile Moyfem aquam, quam de lapide eduxille fingit, dudlu Alinorum fylueftrium euntium ad bibenduui_j ; Ideoque Judaos colere Alinos • Et Zachariam, quidam dicunt, obmutuifle, quo­ niam vidit Deum Afininum intra Sanila Sandlorum ,& revelavit cateris . Item«» pharmaco naturali aquam dulcem reddidiffe . Et mare rubrum tranlivilfe in refluxu , quando defcendit : Pharaonem vero in fluxu , quando intumefcit ; ideoque,* hunc necatum . Licet Juftinus dicat ex fluviorum illuvione, mox fuccedente ex pluviis . Item finxilfe , fe Deum habere du&orem : dum ipfe mitteret quendam in nodle cum txda, & facibus ignitis,quocunque iturus erat j in die vero cum eifdem ignibus, fed non apparentibus , nifi per fumum ob Solis prafentiam : & Aaron, & Jofue , & Ur, & Mariam, confcios fuilfe, & adjutores in tanto negotio . Eos vero qui id agnofeebant, 8c murmurabant, interfedlos effe, ut Chore, Dathan,&c. & cadaver fuum cslandum curalfe, fic etiam Aaronis, ut cultum divinum fibi ex-

hiberent •

CAP.

XIV.

i;;

ìiiberent. Plinius, Vero putat, Moyfem, fapientifsimum Magorum fuiffe, & per Magiam omniamiraculafeciffe . Quintilianus vero, aftutum, & impium .

VII» NecabftinentàDicteriiscontraCftriflum,alii dicentesperIVÌagiammi- _ racula feciffe ; & fé vidiiTe librum Chrifti de Magia miiTum ad Petrum, & Paulum, ?01U! " ut Auguftinus teftatur.Alii finxiffe ex con dilo iniraculum cum Lazaro. & aliis;& in, Aegypto didiciffe fcicntias3quando aufugiit ; & ab Aftrologis genus mortis fua, & adorationem ,Idcircòlibenter admortemperrexiffe ; ac proeuraffe,ut cadaver de ièpulchro fubriperetur poft mortem ; nec vere cuipiam comparuiiTe , Nam refu/citatus comparuiffet in,plateapublica, ut plures animas lucrifaceret j & fidem fortius piantar«, & Pharifxos, alios.que calumniatores confut.aret.

Equidem omnesargutias, fufpiciones , contradiftiones perfcrutatus fum , exa- Refp, in genere . minavi, &confideravi. Res enim tanti momenti utiliter traiftatur in praefenti feculo tenebricofo , ubi boni, & mali , Philofophi, ac Sophiihe, Saniti , & Hipocryt* »Legislatores divini,&humani, & diabolici, omnes videntur impiis unicolores, E t longè plures dubitationes,& quaftiones cómovi fuper Evangelio , Errores Ariftotelis, & fupèr facris Bibliis.Ac poftqua fupradidis experimentis certior efiedus fum ex- & Philofophorfi in. tare Diabolos,& Angelos» & vidi erroreshorrendos Ariftotelis,& Politicorumrc}"^ m centiorum in phyficis, & motalibus, trite intelIexi,longe roagis potuiiie eoserrare ^ Theologia^" in Doilrinis facris, qux maxime refert noffe : difficileque introfpeilantur . quamimpugnane, 5 Imprefentiarum de his difputandum non eft, qui à, Diabolo miffi funt. H ic enim turba impia non credit eife Diabolos. Nam iubitò fequitur, quòd, fi Diabolus mittit Legislatores, mittat etiam Angelus, & Deus fuos Nuncios, & Le­ gislatores , &Prophetas . Ifti autem omnia hujiffmodi aftutije tribuunt humanse , regnandi cupiditati ,adeò quòd, & Savonarolarn obidipfuin fìmulaffe colloquium.

Dei, docet MacchiavelJus. Ergo ad examen neceftarium accedamus «

E X C E R T I S S I M I S N O T I S EXAMEN particulare prefsius, ac rigidius3veritans Frædicantium nova in quocunque Sæculo dogmata^ôc confirmatio teftimoniorii Apoftolicædo&rinæ3adquâinlibec invi&æprobationenx, ^ C

A

P

,

X I V .

O R V M p ro fe tò , qui fefe dDeomiffos afferuerunt, ne- S°ìus Chriflus per minemfufpeétione vacuum prorfus, excepto Iefu, & p er {e 0Wltu ^P'wne !efum inverno . A quo etiam nifi de Moyfis dottrina cer- j^orius “ tus failus elTem ; dubitationesj&quæftiones plurimasani-ipfum , 5 ’ per mo volutarem ; quasnon tam facile folverem. At quidem examinata fignis, & conteftationibus collata fuis, poiE longam difputationem, & expérimenta, hac quoque divi­ na reperitur; nec Magiam effe naturalem,per quam Mofen vieille Aegyptios Magos affirmât ineptè Plinius , cujusmodi etiam Magiam Cy- Plm. lib. 17. priam , qua Apoft. Paulus divinitùs Elymam magum coecitate percuffit, multaque figna coram Sergio Proconfule effecit, ineptiùs fufpicatur .

II. Cuicunque à Deomiffo diploma habete convenit, quod quilibet fuo dat ^ot:ç un<*e f R«x oratori,, iegatoque. Diploma Dei divinis eft literis fcriptum, 8c demonftraa DeQ M tionibus

134

ATHEISMUS TRIUM PHATUS.

tionibus non naturalibusjficureorum qui à natura mittuntur,fed fupra naturalibus.

Prima nota.

Hsc autem miracula funt, & operationes fupra naturarci.

De hinc intrepidìtas ad omnem adverfitatem, & contemptus mortis prò obedientia tui Dei, dum certus es, te ab ilio milTum : qui oftendit tibi polle fe dare vu tam , 8i gloriarci xternam prò temporali, veluti tu cæteris prædicas ex ore D ei.

Utque offendas,.te nonmotum cupiditate bonorum hujus Mundi »valdè prodeft figillo lparfi fanguinis diploma fìrmetur . Qui autem fanguinem fpargit miraculis careni, quamvis oretenus mandatahabeat cum veraxeffet »videtur tamen ve­ nire abfque patentibus literis, feti diplomate . Nam & hoc opponi illi potei!, quòd etiam Hæretici multi mori optant prò fua haerefi, quoniam decepti funt, ac mo~ riuntur, ficut esteri malefadores, Deo non confirmante fignis dodrinam eorum .

Si autem miracula habes abfque proprii fanguinis effufione ; diploma quidem habes , fed non tam bene figillatum, ideoque dubium de te remanet apud genres^ quibus non perfuadetur, te vafrum , diabolicumque non effe .

I I I . Si vero utrunque teilimonium prsedidorum fiabes, ac prsterea addis conteftationem Prophetarum , qui tuum adventum pri'nunciarunt, fides augetur tibi apud omnes.

I V . Item,fi quæ tu annunciasi prophetizas,eventuscóprobat, longè magis.

V . Item, fi Gens alia,tuam amplexa dodrinam, eadem facit in miraculis,fanguine,& prophetia ; palam fit quòd cùm tam plures nequeant effe confcii, & com­ plices ejufdem vafriciei, ac doli, quin detegatur, nec propri* morti confentire ftabiliendi alieni gratia doli, verax fit ipforum Magifter, & Audor .

V I . Item fi probitas vitar,& certitudo,& conffantia in dicenda veritate.fimulationibus mundanisque relpedibus fubiatis, & notitia rerum divinarum concomitantur ; nullatenus dubitandum eft de ilio, qui talem feminavit dodrinam j fed credendum eft *Deum effe cum ilio .

V I I . Si témporis quoque diuturnitas confirmât Rem j nullus remanet dubi­ tando locus ipfi quoque Macchiavello , fi vel modicum confiderare velit. , _________ Porrò in Chrifto & Apoftolis ejus inveni omnia ifthaec indicia, 8c teftimonia, 8i propofitio univerfalis, quòd omnes conteftationes,& collationes,& figna,ampliffimè collare.Ipfe quideea oftendit in iflæ nota Chrilto fe,Si dedit etiam fuis diicipulis,& dilcipulorü difcipulis promittit.S'igRtf(jnquifns) convemunt -nnvrmunr. co stu i crediderint bac fbquetnr. In nomine meo Damonia eiicienf.Unguis ioquenMar. 16 tur novis : ferpentes tollent, & fi mortiferum biberint,non eis nocebit. Super a gra tnanus importent & bene habebmt,&c. At Paulus ejus Apoftolus a it. Signa autem J.poiìolatus noflrieditafuntapud vos in multapatientia, in fignis, & prodigiis)& z . Cor. u , virtutibus.&c.

Et Ufas.Empiite t'imerc eos,qui ocridmt c o r p u s , alibi. CoiuMat. io joann. 16. fidite, Ego vici Mundum, & c . Oportet-filimi hominispati , & c . Occident eum : & Lue. 18. tert'a die refurget,&c. Ecce mitto vos,ficut oves im medio Luporum, & c . Tradent Mat. ì ó. vos in conciliis, & c . Flagellabunt vos, & c . 'Elofite cogitare quid loquamini, & c .

Spiritus Tatris vtslri loquitur in vobis,& c. At vero catteris Legisiatoribus inveni ex prsdidis indiciis, & teftimoniis declle qudmmulta . Nam & Moyfi, & Prophetis non omnia infùnt.

Ou* notæ défunt : Moy^es ptimus martyrio fanguinis fuifquamvis adhoc promptus)non confirma­ it qua: ^convincunt vitfidem.quam prædicavit.Et inlocis.ad quos ejusplantandi gratia migravit, belMoien effe àDeo. lum invexitaliisiexpulit eos de propriis fedibus,armavit gentem fuam materialibus armis, fortificavit pofteros dodrina, & armis. Prophetas ante fenon nabet, qui ipfum prseconizaverint, nifi quos ipfemet allegai, no bis, & Mundo ignotos • At miracula l'uà , & propheti*, eventu comprobat* : & fuccefjìó , & DifcipulÌ mira-

C A P, X I V .

i;j

mìracula facìentes , & fanguincm effundentés, & prophetantes ; & tandem Chrifìi teftimonium, dat Moyfi firmam audoritatém.

Mahomettus teftiffionium habet nullum, nifi vi&orias diutqrnas armorum piur Q vx defune- Mahorìmasjquod commune eft Cingho,& Alexandro Magno,& Cxfari, 8c Tamerlano, metti. & omnibus ftrenuis Ducibus, licet fteleftis, At martyrium non halset in fe,neque in fuis. Mendacia habet horribilia, depravai Biblia facra,& Evangelium, & cundas hiftorias . Non eft quipridixerit adventum ejus, nifi quatenus Pfeudoprophetar,& Antichrifti,ut infra videbimus » Fundavit, ut ipfemet fatetur, doftrmam fuam in armis, & fine miraculis. Fingit tarnen quidam, & vult per vim fibi fidem praeftari; quòd videlicet refecerit Eunam : loquebatur cum animalibus, qui dicebant velie fieri Mahomettana«. At nufquamrefufcitavit defunftos, neque curavit xgrotos, &c. Succefforesejus potentes in armis fuere, ut Alle, Oram, Qtomar , Abubacher : qui divcrfas feóhs fecerunt, & fe mutuo trucidarunt. Siceorum mox Califfi, 8c Sultani,qui Imperium Romanum debile invenientes.afflixerunt. Et palam videntuf ipforum quilibet acquirendx gratis tyrannidis, pndicaffe, non autetn cupiditate Regni Caleftis ,.nec moriendi proejus defenfione, nifi eum in modum, quo omnes milites,etiam mercennarii,& alieni fidei, & rehgionisf Quin mutuispraeliisiefe perfecuti lunt, dominandi ambitione ; & alius alium Qccid't, oftentàntes re vera ipfis non affinile charitatem Apoftolorum ; quibus mutua tam ferVens, fiablimisque fuit, qudmcontemptus divitiarum , & honorum, & viti, & dignitatis humanized affinile diabolicam ambitionem ab ipforum capite hauftam..

Nam qualis Magifter , tab's Difcipulus.

Romulus armis legem fuam fundavit, 8c cide fratris, ficut mos quoque Turi De noti* Ron uli, carum eft. Non habet Prophetas ante , nec poll fe. Pompilius vero jam, acquilito & confimilium.

Imperio , tutatus eft legem , & religionem » & dottrina quidem humana non roborata miraculis. Sic 8cMinos, quoniam Rex erat Crqtenfium , Trifmegiftus quoque Rex , & Sacerdos Aegyptiorum. » Belus Iuppiter caput fuit Monarchic Affyriorum fucceffor Nembrot, qui pn-i De notis Jovis,Peli, mus dominari per violentiam in Mundum introduxit. Ninus autem filius propter prifeis adotati. gloriam fuam, 8c amorem , quo pattern profequebatur, adorationem ejiis armis ilabilivit, ut Nabucdonofor » & julius , & AuguftusCifares * Idem deciterisinvenioLegislatoribus ,.fanguine,& miraculis » carentibus . , Pythagoras quidem rationem naturalem defendens , effiidit fanguinem, a T y- De Pythagor* noranno interfectus , 8c miracula non habet, aliaque pridida teftimonia . Nec pro tis , & coniimiiium, lege fua mortuus eft ,fed Tyrann» communis, violentia . Credo etiam , Philofophos nonnullos pro defenfione dogmatum legis naturali* interfedos fuiffe,ut Ana­ xagoras, & Socrates , 8c alios, quos S. Juftinus fipe nominat prifertim in %.

Apol.Qui quantum ad banc partem digni hint, ut juftinus, & Hjer. ajunt, qui numerentur in Chrifti aifeclis, faltem quatenus àudor eft naturae • At miraculis caruerunt , aliisque indiciis, quibus pridiearent, fe miffos à Deo , nec id affirmarunt, ne mentirentur : fed ittis fatisfuit defendilfe Rationem, quae lumen eft pri­ m i Rationis, feii Verbi D e i. Sique, ut ajunt, finxit, Pythagoras mirifica , condonandum illieft ex parte, nam ignorabat plurimum de tra&atione Dei cum hominibus ; opinatusque eft, deceptionem amorofam, in beneficium deceptorum, non effe peccatum ; licut cum Medicus porrigens Abfinthium puero sgrotanti, dicit effe dulcem. Id confirmat Plato , affecla ejus, 8c Origenes j in quam doftrinam D.Hieronymus in epift.ubi invehitur in Auguft. & Patres Graeci, minus feveri fune; quo ad mendacium officiofum.Aft in re tanta nefcio,quì defendi poteft, quòd non c M 2 fit

t; 6

ATHEI SMUS TRIUMPHATUS.

fit quoque pernicioíüm ; veluti id defendit Varrò, á D . Auguftino jure correirtus, ^ Tune ¿contra ad me UlAt* dixi. Qjois w confiderai Chrirtum quotidiani 1« X uuv. v w u u a a u IIIW in V ' t u u u i u pañis v ju w n u ia iu in* banJum ^quòdfir» digentem, natum in ftabulo, filium Fabri, humiliter educatum fine literis in-.

Deo. 5 arte paterna, tantum aggredì, quòd fe filium Dei affirmet, nec fondare in do* ¿Irina Philofophorum, neque in divitiis, neque in armis praedicationem fuam , proculdubio, fi non erat quod diccbat, audaciffimam , cunitisque mortalibus judicandam impoifibilem,quòd fit Deus verus . Creator , & Gubernator omnium, ille mendicus homo ; fed in miraculis, toti evidentibus Mundo in promptu, 8i Prima Ratio uni- ubique,nullo previo artificio, autconfultatione, Si in propalando veritatem in fa* veriahter prò C ri. cjcn)j contra Qo&ores, & Religiofos illius temporis,& contra Principes,& quoicunque violatores veritatis, & juftiti* ; 8c mori tameonftanterpro illa cxlerti legatione, & bono nuncio, quod attulit Mundo, de Regno D e i, & perfeverantem ufqueadmortem in afiertione divinitatis fu*, & veritatis, Si fpei.cum predizione eorum, qu* faiturus erat pofi mortem, & fuis ventura ; Qua ratìone.quado,pote­ ri t(dicebam)quis fufpicari fraudem.aut fui deceptionem in homine irto ?

I I . At fi ipfe deceptus erat, perfuafum habens per infanam imaginationem_i propriaro, autper aliorum fermoriem, fe effe filium Dei (nam & plurimi ipfum fuQuod Chriftus non riofom reputarunt edam confanguinei, nedum Herodes, ejusque confimiles, vt Sftm deceptus, nec Mar.teftatur) & tanquam deceptus,& furens illam ftultitiam predicabat (iicuti & deceptor. multos vidi foriofos fefe Deos, ac Reges jaZanter reputare) profedlò tot miracola illi non affuifTent. Necpotej credere, quòd ipfe miracula per vafricicm finxerit, nam fi erat ( ut ais ) in fe ipfo deceptus, non poterat effe deceptor , & fìZor . Nec Deus, qui MUndum regit, & in re quavis exigua mirabilem oftendit providen* tiam, coneurriflet tot miraculis, ad ejufinodi ftultiti* vanirtìin* confirmationem Non ex ApoftoloI I I . Item Apofloli, qui erant fynceri,probi,idiotae,inepti ad moliendas fraurum leftamento. «les, & deceptiones, fed potius apti decipi, quàm decipere, non confenfiifent, ne­ que mori voluiflfent prò defenfione technarum, &fallaciarumChrifti contra Prin-« cipes, & Sacerdotes, & ( ut videbatur illis ) contra leges patrias divinasque .

V I. Si autem omnes und cum Chrifto decepti erant, non potuifi per fe, abfente.vel mortuo Iefu Chrifto,tot miracula facere,& convincere Gentes, In4. de feufu re- & Mundumtotum patientia, & doZrina cadérti, fignisque admirandis . Nec enim venenum ApuI* Arane* mortua ipfa, in morfu perfeverat, ut diximus de magia rum loquentes ; quanto minus irta totius Mundi corranotio in folo verbo ì Ex communicatioV. ítem quomodo poterat iefus, cum eflfet furiofus, prebere illi poteftatem ne potelfatis. contra fpiritus malignos, & fanandi infirmitates, calcandi ferpentes, Si venena expellendi, ut tertantuf Matth.& Luc.& Marc, quòd miferit eos predicare EvanMat. io. gelium Regni, abfque pecunia, 8i calcéis, Se fine verte duplici ; Si dedit eis poteLue. 6. & io. flatem jam diZam . Quod ipfi impigrè fecerunt, & reverfi font exultantes, quòd Mar. 3 . tot miracula fecifíent in nomine Iefu . Qui reipondit. T^olite tatari in hoc , videLue. io. lieet, quòd miracula fecirtis , & Daemoma vicirtis , Sic. Sed quia nomina veftra fcripta funt in Cxlh . Quibus in verbis oftendit mirificum fpiritum humilitatis di­ vini, Si quandam certitudineftì veritatis fuse in Cáelo hauftae. Quomodo(inquarn) poterat irta deceptus pollicerì, Si largiri j aut deceptor, cum videas idem effecilfe realiter fuùs, & contigiife benè credentibus, ut & qu* predixit ì 1% Apoliolorum-.

V l ’ r Si ver° dicas » Aportólos idiotas etiam deceptos pariter fuirte : ac fteìlas iìmphcitatc, & do- eorum faviffe caeptis. Tune objicio Lucam, qui manducabat, & bibebat cunu* itrina luce .

Chrifto, & erat unus de 1 x x i j. Difcipulis , DoZus in Pbilofophia, Poetica, Rethorica, Medicina , in lingua Greca, & Hebraica , & PiZura : nec dignus fuitnu­ mero Denotisi« Chri ^o ,

c A >. X I V.

*Í7

Siterò x i ]• afcrìbt 8¿ Barnaba ^ , qui fuit dodus in L ege, V I I . At & P aulus dodiifimus in vtraque lingua, & Poetis , 8¿ Philofòphis , Se in lege Hebraica ; pefiequutòr feviflìmus Chriftianorum, quomodo decipi pote^- Pauli . terat ?quibt»srpraeftigns »& u b i , & quando ?Ipfe nihilomìnus eli,qui ait ; Signa autem Jipoftolatus, nosiri edita funi apud vosjn. multapatimtia ih figlisi» & por- ** <''or" *2*~ tenth .Ecce diploma ejus,quo demonftrat,(fè legatura futile lefu Dei fui. Et hoc pod mortem ejus : unde Haeretici, & Gentiles falsò fcripferunt, Chrillum mififfe iibrum magicum ad Petrum, & Paulum : ignari etiam hiftori*, ne dum myilerii.

V U Í. Addetot dodiftimosPrincipesHebrseos, ut Gamalielem, Nicode- E mum , Jofephum, Symonem, Lazarura, Stephanum , aliosque faeculi illius ; qui RomLorunT&T lefu crediderunt ; & , quod mirabilius eft, ipfis Apoftolis Hebr*i,& Romani pro- daeorum ’ ’ iU‘ ceres fidem praftiterunt, ut Sergius Proconful Romanas » Theophilus Prxfes An­ tiochi*, Cornelius Centurio , aliique plurimi qui decipi non poterant à viris illiteratis, & puris, quales erant Apoftoli, praeièrtim prardicantibus contra legem Romanomm,& contra commoditates, & dehtias Mundi,quibüs illi potiebantur.

I X. Tota infuper haec Sdraia Difcipulorum figillàverunt miracuia,&: prophetìas , quas allegabant pro Chrifto, & pro Dodrina ejus , proprio quifque fangüi- Ex firmicate tefiaa. ne ; nihili extimantes famem » carceres , naufragia , flagella , minas, blanditisi, tiUm infamias » tribulationes. Sed haec omnia ampledentes hilariter , cum quadam mi­ rifica fecuritate,& certitudine, tSquam qui propriis continuò cernerent oculís Pa­ rad ifum apertum , 8e Deum vocantem eos » & praftolantem ad immortalcm glo­ riara. Equidem cum confiderò hanc c5 llantiam,& certitudinem animi,comproba¡tam miraculis, Se fanguine, obftupeico, 8c contFemifco ;Nec aliud dicere poiium, tnifi,quòd praedicabant veritatem Certiffimam ¡i hauftam in Cado , &non in Terra .

X. Hoc mirum etiam confiderà : QuòdChriftus non promittit iuis bona tem -Ex c, -. yorafia , ficut Moyfes : ñeque definas uxórum multarum, & dominatum, 8e po- condLombnfchr? teftatem armorum, ficut Máhomettus, aliique Legislatores j nec cathedras ho- fii. noris, fecundura humanara Sapientiam, ficut Philofophi ; fed promittit srumnas, • carceres, flagellationes, anathematizationes, prelTuras, Sc mortem ; fed ne ti. meant, quoniamcapili» quoque eorum numerati funt apud Deum, nec cadet Math, io, unus , abfque ipfius volúntate. Ergo fi interficientur,ut facientes Dei voluntatem, -t'Doiint timere eos, qui occidunt corpus , fed Deum folummodo , qui potei! Se animara mittere in Gehennam. Et his duriifimis pollicitationibus , & moriens *pfe primus crude!iter, Se ignoniiniosè ( quod fané debuiiTet eorum frangere áni­ mos , Se dehortari, ut fugerent dodrinam ejus, tànquàm mortiferuffl venenum') tantam affequutus eli glori am , 8e fequelam .

X I , Equidem iùmma animi attentione ipfe confiderò, e/ufinodi dottrinarli, Se duras polliatationes fuaderi verbis non pofle iis, quibus aerumn* diras immi­ nent : fed re verá eos miraculis plurimis, 8e vifionibus certos fuiife redditos . Nec ifta fan's erant, fed infudit in eos Spiritum fandum modo mirifico . Seque ipfum oftendit eis refufeitatum, & m Caelum afeendentem, ut eos tutos redderet de ve­ ntate fui dogmatis : & quòd ipfi pariter refurreduri erant,& in Caelum afeenfuri: afioquin poll mortem Chrifti ignominiofam nemo aufus fuiflet verbum de tanto fedu¿tore ullù bonum proferre:fed revera ergo refurrexit,& afcédit,& mifit Spiri­ tum. Quis unquam Moyfes,aut Deus Gentium,vel modicum quid huiufinodi fecit?

X H . At ergo qui fieri potei!, ut Apoftoli prsdicent Refurredionem, & l t e r l ! m A P°nicennonun etin iti, decipiendo femetipfos, ac carteros ? fi emm decipiebant cae- y,ar(t ; nec decipieteros,non amplexi client martyrium, Se mi ferias in ièipfos ; fi autem decipiebant. bantur.

M 3 fernet-

138

ATHEISMUS TRI UMPHATUS .

femetipfos, non feciiTent miracula . Nec quidem fingi poteft modus, quo abalijs ipfi in negotio refurredionis, &afcenfion's delufi fuermt. Ecce quàm audader dicit Petrus . I^on dodas fabulas fcquuti, notarti fecimus vubis Cimili virtutem , i. Pet. i . & fapientiam ,fe d fpcculatores magnitudinis iliius effetti ,& c . narratque transfi1. Ioann.i. gurationem ejus in Monte Tabor, & vocem quam iidivit de Cado. Et Io.epift.i. j Quod vidimus,& audivimus, & manus noflra centred avermt de verbo vim f ife , teüamur , & amunciamus vobis. Et Paulus. ’ rb{pn nè Dominum Iefim vidi oculis. i. Cor. 9. meis ? & alibi Jigo ¿íposlolus non, ab bominibus, ñeque per homines ,fed per I efum Galat. 1.

Chriftum , & c. Et Lucas, Si ipfe,conveniunt de apparitione libi fada poft afeenAft. i* fionem . In cateris omnes conteilantur . E t , ibant gaudentes, quoniam digni haI . Cor. 15. biti funi pro Iefu contumeliam p a li. Quomodo igitur potuere hi decipi, vel deAft- s. cipere ? quanto magis id confiderò, & fingo ita effe , minus invenio, Ex vita, 8c lcge_J X I I I . Si vita eorum, ac Prxceptoris contemplare , fummam invenies innoeorum . centiam, probitatem, mutuum amorem inter fe, Si erga totum genus humanum nullam jadantiam , autambitionem,autcupiditatem inter eos. Videntur ette* nati tantummodo ad beneficiendum , nullique nocendum, fed adjuvandum etiam inimico*operibus.&oratione, adDeum. Hace autem dodrina Temper eadem_» Fragi litas,Igno- perfeveravit inter Apoftolicos homines, verosque Chriílianos, 8i fie ubique praerantia , 8 c Malitia dicatur ufque in hodiernum diem . Ergo fide quacunque digni funt, undequaque, leltimomum infrin- & ufquequaque , Sunt enim probi, fortes, liberi, omiffo timore , & eupiditate , gunc, ut in i. Me- veritatem propalantes. Sunt etiam fapientes ea, qua» predicant. Nam eorum fentaph.8c Topicis,quo fibus palàm manifeftata eft veritas Refurredionis, 8i Afcenfionis Chrifii, Si mirarum contraria in_* Apoflolis fuere cir­ culorum , Si vitse, & dogmatum ; ergo teiles funt de vifu fimplices, puri ; ncc loca ea qua pratdica- quuntur opinativè de rebus non vifis, aut non revelatis, ficuti Macchiavellift* runt. fecus opinantes.

X I V , Nec propterea, quòd pauperes fuerunt> Si Chriftus dixit eis , Centi** Occurrit objeftioni plum accipietis in hoc [aculo , & vitam ¿eternava, in futuro , S i, fedebitis fupet Mat. 19. fedes \udicantes, & c . eorum teftimonium infirmatur. Hoc enim premium non eft promiffum illis, tanquam principale, in quo fund mentur tanquam poffeffores . fed promiffaeft eis preffura. In Mundo ( ait )prefiuram habebitis . Vade*.« Joann. 16, Vende, qua babes 5 & da pauperibus , & c , l o l i t e portare facculum , ñeque peMar. 10.

Mat. 1o. ram , ñeque calciamenta, ñeque duas tunicas, & c. Tradentvos in Conciliis, & Ibidem. in Synagogisfuis ,fiagellabmt v o s , & c. Ifo lite timere eos qui occìdunt corpus, Ibidem.

C'Te. Qujn predicano Chriíti incipit.Tanitentiam agite,&c.Beati qui lugent,&c.

Mat, 4.

Beati eñ¡s cum vos perfeqmtifuerint homines, & flage llave riut, & e)ecerint, & c .

Mat. 5.

Luc. 6 .

Ergo illud centuplum, promilíum eft eis in bonis temporalihus, fian addita*. mentumadmagnuip negptium,quodqperaturí erant; quafi admonendo eos , quòd provident!,a Dei illis, qui reiiquerant propter Evangelii praedicationem»-», amicos,S i parentes, Si agros, aliaque bona, providiffet eis, ut hsc illis non deeffent, fed ccntuplum acciperent. Et veré fie íadum eft. Nam manducabant quse dabantur ; nec defuit.illis vidus , aut veftitus'unquam j labores autem ma­ nuales , quos fufeipiebant, nè fcandalum avariti® olerent, voluntarii erant • Et quot quot homines Deo lucrabantur , fideles erant illis magis, quam parentes, & Aft. 4. 8 c5 . amici carnales : & poffellìones vendebant , & ponebant prxtia ad pedes Apoftolorum , qui diftribuerent omnibus ■ Et fie adimplebatur promiísio, Si non in pof* fefsione mundana. Et fundaverunt Ecclefiam in toto Mundo vidoriofam, & p°" tentem . Et quidem ita latabantur in trihulationibus , ficut in delitiis, 8i longc m agis, fi ritè contempkns ab initio . Porrò ,S i hoc centuplum acceperunt non jn mort?

C A P.

X V.

H9

In morte Chrifti, in qua frangi potius, atque obmutefcere debuilTent fed multo poft in adventu Spiritus fandi « Et hoc centuplum pi o nihijo habebam , nifi in Deo, Nulla ergo iùlpicio mendacii invenitur in eisj fi eniir» in mendaciofundati cffent, primis idibus cadentes, cefiìifent.

XV, Plurimi Hebr*i,& Turc*,& falfi Chrifliani Evangeli! hiftoriam,&; Apo- , ftolorum negant, & falfitatem ineffe autumant, at temporis diuturnitate fidem oadas effe, quoniam in quadam Civitate, quain nominare nolo Macchiaveihft* pidis Apoilolis fiagellatij impofuerunt, titulum , Pro falfariis : propterea ipforum teflimoniumiterum cxam inare non pigeat,

E X A M E N TRIUMPHI, ET PRAE C E D E N T I ^ , qua pollent teitificances fuper opinantes : unde calumniatores Apoftoiorum omninò ftaúm convincuntur,

CAP.

XV.

R O P T E R E A novo fado principio Metaphyfico, in quo Principium, unde fumma rerum,& difputationum, & negotiorum,& vitae hov" ‘” s Pr°* xninum, verfatur,fundaturque, dixi fie inquirendo de Euan- refXvi’tur,c5tr3opigelio j eiufque teftibus . nances.

Propofitio omnis, aut vera eft, aut falia.Veritas & falfitas humamtus non cognofcuntur opinione, fed experimen­ to omnium feniiium ; nec ex revelatione opinantium , fed teftificantium, Hoc principium afferere debent etiam Sceptici, qui negant omnem feientiam , etiam fenfitivam, De quo manileftè conuincuntur in noftra Metaph. Lib. c. prim* parris faltem quoad Quia eft. Nemo enim videns me, negare poteft, me nunc leribere.

Nam & qui legent hanc paginam, dicent, me feripfiffe. Quamquam enim quoad propter Quid,res omnis dubia effet, quia nullius quidditas perfede cognofci po­ teft , veritas tamen Quia eft,cum fit hiftorica, non poteft pluribus dubia effe, cernentibus ipfam fimul ad lumen, cundís fenfibus adhibitis.non impeditis paifionc* corporali, aur fpirituali proprii amoris, aut o d ii, . , _ . . _ i íI Multi fané fcripfèrunt dode, quod alterumhemilphainum Antipodum C-redendumefletenonextaret ; & Ladantius Firmianus, Procopius Gazeus, & S. Auguftinus, & ^ “^ ^ 1 fequaces multi dodifiimi, ac puffimi,irridebant eos, qui extare afterebant. Alia? buf(un(iue.

Philofophorum fchol* negabant. Ali* aneipites erant. Tandem navigavi lllorfum Chriftophorus Columbus,invenit novum pené orbem, Antipodefque in altero Proba,tic, prima ex hemifohirio . Et palam fadum eft, quòd ibi erant habitatores , & non Paradiius negato à Doít.s & T e rre á is,ut opinabatur Danthes.ut ñeque in Jtffulis Fortunati* , vbi Dodores, & ^ | h S t í o Chriftiani > & Hebrsei, & Gentiles ipfuni pofuerant ; ñeque infinita aqua ut e- CQnvj$.s ab uno ^ nophanes, & multi Philofopbi ; ñeque Tartarus.,& inferi, ut Virgilius, & 111- ftimomo. dorus ; ñeque fyftemata plurima Terrarum,& Marium, & aeri*, ut Mahomettus docuic.Et dixi, cuinam ex bis nunc credendum eft ■ huicne Nauta: idiot* teftificanti de vifu , an Auguftino, Ladantio, & Philofophis, & Poetis, &Legislatoribus ?

Nauta:Columboprorfus. E r g o , dixiteftimonium legitimum prscellitorr.neS opiniones »licet Sapiemum, & bandorum, dummodò quatenus opinantium tan» Xc~\ tummodo.

i4 o

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS

tummodo Item Arift.Virgilius, Ovidius, aliique plurimi Philofophi, & Poei*, & Theologi ( quibui etiam quidam Sandti Doétores , & D. Thomas magis affentiendum judicant ) negàbant poffe vivere, & habitare homines fub Aeqüatore , & fub Polis ,'obnimium (ut putabant _) calorem & frigu s, At hodierno tempore*» Lufytani , & Angli , qui navigando contrarium viderunt, ollendunt Ariilotelem mendaeem , & omnes fccum opinantes, & fyllogifmos eorum veritatem htc non aííecutos » I V . Et dixi circumipiciefts. Profetò fi exiflimatio, opinioque humana .

Arg.i.cx necesita- p 0 q et fecundum naturam anteponi teflimonio ; hominum commercium , & Refr^r^aconoraicà Pu^ ,ca omn,s fubitò dilTolveretur J ncmo fciret cujus efi filius : nec quòd fit le­ ga.5 " gitimus prardij fui poffeffor. Quicunque enim alius dicere poffet. Hoc cfl metum prsdium, &probaret fic effe per fyUogifmum. Et tu non csfilius Petri, fed Francifci, quia ficvideris per fyllogifmum phyfiognomicum . Quòd fi tu allega­ res teflimonium vicinorum, & obfletricis, & infìrumentorum, & codicillorum, nihil valeres contra fòphiflas in contrarium argumentantes. Item nec crederemus navigantibus j quòd extet alterum hemifpfferium ; ñeque hifìoricis, quòd Caefar fuerit in humanis; nec quod Turcae regnent in Coflarninopoli ; quoniam dicere« mus peropinionem fyllogifficam, non debere Dcum hoc permitiere ; & tandem nulla veritas fubfliteret, fi teflificantibus non plus fidei pntflaretur , quam quibufcunque opinantibus Sanclis , rapientibufque . Omnefque Infiori* rerum praiteritarum fall* haberentur , nullufque Rex offendere poffet, quo jure polsidet fuum Regnum ,nec cujus filius fit .

Cóelulìo t|u0d miErgo ( concludo ) quicunque negant miracula Chriffi, & Moyfi, & aliorum « rEculaChnfìi&fuo- &Hiftorias autenticas propter opinionem contrariai)!, nullam merentur omnifune ne°an n° poi" no fidcm_> .

V . Deinde d ixi. Naturale efl homini propìriis credere fenfibus, eo quòd fune Arg. 5. ex fenfuum te^es an,IK* de rebus, quse funt extra nos. Alioquin fequendo opinionem_j» tofiimonio necefla- c°mederet amara pro dulcibus, noxia pro utilibus , alba diceretnigra, & fomnia no.Cm ir.ens inni- veritates. At ubi oculus lufcus, & auris obturata, & guflus biliofò perfufus hunioni>1,° auKmoP*‘ *nof e »fisud quaquam praftaturfenfibus fidtsabfque errore. Ergo fenfibus purgatis , mundis ,-8e fanis modo credendum efl. Pari modo naturale eft alienis praefìare fenfibus fidem, nos enim omnia vidiffe, & videre non poffumus fenfibus no/Iris • Ergo feientia rerum praeteritarum, & abfentium non eliet feientia . Sed quia fenfu noflro experti iùmus aliorum iènfus etiam veros effe , & noflris fubier« vire ; confimiliter faciunt & ipfi nobis feienuam.

V I . Deinde addidi. Sed teflificantibus fide dignis dumtaxat credendum efl» qiiò fiat ex eis feientia . Tum , Ecquinam digni fune fide ? lili fané, qui id , quod tnt fi t di- feifeitamur, fenfibus cognovere propriis. Èx notis odo nof- 2é Et non l°q uuntur ex opinione . cuntur.

J. Et qui conformes funt inter fe non difeordantes.

4. Et qui ab hifloriis cornei!ationem habent aliorum fcriptorum, at non mali« gnantium, nec adverfariorum.

5. Et qui non reperiuntur mendaces contra aliashiftorias comprobatas omni­ bus veritatis notis.

6 . Et qui ab inimicis quoque approbantur : quamvis hoc non femper fit ne-, cdTarium_).

7. Sed quòd fint probi non corrupti cupiditate, pecunia, ambitione, veluti Poe­ ta; , & Hiftorici venundati : nec timore Tyrannorum.

Et qui

C

A

P.

XV.

141

Et qui loquentur veritatem conftanter, Si certo, nihil vacillante«.

E x quibus fané omnibus conditionibus fimul palam fit, quod nec decepti fuerint, nec deceptores ■ n o a n r Conditiones veracjs, V I I . A t(d ix i) hafee conditiones omnes inverno in Crinito oi Apoltolis teftimonii omr.escó ejus. Quinimò nil profitentur aliud , quàm tcftihcari femper , numquam vero veniunt Chrifto, & opinal i . Ecce ante omnes lefiis Ipfe dixit. jlnten dico vobis , quodfcimm lo- Apoftolis. quimur,& quod vidimus tettamur:& tettimonium nottrum non accifitis ? & c . Et loan. 3. loquitur cum Emphaf^quafi dicens,naturale eft credere teftificantibus,ty autenon credis?Ec quibufnam credei! opinantibus ne? Sic. Et Joannes Baptifta vocatur teIoani. ftis Chrifìi.Ei mifu s , ut tettimonium perbiberet de lamine Et Apoftoli mittuntur a Chrifto tanquam teftes de vifìi , iritis mihi tette* in]udaa¡& \erufalem, & ufque Aa. 1. ad ultimum terra. Et Petrus eleganter dixit animadverte quoniam non _opinionesyVeque dottas fabula*[equini. ( Sicut de Jove.&de Mercurio, aliifque fai- x. Pet. r. fis Deis narrantur à Gentibus ) Upturn fecimm vobis Cbnttitm, fed /peculato* res magnitudini* ìllius effetti. jlccipiens cnìm honorem & gloriano, a Deovoce de Calo delapfa . Hit ett Eilnts meus C're. ipfum aitdite. Et nos audivmms vocem banc, cum efiemus cumillo in Monte Sanilo & c. Et infuperbabemus firmiorem propbeticum fermonem & c. Quoniam Prophet* omnes pr*dixerunt adventunu ejus & Deitatem, & conveniunt teftimoniapreterita , prxfentibus. Sic ci loan, i.Ioamr, femper fcribit. Quod vidimus, quod audìvmus, & unarm nottra cornetta* loan. »2. veruni & c . fcribim us,& tettamuv , & c . Et alibi. Hic ett difcipulusillc: , qua tettimonium perbibet de b is, & fcripfit hac ; & fcmrns quia return monium e.us. Ecce quomodo tota Chriftì fchola tundatur in iplo puro * : iynce> i.Cor. i j. ro teftimonio nulla m.fto opinione . & Paulus, Si Cbrittus U n ) non refurrexit invenìmur falfi tafles adverfus Deum,dicentes, quiarefufeitavit Chnttum amai* tuis, quem non refufeitavit & c . Ergo vana ett fides ett vettra & c . Ergo nec « J 5 vefurgemus&c ifunc autem Cbrittus refurrexit, & c . Jp p a rw t Cepba , deitlde undecim ,•deinde plufquam quingentis fratribus ,* Deinde Iacobo : Deinde J lp 0* ttolis omnibus, novifsimè autem m iti* IgitUr conclude : Quicunque loquitur contra Apoftolos teftificantes , propterea, quòd ipfe opinatur contrarium, aut quivis alius, fide dignus eft nulla prorfus...................................... T, . . . . , V i l i . Convenientiam tantorum teftium deinde examinavi. Et vidi in ao* Concordia teftimo¿Irina morali concordiam,ingenti admiratione dignam . In omnibus Philofophis, niorom Apoftolicot & libris , annotantur cotìtradiiftionfes plurima;, & diffenfìonés eiufdem Autori* v rum. nè dum difcipulorum ; qui fané pieni funt diicordia , & pugni de fenfu Autom , p, f.r0prjo , ut apparet inter Peripatéticos, Hippocraticos, Stoicos.Pythagoricos, & Platónicos , & Epicúreos : Magis autem inter difeipulos primarios Mahometri qui confeftim quatuor contrarias condidere ftòtes. At inter Chriftì difcipulos ’¡tas fpiritus admirabilis ; & pax, & confenfio in tota doflrina dogmatum , « oue morum : 8i in modo perfuadendi per miracula ,S i teftimoma Prophetarum , & figna confirmata virtutibus, & probitate vitae, Si chántate ardifsimainter eos, confpiciuntui^ hiftoriam vero in principalibus,quòdChriftus natus eft FiliusDei, Conveniétia in fuhquòd prxdicavit; fecit miracula,& difcipnlos : quòd Ioannes Baptifta fuit prsecur- ftantia. for ejus; quòd uterque violenta occubuerit nece ; quodChnftus refurrexit : dedit Baptifma ; aícendit in Caelum, quòd fecerit cxnam Euchariftise t quod promilerat Sp ritum Sanfìum : in his, inquam, omnibus conformes lunt ottinino. lVeterea conveniunt cum omnibus Propfretis antiquis ; nullamque hiftoriam allegant fallo

>41

ATHEI SM US T R I UMP HA T US .

B is...«™ ™ ,-. ¡, accidentalibus non in re.confirmât teftitnonia.

falsò. aut faifiiin , uti-eiliujexHierotiymo docemur. At vero difcrepare vidint ur p'uriin*s extra fubfiatitiam negocii»AJius ponit horam tertiam,alius fextam, alius unum,alius duos à Demone liberatos ibidetnjalius unum Angelum in fepuk crOjalios duos : alius Spiritum Sandum datum iniufflante Chrifto ; alius de Cælo miilum poft quinquaginta dies . Adventum Magorum , & quafdam parabolas foIus fcribit Mattha:us .*miraculum L a z a r i^ Cæci nati, 8c Pifcina*, & æternitatem Ieiii Verbi Dei folus Ioannes : Annunciationem Gabrielis ad Mariam, & Zacha^riam , & pafiorum adorationem, &cantica , & Mundi defcriptionem , Tub Au­ guro faftam , apud Lucam modo legimus. Haec & alia diligenti perquisivi exa* mine , fed me multo magis in fide confirmarunt. Nam confiât teftesnon ex condido per dolum convenifie ad fenbendum eadem eodemmodo, ut noi deciperent, neque ut deceptos à Demone eadem dinante prorfus : fed fcripfiflê veritatem eandcm variis modis feorfum ahum ab alio : veluti etiam fideliores habentur teftcs in jure Civili feparatim, aliquantulum in modo explicandi difere* pantes, fed non in fubftantia. Videmus etiam idem negotium in eodem ConvenIn lib. de Confen. tu nofiro faitum » aliter atque aliter ab aliis narrar! : ut nufquam prorfus conve« EvangeiiUarnm . niant in cundtis : fed in fubftantiafadi tanmmc ergo fubftantia eventus haud quaquam negari potei! propter has varjetates • Practerea has difientiunculas confen-“ 7 tientes facit Auguftinus , & Hieronymus & alii ; & Chrifius apud Brigidam optime fatisfacit. Prxterea quod alius tacuit,alius dixit abfque mendacio ; nam & in vera Logica,locus ab audoritate negativus non valet ad convincendum. Et loan, loan.l ì . dici tig lio , fecit le fu s, quation funi /cripta in libro hoc ; neque tnundus capei'et qui fa ¿bendi efient libri., & Paulus allegar verba Cbrifii, quænon reperiuntur in Aft. io . quatuor Evangeliis, videlicet, Beatìus eïï dare, quatti accipere . Et palam eft * quod loan, prætermifit dicere, quæ alii priores dixerant feriptores j ac fcripht a quæ deerant pofi multos annos. * D e concordia

tefti* Evangelia concordiam habent miram cum antiquiffirais feritnoniorimi Evange. Ptor'bus Chrmianis, qui mere in tempore Apoftolorum , ut Ireneus, Polîcarpus, licorumcutn omni- 1 apias, Dionyfius, Clemens Romanus , Martialis , aliique Coetanei Quibus bushiHoricuj& Do lucceflere, Tertull.anus, Jufìinus , & Ladantius , Ammonius, Clemens Afekanv tÌp X V Ó S ò n ™ s.p r.g = n ei & c „ rumc o r n e i ; qui edam habebam Evangdium 6cun. .

5 .1. Apollo. dum Hebntos 1 roultaque fcnpta non fati, autcnuca ; & Eccidi* illa non rctinulc lis ufque ad nos. wnquam non folidiiiima , tametfi Origenes utitur pluribus, & Clem. & Hieron Primum feculum. Hos pofiea fequti funi Didymus, Cipryanus , Bafilius, Chryfofiomus, Athanafius’ Secundum feculum. duo Cyrilli, duo Eufebii, duo GregoriijVel très Nazianzenus, Nvflenus, & Teu(¿anum feuclum ! ^ atUr' P° i hos VldeS Ambrofium, Hieronymum , Augufiinum , Hilarium, FulQdintum feculum. g cntlum > « co*taneos . Et mox Ifidorum , Gregorium , Anfelmum, Bedam , Sextum feculum. it. alios ufque ad Benardum , Hugonem, Richardum. Mox Albertum,Thomam Lonaventuram , Alex. Alenfem, Scotum, Durandum, Hugonem,cæterofque Scolalticos; ethi omnes quafi per manus tranfmiferunt ad feculum nofirum eafdem icripturas . Nec inter tot pérfequutiones T yrannorum,et mortes Chrifiianorum.

Arg.cx firmitudine, ^ . cuil >et bella Barbarorum ,potuere unquam hæ veritates ab ipfis & in perin Ber- Icrjpt*, extmgui. Sed qùod mirabilius eft continuò perpetuoque Chriftianiau6 augmento auememo fecutiombus. éti iuntnumero, etvuibus. Etcum occidereturunus, refurgebantmiHe ita^ p-rorfeiSjUt promifitlefus, Si mortuum fu erit, multum fru&um ajfcrt. At fi arma Mahometanis auferas, fìatim eorum fetfta annihilate, ficut in Hifpania vidimus et in African« ons, et Infulis. ^ viaimus, X I.

P r a e t « convenium curo Scrlptoribu, Chriffiani, inimici corumJofcpb cnim

C A P: XV.

143

enim Rabbinorum do&ifsimus, qui fcripfit antiquifcates, Si Rom * pluribus hono, nòratuseft Statuis fub Vefpafiano Csefare, narrat Chrifti fanditatem , & njif^culat^ ftimwjkTinimicorn" dicens, fuilTe magnum in opere , & fermane . Et addit. Si tamen hominem fas eftillum dicete. collaudai pariter, Si Ioann. Bapti<him,non fecus ac Euangeliftx Antiq.lib. is. ipfi. ht de iacobo longè plora, tanquam de viro fandiffìmo ita, ut putaretur propter ejus necem capta fuilTe lerufalem fub T it o . Extat & teflimonium Aegifippi fdebraKi, qui etiam Chriftianis adbxfit, Ecntulus quoque de Chriflo fcripfit ad T ir berium Csfarem tanquam de Deo ; & Tiberius in Senatu de adfcriptione Chrifti inter Divos oravit, ut Tertul, ex fcriptoi ibua geptflibus refert. Philo Hebracus fapientillimus collaudai Religionem Chnilianam, Si mirificè fcholam D. Marci ia.»

Aegypto, & vi vendi modum philoiòphicum in communitate. Adde decem Sybilìarum Gentiiiumteftimonia , & Trifmegifli , 8i Piatonis, & Socratis, expedantium adventum ejus, & docentium fimiljima Theologiae illius. Plurescredo, Ba* romus allegavit tefles Gentiles, & Hebra?os,fimiliter Cyrillus, Si Chryfoft.CIem, Alex, ju il.& alii hoc profecutiargumentum. , X i I. Prsterea Judas, qui vendidit Chrifium,icnpfiifet de dolis , Si machina- Cófirmatorex aélis mentis illius, & Apoftolorum, ut fe ipfum excufaret. Sed ipfe pcenit,entia dudus, Ju<b? proditoris. laqueo fe fufpendit. Ergo nullum mendacium in eis agnovit : quamvis inter primos à fecretis fuiiiet. Item &Cajani Haeretici, qui judam colunt.'dicunt effe laude,dignum,quiacum nollet Mundum effe redimendum per mortem Jefu.tradidit eum Judseis bouo zelo . Ergo inimici noilri funt prò nobis.

X I i l . Pmerea Romani fcriptores fagacifsimi, ut Cornelius Taciti« Sue*. Ex Romanorumtetonius, dicunt fedam Chriifianam effe fuperftitionem , veluti 8i Hebrxorum ; fed Emonio, tamen nullum Chnffianis adfcribunt crimen, aut dolos, fed potius fimplicicatem innocentiamque . Item fcribunt Neronem falsò imputafle Chriifianis incendium Urbis, quod fui ambitiobe crudelitatis opus fuit ; 8i aliis adfcripfit. Praeterea miraculaeorum ab Antonino Pio conteftata allegai S.JuftinuscoramipfoTmpeptar;; • i re in Apologia ; & extat Rom $ in Columna Antoniniana fculpRim teflimomum .

Irrident quidem omnes ferè hiiforici Romani fimplicitatem, & idiotifmum Chriiiianorum, ficuti folent, qui nolunt veritatem fubtiliter inquirere : fed tan4etn_> vidii, ceifere miraculis, & fanguini tanto , cum effent lafsi, occidendo eos, qui fi-cut herba germinabant. _ . ..

XIV.

Ampi¡ùs, univerfa Apofiolorum conteflificatio confirmatur miraculis, Arg exconfirmatio-

& fanguine, non folum ipforum, fed etiam fuccefforum . Ergo nec adiva, nec paf- “ fiva deceptio reperitur in eis .

X V. Ampliùs, novimus eos nulli obnoxios metui fuiffe ; fi cnim mortem non Arg.ex vita? probitimebat,& omnes vitam prò fide illa pofuerunt,quid nam aliud timere potuifTent ? amtor X V I . Quòd autem cupiditate , Si ambitione caruerint, idem contemptus Probitas demófìrariiortis do cet/& communitas vii* : 8i rerum defpicientia terrenarum . Omnia ax~ tur. bitratus furti sìercora, ( ait Paulus ) propter eminentan fcientim Dovimi.»tei Je fu . i.Cor.4.

In idipium omnes maximè uniformiter confentientes in fummo gradu compericsi &'perfcrutare quantumvis acutè, nodum in fcirpo quaerens. .

X V I I . Fuerunt Hseretici multi, ficut in Mahpmettana, inter Chnfiianos ; ’ fed fucceffione audorizata , & miraculis caruerunt : &pravitatem in mor^libus , & c6firmacur ex ei’s Si cxremonialibus introduxerunt. Solus Petrus Apoftolus retinet fohum Chu- Verìtas Catholica. i l i , ficut promiilumeii ei Quodnon deficiet fid tseju s necTorttfìnferi pr^va-

;

,

lebunt, & c .

e X V 1 1 I,

E x bis è centra ? adverfus Mahomettum argumentatus fura, 1 . Cum

Luc.iz.

Matth-l5-

,44

Arg. contra Mahonicttü ex prxditìis 1 . notis dedufla.

2.

ATHEISMUS TR IU M P H A TU S .’

Cum enim Difcipuli fui fmt penitus difcordantes « E tfifti, Et terrenörum cupidi, pro his zehntes ,*fide indignus repericur.

4. Nam priterea ñeque fanguine liicceífores ejus fidem fuam confirmarunt , ñe­ que ipfe ; nifi quis interdum idiota deceptus >nullum offendente Deo lignum in morte ejus, necari fe permitteret, 5. Proferì etiarn falfitates diabolicas.Acceptat Evangelia : & deinde negat d iriííum mortuum fuiíTe crucifixum, ac effe Filtum Dei confubftantialem : & textum Joann, In principio erat Verbum, & c . vertit infuum triumphum . Sic & Ifmaelis hifioriam , à quo ipfe defcendit, prarclariorem facit fecundùm Deum, qudm_* Ifàaci, & aliorum Patriarcharum 5 & innúmeras fingit de omnibus fabellas .

De Chrifti diviniX I X . Equidem diligenter inquifivi veritatem divinitatis Chrifii ; praeièrtim tate,fuppoiìtis ceftimomis Sacrar Scrii fiuia & ante Mahomcttum ipfam negarunt Cherintus , & Photinus; qui Sacrae Seri** -, — _ — & Ioanptura:, demonftra- nis Evangejium explodunt. Sed Paulus Apoftolus me certum reddidit omninòe tiones fiunt, ut D. dicit enim ad Rom. 9 . Ex quibus Chriftusftcmdum carnem ; qui eft fuper omnia Thorti. in 4. contr. Deus benediffus in fécu la , & c .

6ent.ptob.at.

I. Nil euro pundluationem facrilegam Servetanorum in hoc; quia veritatem mihi quxro non contentionem .

I . Item ad Cololf. 1. Qui eOiprimegenitus omnis creature , & c. In quo condita funt omnia vifibilia, & invifibilia , & c . Et ipfe eft ante omnes , & omnia inipfo constant, & c .

Col. x, 3 , In quo inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, & c.

4 . I» quo funt omnes ibefauvifapientia, & f:ient'ue Dei abfeonditi , & c. i. Cor. J . In quo era Deus pacificans fib i Mundum. Aliaque plura teftimoma evidentifsima»qu« dicinonpoiiunti mfide ipfo Deo seterno, & vero . E t conformia funt Ioann i , cum ait. t. joan.Mt» 6 . Hie eft verus Deus, & vita aterna .

Joan. i.

7 - Et cum ai t . Er at Verbum, ( hoc eft prima rerum omnium Ratio, & Sapient tia ) in principio, Et Verbum eratapud Deum . Sic patet diftin&io perfonalis, quia quod eft apud aliud, diftinguitur ab eo , apud quod eft. Et Deus erat Verbum & c. Ecce unitatem eiTentialem contra Arrum, facientem Chriftum Deum minoi em, &creatum .

8 . Sufficit Matt. 2 8. Bapti^anies cos in nomine Tatris & Filii & Spiritus San flu Quo jaculo confoditur & Macedomus. Si enim Spiritus San<ftus,& Filius, eifent minores, & creaturi, impium, facrilegum,& ftultum crimen Chriftus commifsifi. fet , sequando eos in regenerationis aninxE intrinfeca divina operatione. Scimus autern Chriftum ex aliis Sapientem , & pium . Item ratio docuit, rationem eile idem cum ratiocinante : multo autem magis in Deo, qui eft idem cum fuo intelligereyut in Metaph.docemur.& Stoici, & Platonici, & Trifmegiftus odorem Sc fermonem aliquem de hac veritate habuerunt.

9- Sed ad teftimonium pauperum pifeatorum prteclariffimum non träfcenderunt: Quod nimirum rubore perfundere deberet quemeunque incredulum arrogantem.

Qua rationed quifo verbailla, In principio erat Verbum, & c . Fingere potuiffet homo, nefeiens legere , neque leribere ? An non Ifaias, & Jeremias , Chriftum .

Deum,& Jeova annunciant ? An invenies difeordiam inter eos? Quis Apoftolorum non vocat Chriftum Filium Dei i Ergo ftultitia eft eorum, qui dixerunt, Chriftum finxiffe negotium refurreftionis Lazari, aliaque miracula. Multo autem minus propria,& poft mortem finxiffe putandus

c

à

p;

tv:

14$

putàfidus e fl. Et quicunque contradicit Apoftolis, is mendacli convincrtur, tanquam cœcus opinans , & non teftificans oculatus , quales illi fuerunt.

X X. Equidem fecundùm reftam philofophiam perfuafùm habeo prorfus,quia evidenter credibile eit,quòd fit verum Chrifli Evangelium.De Moyfe quoque ex Ex teflamèt0chri. co quod præconizavit Chrifìum, & Chriffus confirmât diâa Moyfis, vehementer ^oyiîs teftanïéconfirmare concluditur alias fu* veracitatis caufas. Et revera hoc argumentum tum lôgemagiscôniagnüm eli divini teftimonii. ExaminaviProphetas : & vidi omnes uno ore præ- fiunatur . item ex nunciare quendam Mundi Salvatorem » nedum Hebr*orum. Dixit Deus ad Abra- ProPhetia Moyiìs. ham,quod replicavit Ifaco, & Jacobo.quòd I n [emine fuo benedicenda forent om- Gen » esnationes terra : & quod hares eflet Mundi ; & flemen e)us ficut Stella Cali Rom‘ 4‘ multiplicandum valde, &,nim« , & ficut arena maris - At fiChriftus non veniffet aü verificandum hoc oraculum pofitum à Moyfe, careret quidem Moyfes teflimonio præcedenti : non cnim invenitur , qui ejus adventum, & legem prophetaveritj regnumque facerdotale ; led ìpfemet icribit propriam hiftoriam;& teffimoHia Abrah*,lfaac,& Iacob; quibus fa<3 * ,& confirmât* fuerant repromifiìones.Sed quod praenunciavit Moyfes populo fuo , quod captivus iæpe futurus erat,& tranfmigraturus in regiones diverfas,& f*pè ,& paiTurus *rumnas atroces ; Accidit Hebræis vicibus multis : & hæc eli pofirema, cui remedium non inveniunt . Omnes Ex teftimonio Pro prxterea Prophet* difcipuli Moyfi , & ipfe David, qui ipforum videtur Princeps, phecarum de Qui& Magifter, qui miraculis , fanflitate, & dofìrma , &fanguine interdum , nos ltocertos taciunt de lege Moyfi, pariter prxmonfirant venturum fuiffe de ferri in o Dauid Saluatorem ,qui inilauraret Regnum Ifrael, & promiffiones Abrah*, ut fìares ejset m m a i. .

Occurrkur Jud*oProiecto Judaei injufie negant Jefum effe Mefsiam. Illum ipfi expeflabant, rum negat^nj; & 8i venit ille , quem expeftabant , & dixit, quod ipfe eiTet : & hoc oflendit mi- convincuntur, quod raculis, ficut Moyfes ; & fanguine plufquam Moyfes, & teftibus, & probità- credere debét Chrite v iti; & Prophetis, quos non habuit Moyfes: cur nam nunc non prsftant o p u qua Moyl»Ili fidctn_» ? , Examìnaui caufas perfidi*, 8i inveni, quòd defiderant in primo adventu ea, Poti(-5Ìma caufa ob_ qua; promittuntur poft mortem ejus fieri paulatim in Ecclefia , et comprenda fìjnationis juda-ofunt in lecundo adventu, ut maxime patet ex cap, 53. Ifais, Quod fortiuttis rum centra Chridividet fpolia & c. 8i omnia trahit ad fe , &, fiat_ unum, ovile , & vnus Ta- ftum.

R or, Et ixculum illud aureum,quod in fuperioribus deelaravi examinibus; et oitendi errores Judxrum, & Mahomettanorum ex hoc etiam capite pendere. H*c fcnpta lunt iatiifime in Prophetalibus. _ Tr - ~ u Inveni deinde confenfum inter Prophetas , & Apofiolos mirabilem. Et iiaia.g. ZacchaIfaias, Si Zacharias , me in ftuporem traxerunt, confiderantem nimiam certitu- d‘ea^ f' “ 0 te v dinem , & quafi hifioriam faeiendorum per Jefum : & hic prophetavit vnd cum Aggeo excidium Jerofolym*, quando aedificabatur fub Zorobabel, ne quis poilìt fingere fuiffe loquutum de Chaldaica everfìone, 8i resdificatione , qux tunc fiebat. Praeterea Sybills admiratione perfundunt quemeunque horum_> Ex Sybillis teftimoperlcrutatorem j cum viderit quanta certitudine negotium Jefutotum ad un- cium, guem prjedixerint • Et Laftantius, aliique viderunt fcripta earum, 8c Cicero E* Cicer. latine vertit oraculum Sibili* » qu* pronunciai Jefum Salvatorem per Crucem : 8i latetur expeftari Monarcham Mundi fuo tempore ; quodtamen illi difpliceb a t, ne Re/publica corrucret. Plato 8i Socrates in libro de Sanélitate , Se de- ExPlat. Se Socrac. voto, expeéfabant Legislatorem et infiauratorem cultus veri D ei. Trifmegifius etiam Regeneratorem hominum , et cultus divini infìauratorem prsfiolabatur, N vocan-

i4«

ATHEISMUS TR IUM PHA TUS .

vocandum FiliumDei, in Afclepio . Et Sybiiiacundem expe&atum fepecollaudat. IdemDiuus Auguftinus didicit ab e is. Et veluti nunc omnes gentes Judicium univerfale expe&amus, fic tune temporis expeäabatur Chriftus. Quod Aggeus Propbeta Hcbrsis fignificauit dicens : V eniet defideratus cm&is gentibus ; Eadem expeftatio palam eft in Dialogis Trifmegilti . Et judicii finalis, 8c omnium fere dogmatum Chriftianorum .

X X I I . Nec Aftrologi hujus debent elfe cognitionisexpertes : quia , ut SanArg. ex Sideribus £tus Leo ferm. 4. Epiph. A d roborandam banc fidem , qute contra omnes prapro Cb.nSo. muniebatur errores, ex magna geil um eil divini pietate confila , ut Gens in longinqua orientalis plagte regione confiñens , quœ fpetlandorum Siderunts arte pollebat} fignum nati p u eri, qui fupratotum Ifrael regnaturus efiet, acciperet. 7{j>va etenim claritate apud Magos Stellte illuiirioris apparuit, & intuentium ánimos admiratione fu i fplendoris implevit. fimiliter Sanclus Augufti­ Ser.de Epiph nus ait. Afipexit Magus , obBupuit Ailrologus, put avere Fatum ; lcd fuit fignim & c . At venientibus ad cognofcertduin quod aftrologicè cernebant, Spi­ ritus Sanflus fupplens quod deerat pio officio, Deum effe in animo infpiravit, ut adoraient. Pluies nati funt eodem tempore , qui finxerunt fe Mefsiam-» elfe, utnarrat Lucas 8c Jofeph, & interferiti flint, ficut Jeiüs : fed ifte quia verus erat Meffias, viçit moriendo, illi vero annihilati funt. Et credo, quòd quemadmodum in fine Mundi figna in Cælisconftituet iüi fecundi adventus, ficut legimus in Euangelio ; ita ante , & circa primum adventum fecit, ut non_. deeifent influenti* caeleftes, & mirabiles homines Mundo prominentes, & quò Deus inStellis figna omnia naturalia , quorum funt cau l*, ut Plato, & Orígenes, & Divus Thomas teftantur, 8c infuper multorum fupernaturalium , quorum nonfunt caufe, eflent figna, ut monet Sanftus Auguftinus, & Theo­ loginan vulgares. Dixit Joannes Baptifta, quando & ipfe ut Mefsias habebaJoan.3, tur , & difeipuli indignabantur , quòd Jefus plures faceret difeipulos. TS(jmo poteil ac eifere , nifi quod Uli datum fuerit de Cielo ; Hoc eft ab Autore C *lorum ; quem nihil prohibet in eodem Carlo fignare qu* mirabilia vult facere, cum illorum fit Dominus. Sunt enim omnia in Deo Idaeaüter, & ficut in Opifice; in Angelis adminiftratoriis Cacleftium , & Terreftrium , ficut in dücipulis exequentibus Idæationem 3 8c in Casio, ficut in communi figlilo formationurru,; 8c , ut Trifmegiftus ait , in Pantoformio ; & in Elementis inftrumentaliter ; 8c in elementatis , ut in fufeeptivis poftremis. Et quidem Sidera Chrifto , in quantum erat Deus fervire decebat, tanquam figna ab ea pofita pro no­ bis : at in quantum homo paifuseft ab eis calorem, ficcitatem, multaque, qux homines veri patiuntur , prout ipfe preordinare volu it. Porrò fub eadem conftellatione eadem in nobis deberet procedere operatio, cum Caelum de fe uni­ formità- influât ; fed tarnen diverfæ operationes in nobis fequuutur propter diverfas affectiones noftras , prout vitio, vel virtute nofmetipfos regimus .

Unde D.Thom.propterea , a it, etiam de arbitraros Aftrologum faepe verum^ j.tontxa Gen. ex c pronofticari, quoniam fenfum , fubditum Stellis , potius, quam intelledum , non Ìubditum,fequuntur; ficut temporibus noftris potens conftellatio indicavit Luthe­ a i.ufque ad 90. rum, 8c Serifum, 8c Sofium, per religionem falfam feducentes orbem, 8c è con­ tra fimul indicavit Ignatium cum Jefuitis fuis,& Capuccinos,& Fernandum Cortefium. Animus femper liber eft, 8c quancunque per imprefsionem in fenfibus mo veturex conftellatione.exqueea in]fe modificata fecundum naturam recipients, tendit ad bonum.vel ad malum, proutjquifque eft affe<ftus,& utitur bene , vel malç motio-

C

A

P.

X V.

1 47

imotiombus fifis. Eadem pluvia defcendente de cxlo, aliiMautie ad vovendum,alii ad blafphe'mandum fefe ferunt. Cometam nafcentis jefunotavit Calcidicus Plato­ n ic s fuper Timeo, & Magi Orientales: fie mutatio Arretis in Taurum, & omnis fipni in omnem fignum ,feu locum figni in fpatio immenio ; 8i conjundio magna imprimo Trígono peradis csteris ; & novitas Anomalías, paulo ante jefuin caeperunt; & jam mourn eft ctelum & terra ,ut non inepté verifican etiam in hoc pof- Aggei 1. fit quod dicebat Propheta quando, venit defideratuscnnftis Gentibus , obftupen» te Mundi machina ad Dei fui Incarnationem , ut enim Hieron.inquit, omnia fentiunt creatorem, quamvis nobis fint infenfibilia.

Ergo non afterát increduli Stellas,feciffe hoc,fed Deum. Stellas enim a Deo fuerant ab antiquo ad hunc difpofitae ordinem,fecundum menfuram providentis fus.

Et jam in horum confideratione immoratus fufpicando rationabiliter ex mutationibus irregularibus Apogeorum.eccentricitatum, & obliquitatis,& Soltitiorum,& jequinodiorum, Stellas cieri ad nutum Dei,video : Qui fane cum vult accelerare, aut tardare, accelerat, tardatque motus earum, de quo alibi feripfi; & oitendi: ex i.Pet. 3 , quo domierunt futres non -perseverare ficut ab initio omnia, ut prophetavit Petrus Apollolus , didüros eifePeripatéticos, & Macchiavelhftas illuiores,Mundum «temantes, propterea quodcslum femper eodem motu , & fitu , & regu­ la, ipfsque ftall* mot* funt, unde Arift. immortalitatem Mundi probat in pri­ mo Caeli phyfico argumento : (Nam esters rationes , quod daretur motus ante motum , & tempus ante tempos, funt Logics , & inanes ) fiquidem in prsfatis exorbitantiis cunda irregulariter femper,ideft non fecundum pnmordialem regulam infenfat* naturs cieri; fed prout opificioDei iapienter moderantis mutanti que mirificentifsimo, opus eft, agnofeimus . Vide Metaph.& Prophetaha • XXIIf. De Mahomette auté prophetiam non invenio.nifi tanquam dzytnticbn- Arg. ex Veteribus fto,quiJolvit ]cfm ,ut dicit Joan.& quscunque Chriftus dixit,eventus cóprobavit. contra Mahometice j. Nam mox accidit Jerofolymitanum excidium, & non remanfit lapis fuper la- i.Joan. 4. pidem fub T it o , & Vefpafiano.

2. Et renouatio faeculi.

3. Et totus Mundus fidem ejus accepit ,ut ipfe dixit.

4. Et mors, & praeflura , & vidoria Apoftolis prsdida .

5. Et quod Jerufalem calcabitur á Gentibus, donee impleantur témpora nationum. Ergo Antichriftus eft ipfe Mahomettes, vel infignis ejus prscurfor: poft quern caput unum adhuc furredurum de Seda illius eft diabolicum prs cateas In Prophetalibus . máxime, omnium pravitates recapitulaturum. Notas alibi dicam. N am ,& eas fatis examinavimus. _ „ , X X I V. Infurrexerunt haerefes, fed non negant Chnitum tx Apoltolos, ñe­ Ex firmitudine pre­ que teftificantur contra Hiftoriam Evangelicam; fed contra fenfum Catholicum_» nunciara pro Ecclecontroverfiasdumtaxatcient. Ecclefia femper firma permanfit inter tot turba- fis Romane fide. tiones hxreticorum , & Tyrannorum ; quia Chriftus dixerat: Torta: Inftri non Match. 16.

Joan. ai. pr<evalebunt adverfus earn: Primatum Petrotraditum , Tafee oves meas & c . confirma f r atres titos & c . T ib i dobo claves & c . Semper fiare íortiorem vidimusAdventus ejus,quám proximus fit,mihi indicát Csli exorbitantix, 8i figna in Sole, &Luna,& Stellisicharitatis defedus, &Spiritus fidei edclypfatio apud eos,qui ter­ rain contra Solem interponunt, vel Lunam inftabilium cogitationurn . Ecce cum Apoftolus dixiííet : 'Ecclefia eft columna & firmamentum veritatis : com- i. Tim.i. probat hoc dogma quadamemphafi certitudinis mirificx . Trofeffio (inquíens ) magnum eft fietatis Sacramentum , quod manifeftatum eft in carne fitftificatunu N a e ft,

,

,

148

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

efl mfpìriw, appartiti jin g elh , pradicattim eñ Oetitilmi, ereditimi tfí in Mundo » afiumptum efi in gloria, c'Tc. G cjuàrrt veré Í X X V . Videmus edam promiííionem A b ahi complerì, ut fit V aia omnium Arg.ex adimpletione, promifsionis Gentium, & fiemen e)us ,ficut arena Maris , & fia ti fieli* Cali ; quonbrn Ju d ii, Abraham filli ejus fecundum cameni per Mundum diipeni torum , ut tefiificarentur mums G en.i2.& 15.&22. Deum Gentibus, ut dixit Tob>as : ut fini nofiri librar f i ; ut diut AuguAinus. Turcae vero, P e rii, Arabes, Mauri, protitentur fe defcendere ab Abraham fecundum legem per Ifmaelem , à quo Mahomettes corum Legislator originem trahit.

Sic 1 artari per Cinghum , qui ex decem tribubus iub SalmanaiTar translatis . Et omnes tanquam patrem colunt Abraham . Et verificatum eft, quod dixit illi Deus Gen. 1 6. de Ifmaele; quòd de ipfb Trincipes , & l\eges nafchuri erant , & manus ejus contra omnes. & manus omnium contra eum ; Et quòd magna pars mundanas poííeffionis ad ipfum fpedet. Sed hi pertinent ad arenam Maris . At pronaifsio beneditìionis caeleAis, &fuper Aellas Caeli, & Monarchia Sandorum poArema , debetur lfaac , & femini ejus , quod eAChriAus . Sic eti'am ChriAiani omnes profitentur fe defcendere ab Abraham , quia inferii funi d ChriAo , tanquam OieaAer Rom.i 1. olivar, Davidica? profapii R e g i* , teAe Paulo. Castere Nationes paulatim ad hanc filiationem convertuntur j nec jota unum inverno, quod non adimpleatur. quan­ do redé confiderò .

Cóclufío pro Mofe.

Quapropter ex propriis praedidionibus, & fequela Prophetarum , & qualitate miraculorum , manifeAè comprobatur Moyfes elle Nundus D e i. Adde prseterea_j firmiorem ChriAi conteAationem.

Ex propri is convinX X V L Mahomettes e contra pridixit j non iùrredurum poA fe Prophetur Mahomctcis. tam ahum . Hoc autem falfum convincitur : quoniam.Cinghus fuit poA eum, qui & à Tartaris fuis, tanquam Propheta, ficut Mahomettes, habetur . Item fecun­ Mahom etti Profetia dum quofdam Arabes, qui vitam ejus ieripferunt, quorum teAimonio utitur Carmendax probatur. thulianus, pridixit fepoA mortem refurredururo, & afeenfurum in Cadum : & mendax inventus eA : Proptereaque fequaces fui projecerunt corpus ejus , cùm expedaftent prifcriptum tempus, &non nifi feetorem vidiAent. Deinde Haly collegit corpus , & revocavit focios , qui difsiliebant foìuto ccetu ; 8i fuafu duorum_» Judiorum , qui fequebantur Mahomettem , futeepit titulum ,Prophet*, & quòd Mahomettus Tyrannicè occuparat, Mechi Regnum : fed per invidiam occiiùs eft à Bubac ; qui tanquam benemerita magis de Mabomette, afpirabat ad Tyrannidem. Caeterum ieribere omnia mendacia ejus hiAorica propheticamque impoAìArg. ad hominem ex biie eA . At ex didis habentur multa.

Aerologia, ex qua X X V I I . At vero, fi licet nobis, minus has radones prohantibus, ad AfiroMahomettani con- logos » & ad ipfis credentes politicos, qui D eo, divinisque viris non credunt, vincuntur3& Genti­ les^ ex parte Judaei argumentan per cceleAia in his magni momenti negotiis, cùm meliora fpernant, alierò edam convinci eos ex eorum prineipiis. ( Nam veritas edam a Díabolis teAimonium habet, ut dicit ChryfoA. ex Oraculis Daphnidis , 8í ex Balaam , & ab omni ícientia . ) Sciendum ergo , quòd fecundum numerum annorum commumunem Moyfes Legem tulit, quando fub trigono Solis fiebant fynodi m agni. At fecúdum Albumaifar, & Aly,Mahomettanos expofitores,& Cardanum, nolìratem, fub trigono Saturni, & Marturii : quoniam cipit cum mirabilibus in Aegvpto fubD.Thom.opufc. 20. dito Gemmis ; & defignat ejus durationem , & difperfionem , &• turbaciones ut lib.j.c.é.Jiidsos Sa­ turninos propter hoc ajunt; & quod ipía c it e n leges indigerent ad fui confirmationem, quoniàMercualiorum conibitium nus eli Princeps linguarumrSaturno vero omnes Pianeti applicanti: Macrobius à afpernari. docet.

D.Thom.receptus in hoc,in opus ».Saturninos propter hoc ipfum facit Hebreos.

ChriAi

C A P.

X' V.

; 1 49

Chrifti Legem ortam, Si promulgatam fub triangulo Jovis, 8i Solis, qui primus e ft, ut ipfì holies dicunt : iìgnififcatqiie vitarii iUuftrem,, puram ,'j'nriocentem, veridicam, Si piam, & Prophetas ve,races. Sic fatentur omnes. Aftrologi, & Judcei, 8c Mahomettani, Si noftrates Confitenturetiam jidem MahomettanqHaly expofitor, 8i Abenragel, &Dorothsus, & Albumafar, & Albatégnrus, legem Mahoriiettis fui cupide fub trigona Martis, Si proximam praecedentem conjundionem magnam fidile in quarto Scor­ pioni^ . Et ipfimet docent in hac conftellatione lignificati Prophétas falfosffmpìos, crudeles, fabulofos, ponentes jus in armis ; ac proinde talem effe Mahomettem_» 0m fitum fatentur . Et fub eodem, trigono fuit Lutherus , & Calvinus , 8i Serifus, & Sofius ,8i hxrefis Anglicana ; quividentur Alchoranum , non Evangelium, amplexi effe pariter.

Praeterea in 4. lib.Efdras prophetavic, qùòd egreffuri erant Dracones Arabe*;, Ex Efdra contra Ma 8i Mundurocontaminaturi. Hi fuerunt Agareni fub Capite iùo Mahomette , qui homettum,. poftea fe vocarunt Saraceno* . Idem liber praedicit Apros de Caramania, qui fue­ 4 . Efdr. i j,. runt Ture* : 8i quicquid in ilio libro habetur, quotidiè verificatur. Et nubes ter­ ribile* ìbidem funt Cinghus, Si T artari. Sed quia D. Hieronymus, qui c c. aonìs prxccffit Mahomettem, libnim ilium Apocryphiim reputavit, Ecclefia. parvi fecit eum prxceteris libri« facris , nec in Canone unquam pofuit, licet ilium Bafijius, & Ambrofìus, 8i Picus Mirandulanus., mirìficè laudent. Sed qui veritates ejus refìè djudicat, redè novit làbrum elle plenum fapientia , Si confideratione plurima dignum ; quamvis prudenter non fit receptus in Canone. Mahomeites ergo prsedidioneshabuit, fé dignas. Idem quoque Scorpionis trigonus offendere eum deberet Arabibus Aftrologis fuis ( quod etiam fatentur ) luxuriae dedìtum, & concur pifeentìx feeminarum , ficut Daniel prophetarat : fic & fequaces ejus cum uxoribus multis. Et Venus eft ftella Arabum, & Luna per fecundum trigonum -, Et Mahomettes fcribit fe babuiffe à Deo virtutem in renibusfubagitandi tot mulieres, quot poffent homines quadraginta. Hem prophet* Antichriftiani fignum i Hodierno autem tempore revertuntur fynodi magnai ad trigonum, in quo natus eft Chriftus ; ex quo etiam liceret ex Aftrologicis, fi quid valerent > praedicere multa bona Chriftianitati, cum infigni renovatione ; & infuper unitatem Principatus , ficut Solpotentiffimus eft in toto Mundo . Quod minime difeordaret ab his, quae fandi viri promittunt, defiderantque , ut S. Vincentius, S. Catharina, S.Brigida,DionyfiusCorthufianus, Si fuperioresquicaufas, fupraque Caelum, nuper confideraverunt.

Nec propterea Deus res non faciat, quia in ftellis cernuntur . Sed magis certio- Occurrit ofcj; iHoni res de fua reddimur providentia, quo magis cernimus eum illius ordinem metitum effe in fecundis caufis ejus infìrumentis . Si hoc ipfe dixit S. Brìgidae ; gttod, 6. Revel. 4). f i homo fiderum motus confiderai e t , de providentia Dei nil dubitaret.

Hoc bellum quod Turca libris, Si virtutibus indixit, diabolica res eft , indi- Arg.contra Mahom. cansignorantiaminfalfopertinaccm. Lupanaria puerorum , fcholae fuperftitio- ex feientiarum pronum in Serifi Regno, funt femina Prxceptoris fui. Inter omnes minus perverfi hibitione & iceleni acceptasione. funt Perfx.

Porro è contra vidimus Apoftolos inimicos cujufcunque fuperftitionis, 8i vitiorum , 8c nullum in literis humanis ftudium feciffe, nec in Siderali, alia vè naturali conjiciendi feientia: nihilominus quidquid prsedixerunt, quotidie veritas certi* comprobat eventibus.

N

i

E X A-

E X A M E N

M I R A

C U L O R U M ,

& autoritas ad convincendum.

X V I.

il

R .A N S G R E D I A R . jam ad miracula . Quae rite examinata impugnari pofie video, tanquam minus efficacia fecundùtn nos omnes , ad perfuadendum , Legislatore!« effe verè divi­ nimi , nifi fanguinem habeat, & vitsprohitatem, & teñes fide dignos, quibus roborentur, &per fucceffìonem hsreditariam praedicentur; & promulgentur. Id quod inverno in Chriftianà primo: deinde vero in Mofayda; at nonficabundanter. De­ inde comperio in Mahomettana tantummodo mendacia ludiera . Quinimò inter Philofopnos Mahomettanos, & Aftrologos ,qui plurimi funt, prò fabulis haberi miracula Mahometti deprehendo. Sic Avicenna, Averroes, & prenominati,ejus judicant caufam . Et plurima ffatim falfiffima demonftrancur, ut illud de Luna s & de cucùrbita : & de arbore fui adoratore : & de putamine ovi 5 & de lupo inu. dicante fe fieri velie Mahomettanum &c. Et ex hoc diíce om nia., Mahomettani Principes agnoicentes ex his per feientias detegi Mahometti falladas, relegaverunt omnes feientias Philofophicas , & Aitrologicas, & retinuerunt tantum Empyricam medicinam . Perfarum K e x , qui retinet Phyficas, & Afironomicas artes, confiderans non convenire cum Alcorano veritatem naturala», navarn expofitionemampleftitur, omnefque ftultitias, & difteria, fabulas , & cerebrofitatcs illius ad myfh'cum trahit fenfum . Quamobrem à Turcis appellantur Perfe Malccndentes ; retinentibus fibi nomen JVlufulman, hoc eft Benecredentiutn. Si quod mitaculum , qud revera miraculum non eft, nifi apparenter, feciffet auxilio Daemonis, feiens ipfe à Daemone fe adjuvari , vel deceptus ab eo exiftens, non potei! convin­ cere legem ejus effe veram , quippè cum Prophetia, teftimonium, vita , & dottri­ na S. Scripturse, & natura: adverfa ,repugnent ; deterius autem fucceffio ambitiofa , crudelis, & difcipuli impii, perfidi, & proditores alterius alteri.

Magi quoque Pharaonis &ipfifecerùt figna que imperitis videntur miracula; De magorum mi- 11 . raculis • utentes feientia occulta,vocata Magia,applicativa aftivarumpaffivis rebus; eum in modum, quo natura in sitate repente ranam , ubi craffa pluvia cadit in calidum_» pulverem, producit. Hanc feientiam pauciffimi callcnt, quoniam requirit mul­ tara , diuturnamque experientiam , & animi tranquillitatem, & feientias celc(tes , & phyficas : multique ipfam à Demone ex parte docentur : quod mihi jam_» non eftdubium.poftquamAftrologumfupradiftum hanc quoque feientiam,& alias docere promifit artes, fimulans fefe Angelum effe . At ego increpavi Aitrologum, cum mihi dolofa ejus verba retuliffet; & diffolutum eit commertium, ac deceptionem fui nuncius agnofeens receflìt à vifionibus, & fuggeitione fola moraliter de­ ceptus necem mifer obiit violentam . Quapropter credo plures homines hujufmodi mirabilia naturalia facere , qu* videntur fuper naturam. At Magi Pharao­ nis demum confetti funt Moyfen à Deo adjuvari. ( Digititi Dà eB h ìc, ) cum vidiffent illum nequáquam uti Magia , dum illa faceret, ad qua: Magia non pertinExod.g. gebat. Fuit quidem Moyfes , ut dicit Stephanns, & Ecclefiafticiis , & Philo, & Moyfis hifloti'a. lofeph, inBruBiis in omnifdcntia Jegyp tio n m . Et quidem pbyficus & Medi1 £ M * CUS,

C A P .

X V I . if i cus,&AftrononiUS, Sc Mathematirus in fualege apparet; fed fecundumpietatem ambulans coram Deo, meruit & à Deo dodi inam fupcrnaturalem. Euit ipfe filius adoptivus Regin*, deinde Dux exercitus Pharaonis praeliatus eftcantra.Arabes, Si Aethyopes, fi vera refertjofeph : 8i talis fuit apud Pharaonem,quails Scanderbegus apud Amuratem Regcm Turcarum . Agnofcensmox fanguinetri fiium, ccepit dolere propter aerurnnas fuorum Hebraeorum . Ultus eft injuriam unius ex eis, occifo Aegyptio injuriantejfugit ab aula in Midian : fadus eft iocer Principis jetro, qui erat etiam Sacerdos iummus. Et dum fecum moratur , & pafceret gregem , milfus ell à Deo.quiapparuit illi in Monte, deditque miracula prod plomate , ad liberandumpopulum iuum : fecitque magnalia plurima, quadegimus ia_> Scripturis.

I I I. Hie videre poteris malignitatem T aciti, & T ro g i, qui loquuntixr tan- Arouniéta Corne!;: quam opinantes fallì,non tanquam teftesjcùm dicunt Moy fem faille filium jofeph, Taciti, & Tr, g. & Pharaonis chariftimi propter explicationes fomniorum, Si Regimen Aegypti, 8c a Juilmi mendacia có.

Jofephodidicifte Magiam ,per quamfacinora illapatravitaftutè , & liberavit po- tra Moien, & mira_ pulum fuga, ut fe Regemfaceret ; fed alter eorum dicit, Judsos ab Aegyptiis ex- culae1us’ pulfos tuitfe per vim , quia erant leprofi, acmanfifTe in defertis tabefeentes, & monentes : tuncMoylen, unurn ex eis audaciorem, eos animafic verbis proficuis, & traduxilfe eos per defertum, & dedilfe legem fimulando fe Dei nuncium.

I V. Profetò h*c omnia funt falfitates opinantiumi quando quidemhiftoria teftificantium darai eft, quòdMoyfes fuerit de Tribù Levi, natus poft obitum Jo­ feph ducentis fe rè annis. Neque Moyfes mentitus elfet genus,prxfertim cùm glo­ ria fuiftet lili elfe filium Jofephi. Falfum eft quoque quòd expulfi funt Hebr*i ; dum è contra éos fueientes Aegyptii infequuti lint, fubmerlìque in mari rubro : Extitit ilio in tempore ac Populo Lepra nimis; fed non ob ipfam Moyfes abfceffit; ' e^[**5 ^ q ™ fed Dei nomine à Rege petiit, ut dimitteret populum. Et profedò } cum exula- corfi & Syrorumde ret ab Aegyptopropter homicidium , non elfet reverfus adRegem ita audader , Mole infuper in i. confifus tantum in Magia illa, in qua Aegyptii quoque potentes erant, nifi Deus Strom.Clem. Alex, fuilfet cum eo . Et quidem coram Rege afferere fe miifum à D eo, abfque miracuyar' / w lofis probationibus, periculum erat terribiliffimum : fed vere in cundis, divinus ,contra Apion, apparet, & vidor .

V. Nec quidem Moyfes le Regem fecit, led quali bajulum , Si tutoremPo-. pulì in multo labore : nec ibis filiis Regiam poteftatem reliquit, cum pellet . Et Summum Sacerdotium non fibi, neque filiis, fed fratri fuo, ejufque natis tribuit iure ^ereditario : Principatum vero Jofue , qui non erat de tribù t ill. ^ Qua in re quamvis non reluccat excellentia, quanta in Iefu, quoniam fuit Moy-> fes Rex ,& Sacerdos armatus , 8i tribui fu* dedit quali dominatuin luper ceteras, ut viveret de decimis,mancipata Deo: nihilommus palam apparet femper ad Reip* utilitatem, non ad propriam refpcxilfe >etiam, lì utphilolòphus, & non ut Dei nuncius, confideretur. v . . , .„ : Inficialiautem ejushiftoriam , & miracula , eftproterueopinar! .nifi hiftonam habeas fideliorem Scriptorum Moyfe meliorum , & qui plus hdei (ibi per vii tutescompararint in Mundo , quàm Moyfes. At ubi talem invemes»nifi Chnl um , qui teftatur pro eo ?Et licet Moyfes ipfe fcripferit librum , 8i hiftoriam propriam} nihilominus & C*far fcriplìt proprios Commentaries de rebus a fe geftis , ablque mendacio . EtXenophontes expeditionem Cyri minoris, in qua ipfe Dux iuit.

Etquae tota fuit ipfius Xenophontis gloria, & geftis piena fcriplìt cum ventate-. • Vìr bonus veritatem de fe, ut de caeteris enunciai. Sed & Prophet*, qui fublequuti

, 5t

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS.

funt, &ichoIa ftupenda, quam inftituit in Orbe, & qua? veraciter p rxd ixit,& vii* probitas , idem prò eo confirmant.

V I . Quod ajunt de tranfitu maris rubri crefcentis in Pharaone, & decrefcenDe tranGtu Maris tis in Moyfe . fabula eft. Adeò enim mare illud , etiam inextrcmo, profundum-» rubri. eft , quòd in ordinario decremento , neque Elephanto traniìtum tutum prasftat, ne dum tantx multitudini innumerabili Hebrxorum cuiufque setatis, & fexus s erant enim fexcenta millia bellatorum, exceptis mulieribus. pueris. & iumentis.

V I I . Qui affirmant Serpentem Aeneum, in qucm morii afpicientes iànabantur, De Serpente Aeneo. fadum effe per Aftrologiam, funt fluiti opinantes . Ego expertus ium , tantum non poffe figuras Affrologicas .faciant ipii idem , & tunc loquatur.

De cxteris fidionibus contrà eum , pudor eft obloqui, quoniam nullum afferunt teffimonium ; fed opinionem propriam . Et lofeph Appionem Grammaticum circaEmilia teftibus multis , certisque confutavit :& S. Cyrillus in libriscontra Julianum, idem pluribus egit. Nec minus in Apolog. Tertullianus.

De fimilibus.

V i l i . Si allegas fimilitudinem ad aftruendam opinionem ; quia fcilicet Cinghus itidem tranfivit cum fuis Mare Cafpium; & Romulo floruit hafta. Refpondeo quodfortaffe iftafint mendacia . Aut refluxum prseftitifle traniìtum, ficut contigit Scipioni in Carthagine nova : & Amilcari quendamfinum Maris apud Tunetum iìmiliter pertranfeunti cum exercitu : & Diabolum naturali arte affuiffe Romulo a & Cingho, uteos exaltaret. Et tandem dico, dato, & non conceffo, quòd veruni dfet miraculum, quòd nihil repugnat, Deum, volentem novum faeere Regnum, aut aliquodnegotium ingens, condefcendiffe ad faciendum miracula, ubi non^» extant, dummodo id non Et ad perhibendum teffimonium fallitati. Siculi & iu^' fcitavit Samuelem ad Saùlispetitionem, quamquam ars illa non defundos, fed Dsmones fufcitet.EtSybillis Deus, Si Balaam fuperftitionibus contaminato per fe refpondit, dum fortè aliud invocarent, aut per Angelum comparuit. Propterea in Ezechielis 14. ipfe Dominus dolose interrogantibus veros Prophetas, fe refponfurum comminatur.ut capiatur interrogator in aftutia fua . Etfi (inquit) enaveriù Tropbeta, ego Dominus decepi eum extendam manumfuper ìllum Et Reg-

, <jr

.

3.

Spnitus mendax à fa rie Domini egreditur , ut decipiantur Vropbetce in perniciem Jtchab . Arcana Dei plurima funt ,& maxima . Profetilo illi Vertali Virgini, quas

ad comprobationem fuse Virginitatis falsò accufat* ,portavit aquam in cribro de Tyberi in Templum.equidem eam magis propendo in fententiam,quòd Deus vero miraculoaffuerit, teftando innocentiam, non comprobando cultum : qudm DxIdem paterD.Hie- mon fui Id o li, quamvis aquam arte aliqua retinere potuiffet. Et in cundis Naron.in tionibus Deus favet innocentix. Quot autem miracula fecerit ad Nabuchdonofor, & alios ad Principes Gentiles , qui legit, novit. Ergo concludo opinionem adverfus Moyfen , ex his non poffe roborari.

IX .

Porrò non minus faliùs eff Tacitus, qudm fabuloE illi Hseretici, qui diAd Taciti obieftio' cunt Moyfen AGnos honoraffe. Non enim eos in facrificiis matìari vetat propter nem de Aiìnis. honorem eorum, fed quia reputabat eos immundos . Sic etiam Canes , & Porcos, & Simios, aliosque plures. Trimogenitum ( ait ) jLfimi mutabis ove : quòd fi non Exod. i j . vedemevis inteirficies. Ecce quem honorem tribuit Afinis. Concedunt tamen quiddam Rabbini, quòd quando Moyfes de petra educere aquam accingcbatur, dicente Populo , ut educeret de petra quadam, ab eis offenfa, noluit ; fed ad aliarti-» perrexit ; ideoquepunituseft àDeo.dicente : Quia non honorasli me ifedpotentiam me am [uh dubio pofuifli, quafi magis ex hac , quam ex illapetraego darepoffim aquas,& non ab omnibus xqualiterfidcircò non intrabis in TerrampromiffioniS’ fatetur

C A P.

XVI.

I 5i

Fatetùr ctiam Moyfes, hoc fuum infortunium evenifife libi co quòd non honoraverit Dtum ad Aquas contradidionis; fed non explicat totum , Non tarnen ex his habetur falJax , &mendax , fed fyncerus ; qui nec contra fe filuit veritatem ; maxjme quidem filendam , fi fraude ufus efifet in miraculo, ofiendentibus aquam Afìnis,ne fufpicionem in toro negocio fuo prxberet.Nec enim inter tantam multitudinc id cxiari potuifiet. Sed citerà ejus fada,hoc quoque verum effe contettätur .

X. At cùm diritti miracuJa confiderò, nuilam omninò fulpicionem fraudis in- p e evj^ f(. ^ venio, neque in ipfo, neque in Difcipulis . Nam paldm eft, quòd inter deambu- tudinis miraeTtorö landum ,& nil iftud attendens, miracula faciebat ipfe, & pofiea Petrus in fimbria, Chrifti. & umbra : & fic fuccelfores eorum , & ipfe d ixit. JQui credetti me , opera, qu<e ego facio, & ipfefaciet, 0 “ majora horum faciet. Etna vidimus pro fedo evenufe.

JVJajora truffi fecit Gregorius Taumaturgus , & Hyacinthus, 8i Petrus , fed in no­ mine ìllius, qui faciebat in illis . Protetto cùm confiderò res geftas d Francifco de Paula, &(jatharina Senenli ,qui fcio veritatem ab bis qui viderunt, & fcripferunt lyncerè omnia, de Chritti diviniate dubitare patto poffum nullo . Et quidem hsc Gens landa Papae & Cardmalium tueturaudoritatcm -, qui licet aliquando non fandi, ¿Gente tam Sanda,certaque de ventate cadettiChrittiana, miraculisque piena, in fumma veneratione habentur.

Hinc execravi fceleltifsimos Gentiles,qui librum venditabant de Magia Chritti, Ad obieft GentjJ ad Petrum, & Paulum /cripta ; cum Chrittus nulla prsvia prsparatione Magorum more fecent miracula ; neque hi Sandi quicquam tale didicerunt ; & Paulus fuerit converlùs pott Afcenfionem Chritti. Et fcimus Chnftum fcripfiffe nihil, more Socratico, & Pythagorico ; nec illi Gentiles miraculum unum ex eodem libro ilio facere potuerint-, ut Chrittus.

Stuitè ahi Apollonio, & lamni, & Mambri, eum comparant : quorum patuit Mundo naturahs Magia; & nullum divinitatis nomen habent ì nec difcipuii eo­ rum fuccefsione eam retinuerint : 8i omniaprsparatione antecedente patrarint.

Multas quidem falfas hittorias, apocryphaque miracula nottro in fsculo novi; De difcretione Ec. at nequaquam tarnen ab Ecclefia canonizariunquam vidi. Idquefemper mihifi- defìj; in recipiendem de puritate ejus corroborai magis. Nam cùm nonnunquam etiam pravi ho- ^iS m'r2CU*IS • mines ejus gubernacula regant, haud tarnen unquam pravam dodrinam, aut obfcenam, aut dubiam, aut inconftantem admifit. Et fucceffio, eadem perpetua-, ferie dodrins, probitatis, miraculorum, & martyriis per 1600. annos perfeverans, ipfam folidifsimam in Deo declarat.

X I . Et quanquam Mahomettes furrexerit contra Chrittianifmum , haud ta- Njj men extinxit Regnum , Sacerdotium , Miracula , & Sanditatem, Se Prophetiam_i rnctcjfcni's * Vem-°t* Ecclefi* ; fed perfeverant, nec tranfiere ad Mahomettanos, potettas h sc, & cha- Chnftianx, fed aV. riimata, & dono rum Dei fuccelho fpiritualis ificut comparente Chritto, Hebrsi gumentum etiam_. non modo amiferunt Regnum, & Sacerdotium, fed omnia dona fpiritualia , Pro- dat ventatis ilfius, phetiam, Miracula, Sanditatem , obfervantiam Legis; &ferviunt impietatibus fe "hàrifmatama<1 non Talmudicis ;aliaque ligna, quibus Ecclefia Dei àcseteris dignofcitur ,abeis tran- ttaxeric fierunt ad Chriftianos ; ut praedixit lacob, & Prophets . Maximum profedò argu­ mentum pro veritate Chrittiana . Hebrsi autem relidi funt difperfi, ut fint librari* Chrittianorum, & per libros fuos, teftes veritatis Chritti contra Mahomettem, coram Gentibus, 8c Mahometanis ; ottendentes eafdem fcripturas divinas, quas Ma­ homettes tàlfàvit, & confervantes eas nobis in tettimonium : ut inimici noftri fint Judices contra inimicos nottros. At Mahomettanos, Deus permifit, non modo ad nofìrorum punitionem peccatorum , prsfertim ex fchifmate , & inobedientia

orien-

,54.

ATHEISMUS T R IU M P H A T U S .

orientium ; fed etiam ad deftruendü Idolatriam, propter unitatem Deitatis, quam retirtent contra Gentiles : & tollendum impedimenta introdudionis fidei, ubi non eft. Item , & contra Judaeos, quos ad fidem vocatos arguunt mendacii, quatenus negant Chriftum miflum à D e o , quod T u rc a , & Perite , & Arabes, & Fezita fatentur . Hem Dei providentiam ? neque permitteret mala, nifi propter meli«ra.

Ipfe quoque uti novit bonis , & malis in beneficium eorum, quos amat.

X I I. Stultè igitur Boccaccius fabellatn finxit de tribus anulis datis d Patre* Refp. ad Bcecactribus haredibus aqualis ponderis, & fpeciei, Si perfedionis ; unde illi ignoracium. runt quis verus eilet hares : Fix quo infert, haud poffe internofci qua fit verior Religio , Judaica nè , an Mahomettana, an Chrifiiana : quoniam eadem figna habent. Nam manifcfiè patet, anulos harum trium legum non effe prorlus fimiles, nifi d longe afpicientibus, 8i arte, pietateque carentibus : Non autem gemmariis propè infpicientibu«, & per artis inftrumenta examinantffxu •- qui diftinguere lapides falfos à veris praciofis , aurumque ab auricalco, probè norunt.

E P I L O G U S , R E S P O N S I & confirmario hujus libri.

CAP.

O,

XVII.

[ D I IVI V S igitur Religionem Chriflianam, quantum ad om­ nia , natura? decretis congruentem, & perfedionem illi fuperaddere ; Et Deum extare Potentifsimum , Sapientiffimum, & Optimum, honore dignum infinito, non modo propterid, quod ipfe eft : fed propter beneficia innumerabilia, qux nobii praeftat. Item effe Unum , & non multos, & omnium rerum_» curam gerere, fed prscipuè hominum ; quorum Animae fune immortales. Item extare pasnas, 8i premia poti mortem .Item omnia feciffe per fuam fapientiam , Si artem : atque regere, & infiaurare : dominiumque ejus effe^ penè infinitum in creaturis, quamvis etiam terram, Si incolas ejus non poffideret.

Dsemonem non effe ejus competitorem, fed lidorem , carnificem, Si prafedum—» carcerum ; qui meritò damnatus frt ad hoc officium viliflìmum ob fuam fuperbiam maxima : &pèrverfum effe,voluntate, non natura: qua perverfitate videtur gaudere propriis malis, Si alienis. Nec Deum ab ilio, neque d blafphemantibus,l$di; fed id , quod in fe fingunt effe Deum; ergo feipfos. Deum creare Animas in corpore , ut det illis occafionem merendi in bello inferioris Mundi. Peccaffe hominem fuggefiionfe Daemonis . Dediciffe cultum Dei : divifumfuiffe in plures fed as, & Frincipatus , dum fuam fubDei tutela libertatem noncuftodit, effrenemque in~. mala omnia fub Diaboli jugum corruiffe . Item Deum ipfuin voluiffe hominem li­ berare per fuam Sapientiam , per quam fecerat eum .

Hanc ergo Sapientiam incarnatane fuiffe , ut fieret nobis acceffibilis, Si verbo exemploque viam falutis oftenderet : atque à Diaboli redimerei vexationibus Item id nihil impoffibile effe, quando etiam in Peripatecifmo officina Macchiavellifm i, idem continuò fieri in fingulis affirmatur hominibus. Ipfi enim ponunt intelledum agentem cuilibet individuo extrinfecus advenire, atque in unìtatem perfonse,

CAP.

XVII.

ijj

Ions >copular?, ut Divus Thomas in 4. cont. Gent. cap. 47. cum Sando Augu* ftino comprobkt .-qui tarnen extriniècus intelledus agens, ut probat Divus Thomas in l p. qu*ft. 7p. ex didis Auguftini,non potei! effe , nib Verbum Dei , quod in uno tantum incarnatum eft : iq aliis, ut univerfalis caufa in fuo effedu tantummodo adeft . Et veniflead redimendum nos, non per vim , fed fuaviffimo, & divino modo , nobis congruente, fadis , & verbis, veram vivendi normam . perfuadendo . Necdamnatorum exifterenumerum , quot putamus : fed in hoc ju­ dicium ingens occultimi : Nec verum eile , quod Diabolus plures habeat, quam_» Chriftus iubjedos; quandcquidem ipfe non punit, ñeque poffidet homines, fed Chriftus, qui eft seterna, & prima increata Ratio punit, &pofsidet omnes,per Diabolum fervum nequam, inftrumentum juftitiae punitivas, regulae Rationis ste rn * .

Item adventum Chrifti ad redimendum Mundum non fuiffe vanum ad falutem unius modo digiti, ac totius corporis fpeciei human* perditionem „ Quandoquidem nunquam Ratio benevivendi, á Iefu indita , defuit Mundo, & qui damnantur, fibi perdi, non Chrifto. Chriftus enim perdit, amittitque nihil, Quos enim nonpofsidet ut Pater, pofsidet ut Judex. Et fanguinem ejus non Diabolo in prascium datum effe pro nobis ; fed vero Deo in fatisfadionem peccatorum ,& reme­ dium peccantium ; dum per Sacramenta nobis applicatur ; aut per vivum affedum fupernaturalem à fide procqdentem , & charitate, in quo eft Sacramentorum votumjquod nos Deo primee Rationi,naturar,& grati* Alidori copulat-Rt in hoc plus latere, quampatere . Et quidem omnes lalvos effe homines in fanguine ejus: qur rationis compotes,&impoenitentesperfonali d5 decedunt inpeccato.Quia autem folum in originali,damnipcena amiff*beatitudinis fupernaturalis muldari : fenfus vero poena,vacuos,in naturalibusdonisDeum,ut naturale objedumnotitia, & dileòtione naturali ad fecuturos, teftimonio Scholafticorum Patrumqueoftendimus • Item unamfolum effe Legem in toto Mundo, quasfacit homines fecundum rationem naturalem vivere ; fed ab Autore naturae perfedam, & ad fupernaturalia elevatam ; alias vero leges effe veras, aut faifas, prout huic conformantur, aut re­ pugnant . Ergo apud omnes Nationes femper unam fuiííe legem ; repugnantes autem illi, non effe leges, fed abufus ; ficut unus eft modus feminandorum homiApud ómnes impe­ num , alii vero abufus „ Item attulífle remedium fupernaturale eidem íegi : 8c eledis viam feciffe afeen- ritos .

S.jTbom, ex prarvidendi in Cslum , qui prius detincbantur in Limbo. Et Chriftum mortuum effe, 8c íis demeritis repro­ refurrexiífe , 8c aícendiííe in C slum , ut nobis viampareret , exemplo, meri­ bar, fed abfque pi-srt o , & dodrina . Et quicunque vixerit fecundum rationcm dívinitus perfedam ab viíis mericis prsdeeo , qui nulli deed in quacunque Natione vivendo , & moriendo,&refufcitando, ftinat, in opufe. de & Cslum afeendendo ei confimilem faduin iri perenniter : & hoc effe remedii pnefeienna, ík prsdeftinatione, Ac in fummam . & de prsedeftinatione filendum : & de reprobatione ; quoniam Deus 1. p. q. i j . reproomnia fapienter agit,fed quemlibetbenefacientemfufcipere, & ad benefaciendum batíonis, peená lenjuvare, non autem ad malefaciendum ; quoniam non eft proditor, ñeque Tyran- íus inferentis , caunus. Ac proinde neminem damnari in gehennam , quia Deus ità decrevit volúnta­ fam facit peccatum.

Non dandi veri) bo­ te antecedenti peccatum originale, & aduale ; fed volúntate conferenti prasvi- ca Eterna, Dei vofum peccatum utrumque ; at fi folum originale, privat tantum sternis bonis, non lútatem abíolutam j punit sternis cruciatibus. Omnes enim formavit ad imaginem, & fimilitudinem qux tatúen ad mala fuam, non autéad imagmem Diaboli:& ad fe,& ut fummum bonum cognofceret, cruciantia *terna_» antecedenter nocu, & ad'pifceretur. Veh non agnofeentibus tantum bonum. T*erditio enim tua ex te damnet, fedeonfejfrael eñ . Niec bonum creationis ejus debere cedere malo noftro futur* volitio- quenter aítuali ac­ nis ; 8c Deum omninò culp* noftr* non modo expertem effe ; fed verius adiuto­ cedente peccate. re m

1

,j 6 A T H El'S MUS T R I U M P H A T U S . rem meriti, &adhoe nos prsedeftinafte, non ad illatn_». item nec quia refurgens Chriftus,in platea non comparuit,infirmari fidem ejus.

Kam comparuit, plufquam qumgentis fratribus, ( tefte Paulo I. Cor. x$. ) & deinde ^ipoHolis omnibus : & coram eis afcendit in Caelum.

Nec eite deceptos, neque deceptores hujus rei teftes .

Item idem argumentum poftet nunc fieri, quare hodierno tempore Chriftus non comparet inplateis;Et ratio nota eft, ut detur locus pi® fidei, & mentis , 8t credamus no violenter. quaeenim inceftanter videmus, neceffario credimus. Diaboli creduntetiam & contremifcunt.Et quia funt alterius entitatis gloriofa Entia, nec nobifcum communicant, nifi alienatis d nobis, ut patet in Saniftis. Et multa de hoc ignoramus.

Moyfen , & Aaron non fuifte occultatos, ne putarentur non iviffe in Caelum; quandoquidem ipfi nulla de tranllatione hominum in Cselum expreffe verba fecere, neque promiferepraemia poft mortem: fed ne adorarentur in terra more Gentiliurn colentium mortuos. Et hanc fuifte providentiam contrariam opinantibus," qua ufus eft etiam S.Antonius Abbas ,qui idcirco per obedientise vim prscepit Monachis fepulturis eum, ne reuelarent corpus fuum, quo vitaret honorem, Sanö is exhiberi confuetum corporibus in terra . Aiiique plures id curaverunt .Quod Gentiles finxerunt impie, partem cum iftapietate non habet.

Item de Chrifto abefte metum , ft adoraretur; cum fit ipfe Deus verus. Nec occultatum fuifte corpus ejus, fed vere refurrexifte probavimus multiplicibus argu­ ments : 8c nihilominus cuftoditum fuit diligenter , ne refurgeret velut ipfe prom iferat. Si promifit, ergo fe cit. Aut ergo fepultum reddant, aut refurgentem adorent Judsei, oportet.

Item Apoftolos teftes hujus hiftoris non pofte reprobari, neque ut deceptores.

Et prophetias eorumnequaquam habere confiftentiam in Aftrologia, &A<ftibus naturalibus. EtPtolemeus enim in Quatripar. Aftrologico agnouit Prophetas divinos abfque Aftrologia prophetare veriora certioraque. Et Plato, & Socrates & Sybillae fimiliterconteftantur .

Stellas quoque quodammodo difpofitiue aliquando ad hoc ipfum fe habere-» ; Deique regulam lequi, omnia facientis.

Vidimus &miracula vera & falfa, & in requacunque reperiri id, quod verum eft ; 8c quodfi&itium . Deumque permittere ea propter melius. Cujus partem_» modicam feimus , partem verbplurimam ignoramus.

Item totum mundum verofimilitercredi pofte ad hanc legem fore reducendum ,• cum tarn rationabilis fit, atque univerfalis.

Item tempus, quod nobis prolixum videtur , efte quafi ludum modicum ad illud melius, quod poft turbationes praefentes fuccefsurum fperamus. Nec citra culpani efte mala Entia ulla , nifi apparenter, 8c relpeiftu, non vere & eftentialiter.

Item Mahomettem efte Antichriftum ex parte. Prophetias verificatas efte,& continuo verificari, quod Iefusfit Mefsia verus; qui occulta ratione fermentat paifim per coagulum legis fuse Mundum in maffam unam : 8c crefcit ficut planta invifibiliter ; Et quicquid faciunt Chrilliani cingentes Mundum , & adunantes Nationes ( id quod nulla fecit le x ) opus efte ipfius Mefsias, Et Principes prsfertim Hifpanos efte brachia corporis M efsix, ut dicit in Efaia , Brachia mea populos judicab m t, & c . Egrcfius eft Salvator metis , & c . Et legem ejus InfuU expeftabant; & hraebium meum fuSlincbunt, & c . Hucufque inferum Hemiipharium d noftro Infulatum expeflavit hanc legem M efsia^Si hoc adverterent f-febrsi, confeftiox-j agno.

CAP.

XVII.

i si

agnolcerent Chrifti Regnum, Si AntichriiH, Si Chrifium fedentem à dextris Va- pfal jq tr is , donec ponat omncs inimicos fuos fcabettum pedam fuorum , 8c eyacuet om- , <for ■ nei Vrincipatus, & poteiìates antichriftianas; & dcindc venturumadjudicium.

Sed qui myfteria cupit, Prophctalia legat. . . * Argumentum principale, quòd Clerus d débita fanèfitate longefaélus, & in-Ex vita Chriftiano. creduli multi veddunt Religionem dubiam, ipfe quoque Boccacius impius fol- rummala non infirvit in tabella de He brio , qui Romana venir fufccpturus Baptifmum: cumque «»S? vitam lafcivam , &nequamClcricorum videret, rnagisin propofito fidei robo- ri _ ’ g ' ratuseft, dicens, non polle falfam effe Religionem illam , qua: tam prave, Si impiè ( ipfe ait ) d Chrittianis tramata, nihilominus perfeverat per Ce folida femper & crefcens. Noverunt Hieronymus , Bernardus , Beda, & alii Patres hoc argumentum, quod hxretuu ad reprobandam fidem Romanam ptoferunt: Saniti vi­ ta , zelo corrigendi mores ; Pfeudopolitici, ad evertendum Relig onem--ncs ad’ roborandum adducimus . Proietto enim hoc demonttratioeft, quòd Fides Chriib portai nos, non autem nos fidem : ficut Judxi, qui defendunt fuam fidem obftinatione ; utque dicitur in Prophetis, funt data ceruicis ; & Gentiles lìiffm confuetudine ; ut Plato, Si Cicero docent ; Mahomettani fuam gladio, ut Mahometesjubet in i . c.Alcorani. Chrittiani autem boni,veritatis vi : quae portat, & bonos, & malos, & nonportatur . Nam & p r o t r o ( vt Bernardus in declamar. & in Cant.plorat ) longè magli à fuis lacerata , & proslernitur , quam fuerit d Tyrannis, & bareticis, quipotiusaccenderunt eam vento perfeqmtionum , ficut ignem; mali Clerici autem extinguunt eam aqua mollis Epicureif in i. Bernardus id ***’*■ mcaut.30. plorat, &potius optaret Tyrannos, & Haereticos, quam fittos Chriftianos . Et Petrus & Paulus de futuro tempore prophetarunt. Erunt in nouifisimis diebui bo- f Tjm 4 mina feipfos amantcs & c . Spcciem quide pietatis kabentes,vinutem vero abnegali- f Tim tes & c . Et erunt magiari mendaces de vobis in avaritia negotiantes&c. Et jaco- 2. iJetr. z . & $. bus &Judas pariter hocpraedixerunt : fedjefus hoc'promittit tanquam fupremam Jud, i. perfequutìonem, ad probationem, quòd fua lex vera eflet. Ipfe quidem dix t :l\efrigefcet cbaritas, & abundabit iniquitas &c.Tutas quòd inveniet fidem in terra?

Hxc fané figna videri polfunt reditus illius . Ergo ipfumprasttolor, ut propin- att ■ 14' quantem ad januas. Omnia enim figna adventus fui in aliquo fenfutranfierunt,te­ tte D.Ambrofio, & S.Gregorio fuper Lucam ; bella , terremotus, fames, pefles , Pfeudoprophetac, hiretici Antichriftiani ; reJiquum erat videre tantum figna in..

Sole, Si Luna, & Stellis, qua: Gregorius ex aeris immutatione dotte argumentatus eli proxima ette. Ego autem fuipicor praefentia ette , & in hanc vigilantiam M^ th ^ excitari Mundum vellem . Sed ut Dies Domini ficut fur in notte comprehendat 2 pet' , ' incredulos, ut dixit Jefus, 8i Petrus, & joannes, & Paulus : qui tamen addit a. Ayocal. 3.

Thef. y. Tfos non fumui filli nollis , neque tenebrarm i Idcirco vigilemus. z. Thef. j.

Vigilare ego cupio omnes, 8i videre ; fed falfi Aftronomi, & Peripatetici, Politicique, afferunt mille petitiones principiorum & non caufas prò caufis horum fignorum, ad deceptionemplebis, Si obfcurationem Evangelii, olivi praficripti, ( ut ait Lebbeus ) in hoc )udiciurn .

-udì Praecurfor magnus Antichrifti praenunciatus a S.Vincentio> quod ex Germania 1 furre&urus eflfet, jam comparuit Lutherus fub quinto figillo,& Calvinus ampulia Luthcrus prxcut. quintairx Deicqui omnes,vnaque Macchiavellittsconveniuntcum Alcorano lon- for Antichrifti. gè magis qudm cum Evangelio • Expeétamus ergo renouationem a Brigida, & Catharina, Si Carthufiano, aliifque Sanitis pnediétam . Quis fcit fi nos ea patiemur in hoc lecundo adventu, ause lerufalem in primo ? Dixit Jeremìas. Milvus * ’ O in Calo

Jerem. io.

Lue.’ i ì .

Match. 1 6.

158

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

,

in Calo cognouit tempus fuum . Turtur & C¿conia & Hyrundo cuñodiermt tempus adventus fu i -, populus autem mens non cognovit )udicium Domini Quomodo dicitis ,fapientes nosfumus , & lex Domini nobifeum cft t vere mendachm operatus e ñ ftylu s mendax fcribarum 're. Profeto qui id non videt in nobis, biscoecusefl. O hypocrite faciem Cali ñoñis judicare hoc autem tempus quomodo non agnofeitis ? Profedo multi Scriptores fallì venundati deceperunt laxu-

c

.

,

lum hoc ; fiudent occultare, & profternere Euangelicam Sapientiam , extinguere Prophetias, autorizare fophifticas fcripturas Gentilium , & Principes laicos : demoliri, & humiliare , & enervare Papatum, ne poffit nos ad reformationem & veri recognitionem,defenfionemque cogere.Hoc autem me certum facit magis de veritate Euangelii. Hoc fcandalizat Macchiavelliftam : me autem tedificat, ex quo didici per plagas quasrere Deum, quoniam video adimpleri propheriatn_,§ Sicutin diebus T^pe capiat nos.Et dico cum Sanda Virguncula Catharina mea_» : Matth. 14* 0 Dio amore adempifei preño ì defederii de fe r v i tuoi . Et cum Joan. Veni Domine Epilhad Aviti.

Apoc. 12. )efu, qui refpondet ; Venio citò. Super hoc citòcolluduntirridentque increduli Religionem ; ignari profedo, quòd mille anni, & centum mille,funt hora una-, Tempus adventus ad aeternitatem . Alii dicunt Patres deceptos fuiiTe , qui olim Judicium Jefuexpelicer videatur cardù poft l6co. annos, darunt,& non venit, ut Tertullianus, Ladaptius.lreneus, Clemens, Hilarius, & non tamen eft;, nifi alij.Ego refpondeo,quoniam hi Patres feiebant coronam deberi , bis qui diligunt citò. adventum ejwsridcirco ex.quibufcunque lìgnis avidè argumétatos effe hnem Mun­ di : quoniam & chronologiam falfam habuere LXXII. Interpretum , nec dum videràt figna pofirema in Sole & Luna,& Stellisjfed non proptera métitus eft Jefus.

Quinimò hoc evenilfe videtur ad unguem ficut ipfe dixit, quod veniret ficut fu r Apoc. 3. in no£le:Q enim venilfet eo quo Patres expedabat tempore,manifeftum fuilfet om­ nibus: fed meliorfuit illorum deceptio diligens, quam noftra negligenza verax.

Siquidem qui odere adventum Domini,propterea quod reddituri funt rationem de operibus impietatis fus,quacunque ex ratiuncula perluadent fibi, elle mendacium ; ficuti unicuique accidit,quippiam odio habenti, quod exiguo argumento illud reprobai,ut incredibile . Sed de his rebus poteft Politicus tune certus fieri, fi prius proprium abneget amorem, & confiderei effedus Dei admirabiles per omnes feientias, examinando leges cxli, & naturae inferiorishominum abfque vlla~, pratenfione, nifi agnofeendi Deum : & hoc per serumnas intellexi.

Nihil piane dubito, reperir! Ciericos,& Prcelatos fandos 8c Chriílianos veros, fed non abunde, ut olim , quoniam ego & mei fimiles fumus in fcecibus, fi Deus vult novo vino replere dolia Cellarii lu i.

Stultam quoque oftendimus opinionem, quòd Chrifius finxerit miracula : Si neque moraliter pofsibile effe , quòd 8i Diicipuli decepti, vel deceptores fuerint in examine ftrido per philofophiam agnovimus. Similiter , quod fimulaverit fe filium Dei incarnatum , quoniam non effe imponìbile id quoque demonfiravi111115 pois'hile perfidi Peripatetici docent inviti, modum_» confitentes, jntelletìum agentem , ut Aphrodifienfis & fequaces , vel ctiam po£ fìbilem, utAuerroes, & iequaces, effe unum in cundís hominibus, &rincuiufque conceptione velut incarnari perfonaliter,infigni congruentia ad explicadum eum modu,quo Deus inChrifto homine,ut Aug. admonet. Hic etiam Intelledus ponitur ab Anaxagora,à quo ipfi mutuati funt, verus Deus',ab Avicenna vero Colchodea datrix formarum; quod propriueit artis divina:,quam Theologi vocat V et bum Dei',Ab Averroe aute, 8c Alexadro f milis Deo habetur.Sicuti enim Deus mo* vet Ipheram primazìe ifie intelledus cft in íphera humana noftri aeris, & infundi• •♦ "’ ” tur

CAP.

XVII.

_

i J9

tur hominìbus.Eccè conviflos incredulos à Te ipfis.quod Deus pofiìt incarnari : Si nurum.quomodo fingut poffibilitatem falforurn dogmatu,verorum autem negant.

Tandem ut refpondeam qurftioni atrociiìm i ; rnpntpc hnminnm prsecipuè Epicureos, & Macchiavelliflas, fapeque ab ipfis deplorai* Prophet,s . W w Impiorum profperatur ? 8 i , Taces oppugnante mpio ¡u.fhorem malis bona ìq f é ? & , 'ìfumquid m elm a facit Babyion, <juàm \aufalem & c . ? f*culo.

Dico hoc contrariumeffe ei,quod credunt. _Quippe enim hoc certum elt argu- Ier.n. mentum.quòd homini conveniat alia melior vita, ut bene Antenagoras argumenr* tatur • E t , poft hanc, futura fit recompenfatio honorum , Si malorum . E t prsfentem vitam effe militiam paucarum animarum ( fi conferà* numero cajicolarum, ) qux animar fparfae funt inter contraria, c*lum & terram, in opaci* corporibus, ut ludum agant Superis ; & pugnent illis cum Diaboli*, qui aufi funt contra Deum erigere comu , fibique acquirant caelicam civilitatem, unde fili exclufi fuerunt. Profeto fi tu credis providentiam & amorem Dei erga fuas ci eaturas , hoc argumentum moraliter convincit, quod nimirum altera fit vita,quamviscaufa, & modus, Spu gn a prapfentis, fint nobis minus nota-,, i . In luper afferò, quòdetiam fi hxc non c e d is , borium t „ , o p « r i b o n u « R „ i fecundum natutam. O ^rari tnim fecundum natura» curlrbet fano ,ocundum rfl, dicunt Phyfiologi • Ergo pravi homines operantur malum contra naturarci, reSu~ feCundum ipfonmi las eius; Ergo femper mceffifunt : Gaudium autem eorum apparens elt laUumque, dogma, quod fubito perditur, ficut gaudium arroti bibentis aquam contra legemMed.ci magna cum voluptate ; fed ftatim affert mortem : & voiuptas falla fu it. Pkis ca­ pir voluptati* qui infame manducai panem , cafeumque, prout natura Itatuit; quam qui fine faine vitulum faginatum. Hoc autem nec Epicurus negai, rgo fi iamem expeilcs, non es minor Rege in cibo, potuque • _ .

3. Item fobrii & continente* funt longioris v i t i , ut Antonius, H ilanon, 1 omoaldus, confimilefque, qui centenarium ultra vixerunt. . .

3. lnfuperfiuuntur quadam dulciflìmacontemplatione, etteris intemperati* ignota ; edace* vero, ebriique, vitam fibi abbreviant, laborant podagra , c fra­ gra , ftomachi repletione, ru<ffu faetido, cauteriis, ignoranza, iracundia j nu aque voiuptas ipforum penetrai animam.

4. Vcnus quoque nobiliorem dat prolem continentibus , quam libiamo is , impudicìfque, & comedonibus* Qui autem penitus continens eff, caret falti 10 na torum, & uxoris. , 5. Et jam oflendimus, appetitam prsefentem voluptatem effe deceptione ,q nos trahit ad labore* : Si luxuriofos frpè affici morbi* venereis , & morte acce er­ rata , 8i d Jiq u iis. r ,1. , 6 . Iili pariter, qui honores ambiunt, & curis dommandi afficiuntur, fol ici dine fuperflua vexantur fruiira . Vir quidem fapiens habet honorem prò laltidio, qui nos omnibus privat jocunditatibus : & regimen aliorumeft afflifìio continua.

7. Et quamvis honores, Si admirationes populorum adfunt, hi tamen extra^ nos funt, parumque fentiuntur. , _ . « n8. Mendicare infuper hoc bonum ab opinione hominum, eff qusdam aheòtio ignorantis , qui caret gloria in fe, & quxrit aliunde. Virtus autem , « itudto o operari fuftìciunt; quoniam verè bona funt in nobis, quemadmodum bene decernunt omnes rerum humanarum contemplatores. . .

Prgtera timent femper ne amittatPrincipatu,velhonore illi annexum;plewque iùlpicione vivunt, à populis, à fervis, à cognatis,ab amici*,ab exteris,& undique, r r

N

a

io

Qua»-

, 6o

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS.

io . Quando aliquid faciunt, mille teftes habent, coguntur aliorum vìvere arbi­ trati] : fi quid mali faciunt , mille Judices habent, & murmuratores, qui malum ìllud augent : quonìam eft in candelabro : bona minuunt, quoniam majorarequiruntur abeis : & cum laudani, reputantur adulari, & irridere potius . i l. Prxterea neceffe habent audire nunc hunc, nunc illum memorialem libellum : velblafphemaridpopulo : item profpicere rebus innumeris maxima rum m oleftia. i a. Sarpe compelluntur difplicere, & malefacere plurimis : piacere autem, & bene facere paucifsimis ; providere , quomodo falva dignitate, fatisfacere queant tot hominum varietati : refpondere Oratoribus Principum, utiliter, & honeftè.

13 . Invenire nova genera tributorum : & interdum per fraudolentias adcorradendas pecunias popu!i:& federi refiftentes,per vim,& per fophiimata opprimere.

14. Eberedibus aequalem dominationem relinquere : aut Jchifmati ipforum confulere faepe crudelilfimè : ut Turcarum Rexper necem filiorum: fimiliter Rex Fezitarum : Chinarum vero per deportationem .

1 5. Cogitare quòd reddituri funt rationem Deò prò tota multitudine. Quod fi nó crèdis dum fanus es,& contentus; quando tamen sger eris,fenex,& morti pro)e Reo. diali. ximus,imponibile eft , ut Plato monet,quin te cogitatio tangat, num dogma de Judicìo univerfali verumfit, recogìtes malefadta , & horrore futura vitse perfundaris, 8i prasteritam lugeas, atque blafphemes • 16 . Infaeliciihrui, profetò Tyranni funt, ut fatebatur Dionyfius Siracufanus ; at Tyrannidem non relinquuntpropter timorem, ne deinde torve alpiciantur, & perfequutionespatiantur abillis plurimis, quos ipfiperfequutifunt. V id o Xenophontem_» .

17. Omittoquòd Mundi bona nunquam explent defiderium : & iniqui omnes pieni funt fulpicione, cupiditatibus ardentibus, ftimulis honoris fallì, & divitìarum_r.

1 8 . Cùmque propriam confiderant ignorantiam , & invaliditatem, fequein­ digno* ea > qua donati funt dignitate intuentur ; contriftantur, ac fingere cogun­ tur fe fe fapientes effe , & ftrenuos. Aftid.ipfum eli ipforum annihiìatio qusdam : dum oftendunt fe effe, quod non funt, & aliud quam funt fe faciunt. Ergo ipfi non funt. linde etiam coguntur ficut N ero, odiffe, & faepe occidere Sapien­ t e , & probos viros, quoniam funt quafi tefies fui ipforum ignaviae, & fiultitise; vel interdicere populo fiudium virtutis, ut facit Dux Mofcovitarum , quo folus videatur fapicns : Vel etiam libi & aliis, & ut Valentinianus, & Barbari Reges : & tunc dominatur befiiis ipfe beflia , à quibus, ut imperitis, non poteit adiuva. ri,fed odio haberi,& paulatim exitio dari ; ut Plato & Arili. & Plutar. advertunt.

Felicitai bonorum, E- contra vero mens Jufti, efl quafi juge convivium, Iniqui vero infernus fufpicionum , ac ferventium defideriorum infaturabilium o lla , & ftiiuuloi um ambitionis , & avaritiae feges , piena palfionibus , &c. Nec Philofophum invenio, qui id non confiderei : &ipfi feiunt feelefii ita effe : fed meliora fequi ignorant ; fi­ cut qui fe ad remigium revendunt. Et vidi quòd facilius effet benefacero, quàm malè.

Sed, quòd majori confideratione dignum e li, quodlibet genus hominutn_» capit voluptatem tantummodo à voluptuofis rebus : fed fapientes Chriftiani, hoc eft ver è & plenè rationales, capiunt voluptatem etiam à dolorificis. Profe­ t o , qui prò amafia laborat, experiturque Iabores illos effe voluptuofos propter fpem retributionis exigus, feiens fe in eis piacere carni, &fanguini, vix fen* tiendi

x V 11.

c a p.

tìcnti > ìhtelligìt quid dico. Ergo Chriftiani cxuperantjOCundltdte omnes fe¿la s, qiìoniam & àm alis càpiunr jocunditatem, & à bonis eventibus : cxtcri vero à bonis tantum : ìnfuper & multò minus gaudium eapiunt ex bonis , quam Philofophi & Chriftiani. Ergo faltem quadrulex eft gaudium Chriftianorum ad gaudium aliorum. Plato autem addit multò plus cum Socrate irto ptoportionemhanc exquifitius indagando . Ergo fecundum Natura legem id verum invenitur : quoniam Chriftus eftautor natura:, & grati*, & legis ver* cujuficunque : & ideo vndecunque teftimonium babet, ut Paulus pradicat Lyftris.

At fi dicas Philofophos, & Chriftum decipi ; Ego inquam , hanc ipforum deceptionem facere eos beatos;jocundofque femper ; Tuam autem veram voluptatein te plenum *rumnìs femper . Nain cum hoc unum icias, te moriturum_» » òmnes voluptates amittis , quoniam aliam vitam non credis, neque fperas, 8c in tuis voluptatibus femper affligéris , quòd fatiari illis non potes abfque conqùsr ftione & dolore,8i turbationibus multiformibus. Chriftiani autem creduntmortem efie tranfitum ad vitam meliorem, & cum laeticia ijlam praftolantur, & amplettuntur : tu autem cum horrore, & dolore. Heus Macchiavelle annèvides icholam tuam deceptam ? Petrus Apoilolus hoc arcanum docuit contra Simonem Magum, quòd, etfi alia non fuperefiet vita , confcientia retta in hacbeatum facit hominem magis, quàm qualunque fortuna lata incredulorum. Ecce ergo quia Boni funt beati vndequaque. & quidem qui non ftatuit vite probitatem experiroento proprio agnofcere, hanc philofophiarn nunqum agnofcet. Et egoteftis fum , qui de omni vi vendi modo examen feci. Scioetiam ,carosmìbi puntate confidenti*, ac vit* probitate longe magis gaudere , qudm quibufcunque delitiis.

Hoc tandem inficiari nemopoteft , quod berti* capiant'jocunditatem à rebus dumtaxat jocundts ; atfcireexin jocundts quoque jocunditatem elicere, magna proietto eft philofophia , atque viftqria contra malum , à quo femper metuit ini­ quità*, tanquam belluina , vilifque.

1 1 . Tìmida ( ait Cicero ) fu i natura eft improbitas, può ipftus teftimonio con­ v i t a . At ( ut ait Horatkss. ) Jnteger v h x , fcelerifquepurus , * 7 {on egei Mauri )aculis, nec arcu . & c .

Animus culpa plenus femper feipfum timet • Qui utrunque vit* genus non penitius gurtat , *grè de his poteft enunciare. Et Corta norter addit, interiorem letitiam 8i non l*di à malis temporalibus, erte pr*mium jurtis , licei quis aliud non expettaret : meerorem vero interiorem, & l*di quacunque ex caufa, & perturbari, erte pcenam injuftorum. Sed ego, umbram , & prafagium verorum , gaudiorum , & pcenarum , irta duo pr*dico . Quin eciam ad impiorum opprobrium praftolor etiam in terra praludium Paradifi csleftis, aureum f*culum , felicitate plenum, à qua fatto iterum flagello de funiculis Creaturarum ( ut inquit S. Ca­ ttar. Senen.) excludentur increduli derifores pietatis, quam prò rtultitia habet Philofophia pfeudopoliticorum Epicurea , alibi clam , alibi palam . Etutinam_» contenta foret delitiis naturalibus, ut Epicurus, fed enim & contra naturarci alias exquìrunt novas, reficiurtt veteres, & faturantur nunquam, quoniamvanitas va- Ecd. i. nitatum & omnia vanitas .

O

3

APP E N -

. «i

,<s»

ATHEISMUS T R I U M P H A T U S .

APPENDIX

TOTIUS

LIBRI.

Macchiavellum omnium fcréntiarum fuiífé ignorantifsimum, excepta hiftoria humana : & politicam fuám non per fcientias, fed per aftuciam, & peririatn pra&icam , cxaminaíTe_> : & quicunque ipfum fédtantur, prsponuntque vera; philofophiíeSandoruni, eílepueros;quicoquum ,íuavia exhibentcm, Medico, falubria jubenti, praeferunt j idcircó in íe, vel in filiis fubicd vitam, & Regnura amitterc (olere. sjkH

CAP.

XVIII.

V O N I AM Principes Nationum infidelium omnes, & fidelium plerique hac tempeftate hseredicario jure non felefti ad Regimen aftunmmtur , Multi autem ex his putantes fe beatos |) natura cfTc , atque ad imperandum , non ad laborandum pro ca^eris natos, nihil, aut modicum , fcientiis operam navant 5 nec prudmtes Veneti ex toto ab hoc eximuntur crimine, quo­ niam apud eostfilii Pawitiorum patritii funt, & plebisDominR Rom ® verb, qu® Refp. eft Sandtorum virtuoforum Orbis totius; ubi non nifi do¿Viftimi exaltari folent debentque.ir repunt non rarb urgente aut pads,aut alterius utilitatis rationejfilii Principurn;& cofanguinei,& amici Gubernantium, dum asgre alienis confidere niagna negotia poitunt.Hos autem contingit aliquando exiguam veldophiftice Uteris operam dedifte . Quapropter fit.ut plerique nefciant judicare inter bonum,pravumque confilium; faniores verb pauci cogunturcedere.Prsetered cum aliquid dedicerint fubito quicunque Principes efFutiunt illud, ficut gallina_, edito ovo, Aulici eorum acclamant^tanquam Dei ore loquendbus * Sapientes verb Horat, timent eflfari verum , Quoniam ut divinus Poeta cantt.

F ugh potentum lim im yeritas, Quanvis falutis mmda , T^aufeam , Vrb, v i i j, ode j, Invifa pr orit a t , yel iratn .

Sape magis ¡uvat hottis hotter» .

Itaque ipfi decepti, deinde ftultitiam fuam eftundunt in exitium populorumj 8c quidquid delirant Reges plqduntur Achivi. Et quoniam furrexit Macchiavellus t phiala irf Dei,promittens fcientia regnandi.qua nihil fuavius eft hominibus,quippe quibus dictum d\\Dominamini pifcibus Maris,& volatilibus C#li , & beftiis Tgrr*i Gen. huncque titulu portant in fiemore dum nafcuntur.Ifte autem Macchiavellus familia quide nobilis.fed baftardus,omnium fcietiarum fuit expers, & tantumodo aftutiam quamdam ex hiftoria reru haufit humanarum.Cumquc eiTet aniroo impius,cogita* vit omnes homines regnadi caufa omnia opera fua facere,ita quod & Prophetas,& Philofophos,& jefumjambitione haetados, nova dogmata pofuifte exiftimavit. Et cum videret a Principibus impiis Religione ludo quoda tra<ftari,prout prodeft ftatui ?qrumjputavit,e({e artem fallendi,& trahendi homines quaft bubalosper nafum ¡n

fibula

C A P.

XVIII.

I«,'

fibula timori« Dei.Et ego oftendi,ipfam Rdigioncm natura decretfs conflare apud omnia Entia modo fuo,& apud befiias aliquo pado, fed longè veriori apud homi­ nes, led infuper fupernaturaliter perfedam apudChriilianos ; nec propter praièntem modo vitam , fed propter futuram , ut in hoc libro , qui poflet Antimacchiavellifnius nuncupari,patet. Hine opere pretium duxi ofiendere Machiavelli ignorantiam ; fi quomodo perditi« rebusconfùlere pofsimus. Jamenimhxc peftis in_> Borealibus Regni« magis grafiatur : eamque palam profitentur, qui politici va» cantur, tede Bellarm. &Butero, & Refcio . Dixit Hefiodus .

Optimus Me quidem, qui per fefe omnia novit .

Troximus huicfuerit, qui credit retta monenti. jitqui nec fapit ipft, nec audierit fapìentem , Il tilis hic nulla ett omninò in parte putandus.

Quapropter, quoniam Principes T erra ieduiam fludiis opcram navare, ut per le omnia intelligant, non poifunt, fatis eli illis,fi fapientibus veris obediant. Sapientia autem probatifsima eft L e x , & Scriptura fandse , & viri fapientiifimi, qui perfeila fanguine, miraculis, & doftrina veritatem confirmarunt. Macchiavellus autem feelere pollutus omni, nullisque excultus dodrinis, cur fit confiliarius eorum non video. Profedò ficut pueri magis amant Coquos , qui epulas fuaves , & dulces, prout cupiunt, pratparant ; odere autem Medicos, qui falubres imperant, non.. ita fuaues, fed interdum aroaras. Coqui autem accufant Medicos coram pueris, dicentes ; ò Domini pueri, cavete , quoniam ifti Medici vos occidunt, funi crudeles,qu5erunt Dominatum fuper vos. Ecce quasprabent epulas? Tunc irati pueri Hoc nuper voluerSc expellunt Medicos, retinent Coquos: quorum cibis mox infirmantur, & in node perfuadere piifsimo deteftantur Coquos . Coquus eft Macchiavellus, parat Epulas mortiferas, fed dui- Ludouko XIII.Gal eesPrmcipibus T e rra , puerisdodrina , & virtute ; accufat Prophetas, & Reli- 13rum eSegiofos Medicos animorum ; quia pocula amara, Si vidum durum propinant : Hi exploduntur à corde eorum; remanet Macchiavellus exitialis illis,& ftatui eorum.

Quapropter clamat Sapientia ad vos Principes in Salomone.Iifque quo f arridi _ diligiti! infantiamo & fluiti ea,qu<efibì funinoxìacupicnt & c. convertimini&c. rov‘ 1 ' 3* &4> Et quoniam pueri efie vultis, oftendam vobis eiufdem per exemplaMacchiaVelli , ipfum effe Coquum idiotam_...

Primo, quoniam velini puer non cognoicit, nifi quae fenfus exterior videt, Angelos autem, & Deum ,& Animam extare non novit ; & tamen dicatmihi, cur Maahiavdlò abeunte Anima corpus moritur ¿Ecquis ordinavit curfum Cadi,& Terra germi- cre(j’ ntes efl-e pU>_ nationem 0 Ecquis fapientia dedit Animalibus ? Hxc omnia in hoc libroeftendi ei. ros_ Secundò,quoniam putat,hominem proprio tantum arbitratu res humanas regere , ideoque in afiutia humana fundat jus politi*:. O puer non nè vides, nos pro crallino confilium capere quemque ibum , neminemque fieri voti compotem »nifi eum , qui primas caufas,& fecundas fimul confuluerit ? Alius enim cogitai naviga­ re, alius arare,alius venari, alius in curia, alius in vineam ire; Cras autem veniens pluvia de Cacio, diffipat omnia confilia hsec.Aftrologus autem capit cofilium laboradi in domo,& nó eft diifipatu,quia habuit è caufis caelefìibus pluviae prafeiétiam .

Imo probatum eli in Metaph. quòd omnis motio, omneque atomum, caufa , vql occafio efife potei! immutandi regna , & imperia . Siquidem davus equum figniferi in bello pungés,vacillare facit vexillum:-&ex hoc milìtes:& ex hoc holies vidores fieri : & regnum rr.ùtari. Mufca etiam una idem fecit torquens moleftia Principi« oculos ad videndum id ; unde rerum mutatio fuboritur. Et pulex ynus, AiTuerurn excitans, ad leduram Annalium , unde Mardochei, & Judiorum Salus

,íH

ATHEISMUS

TiUUMPHATUS.

Salus, Si Aman ruina, provinciarum ftatum iinmutauit . Ergo tu cum Saddu­ cei^ Caufam primam, unde alias innúmeras moventur per ignotas occafio res , fpcrnendo fluiti eflis . Nam etfi homo liber iìt ad quodlibet volendum_j, haud tarnen & ad omnia', ut lubet, operandum : quoniam aliæ cauf* circumftant fupernè, inferné, à dextris, & à finixtris - Ergo fi Macchiavellus non docet, quo pafto ex præjatftis caufis ifla prxvideamus, ratio politica Tua fallit. Ipfe qui- , . dem a it, nos tempori aptari oportere, ideft fequi fatum , ut Poets ajunt. Sed quid ofiendit fatum hai doces , nifi & iflud doceas , quando , & quomodo, & unde ifta fiant ? Fatum eft bere caufam prima, feries caufarum . Datur nè causa prima inter eas ? Si non datur ; ñeque nos fumus in Mundo ; quoniam non fine caufa,nec ab infinita ferie fatìus effet tranfitus ufque ad nos : Si datur : ergo illa colenda eft univerfaliffima.primaque, ut ad ejusauxilium in neceífitatibus refugiamos: ficutad principem populos fubditos tu quoque dirigís. Et hoc eft Religioni Seminarium : Politicis quidemutiliflìmum . Cum enim mortalium providenti* timid* fint ex accidentium no prxviforum infinítate; cxpedit, faciliusq; eft, legem fequi divinara , Deumque orare,utconfulat menti, & operaciones incertas , vacillantesque dirïgat, ( dum fecerimus , quod in nobis eft :) quàm proprio arbitratu non minus temeré, quam perniciose circa parva, & magna , negotiari, juxta propri* legem affliti* Achitofellifficx operando .

Caufa autem prima, vel fide creditur, quam omnis Nationis praefertim Chriftianæ Religio tradii : vel fìudio fcientiarum. Similiter & ordo. Nam phyfica do« Qjpd omnes Achi- cet medicamina , & prima corpora, & mifturas , & pafsiones , & generationes retofelliflse vitam, & rum terreftrium, & maritimarum, & aërearum ; Aftronomia, motus Cæli, & orRegnum infe,vel dines temporum,8 i primae caufx providentiamin eis. Aftrologia,vires ftellarum, in pofteris fubitò p0teftatem fuper inferiora ; Theologia autem Dei Legem, & voluntatem , 8c primum ex”Valen- ordinem in Mundi regimine,&finemad quem opera noftra dirigimus,finde Plato, tino.

Stoici, Pythagorici, 8 i omnes fed *, liberé, & probé philofophantcs, finem poli— Non ifiud recito, ut tic3e dicunt effe cultum Opificis rerum omnium . Quapropter deliras MacchiaiiiaculaFamiliæ no- vej}e ^ nuy0 præftjtuto fine, nifi Tyranni utilitate, fibi aliisque perniciofa, fuadere abfit'¡’('ed quodJo- fi°m'ri>bus artem arripiendi tyrannides, 8 i confervandi , & ad libitum omnia favius Sanazarius , eiendi, Si non ad Dei voluntatem . Si nulla effet fupra nos caufa, aliquid diceres .

Guicdardinus , & Sed cum nofìra confilia corruant, nifi & caufas omnes perpendamus , falleris . E t alii hifiorici narrât pr0pterea omnes difcipuli tui corruunt, 8i principatum in fe fubitò, vel in pofteris prò ventate,& Mac /dis, amiferunt, 8i vitam : contraque artem tuam , qua principatum confeimpietate cófirman- 9 “ ' >& xternare, per fas, 8i nefas, Si id unum modo, doces. da, ego repeto pro In primis Dux Valentinus, qui ex ore tuo hanc dodrinam hauriens, voluit ficut impietate expellen- tu doces, fe facere Regem ita li* , extinguere Papatum , occidere Cardinales, & da, facioque de fer- erjgere Kom* titulum Regium . Et prius ( adjuvante etiam Parre Pontífice ) occu­ p i ip^bus,"rolen- Pav' t Flaminiam, quam vocamus Romagnam ( ut Jovi.us, Guicciardinus,Sanazatibus hác pèrnofce- rius, Si tua hiftoria conteftantur ) fed quid profecit ? Et tu laudas eum in cunélis : re veritatem, nec & dicis , ipfum omnia optime difpofuiffe, interfeciffe Urfinos Principes per proenim LutherusSan- ditionem , qui poterant conatibus fuis contraire, 8i fub verbo Potentifsimi Patris guftmKorùm"n« 1?Pienter ( ais) «rangulaffe eos, & fequacesprimarios eorum • Nihilominusvi­ júas Senatum Apo dimus poftea , eundem Valentinum expulfum ab Italia , fuccedente Papa Julio I I . fìolorum, uec ergo fibi contrario , 8i mortuum in Navarra exulem , 8i mendicum , 8i execratum Deo* hic Macchiavellus & hominibus . Ipfe voluit toxico Cardinales necare , 8i necavit fe , Si patrenL_> , familiam Macdiia- jjcet ¡pfe ^yt juvenjs t $¿ medicamine utili fanatus fit. Quid dicis adhoc I Refponnec ValTtinus fuam’ ^ it , omnia pr* vi dille Borgiam, fed hoc quod mortuo pâtre ipfe infirmus à toxico: macularnnt. ’ remaneret , & Papa contrarius iuccederet ,nonpr*vidifle. O m ifer, non nè fic tuam

C

A

P.

X V I I I.

rfi;

cnam ìgnorantìam fateris? Quare tu non docuifti eum ifla futura mala? Nefciebam, dices. Ergo tua do&rina fluita eft. Et Deus eft in Carlo diisipans confìlia hominum, prout vult. Hunc recognolcere oportet. Dcfuit ergo tibi triplex fcientia in hoc . Nam fi Theologis , Papatum aeternantibus minus credis : faltem per Aftrologiam fortafse potuiifes videre non concordare tempus conatibus veftris . Et fi Pa­ patum tanquam rem humanam tra&abas , nullam ejus everfionem d ftellis fignificari per Cometam , & per Synodos-magnas, Si per ejus originis thema cadetto iàltem vidiffes . Secundo : Agnitio Prophetiarum ex Theologia, cui non credis, defuit. Nam illi proinittunt federn David , & thronum ejus, ( Pontificatum icilicet Chrittianorum ) fìcut dies Cadi ®ternum . Ergo conatus vani erant contra prohaifsionem D e i, nifi tu à Deo fiaberes oracula nova certiora . Quod fi tanquam_* vanas irrìdes prophetias : Ecce vanum fecère confilium tuum . Praeterea defuit Si Politica, quam profiteris. Cum enim Papatus non fit unius Familiae, aut Nationis Imperium, fed virtuoforum totius Chriftianifmi : etiam fi occupaffet illud ValentinuSjietinere non potuittet. Omnes enim Populi -, 8i Chriftiani Principes, & Religionis zelo, Si Regni communis amiffìone, perciti, contra invaforem furrexiffent.

Quoties enim Barbari, aut Germani, aut Gothi, aut Longobardi, Papatum afttixere , toties Reges Chriftiani , G alli, Veneti, Itali, aliique contra eos unanimiter pugnaverunt : 8i qui pro Papatucertarunc ,gloriam , & Regnum funi adepti : qui contra, vituperium, & miferiam • Vide hiftorias • Item Oliverottus, quem dicis fapienter Patriam fubjugaffe,occifus eft dolis Va- Exemplum 2. ex lentini tui fub verbo Pontificio vocatus • Et inermis accefiìt, & periit. Ubi eft * dottrina tua in ilio ? cur fic imprudens fuit, ut qui fidem nonhabebat, & feiebat c Valentinum minus habere , fe tradcret in manus cius ?

Item Caftruccius Lucéfis.quem laudas fuper feptem Sapientes Greci® ; &,quod ? ExempIum ex Ca pejus eft , fingis eum expofìtum fuitte , & educatum à Cane, ut portentificam ejus ftruccj 0 . nativitatem facias, ficut Xenophon Cyri ortum . Et narras, quòd in ledum cujufdam mollis viri pedibus luto plenis afeenderit, ut offenderei fe illius calcare fuperbiam : Et quòd in faciem expuerit illi, qui domum mundam magis quam feipfum fervabat. Et qu®cunque mira de Philofophis Cynicis leguntur apud Laertium , tu buie beftiol* tuaetribuis : at mendaciffimè, Et quam fapientiffìme, & prodigiosè tyrannidem Lue®, & Pifarum occupaverit,admirari nos cogis . Nihilominus iftcSemideus tuus mortuus eft, non relitta fuccefiione fuis,fed miferiis multis; quiapott pugnam (ais) captavit noxium ventulum fluminis frigidum . Ergo defuit tibi, Si illi phyfica . Item politica fpe plenus accerfivit Bavarum in Italiani , una cum Maffeo Vicecomite , qui tarnen fuit fu® clades Patri® . Ubi eftfapientia-, tua ? Si dicis , fatum illi obftitiffe cur non placas fatum Rxligione ? fi implacabile eft ; Si cafu aguntur omnia : ergo fruftra confitta tu Principibusfubminiftras. Qui F$Iix documentimi, credunt in Deum, cum omnia facienda fecerint, nec ex voto (quod raro vidimus) fuccedit, confolationem hanc habent ,quòd Deo hominum Patri melius,licet occultius,providere placuerit, 8i dormiunt in fpe • Tui autem in rabie, & defperatione infoliciter fuccumbunt.

Item LudovicusSfortia, qui Macchiavellifticè Principatum Nepotis ufurpavit, 4.Exemplum ex Lu Si irrifui,8c ludo omnes Principes habebat; 8i pinxit fe atri inftar homunculi, pul- dovico Sfortia_.. verem in oculos aliorum de veftibus fuis feopa excutientem :’non ne & ipfe periit in aftutia fua à Svizzeris mercenariis militibus in cavea pofitus, extra Italiam in vinculis delatus ? At è contrario non ne tu fateris Julium 1 1. contra rationem_» politicam multa fecifie j 8i tarnen profperatum effe ?

Item

,66

A T HE I S MU S T R I U M P H A T U S .

ItemTryphon ille , quiRegium natum Antiochum dolose enutrivit: &juxta f. Exemplum ex tuam doftrinam occiib ipfo Regnum Syria: occupavit j non ne peri i t , ut canis?

Tryphone.

Quid profuit ars tua , qua Jonatham Principem Hebrxorum , ac filios, aliosquo I. Mac. 13. conatibus ejus obftare potentes, conhmili dolo , quo Valentinus praefatos Regulos , enecavit ? €. Exemplum ab ItemHenricus I I I . Rex GaIlorum,dum politico Hugunottis favet, & HaeretiHenrico ii j. ca: Geneva: proteftionem rufcepit,Bon ne periit a ftaterculooccifus; 8c lineam Re­ gum de Valois fecum extinxit ? Et oppofttu faciensLud.XIH.mirifice profperatur.

Item Francifcus Dux Alanfon,quo facilius Regnum G allic invaderet, fe attitu7. Exéplum á Fran- lavit Defenforem utriufque Religionis , fcilicet, Catholicae, 8c Haereticse , conficifco Alanione. lio Macchiavelliilico ; & hoc eodem accerhtus ad Regnum Flandriae procefsit: tamen in fua aftutia ridicula, 8c impia, non ne perdidit, 8c vitam , 8c Regnum , & 8. AbHenr. v i i j, conatus omnes vanos de Macchiavellifmo damnauit ? Vide quam infadix HenriAnglorum Rege . cus V 11 E Rex Anglia: Macchiavellizando fuit in uxoribus qumque , in Regno, in extinfta prole, in vituperiis ?

Item tu doces,Principem in principio Regni debere fe Populis durum exhabere; 9. Exempt, á Roquoniam fi in principio cedit, femper nova petent privilegia, 8c humiliabunt eum. boam Salomonis fi­ Si vero celfus , durusque eos defpiciet in principio , femper Dommus erit.Nihilolio . minus Roboam blius Salomonis, hoc idem conhlium ( repulfo feniorum contra3. Reg. 13. rio)accepit ajuvenibus, dum tributorum imminutionem populi peterent, quando primum coronatus eft; & d ixit. Fortior eH digitus mens humero patris m ei: pater meus aggravavit jugum veflrum, ego autem addam jugo reHro , & c. 8c tunc lubito amiiit Regnum pene totum .

Item Abfalon , Achitofellis confilio, qui fuit idem quodtu penitus , furrexit io. Ex Abfaton • contra David patrem ; arripuit Regnum , & vitam amiftt, 8c regnum . Et Achitoi. Reg. 17. fel fe laqueo fufpendit. Huic refpondes, quoniam non eft fequutus conhlium poftremum utile Achitofellis;& fic dicit Scriptura. Sed Ego dico. Quare ? quoniam Deus difsipat confilia Vrincipum , & adducit Confiliarios ad flultum finem • In Pfjl-J z. hoc deftcit tibi prophetia , quae Salomoni Regnum promittebat; & tu in politica Job 12. ratione conftfus decepifti Abfalonem ; 8c nefeivifti oftendere dolum Chufai, oppolitum confulentis.

11 . ExAbimelech.

Item tu confulis, genus Principis regnantis extinguendumefte novo Regnatori, Jud. 9. exemplo Rom uli, Agis, & Turcarum . Sed non ne idem fecit Abimelech ftlius fpurius Gedeonis, occidens lx x. fratres ;8c tamen ipfe per manus feeminae extinduseft? Nemo ergo profperatur ex Principibus tuis . Idem fecit Nero , & ipfe ii .E x Nerone. propria periit manu. Idem Athalia, & eundem ftnein truculentum fortitaefi.

13. Ex Athalia .

Idem Ptolematus gener Simonis Principis Judseorum.At quis finis ejus? Quid pro­ 14. Ex Pcolem.

1 5. Ex Herode . fuit Merodicides innocentium , 8c ftlii proprii ? hoc narrat Macrobius quoque-» nedum Matthaeus Evangelifta , cui non credis .

At fi afters exemplum Jehu ; profpice quod ille fequutus eft prophetiam Elia:.

Occurrit objeflio- Quapropter abfque nutu D ei, jubentis hie contra impios , conhlium tuum imn i. pium eft. Non ne melius Reges Galliae, & Polonis, 8c Hifpamae, & Germani Imperatores Auftriaci, natos Regios fervant, vel in alia Regna deftinant, dant eis vidum , honoresque : & benedidi funt apud Deum , 8c homines ? Aliud quoqueReges Chinarum, & Aethyopum remedium habet in deportationej minus crudele.

Non ne etiam Caefarper clementiam vicit Pompejumjarmis fuperiorem? Et Scipio benignus crudelem Annibalem, quern tu Scipione iapientiorem , 8c fortiorem facis ? Et quare ? quia nihil fandum, nihil pium , nulla fides erat in eo teite Livio.

Exem-

CAP.

XVIII.

i f,7

Exemplum Agricolarum , quo virgulta minora excidunt >ut majuiculum excreicat magis »vaierei, f i, ut de eadem radice portiones nutrimenti virgulta conna­ ta , fixaque habent, fic filii Regii haberent Regni portionem independenter . Sed velut Barones funt fub Rege , fic & auxiliarii fratres . Nec Deus Davidi >nec Natu­ ra Regibus Gentium hoc documentum dedit, fed fervandi omnes, ita tarnen.,, Ut rebellio non tacile lequatur : qua; tarnen non'minus ab extraneis, quam ä confaguineis oril i folet.

Tempus quidem deficiet , fi narrare velim , quot arripuerint Tyrannidem Macchiavellifiica arte, & corruerunt : riec profetò video unurri ex eis ad poileros tranfmifilie Principatum_».

Nunc aliud dogma ejus tangédum eil. Afierit enim Religionem pofie d Principe An politica R d itorqueri quocunque vult j exemplo Spurii Pofihumii apud Samnites. Ego autein tc f rogo , utrum contemptus Religionis paldm profit dominatui ? credo, negabit ; nifi ut Macch.tuctur ! ’ & populos in fuam aliam novam Religionem trahat. Sine Religione enim, ut probatum eil, non flabit uno die Civitas ulla , nec Regnum . Quis enim non videt, quòd fi Papa fpernat Religionem , deponitur ? 8c Reges plurimos de folio deje¿Los ob hoc ipfum ? At ipfe intelligit clam fallendo populum,- unde putat Sanäum Gregorium fuiffe unum ex his : & omnes prophetas. Vel oportere novam Reli­ gionem condej;e, ut per ipfam flabiliatur Regnum , iicut fecit Mahomettes. Ego . autem video oppofìtum omninò , nifi Deus novum aliquod pro tempore jubeat, 8c miraculis , 8c fignis, 8c prophetia confirmet. Id autem in hoc libro doeuimus, 8c Mahomettem promifTum , ut Antichriilum , & propter quid . At exempla apponere non gravemur.

Primo, Julianus Imperator Apoflata, dum Religionem oppugnar, & irridet Exemplum i.exjuChriilurn ; occiditur in Perfide . Secundo, Jeroboam dum novam iniHtuit Reli- tiano córra torquen gionem , ut retineret Regnum, ne reverteretur ad Roboam, d Prophetis incrcpa- [,v io n e r3tcs Re' tur,amittit filium , & fucceffionem. Similiter Acab , Baafa, Manafles, Sedecias, 8c jeroboam & innumeros apud libros Jofephi Hebraei legimus . Item temporibus noilris Dux Sa- aliis Principibus ]u xoniar, Lutheranifmum introducit ; perdit Principatum, 8c feipfum. Item Rex An- 413:15• glomm Henricus V I I I. in fuccefforibus perditur, & in fe experitur infortunia_. „tar0"* quatuor uxorum adulterarum ; quoniam ex divortio , contra Religionem fatilo, ' ° ° r' apoilafiam m olituseil. Item Joannes Leidenfis , & Frater Dulcinus, feipfum cum Ex Principibus Gaf populo pefsumdedit. Et Reges quidam Gallorum de Valois fpreta Religione. , lis. dum nunc Catholicis, nunc Ugonottis favent, extinfti funt . Balthaffar Rex Ba- Ex Rege Babyl. bylonis, fpreta Religione, eadem noile occiditur, juxta verbum Danielis . Principes Germani poil.novam Religionem , 'd populis obedientiam vix exigunt ; & Rullici bellum Principibus intulerunt,& Geneva defecit dDuce Sabaudise. Et quicunque contra Papam caput Religionis, olim furrexerunt, Principatum, 8c vitamamiferunt , ut Federici, Henrici ,IYlanfredus .Conradinus, & tandem Conilantinopolitanum Imperium propter fchifmata corruit. Veneti fpreto Papa fub Julio 11 . corruerunt : ad ipfum redeuntes, Regnum, falutemque recuperarunt.

Legimus è contra pios omnes diù, 8c bene i egnafie : ut David, Salomonem_j > ^fgumenta ab opEzechiam, Moyfen, Conflantinum , Carolum Magnum , Venetos perpetuos Ecltls * clefix auxiliatores. Atque inter gentes ipfos quoque,qui folam fpeciem pietatis habuerunt, Auguflum ,Numam , Vefpafianum, Adrianum ; aliosque : quod 8c Macchiavellus fatetur. Dum imprimitur, Codici huic adde Ludovicum X I 1 1 . Regem Gallorum, adolefcentulum contra omne confilium politicum hxreticos fui Regni Potentifììmos, 8c Rupellam fortiffimum nidum eorum, 8c refugium Rebellium_j,

etiam

ATHEISMUS TRIUMPHATUS. etiamCatholicoruro , zelo Religionis aggreffum, viZorem , & triumphatoretn_> non magis de Hsereticifmo quàm de Achitofelliimo , Deo duce.revertentem. At c contra impios brevi, & male , ut Jeroboam, Sedeciam, Sennacherib , Antiochum Epiphanem, Neronem, Domitianum.Commodum, Azzelinum,Julianum ; & alios jam nominatos difcipulos Macchiavelli. Quòd fi contigit citò mori píos, eorum memoria in benedizione eff ; & mortui etiam dominantur.ut nunc Romæ Petrus, & Paulus, & Prophets ubique ,fed impiorum malediZa coram D eo, & horninibus. Vide qus diximus incorpore libri de hoc.

De Romanis mentitur, quod Religionem ludo vertebant : quin oppofitum leCh'avêlü exRoma'. gimus : nihil abfque Religionis juiTu tedile ; & ipfa repugnante , omnia revocare na politia fiítum. coníiieviííe , etiam Confalum Creationem , 8i belli apparatum .

Quod autem de Poithumio,verum eil; led non poterai ille panici inperniciem Reip. Vel dicendum eil,aliquos Confiliarios impios Religionem violaffe : Velnon meruiiTe Samnites obfer vanti am propter crudelitatem : Sed non ne idem Confai fé tradidit ob juramenti Religionem Samnitibus occidendum ? & Attilius, Carthaginenfibus ? HocreputavitilultitiamMacchiavellus, & violandam potius Religio­ nem confaluiiTet .Ergo Romani non putarunt fe violare Religionem, ita facientes: quod fi errabant, ex errore non eil trahendum argumentum.

Refp. ad aliud dog- H AÌiud impiiffimum Dogma, quoProphetas vitupérât : eo quod nefcierint ar­ ma Macchiavelli,de credeI[tes, & vincere ; In hoc Antimacchiavellifmo penitus evertimus, 8i doarmandis «edemie0$ non dominandi caufa, fed DeijuiTu loquutos eiTe. Çt pluribus demonfiratum eft. Icenveos, qui armaverunt fuos Macchiavelliilicè . edam vitam amifiiTe; ut Frater D ulcinus,&Joannes Leidenfis ; & non feciífe minimam partem-» eorum , quæ fecit Jeremias, & quicunque ex Prophetis: oilendimus .Moyfen Cyro præilantiorem dominatu animorum, & diuturnitate, & amplitudine , & reveren­ da Im perii, contra id quod obloquebatur Macchiavellus : & diilinximus dominari in animo , in corpore , & in fortunis, & c. Vide . _ Exfafto SavonaroIllud autem quod de Savonarola excogitavit, ridiculum e il. Ñeque enim ullo 1* prave per Mac- patto putandus eit ille Religiofus Dominicanus, dominium Florentinorum ambichia.interprecaco. ^ . qUQm0a0 enim Monachus regere illud poiiet, nifi dimiflo habìtu Monachal), & predicando Religionem novam , feùhxrefim i Atfihanc, vel modicum innuiifet, ilatim quam fibi adhibebant fidem, amififfet ; cum vel perfcverando in auileritate Religionis, etiam calumnias non effugerit, vel accufationes . Nolo enim hoc judicare . Praeterea in morte fua oilendit grandem pcenitentiam, &'fanZitatem , & fcripfit fuper Piai, 3 x. 8i 50. ignitis verbis confolationem m ortis . At fiélus Macchiavelliila vix cogitare, aut legere præ timore potuiffet, quat ille in fer­ vore Spiritus, Si Sapientia viva, diZ avit. Et ha:c quidem nihil flint comparata-, bis, quse fecerunt Prophet«, 8i Jefas Deus noiler. Et quia de hoc difputatum eil, ad locum faum ledoremremitto. Sed hinc indicium aflumimus, quòd IJVlacchiavellus nullam agnoverit Spiritus humani conditionem & qualitates ; ffdeoque quid quid in fao arbiiratu falfo concipiebat, ut dogma fecretifsimum fcribebat.

Fatetur quoque Macchiavellus, Papatum regi abfque ratione de Uatu fua, Si tram e tU* **" tàmen tantam effe erga ipfam reuerentiam , quòd tutior fit , quam quicunque arB ‘ matifsimi Principatus . Hoc profeZo debuiffet illi perfùadere, quòd nifi Domi­ nus cuflodierit Civitatem , fruffra vigilai qui cuftodit earn. Ergo fi nomen Dei tantum poteil praedicatum à Prælatis, quos illcopinatur impios, & imperitos ; quanto magis à SanZis ?

Arg.exProphetarû jqon ne Elias, Si Elifeus pofuerunt, Si depofucrunt Reges í 8i Papa Reges, & potentia-» • Impe-

C

A

P.

X V I I I .

169

Imperatores, 8i Refpub. & mox condidit novos titulos, Si extirpavit, 8i plantav it , ficut di&um eft ad ilium in jeremia, 8c Petra ? Quaproptcr addifcat primo Exdcfeftu fckntiae fcientias omnes, 8i deinde doceat artem vivendi, 8i regnandi. Quod fi Theo- inpfeudopol. logos fpernit, accedat ad Socratem, ad Platonem , & Pythagoram, ad Trifmegifium, aliaque nature lumina ; 8i deinde confulat Principibus quod return eftc* agnoverit; e t , non quod opinatur , falubre eiTe Coquorum more . " Non ne RegnumHifpaniarum Temper crevit, ex quo pugnarunt contra Mau- Arg. ex II ifpanorum ros, & zelo Eceleiise Dei imbuti funt: cxtera vero Regna Chriftiana paiiim_> pietate. fuccubuerunt, quoniam contra invicem fpreta Religione pugnabant ? Quod fi fingunt Hifpani ( ut ais ) religiofitatem , hoc magnum eft, quod etiam Religio fi£h plus poteft quam impietas manifefta . Quanto magis ergo vbi vera exiftit ? Arg.ex Carolo Ma • gno..

Carolus Magnus pro Ecclefia certando adverfus Saracenos , erexit novum Imperium : Conftantinopolitanus vero fcifmaticus corruit. Quapropjer revertimini ad cor : & ad concordiam Principes Chriftiani ;& relitfto Macchiavello, hoc e ft, prudentia contraria Religioni, confulite Evangelium : & ego auguror vobis de Evangelio , quod poftideatis terram . Quid fi etiam Monarchiam uniuerfalem fub faelicitate faeculi aurei, qualem in Prophetalibus defcripfi, & in_. libro hoc?

Tandem quxro : utrum ficuti regnandi gratia licet Macchiavelliftis Religio- Regulx Macchianisfimulatio, & perjurium , & divinae legis praevaricatio , liceat etiam pro bo­ velli tollunt etiam nis aliis, ut pro fama , divitiis , prandio, vindifla , injuria , pro libidine explen- fami liasSe amicicias da ? fi enim pro his quoque licent ilia : tunc pater non poteft habitare cum_j ne dum Civicates, Regna,& commer­ filiis, neque fratres cum fororibus , neque difcipuli cum magiftro , neque homo cia. cum homine contraclare, fine dolo , & ftatim ruit commercium humanum , Si Refp. & amicitia.

Si autem non licent, ergo neque regnandi caufa . Nam ficuti Caefari Romam fubjugare peftimum omnino eft facinus, ita Agafoni fubripere arcam plenam_» preciofis veftibus , & manticulario marfupium ; & Coquo oleum , & fa l, & carnem heri; 8c fartori ulnam panni &c. Ergo faciamus omnes quod peftimum eft , Ergo filiustoxico tollat patrem , ut cito hxreditatem adeat; & frater fratres , ut pofsideat folus & fororem germanam conftupret , & quodlibet liceat.Numquid ccnftabit amplius Refpublica'? minime . Ergo Religio ipfam fuftinet ? maxime.

Ergo Macchiavellus docens artem regnandi, docet artem ruendi. Quid enim eft Princeps abfque Populi colligatione ?Sed ipfe concedit hasc fobs Principibus; Proh icelus belluinum: nonne tu doces quoicunque ad Principatum afcendere per quafcunque artes ? Nam & Agatoclem quia captivavit fibi milites paftus turpia_., 8i pnevaluit audacia inde arrepta , 8i pervenit adRegnum, tu collaudas: & fimiliter Oliverottum, & Caftruccium viliflimo loco natos afcendifle perfcelera fapienter , doces, ad fummum. Ergo omnibus concedis omnia . At fi non concedis , cur ifta fcribis, unde omnes difcant malefacere? parujn tibi vidcbatur na­ turae pronitas ad malum , nifi Si artem docuiftes ?

Et in hoc ignorantiflimus appares. Si enim Refpublica non poteft ftare abfque Argumenta eviden­ Religione; Ergo natura hominis illam appetit: ficut politia, & R ation ales, non ter convincentia. ergo eft fupperaddita aftutia . Item, ut per hiftorias multas , & rationem oftendimus in politfcis , omnis Principatus, & Refpub. 8i fe&a,& lex,in quibus eo devenitur, ut homines noncredant Deum efte, vel providentiam erganos, aut animx Immortalitatem ; aut nominem habere liberum arbitrium ; neceffario patitur mutationem & ruinam , utHebraica, quando habuit Sadduceos > Sc fefta; PhiP lofopho-

17°

ATHEISMUS

TRIUMPHATUS.

lofophorum,quando pepereunt Epicúreos; 8e Gentiiiftnus,quando fine Deo aepit effe ;&JaponisMonarchia,quando Immotalitas Animas explofa eft, & c. Quo­ niam hse opiniones faciunt Principes Tyrannos, Se Populos feditiofos neceifariò • Ergo politica Macchiavelli quse folam licentiam arbitrii ex his relinquìt, nullo patto ftare potei! . Etm irum , quomodo non videt [Principes fubito fieri T y ­ rannos , & per vim regnare ; violentum autem nullum durabile . Et ipfe fceleftus dicit, Principem timen potius quam amari, expedire. In quo vel comicus Poeta, nedum . philofophia, & Theologia condemnat eum . Malo coatfus , quifuum officium fa c it, dum ìd refcitum ili credit ,tantifper cavet. fifperat foro clam , rmfus ad ingeniurn redit, haec Terentius.

Quod fi Tyrannidem Turcicam introducere cupit, in qua folus Rex eli Reip. finis, licet fingatur Deus : profeto qui hoc laudai, omnes homines mancipia-. erroris, Se Tyrannidis,8eHypocrifis facit : mereturque fub tali Regno vivere , in quo nec res, nec filii, nechonos, nec ipfe fui eft. Praterea Macchiavellus ipfemct docet in prima clade ruere hujufmodi dominatum , quoniam viribus fubditorum , 8c benevolis caret animis. Nec parvos Principatus polle ejufmodi fubfiftt* Arg.ex altera igno- re , nifi Monarchias magnas, in qua fubditi armis privati effemmentur : armati randa fciendarum- autem fint Regís tantum fatcllitcs • De hoc vide Politicam noflram .

Item Macchiavellus videtur Cofroographiae &moralis penitus ignarus. Noa^. enim omnis principandi modus omni convenit Nationi ; fed Borealibus, Refpublica & Anarchia ; quoniam fanguine, Se fpiritu multo abundant vix corregib ili, frigore colligente ipforum vires MeridionalibusTyrannis ; quoniam tenui & fuIi°inofo fpiritu donati funt ; itaque íitnt tim idi, viles, & dolofi, & facile feIdrrn docetS.Tho. runt ¿ominatum, & crudelitatem, utprobavimus in Phyficis. Inmediisvero «pufc.20.

Regionibus Refp. convenit, u tG ricis, Italifque, propter miftam naturam . Item oportet folum, Se Cxlum fpettare , 8i Sidera , & mores , ut feias quomodo , & ubi quem dominandi modum inffituas • Hoc autem indiget Aerologia, 8e PhyfiPolitica Macchia, ca experientia. Ergo ubiqueTyrannidem fundans Macchiavellus, imperitus eft j velliftica eft fervilis ñeque enim artes eaedem omnibus congruunt. % inodicitatis & aftuDocet Macchiavellus latrocinari palmum unum telluris ; & tutamen ejus per fise, non prudenti* ¿ 0]os ferviles ; nec caufas fpettat omnes, ut enim probavimus in Metaphyf. tota magnanima: &c. rerum univerfitas & Caelum & Terram 8e fecund* caufe, concurrunt ad effettui Fani dicitur a fante omnej ^ prJEfertjm magnos per Neceifitatem, Fatum , & Harmoniam;, & qui eos Atg. ex Chrifti Sa- ignorat,male fundat, Se perperam aeaihcat : Nifi Sapienti! Divini fe committat « piemia & hujus ar- Sciendum eft tandem,quod Macchiavellus utitur prudentia carnis, quse belluitis Machiavelli, fi- na eft} g¿ terrena fapit. Et Chriftus reprchendit Petrum quando dicebat ei, 7^e b^not*,reprobatw- qm niam ibi pafiurus erat : 8e a it , Vade retro Satañas, non enim qua Dei fm t fc is, fed qua funt hominum & c . h ic eft ratio humana carnalis Satanica Macchiavellica, quam Macchiavellus puta.t Chriftum ignoraffe ; feiat nunc à Ghrifto reprobatam effe , quoniam fpettat caufas particulares, 8e non om­ nes ; Chriftus autem Theologiam,& iupranaturalem fpettabat;& quod toti Mun­ do utile erat ; & fibi gloria erat sterna : Se non tuitionem v iti trium dierum_>.

Macchiavellus infpicit quod poteft facere homo, fecundum fe . Chriftus fecundum fe , & fecundum omnes caufas à Deo ordinatas. Macchiavellus eft porcus, Se pecus, qui decernit eras edere 8e lavari, Se nefeit quod paftor aliud de ilio difpofuerit ; Chriftus autem paftorem fpettat, 8e pecora , 8e catìfas, & concaufas prifentium 8e futurorum ■ Prxterea probatura eft in Politieis, culmen imprudentiarum effe in eo , quipu~ " * tat

C A P.

XVi l i .

r

tat prudentìam humanam ad acquirenda, &conferuandaque imperia libi fufficientem eiTe:cum quotidiè experiamur, nos non folùm aliorum honjinum_» auxilio , fed etiamCxli, & Terrx , & Aeri* , & Aquarum , & Solis, &Lun®, & Creatoris , & Gubernatoris rerum ope indigere ; una enim pluvia diisipat confilia Gentium, & Principum , & unus pulex fomnum auferens AiTuero, mufiller. 6 . tationcm non aulicorum modo, fed totius Regni peperit. Quapropter Socra- In phed. te s , Trophetia opus babere J\empublicam, dixit. Cogitationes enimmortalium Sap. 9. tìmida , & incerta providentia noiìra tefle Salomone ; qui & addidit, Cunu> dcfecerit prophetia, djjfipabitur populus. Propterea fcientias, &divinas, & humanas habemus, legefque , ut intelligamus, Prudentiam Principia non gubernare per fe folam , ncque Principem effe Reipublicx finem, & optimum-»: quippe qui non beare, at deftruere Rempublicam fine Deo poteft : fedDeum noftri beatificatione confequendum. Achitòfel autem tanquam fi Princeps effet à fe ipfo , & Refpublica propter ipfum, vel interpretatiuè, fatetur, nec legibus divinis neque virtute, neque Deo Principem indigere : quo nihil ineptius, ftultiufque, perniciofiufque.

Prudenza humana etiam Apoftolus ufus eft in Concilio Pharifxorum , & Sad- Aét. 23. duceorum , & diflìpavit eos ; & Daniel occidendo Draconem. Sed confideratur Dan. 14. dupliciter, vno modo ut fuppofita prudenti® divinae, alio modo ut oppofita_»j primo modo licet uti ipfa, & proficit j fecundo non licet ; nam nocet tibi in te , vel in tuis, ut exaftè probatum eff. Quapropter Macchiavelli artes fuppofitas legi D ei, laudo ; non autem oppofitas.

Tandem ipfe ponit Summum Bonum in dominando, ego probavieffein_. hoc infxlicitatem , & laborem fi facis quod te decet : at fi non facis, annihilationem tu i, & continuam afflrdionem, ut patuit in cap. 17 . hujus libri, & in praecedentibus.

Et quicumque Deum caufam peccati faeiunt, ii faciuntDeumproditorem, Tyrannum, Macchiavelliflicum ; qui jubet benefacere, quod non poffumus > & cogit malefacercjuthabeatoccafionemnostorquendi, 8i depcenisInfer­ ni ridendi, & Istandi. Tales funt Calvinus, & Lutherus, & Mahomettus. Quorum cactus oportet diffolui, ubi primum populi hoc intellexerint, ficut docui in Panegyrico ad Italo* Prin­ cipe* . Veh nobis,fi affutis Itali* hxc unquam concedetur opinio, ut fimplicibus Borealibus ; fubitò enim Principatus , 8i Refpublica corruent, & diffolventur; excufantes federa Fa­ to , & tribuentes Deo : omniaque ad libitum operante* .

Ha* radice* impiota­ ti* inMetaphyf. convulfimus.

P

%

RES-

1• ' li ! I "

V R R E X I I ' quidam Achitofellis admirator , ex Evangelio perperam contra Patres omnes accerfiens , contraque leges omnes, defenfionem ■ Quoniam Chriftus laudavit villicum iniquitatis, quia prò fe prudenter egilTet; quamvis cantra Dominum, bona illius debitoribus, iìbi exhocfubventuris , iniuftè largiendo . Sed non advertit Defenfor, quòd Diabolus, & tyranni omnes eadem prudentia ufi funt,laudata quidem non fimpliciter , & veraciter .

Sed vel in ordine ad confequendum, quod malè defiderat : veluti fi quis lauda­ re* Zingarum, non ut bonum * fed ut bonum furem , ( ficut Arili. in 5. Metaph. notat in verbo Bonum ) quòd fubtiliter, artificiofe ex boni viri loculis pecuniam fubripuiflet ; aut quòd ita prudenter adulterium patraverit, ut à marito non deprehendatur . Non enim potei! reperiri malum fine bono, aut non in bono, alioquin duo elTent Dii, bonus, & malus, uti Dionyfi probat. Similiter iq a.Reg. 17. dicitur. quòd Abfalon, Chufai ailu deceptus, reliquit utile confilium Achitophellis &c. Utile quidem, & bonum libi eratfecundum quid erga optatum fcelus ; fed fimpliciter valde malum , quo vitam Patri & Regnum Filius eripiebat malus .

Quid ? ergo ne boni erimus homines aut boni politici, quia utiliter occidimus infontes, infidiamur, fornicamur , aliena invadimus ? minimè gentium . Ergo vel modum furandi,ut bonum furi, non ex fuo genere, fed ex induftria furantis ( non enim reperitur malum , nifi in aliquo bono , tede D, Thom. ex Dionyf. ) Dominus laudavit : non latrocinio villici per fe mala , qu# nec facienda voluit , fed punienda fecundum omnes leges ftatuit.

Vel quia poflquam faóta funt, in bonum prò fe illa convertit, uti San&us Hieronymusexponit.AlioquinChrifiushoc verbo* totum EvangeliUm, & legem_* condemnavilfet, quali omnis lex & divina, & naturalis, & humana, dolofa effet, quoniam ea prohibet, qua; vtilia nobis Macchiavelliflico more comperiuntur.

Ex male acquifitis Zaccheus nonlaudatur , fed ex bene difpenfatis : propterea Alexand.1 1 1 . pauperibus tribuit, qu# quis poffidet aliena, nec Domino, igno­ rato , vel per mortem fublato, reddi polfent. Tacite vobis amicos de Mammona, iniquitatis : ut ctm defeceritis (per mortem) recipiant vos pauperes in ¿eterna ta~ bernacula ( Caeli : ) Sic Deus mala qua: non facit, vertit in bonum, quod facit.

Non ergo docet malum faeere, fed faftum minuere , & in bonum vertere.

A R G U M E N T A A D M I R A T O R IS contra Reprehenfores Macchiavellifmi.

Nflat Admirator , quòd qui Macchiavellum incufant, funt Logic# ignari : atque Politicx : alienum , 8c falfum capeiTentes. £ I. Logic#

CAP.

XIX.

i7S

L Logici quìdem; quoniam ex extraneis argumentantur,& traníilíunt de pr¡mtimar¿ contr4 genere Politico in genus Theologicum, aut morale : dum volunt Macchiavellum Accufatores Macdebuiffe prscepta dare Principi, qux ad íaluandam animam , non ad falvandum chiavelli eft . quo­ tatura , condilomi. Imo iene volentes effe pii , peccaverunt in Politicam & cor- mam ignorant Loruerunt, vt Sanélus Rex Jolìas, & Sanftus Ludouicus IX. Francorum Rex cam* I I . Politics vero : quoniam contra Politicam loquuntur Artem . Non enim Secundum, quoniá Politici eft unam modo optimam Reip. formam defcribere, ficut fecit Plato ; fed ignorant politicam. omnes edam mediocres, & malas, ac proinde quae prjecepta & artes requiruntur ad cuiufque tuitionem . Nec enim Politicus dicit nifi generatim formas alias elle malas, ut Oligarehiam , & Tyramnidem, & Democratiam . Deinde vero debet prscipere modos, quibus quslibet fervatur , & qux mala & quae bona_j .

Quia autem optimx Reipub. ftatus non dum vifus eft in Mundo, nec videri poteft ; propterea prudenter Macchiavellus, quomodo fervantur qua: funt mais Refp. & Principals mirificó docuit. Non ergo erravit, nifi prscepta congruen­ cia non dediffet. Non congruitTyramno juramentum fervare , ncque honorare -virtuofos , & potentes, & landos viros , & confanguineos ; fed occidere ; ut ipfe jubet. Ñeque congruit juftumefie , ac veracem ; fed talem fe oftendere ad decipiendas plebes. Et hoc reflè executus eft Macchiav. Alibi dicit, quod narrative docet Artes Tyranni : alibi, exhypoftafi^d probat autem hoc audoritate Arift. in 5- Polit- c. 9. & D.Thoms ibidem led. Confirmado, ex iu7 . ubi Oligarchasdocent fimulare, Sepejerare , fi debentfervari. Similiter ine.

Anft,& Dr 11. Arift. & D.Thomas led. 1 i.docent tyrannum debere interficere potentes, fa- lom* ‘ pientes, Magnánimos, fpoliare divitiis fubditos , per veétigalia , & exadiones multas : Bella, & difsidiainter eos ferere . Pcenas inferre quali paternaliter, & adolefcentibus libidinose uti, non quafi contumelia , fed quali Atnoris ftudio.

Et oftendere fe excellentem in aliqua virtute ; vel fimulare illam. Item fe alienum effe à corporalibus dcledationibus &c. ne fit contemptibilis.

Corxlulìonis cófirQuasob res non contra artem, nec contra prudentiam faciunt, qui docent firmado.

Religionem in fecretò contemnere, & fimulare pietatem; & facere quidquid prodeft ad datum acquirendum velconfèrvandum. Sunt autem contra artem 8c pru­ dentiam , qui reprehendunt in hoc Macchiavellum: Igitur & fi fitfalutare praeceptum docere Principem, ut fit veré pius, & peccata expiet ufu facramentorum, quo Deus proiperet ftatum ejus : Hoc tamen, a it, eft á Politica Ichola alienum . quoniam qui ufi funt tarn bonis confiliis,ftatum amiferut plerumque & vitam &c. Conciufo # Igitur accufantes Macchiavellum funt inertes , quoniam tradant de probitato Principis . Etne malefaciat : quod eft alienum ab arte .

Terdum, quoniam I I I . Item fallì crimine peccant. fallunt in politicam Primó, Qvoniam docent, qus mutant ftatum Tyranni in bonum principatum , vel in ftatum privati Civis ; non qus fervant in Tyrannide.

Secundó, Si virtutem,vel virtutis illius opinionem docet.qux obeft. Ut effe clementem & pium aliquando obeff : & non effe non nocet;fed aliquando non haberi pius. Quapropter Principi folum, ut appareat virtuofus, prscipiet. Nam aliquando virtus nocet ftatui, aliquando vitium : Propterea crudelis & ayarus vide- jjìc contraria jubet ri nil timeat. Non enim virtus, nec vitium nocent, aut juvant, fed opinio, quam defenfor :cx!are vi­ de illis habet populus. Igitur fi prxcipit politicus crudelitatem , & avaritianu,, 'ium. Et non timeubi prodeft , non peccat in politicam ; & qui non jubet, peccat. re vitJeri vitiofum.

T ertiò , Falfus eff etiam Politicus, fi ju ris, & xqui, &fidei fervands Religio­ ne ftatum confervari doceat ; cum hoc effe falfifsimum experientia quotidiana teP 3 ftatur

i74 ATHEISMUS T R I U M P H A T U S . ftatùr ; & à ducentis annis fcimus Principes v i, dolo, fide violata, acquirCre, 8i fervare Dominium .

Tria funt fervanda I. Hoc folum obfervet Politicus, ne laudet Tyramnidis, & Oligarchic forpolitico prscipien- mas, & artes, fed loquatur ex hypothefi, videlicet,!! eft retinenda, ita faciendum. ti pro Tyramnide. j j tem n£ ]ubrica oratio ,unde quisputare pofsit te laudare vitia & for­ mas Reipub. malas.

I I I . Sed fi ledor impingit ut ita credat de te , non eft timendum , quoniam etiam ex S. Pauli verbis occafionem errandi accepere, tefte S.Petro j fic ex didis Macchiavelli quidam errant.

I V. Et alibi : vituperare Tyramnidem Ipedat ad Ethicam ; ad Politicutn_» verô fervare .

V. juvamcnto populis eft Politicus, docens Tyramnurn Intenfionem T y ­ ramnidis , vel Remiffionem per impudentiam vitiorum , vel per fimulatas virtutes . Hoc enim mitigat mala . Illud palam facit fraudes, & dolos, & fævitias , quibus indigent Tyramni : quae tarnen eis non profunt ; populis verô profunt, ut; deterriti fugiant ab ejiis ditione, Regnoque. Sic fecit Macchiav.

R E S

ex i.poft.Arift & i. ^robatu'r bonus Ar^' tifex qui côcra Macehiav.præceptapratcipit Principi R eli-

8ionem & ptobi«-

P O N

S

I O .

E D contra ipfe probabo , quod nec tranfcendit degenere in genus politicus ille, qui Principem docet elfe bonum, ut principetur; nec unquam nocet: nec extra limites fciétiæ it, qui in una fcientia aids connexis utitur : du non expropoexcônexo. Ergo prima Propoiitio cft imperiti valde ; vel alienum volen*** icelus zelo methodi fcientiarû,& artium, tegere. Tranfcendere enim de genere ingénus apud Logicoseftde unius objedo fcientiæin alterius fcientiae,non fubalternanti* nec fubalternatæ, tranfilire,vel docendo,vel probando. Ut cum Aftronomus tramando de X 1 1 . Signis Zodiaci,tradaret fimul de Apoftolis XII, & Ma» them, tradans de Triangulo, diceret de Trinìtate perfonarum in Diuinis, Vel fi probaret aequilaterum effe hunc triangulum , quoniam in Diuinis tres perfonse funt aequales : & Terram effe rotondanti,quoniam Deus non habet nec principium nec finem. At quando fubalternata à fubalternante principia fumit, ut Medicina d Phyfiologia j vel d fcientia communi omnibus fcientiis , qualis eft Logica, 8i Metaphyf. vel à icientia communi cum illa , quam tradas , qualis eft Mathema­ tica artibus de Numeris, dePonderibus »deMenfuris, &hiftoriograpia phyficis politici* , Theologis; neutiquam peccat : ut fi probet terram effe rotundam in-.

Phyf. quoniam omnes partes aequè tendunt ad centrum, & contrario d cacio aequè recedunt omnes ; unde lineaE omnes à centro ad circumferentiam iunt acquale* ; & ftellse quae apparent in Jerufalem non apparent fimul in Italia, fedpoftea:& qu* ultra atquatorem, nunquam.Cum ergo Politica dependeat ab Ethica tanquam à fubalternante : ex eoenim quòd bene fe ipfum quis regere feit per Ethicam , bene 8c alios per Politicarli novit : lex enim eft virtus publica , ficut virtus eft lex privata :non indode nec contra artem politicus docebit moraliter bonum efiej Principem, Gcut omnes fiieere Politici, 8c ipfe Arift, cui inhserct. Et Geometra utitur Arithmetica , 8c Arithrneticus Geometria, ex annexo ; & utrifque utitur Cofmographia ex fubalternatione . Practerea cum feientia finis, praftituat agendi modum iis, quae funt ad finem. Finis autem Reipub. ut probat Plato , eft cultus Dei funami Boni, ä quo Rcip. felicita* habetur, 8c fperatur : Theologis autem_. objedum eftDeus ; neutiquam prater artem aberrabit,qui principatum & Remp* inftituit in ordine ad Deum. Quamobrejrn non impius modo Macchiav. qui ti-

S

rnorem

CAP.

XIX.

i 7j

morem D e i, & Religionis aufert de cordibus Principum Tyramnorum , Sed ctiam ¡ners, indodufque vera: Politic* finifque illius, ut in precedenti probatum eft capitulo.

Preterea tefìe Arift. &D .Thom . primoEthic. Prudentia eflrc&aratio agibilium , Ars vero reUa ratio faSibilium . At Macchiavelli Ars non eft rcda , fed obliqua , non enim ad felicitatem Reipub. 8c ad Deuin ipedat, fed ad libidinem principantium , & ruinam . Ergo noneft Ars , neque prudentia politica, fed aftutia fcelerofa . Quod probatur etiam autoritatc Admiratoris fu i, dicentis , quod Ty ramni abfque fludlo literarum , fee ere plura federa artiftciofa ad status acqui fitionem , & confervationem , quarti qu£ ab jL riiì. & Mac chiavello tradm tm , Ergo non datur Ars de his, fed peritia, malitiaque. Similiter Joan. Chryfoft. in lib.de Sacerdot. Artem omnem mereri hoc nomen , ft utilis eft Reip. & private.

Sed preceptaMacchiavelli funtinutilia.noxiaqueReip. ut fatetur : funt& T y ramno ; quippe qui per ea perditum it animam , & ftatum , ut fupra probatum eft pluribus exemplis pationibufque, & Plato mirifico docuit in dialogo 9. de Repub. ergo &c. Similiter Arift. d ixit. Malum fe ipfum perdit : & fi integrum fu e rit, intollerabile evadit. Ergo cum fit mala ifta iua Politica pernitiofaque , Ars norL. eft,nec confervationem mali docere poteft ex arte. Nulli prxterea arti verse, nec feientiae contradicit Theologia, & Ethica, ut patet ex Concilio Later, quod non confiderai ifte Macchiavelli Admirator , dum vult Politic* contrariam effe, Pm erea Arift. docuit Principem non modo bonum Civem , fed bonum homi­ nem elle debere,legemque animatam : fubditis vero fuftìcere effe bonos Ciues.Sed Macchiav. eum docet feeleftum fieri Civem & hominem , perjurum , peiècutorem optimorum . Ergo contra praecepta Arift.d quo tu defenfionem accerfis, incedit.

In Politica autem Chriftiana 8c Principem, & Gives effe bonos homines, prxcipi|ur, ut fupra 8ic, Ergo & o Cum vero ait, non valere probitatem ad falvandum ftatum, fed ad falvandam ammaro : & propter hujus rei ignorantiam periffè Jofiam , & Lodovicum, Reges fandos : non modo contra Pietatem contraque naturam loquitur, qu* per virtutem , non per vitium , omnia falvat, 8c fe Macchiavello adhxrere declarat ; qui Prophetas , & Savonarobra indodos politic* facit, quia nefeierunt armare fuos credentes; fed etiam contra Macchiav. qui fatetur contra propria etiam dogma­ ta, in hift. in Principe, & in lèrm.ad T.Liuium, Prineipes bonos diutius , 8c fatlicius confervaffe & propagaffe ftatum , ut David, Ezec. Auguftus, Adrianus , Conftantinus,Carolus Magnus &c.quam pravos, qualis Nero ,Commodus, MaximinusjAzzellinus &c,ut fupra probatum eft . Nec verum eft, quod per ignorantiam Politic* , partam ex Religione Jofias cecidit ( verum enim vero non contradicit, nec feientia fcientix> ut dicitur in Concil.Lat.fub Julio 1 1. feff, 8. ) fed quoniam non obediens verbis Domini ex ore Necao Pharaonis, contra Religionem potius,quam contra Politficam Artem,Pharaonem infedarus eft(ut dicitur Parai.3 5.) ex impernia, &obftinatione. Clem. autem Alex.i. Strom. 1 1 . ait,)ofias>cum non audiifiet ) eremi am frophetam , interemptus efi à Tfecbao & c . Nec enim quia demolitus eft Idola, ìnftauravit feedus cum Deo,Phafem celebravit, & abftulit effeminatos &c. propterea non fuit bonus Politicus, ut vult inferre Admirator : imo ex hoc faelix Rex fuit, ut fupra probatum eft . Similiter nec S.Lud, propter Reli­ gionis obfervantiam fuit malus Politicus, ut dicit Autor . Sed cum multa bona in Paleftina feciffet, & vidor fadus, vidus eft , non Religionis caufa, fed infortunio, ad lui probationero per Deum immillo . Tamen B e lla , qus gefsit in Gallia con. * tra

ì . Item ex eoquod Macchiavelli pratcepta non fune ex prndentia neque ex Arte, * *'

C

'. '‘’■ 'Ì

Confìrmatio ex pe dia defenforis.

Item ex S. Chryf. doétripa .

?.ex A ehhdoéìrina.

Probitas valitad confer,vandum Invperium.

,?6

A T H E I S M U S T R I U M P H ATUS.

tra Rcbelles, Juflitiastribunalia, opera mifericordiae, liberatio Chrillianifmi ,T u netis obièffio* quae cum vifloria perfetta poli fuam mortem á Tuo Fratre fuit, funt Boni Politici artem redolentes & pnecipiuntur ab Arili. & D.Thoma 8c cunèlis artificibus . At quis vidit Macchiavellifias melius profperari i Lege Hiilorias, de Valétino,Oliverotto,Calduccio,Abbaione,& aliis ejus dilcipulis, in c. praecedr ConMiror quomodo irte Autor contra Condì» Patrum decreta tam impiè exemcìT l « a&°dècreto P^a producit aduerfus Religionem , quafi Politica; contrariam , aut extraneam_>, Philofophorum. cum fit reuerd Anima Politici* : nec fine illa indimi aut retineri Politica poteft ulla, tune enim eli cadaver. Et non folum Sacri Conci!» dogma eil, quòd verum vero , & icientia icientite non contradicit : fed omnium Philofophorum : ipfe ta­ rnen nil veretur contrariam Arti Politice dicere Theologiam , & Ethicam, ut Principibusexofie fiant.

Ex eo quod Religio Prxterea cum Anima regat corpus ,arm a, ¿Afortunas, non nè oportet prius «ft Anima politic*. animam inflituere; quse ipforum eli Agens, & finis ; anima; autem Deus? ergo non ex arte j ipfe contrarium faciens, loquitur Macchiav. nec ejus Admirator : Sed ex peritia afiutorüm , & nebulonum . Propterea Artis, ( inquam ) efl docere, quo animo debet effe Politicus Princeps ; Tyrannufque debet imitati cum , fi debet ipfe fervari. Et Refp.efle viva, non cadaverPraeterea nelcit Enclyclopediam; per quam omnis iciétia fciéntise ufui eil omni.

Ex Encyclopedia, Multo autem magis qu$ generalis e il, & qu$contermina : ut Ethica Politiae & Oeconomite. Item qua: im perat, utitur ancillis : At fecundum D. Thom. 6 . Eth. &¡p. ledi- 2- Politica imperai Ethicte, &Oeconomia;. Ergo utitur illis. Ergo ex Artenon contra Artem. Sicuri navifaèliva , utitur dolativa, & caefiva lignorum &c, lile homo non vult feientiarum mutuum ufum, ut poifit defendere Macchiav. laudantem Tyrannidem; & perfidiam , & impietatem in Principe, ut in cap.

18 . oilendimus.

E IcnorantiaMac- E t e r e a nec Macchiav. hanc Dialedicse feiebat fubtilitatem, cum nullis fcienthiav ptobarur de- tHs , nifi praxi politile, operam dederit. Quapropter non ex ratione Methodi , fcnfionis falfitas. fed ex malitia praccepta dedit impia . Ergo non piè etiam defenditur : undique* lacerato quoque tegitur pallio.

Ad iècundum , Re vera, Politici eil , omnes Reipub. formas deferibere . At faipiato nihil attinens s¿ accufatur Plato ( non Ieèlus,vel non intelleélus) quafi non deferipferit omnes : ^p°liticam^°mnt, cum Jh fu¡s j ecem dialogisde juilo omnes formas percurrerit. Et mutationes Anft-etiam de Ty- altarum in alias ; Et de Tyrannide diiferuerit longe plura,quàm Arili. Unam aurannide, nedum de fern probaverit Rempub. optimam, ficut fecit etiam Arili. Imo quidquid boni caxeris in a4.1ibris Arili, dicit, ab illis io . librisaccipit, & a 1 2 . de legibus, & áMinoe deLegif^¿idiWuntusm'U ^atüra 5 ^ ^ Civili, de Regno. Divifit etiam Plato in lib. de Jull.tres flatus.Prinliora ab ilio. SmC" cip is, Paucorum Bonorum, & Omnium: idell Monarchiam, Arillocratiam, & Politiam . Quartini degenerationes docuit effe , Tyrannidem, Oligarchiam, 8i Democratiam. Et quomodo altera in alterar» mutantur Politicé; & quomodo ex viribus numerorum . At & quantum per fe praeílet optima Reip. Platonis fupram optimam Arili, alibi monllratum eli ratiombus , & S-Patrum, & Philolòphorum teílimonio. Sed quoniam Arili. Macchiavellizat, concedendo abufum mulierum, & puerorum ; & fetuum caedcm non fanorum jubendo : & Religionis impurse gratia , priapi & nefandarum imaginum retiñendo pièluram : & Sacerdotium vulgando ( quafi elfet non Dei cultus gratia, fed humante quietis) Militibus veteranis , fanguine, & violentia plcnis, attribuii. Et omnes artífices, & agrícolas, ex­ tra Rempub. quafi incapaces fxlicitatis, fervos elfe vult, cum Macchiavello do­ cente

C A P .

X I X . . 17 7 cente Tyrannidem ; Propterea videtur admiratori Macchiavelli melior quam divinus Plato ; quern tamen omnes Theologi meliorem fecerunt. lit Chryf. Auguff.

Ambr. Juft. Bafil. Greg, tres , & ipfe D. Thom, in opuf. de Regina. Princip. Jib. 4. c. 4 .& 3. poi. Si i.M et.& alibiPraeterea fallaciter infert , quod Politicus docere habet tyrannidis confervationem qua tyranms eft . Si quidem, ut fic, res mala eft ; malaque politia : igitur non Tyrannidis adipiJcendje , & conferconfervabilis . ( Malum enim feipfum perdit }nec ab arte ; qua? eft rerfta ratio fa- vâdæ per fe non da. tìibilium; nec à providentia qua? eft redaratio agibilium ; fed praeter hasc omnia. tur ars : fed pericia, Igitur non eft Politica? Artis pra?cipere de tyrannide confervandarficutnon eft Me­ & aftus. dicar 5 de lue Venerea confervanda ; & de acquirenda , vel confervanda pefte, aut At deftruenda;, & meliorandæ datur fiftula , prtecipere ; fed de fanandis. Propterea cum tyrannides fint peftes Princi- ars. patus, de illis retinendis, aut augendis , nulla datur ars , fed diabolica aftutia_. » Datur autem de fanandis,& meliorandis rationefubjedi, non obiedi, Dixit enim Aug. injufta dominia effe magna latrocinia. Doceamusergo nos Politici, latrocinari, pejerare, abuti pecuniis , & uxoribus alienis , occidere fapientes, potentes, bonosque , ut fimus intra artem Macchiavelli admirabilem in ìlio admiratort, .

P R O H D O L O R . H *c quidem Politico dicenda funt qualiter fiant, cum_» deteftatione facientis, & fadorum : ut dixit Cato Cenforinus, quando in Senatu Romano audivit Carneadem difputantem contra Juftitiam prò Tyrannide : & pronofticatus eft, non diu duraturam Remp. Romanam, in qua adolefcentes tarn libenter audiebant illas Macchiavellifticas rationes. Et eventus fubitò id oftendit in Mario, Sylla, Caefare, Pompejo, aliisque Reip. exitialibus. Nos autem in Rep. Chriftiana id non advertemus ? At Macchiav. docet, jubctque fieri, ut bond fimpliciter Principi, non, ut fecundum quid , ad principandum lie . Multoque minus folum narratiuè . Lege , qui non credis,in Princ. 7 , Laudata feelera Valentini prò adipifcenda Tyrannide, tanquam virtutes.

Cum véro hoc probat autoritate Arift. & S.Thoma?, longè pernictofus aberrat * Falsò allegatimi Non enim ifti docent artem confervandi tyrannidem, fed fanandi, vel propè fani- fuifle Ariftot- & D. tatem xeducendi, etiam ex fuppofitione , ft debet retineri, nè dum abfolutè . Thom, pro Mac­ Neque in 5. polit.c. 9. & 1 1 . docent, quod acquirenda, & augendafit tyrannis, chiav. & pro fuis. fed quod ubi ex corruptela aliarum formarum politicarum quocunquemodo(nam multos modos narrant ) contigerit,mitìgandaeft , ut durare poftit ipfa, mala per Nec D. Thom, nec mifturam boni. Siquidem ajunt, quòd malum non poteft fèrvari, neque vitium_- ; Arift. docent ryranigitur non eft ( aiunt) tollenda religio , 8c virtus , & probitas,& amor populo- nidis mala ex arte. rum ; fed fi non ineft , funt faltem fimulanda ; quoniam faltemfimuhcrum, Si um­ Sed iblumnarrant, bra virtutistutatur Statum. Ergo Oligarchia non eft ( ait ) jurandum ( ut faciunt & ad bonumex arte producut,diminuen. fluiti Politici ) quòd contra plebem lint operaturi, fed contrarium . Quod fcili- doejus icelera, vel cet fint plebi benefadhiri, quamvis hoc non intendant : & pro eis non fit . Illud tegendo ne lardant enim eft fine judicio , & juftitia, & fine veritate, licet fit cum veracitate : & hoc cum judicio, & juftitia, 8i veritate , fed fine veracitate tantum. Ergo conceditur, ut minus malum tyranno . Utrumque tamen eft perjurium, ut docet S.Thom .2. j . q. de Relig.

Si 98.Neque oftendendum , quod adolefccntibus funt abuluri per contumeliam, fed fimulent ex amore ; neque fpoliandi divitiis populi, & vita fa­ pientes , quafi per odium , Si iram, fed quafi machinati fuerint contra libertatem, aut majeftatem , aut propter indigentiam Reip. Igitur D. Thom. & Arift. docent fine amore fuorum , & fine virtute , aut virtutis, 8i amoris fimulacro, non polfe Tyrannum vivere. item ideo verè benefiejum effe oportere, Sc amicos conciliare, praeftanttores, non occidere , & popuium favoribus mulcere j aliaque multa, ut in t cap.

90.

,78

ATHEISMUS TRIUMPHATUS.

cap. allegatìs palam eft.Ut mirum fit, qui ex flore venenum araneus animus exugtt, Unde concludit Arifl. poftquamtam bona præcepta Tyranno dedit. Ex bis enim necefìe eiì dominationem pulcriorem , optabilioremque ; quoniam melioribus irnpc • rat, & non abjeSlis, nec, & c- & longiorem , & durabiliorem , & c . & probat exemp. cujufdam Regis Laced, qui fie minuebat iuæ robur tyrannidis, ut diuturniorem faceret.

Præterea in cap. 11 . Ut enim ( ait) conuptio Ejgni esl deducere Eegmim ad tyrannidem : ita tyrannidis confervatio efì ad Fuegiani gubernatìonem magis eam-> referre.Idem D.Tho.ibi,& in lib.de Regim.Princ.&lib. deEruditione Principum.

Cum autem admirator a it, non polle repcriri Rempub. bonam , ideò danda_» effe præcepta pro Tyrannicis ; longé magis peccai. Non enim quia non habemus bonum poema, & orationem optimam, dabit Horat.& Cicero, præcepta de malis poematis , & orationibus retinendis.fed meliorandis ; Si ita facit Arift.& S.Thom.

Si ad hoc argumentum refpondimus in cap. l i . Falsò ergo ex Arift. defenditur impietas , ut pofsit d ici, quod timet dicere penna , buccaque .

Cum vero ait, inertes eos, qui de probitate confidenti* dant Principi præcepta, Qut P'^ b f t a t e lr quoniam ad Theol. & Eth. pertinent, mirificè allucinatur . Quoniam iple Arift. nonTnertk’S & D. Thom, docent Principem oportere effe bonum fimpliciter, non fecundum lari debere, ffd ut quid. Præterea quando vult retinere tyrannidem, docent, virtuosè vivendum.vel verse artis politic* fajtem fimulandum . Ergo de ratione Principum eft vir tus . Ergo pertinet ad PoliMagiftros laudari. tjcum # pr3eterea Deus eft Rex Regum , per quern Reges regnant, ut in Theol. & Metaph. & Phyfica probatur . Ergo nifi dependeat àDeo Princeps ,non profpe^ ratur . Ergo non eft alienumd prudentia politica docere Principem , ut fi velit Principatum tenere, fit bonus erga Deum . Unde fequitur, ut non pofsit effe malus , contra homines. Ergo, conciliât libi pro odio amorem : pro contemptu reveren­ da .5. o . io. tjam . ¿yg enjm peffundant Principem, telle Arift. experientiaque . Ergo ma­ xime ex arte præcepit, qui bonum effe prxcepit : Si omnis ars idem facit circa fui fubje&i bonitatem , & malitiam ; præfertim morales, 8i faftiux .

Igitur quantum delinquat, cum crimen fallì impingit politico, præcipienti de Refp. ad ranonem probitate, ex dii!is liquet. admiratoris.

Ratio ejuseft falfiflìma. Namipfe Ariftot. & D . Thom. 5. polit, cap. 1 1, do­ cent , non poffe Tyrannum fervare dominium , nifi ad Regni régulas torqueat, ita quod fiat bonus populo, 8i melioribus : atque virtuofus : 8i ubi deeft virtus »faltem fimulet virtutem . Ergo non eft contra artem , & multo minus contra verjtatem , qui docet fervare tyrannidem virtutibus. Et cum ait, quod non eft amplius Tyrannus, fi dimittat dominari. Bene quidem ; quoniam non eft amplius malus , 8i morbofus, fed fanus. At ( inquit ) dimittic dominium , quæ res bona eft : nec dimittenda . Ergo 8ic. Refpondeo , quod dimittenda eft propter majus bonum, fi credis in illud , & in Deum . At quoniam fervare vis Tyrannum , nequaquam_* fallit, qui docet modum per reduttionemad Regiam gubernationem ; hoc enim Arift. docet, 8i S. Thom. quos patronos affumpfifti : nec alia via eft , nifi, ad vir­ tutem vitiis detortis, paffuti facere de tyrannide Principatum ; ita enim faltetlLj ( ait Arift. in fine cap. 1 1. ) V el femibonus e n s , re i non malus, fed femimalus, <& pro rata bonitatis , qmm tyrannis accipit accedendo t\egiam ad gubernationemi melius fervatur.Cujus contrarium admirator ineptè comminifcitur,Corrumpi,lcilice t, Tyrrannidem , fi ad bonitatem Regni accedit. Malum enim non fubfiftere> putat Arift. nifi in bono, 8i in ejus communione, &acceffu,non in receffu ,u t vulc admirator : per feenim nihil e ft, ut docet Dyon. & D. Thom. & a lii, Ergo T y ­

rannis

CAP.

XIX.

179

annis, ut mala , non poteft iubfìftere , nifi in bono, & boni copula . Igìtur non aliud habet remedium. Ergo non ed falfi crìmine reus Politicus,& Arid.qui confulunt ad Regiam trahere tyrânidem potedaté.Ergo falsò fub Arid.clypeo te tueris.

Porrò Admirator fibi roultipliciter contrariatur. Primo enim dixit, quod Politicus artes Tyranni narrativè dicit, non probative : deinde ex narratone ad approbàtionem ex fola fuppofitione , videlicet, fi debet fervari Tyrannicum Impe­ rium , artes narratas præcipi dixit. Tandem non ex fuppofitione tantum, fed fimpliciter bonas docet, quoniam contrarias funt mal* , quas nos dicimus bonas : & ideò inerti*, & falfitatis nos accufavit, & hoc confirmât, fubdens : quòd virtutibus corrumpitur Regnum acquando , ut dementia, religiofitate , fide ; ideoquo falfus elf Politicus, qui negat Principi ufum crudelitatis, impietatis, infidelitatis ; At inquam, maximè fallitur admirator . Non enim dementia, & pietas , & fides, obéit (tatui unquam, fed contraria vitia ,ut Arili, etiam docet, Fall untur autem qui (lupiditatem , quia non puniunt, nec fentiunt vitia, prò dementia venditant ( cètra quos Moyfes, nec mifericordia Acéti Judicem jubet ulla/icut Hely non puniens filios, abutentes facrìs) & pro religione luperftitione utuntur; ut Agamenon Religio, & virtus ¡molando Iphigemtam : vel religione nò intelleda utuntur fuperlìitiosè.Sicut He- veran“ llaob ft , braci in lib. Maccbabeorü quando noluerùt pugnare in die Sabathi,& trucidati funt. pcrio > fed falfa ex Unde decreverunt ede pugnandum, quoniam, &c. Velperjurio utuntur pro jura- maliciajvel ignoraamento, ficut Agamenon, Si Herodes: fic de cstcris. Seddicet admirator , fi ria. injuftè poffidet Regnum Athali, debet redimere fecundum politicam. Ergo non fervatur • Debet, inquam, ut vir bonus. At ut bonus Rex debet tyrannidem in Regiam poteftatem torquere. Et vitia in virtutes . Sicuti prudenter villicus debi­ to ufus ed pro fe fervando, ut reciperetur in domibus debitorum , quoniam fo­ dere non valebat : & mendicare erubelcebat • Necefsitas autem fecit bona commu­ nia Similiter qui bona aliena fubripuerunt, in pauperum fubdentationem, & Templorum jubent & Pontifices convertere^'gnorentis Dominis.Multi etiam per vim occupantes Regnum, fatagerunt bénéficias, & bono regimine à populis fe acceptari, & confirmari, ut Augudus.

Tenia falfitatis nota, ab impietate bene radicata , vel ab ignoranza dupìda^, dt£ n“ tJ ™ ìnunitur Politico , fuadenti Ju s, & fas, propterea quod melius ed its, qui per ne- fugere reprehenf;oI fas Si injuriam Regna acquirunt vi, doloque , Si fimiliter malis retinent artibus , nem amplius non quoniam à ducentis annis ita obfervatum ( ait ) videmus . Verba hase funt Arid, pofsic. Non enim circa finem io . cap. Quod modo non fim i regna, fed Tyrannides . Quod veruna f\ ed fub Gentilifmo ; admirator autem fub Chndtanifmo hoc docet . Nec confi- approbativyè fo]um derat Papatum regnum virtuoforum totius Mundi, in quo populi aluntur laute, ex fuppofitione . fed icholis, Si facrìs indituuntur,nobilitanturque,ut omnes podint ad feeptra Epifco- fimpheiter. patuum aieendere, Si Cardinalatum,& Papatum : Si fapientes, Si optimi non occiduntur , fed fublimantur . Item Principes Hifpani, & G a lli, & in fuccedìone judidìma inaugurante, & fervantur, non occidendo fratres, ncque viros bonos, fed premiando . Dux Venetorum, Imperator Germanus, imo & Rex Poloni* elezione . Quod fi Tyrannos Macchiavellidas admiratur homo ; nos eorum præcepta pro nihilo habemus . Medicus enim non fomentare morbos, ut admirator, & Macchiavellus volunt, fed fanare ex arte habet. v Conditiones excufitntes Macchiavellum, nulls funt per fe . Primo, quoniam loquitur non narrativè, fed approbativè fimpliciter, non ex fuppofitione docens acquirendum & retinendum elfe Tyrannidem artibus Theologue contrariis : Si admirator eoncedit banc eontrarietatem exemplo ( licet falfo ) Jofiar, & Ludovici

ficut

180

A THEISMUS

TRIUMPHATUS.

ilcut Macchiavellus fecit exemplo Prophetarum . linde liefet fingat loqui admtrator ex fuppofitione, tranfit ad abfolutum : peccans fallacia de fecundum quid fi­ d o , ad fimpliciter aifcrtum,& Juftum &c. Item cum modos malefaciendi docueris ex arte j qui paflìone captis humana videntur utiles ; nemo Tyrannicus eos relinquit : fed utitur tanquam fapientia fcientiarum ; dicunt,enim nosviuere nefeire, qui nolumus fimulare , nec fallere, nec frui præfentibus bonis adlibitum fpt> futuro* um . Plures autem homines ( ait S. Thom. ) pailìones animi quam rationem fedantur. Ergo pluribus malefacimus, quam profumus, arrem in federe po­ nentes . Quæ tarnen ars nulla e il, fi prædida recolimus. Nec Macchiavello profunt : ipfe enim docet ignorantes fuiífe Apoilolos, Si Prophetas, quoniam nelcierunt armare credentes, putatque omnes prò ditione adipifeenda prædicaiTe : Oliverottum, & Vitellotium , dum occiderentur à Valentino non digna fe ver­ ba fuprema locutiim : quoniam non generofe indulgentiam peccatorum in mor­ te p etiit. Quod tarnen veré generofum fuit feilieet. Petere bonum ab hoif iliter dante malum, debente examicitia, & fanditatis profeffione dare bonum. Sic admirator plebeos vocat increpantes propter hoc Macch. Item Caitruccio im­ pío Tyranno laudes fummi Herois : & gefta mirifica Philofophorum, apud Lafertium narrata,Macchiav.falsò tributi, ut in eo Idæam optimi Ducis locaret.O ridiculum impoftorem,fcelerü Magiflrum.Violare juramentum non putateife malum fimpliciter, nec non bonum Politico , ut ait de Valentino occidente Urfinos, Si Liverottum, & Vitell.fub juramento non lædendi : & rede feciífe ,Colonneníes, &ceteros optimates, extinguendo. Cyrum præfert Moyfi . Confcientiæ cuílodes irridet: nec putat aptos Regno : & idem ejus admirator affirmat.ut videantur hæ medelæ ex timore tribunalium potius, quam ex arte depromptæ* Cur non refere quædicit Macchiav. inPrinc. cap. 7 . quod virtuofiffimèoperatus e li, quando tot malafedi Valentinus. Seque non habere melius exemplar optimi viri ab omnibus. imitandum,quàm Valentinus ille,de feeleribus tantopere commendatus : Quem» a it , proponam omnibus imitandum, ficuti Si fació.

Secunda eft inanis medcla , Non enim potei! non lubrica die etiam illa, quae Sceúda cautela falmalum deteftatur, fi malas artes tamquam bonas utilefque tradir paratis potius lax eft : nec à Macchiav.acceptatur. voluptatem, quæ Tyrannorum eft finis & incentivum ; quàm rationem, quæ regia eft , fequi . Plerique enim Tyranni funt, & id fatetur admirator ; quod nonpoteft reperiri Refpublica veré virtuofa , nec Princeps. Laudetur P. Aretinus, qui artem Meretriciam docet, & nefandarum voluptatum ritus. Similiter Dodores manticulariorum , & latronum ; quoniam ex politica; propri* fapientia loquuntur Admiratori • Vide quas laudes dat Tyrannis : quorum vitia & federa vocat virtutes, iiimmas Macch. 8i ait, ab omnibus imitandis : cujus reprehenfores admira­ tor , vocat plebeos : quafi principum fint, quæ jubet Macch.plebeorum, quæ nos.

Refp. pro fecunda Quòd objedionioccurfat, valdè impiè affertur. E x Epift. enim Apoftoli, cacautela, eft valdç_» piunt errandi occafionem folùm fceleili : quibus quidem ab illa epift. ars malefa­ difl'ona,& impia. ciendi tribuitur nulla : fed probitas , & fides. Sed ex didis Macchiav. docentur boni fieri fcelefti : & fcelefti de induftria malefacere pro adepifeenda, ne dum pro retinenda Tyrannide . Et ideo fcandalum adivum eft , non paffivum . Adæquat Macchiavellum ApoftoloPaulo, impiè, ruditer , & ineptè . Nec moror, quod oporteret, demonftrare quantopere inpræceptis Logicis, ne dum Politicis, inde firmatis, cæcutiat : hic enim non eft locus.

Ad quartum, Omnis artis eft,opificii proprii probitatem, &improbitatem dicere :fic pidor bonam, & malani judicat piduram :illamcommendai, iftam-j vitupérât

C A P.

X I X.

181

vitupérât, datque artem vitandi hanc . Philofophus laudat philofophiam , vitu- ^ aj m._ perat Sophifticam, ut Plato mirifice fecit. Sic Logicus , Siaedificator &c. Ergo putacnon c(£ ûisôafierit admirator , quod non eft Poiitici vituperare Tyrannidem, fed Ethi- politici dânare Tyc i . Præterea nefcit, quod Ethtca gubernat partes Reipublicæ : Poiiticatotutn_-. rannidem &c.

Et idem eft juditium totius & partis. Praeterea omnes Politici ruinofas formas Politiae deteftantur ex arte. Ergo & Tyrannidem . Quam fi laudat Macchiavellus, contra artem laudat ; ficuti li picftor pravam pidhiramcommendaret, &,quomodo fervanda , doceret. Mirum quantum audet ut defendat Nebulonem impium.

Et quern dicit ex metu, non laudandum, ex fententia défendit, tanquair. divinum ardficem . At quorumnam ? Corrupted, Rapinæ, Doli Carnificinæque ge­ neris huinani * ' v Ad quintum , fuo capitur laqueo . Remiisionem Tyrannidis bene jubet Poli- Quâm irrationabiticus, quoniam fie virtutibus adhæret. Et lie facit Ariftoteles, & Divus Tho- liter contra Artem , mas docentes, ut ad regiam trahat gubernationem Tyrrannicum Dominium^ : ” **!!"

Et virtutes induat ; vel indutum fe fimulct, ut fit faltem fimulator. Malus deb£e_» enim omninô non fubliftet. At Intenfionem nemo jubet, nec Ariftoteles, nec pr0 Tyrannidis InDivus Thomas, fed Macchiavellus . Non enim prodeft augere mala. Quoniam tenfione, ficut pro ut ait Ariftoteles. Malum fe ipfum perdit : quod ft integrum fuerit, intollerabi- K™ £ l° ael?rx“ ~ le evadit . Sic probatum eft nemincm totaliter malum pofie uno die vivere : ' qU* Temper enim aliqua virtute fubfiftet.vel naturali, utDiabolus. Totamenim bomtatemexuere non poteft citra annihilationem. Igitur Mirum, quod admi­ rator praeceptorem Augmenti Tyrannici benefacere ex arte contendit. Nec enim Tyranno benefacit, quern replet malitia majori, & metu continuo, & ruinæ parat, ut idem Ariftoteles teftatur. Nec populo fubdito. Non enim poilunt cavere ex hoc , quodtu doces Tyranni artes. Siquidem pueri, mulieres,populus minutus, & qui infulas incolunt , & Regni terminos arduos habenc, e x ir o non pofiunt. Necabfque majori m aloexibunt, ftetiam contermini regnatores Tyranni funt, quales docet Macchiavellus : aut fi ibi non habent ftabilia-. , outbus vivant, bona . At nec Macchiavellus docet Principes artem Malefaciend i, ut nos caveamus ; fed ut ipfi citrà rukiam, vel aliquo tempore, ftent,fervcnturquè . Et idem dicit admirator j Quod ft falvati , & fervare debent l i ­ gnum , ità faciendum Mis pretcipimus . Imo dixit, quod qui contrarium jubent, iunt falfarii, quoniam probitas non falvat Jofiam , nec Ludovicurn , fed evertit- Item ait, virtute, & vitio utendum . Aliquando enim ilia, aliquando ifto fervamur. Et Clementiain , & Religionem, &Juramentum, & fidem fpernendaconfulit. Ergo non auget Tyrannidem, ut per hæccorruat, fedutftet.

Artis enim eft, ait, confervare . Hæc autem prascepta artis funt. Nec enim nar­ rât quid faciunt, fed faciendum docet ,& contrarium deteftatur . Evangelium veto laudavit villicum iniquitatis,quoniam ex jamfa&o malo elicuit bonum: non autem docuit facere mala : nec augere, fed remittere, & ad bonum trahere, ut Divus Thomas, & Ariftoteles, & P lato, & omnes ex ratione artis iecere. A faeculo non eft auditum, quod Verum Vero , & Scientia Scientix contradicat.

Intelligant ergo , proditorem, & deceptorem non efle Deum, iiqui con­ tra confeientiam agerc fuadent Principi , quanquam répugnante natura , ut Horat. ait.

Stat contra ratio, & fecretam garnit in amentia . nullum enim theatrum majus confc ientia, dixit & Cicero. Porro fi non vult ifte attdire , ficut. David , quid loquatur in f e Dominus Deus : Alpiciat, ut pfel. S4.

Antio-

18i

ATHE I S MUS T R 1 UMPHATUS.

Antiociius fceleftus 3 /altem quid faciat buiuĂ&#x;nodi Tyrannis ( ut iiipra oflendimus ) Dominus Deus . Confpiciatque Dominum eile Dominorum unum omnis vitiofitatis oforem , &vindicern; nec leges eile impofturas, nofiris bonis infidiantes ; iedvias regulafquead privatorum, & communium bonorum confervationem, fummique Boni per ifthaecadoptionem , cum Anima corpori non fubdita, fed libera eiTe csperit. T^olite errare, Deus noninidefur; Qutecunque femnauerit bomo, h<ec & metet.

L A U S

D E O .

I N D E X

RERVM NOTABILIVMr vinam indicac fapientiam.

21 Anima in tenebris corporis manens operatur ut videns duftu omnia videntis .

22 Bimelech Macchiavellifticè 72. fratres oc- Anima bon is fiiìis corruptibilibufque non con­ tenta,(ibi deberi Divina & «terna bona agno-" dens , poftea & ipfe occifuseft.

1 feit.

4 f - 46 Abialon Achitophellifta , qui federa multa con­ tra Pacrem commifsic , poliremo regnum, & Anim« in corporibus funt in agone, non in car­ cere punitivo , fed probativo. . ff vitam armile.

Achitophel laqueo fe fuipendit quoniam Domi­ Anima funt in corporibus ficut remigantes. j 6 Ammalia cunfta inllrumenta conjunéla habenc nus confílianos duett ad Unicum finem. apta ad vitam carnalem, ac morcalem.

4 1 Adulatores Principum ignarorü.aulici funt.162 Ad« ex peccato verifimtlius eft infelicitates , & Animalia pr«fagitionem rerum futurarum aliquam habent.

41 miferias humanäs evenifle, quam à Deo ma­ lo, vd materia, vel elementis. lo 4 Animos qui capcivant, facile imperium acquirunt, ac in vita periclitantur, quia mermes j Ad« inobediencia , & culpa propagatur, cum ferò autem imperane.

94 ipfe fit radix generis humani, non morfus pomi.

104 Angelica mentes Mundum mentalem incoltine, at etiam adminiftrant corporalem .

57 Ad« peccatum non damnat «ternis cruciatibus, fed tantum privat «ternis bonis . . 1 0 4 Apoilolos non fuifl'e deceptos , quoniam_» miracula non fecifì’ent ; nec deceptores, Admiratoris Macchiavdli argumenta córra fuos quoniam morcem fponte non amplexi efc reprehenfores reci tantur.

17 2 .17 J.17 f fent.

137.138 Admirator pro Macchiavello per Logicam falla cicer pugnar.

174 Apoltoli mendace.? nullo modo fuepe quoniam nec fragi les , nec infeii, nec malitiofi. 138.

Admirator contra artem Macchiavdli afin­ .13S ca prscepta, qu* non fune ex arce, défen­ Apoftolivere centuplum accepere &c. dit. v 1 7 5 Apoftolorum probitas & veracitas patet ex ipforutn conteftificatione per miracula edam-» Admirator redarguitur à racione , & à Macchia­ difcipulorum. *45 vello; quod probitas eft necefiaria ad confervandum Imperium .

1 7 1 7 6 Apoftolorum veracitas, ex probitate, & intrepiditate in tormentis patet.

14 3 Admirator refellitur á Concilio Later, quia verum v#ro non contradicit.

176 Apoltoli cupiditate, & ambitione caruere. 14?

Admirator falfo incufac Platonem , quod non_» Ariftotelica autoritas, in qua Macchiavellifmus fundatur, ex decretis Pacrum, & Concil. defenpferit orones formas Retp. x t 77 dejicitur . f• Admirator maxime peccat duro praecepta pro tyranmde ex eolaudat, quia Refpublica bona Ariftotelica autoritas dejiciendaex manifellis ejus erroribus , ex furto dogmatum, & feienreperiri nequic.

I 78 tiarum contrariecate, & contaminatione ReiAdmirator præcepta iropia à Politico narrativè public«. ? poni dixit, deinde approbativè ex hyppotefi poftea approbative fímpliciter.

179 Ariftoteles omne quod movetur ab alio mer eri properam docet. *3 Admiiator cautiones, quas requíric in politico, de tyrrannide loquente,falsò & contra textum Ariftoteles Fatum , Fortunati!, & Cafum fubter Lunam ponit non fupra .

31 tribuit Macchiavello.

180 Admirator impiè fcandalum pafsivum ab Apo­ Ariftoteles quia negat Idatasnegat providentiam .

31 llólo & Macchiavello arque dérivât.

18 0 Aer nofter eli teter caliginofus , craflus, fpiri- Ariftotelis difla prò immortalitate animae, aut vana, aut mortalitatem faperevidentur . 47 tibus malis plenus .

57 Ariftoteles imperite vitam in communitate Americanorum cultus impiè imitatur Chriftiadamnat.

81. 8* num .

124 Amor à Potentia, & Sapientia procedit, quia_* Ariftotelici, & Averroifte ex eorum intelletìu agente Incarnapionis mifterium intelligere amat quod feit & poteft , non è contra . 99 deberent.

100 Anima non poteft organicum conftruere corpus defe.

21 Ariftoteles, & multi Peripatetici D«mones ex­ tare negane. „X I 5 Anima fupra propriam Sapientiam operans DiQ_ 2 Arifto*

A

A

66

iS6

76.

I N D E X .

Ariftotelis, & Sophiftarum aliorum errores in philofophia.lndicant magis erraffe in Theologia.

133 Argumenta fex contra ReliSionem communem.

S-6 Argumenta decem & ofto contra Religionem_» Chriftianam.

6 7.8 Argumenta omina fophiftica folubilia elfe fincero, non impilro animo, quarrend.

9 Argumenta qiamplurima impiorum contra le­ gem Chrifti : & quod ejus Refpublica repe • ririnequeat.

76 Arma religione domantur.

90 Arrius & Photinusperperam de Trinitatis myfterio fentiunt.

99 Ars Diuina in cunftis efFeftibusrelucetiVerbum vocatur : & tandem incarnata eft.

27 Aftrologorum quorumdam aflertio non refta, quod Deus fecerit Mundum , ac poftea àliis ejus curam commifsit.

29 Afttologi fepè verum pronofticantur etiam de arbitrariis , quoniam homines potius fenfutn Stellis (ubditum, quam intelleftum liberum, fètìantur .

146 Aftrologicis decretis plurima bona Chriftianifmonunc promittuntur, liquid valerlt. 149 Antichrifti poli cafum vita felix & fieculum aureum expeftatur.

S3

B Aptifmi defeftu in aqua non decet emnes condemnare.

87 B Beatitudom afsimilatione , cognitioue, & fruì • done Diuina: Effenti* cor.fiftit. >9. 23 Bellare licet in Chriftianifmo contra Fidei hoftes infultantes.

79 Bene operan fecundum naturam,male vero con • tra eft, 159 Blafphemantas Detim purant fé benefacere (a t falfo ) ulcifcendo , quem putant injuftum_» &c.

3y

Blaiphemantes Deum libi ipiìs injurian) faciunr, quoniam non verum Deum , fed in ipiìs & ab ipiìs fiftum blafphemant : licet non lìc fentiant.

3y Boccaccii impium, & ludicrium argumentum_i contra Religionem . 6. Refoluitur • IJ4 Boni longe plus quammali in Mundo reperitur 34-3 i Ex bonorum Mundanorum vanitate homini convenire majora bona agnofeieur .

60 Bonorum divifìo ut minus malum ex hominum imperfeftione permifl'a eft in Chrifti Repú­ blica . gj Quia bonis mala, & malis bona eveniunc, n cellario futuram vitam aflèrendam. 15-9 Boni homines voluptatem maximam .etiam in_»

paupertate habent. ¡ ^9 Bonorum & virtnofornm felicitas iùperat omnes alias hujus mundi felicitates .

160.161 Bruta difeurfum fillogyfticum umbratilem ha bent .

44 Brutorum anima eft fpiritus calidus, lucidus, tenuis,aereus fenfuahs,ex Patrü fententia. s y

X calore Solis & materia terreftri fiunt lapides, metalla, pianta:, ani malia &c. 5 y Calvin ispsrperam fendi de Euchariftia: Sacra­ mento . ioÓ Calamitatum humanarum caufa in nulla lege, aut fcienda reddi poteft, nifi apud Chriftianos ex peccato Ada: . joy Cafus,& Fortuua per fe non datur relpeftu Dei, fed refpeftu fecundarum caufarum.

29 Cafus eft eventus piacer cognitionem, aut voluntatem caufe particulars , non univerfalis.

30 Caftrari propter Deum no literaliter accipitur, fedurfponte, ficutilli coafte, continentes finr. go Caftruccius Macchiavelliftapoft aftiones plurimas impias infeliciter moritur. ifiy Caftruccio difta & fa ft a Philolophorum fal/o Macchiav. adferibit .

165 Si Cadum & Stella: funt animat a:, funt homi ne nobiliores .

39 Carleftia corpora intelleftiva anima afsiftente , ac movente vivunt, non autetn informante.

39 Chriftus eft Sapientia , Verbum, & Ratio Dei, & virtutes omnes per efientiam . * 73 Chriftum ignorantes velint nolint funt cu Chrifto, in quantum putant fe vivere ftcundum_j rationem .ac volunt.

74 Chriftiani funt homines quodammodo nafeendo cum femimbus virtutum.

7y Chriftiani non dicuntur aChrifto tamquarcL.» feftano, fed tanquam a Ratione umverfali.

7y Chriftus etiam ob hoc incarnatus eft, fcilicet ut legem uaturse dedararec, abufufque tolleret.

7y Chriftus ut bona venderent, ne folliciti eflent &c. quibus prarcepcric.

80 Chriftus nonpraecepit ejicioculum literaliter, fed avertere oculos a fcandalofis rebus . 80 Ad Chriftum univerfi homines convertentur •.

83 Chrifti paflio fibi fiiniles facit per per Sacramenta in fupernaturalibus 8S Chriftus inermis vicit mundum . pf Chriftus mundum fubjugavit, non cafu, ut impii ai?erunr,cu hoc ipfumprophetaverit. 95

E

Chriftia-

I N D E X .

Chriftianorum pravitate non infirmari argumenta pro Fide Cacholica, fed augeri. 157 Chrifti feciindum adventum proximum efle opinatur .

157.158 Chnftiani fi in fide decepti effent, faeliciores quoque Macchiavellifta rege quocumque ef­ fent .

16 1 Chriftiana Reipublica inter omnes optima-» eft .

84 Chrifmatis unftio conveniens, ac fymbolum, & non repugnantiam cum natura habet. 88 Cibus & potus , ac libido mortahtatis funt figna .

46 Comparatio inter legem Chrifti, Moyfis, & Mahometti.

150 Comediam reprjefentamus creaturis caeleftis auls, & deponemus larvas, & videbitur quomodo partes propvias quifque egerit . pag.

61.63 Colores omnes funt lux feedata a nigredine terra:.

56 Communitatem bonorum Reipublica: ex charitatis defeitu diffialem eft; at in fe optimam perfeitam, & ab Ecckfia primitiva obiervatam.

8 1-8 a Contraria a Deo uno efle non pofliint.

3f Contrarietas non eft inter diffimilia, fed inter fimilia .

5S Contrarietas non eft a Deo uno, fed advenic ex agentium fimilium cupidineoccupandi fubie&um idem materiale infufficiens. 3 6 .1 1 5 Cornelii Taciti, & aliorum opiniones & afferta impia contra Moyfem , a Scriptotibus omni* bus, etiam infidelibus redarguuntur. 15 1.1 5 * Cornelius Tacitus ab Hebrsis afinos adoravi, a quibus aqua: Mofi oftenfae fint, falfo afl’erit . i 5 ^ -if 3 Corporis pafflones Spiritui corporeo communicanttir i Spiritus vero menti, qua: per accidens lasditur. _ 4^ Corpus eft quad career, & mors animat.

5f Creatura nulla digit malum fub ratione mali , fed quatenus mixtum bono .

37 Suppofita creatione mundi voluntaria, fequitur providentia,modus,incarnatio &c.z6.ioo Credentium primus otdo fecundum legis patrias .

1 Credentium fecundusordo fecundum propriam utilitatem , & voluptatem'. a Credentium tertjus ordo ignarorum difficultatesnon refpicientes . a Quartus ordo nil credentium Macchiavelliflarum. a. 3.4 Credentium quintus ordo quoruudam Philofophorum.

3 vic.

I47 Credentium fextus ordo fragilium .

4 Chrifti lex incepit fub trigono jovis , & Solis , Cultus Dei varius in diverfitate lacrymarum j ita utejus excellentiaab immicis comprobeat omnes boni dum Deo ablque pravitate_* tur.

149 fiunt.

69 Q_ 3 Damna* Chriftiani Mundu vicfire gloriofiori modo inermes, quam fi armati efient.

96 Chriftianorum heroes praecellunt armis, literis, & vircutibus , ac inuentionibus mirificis omnesnationes.

96.97 Chriftus Sapientia genita Patris fe fe oftendit in carne , quando magis nacefie fuit. io i Chriftus venit ut Medicus,virtutem, & charitatem prscipiendo , qui a¡item Medici praecepta (pernit , non fanatur .

10 1 Chrifti mors ialvat non quatenus eft interficientium adus-fed poena ipfius interfedi,& fpontanea folutio poenarum, quas homines pati debebant. io 4 Chriftus vere nos a Diabolo liberavit.

118 Chriftus cur feipfum nobis reliquit in Euchariiiia. n( Chriftum omnino fide dignum ex eo quod non hefitanter fe Deum efle affirmavit, & omni­ bus notis comprobavit, abfque ullo humanarum viriumfundamento .

136 Chriftum omninb fide dignum,quia non fuit deceptus , nec deceptor .

13d Chriftum omnino fide dignum, ac Deum ex communicatione poteftatis ad pofteros . 136 Chrifti vita, & miracula, ex oculato teftimonio Luck in fcientiis peritifsimi, & Pau­ li dofhflimi , & ejus perfecutoris probatur.

136.137 Chrifti vcritas ex teftimonio Principum ludasorum & Romanorum comprobantur .

137 Chrifti veracitas ex firmitate teftatium & comprobatione .

137 AnteChrifti adventum non defuere legis obfervatores , quoniam gratia non define. 79 Chrifti veracitas ex Apoftolorum credelitate poft ejus mortem taminfamem, & poft paffionum promifl'a, & non bonorum hujus Mundi .

137 Chrifti veracitas maxime ex vita ejus& diicipulorum , atque ex prteceptis tam mirifi­ cis .

137 Chrifti & Apoftolorum vita,fanditas portentaque,ex inimicorum infideliumque teftimonio comprobatur. ' I 41 -I 43 Chriftianorum probitas ex Romanorum tefti­ monio comprobatur .

I 4J Chrifti divioitas fuppofitis teftimoniis Sacra: Scriptura: demonftratur .

544 Ex Chrifti teftamento Moyfis teftamentum confirmatur, & ex prophetia Moyfis, & Prophetarum .

145 Chrifti advenfus aProphetis, Sybillis, & Philofophis prKconizatur.

14 5.14 6 Chriftus quscunque dixit eventus comproba-

I

N

D

E

X.

Deo non vilitas fed fublimitas eft fuiscondefeendere creaturis ad ipfum alcédere non potenribus : & cum in acceffibilis fit, haud negandum,nobis aliqua accefiibili forma appa­ Amnaiorum numerorum nontantus fornnile.

2y fan , quantus putatur.

101.103 Deus non concurrit ad non ens, neque ad paf­ Damnat adcrucians Deus ilio/ tantum, quos imfiones , nec mala &c. nifi permiffivè.

33 pxnitentes , & obftinacos prxnovit.

103 Deus ad effe,ad aäionem,& formarci aftivè con­ Democratici impii, animoque concreto . 103 currit.

3 3-34 Democritus perperam neceffitati, & teineritati Deus concurrit ad aftum peccaminofum phyfiomnia tribuit 17 cè non ad deformitatem aftus.

34 Dxmones tyrannidem in mundo exercent infe­ Deus concurrit ad aäiones contra.-iorum tanriori , & ab Angelis corriguntur.

58 quam ad unum,& ad agere, non autem ad pa­ Dawnones parva rerum naturalium mutatione in t i , nifi permiffiuè. }6 nobis varias fenfibus paffiones inducunt no- Deus dat virtutem, aflionem, & determinatiottris.

58 nem citta coaftionem ad aftum pium.

38 Deceptores in quacunque lege damnantur. 102 Dei opus mirificentiffimum eft, in pugillo cere­ Decepti invincibiliter non damnantur, ex hoc bri Amma n tam vaftiffimamalligafle.

46 quod leges pacrias erroneasobfervat. 102.103 Deum,naturale eft,nobis benefaciétem amare,& Quod Dzmoiies & Angeli lint, hiftoria veri colere,& ab eode opem petere inxrumms.69 experimenti.

113. 114 Deus vult coli, &no ipfi debitores fumus. 77 Dxmones extare ex multorum fcriptorum tefti- Deum aflunipfilfe naturam humanam, ut intìrumonio, & experimentis in energumenis. 11 y mentum coniunéhim aétior.um apud homi­ Dxmones & Angeli non propter indigentiam nes , non repugnat.

100 Dei funt, fed propter majeftatem .

117 Deus eft in omni re abfquefui diminutione;cum Dxmones non poffident in mundo quippiam , omnia in fecontineat.

101 quod non iìc D ei, imo ejus Carnifices & Li- Deus non debet omittere creationem animatìores, & carcerarii funt , non competitorum, quia prxnofcit ob culpam fore damnanres. n 7 das.

103 Deum effe ex eo , quia Ratio prima eft.

1 y Deus folus verax, omnis homo mendax.

129 Deum efl'e probatur ex fenfu, feu ratione relu­ Deus folus Magifter eft fide dignus per fe ,quocente in naturalibus.

1 y. 1S. 19 niam potentiffimus, fapientiffimus, & optimus eft.

130 Deum effe ex ratione in vita, & regimine animalium. jg Deus folus Pater , & Dominus,- noftri PrinciEt eoriidem cóflruSione,& vfu partiù. 19.20 pes vero tanquam Arietes, quibus campanu­ Deum effe ex eo, quòd dum negatur , affirmala appenfa eft.

150 ’ tur.

16.24 In Dea omnia funt Tdxaliter, ut in Magiftro , Deum elle ex eo , quod ex nihilo nihil fit. 16 in Angelis,ut in Miniliris : in Cxlo, ut in fi­ Deuni effe ex eo quod , quje temeraria elemenglilo: in dementis, ut in inftrumentis : in_» torum pugna fieri videntur, i'umma ratione dementati?, ut in fufeeptivis.

146 fiunt.

17 Diffimilitudo vera in mundo non eft, prxter Deum effe ex Faro neceffitate,& harmonia. 17 Ens,& Non ens .

37 Exque univerfi conftruftione, & fabrica. 17 Divinae previdenti* convenit,alimentùm,8t VeDeum effe ex non rationalium caufarum artifinerem, medicinas individui & fpeciei, parata ciofa generatione,& rationali caufatione, ad fanitate, auférre.

63opificem fapientiffimum fpetìante.

18 Divini cultus inftauratore m prxftolabätur PhiDeus eftintimior creaturis , quam ipfaecreatu­ lofòplii, & omnes Gentes.

118 ra; fibi Ì pfis.

18 Dogmata, qux Chrittus doeuit, & qux Eccle Deum effe ex diftiri&ione elementorum , & ex fia approbavit, per philofophiam haud impoffuga vacui.

18.19 fibilia demoniiran poffunt.

100 Deum effe non probatur, quia quod movetur Dolor non ex acquifitione alterius effe , fed ex ab alio movetur, cum multa à feipfis moamiffione proprii, fir.

33 veantur. z^ Dominium moleftum,infdicitatibus, & laboriDeus eft ens primum potentiffimum fapientifbus quàmplurimis plenum .

J59 i(>o fimum & amorofilfimum, creator , & guber- Dux Valentinus qui Itali* Regnnm occnpare nator omnium rerum.

23 voluit & obhanc caufam lederà multa comDeus nobiliora magis curat.

2y mifit, poftea mifèrrimè mortuus eft. 164 161 Deum hominibus cultum fuum ignoratibus tra- Dux Valentinus,& Macchiavellus fcientiarum, didifle, rationabile eft.

2y & politic* ignorantiam oftenderunt. i6y Ebrii

D

D

I

N

D E

F

E B rii, & «daces vitam libi abbreviane, & morbis quamplurimislaboranr.

159 Ecclefi* Roman* Fides ex firmitodine proennnciaca . a47 Elementa non pofTunt conciliari ad faciendum-» unum tertium , & melius fe. fo Epicurei ignoranter ex minimo malo terreno, univerfum effe eodem modo putanc.

54 Epilogus refponfionum, &affertorum totius li­ bri .

1 S7 Ens primum effentiacur Potentia, Sapientia, & Amore.

4.17.98.99 Entia cunfta participant Potentia, Sapientia, & Amore effendi.

18 Enfia cunfta affeftant divinam fimilitudinem.

18 Entia omnia operancnr propter finem, at non—» omnia fciunt rationem finis.

22 Entia omnia operantia citra agnicionem—» rationrs finis, ab intelligente caufa diriguntur.

14 Ens nullnm vult in aliad murari quamvis me­ lius.

32 Entia omnia à Deo Sapientiam , & Amorem , uc fint & conferventur habent. n: 33.34 Entia cunfta Diuinameffentia repiasfentant.j 3 3 Entia quia ex nihilo fafta, funt ad nihilum ten* dunt.

33 Entia particularia ex finito ente & inAnito non enteconftant.

36 Ens Primum habet in (è entitates omnium re­ rum feclufis imperfeftionibus , & nihilitatibus.

36 pntibus creatis largitus eli Deus gradus partici­ pations propri* Idea:.

36 Entia cunfta amane proprium effe pr*fens. 6z Efdras prophetavìt multa concra Mahomettem.

149 Eucharifti* Sacramentum, afferenti Chriffum effe Deum , non difficile eli credere.

100 Euchariitia: credibilitas ex inftituto Chrilli Sa­ pienti* prim* • ny Et ex divini Amoris exceffu.

117 .12 8 Eucharifti* Sacramentum non fnlum continet fignum,ut impius Zuinglius dicebat, fed fubfiantiam Chrilli. iz f Per Eucharifti* Sacramentum nos in Chrifto unum efficimur. t i f . i 26 In Eucharifti* Sacramento vermes, ac fordes, haud Deum oftehdunt eminentiori modo ibi manentem, fed tantum extrinfeca acciden­ ti .

11(5.127 Euchariitia cUr irrifa miracela non facit fem-

E

Per-

X.

ii&

FA

Ifum non collie verumj ficui fophilm*_j, auricalcum,Religio falfa,non tolluntfcientiam, aurum, ac Religienem veram.

64 Fames eli ftimulus dolorificus vcntriculi vacui, qui itringitur, ac proi nde repleri cupic. 59 Facum eli concurfus omninm caufarum, à pri­ ma ordinatarum, ut effedus pr*vifus refultet.

30 Fides Chrifliana quam rationabilis e li.

17 Fides in philofophicis plus nevalet ratio feeundum hominum confuetudinem ; at lècundum 8 naturam, plus ratio.

Fortuna eli eventus in rebus humanis , pr*tcr cognitionem, aut voluntatem cauf» jrarticularis, non tamen univerfalis .

30 Fundamenta imperii, qu* in fortunis, & corporibus, &animisvaleant, & qtiantumjunita & feorfum.

94

C

G

Alenusex fabrica Animalis Sapientiam-» primam agnofeit.

1 G Generationi affiftunt Intelligenti*. & per Ne9

ceffitatem, Fatum, & Hatmoniam, infiuxus magnos, omnia fiunt.

I5 Gentilibus ad quos non dum lex & remedium—» pervenir, non defunt illuminationes natura les & fupernaturales , ad eorum faltitem. 101 Gentiles funt inexcufabiles, ac poma digni , cum cognofcant Deum elle fe meliorem, ac fummum Bonum, & adorent latria viliores, & *qtiales fe.

I09 Gentiles fi Deos, ( vti nos Sanftos ) colere«', non peccafl'ent ; fi tamen ii Dii veras virtutes habuere.

I09 At quoniamii fcelefti fuere, peccane. 100 Gentiles quamplurimi fub Deorum nominibus elementa, & c«rpora magna & virtutes intelligebant jcolebantque. _ u t Gentiles colentes Solem, ac Stellas, minore re* prehenfione digni fune , quam qui animalia, « 11 Gentiles colentes Deos incorporeos, alternai bonum, alterum malum, erraut : minore ta­ men reprehenfionc digni funt ; quàm qui fi­ derà , & animalia.

1t

H

H

Eretici fuere in ChriftianaReipublica fuccefiione modica auto m ati, at non miraculis comprobati. u^ì Henricus 1 1 1. Gallorum R ex, quia proteftioQ -4 nem

I

N

D

E

X.

emineat intelligendo, Sc appetendo. nem hsreticorum fufcepit.extinft is eft. 1 66 Henrieus V 111 . Anglorum Rex Macchiavel- Humana anima non eft mortalis, quia non habet contrarimi), nec ex contrariis componilizando, infelix.

1 66 tur, nec eft elementaris forma , nec acciHomo natura rebus Haitis, & fenfibiltbus indens : exque puns pritnaljtatibus effentiahsret. *6 tur.

48.49-50 Hoirto homini non cedic , fed Deo. z6 Hominem efl'e nobiliffimum , animoque fere di- Humana anima poteft , fcit, & amat omnia,non quia ex ipfis cotnponitur, fed quia fpiracuvino inter creatnras habitantes fub Luna 39 lum eft FaOoris omnium.

49 Hominis divinitas probaturex prsftantia maxi­ ma fuper cunfta animaIia,corporeaque.3 9-40 Humana anima non acorporeis immutatur, fed contra a vehement) anims imagination^-* Homo non fuperat viribus,poteftate, ac fcnfus corpus agitatur, immutatur , deftruiturfagacitate, cstera animalia .

39.4 o que. f0 Hominis divinitas probatur, quia cum nudus, inermis , imbecilhs nafcatur, pauco poft tem­ Humana anima ab objeitis necmoveturad proprios aftus caufaliter, nec ehcitivè , fed ocpore animalibus cunftis dominatur,& fui ufui cafionaliter.

5°5 1 ferviunt, 4 o.

Hominis exceflentia monftratur ex arte ejus mi- Humans anims ignorantiam Deus permittit, ne ipfa fusexcellentis notiria amoreque cor­ rifica, in navigatione, belloque,itetn ex pypus vile contemriat;& cur vivere in corporeo rotechnia.

4o carcere amat.

5« Hominis ingenium quafi Divinum apparet, ex fcriptura, ac horol#gio &c. Aftrononna,Geo- Humans anims poft mortem cur in corpora non reddunc. $3 metria, & Mechanicis.

41 Homo erefto vultu donatus , ut ad fidera ipe— ftet, quia csleftis,& divinus eft.

41 Homines omnes qusrunt sternitacem per sdificia,Iibros &c. at fapiences fruftra quaeri ex­ Dolatris inventor Ninus Beli filius, qui no­ tra Derm autumnant.

46 men Dei Ieova ufurpavit.

110 Homo ecfiliber ad quolibec volendum , non ta­ rnen ad quodlibet operandnm.

164 Ides omnes in Idsa Divina, in qua unum fune rplucenf; at diftm&io reiultat ex refpeftu ad Human* anims excellentia,&tmmnrtalitas pro­ batur ex eo,quöd animalta ourant tantiirnqus axreiiora.

37 ad vitam naturalem fpeftant: homo vere Hi Ignis nobilifsima creaturarum corporearum, vividiffima tanqnam maximè (eniibilis, poquae non confervant, utjejunium, phiiolbtens , diffiiG ia &c. & iymbolum Dei. phiam,& Religionem .

43 Item ex corporis, honorum, delitiarum con­ Ignoranza & mendacium non ha bent entitatem, tempt» , ut Deum, & Superiora contemplefed tntitatis rarentiam, formaliter.

36 tur.

43 Imagines Dei & Sanftorum, ubi Populus ratioHumans animat immortalitaspatet, ex infinalis eft, coli rarionabile eft. lzg nitate in inteJiigendo, & appetendo, & po- Impii ad exercitium virtutum p-iis hominibus ferviunt.

38 tendo.

4 5&4Ö Item exprsreritorum. fururoruiDj & uni"er- Impietas omnis i prudencia carnis ortum haiälium cognitione,quod fenfus materially cor* buit.

11 o pori alllgatus facere uequic.

45 Imperium five Regium , five tyrannicum fit, laboribus, & infelicitatibus plenum eft.

•¡g Humans anims immortalicas argumentum ha­ bet ex pudore ubicunque reprsientats mor- Improbi inter infelicesinfelicifsimi funt. iSr talitatis,& abieOionis.

4b Indofti Epicursi funt in mundo veluti vermes Humans anims immortalitas, ex fapientnm, in corporis humani ventre.

14. i f 119 & bonorum teftimonio vfque ad morte com- Indt'Igentiarum congru« ntia infinuatur. probato.

47 Incarnar) Divinum Verbi) cóueniens fuit. 26.98 Ex Incarnatione innotuit perfonalis dittin­ Item ex divina revelatione.

4+ olo in Divinis z6. 27.98 Contra humans anims immortalitatem ar­ gumenta Lucretii, Galeni, & Peripatetico- Incarnatione polita, naturali fequela estera myfteria fuadentur. »6.100 rum facile refolvuntur , quia infirmitates , paflioneique in ipiritu corporeo Hunt. 48.49 Incarnationem Verbi Peripatetici omnino con­ Humana anima inferitur fpiritui animali talido, cedere debent. j 58 i f 9 lucido, fubtili, mobili,fenfitivo, quo median- Infantes non baptizati non funt adpoenam vlte fentit, operaturque &c.

48-49 lam cruciantem damnati : imo gaudent bonis Humana anima non eft temperies elementorum naturalibus lecundum Theologos.

87 nec ex elemenris cum fupra ipfa, & ex ipfis Neque dolent ex infeliciffiiqa carentia vifioms

I

I

33

I

N

D

E

X.

Sub legeChriftiana cric in Mundo unum ovi­ le , & unus Paftor.

71-79 Lex illa omnibus anteponenda eft, in qua om­ nes homines vivere poflunt,nec natura: repu­ gnar , fed perficit naturam.

71 Lex Chriftiana fundatur in amore Dei & pro­ ximi , ac omnia malainterna, & externa evellit.

7 17 3 .8 0 8 1 X,ex omnis pofitiva dependet à lege naturali, & lex naruralis eft impreffio legis stern* : qu* Chriftus eft.

74 Lex una in Mundo naturalis , ritus vero plures, & abufus .

71 Lex una eft naturalis, ali* vero explications , modificationes, & amplificationes ejufdem_j. legis, &exdufis tamen falfis.

7?

Lex Si fcientia debet prscipere de omnibus aftis virtutum, licet omnia fervati nequeant. 7 6 Lex Chriftiana poli Antichrifti cafum perfeflè obfervabitur lub uno pallore, 79 Lex Chriftiana fundatur in Fide, Spe , & Cha­ ntare, virtutibus divinisi philofophica vero in virtutibus naturalibus .

So Leges, ubi Charitas deeft, multiplicantur, abfque utilitate. * 80.81 Lex Cftritìiana omnia vitia repulfat invitis policicìs,hujus rei poffibilitatem negantibus.84 Lex Chrifti inter alias optima, precipue quia homines bonos facit.

8f Lex Chriftiana etiam naturali examine in cxremonialibus, ac moralibus , nilcontinet non fuave , & bonum.

89 Leges Gentium, nec totam Juftitiamhumanam nec divinam amplefìuntur.

90 Leges Gentium politic* finem veruno non habent, nec fcelera nifi exteriora, nec omnia hxc,tollunt.

90 Lex Romanorum peccabat, quia pro fine Domi natum, & pro medio bellum contra ptopriam fpeciem habebat.

90 Lex Mahomettana ob dodrinam, & prxcepta contra Deum , naturam, & Politicam. 90.91 L ltesfugere , . cedere, benefacere inimicis funt virtutis magnanima: a&us, Reipubli- Lex Tartarorum à Mahomettana parli diftat. 91 cae ,fanifnati , ac paci utiliffimi .

78 Lex Americanorum peccat idolatria , antropophagia libine nefanda, ac impietatibus maxiLegislatores tur conati funt ,fe Deos, aut à Deo mis.

91 mifsos fuadere.

2 6 .131 Legislatores ab aftutia , & Diabolo miffi, Uges Lex Japonenfium peccat cétra propriam & communem fidem, & facit cuídeles, maximeque fuas à Deo latas finxere , & falfis miraculis fuperftitiofos, infipientefque.

91 comprobavere.

13 1.13 1 Legislatorum à Deo miflorum folus Jefus per fe Lex Chinenfium idolatriam, vitiaque multa impiafque csremonias retinet.

91 folus fide dignus eft, alii per ipfum. ^ 133 Legislatorum qui à Deo miffi, qui vero non . Lex ) udxorum hodierna fuperftìtionibus pluri mis ignorantiifque piena.

92 .......

5 Lex nature omnibus eft communis.

3 Leges meliores, quò Rationis prim* propmquioresideteriores verò,quòdiftantiores. 92 Legem prima: rationis negligentibus data eft lex {cripta in fubfidium.

26 Lex Moyfi à Deo lata, fed pueris doñee creicant; &rufticisanimo, ob fervitutem AegyptioLex Moyfi cur nonperfefia.

26 Leges fuudanc Philofophi, & Nationes omnes rum.

92 in cultu divino. ég Legis’Moyfi cxremonialia, circa ciborum diffe-

«is Divin*,cum voluntati Dei confhrmentur, ex D .Thom.

8?

Injurianti cedere non ex metu,magnanimitas,ac fapientia magna eft.

78 Intelleftus unus in cunftis hominibus falfo à quibufdam Perjpateticisaffitmacur.

51 lntelleftus abftrafti cum luce habeant fympathiam.

S4 Intelledus abftrafti lucis privatione per opacum & mobilitatis per pondéra,& puricatis per fumum in inferno cruciantur.

54 Judicium univerfale negantes impoffibile eft quin morti proximi quoquo pafto lllud af­ firment.

160 Judices injufti fumus putantes omnia folummodo ad noftrum ufum fafta.

JudæorumTalmusiftarum affertiones impix breviter recitantur.

107 Judsi pod Chrifti adventum charifmata , & Prophetas amiferunt, & Moyfem pro Talmud reliquerunt.

107 Judaei ex propriis diftis ex parte convincuntur.

107.108 Judaei imperium univerfale Mefsiae in Chrilto ruditer non agnoicunt.

108 Judaei Saturnini funt.

148 Julius fecuhdus ex opinione Macchiavelli contra rarionem politicam multa operando , tamen . prolperatus eft. * iff Juramenti neceffitas ab incredulitate ex'ger.tis, & malitia dantis , ortum habet, non a natura.

77 Juftitia punitiva data eft in remedium contra peccata, Chrifti autem intentio erac ne peccaremus.

77 Juftitia Ciuilisextrinfecapeccata folum expellit i at Chriftiana etiam occulta .

89

37

rentias,

I

N

D

rentias,u/uras,ac divortium, oftendunt ipfam parcialem elfe & ad tempus.

9 2 -9 3.115 Lex Mofayca incepit cum Synodi magnat in tri­ gono Mercurii, & Saturni fiebanc, uc volunt.

148 Lex naturalis eft, quæ continetur in Lege, & Evangelio.

92 Legem novam predicantes., aut mittuntur à Deo aut à naturali racione, aut ab a(lucia, auc à Diabolo.

150 Legem novam introducentes à racione mifsi Philofophi probi, ac zelances lune: at indubicaca fide digni non fune, quoniam errare polTunt.

13 0 .15 1 Lucrecius, & Epicurei ex propriis diftis convincuntur.

24 In ludo taxillorum forcuna agnofeitur.

31 Ludovicus Sforcia Macchiavellilia in fua aftutia impía extinftus eft. léy LudovicusXIII. Rexdehzreciris, & pfæudopoliticis criumphac.

166 Lucherus & hærecici moderni, ut Antichrifti prascurforespreconizan fuere .

157

E

x:

ferunt: & quoniam non Credunt nifi quas fenfibus demonftrantur.

163 Macchiavellift* ftultè putant ipforum arbitrati« res humanas regere.

163 Macchiavelliftç ftatim principatum amittere To­ lere, quoniam rerum humanarum à Prima caufa dependentiam negarunt. 59.164.164 Magorum Aegyptiorum miracula per naturalem magiamfaita.

150 Mahomettis aflèrtiones icelerofie ineptæ contra Deum & providenriam & naturato, & proximum feipfas confinant.

104.206.107 Mohometis lex breviter recitatur. 104.106.107 Mahomettanorum cultus Dei exterior deficiens inanis, & irrationalis.

123.124 Mahomettanorum religioforum obfêrvantia, & vita, legis turpicudinem impietatemque indi­ cat.

124 Mahomettes , nocis qdibus dignofeuncur, qui Deo fune mifsi, penitus caret.

13 4 Mahometifmus ob omnibus notis,quibus Chriftianifmus comprobacur, ipfe evidenter condemnatur, ut falfus.

144 Mahomettem prophetatum ut precurforem Aiitichrifti.

147 Mahomettis peophetias eventus non comprobavit.

149 Acchiavelli origo,qualitates, (ludia. 162 Mahomettis lex incepit fub trigono Martis in Scorpione cum peífimis fignificationibus, fiMacchiavellus puravit Religionem elle cuti & lutherana &c.

149 arcem fallendi, &dominandi.

2.162 ííacchiavellus Religionem à Principe viclari Malum non datur nifi refpeftivum in phyficts : privativum in moralibus ; & negarivum in poffe, & fine Religione Remp. non ilare,conMetaph.

3 2 .119 tradi&oriè affirmât.

167 Macchiavellus faifoapud Romanos Religionem Malorum gaudia & voluptates fallaces, & cranfitoriæ funt, bonorum vero contra etiam in» pro ludo haberi putavit.

168 hoc farculo.

159 Macchiavelli ignorancia de armandis credentibus monftratur.

168 Malum non adelt tanquam ens à Deo, fed ordinatur ad elle , 8c Bonum, & caret eflenMacchiavelli de Savonarola ridicula interprætatio.

168 tia32.119 Macchiavellus Papatum abfque fua politica re­ Mali Deus non datuf, cum ipfum non fit. 3 3 gi fatecur, & ftare.

168 Malum à Deo permittitur ad bonû majus. 3 4.3 8 3f Macchiavelli régula: collant amicitias, familias, Mala omnia refultant in Dei glorimi.

37 nedum Civitates ,& commercia.

169 Malum à nihiloeft.

Macchiavellus non regnandi, fed ruendi artem Mala permittere Principis nequitia eft, quando ex his bonum elici nequit.

38 docet, dum prineipibus,& aliis præcepta fua infinuat.

169 Mali caufæ ignorancia errores omnes politicos & Theologicos in Mundo peperir. 118 .119 Macchiavellus (ejentiarum ignarus.

170 Macchiavelli defenfor contraria jubec , celare Mendacium triplex,aut ex malicia , aut ex ignorantia, aut ex fragilitate.

129 vitium, & non timere videri vitiofum.

17 3 Macchiavellus docet tyrannidem,ut bonam fim- Manichei infipientia,& contradiôio . 1 1 5 .1 1 6 pliciter,nonexhypothefi.

177 Materia lia làcramenta nondantgratiamexfe , fed ex Dei inftituto .

Probatorinfuis verbis, & exemplis. 179.180 Macchiavelli admiracor quidam ex Evangelio Matrimonium naturale : at conuenienter,ac vtiperperam ipfi opem fert.

172 liter ad Sacramenti fupeinaturalicatein ele­ vatum . gg Macchiavelliftas, immortalitatem negantes , convincit eorum appetitus regnandi avidifsi- Mens per fe non Ixditur à paflionibus corpomus.

46 reis, fed per accidens, quoniam ejus eft inMacchiavelliftae fitnt pueri, qui coquum, iûavia ftrumentum.

44 txhibentem, medico falubria jubenti, pre- Mens Hdn eft eorpus;quonram intelligentia, 8c appetito

M

M

'

à

I appetiru fupra eorporea elevator.

N

D 5°

Memoria amitticur, quoniam a maioribus mo-

E

Xi

dentei falvare.

Mufc*, Serpentes, & ilia See. utilïa funt adniovendum aerem,& ad exercendum nos, & ad Dei manifeßationes &c.

37

tibus minores fopiuntur.

Minimum quodvis ufum habet in mundo, ^30.3 3 Minimi eatis tranimutatio magnarum reru cau fa poteft effe.

3 *'’ ^3 Moyfes p.*ftantiora > mirabiliora, & durabiiiora fecit, quam Cyrus.

93 93 Atura eft ars Diuina indita rébus perduMoyfes M. Alexandrum, & Caefarem exceihc : cens cas ad fries proprios. aa. 60 quia in eorum regnis ipfius lex dominatur.94 Qui Naturam depravatam fe&antur,répugnât M oyfes, & Chriftus lange plura fubjecereReconfihisChrifti. . 79 gna , quam Cyrus , viribus rationis; quae fünt hominum: non corporis, qua: & beftia- Sicuc naturalicer Caufa prima ab homme înquiritur, fic& colitur, particulari modo,per rum.

94.169 aftus exteriores, 12 1

N

N

omnesmiferrimè occifi funt. fe non loquutus eft in legs : cum poftea alioi Nihil im eft caufa diftinétionis rerum.

36 de hoc loquatur.

1 1 6 1 1 7 Nihilum Deus non fecit, fed reliquie in rebus Contra Moyfen pfeudopolicicorum argumen­ ad ipfarum dülinftionem, fine quo omnia ta recitantur. *3 * effent unum .

Moyfes licet à Deo miffjs, tarnen ahqu* not* Ex Nihilo fafti fumus traduzione ad Effeptr ipfi défunt. . virtutem primi Entis.

110 Moyfis sefta abfque vlla ambinone , fed fumma Nociva ac inutilia qu* videiitur totum content. excellentia fa£h, ex hyftoriis hab-ntur . 15 1 plantibus nobis profunt, & mirabiles habenc Moyfes tranfire mare in reflaxu cum fuis impôtufus.

37 fibile erat naturaliter.

I ‘j 1 Nomen "quodeumqué, aut fermo,de Deo diftuni Moyfes Serpentelli *neum tant* virtutis, & a îa qua racione blafphemiaeft . Et quando bedir, miracula, haud conficere poterat naturalirer.

I?z Nociones communes, & prim* de Deo, & de Njlî molefti*, faftidiaque client in Mun­ quacumque re, non fune delerend* propeec do , ociaremur femper, ac ignorantes nere arsumenca contraria.

9 mus. .37 Not* vnde dig tofeuntur qui à Deo mittuntur , Mors non datur, qu* fît Ens, fed trafmutatio , omnino Chnfto,8e Difcipulis convenuti. 13 ? & refpeftu Encis particulars.

3* - 33* De Novi Orbis exiftentia loquuti Urne ChreMors q iaelibet vita alterius Entis eft. 33.119 ftus , Prophet*, & Philofophi quampluriSi Mors horribjUs, & vica entibus cara non mi.

IoS-IO? effet, Mundus effet chaos. * 3.3 Mors , impotentia , ignorantia,odium &c.a mO hilofunt.

3.4 Mortem timent Enfia omnia, & amm alia; quia Culi, Nares &c. non funt fenfus , f e oblita funt prsteriti efle , in certaque futuri ramina,per qu* objeftum fenfibile ad aniVaudent præfentibus. mam fentientem mtrat. .

111 Mundus à Sapientia prima eft,& non ab *terno Odium eft amoris umbra : non exeat tn Munquia cxcontrariis fadus. *3- 24 do. .

- r . 36 Nec Mûdus,nec res aliqua cafu fieri poteit.24 Oliverottus Firmanus Macchiaveilifta fceleroMundi conditore™, & gubernatoretn eundem fus, occifus dolosè à D.Valentino .

167 effe - - 9 Opinante* effe probatur. probatur. infufo^ habendi.prop i l i a u i b J funt i n n i teftificantibus c v i w u v « . . - . ------- r poft , * Mundi Pbatur ex lo Sanàorum, SaniäorUHlj & & Philofophorutn lunai partes udrw tanto pr*dn* ------ font - iferiartri , exemplo Philofophorutn vel affiliente, quantus cujufque confervatio à Columbi teftimonio de Antipodibus :& de ni fnfficit • . . 39 habitatione fub Aequinoftiali , & fub Polis Mundi creatione fuppofita abfque una Dei indi­ Nauigatium teftimonio,conviSorii 139 1 4° genza,non difficile eft credere ipfum inMunSi Opinio antepoueretur teftimonio icomerdo comparuiffe.

44 cium , ac Refpublica omnis ftatim deftruereMundi ordonon admittit meliora , quamqu*,& tur 14® quomodo flint. . 10 1 Oppofitionum omnium radices funt Ens & Non Q_oniam Mundus Deum non cognouit per Sapientiam,placuit per Crucis ftulcitiam ere-

O

I

N

D

P Apatiun defendentes, regnum , & gloriam

,adepti funt oppuguantes vituperium,& miferia .

165; Parmenides phyfiologorum, & Metaphilicorum optimds.

6 Parmenides unum omnia pofuic Metaphylìcè: •duo elementa phyficè, etiam Anil, teíiimonio , in hac re fecum pugnantis .

(37 Pafliones corporales non font anima:, fed compjpfiti .

Jt Peccatum a libera volúntate hominis nò à Dei jmpulfu ortum habet.

104.

Ad Peccatum Deu s non concurrit, led per­ mutiti ipfum elle defe&um boui.

119 Peccatum eft nihil formaliter , & ens materialiter , & ad hoc Deus concurrit. 1 19. 12 0 Peccamus decepti mixtione bom,cú malo. 120 Peripateticorum politlones , de unitate incelletìus , agentis vel pofliKilis &c. faifas, & abfurditatis plenas elle.

52 Perfona omnis in divinis eft Poremia, Sapientia , & Amor efl'entialiter .

27 Philoiophia jocunditate plena eft fed labore, ac corporis infirmitadbus acquiritur, & incertitudini fubiacet. ¿0 Philofophi diftinftionem aliquam inter Deum & fuam Rationem, feu Idaeam ponunt. 98 Philofophi antiqui Déosderidebant. no Philofophi occifi propter natura?, & legis defenlionem, inter Chrifti alfedas connumeratur à Patribus .

Pythagorici pii, & altiffimorum dogmatum_> cupidi .

E

X

.

Polle,fapere, & velie font in anima', & ab ani­ mo abfque corporis dependencia.

51 Potentia Reipublic* degenerar in tyrannidem, Sapientia in fophifticam , bonitas in hypocrifim. j Potentiam à nullo,Sapientiam à Potétia, Amorem, a Sapientia, Se Potentia procedere . 2 7 Prima Jitates, effendantesensomne etiam (im­ plex, font Potentia,Sapientia,& Amor. 27.98 Primalitaces Potentia, Sapiencia, Amor non font contrari*, led una res ; nec diftinguuntur nifi racione, & relatione .

50 Primalitates non componunt res, lèd.eflentiant.

9p De Piamiis & Poem's poll mortem dogma non eli alluda legislacorum,ut Aueroes Uni­ te putabat.

117.118 Prsdeftinat Deus antecedenter ablque meritorum : prsvifione reprobatque confequen-

„ ter •.

UT

Principia rerum naturalium funt calor, & frigus : cadi , & terra: conflitutiva, diffufiva, & fentienda. x 14 Principes cur fepè ignari.

161 Principes cum per fe fe feire omnia nequeant j Sapientibus , feu fapiend* (i.legi)obediant oporret. “ 163 Principes lecundum legem operantes, ut Temper profperad funt.

166167 Principes pios, & bonos omnes faelicicer regnafle, & operatos effe vidimus. 16 7.16 8 Principen) non modo bonum civem, fed edam bonum hominem opertet effe , ex Ariftote-

le: .

.

17!

Prephetiam fupernaturalem falsò ab atrabilt-A accerfiunt Arili. & Gal. ipforummet contra lèipfos tellimonio.

42 Prophet* & Chriftus non quia inermes occifi , cum etiam multi armati hoc ipfum paffi fine.

96 Providentiam Dei, & caufationem res nulla effug't- .

2 j .2 8 De Providencia, & benignicate Diuina, dubitantes, ii tantum de ardculis fidei dubita­ rn e. ioo Prophetiam Chrifti eventus comprobauit. 108 Pfeudopolidcns eli veluti Porcus confiderans quid manducaturus , non quid de ipfo faéturus fit Pallor , & carnifex .

170 Purgatorii ignis ed purgarivus macularum. 6 1

Platonici philofophi meliores Peripateticis. 5 Placonis politica longe antecellit Aditoteli cam copia, artificio, & optima? Reipublicae defcriptione.

I7 4 Politica, vel fundatur in Potentia, vel Sapien­ z a , vel in Sanftitate, vel in omnibus . f Politici imperite Chrifto, & Prophetis ignorantiam politica: tnbuunt, cum hi regnnm . perpecuum inermes fundarunt.

94 Politica: finis cultus Dei eft.

64.174 Políticas artes fuppolìtas nó oppofitas legi Di­ vini concedimus . x7 x Politica dependet ab Ethica, ut fubalternatum alubalternante.

I74 Politici non eft pratcipere de tyrannide confervanda 3 ficut Medici non eft de Pefte confervanda.

X77 Sed de defiruenda .

17 S18 1 Vatcunque moriuntur, aut habenr contra.

In Politiaprobitatem, & religionem docen­ rium , aut contrariis compor.untur. 48 tes,ex arte loquuntur, non contra .

178 Qualunque in mundo fiunt à Diuina arte cum Pontífices, & Prophet*Regesplures depofoepondere, numero, & menfura fiunt, & opere , & nouos pofuere. jgtf rancur.

X0I

Q

Q

RAtio

I

N

D

R R

Atio Divina voluptate,& dolore tanquam ftimulis omnes ad fuos fines ducn crea-

turas • 12 Rationabiliter viventes aliquatenus Chrifiiani flint,quia Chriftus ratioDiuina elt.73.7 4 -7 S Rationis Prim *ex ftentia probatur indudione omnium creaturarum rationabiliter vi-

E

X

.

Religio eft anima Reipublic* non Princeps, Ut Anftoteli placet, & fine ipía Reíp. nulla fuftineri poteft. n a . 176 Religionemfpernentium, & torquentium mfelicitas.

167 Pro Religione pagnátes femper profperati funr, qui vero contra fuccubuere.

169 Religionem fapientiores , & pii miraculis, & martyrio comprobarunt; quod non evenit in Philolbphormn fedabus.

4} Religio, elt nobis connaturalis, non aftut a fuperaddita . l &9 Nec Religio nec Juramentum , nec probitas obfuere pnncipibus; fed próxima vitia, quas accipiuntur, ut virtu.es . ^ _ ¡79 Refponfiones breues ad argumenta primi, &fe' cundí Capitis.

9.10.11.12-13 I 4-IJ De Refurredione mottuorum fides rationabiliseft.

5® Refpub!icaqu*vis,in qua r6 creditur Deus,auc

ventium. l9 ‘ 1 Regnum Sacerdotium divulse r.obilitas virtute lune bona.

Religionis gradui. _ , 1 Religionis & (cienrarutn in pratfenti fatculo tenebricofo vacillano . ° Religionis ver* figna controvertuntur .

Rei gionem habent umbratilem catterà amma­ lia ; Homo vetam , & rationalem . 4J-68 negatur provident.a,vel libertas arbi ii,auc Religio quacrupkx, naturalis, animalis, ratioanimorú immortalitas.ftatim coruit.169.170 nalis , & (lipernaturalis . . . . * Refp. omnis prophetia opus habet.

17 t Rei .gio efi cultus Dei, quatenus eli principierai Ritus omnes efle ímmundos, ac ludibriis íubdieikndi&gubernandi. to s , excepto Ch.iítiano .

12 8 .1 2 9 Religionis adusahi interni, ut conjungi Ueo Roboam Macchiavelhfticum fequens confilium per amorem , & inrelledum : alii externi, ut regnum pene am,fie.

166 l'acrifìcare , votiere , & laudare &c.

65 Religionis naturalis interni^ adus funt fentire Creatore,& amare plufquä feipfas.65 66.67 Religionis naturalis adus externi fune laudare Creatorem, & facete verbuin ejusnon per g ^cramenta data funt, ad facihtandam viam folam praefopopejam.

65.66.67 , falutis ,& in auxilium legis natutalis, «c Religio animalis addit fuora naturalenrcultum ut ad lupernaturalia nos elevat ent. í>6 oblequium, quod Bruta pratttant caufis li pe- Sacramenta facillimé obfei vari poliunt, & narionbus fibi beneficis. ^ turalia dicuntur , quatenus matura non reReligio rationalis eft, qua creatura rationalis pugnant, ftd convemunt íymboli. e . fapientiam, ac Deum ipfum novit, & Sacramentum ord.nis in gent .bus habet a .quid finem & racionem finis nofeens 06 refpondens quod eft m República vtile,ac Religio fupernaturalis eft quod revelat Deus in neceflarium. _. lege veteri, ac nova, quse perficit & elevat Sacramentum txrrem* Vnd.onis pr*ter gra­ naturalem. nara , quam confert, utile tarnen eft fecunReligio naturalis una eft incunftis homiuibus dumnaturam ritus velò plurimi'. . ^9 ^ Sacramétum Euchar.fti* praeter fidem qua creReligionem habent erga Deum entia cuntta1 , ditur Chnftum ibi intfie, tarnen confert ad unumquodque pro modulo ino. ° unionem populi conciliandam • 88-89 Religio necefiaria eft in vita politica.

69 Sacramentum 1 «nitenti* prater f"Per™ ut* ' Religio cafu, & abfque Dei voluntate fieri non lern efficaciam, tarnen aliquo pado naturale Religionis ver* àfalfa dignofeendi multiplicia

& politic* i tililsima.

8? ln Sacrificium Deo budus, & animaba, ab omnibus natiombus offeruntur,tanquam me­

figna, & argumenta. . 70,71 Religiones omnes percurrens & examinans m judiciocontradiftorio , Chnftianam oiam in Sacrificium animam Deoofferetidam: & efse veram inveniet • 7 facrificiis exterionbus proteftandum, & h*C Religio five falfa live vera femper in politicam ordinantut ad primera lutprofint. »I dominatur , & quare.

9.S Sacrificium triplex aman, cotpons, & fortunaReligionis dogmata publicè , ac privatim, utuia funt. ” 7 Sacrificium corporis, citta cederti optimumeft Religiofi liberi funt ubique & pratferuntur aliis poft animi factificium. §a«> de jure natura:. *12

I

N

E

D

Sacrifici« , & c*remoni® jud®orum à Deo lata, ac diffidila, ad cempus, & particularibus homimbusdata.

123 Sacrificia omnia inepta funt ad placàduin Deum per fe , excepta Euchariftia .

-127 Salvos fieri Deus vult omnes homines .

102 Non Salvantur homines in quacunque lege, ut Mahometani quidam potane.

103 In Sapientem non cadit injuria .

33 Sapientiores non fune qui taétu molliores, fed qui bene formatas cerebri cellas, ac fpiritus puriores habent.

40 Sapientia quandam proceffionem à potencia habet, quia poteft feire, non è contra .

99 Sapientia, & Ratio Divina Temper fuit in Mun do falvans eos, qui per ejus gratiam nulli negacaoi, rationabiliter vivunc.

102 Scìentiarum inftaurario defideratur.

6 Scientiam Deus non à rebus acquirit, fed dat, & habet in fe , 31 Scientia omnis Religionis particula eft.

43 Scriptores omnes conqueruntur de fuo in quo vixerunc fieculo.

29 Satolli mores ex veftium coloribus , vbique ter' rarum agnolcuntur.

36 Sentimus apparentias rerum nonipfas resprouc fune.

67 Senfus inexiflit in fpiritu vitali, paftìbili, & cognolcente. .

112 Senfibus noftris credendum ; at non depravatis, fed perfeéìis.

140 Senfibus alioium credeere naturale eft ; rum . quia feimus al iorii fenfus veros eife;tumquia noftro fenfu omnia sécire impoffibile eft. 140 Septentrionalibus Anarchia : Meridionalibus Tyrannis ; medius regionibus Relpublica_j conuenit, I?0 Services diminuir ingenium.

92 Si fiJerum motus homo confideraret de providentia Dei haud dubitaret.

149 Socrate aliquomodo Chriftianfi apud Juftinú. S 3 Sordities phyficè in Mundo non datur. 127 Sobrn funt longioris vita;.

159 Sobrii contemplatione fuavi fruuntur .

139 Spiritus calidus lucidus &c. in corpore lentie & operacur,ut habitator domus no ut forma, x 1 a Stoicorum probitas, 3 Stell® funt igne* natur®.

37 Stella; funt tanquam feen® , in quibus Deus di Vitias fu® Potenti® , & Sapienti®, & Amo­ ri sottendi t. j7 Steli* omnes, vivunt ac fèntiunt prorfus, lon • ge magis,qnam anima lia . nz Steli® etiam fi intelleftiva anima animat® effènt, quod dubitare ficee, haud propterea adorand® client, • 112 .113 Superftitio eft cultus exhibitus creatur®, vel creatori indebito modo, vel contra ejus pr®ceptum.

6?

X.

Elefíani fenfati,& humiles Philofophi. 6 Telluris mala ex Diuina providentia non ex impotentia, aut infipientia , aut ignoranria extare .

54 Te 11 us fiuiul eft elementú , & carcer damnarorú.quia quilibet res multis ufibus infervit.6o Tempus inllat, in quo elementa calore íolventur;terra,& opera qu® in ea íimt exurétur.ói Tempus malorum Mundi eft quaíi punfilum, ad fuccedentia fiecula boncrum.

63 Terra á calore c®lefti immutata, entia elementata producir. li0 Tefles Chriftian® veritatis funt jufti,fimplices non politici &c.notis Divinis ¿nfigniti. 27 Teftimonium Apoftolorum nullatenus negari P°ffe • 27.28 Teftificanribus fide dignis non opinantibus cre­ dendum eft .

139.140 Teftificantes , qui fide digni, cognofcuntur fignis oíto .

140141 Teftimonii veracis conditiones , Ghrifto, & Apoftolis, & Evangeliftis omnino conveniunt, aliis non Ítem , * 14 1.14 2 Teftimoniorum Evangelicorum concordia fubftantialis cum hiltoricis & Dodonbus per temporum vices, ufque ad ro s.

142 Teftimoniorum Chnfti, & Moyfis veracitas, ex promiflionum adimpletione cóprobatur. 148 Theologia Romanorum qualis fuit.

109 D.Thomas & Arifloteles tyrannidem omni­ no damnant, fed tamen ipla luppofíta, medicamina pribent.

177.178 D. Thomas,& Arift.non docent artem confervand® tyrannidis, fed fiinand®: & ex fuppofítione.

177.173 D. Thomas,& Arift.non docuerunt tyrannidem adjpifci, & fervari in arte > fed per virtutes in regiam verterepoteftatem. 178,179 D.Thomas,& Arift.nunquam docuere íntenfionem tyrannidis, led remifsionem, & conuerfionem ad bonum .

18 1.18 2 Tyranms infélicifiima eft.

139,160 Tyránorú nonr.fi interficiétiú Prophetasin malediíhone eft; interfeñorú in benedifiione. 96 Tyranni Macchiavellift® fubito in íe vel in m pofteris Regnumamifere .

96.164 Trinitatis myfterium impofsibile natiombus videtur. ^8 Trinitas perfonarum,& fimul unitas fimplex fine copofitione in Deo evidfiter credibiliseí^j Trimtatis myfterium non habet repugnantiam, fed potius convenientiam in natura .

99 Trinitatis mytleuum Philoíophis priícis ignoratum . Erophetis veróconfuséinfinuatü. 2/ Triphon Achitophellifta impiarum aftionutn patra-

T

I

N

E

D

patrator, ut ranispetiit.

166 Turpitudo Terra: eft quafi nevus ad pulcritudicudinem casli.

54

X.

& bonitate. _ 13 ® Veritas humaniús cognofcitur experimento fenfuum ; quod haberi non poteft ab opinantibus, fed à teftificantibus139 Villicus Evágelicus nó laudatur de malo fimpliciter,fed de prudétia fecúdú quid inmalo.172 Vinrentes ánimos tantum,fero acquirunt, at fa­ cile; quia inermes, vitam amittunt.

94 Virtuosè vivenfs Chriftiani func,quiaChriftus virtus, ac Verbum Dei eft .

75 Vices omnes,& mortes integrant totalem Mundi vitam.

35 Hujus Vitæ amatores efl'e infelices.

56 Vita in comunicare loge felicior qua privata.77 Voluptas omms deceptio qusedam eft .

159 Voluptates noftræ in hoc Mundo fuñe dolores: fcientia veto ftultitia. .

58

in Arronis Theologia .

Veneris voluptas deceptio pernieiofa eft, vcluti efca in pifcatoris homo .

59 Venus nobiliorem dat prolem continentibus, quam libidinofis .

159 Venereis omnino abftinentes , laboribus plurimis vacant. *59 Vanitatem quatretitibus prxftat potius dubicare, quani in aliquaobftinari fefta.

6 Veritas, negligentibus, & obftinatis eftulget nunquam.

9 Ventates caras negare eft fufpicioné de incertis Voluptas ex cibo, & potu deceptio molefta. 59 nutriré,& inimicum in fua obftinare fefta.44 Voluptas ex honore deceptio eft, quia labore , ac Audio, & Ubertatis amifsione acquiriVerecundia eft cuftodia contra voluntatem. 46 tur.

5 9 x59 Vera doftrina, quo magis oppugnatur ,eo diutius durat.

94 Univerfalitas notitia eft confufa, & puerorum , & à longé videntium_j.

Veritas teftium, ex potencia animi, fapientia, V

f

i

n

E R R

Tig. Ver. Errata 20 19 augufti 13 poft.4.2 preaftis 3 4 a ï mortaliter 54 17 fapientiam amas, Alcifsimus 54 18 ñeque quod ex 58 i Ecclefiaiticus ¿4 a portem 5 5 . 1 3 emm cunftis 6 5 41 c. 60.

68 37 eique cunftis 75 9 quumodo 75 Zi iècundum&dileftionem 77 35 nonefl’entjtam levia ut illis 7 7 42 quod nifi fra-

temitas. injurant! , adorabant numeratus àie in 3. p. & in 4 .d.3 4.

89 40 ceremonialibus in chriftianae 103 16 reperimus falut<m 105 2 1 modum 78 83 85 88

2I ii 30 ii

109 46 eqftue

i

s

.

A T A .

Corrigc.

Tag. Ver. Errata Cortige.

110 3 1 iilum Regnum lili Regnum angufti examinando n i 38 exanimando prejaftis Peripatet. aliquos 113 37 Peripatet. omnes moraliter fapientiam amis, 118 7 inftaur acionera inftauratorem Stellis quòd Altiffimus 120 17 Stellas Nonente 120 37 Noennte ñeque ex 125 2 Item vermes : II Item verminat: Ecclefiaftes ergó ñeceffe eft 12 5 17 hocneceffeeft parteen 136 p.4.Non ex Apofto- Ratio ex Apofloenim de cunftis lorú teftimonio lorum teftamenco c 69. falfitates 14 1 15 falfítaftes eique in cunftis 14 1 26 ettfides eft veftra eft fides veftra quodammodo experti funt multi (ècundum (idem & 152 9 expertus fum confitétes,dum af 158 41 confitentes , dileftionem firtrát intelleftú intelleftum eflént, tam levia, viva moriensdi168 37 viva diftavit ut illis non ftavic quod fi fraterni170 i pepereunt Epi­ pepererunt Epicú­ tas. reos cúreos injurianti 170 32 Celum,& Terram Celum, & Terra adorabunt hoc verbo numeratur 17 1 3* hóc verbum ex hypothefi ex hypoftofí aie in 3,p.q.49-3. 173 19 fecere Politici &in 4. d.43.

174 41 facere Politici beneficum effe beneficium efle t^remonialibus 177 47 qua non 179 14 quia non: chriftiana: Iphigeniam reperimus poflibi- 179 ! 7 Iphigenitam Athalia Athali bilem lalutem 179 1 1 ignoratis ignorentis 179 18 nodum inurituc eftque 179 J» inunitur

V

Regiftrum. . ÿ A B C D E F G H I K L M N O P q ^ Ofrines font Tendones 3præter quæ eft Duernio, & B , quæ eft Ternio cum dimidio, & Q , quæ eft Quacernio,

ROM AE j Apud Heredes Bartholomæi Zannetti. M. DC. XXX.

SÜPE RI ORUM PER MISS U.