19.10.2018
Sedat ZİNCİRKIRAN YESİDEF Genel Başkanı
Üretim maliyeti kısa zamanda yüksek oranda arttı FİYATLARIMIZI YENİDEN BELİRLEMEK ZORUNDAYIZ HER 3 AYDA BİR ESKALASYON
ÖDEME VADESİNİN 45 GÜNE ÇEKİLMESİ
BU DÖNEM
% 35
FİYAT ARTIŞI
Başkanın Mesajı
Değerli iş ortağımız, Yakından bildiğiniz ve sonuçlarını birlikte yaşadığımız döviz kuru merkezli ciddi ekonomik sorunların içinden geçiyoruz. Yılbaşından buyana süren ve son dönemdeki yüksek oranlı artışlarla piyasaları ve fiyat istikrarını alt üst eden döviz kurlarındaki gelişme, hiç kuşkusuz ki üretim faaliyetlerimizi derinden etkilemiştir.
Unutulmamalıdır ki,
Üretim girdilerimizin fiyatlarında görülen yukarı yönlü hareketlilik maliyetlerimizi olağanüstü boyutlarda etkilemiştir. Öyle ki her hafta yeni bir fiyat analizi yapmak, satış fiyatlarımızı yeni baştan belirlemek zorunlu hale gelmiştir.
değildir. Ucuz etin
Akşamdan sabaha maliyet artışlarının yaşandığı bu dönemde yemek fiyatlarının aynı kalması, kuşkusuz mümkün değildir. Bütün sağlık ve hijyen standartlarına uyan, kaliteden ödün vermeyen yemek sanayicileri, artan maliyetler karşısında çaresiz kalmıştır. İşlerimizin sürdürülebilirliği, müşterilerimizin sağlıklı ve kaliteli yemeğe erişmeleri, maliyetleri dikkate alarak fiyatlarımızı yeniden belirlememize bağlıdır. Başta temel gıda ürünleri olmak üzere hemen bütün girdilerimizin fiyatları öngörülerin çok üzerinde gerçekleşmiştir. Bu durum bizleri yemek fiyatlarını yeniden belirlemeye zorlarken, artan yemek fiyatlarını fırsat bilen merdiven altı-türedi firma ve kişiler, sağlık koşullarını, hijyeni, üretim standartlarını hiçe sayarak bu durumdan yararlanmaya çalışmaktadır. Yemek Fabrikası Gıda Kayıt Belgesi ya da diğer yeterliliklerin hiçbirine sahip olmayan bu işletmeler, fiyat avantajı ile satış yapmaya çalışmakta ve tüketicilerin sağlığını tehdit etmektedirler. Bu vesileyle siz değerli iş ortaklarımızı bu merdiven altı üretimler karşısında da dikkatli olmaya çağırıyoruz. Unutulmamalıdır ki, insan sağlığının ve yaşamın bedelini ölçmek mümkün değildir. Ucuz etin yahnisi yavan olmakla kalmamakta, tüketicilerin sağlığını doğrudan tehdit etmektedir.
insan sağlığının ve yaşamın bedelini ölçmek mümkün yahnisi yavan olmakla kalmamakta, tüketicilerin sağlığını doğrudan tehdit etmektedir. Sağlıklı ve besleyici yemeği oluşturan ana unsur güvenli hammadde, güvenli prosesler ve eğitimli personeldir. Yemeklerde 5996 Sayılı Gıda Kanunu ve Türk Gıda Kodeksi’ne uygun ürünlerin kullanıldığından ve proseslerin uygulandığından emin olunması gerekmektedir. Bu nedenle toplu yemek alımı yapan kurum ve kuruluşların sadece fiyatları gözönünde bulundurarak yemek firması tercihi yapmaması, hatta gereğinden çok ucuz fiyat teklif eden işletmelere ihtiyatla yaklaşılmasını tavsiye ediyoruz. Üretim maliyetlerimizde yaşanan yüksek oranlı artışları dikkate alarak satış fiyatlarımızı yeniden belirlemek durumunda kalmamızı anlayışla karşılayacağınıza inancımız tamdır. Daha sağlıklı, daha mutlu ve kısa zamanda fiyat istikrarı sağlanmış günlere erişmeyi diliyorum. Sedat ZİNCİRKIRAN YESİDEF Genel Başkanı
Haydar Aliyev Caddesi No:66 / 6 Kireçburnu Sarıyer / İSTANBUL 0212 222 50 00
yesidef@yesidef.com
GÜNLÜK ÜRETİM TÜKETİM VE ziyaret YESİDEF’ten Milli EğitimGÜNLÜK Bakanımız Sayın İsmet Yılmaz’a GÜNLÜK ETKİLENME Bizler, yemek sanayicileri olarak; başka hiçbir sektörde olmadığı kadar günlük üretim yapıyoruz, ürünlerimiz aynı gün içinde tüketiliyor ve tedarik de büyük ölçüde günlük gerçekleşiyor. İşimizin gereği ve doğası böyle. Bu durum fiyat hareketlerinden, enflasyondan ve özellikle döviz kurundan anlık olarak etkilenmemize neden oluyor. Türkiye Yemek Sanayicileri Dernekleri Federasyonu’na (YESİDEF) bağlı, tüm bölgelerde örgütlü 22 derneğimize üye 5 bin yemek firması ve 400 bin çalışanımızla, ülkemizde günde 6 milyon kişiye toplu yemek hizmeti v ermekteyiz. Sektörde faaliyet gösteren üyelerimiz, fiyatlarını ve geçerlilik sürelerini belli veri ve kriterlere göre belirlemektedirler. Bunların başında ekonomi yönetiminin planları, hedefleri ve istatistik kurumlarının endeksleri gelmektedir. 2017 yılının sonuna gelindiğinde, gerçekleşen maliyet artışları ile açıklanan kısa ve orta vadeli beklentiler-hedefler, baz oluşturmuş ve 2018 yılı için buna göre hesaplama yapılmıştır. Ancak 2018 yılında özellikle döviz kurlarındaki artışa paralel gerçekleşen fiyat artışları, tüm hesapları alt-üst etmiş ve meslektaşlarımız zararına yemek üretir duruma gelmişlerdir. Kullandığımız temel gıda ürünlerinde ağırlıklı olarak yüzde 35 seviyesinde fiyat artışları olmuş, hatta bazı ürünlerin fiyatlarında yüzde 150’ye varan oranda artış kaydedilmiştir.
Başta domates, patates, soğan olmak üzere yaz mevsimiyle fiyatlarının düşmesi gereken sezonluk sebze-meyve ürünlerinin bedelleri, bu dönemde düşmek bir yana, kışlık sera fiyatlarını aratır duruma gelmiştir. Bundan önceki bültenimizi Mayıs ayında yayımlamış ve yıllık yüzde 5-8 enflasyon hedeflemesiyle hesaplama yaparken, enflasyonun ilk 4 ayda yüzde 8’leri aştığını bildirmiştik. Hazırladığımız bu bültendeki tablolarda görüleceği gibi, yemek üretim girdilerinin fiyatları, yılbaşına göre yüzde ortalama yüzde 35 artış göstermiştir. Tablolar, meslektaşlarımızın kaldıramayacağı bir maliyet yüküyle karşı karşıya bulunduğumuzu göstermektedir. Normlara uygun üretim yapan, kalite ve standartlardan ödün vermeyen meslektaşlarımızın bu maliyetleri taşıyabilmeleri mümkün değildir. Sürdürülebilir gıda güvenliği ve kalitenin sağlanması için üyelerimizden gelecek fiyat güncelleme taleplerinin olumlu değerlendirilmesi bir gerekliliktir. Diğer taraftan da, sabit fiyatla kamu kesimine hizmet veren meslektaşlarımız uzun bir zamandır zararına iş yapmaktadır. Bazı meslektaşlarımız teminatlarını yakma sınırına gelmişlerdir. Kamuda hizmet sektörü içinde görülen meslektaşlarımıza, maliyet artışlarından kaynaklanan fiyat farkları verilmediği takdirde, hem işletmeler hem de ürün tedarikçileri için telafisi imkansız sonuçlar oluşacaktır. Kamuoyuna saygıyla arz ederiz,
İYSAD İstanbul Yemek Sanayicileri Derneği YESİAD Ankara Yemek Sanayicileri ve İşadamları Derneği BUYSAD Bursa Yemek Sanayicileri Derneği EYSAD Ege Yemek Sanayicileri Derneği ADAYSAD Adana Yemek Sanayicileri Derneği KONYESAD Konya Yemek Sanayicileri Derneği CİYSAD Cizre Yemek Sanayicileri Derneği GAYSİAD Gaziantep Yemek Sanayicileri Derneği HAYSİAD Hatay Yemek Sanayicileri Derneği KAMAYSAD Kahramanmaraş Yemek Sanayicileri Derneği KASTAYSAD Kastamonu Yemek Sanayicileri Derneği
KAYSAD Karadeniz Yemek Sanayicileri Derneği KOYESAD Kocaeli Yemek Sanayicileri Derneği MEYSAD Mersin Yemek Sanayicileri Derneği MUYSAD Muğla Yemek Sanayicileri Derneği OYSAD Osmaniye Yemek Sanayicileri Derneği SAYEMSAD Sakarya Yemek Sanayicileri Derneği SYSAD Sivas Yemek Sanayicileri Derneği ŞUYSİAD Şanlıurfa Yemek Sanayicileri ve İşadamları Derneği TRABYESAD Trabzon Yemek Sanayicileri Derneği TRAYSAD Trakya Yemek Sanayicileri Derneği VANGÖLÜ Van Yemek Sanayicileri Derneği
Kaynak: TCMB
9,000 8,000
8 ayda Dolar kuru yüzde 75,86, Avro kuru yüzde 69,41 arttı
FİYAT ARTIŞLARI-KURLAR
Gıda Ürünleri
Ar�ş Oranı %
Kırmızı Et
24,50
Tavuk Eti
66,13
Ayçiçek Yağı
38,99
Dometes Salça
5,000 4,000 3,000 2,000 1,000
Ni s.1 8 M ay .1 8 01 Ha z.1 8 01 Te m .1 8 01 Ag u. 18 01 Ey l.1 8
01
01
b. 18
ar .1 8
M 01
Şu
Oc
a.1 8
0,000
01
Merkez Bankası verilerini baz alarak baktığımızda sonuç bu. Piyasada ise kuşkusuz ki çok daha dalgalı ve yüksek oranlı artışlar yaşanmaktadır. Temel gıda ürünlerinin fiyatlarında da bu dönemde yüzde 7 ile yüzde 146 arasında fiyat artışları yaşandı. Ağırlıklı fiyat artışı yüzde 35 olarak gerçekleşti. Bu nedenlerle; Her 3 ayda bir eskalasyon yaparak fiyatlarımızı yeniden düzenlemek, ödeme vadesini maksimum 45 gün ile sınırlı tutmak, yemek fiyatlarını bu dönem en az yüzde 35 artırmak sektörümüz için zorunluluk olmuştur.
Dolar
Avro
Dolar
Avro
Dolar
Artış
Artış
2 Ocak'a göre artış (yüzde)
32,56
Makarna
25,11
Bulgur
7,31
Kırmızı Mercimek
8,63
Kuru Fasulye
16,52
Süt
18,70
Yoğurt
24,01
Un Yumurta
38,49
Toz Şeker Beyaz Peynir Patates-Dondurulmuş
13,56 26,90 47,06
61,29
Ar�ş Oranı %
Çöp Torbası
30,92
Peçete-Kağıt Havlu
47,00
Latex Hijyen Eldiveni 67,03 Streç Film
57,00
Sup Kase
92,00
Bul.Mak. Deterjanı
23,53
Akaryakıt
24,55
Sanayi Doğalgazı
12,82
Sanayi Elektriği
29,96
Kaynak: YESİDEF-Girdi Dataları
(yüzde)
Kuru
Kuru (yüzde) (yüzde)
3,772
4,546
-
01.Şub.18
3,764
4,676
-0,22
2,86
-0,22
2,86
01.Mar.18
3,815
4,652
1,37
-0,51
1,37
2,33
02.Nis.18
3,965
4,889
3,93
5,09
5,11
7,55
02.May.18
4,128
4,956
4,12
1,38
9,45
9,03
01.Haz.18
4,601
5,378
11,44
8,52
21,97
18,31
02.Tem.18
4,631
5,390
0,66
0,22
22,77
18,58
01.Ağu.18
4,931
5,762
6,49
6,90
30,74
26,75
03.Eyl.18
6,633
7,701
34,52
33,65
75,86
69,41
-
Kaynak: TCMB Kaynak: TÜİK
Yılbaşından buyana, üretimde en çok kullandığımız malzemelerin fiyatlarındaki artış oranları: Gıda Dışı Ürünleri
Avro
02.Oca.18
146,84
Pirinç
Kaynak: YESİDEF-Girdi Dataları
AVRO
6,000
01
Üretim maliyetlerini etkileyen faktörler içinde döviz kurları öne çıkıyor. Öyle ki sektörün bütün girdileri döviz kurlarındaki artıştan doğrudan etkileniyor. Akaryakıt, hammadde, mutfak araç ve gereçleri, taşıma ve faizler kuşkusuz ki döviz kurlarının baskısı altında. Yılbaşında (2 Ocak) 3,772 TL olan 1 doların karşılığı 3 Eylül itibariyle 6,633 TL’ye yükseldi. Bu veriler, dolar kurunda yüzde 75,86 artış olduğunu gösteriyor. Avro da yılbaşında 4,546 TL iken 3 Eylül’de 7,701 TL’ye yükseldi. Avro’daki artış da yüzde 69,41.
DOLAR
7,000
HER 3 AYDA BİR
ESKALASYON ÖDEME VADESİNİN
45 GÜNE ÇEKİLMESİ
BU DÖNEM YÜZDE
35 FİYAT ARTIŞI