Businesscontact nummer 1-2014 by CBMC Nederland

Gert Felten

Ik hoef

mijn status

niet aan meneer of een mooi pak te ontlenen Tom van den Belt

Christelijk management verandert de manager

I N T E RV I E W

maart 2014 nummer 1

16 • VERANDERING

BusinessContact is het magazine van CBMC Nederland en verschijnt vier keer per jaar. CBMC is een missionaire beweging van en voor ondernemers en zakenmensen in Nederland. De missie van CBMC is: ondernemers en zakenmensen helpen Jezus Christus te vinden, te volgen en te verkondigen. Door het hele land zijn er rond de negentig plaatselijke CBMC-teams actief (zie pagina 43). Redactieadres Postbus 315, 3880 AH Putten 0341-356147 redactie@cbmc.nl www.cbmc.nl Hoofdredactie Kirsten Roordink-Hagg

03 • voorwoord - de bedreigingen voor de mondiale welvaart 04 • interview - gert felten 10 • cbmc - actueel 12 • uitzicht - Jezus als de ware sabbat 1

I NI N T EHROVUI EDW

15 • column - wilma veen 16 • bedrijvig - ondernemers in verandering 2 22 • team uitgelicht - cbmc harderwijk 24 • cbmc & mensen - etienne bruinekreeft 30 • uitzicht - Jezus als de ware sabbat 2 36 • verdieping - Christelijk management verandert de manager 42 • column - ron van der spoel 43 • contactpunten locale teams

Eindredactie Leonard van der Plas Redactie Gerard Bijkerk - journalist Jeannette Coppoolse - journalist Wouter Droppers - redacteur Loes Grooters - corrector Wessel van Houdt - journalist Annelies Luken - corrector Aan dit nummer werkten mee Gert Felten, Henk van den Berg, Wilma Veen, Jan Wolthers, Etienne Bruinekreeft, Tom van den Belt, Ron van der Spoel. Ontwerp & vormgeving KRB ] reclame Fotograﬁe Gerard Bijkerk, Wessel van Houdt, Daniël van de Sluis Shutterstock Realisatie, druk en distributie Graﬁsch centrum Stichting De Hoop Administratie-ondersteuning Anke Jurg-Regelink, ajurg@cbmc.nl Informatie over het lidmaatschap CBMC info@cbmc.nl, 0341-356147

36 • MANAGEMENT

Advertentieverkoop De Smit support, Erlinde de Smit-Boersma, 06-10822109, desmitsupport@kpnmail.nl Oplage 1500 exemplaren Abonnement Een abonnement op BusinessContact kost €24,50 per jaar. Hiermee steunt u tevens de missie van de vereniging. Leden kunnen een abonnement cadeau doen voor €15,Adres wijzigen? U kunt dit zelf aanpassen door op www.cbmc.nl in te loggen met uw relatienummer (zie adresdrager)

@CBMCnl 2

www.facebook.com/cbmcnederland

ar.

De bedreigingen

voor de mondiale welvaart Eind januari troffen de belangrijke kopstukken uit de internationale zakenwereld en de politiek elkaar in Davos tijdens het World Economic Forum. Vooraf werd er een rapport uitgegeven waarin de grootste bedreigingen voor de mondiale welvaart in kaart werden gebracht. TEKST: WOUTER DROPPERS

Jezus zegt dat we een heel ander probleem hebben en dat probleem zijn we zelf. We zijn zelf onze grootste vijand en niet de omstandigheden die ons bedreigen. De bedreigingen die worden genoemd hebben we zelf gecreeerd. Deze bedreigingen zijn slechts een gevolg van beslissingen die we eerder genomen hebben. Het zijn de verschijningsvormen van ons onvermogen, onze schaduwkant, ons karakter en het kwaad. Jezus Christus wil ons hiervan bevrijden. Hij wil ons bevrijden van onszelf, onze ik-gerichtheid en van ons onvermogen en de gebrokenheid. Zolang het kwaad een plek heeft in deze wereld en in ons hart, gaat het ons niet lukken om de hemel op aarde te brengen. Hiervoor hebben we hulp uit de hemel nodig. Gelukkig is God zo genadig dat Hij die hulp wil schenken. Daarom is Jezus het Goede Nieuws voor deze wereld. Dit besef is van wezenlijk belang, anders brengen we hier en daar veranderingen en verbeteringen tot stand, maar verandert er wezenlijk niets. Pas als Jezus de aarde zuivert van het kwaad komt er een nieuwe realiteit tot stand. Het is geen prettige gedachte dat wij een onderdeel van dat kwaad zijn. Beter is het vooraf te schuilen achter het kruis en het volbrachte werk van onze Heer Jezus, zodat we gezien worden als heiligen. Niet dat we anders zijn, maar dat we worden gezien als heiligen en dat is het Goede Nieuws van Jezus sterven voor ons. Jezus is het Goede Nieuws voor de aarde, voor de toekomst, voor onze duurzaamheid en voor ons persoonlijk leven. Daarom is en blijft het belangrijk dat wij, ook als zakenmensen, het Goede Nieuws van Jezus op de eerste plaats zetten en Hem alleen verkondigen als de weg tot het leven en een nieuwe toekomst. Het mondiale welzijn vindt zijn oorsprong en bestemming in onze Heer. Alles wat wij praktisch en concreet bijdragen aan het welzijn van mensen doen we uit liefde en compassie. Dat is belangrijk, daartoe zijn we geroepen, maar onze inspanning is niet het Goede Nieuws voor de wereld, dat is Jezus Christus. De grootste bedreiging voor het mondiaal welzijn is het zwijgen van de christenen over het Goede Nieuws van Jezus.

nd 3

V IONOT RE W RD R VOI O EW

Inkomensongelijkheid stond hierbij bovenaan. Andere belangrijke risicoâ&#x20AC;&#x2122;s voor de lange termijn waren: klimaatverandering, de watercisis en een ďŹ scale crisis. Deze analyse raakt veel belangrijke zaken die we moeten oppakken, maar ze gaat voorbij aan het echte probleem en mist hierdoor ook de echte oplossing.

I N T E RV I E W

‘Ik hoef mijn status n aan meneer of een m pak te ontlenen’ Bedrijvendokter Gert Felten 4

TEKST: JEANNETTE COPPOOLSE, FOTOGRAFIE: DANIËL VAN DE SLUIS

zijn dat we in een hutje op de hei eindigen en dat we zelf boerenkool moeten gaan verbouwen, maar één ding weet ik nu gewoon zeker: God zal ons zegenen.”

s niet n mooi 5

I N T E RV I E W

“Ik weet niet hoe het komt, maar het kan best

Brede straten met royale alleenstaande huizen, grenzend aan het water, met elk drie terrassen. Bootjes liggen in het water bij de diverse privésteigers. Op de oprijlaan bij nummer 15 staat een witte hybride Mitsubishi aan de stroom en in de garage een Jaguar XK8. De wijk in het Oost-Groningse Kropswolde doet denken aan een welgestelde Amerikaanse buurt: groots opgezet, speelapparaten in de tuin voor de kinderen en in ieder geval één dikke auto voor de deur.Wanneer ik arriveer is de werkster nog bezig met stofzuigen in de woonkamer. De keurig gestreken, kleurrijke overhemden hangen netjes over de stoel in de woonkeuken en geven een vrolijke noot aan het geheel.Voor elke opdracht een ander kleurtje en motiefje. Zo op het eerste gezicht heeft Gert Felten zijn schaapjes wel op het droge.

Daarna werd hij aangenomen als projectmanager bij Koopmans meel, terwijl hij in de avonduren studeerde voor leraar. Gert ontdekte echter al snel dat hij geen leraar wilde worden. Schaterlachend: “Ik kwam erachter dat ik uiterst ongeschikt was voor het onderwijs. Ik voelde me net een dierenoppasser.” Na deze ontdekking ging hij vervolgens een management opleiding volgen, want dat lag nader aan zijn hart en ten slotte deed hij MBA. Net als zijn vader, die een groot voorbeeld voor hem was, redde hij het door zijn enorme doorzettingsvermogen en zijn onverwoestbaar optimisme. Resultaat: op z’n 34ste was Gert Felten directeur van een bedrijf met 260 man. Daar was hij best trots op en ontleende hij toentertijd ook zeker zijn status aan. Daarna ging zijn leven echter niet geheel van een leien dakje.

Van MAVO naar MBA

Jabes: God zegent

I N T E RV I E W

Na een ferme handdruk vraagt hij resoluut: “Kofﬁe of cappuccino?.” Cappuccino graag! En, zeg ik u of jij; meneer Felten of Gert? Zonder enige twijfel: “Gert! Ik hoef mijn status niet aan meneer of een mooi pak te ontlenen.” De toon voor het gesprek is gezet. Gert Felten heeft overigens een curriculum waar je wèl ‘u’ tegen zegt. “Ik denk zo nu en dan wanneer ik m’n CV schrijf, ik moest er maar wat uitknippen want dit is bijna niet te doen.” Hij noemt zichzelf een bedrijvendokter en een echte people manager. In zijn werkwijze gebruikt hij graag, zo zegt hij zelf, zijn gezonde boerenverstand. Ook neemt hij geen blad voor de mond. Gert werd 57 jaar geleden geboren in Krabbendijke. Hij groeide op in een warm, christelijk gezin op de Veluwe. Zijn vader was hoofd van de plaatselijke gereformeerde basisschool. Ondanks de goede jeugd leefde het gezin in een glazen huis. Kerk, school en woonhuis lagen dicht bij elkaar en op zondag werd er niet buiten gespeeld. Gert: “Ik heb er geen trauma aan over gehouden hoor, maar het was wel benauwend.” Op zijn achttiende maakte hij heel bewust een keuze voor God tijdens een evangelisatie bijeenkomst: een onderstreping van wat al was. Na de MAVO begon hij zijn carrière als elektrotechnisch tekenaar.

“Vanaf die dag heb ik nooit meer een slapeloze nacht gehad.” 6

Gert werd een man van de praktijk door schade en schande. Dat uiterlijke schijn kan bedriegen, blijkt wel uit zijn verhaal. “Ik heb grote problemen gehad, tien jaar geleden. We dachten dat we failliet zouden gaan en in de schuldsanering terecht zouden komen. Toen heb ik een maand niet kunnen slapen, maar ik ben wel gewoon doorgegaan met werken.” Uiteindelijk liep Gert helemaal vast en eindigde hij op de bank thuis, helemaal opgebrand. Terwijl hij daar zat, viel zijn oog op een klein boekje dat hij voor zijn verjaardag had gekregen en hij dacht: “Daar staat zo weinig tekst in, dat ga ik maar eens lezen.” Nietsvermoedend begon hij, niet wetend dat dit boekje een ommekeer in zijn leven zou betekenen. “Het was een boekje over het gebed van Jabes. Dat kwam zo binnen bij mij. Alsof God zei: ‘Joh Gert, je zegt dat je op mij vertrouwt, maar vertrouw je nu ook echt op mij? Je hebt altijd gezegd: dit is een prachtig huis maar het is niet van ons. Het is een stapel bakstenen en als ik het terug moeten geven, dan geef ik het terug, want ik hecht er niet aan. Maar hecht je je er ook echt niet aan?’ Dat deed ik dus wel! Na het lezen van het boekje zei ik tegen mijn vrouw Hyke: Ik weet niet hoe het komt, het kan best zijn dat we in een hutje op de hei eindigen en dat we zelf boerenkool moeten gaan verbouwen, maar een ding weet ik nu gewoon zeker: God zal ons zegenen. Alsof hij zei: ‘Ik ben erbij. Ik laat mijn kinderen niet in de steek’. Vanaf die dag heb ik nooit meer een slapeloze nacht gehad.”

Tegenslagen

Ontslagen uit zijn topfunctie zat hij thuis. Daar ontstond een nieuw idee en dat was de geboorte van zijn bedrijf Jabes Ecoproducts. Hij ontwikkelde een geheel nieuw concept voor een fabriek. Hij pompte al zijn spaargeld plus het geld van zijn uitkering erin. Tevens leende hij

I N T E RV I E W

â&#x20AC;&#x153;Er moest zeven miljoen op tafel komen en die kwam er. Hartstikke mooi, dacht ik, inderdaad het klopt: God zegent!â&#x20AC;?

“Toen dacht ik: het zal toch niet ons

I N T E RV I E W

extra geld van de bank om medeaandeelhouder te kunnen worden. Gert: “Er moest zeven miljoen op tafel komen en die kwam er. Hartstikke mooi, dacht ik, inderdaad het klopt: God zegent! Het bedrijf had twee jaar gedraaid en we waren bezig met een heel groot contract. Er lag een hele grote levering klaar in de Eemshaven om verscheept te worden naar Engeland: 25.000 ton. Het zou ‘s woensdag worden geladen en ik was nog niet op de zaak geweest toen ik ‘s morgens op de wekkerradio het nieuws hoorde: ‘Grote brand in de Eemshaven’. Toen dacht ik: het zal toch niet ons product zijn? Maar dat was het wel!” Grote tegenslag. En alsof dat niet genoeg was, werd Gert later dat jaar met zogenaamd goede bedoelingen op vakantie gestuurd. Hij had zo gruwelijk hard gewerkt, dat hij die vakantie wel verdiende, zei men. “Ik kwam daarna terug op de zaak en toen bleek dat ze een interim hadden benoemd die mijn plek had overgenomen. Dus behalve die brand was ik nu ook m’n baan kwijt èn al ons kapitaal. Het ging wederom in rook op.” Gert ging enorm twijfelen of hij wel op het juiste spoor zat. Het potje van het gezin Felten was helemaal leeg en ze stonden flink in het rood. En je geloofde nog steeds dat God zegent? Glimlachend: “Toen kwam er ineens een baan vrij als productiemanager in Leek. Ik zei: ‘Dat laten we aan God over’. Ik had uitgerekend wat onze financiële lasten waren en ik wist wat ik minimaal nodig had om de hypotheek en de school van onze vier studerende kinderen te kunnen betalen. De jongste twee zaten nog op de basisschool. En dat legden we neer bij God als ons Gideon-matje. Zo van: ‘God als ze het minimum bieden of iets daarboven dan neem ik de baan’. Ik ging naar het sollicitatiegesprek en dat ging flitsend. Ze boden me €1000,- per maand méér dan het matje van Gideon, dus

dat schapenvelletje was niet een beetje nat, dat was kletsnat! Veertien dagen later zat ik daar achter een bureau en had ik weer een vaste baan.” Het leek Gert voor de wind te gaan, maar het tegendeel bleek waar: het ging weer fout en na vier jaar kon hij vertrekken. Toch bleef Gert zich vasthouden aan het feit dat God zegent. “God zegent lang niet altijd met gezondheid of ﬁnanciële welvaart. Want er zijn christenen genoeg in deze wereld die de kop worden afgehakt, maar ze staan wel in het geloof. Toch blijf ik er aan vasthouden, - met zijn vuist op tafel alsof hij zijn woorden kracht wil bijzetten - God zegent altijd!”

Bezittingen

Maar jij staat niet op straat. Dat is makkelijk praten, toch? “Dat heb ik ook heel lang gedaan, een vertaling maken van zegenen naar ‘als ik mijn hypotheek maar kan betalen’. Gods zegen ligt echter daarin dat je altijd rust bij hem kunt vinden. God is mijn ankerpunt, wat er ook gebeurt, of je nu in de schuldsanering komt of honger lijdt. Ons huis staat al vier jaar te koop en we raken het niet kwijt. We weten dat als ik geen werk heb, de buffer met twee, drie maanden op is en dan kunnen we de hypotheek niet meer betalen. Behalve onze normale hypotheek zitten we ook nog eens met de schuld van het vorige bedrijf. En wat als dit allemaal ècht weg moet? “Ik heb altijd gezegd als het weg moet, dan is dat maar zo. Maar als het dan echt zo ver komt, is het natuurlijk wel behoorlijk confronterend. Ik zie mezelf een aantal jaren geleden nog wegrijden in mijn mooie lease auto met m’n ﬁets achterin. Ik moest m’n sleutels gaan inleveren en toen dacht ik wel even: shit.” Glimlachend: ”Ook hadden we een paar jaar geleden een koper voor dit huis. Die

product zijn? Maar dat was het wel!”

bood een belachelijk lage prijs, maar oké, we maakten een deal. We hadden alles verhuisd en op een avond zaten we buiten op een bankje in ons piepkleine tuintje, ah nou ja, piepklein, gewoon een tuintje zoals dat hoort bij een huurhuis, en we dachten: dit is ook prima. We hadden al afscheid genomen van dit huis. Terwijl we buiten zaten, ging de telefoon. De makelaar: ‘De koper is onvindbaar en blijkt met de noorderzon te zijn vertrokken.’ Bottomline: de koop ging niet door.Toen hadden we ineens twee huizen in plaats van één. We waren klaar met dit huis, dus als je me vraagt, wat als het weg moet, dan hebben we dat al een keer meegemaakt.” Idee

“Tot de dag van vandaag is dat een molensteen om onze nek.” waarom je hier nog zit? Met een twinkel in zijn ogen: “Mijn vrouw heeft daar wel haar ideeën over. Ze denkt dat God het zo bestuurd heeft, omdat onze tienerzoon en zijn zwangere vriendin onderdak zochten, maar ik denk dat dit een te simpele reden is voor zo’n groot probleem.” Lachend met zelfspot: “Dat is weer dat

gezonde boerenverstand van mij dat dan in de weg staat, maar als God het zo heeft bedacht, dan zal het wel goed zijn. We hebben er heel lang over gedaan om ons hier weer echt ‘thuis’ te voelen.”

Rotsvast vertrouwen

Gert had graag met 55 jaar zijn schaapjes op het droge willen hebben om vervolgens samen met zijn vrouw pro deo te kunnen werken in Gods koninkrijk. Maar het leven liep anders. Gert:“ God heeft mij gevormd door alles wat we hebben meegemaakt. Ik merk dat ik een soort vraagbaak ben geworden, een helper en dat kan zowel in de kerk zijn als in het bedrijfsleven, zowel pro deo als betaald. Ik zie dat mensen, doordat je zoveel hebt meegemaakt, ook willen luisteren. Dus als je het in één zin samengevat wilt hebben: ik wil graag een helper zijn.” Wanneer ik tot slot vraag of Gert ergens spijt van heeft, zegt hij: “Ik zou mij niet weer zo in de ﬁnanciële lasten steken met de kennis die ik nu heb. Tot de dag van vandaag is dat een molensteen om onze nek. Maar God heeft steeds voorzien: we wonen nog steeds hier. De kachel brandt. Als ik morgen geen werk heb, dan zing ik het nog even uit, maar dan gaat de bank bellen. En dan? “I don’t know.” Een lange ijzige stilte. “Dan kom je in de schuldsanering terecht.” Wederom een stilte. “Dat zij dan maar zo. God is erbij. Ook dan zal hij zegenen. Dat is mijn rotsvaste overtuiging, die neemt niemand mij af!” En leven van giften? Ik bespeur verzet. Bijna schimpend: “Van giften leven, dat eh gaan we niet doen, tenzij er een wonder gebeurt.” Wie weet, toch? Glimlachend: “Wie weet. Wonderen gebeuren.”

I N T E RV I E W

Dankbaar! Dat zijn we als bestuur als we terugkijken op 2013. Het jaar was voor veel leden van onze vereniging een economisch pittig jaar. Wij merkten dat ook in de teruggang van contributie, inkomsten en giften in de loop van het jaar. Toch werden we juist aan het einde van 2013 verrast met een ACTUEEL

aantal mooie giften en toezeggingen van giften voor de komende jaren. Hoewel we zorgen hadden of we 2013 met een positief resultaat konden afsluiten, is dit toch gelukt. Dit maakt ons opnieuw stil en dankbaar voor onze machtige God.

Dankbaar zijn we voor de start van 2014. Dit jaar is heel mooi begonnen met nieuwjaarsbijeenkomsten in het midden, westen en noorden van Nederland en de eerste nieuwjaarsbijeenkomst in België. Alle bijeenkomsten werden goed bezocht. Het aantal BusinessAlpha’s is nog nooit zo hoog geweest. Op zestien plaatsen vertellen ondernemers aan andere – nieuwsgierig geworden - ondernemers over de grote liefde van de Here Jezus voor ons. Als bestuur zijn we ontzettend dankbaar voor al die ondernemers die zich willen inzetten en hiervoor veel tijd vrijmaken. Samen Jezus vinden, volgen en verkondingen. Van harte Gods zegen gewenst met jullie schitterende uitdaging! Als bestuur staan we in 2014 voor belangrijke vraagstukken. We stellen ons de vraag hoe CBMC er in 2020 uit moet zien in de veranderende tijd waarin we met elkaar leven. Hoe geven we in de toekomst invulling aan onze missie ‘Jezus vinden, volgen, en verkondigen’ en welke plek heeft het landelijk kantoor en het bestuur hierin. Hoe kunnen we de regionale teams, BusinessAlpha’s en andere mooie activiteiten zo goed mogelijk ondersteunen en de afstand kleiner maken, om zo samen zo goed mogelijk invulling te geven aan de mooie missie van CBMC. Dat we samen zoveel mogelijk andere mensen, ondernemers, mogen uitnodigen.

“Zijn huis moet vol worden” zegt Jezus in Lucas 14.

Graag wil ik je uitnodigen voor de Algemene Ledenvergadering op 19 maart, waar we onze plannen voor het komende jaar kenbaar maken en waar we samen willen nadenken over de toekomstige invulling van de missie van CBMC. Henk van den Berg

Nieuwe CBMC-leden:

Wiebe Homan - Lelystad Gert van der Vliet - Kesteren Jaap Westerink - Elburg Martin Schut - Dronten Jan Wolthers - Den Hoorn Gerrie ter Hoek - Rijssen

Gert-Jan Visser - Emst Dick Vreedendaal - Bodegraven Patrick Westerman - Moerkapelle Aad Horst - Amstelveen Hanneke Schot - Zwijndrecht Franklin de la Fosse - Arnhem

CBMC Inspiratiemiddag en Algemene ledenvergadering Op 19 maart vindt de Algemene Ledenvergadering plaats in Hotel de Klepperman in Hoevelaken. De vergadering zelf is natuurlijk alleen voor leden. Maar al een aantal jaar organiseert CBMC een Inspiratiemiddag voorafgaand aan de vergadering. Deze middag is voor iedereen toegankelijk. Vandaar dat we iedereen, leden, en niet-leden van harte welkom heten. Een

Thema inspiratiemiddag

Wat is onze rol als christelijke ondernemers in onze nieuwe realiteit? Hoe is de stand van zaken nu met betrekking tot de crisis? Welke nieuwe toekomst kunnen we verwachten? Welk appèl doet dit op ons ondernemerschap? Wat heeft het christelijk geloof ons hierin te zeggen? Spreker Govert Buijs zal ons hierin een interessante spiegel voorhouden. Govert Buijs (1964) is universitair docent sociale en politieke filosofie en coördinator Christian Studies of Science and Society. Hij studeerde politicologie en filosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en aan het Institute for Christian Studies in Toronto. Ook studeerde hij enige tijd theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en de Theologische Universiteit Apeldoorn. Naast het centrale thema is er ook volop gelegenheid om anderen te ontmoeten en te netwerken. We sluiten deze inspiratiemiddag af met een optioneel diner. De Algemene ledenvergadering voor leden hierna is vanaf 19.30 uur.

Programma 16.15 uur Inloop, ontmoeting met kofﬁe en thee 17.00 uur Lezing 18.00 uur Diner (optioneel) 19.00 uur Inloop, ontmoeting voor ledenvergadering 19.30 uur Aanvang ledenvergadering 21.00 uur Afsluitende borrel Kosten Aan de ontmoetingsmiddag en de Algemene Ledenvergadering zijn geen kosten verbonden. U betaalt alleen als u ook gebruik maakt van het diner: € 39,50. Locatie Bilderberg Hotel de Klepperman, Oosterdorpsstraat 11 te Hoevelaken. Aanmelden via www.cbmc.nl.

ACTUEEL

mooie gelegenheid om relaties kennis te laten maken met CBMC!

Uitzicht

UITZICHT

Jezus als de ware sabbat Onze 24-uurs economie, in relatie tot de sabbat

Vorige maand had ik een gesprek met een supermarktondernemer, hij had zijn winkel gesloten op de zondag voor kerst, niet uit principe, maar om persoonlijke motieven. â&#x20AC;&#x153;Het is ook een keer genoeg en mijn personeel wil ook wel eens vrij en rustâ&#x20AC;?, zei hij op mijn vraag naar zijn drijfveren. Op mijn vraag naar de toekomst als alle winkels elke zondag open zijn, had hij nog geen antwoord. Daarnaast ontving ik vorige week een e-mail van een adviseur in de meubelbranche: veel zaken zijn nu elke zondag open en wat moet hij zijn christelijke ondernemers adviseren?

In veel steden hebben winkels tegenwoordig elke zondag de mogelijkheid om open te zijn. Sommigen maken hier gebruik van en anderen blijven op zondag gesloten. Hoe willen we hiermee omgaan? Vanuit de christelijke traditie wordt snel gegrepen naar het sabbatsgebod of de zondagsheiliging, maar is dit een adequate aanpak en geeft dit een gesloten antwoord op onze vraag?

De principes achter de sabbat: Het is goed, het is voltooid, we mogen rusten.

In Genesis 1 komen we God als Schepper tegen. God wordt beschreven als iemand die werkt en op de zevende dag rust neemt. Zo lezen we in Genesis 2:2: Op de zevende dag had God zijn werk voltooid, op die dag rustte hij van het werk dat hij gedaan had. God zegende de zevende dag en verklaarde die heilig, want op die dag rustte hij van heel zijn scheppingswerk. God had zijn scheppingswerk voltooid en kon daarin rusten. Want God had naar zijn werk gekeken en had gezien dat het zeer goed was, zo werden de hemel en de aarde in al hun rijkdom voltooid1. God kon rusten, omdat het klaar was. In zijn zorg voor geeft God ons dit levensprincipe mee in de tien levenswoorden. Zes dagen werken is genoeg, dan is onze inspanning voltooid, we mogen rusten en op adem komen2. God neemt zijn verantwoordelijkheid en zorgt dat er voldoende zegen is op de zes dagen dat we werken om de zevende vrij te nemen. We zien dit principe ook met betrekking tot het verzamelen van het manna3 en we zien dit in zijn belofte met betrekking tot de sabbatsjaren4. God wil zorgen en na zes dagen werken is er sprake van een genoeg.

Daar waar we dit gebod overtreden door teveel te werken, merken we dat het meerdere vaak een negatief effect krijgt. Teveel manna rot weg, geen sabbatsjaren nemen leidt tot ballingschap5. We zien het ook in onze tijd. Daar waar we teveel werken ontstaan destructieve patronen. Denk aan stress, burn-out en andere beroepsziekten. Ook zien we gebroken relaties bij ouders en ouders-kinderen, doordat we uitgeput zijn, slecht reageren en te weinig tijd hebben voor echt onderling contact. Daarnaast zijn er nog de verslavingen die voor ontspanning moeten zorgen, de boog kan immers niet altijd gespannen staan. We verwachten dat medewerkers, collega’s en relaties 24 uur en zeven dagen per week bereikbaar zijn. We e-mailen, WhatsApp-en en communiceren 24 uur per dag. We trainen mensen om hiermee om te gaan. Het grenzeloze werken vraagt zijn prijs. De rust verdwijnt en waarom? Wat levert deze doorgeslagen werkdruk uiteindelijk op? Tomáš Sedláček zegt in zijn bekende boek ‘De economie van goed en kwaad’: ‘We bezitten niet, maar zijn bezeten door bezit. Niet schaarste is ons probleem, maar overvloed. Hoe meer we hebben, hoe meer we denken nodig te hebben. Elke keer is er meer en het oog raakt niet verzadigd. De ene bevrediging roept de andere op6.’

> Lees verder op pagina 30 Genesis 1: 31 – 2:1 ². Exodus 31: 17 en Exodus 20: 8-11 3. Exodus 16 4. Leviticus 25 5. Leviticus 26: 34-35 en 2 Kronieken 36:21 6. Tomáš Sedláček, economie van goed en kwaad 1.

UITZICHT

TEKST: WOUTER DROPPERS

Stilteweekend Zakenmannen “In het klooster staat stilte voorop. Deze moet ik eerst een aantal uur in mij laten dalen, anders wordt het niks. Koos Mink, mede-CBMC’er, leidt ons regelrecht naar het doel: de afzonderlijke en gezamenlijke ontmoeting met de aanwezige God, onze Heer. Het is prachtig te merken dat Hij zich laat vinden” een deelnemer

De Stilteweekenden voor zakenmannen zijn terug! Stil worden bij God Luisteren naar de stem van God Je ontvangt handreikingen om het weekeinde vorm te geven, maar boven alles gaat het om Gods leiding. Daarom breng je allemaal op je eigen wijze de dag door. De maaltijden en bijeenkomsten zijn op vaste tijden. De weekeinden duren van vrijdagmiddag (aankomst uiterlijk 14.45 uur) tot zondagmiddag (15.00 uur). Data: 16-18 mei 2014 & 21-23 november 2014 Locatie: Klooster St. Josephsberg te Megen Kijk op cbmcinside.nl voor meer informatie.

Advertenties

Persoonlijke ontwikkeling Leiderschaps ontwikkeling Organisatie ontwikkeling

Kijk voor meer informatie op onze website www.xpand.eu of bel ons: +31(0)183-589192

VERZEKERINGEN * HYPOTHEKEN * FINANCIERINGEN * SPAREN Vrijblijvend advies

Jager Assurantiën B.V. Vestiging

Telefoon E-mail

Westerhaar Hoofdweg 152a (0546) 65 96 51 info@jagerassurantien.nl

Website

www.jagerassurantien.nl

Vriezenveen Oosteinde 15 (0546) 56 92 94 mail@jagerassurantien.nl

De Paashaas scoort

hoger dan Jezus Met Pasen denkt 3,2 procent van de Nederlandse bevolking aan vergeving. Dat betekent dat 96,9 procent niet aan vergeving denkt... Blauw Research onderzocht dit in opdracht van

Alpha

Nederland.

‘Mensen in de leeftijd van 26 tot 34 jaar associëren Pasen eerder met de paashaas dan met Jezus.’ Het is maar dat je het weet.

paaseieren verstoppen. Ik weet het, het klinkt wat kinderachtig en ik geef toe, dat is het ook. Maar toch. Al die kinderen in onze tuin die bloedfanatiek de benen uit hun lijf rennen en de meeste eieren willen vinden. Het wordt wat minder als ze bijna elkaar de hersenen in slaan als op hetzelfde moment hetzelfde eitje wordt ontdekt, maar dat mag de pret niet drukken. De hele klas van onze jongste zoon komt ook graag zoeken. Inmiddels heb ik niet meer genoeg aan 100 paaseieren. Een paar maanden geleden kwam onze hond met een plastic doorzichtig zakje aanlopen. Daarin zat een verweerde paashaas. Dat was het exemplaar van drie jaar geleden dat we alsmaar niet konden vinden. Maar jaren een paashaas in plastic verpakking kwijt zijn, is geen wereldschokkend nieuws.Wel raakt het mij als ik deze cijfers lees. Pasen is een groot feest! God houdt van ons als mens heel persoonlijk. Jezus gaf zijn leven, zodat wij kunnen leven in liefde, vergeving en vrijheid. Dit is te mooi om zomaar te verstoppen in je eigen leven.

Het onderzoeksbureau NAWplus heeft 12.000 mensen geënquêteerd. Ruim 45 procent van de bevolking weet niet dat Pasen een christelijke feestdag is. Dat Jezus is opgestaan uit de dood, is bij twee derde van de bevolking onbekend. Pasen wordt gewoon beleefd als een vrije dag waarbij familiebezoek hoog scoort. Velen zien Pasen als het begin van de lente. En natuurlijk denkt de meerderheid aan de paashaas, de paaseieren en een paasvuur.

Laten we kiezen voor het vieren van het paasfeest 2014 zoals nooit, ooit, ever before.Vanuit deze bezieling heb ik het beeldmerk voor het landelijke project ‘Hart van Pasen’ geschilderd. De paaseieren zal ik ook dit jaar verstoppen, maar het Hart van Pasen, de liefde en vergeving van Jezus, wil ik graag delen met jou en jou en jou en de rest.

Ik begrijp wel hoe dat komt. Moet je moeders hebben zoals ik, dan schiet het ook niet op. Als mijn kinderen later groot zijn, zullen ze Pasen zeker associëren met paaseieren. Elk jaar verheug ik me er weer op:

boek van ‘Hart van Pasen’ voor € 2,99 per stuk. Dit jaar is het verhaal en de dvd vooral gericht op kinderen. Voor meer informatie: wilmaveen.nl of hartvanpasen.nl.

IDEE: Schenk uw personeel, buren, vrienden het dvd-

COLUMN

TEKST: WILMA VEEN

BEDRIJVIG

Ondernemers in verandering 16

TEKST: JAN WOLTHERS

BusinessContact van december 2013. In het eerste artikel ben ik ingegaan op trends in de maatschappij en hoe je kunt bepalen of je nog vanuit je hart onderneemt, of je onderneming ook doet wat jouw passie is. In dit artikel leg ik uit hoe je dat nu precies doet: je passie vertalen naar de processen in de onderneming en de manier waarop je invulling geeft aan het ondernemerschap zelf.

BEDRIJVIG

Dit artikel is een vervolg op mijn artikel in

Vorige week kreeg ik een brief binnen van mijn creditcardmaatschappij met de mededeling dat ik voortaan mijn overzichten alleen nog gratis via internet kan raadplegen. Als ik ze toch via de post wil blijven ontvangen, moet ik ervoor betalen. Het tankstation bij mij in de buurt is een paar jaar geleden omgebouwd tot zelfbedieningsstation. Mijn vrouw vraagt me echter regelmatig of ik toch nog even voor haar wil tanken. Niet omdat ze dat niet kan, maar ze heeft er gewoon een hekel aan om in de gure kou te staan stuntelen met de tankdop en ze houdt er niet van om te pinnen aan een pomp. Dit artikel schrijf ik tijdens een vlucht naar Kenia op een zitplek met extra beenruimte. Snel geregeld door een Facebook bericht te schrijven aan KLM.

BEDRIJVIG

Zo maar een paar voorbeelden die laten zien hoe ondernemers hun bedrijfsprocessen inrichten in een wereld die verandert en waarin nieuwe communicatiemiddelen, nieuwe technieken en nieuwe behoeften van mensen vragen om een reactie. In dit artikel leg ik principes en methodieken uit waarmee ondernemers opnieuw hun positie in de markt kunnen bepalen en hun bedrijfsconcept opnieuw kunnen inrichten vanuit een maatschappelijk bewogen hart en op een wijze die niet primair gericht is op winstmaximalisatie, maar op gezonde dienstverlening.

Resultaat en gezonde bedrijfsvoering?

Allereerst rijst de vraag: focus ik op resultaat of focus ik op gezonde bedrijfsvoering? Wie focust op resultaat vraagt zich af: hoe doe ik de dingen zo efficiënt mogelijk? Wie focust op gezonde bedrijfsvoering vraagt zich af: hoe doe ik de goede dingen? Lever ik diensten die waarde toevoegen aan mensen, doe ik dat zodanig dat het milieu niet geschaad wordt en lukt dat ook nog op een financieel gezonde manier? Binnen iedere organisatie spelen deze twee begrippen een rol. Ze staan niet los van elkaar, maar zijn in feite met elkaar verweven. Een onderneming moet zich ook op beide richten. Een ondernemer die het resultaat altijd bovenaan zet, creëert een cultuur die louter gericht is op winstmaximalisatie. Hij ziet zijn klant uiteindelijk als een onderdeel van zijn bedrijfsproces en niet meer als iemand die hij dient en wiens leven hij wil verrijken.We komen uit een tijd waarin efficiency en effectiviteit sleutelbegrippen waren. Ze zijn niet verkeerd, maar wel voornamelijk gericht op het verhogen van het resultaat.

De golden circle

Op internet circuleert een ﬁlmpje van de Britse managementgoeroe Simon Sinek, waarin hij aantoont dat echt succesvolle ondernemers goed nagedacht hebben over waarom ze bestaan. Succesvolle ondernemers denken vanuit het hart naar buiten en denken eerst na over het ‘waarom’ (de zingeving), daarna aan het ‘hoe’ en tenslotte aan het ‘wat’. Dit noemt Simon Sinek de golden circle.

Wat Hoe Waarom

In het vorige artikel schreef ik over trends in onze maatschappij en hoe ondernemers daarin hun positie kunnen bepalen. Handig hulpmiddel daarbij is door het hart van je ondernemerschap als letterlijk hart met vier kamers voor te stellen die staan voor talenten, persoonlijkheid, motiverende omstandigheden en normen en waarden. Wie deze kamers naast zijn onderneming legt, krijgt zicht op zijn positie, zo beschreef ik. Behalve deze vier hartkamers is het raadzaam ook de waarom-hoe-wat-vraag van Sinek naast onze onderneming te leggen.Waarom bestaat mijn onderneming? Dat is een spannende vraag. Ben ik met mijn onderneming gericht op het dienen van de maatschappij en voeg ik waarde toe aan het leven van anderen, of is de kern van het ondernemen gericht op mijzelf? Natuurlijk hoeven beide aspecten elkaar niet uit te sluiten, maar er ligt wel een spanningsveld. Simpelweg al vanwege het feit dat het op onszelf gericht zijn, ons egoïsme, de kern van de wereldproblematiek is. De tweede vraag die Sinek stelt is: hoe doe ik mijn business? Dat kan gaan over strategie, maar ook over de ethiek van een onderneming. Stel eens een aantal richtlijnen op om dit helder te krijgen . Stel, ik wil op een duurzame manier mijn bedrijf uitvoeren. Dat betekent dat ik in al mijn handelingen gericht ben op duurzaamheid. Ik maak me sterk voor duurzame relaties met mijn medewerkers, mijn klanten en mijn leveranciersrelaties en ik zorg ervoor dat ik duurzaam omga met

het milieu en richt het bedrijf zó in dat ook de toekomstige generaties op de aarde kunnen leven. Het kan ook zijn dat ik binnen mijn bedrijf de klanten optimale service wil verlenen. Ik wil waarde in hun leven opbouwen. Of ik richt me juist op het welzijn van mijn medewerkers. Hoe ga ik om met een medewerker die niet goed functioneert? Kijk ik alleen naar zijn functioneren of heb ik ook oog voor de mens erachter? Hoe ver strekt mijn verantwoordelijkheid? De ondernemer die zichzelf de hoe-vraag stelt, kan zo een proﬁel opstellen voor zijn onderneming. Overigens is deze methode niet alleen bruikbaar voor de sociale kant van de onderneming. Ook je strategische processen kun je bepalen aan de hand van het waarom en hoe van Sinek.

Canvas businessmodel

Er is nog een model dat ondernemers kan helpen bij het bepalen van hun positie in de markt en het inrichten van hun bedrijfsproces: het Canvas businessmodel. Dit is een schematische weergave van verschillende onderdelen die in een bedrijfsmodel terugkomen. (Zie tabel op pagina 20)

‘Mensen geloven een deel van wat je zegt, maar onthouden alles wat je doet.’

Centraal in het model staat de klantwaarde. In welke behoefte van de klant voorzie ik als ondernemer? Welk probleem help ik oplossen? De rechterkant van het model gaat in op mijn positionering in de markt. Welke klantsegmenten bedien ik en hoe onderhoud ik de klantrelaties? Kies ik voor persoonlijke hulp, voor zelfservice of voor geautomatiseerde diensten? En welke kanalen gebruik ik hiervoor? Onderaan de rechterkant van het model staat het blok inkomstenstromen. Waar ligt de kern van mijn toegevoegde waarde en hoeveel is dat waard? Hoe willen klanten hiervoor betalen? De linkerkant van het model focust op het realiseren van het product en de dienst.Wat zijn mijn kernactiviteiten, de activiteiten die ik niet uitbesteed? Welke mensen en middelen heb ik nodig om mijn kerntaken uit te voeren en aan welk proﬁel moeten zij voldoen? Aan welke voorwaarden moeten mijn strategische partners voldoen? Welke kwaliteit moeten zij leveren? Links onder in het model vinden we vervolgens de kostenstructuur.

BEDRIJVIG

Tenslotte volgt de vertaling naar de concrete praktijk. Mensen nemen niet zo snel iets aan van wat anderen zeggen, maar gaan sneller overstag door wat anderen doen. Je bent wat je doet, niet wie je zegt dat je bent.

BEDRIJVIG

Hoe (Ethiek)

Wat (Gedrag)

Service

- Binnen ons bedrijf geven we standaard twee jaar garantie op de verrichte reparaties.

Duurzaam omgaan met het milieu

- Binnen ons bedrijf rijden onze medewerkers in auto’s met energielabel A. - Wij verhandelen alleen groenten die lokaal geproduceerd worden.

Duurzaam omgaan met leveranciersrelaties

- Indien er een conﬂict dreigt zoeken wij altijd proactief de dialoog om realistische doelstellingen met elkaar af te spreken.

Klanten

- Als een klant betalingsproblemen heeft zoeken we altijd een oplossing die voor beide partijen haalbaar is. Uitgangspunt hierbij is dat binnen haalbare termijnen afbetaald wordt zonder extra rentekosten voor de klant. We straffen de klant niet af als hij onvoorzien in de problemen is gekomen.

Service (we maken gebruik van sociale media om met onze klanten te communiceren)

- Ons webcareteam is 24 uur per dag bereikbaar.

Duurzaam omgaan met het milieu

- We kijken hoe we ons bedrijf kunnen renoveren en kiezen niet voor nieuwbouw.

Leveranciers

- We kiezen voor lokale leveranciers. We helpen potentiele leveranciers hun kwaliteit te verbeteren, waardoor we zaken met hen kunnen doen en zo een bijdrage kunnen leveren aan het reduceren van transportkosten.

Inrichting productieproces

- Medewerkers mogen hun werkplek precies zo inrichten als ze willen, zolang dat hun werkplezier maar verhoogt.

1+1+1

Ondernemers die de drie genoemde methodes met elkaar combineren, krijgen een gebalanceerd concept voor hun onderneming dat dicht bij hun hart ligt. Zij hebben gestructureerd nagedacht over hoe zij met hun onderneming zowel bedrijfsmatig als ethisch een maatschappelijke bijdrage willen leveren en waarde willen toevoegen aan het leven van hun klanten.

Een handige werkwijze is de volgende: gebruik het Canvas businessmodel als uitgangspunt en geef met post-its aan hoe je huidige onderneming functioneert. Doorloop vervolgens per onderdeel de golden circle (waarom-hoewat). Doe dit zowel met het oog op het resultaat als met het oog op gezonde bedrijfsvoering. Uiteindelijk krijg je een goed beeld van waar je als ondernemer met je bedrijf naar toe wilt groeien. Uit deze oefening kan vervolgens een veranderingsproces gedeﬁnieerd worden. Wil je weten hoe gezond jouw onderneming is en in hoeverre je jouw bedrijfsconcept goed in beeld hebt? Vraag dan de gratis quickscan aan bij de auteur van dit artikel.

Jan Wolthers

Jan Wolthers, trainer en coach visie- en strategie-ontwikkeling. Daarnaast is hij gespecialiseerd in het begeleiden van veranderingstrajecten. www.wolthersadvies.nl

Beter drukwerk

van ontwerp tot verzending

S CHUITEM A N A C C O U N TA N T S & A D V I S E U R S

De Hoop Grafisch Centrum Perfecte kwaliteit, van ontwerp tot en met verzending Maatschappelijk verantwoord ondernemen Leerwerkbedrijf voor GGZ cliënten van De Hoop Milieubewust drukwerk

Provincialeweg 86

3329 KP Dordrecht

Telefoon 078 - 6111 333

Fax 078 - 6111 334

grafischcentrum@dehoop.com

Accountancy Fiscale dienstverlening HRM

Corporate Consultancy

De Hoop

www.dehoopgrafischcentrum.nl

www.schuiteman.com

WWW.KLAAS-ZIJLSTRA.NL

€2,99 DVD

- Boe

name Bij af antallen a e t o gr a korting! extr

Team

uitgelicht

TEKST EN FOTOGRAFIE: WESSEL VAN HOUDT

In deze rubriek komen lokale CBMC–teams aan het woord die vertellen hoe zij de missie en kernwaarden van CBMC gestalte geven.

UITGELICHT

We hopen hiermee andere teams te inspireren en samen te werken aan een goede invulling van de CBMC missie: Zakenmensen helpen om Jezus Christus te Vinden, te Volgen en te Verkondigen. De kernwaarden van CBMC zijn evangelisatie en discipelschap door: • Gebed • Toepassen van Bijbelse principes • Leven uit een intieme omgang met Jezus Christus • Het aannemen van een dienende houding • Het ontwikkelen van leiderschap en teambuilding

Het inloophuis de Oude Synagoge is sinds 2003 de thuisbasis van team Harderwijk. Eén keer in de maand komt het team er samen. Afgelopen jaar kreeg de groep wat nieuwe aanwas. “Het is mooi om te zien wat de Here God in een mensenleven doet,” zegt Arthur Noordermeer. Voor een leiderschapsboek voor jongeren schreef Arthur een hoofdstuk over de leider als coach. Vandaag verzorgt hij aan de hand van dat hoofdstuk de inleiding. “Van alle aspecten van leiderschap is de leider als coach voor mij de meest uitdagende. Ik ben een echte verkoper en vind het lastig om als coach op te treden. Ik merk dat ik daarin gegroeid ben, maar heb nog veel te leren.” Team Harderwijk kent inmiddels vijftien leden. “Vorig jaar kregen we nieuwe leden vanuit de BusinessAlpha erbij,” zegt Arthur. “Het is daarna altijd weer een uitdaging om de cohesie en het vertrouwen te krijgen. Dat mensen durven te delen. We beginnen daarom altijd informeel met wat drinken. Daarna eten we met elkaar en ondertussen is er ruimte voor ontmoeting en contact met elkaar. Na het eten zoeken we verdieping. Elke maand bereidt iemand anders iets voor.” Arthur vertelt dat ook hij een coach mocht hebben die hem hielp. “Die coach koos ervoor om mij te gaan coachen. Ik vroeg mij eerst af waarom hij dat bij mij wilde doen. Ik was immers al christen. Maar een leider brengt leiders voort. Door de coaching die ik kreeg ontdekte ik dat God ons gaven en talenten heeft gegeven die wij mogen inzetten voor anderen. Ik groeide in mijn geloof, zodat ik weer een coach voor anderen kan zijn. Coachend leiderschap is op die manier in feite een vorm van discipelschap. En deze vorm kun je overal toepassen. In je gezin als ouder, op je werk als leidinggevende of in het team van CBMC.” Coachend leiderschap is van alle tijden. Toch past het volgens Arthur wel heel goed in deze tijd. “Jongeren hebben weinig met corrigerende

JK I W R RDE

HERMAN VAN SPLUNTER, FLIP VAN DER KOLK, COR ROUBOS, ARTHUR NOORDERMEER, DEODAAT BOER. ONDERSTE RIJ: JAN VAN DER SPEK, JAN SCHUURING, BART BROUWER, WALTER BUNNIK, RICHARD HEEK. AFWEZIG: GOOS VAN STEINVOORN.

en sturende leiders. Ze willen zelf nadenken en keuzes maken. Daarnaast is coachend leiderschap op basis van gelijkwaardigheid. In de bijbel zie je dit bijvoorbeeld bij Paulus en Timoteüs. Paulus geeft Timoteüs een opdracht en geeft later aanwijzingen waar hij op moet letten.” “Wij zijn in ontwikkeling,” zegt Arthur over het team. “Naast dat het een zakennetwerk is, ben ik er voor om een hartsrelatie met elkaar te hebben. Zo kun je elkaar zakelijk en geestelijk vooruit helpen. Wij hebben een gemêleerd gezelschap. Senioren uit onze groep kunnen jongeren coachen. Je kunt mooi uitdelen op de plek waar je bent. Wij leren van elkaar en van elkaars ervaringen. Als mensen hier een tijdje lid zijn geven ze een persoonlijke presentatie over hun levensverhaal. Als je door een heel leven kijkt zie je pas goed wat Hij doet. Soms door hele generaties heen. Het is mooi om te zien wat de Here God in een mensenleven doet.” Arthur zelf zou graag nog een stap verder gaan met het team. Hij raadt iedereen aan om een coach te zoeken of te gaan coachen. “Iemand die zichzelf laat leiden, is alleen geschikt als leider. Leer wat het betekent om iemand in je hart te laten kijken. Op deze manier word je een discipelmaker. Dat klinkt prestigieus. Maar als je klein begint kan dit grote gevolgen hebben. Je kunt met één of twee

mensen in je omgeving beginnen. Dat lijkt niet veel, maar als je doorgaat bereik je heel veel mensen. Een evangelist kan misschien in een jaar 365 mensen bereiken. Dat lijkt veel meer. Maar die zit na 16 jaar op nog geen zesduizend man. Een discipelmaker bereikt maar twee mensen per jaar. Maar dat verdubbelt steeds. Als dat zich doorzet heb je na 16 jaar 65 duizend mensen bereikt. Uiteindelijk bereikt dat dus veel meer mensen. In feite deed de Here

“Coachend leiderschap is op die manier in feite een vorm van discipelschap” Jezus niet anders. Deze ultieme Coach richtte zich in eerste instantie ook op ‘de drie’, vervolgens op de twaalf apostelen en pas daarna op de ‘zeventig’. Begin daarom maar klein. De gevolgen kunnen groot zijn.”

UITGELICHT

BOVENSTE RIJ: PETER VAN ROON, EVERT WESTERINK, HENRIETTE VAN DORT, AART VAN DER SNOEK, JOOP DE ZWAAN,

MENSEN MENSEN

“Ik noem het mijn tweede puberteit,” vertelt Etienne Bruinekreeft over de periode waarin hij de GVL volgde, de cursus Geestelijk Vooruitziend Leiderschap van CBMC. Aanleiding daarvoor was dat hij zelfstandig ondernemer werd in het bedrijf van zijn vader. “Daar werkte ik als leidinggevende al twaalf jaar. Maar in 2007 werd het een nieuwe B.V. en kreeg ik de touwtjes volledig in handen. In die nieuwe situatie ga je bij alles wat je doet vragen stellen.”

Etienne Bruinekreeft

Ondernemen is

een eigen roeping TEKST EN FOTOGRAFIE: GERARD BIJKERK

Wat verwachtte je van de cursus?

Etienne: “Ik dacht dat de cursus zou beginnen over leiderschapsstijl. Dus gericht op mijn werk. Maar het begon bij mij als persoon: wie ben jij? Door allerlei vragen pel je jezelf af. ‘Waar ben ik bang voor? Waarom sla ik dicht als er dit of dat gebeurt?’ Daar leer je heel veel van over je persoon. Zo kom je er bijvoorbeeld achter dat je, veel vaker dan je denkt, je verbergt achter een masker hoe je wilt overkomen in plaats van hoe je echt bent en denkt. In de tweede plaats kwamen de vragen aan de orde die gaan over je relatie met God. ‘Wat is mijn omgang met God?’ Dus je persoonlijk geestelijk leven. Niet je kerkelijk leven. Dat is er ook. Maar je relatie met God komt op de eerste plaats. ‘Heb je een relatie of zeg je dat je er één hebt?’ Ten derde namen we de relatie met de thuisbasis onder de loep. Dat hakte er nogal in. ‘Hoe is je relatie met je vrouw, je kinderen. En heb je nog echte vrienden? Echte vrienden bij wie je van hart tot hart kunt praten?’ Pas toen dat allemaal in kaart gebracht was gingen we nadenken over je eigen stijl van leiderschap. Dat is dus precies de omgekeerde volgorde dan je zelf vooraf bedenkt. Leiderschap kwam pas op het einde: dat was voor mij verrassend!”

Welke gevolgen had dit voor jou?

“De prioriteiten in mijn leven werden anders. In die herschikking kwamen de relaties naar jezelf, je vrouw en

naar God op de eerste plaats. Pas daarna het bedrijf. Dat heeft ingrijpende gevolgen voor je manier van ondernemen. Het helpt je je werk in een beter perspectief te zien. Het voorkomt dat je leeft voor de zaak en het werk te belangrijk gaat vinden.”

Wat betekende deze cursusvorm daarin?

De lessen zijn heel geschikt om in een groep te bespreken waar het vertrouwd is. De deelnemers komen niet uit je directe dagelijkse omgeving. Dat helpt opener te zijn over wat jouw leerpunten zijn. Dat onderlinge gesprek heeft echt een toegevoegde waarde. Het is namelijk niet gericht op kennis maar op jouw vorming en levensstijl. Daarom heb je zoveel aan elkaar omdat je je dagelijkse praktijk spiegelt aan de les. Je ontdekt dan dat als je die principes van Gods Geest had gevolgd, je niet zo had gereageerd op situaties in je werk.”

Wat zijn de belangrijkste lessen die je toen leerde?

Etienne: “Twee belangrijke lessen springen er voor mij uit. De eerste is dat privé en zakelijk niet te scheiden zijn. Als het privé niet op orde is, wordt goed leiderschap erg moeilijk. Laat staan geestelijk leiderschap. Het tweede is dat we niet te hoogdravend moeten doen over ‘geestelijk’ leiderschap. Ons dagelijks werk is

MENSEN

in Gods Koninkrijk

namelijk ook voluit een roeping van God. Dat leerde ik goed zien vanuit 1 Korintiërs 7:17 ‘Blijf bij de roeping die je had toen je geroepen werd’. Die tekst snapte ik niet. Ik was ondernemer in het bedrijf toen ik geroepen werd. Dus ziet God het zakendoen ook als een roeping? Mijn vader is namelijk fulltime evangelist. Dat zag ik als roeping. Maar zakenman-zijn is dus ook een roeping volgens de bijbel. Dat gaf mij eerst ontspanning: ik hoef dus niet te veranderen, want mijn roeping ligt in het bedrijf, de bedrijfscontacten en in mijn gezin.

MENSEN

Dat betekende ook dat ik geen kopie van mijn vader hoefde te worden. Ik mocht het op mijn eigen manier gaan doen. Hij heeft me dat juk ook nooit opgelegd, maar je spiegelt je toch aan hem. Maar die ontspanning werd een inspanningsverplichting: het betekende ook dat ik dus in mijn zakendoen mij moest gaan inzetten om mijn roeping te vervullen. En dat roept allerlei vragen op over hoe je dat gaat vormgeven.”

Leergeld in ﬁnanciële vrijheid

Etienne: “Ik heb ervaring opgedaan in een samenwerking met business partners en daardoor geleerd ‘geen ongelijk juk aan te gaan’. Ze waren christelijk maar ik vroeg me niet af of ze echt wedergeboren waren en liet me drijven door de noodzaak van ﬁnanciering. Door de verhuizing naar ons huidige pand hadden we kort meer geld nodig om te overbruggen, omdat er tijdelijk minder aan opdrachten gebouwd kon worden. Ik heb de fout gemaakt er een jaar later nog een aandeelhouder bij te nemen die extra geld inbracht om de zaak te ‘redden’ De afspraken en voorwaarden leken gunstig. Maar toch betrokken we God hier niet echt in. Gevolg was dat ik niet meer vrij genoeg was om te handelen. Dat gaf veel strijd. Want je bent je roeping als zakenman kwijt en teveel gebonden aan eisen van anderen. Zij hadden een andere perceptie van zakendoen naar bijbelse principes. We hadden meer van hart tot hart moeten doorspreken wat we daaronder verstonden. Ik had het kunnen voorzien. Mijn roeping als zakenman was weg. Nu stond ik met de rug tegen de muur. Ze hebben overigens ook

goede dingen gedaan en ik heb er veel van geleerd. Maar het heeft mij veel strijd gegeven. En ik ben door deze moeilijke tijd gevormd. Daarin ben ik bevestigd dat God werkt ten goede voor wie hem liefhebben. Nu precies in deze maand dat het bedrijf zeven jaar bestaat, heb ik weer de meerderheid van de aandelen. Ik ervaar het dat ik het bedrijf weer terug heb gekregen van God.”

Bijbelse principes in transparantie

Het blijft erop aankomen hoe je normen en waarden vorm geeft in de praktijk. Etienne: “Zeker. Bijvoorbeeld wat zie je als stelen? Wat is liegen of niet de waarheid spreken? Als je om een order binnen te halen willens en wetens niet eerlijk bent over de haalbaarheid van de gevraagde levertijd. Dat valt bij mij onder het niet nakomen van je afspraken. Open en transparant zijn klinkt mooi. Maar hoe geef je er invulling aan? Het kan betekenen dat je die order niet krijgt en genoegen moet nemen met minder winst. Zelf kun je die consequentie willen nemen. Aandeelhouders die gaan voor winstmaximalisatie niet.Toch is minder winst soms beter als je handelt uit geestelijk leiderschap. Dan ga je verder dan de wet of de regel. Niet om het aan anderen op te leggen. Maar om zelf te doen en daardoor een getuige te zijn. Als je dat niet kunt of wilt maak je geen verschil en ontkracht je jouw getuigenis over God.”

Betrouwbaarheid

“Wij leveren speciaalbouw marktwagens. Het is niet moeilijk om klanten te bedotten zonder dat ze het weten. Bijvoorbeeld wanden gebruiken met minder dik polyester. Dat is goedkoper maar niet zichtbaar. Toch moeten zij op onze betrouwbaarheid kunnen vertrouwen. Onze klanten zijn eenmanszaken of vof’s. Als zij een wagen bestellen is dat een enorme uitgave voor hen. Velen van hen komen niet in de kerk. Een mooiere ingang voor het evangelie kun je toch niet bedenken? Het is aan mij om met hen een relatie op te bouwen.Als je betrouwbaar bent in de portemonnee vertrouwen klanten je ook persoonlijke zaken toe en komt er opening voor het geestelijke.”

Verantwoording

“Klanten vragen om uitleg als je zaken niet zwart wilt regelen. ‘Ben je bang om gepakt te worden? Of mag het niet van de kerk?’ Het is beter om dan niet te spreken over je principes maar aan te geven dat je God geen verdriet wilt doen. Hij vraagt van mij de overheid te respecteren. Gaandeweg groei je in je de manier van spreken over je geloof. Ik leer er steeds opener in te zijn. Vaak komt het er vanzelf op door belangstelling te tonen.”

Geestelijke keuzes in je werk

“Je moet doen waar je goed in bent. In 2011 ontdekte ik

dat mijn sterke kant zit in de marketing en minder bij de algemene sturing van het bedrijf. In een nacht worstelde ik daarmee en bleef wakker. Daarom ging ik uit bed en las in 1 Timoteüs 6: 2-12 de waarschuwing over het gevaar van de rijkdom: jaag niet achter geld aan. Je moet het ontvluchten, staat er in vers 10. Die dat wel doen hebben zich met smarten doorboord. Daar sloot een tekst uit Spreuken bij aan: zie van uw voornemen af – tob je niet af over geld. In de context van rijken die in onzekere rijkdom veiligheid zoeken. Financiële mogelijkheden zijn ﬁjn maar het moet geen zekerheid worden. Ik zette de radio aan en hoorde een overdenking die precies ook over 1 Timoteüs 6 ging! Dat was een duidelijk signaal om hier

MENSEN

“Het blijft erop aankomen hoe je normen en waarden vorm geeft in de praktijk.”

www.promissie.nl

ProMissie gelooft in duurzame relaties Raad en daad bij complexe vraagstukken. Vertrouwenspersoon voor ondernemers, DGA’s, overdragers, opvolgers en ondernemende families. Advies, klankbord, procesbegeleiding en leerplatform voor MKB en familiebedrijf. Hart voor de zaak en mensen met elkaar verbinden.

adv_alg_165x61.indd 2

• familiebedrijf • ondernemersadvies • waardebepaling • aankoop/verkoop • bedrijfsoverdracht

28-01-14 10:48

verder over na te denken en er een weg in te zoeken. Ik heb mijn rechterhand in het bedrijf gebeld om met hem hierover te praten. En dan zie je dat God niet solitair bezig is, maar dat het dan van meerdere kanten komt. We zijn bij elkaar gaan zitten en toen bleek dat ook hij over onze taakverdeling had nagedacht. Hij was er klaar voor om meer zeggenschap in het bedrijf te krijgen en algemeen directeur te worden. Dat betekent voor mij meer zaken loslaten en commercieel directeur te zijn.”

Nieuwe situatie

“Vanaf 2012 studeer ik twee ochtenden in de week bijbelse theologie en heb 20% van mijn salaris ingeleverd. Dat gaf spanning met de aandeelhouders die dachten dat ik me uit de zaak wilde gaan terugtrekken. Zij dreigden hun geld uit de zaak te trekken doordat zij in andere bedrijven verlies leden. Ons bedrijf draaide wel winstgevend maar we waren in die periode door de orders heen. Dus er moest wel wat gebeuren.We hebben tijd gevraagd en gekregen voor een plan om de aandeelhouders uit te kopen. We namen een adviseur in de arm en stapten naar de bank. Heel bijzonder in deze tijd is dat dit plan september 2013 rond was! Maar de aandeelhouders maakten er een strijd van door terug te komen op eerder gemaakte

MENSEN

“Ik heb een roeping als christenzakenman” afspraken. Onacceptabel natuurlijk. Ons ja als christen moet ja zijn. We moeten niet door geldzucht worden gedreven. Het dreigde even een rechtszaak te worden. Dat wil je natuurlijk niet. Uiteindelijk is het ook niet nodig geweest. Het gaf wel enorme stress. Het is een wonder van God om te zien dat de orderportefeuille in de 2e helft van 2013 ondanks de stress weer vol raakte.”

Vrijheid om tot zegen te zijn.

“Ik leerde dat het nu niet mijn roeping is om evangelist te worden. Mijn studie theologie is daar ook niet op gericht. Ik heb een roeping als christenzakenman. Maar dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om ons te bekwamen in het Woord en op geestelijk gebied. We doen toch ook allerlei cursussen op zakelijk gebied? We moeten als christen antwoord kunnen geven op de relevante vragen die zakelijke relaties ons stellen. Pas als we dat doen kunnen we hen meenemen naar het Woord als de bron waaruit wij putten. Door de GVL cursus heb ik mijn antennes uitstaan om de signalen van hun dagelijkse problemen en levensvragen op te vangen. De GVL heeft mij als zakenman hopelijk wat socialer gemaakt.”

Uitzicht

> vervolg pagina 13 UITZICHT

Jezus als de ware sabbat Onze 24-uurs economie, in relatie tot de sabbat

Het teveel klaagt ons aan. â&#x20AC;&#x2DC;Genoegâ&#x20AC;&#x2122; is buiten onze horizon en verdwenen. Hoe kan Gods rusten en ritme nog functioneren als een richtinggever?

Vrijheid van de slavernij

In Deuteronomium 5 ligt de motivatie voor de sabbat niet in Gods rust, maar in Gods bevrijdende handelen. Daar staat de sabbat centraal als een dag van bevrijding. Bevrijding uit de slavernij van Egypte, daar moesten ze dag en nacht werken. Het kan ook zijn dat angst en zorgen ons drijven in een patroon van nooit genoeg en geen rust. De angst voor te weinig omzet en rendement kan ons bevangen. We blijven dag en nacht werken, want we hebben elk uur nieuwe kansen op extra omzet. In deze tijden zijn er veel ondernemers die wel wat extra inkomen kunnen gebruiken en daarmee ligt er een extra verleiding. We blijven grenzeloos werken. Toch heb ik in Nederland nog niemand zien afhaken of failliet zien gaan, omdat hij zich een dag rust gunde. In tegendeel, ik zie wel veel mensen lijden en ziek worden, omdat ze zichzelf geen rust gunnen. Ze kunnen geen afstand nemen van hun problemen en hun werk. Ze zijn gebonden en leven in slavernij. Deze band of slavernij kan ook ontstaan als je jouw werk belast met oneigenlijke doelen. Sommige mensen werken niet om tot zegen te zijn voor hun omgeving, maar alleen voor zichzelf. Hun persoonlijk succes staat centraal in alles wat ze doen. Er ligt een ander werk onder hun dagelijkse werk, zoals Tim Keller dit verwoordt. Je werkt, omdat er een ander werk gerealiseerd moet worden: persoonlijke erkenning, waardering, status of aanzien.

Jouw identiteit staat op het spel en telkens ben je op zoek naar nieuwe uitdagingen en prestaties. Zo kunnen er allerlei redenen zijn waardoor je ongezonde patronen ontwikkelt. Denk ook nog even aan: hoge lasten, hoge uitgaven of een bedrijfscultuur die teveel van je vraagt met betrekking tot inzet en beschikbaarheid. Heb jij zicht op jouw Egypte? Waar ben jij slaaf van? We denken vaak dat we geen keuzes hebben, maar weet dat je altijd keuzes hebt. Wil jij je laten bevrijden of zijn de vleespotten van Egypte te verleidelijk. Is de veiligheid, het bekende en het comfort jouw barrière om stappen te nemen met God?

Jezus Christus vervult de sabbat In Matteüs 12 komt de sabbat opnieuw ter sprake in het Nieuwe Testament. Hieraan vooraf gaat de uitspraak van Jezus:

“Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht.”

UITZICHT

TEKST: WOUTER DROPPERS

Hij wil rust brengen in ons leven, hij wil ons bevrijden en wij mogen rusten in zijn inspanning en zijn werk.

IU N ITTEZRI VCI H EW T

Jezus maakt in de daaropvolgende gebeurtenissen en uitspraken over de sabbat duidelijk wie hij is. Het gaat daar niet zozeer over de vraag, wat we wel mogen en niet mogen op de sabbat, maar om de realisatie van de waarden erachter: waarin kan ik rusten, waar is er bevrijding en heling. Twee uitspraken uit de Bergrede blijken hier leidend:

“Ik ben niet gekomen om de wet en de profeten af te schaffen, maar om ze te vervullen7 en Als jullie gerechtigheid niet groter is dan die van de Farizeeën, zullen jullie het koninklijk van de hemel niet binnengaan.8 “

De eerste gebeurtenis is het aren-plukken door de discipelen op de sabbatdag. Het gaat in de aanklacht van de Farizeeën over werken op de sabbat. Jezus gebruikt als tegenargument, om het gedrag van zichzelf en zijn discipelen te rechtvaardigen, het voorbeeld van David en de toonbroden en de priesters die op sabbat werken in de tempel.

De priesters in de tempel mochten op sabbat werken en nu zegt Jezus: ‘Ik zeg u: hier gaat het om meer dan de tempel’. Jezus zegt daarmee dat hij en zijn leerlingen de plaats hebben ingenomen van de priesters en de tempel en dat ze daarom het recht hebben om dit te doen, maar hij doet hiermee ook een uitspraak over zijn positie en identiteit. De heilige plaats waar God woont en verblijft is niet meer de tempel maar deze is verlegd, die bestaat nu uit Jezus en zijn leerlingen. Doordat Jezus zegt: meer dan de tempel is hier, maakt hij zichzelf ook eigenaar van de tempel, God zelf en Heer van de sabbat. Want de Mensenzoon is Heer en meester over de sabbat9. Het gaat hier over de goddelijkheid van Jezus. Over Jezus’ Zoonschap. Jezus is de Thora van God in persoon. De vraag van het sabbatsdispuut is de vraag naar Jezus. Als Jezus God is, kan en mag hij omgaan met de sabbat, zoals hij dat wil. Alleen hij kan de mozaïstische geboden zo radicaal herinterpreteren als alleen de wetgever - God zelf - kan doen. Jezus geeft met zijn uitspraak ook aan dat hij de vervulling van de sabbat is. Hij is Heer en Meester, hij is de ware sabbat. Hij wil rust brengen in ons leven, hij wil ons bevrijden en wij mogen rusten in zijn inspanning en zijn werk. Het fantastische van deze boodschap is, dat rust, vrijheid en voltooiing niet meer in onze handen ligt, maar in de zijne. Rust, vrijheid en voltooiing wordt ons geschonken in

herstellen, zoals blijkt uit de geschiedenis van de verschrompelde hand in Matteüs 12 en de genezing in het bad van Betzata uit Johannes 5. De sabbat gaat over herstellen wat stuk. Jezus wil in onze levens optreden als de grote Heelmeester. Dat is een werk van Jezus wat niet stopt, maar de sabbat vervult13.

Dat God zijn werk in ons wil voltooien en tot een goed einde wil brengen, geeft ons de mogelijkheid om dingen los te laten en in zijn hand te leggen. Wij kunnen soms niets meer toevoegen. Dit besef van onze menselijke begrenzing is een zegen, als we kennis hebben van een goede God. In Jezus mogen en kunnen we rust vinden en Hij wil ons bevrijden van een verkeerd en teveel werken.

Nu wij door Jezus in Gods rust zijn ingegaan15, mogen we ook anders in ons werk gaan staan. Onze drijfveren en motieven kunnen nu veranderen van overleven, inkomen en zelfrealisatie naar dienstbaarheid en helen. Naar herstellen en repareren van dat wat gebroken is. We kunnen dit heel concreet maken door de diensten die we met onze bedrijven verlenen aan mensen. Onze bedrijven mogen bijdragen aan het algemeen welzijn en daarmee hebben we gelijk ook de grenzen van onze arbeidsmoraal en inspanning te pakken. Zodra onze bedrijven niet meer bijdragen aan het algemeen welzijn van onze stakeholders en de samenleving dan zijn we over grenzen heengegaan. Christelijk ondernemerschap vindt zijn uitdaging niet in

Daarnaast zegt Jezus dat de sabbat gevuld mag worden met barmhartigheid. Barmhartigheid wil ik, geen offers. Davids handelen was daarom niet strijdig met het gebod. Gehoorzaamheid is daarmee geen last, maar een geschenk om te kunnen dienen. De sabbat is er om te helen, te

Praktische implicaties Jezus heeft een nieuwe orde gebracht en het bestaande valt uiteen14.

Drijfveren en motieven

T IU N ITTEZRI VCI H EW

het werk van onze Heer Jezus. Jezus sprak aan het kruis de woorden: ‘Het is volbracht10’. God zelf kan rusten in het werk van onze Heer Jezus en zo mogen wij dit ook doen. En wie is binnengegaan in zijn rust, vindt rust na zijn werk, zoals God na het zijne.11 We hoeven niet te werken, alsof alles van ons afhankelijk is. We mogen weten dat Jezus op ons werk betrokken is en hierin aanwezig wil zijn, want het is God die zowel het willen als het handelen bij u teweegbrengt, omdat het hem behaagt12 Wij belasten ons werk te vaak met motieven en drijfveren die veraf staan van Gods intentie en zijn bevrijdend handelen. Wat moeten we allemaal wel niet bereiken voor onszelf?

w w w.k rc accou n ta n t s.n l ron dw eg 13 8091 x a w e z ep t [038] 444 62 44 em ail: in fo@k rc accou n ta n t s.n l

Iedere accountant laat u de cijfers zien, maar wie brengt uw toekomst in beeld? Veel MKB ondernemers hebben één ding gemeen; ze kijken allemaal vooruit. Naar de toekomst. En juist Lansigt accountants en belastingadviseurs brengt die helder voor u in beeld. De Lansigt adviseur geeft namelijk inzicht in de financiële en fiscale consequenties van uw beleid. Op basis van grondige interne en externe analyses. Vanuit zijn betrokkenheid, kennis en ervaring stippelt hij samen met u een langetermijnplan uit. Zo wordt uw droom werkelijkheid! Kijk daarom snel op www.lansigt.nl

Alphen Alphen aan den aan Rijnden • Rijn Gouda • Ridderkerk • Nieuw Vennep •• Nieuw-Vennep Gouda

change black into withe

Save your body, increase your eﬃciency. For more information visit www.movexx.nl

winstmaximalisatie, maar in de spanning om op een gezonde manier het bedrijf te leiden, zodat het bijdraagt aan het algemeen welzijn en continuïteit heeft naar de toekomst.

Zondagsopening Maar hoe gaan we dan om met de sociale functie van de sabbat? Hiermee komen we op een ander terrein en andere disciplines. We komen dan op het terrein van geloof en de sociale orde of geloof en de politieke orde. Hier gaat het over overtuigingen en persoonlijke afwegingen. Dit geloofsgesprek kent geen kwaliﬁcaties van goed en fout. Paulus heeft hier verschillende uitspraken over gedaan, zoals bijvoorbeeld: Laat niemand u iets voorschrijven op het gebied van eten en drinken of het vieren van feestdagen, nieuwemaan en sabbat. Dit alles is slechts een schaduw van wat komt, de werkelijkheid is Christus16.

Als ondernemer kunnen we ons afvragen of het wenselijk is om mensen 24 uur en zeven dagen per week beschikbaar te willen houden. Persoonlijk denk ik dat het goed is dat we rekening houden met de wensen van ons personeel. Dat zouden we immers zelf ook graag willen18. Zo zullen christenen graag op zondag een echte vrije dag willen hebben, joden en moslims op vrijdagmiddag en zaterdag en anderen misschien weer op maandag, omdat ze dan op de kinderen passen. Deze vaste vrije dag, die nadrukkelijk een bijzondere waarde heeft, mogen we mensen denk ik niet ontnemen. Jouw persoonlijke geloofsgesprek met onze Heer mag je de overtuiging geven hoe jij met de zondag wilt omgaan. Er is hierin, denk ik, gezien het bovenstaande geen goed of fout. Matteüs 5:17 Matteüs 5:20 9. Matteüs 12:8 10. Johannes 19:28-30 11. Hebreeën 4:10 12. Filippenzen 2:13 13. Johannes 5:17 14. Lucas 5:33-39 15. Hebreeën 10 16. Kolossenzen 2:16 en denk ook aan Galaten 4: 8:11e 17. mr. drs. P.Verhoeve historicus en dr.W.Th. Moehn, hervormd predikant, in het reformatorisch dagblad 26-02-2011 18. Matteüs 7:12 7. 8.

In de tijd van de eerste gemeenten bestond de economie voor een groot gedeelte uit zelfstandige ondernemers (zzp-ers) en familiebedrijven. Daarnaast waren er nog de dagloners en de slaven. Of er hierbij ook sprake was van een arbeidsvrije dag is maar zeer de vraag. Historicus mr. drs. P.Verhoeve zegt in het Reformatorisch dagblad: ‘De economische en maatschappelijke omstandigheden (de antieke samenleving kende geen algehele zondagsrust) noopten de christenen waarschijnlijk aan het werk te gaan. Er zijn geen bewijzen van het tegendeel.17’ De zondag als vrije dag wordt pas ingevoerd onder keizer Constantijn in 321 n. Chr.

UITZICHT

Dit geloofsgesprek kent geen kwalificaties van goed en fout.

Christelijk m

VI ENRTDE IREVPI IENWG

Een christenmanager die zijn geloof als uitgangspunt neemt bij zijn werk als manager kan niet anders dan zichzelf als het onderwerp van verandering te nemen. En daar is moed nodig!

lef

voor

k management

verandert de manager

Het is vaak gemakkelijker en ook verleidelijk om bij anderen aan te wijzen wat er moet verbeteren. Bij jezelf, en zeker als christenmanager, benoemen wat er niet goed is, vergeving vragen en beloven om te verbeteren, vraagt om een nederige, ootmoedige houding tegenover Christus en tegenover jouw medewerkers. Ieder personeelslid is een waardevol schepsel van God en jouw naaste over wie God de opdracht tot naastenliefde geeft.

Onlangs verscheen aan de Radboud Universiteit Nijmegen het boek: HRM, het nuttigheidsdenken voorbij? In dat boek schrijven toonaangevende Nederlandse professoren en deskundigen over de huidige stand van zaken over management, HRM en leiderschap. De rode draad door dit boek is de constatering dat de medewerker (weer) gezien wordt als een waardevol mens in het bedrijf. HRM en leiderschap zijn meer dan ooit waarden-georiënteerd. Toch blijkt ook wel dat men niet goed weet waar dan de waarden op gebaseerd moeten worden. Dr. Tom van den Belt levert aan dit boek een bijdrage met een hoofdstuk waarin de christelijke waarden vanuit de Benedictijnse spiritualiteit als normatief kader voor

HRM en management worden beschreven. Als ‘hulpmiddel’ voor het in de praktijk brengen van de christelijke waarden in het management maakt hij gebruik van de benadering van het vak ‘manager’ vanuit de presentietheorie. Door deze theorie leert de manager om op een kritische wijze te reﬂecteren op zijn managementhandelen en te beoordelen of hij ‘het goede’ heeft gedaan voor zijn personeel en ook of hij ‘het goed heeft gedaan’. Deze vorm van zelfkritiek vraagt om moed en leidt tot nederigheid. De relatie tussen de leidinggevende en de medewerker is levend en wederkerig.

VERDIEPING

TEKST: TOM VAN DEN BELT

VERDIEPING

De keuze om ‘christelijk’ te managen, wil zeggen dat je de focus richt op de relatie met jouw medewerkers. Dat is nu juist de opdracht tot naastenliefde in de managementpraktijk verwerken. Het blijkt niet altijd even gemakkelijk te zijn voor een christenmanager om nu precies dat te doen, waardoor zijn handelen christelijk management genoemd kan worden. De Benedictijnse spiritualiteit geeft veel inzichten voor christenzijn in het dagelijks leven. Verderop wordt dit nader uitgelegd. De presentietheorie biedt goede en praktische handvatten voor een christenmanager. Het begint ermee dat je jouw werk als manager beschouwt als professioneel handelen. Je doet niet zomaar wat, leidinggeven en managen is een serieuze aangelegenheid, waar (soms vaak veel) mensen mee te maken hebben. De presentiebenadering van het management vak neemt de relatie van de leidinggevenden met de medewerkers als centraal uitgangspunt. Tegelijkertijd is de manager, als professional, gericht op een voortdurende kritische beoordeling, oftewel reﬂectie, op zijn eigen handelen. De beoordeling in deze professionele reﬂectie is een normatieve, dat wil zeggen, dat de manager zichzelf beoordeelt aan de hand van een christelijke visie. Hij vraagt zich in deze beoordeling af: ‘Heb ik het goede gedaan?’ en ‘Heb ik het goed gedaan?’. Met ‘het goede’ wordt gedacht aan de christelijke uitgangspunten en kernwaarden en met ‘heb ik het goed gedaan’ wordt vooral gekeken of de manager voldoet aan wat van een professional verwacht mag worden.

Hieronder volgt een korte toelichting van de presentiebenadering en daarna wordt in een pennenstreek uitgelegd hoe de Benedictijnse spiritualiteit van toepassing kan zijn als ‘normatief kader’ voor het management.

Presentietheorie

De benadering van management op basis van de theorie van de presentie gaat uit van de relatie die er bestaat tussen leidinggevenden en medewerkers. Presentie is een (professionele) benadering in personeelszorg waarbij de relationele afstemming van de leidinggevende op de medewerker centraal staat, in het bijzonder op de kwetsbare medewerker. In vrijwel elke werksituatie komt het voor dat er ‘succesvolle’ of ‘sterke’ medewerkers zijn, maar ook medewerkers die (tijdelijk) minder goed kunnen meekomen. Dat zijn personeelsleden met mogelijke problemen in de privé-situatie die het functioneren op het werk beïnvloeden, met persoonlijke sociale, mentale, fysieke of psychische problemen, waardoor het werk niet gaat zoals verwacht mag worden. Bij de relationele afstemming gaat het om nabijheid en aandacht, om aansluiting en gerichtheid op de beleving en betekenisgeving van de medewerker -‘zijn logica’-, in plaats van bureaucratische logica van het bedrijf of de manager. Het gaat ook om de rust die de manager creëert en trouw die hij betoont, om een aanspreekbare en een benaderbare leidinggevende, om een balans in aandacht voor de kwetsbaren en uitdagingen voor de kansrijke en sterke medewerkers in de organisatie.

Het gaat ook om de rust die de manager creëert en trouw die hij betoont.

Door deze kritische vragen die de christenmanager aan zichzelf stelt, ongeacht het aantal mensen aan wie leiding wordt gegeven, houdt hij zichzelf een spiegel voor. Dit is niet vrijblijvend. Deze kritiek, die de manager door de reﬂectie op zichzelf heeft, moet vanzelfsprekend leiden tot een wens tot verbetering. Sterker nog, het moet leiden tot een belofte tot verbetering. Die belofte ontstaat doordat de manager constateert dat hij niet, of slechts gedeeltelijk ‘het goede’ heeft gedaan, dat is ‘de liefde van Christus’ in zijn handelen heeft laten blijken. Dat leidt, als het goed is, tot een nederige, ootmoedige houding tegenover Christus en een vragen om vergeving. De vraag om vergeving kan alleen maar echt zijn als deze gepaard gaat met een belofte aan God om (te proberen) te verbeteren.

In eerste instantie is het goed om te bedenken dat het überhaupt moed vraagt van een leidinggevende om kritisch te reflecteren op zijn eigen management handelen. Dit lef om zichzelf onder kritiek te stellen is een wezenlijk kenmerk van de presente manager. De professionele kritische reflectie is gericht op de doelen van het leiderschap, of gericht op de finaliteit (de wezenlijke doelstellingen, het uiteindelijk beoogde) van het management en het HRM. Deze finaliteit bevat vier dimensies, aangeduid als ‘viervoudige wortel’, waarvan de eerste twee gericht zijn op de taakuitoefening van de leidinggevende en controle op de medewerker en de laatste twee op de relatie

De derde dimensie is ‘zorgzaamheid’, als kenmerk van de leidinggevende, die er borg voor staat dat het nodige niet alleen met aandacht wordt gedaan, maar ook volgehouden en altijd aangeboden wordt als het moeilijk zal worden; goed management is trouw management. Trouw is daarmee een belangrijke relationele duiding van het management, waarbij tevens het geduld van de leidinggevende wordt getoond. De vierde dimensie bepaalt dat niet alleen het nodige met aandacht en trouw wordt uitgevoerd, maar dat daarin ook een ‘bezorgd mededogen’ van de manager spreekt, een begaan zijn met de ander waarin de leidinggevende zich aan zijn medewerker toont en door zijn houding hem/haar in zijn relatie uitnodigt. In dit geheel van de professionele reflectie staat de medewerker en de relatie van de leidinggevende met hem/haar centraal. Het gaat om de managementvraag: ‘Heb ik er alles aan gedaan om deze werknemer goed te kunnen laten functioneren en zijn werk te kunnen laten doen, en dat ook op langere termijn? Heb ik door mijn besluiten er aan bij gedragen dat de belangen en waarden van deze werknemer aansluiten bij die van het bedrijf? In de vraag ‘Doe ik het goede voor mijn medewerkers?’ stelt de manager zich zijn normatieve kader voor ogen. In veel gevallen is dat een geheel van levensbeschouwelijke, spirituele, ethische of geloofsopvattingen. Veel christelijke managers laten zich bij het formuleren van HRM-beleid en in hun leiderschap inspireren door hun levensbeschouwing. Kernwaarden als ‘eerlijkheid en respect’ en ‘dienend leiderschap’ zijn vaak concrete referentiewaarden voor managers. Een kritische normatieve reflectie op HRM en leiderschap draagt bij aan een zekere mate van bescheidenheid van de leidinggevende. Een voorbeeld van een succesvol levensbeschouwelijk normatief kader is die van de Benedictijnse spiritualiteit, waardoor zowel de medewerkers als de organisatie tot ontwikkeling komen, onder meer door de voortdurende normatieve reflectie van de leidinggevende en zijn bescheiden houding.

VERDIEPING

van de leidinggevende met de ondergeschikte en het versterken van het commitment van de medewerker. De eerste van deze vier dimensies is ‘verzorgdheid’, waardoor in elk geval gedaan wordt wat in het algemeen in dergelijke situaties behoort en nodig is. De tweede dimensie is ‘zorgvuldigheid’, zodat niet alleen het nodige wordt gedaan, maar dat het ook met aandacht, toewijding en passend bij de ander (de medewerker) wordt gedaan. Deze eerste twee dimensies dragen ertoe bij dat de manager de zaken tijdig en correct volgens afspraken en procedures afwerkt. De medewerker moet er gewoon op kunnen rekenen dat zijn leidinggevende handelt volgens zijn afspraken en beloftes. Maar tegelijkertijd ook nog, dat de manager zich afvraagt of datgene wat hij doet ook nuttig is en bijdraagt aan wat bereikt moet worden.

Wanneer hebben uw klanten voor het laatst iets van u gehoord?

EEN SLIMME KEUZE.

Roordink

Barneveld Coevorden Veenendaal Zwolle

201304012-165x61 cbmc2.indd 1

Kennismaken? Bunt helpt mens en organisatie groeien op het gebied van onder meer leiderschap, management, verkoop en communicatie.

Roordink

Een greep uit ons aanbod: • Organisatieadvies • Personal coaching • Training Praktisch management • Training Communicatie- en verkoopvaardigheden • Training Timemanagement Neem snel contact op voor een persoonlijk kennismakingsgesprek. Ontvang ons magazine Grow! Gratis! Mail uw contactgegevens naar info@buntgroep.nl.

Bunt Groep | T 0318-830 226 info@buntgroep.nl | www.buntgroep.nl

www.roordink.nl 9-4-2013 22:53:21

Benedictijnse spiritualiteit

In een belangwekkend artikel beschrijven de economen Rost, Inauen en Osterloh (2010) dat leiding geven volgens de Benedictijnse spiritualiteit een goed managementmodel is om een bedrijf succesvol de crisis te laten overleven. De grond voor het succesmodel ligt in het sterk gewortelde systeem van gedeelde waarden en waardeoriëntatie. Deze spiritualiteit is gebaseerd op de Regel van Benedictus, een leefregel voor het kloosterleven van de Orde van de Benedictijnen. Een belangrijk facet van de Regel is de notie dat de leidinggevende, zich voortdurend het welzijn van de ondergeschikten voor ogen houdt en zich afvraagt bij ‘elk besluit’ of hij het goede doet en of zijn beslissing ‘het goede’ uitwerkt. De voorschriften in de Regel bevorderen bij veel aspecten van beleidsontwikkeling en leiderschap een kritische normatieve professionele reﬂectie van de leidinggevende. De leidinggevende wordt gestimuleerd om zelf in woorden en daden een voorbeeld te zijn voor al zijn medewerkers. Van hem wordt verwacht dat door zijn houding ‘de sterken nog iets hebben om naar uit te kijken en de zwakken zich niet

VERDIEPING

Een goed managementmodel is om een bedrijf succesvol de crisis te laten overleven.

hoeven terug te trekken.’ (Regel van Benedictus, 64:19). Hij moet altijd handelen vanuit een dienende houding, gericht op het zich bij hem thuis en vertrouwd voelen van de ondergeschikten. Kenmerkende houding van het management is de onderwerping van de manager aan externe en interne controle. De interne controle is vormgegeven door een helder gestructureerd medezeggenschapssysteem, waarbij wederkerige erkenning van leiding en onderschikten van groot belang is. Van beide ‘partijen’ wordt een nederige, bescheiden houding tegenover elkaar gevraagd, uiteraard wel met de functionele positionele bevoegdheden van de manager.

NAAR EEN BENEDICTIJNS NORMATIEF KADER VOOR HRM (dr. Tom van den Belt, in: HRM, het nuttigheidsdenken voorbij, Schouteten, Bücker & Poutstra (red.), 2013, Den Haag: Boom Lemma) www.presentie.nl; www.beltomadvies.nl

Leading by example TEKST: DS. RON VAN DER SPOEL

Er zijn talloze methoden van leidinggeven met daaraan de mooiste termen gekoppeld.

Transactioneel

leiderschap, transformationeel leiderschap, dienend leiderschap, coachend leiCOLUMN

derschap, authentiek leiderschap en ga zo maar door. Op de een of andere manier inspireren veel van die methoden en bijbehorende boeken me niet meer zo. Ik heb er een aantal gelezen, vond er vaak goede gedachten in, maar werd er niet echt warm van. Waar ik wel enthousiast van word, al jaren lang, is van het meelopen met goede leiders. Ik ervaar het als een groot voorrecht om al jarenlang intensief te mogen optrekken met Anne van der Bijl, oprichter van Open Doors, een internationale organisatie met kantoren in meer dan twintig landen en een werkveld van vervolgde christenen in ruim vijftig landen. Ik spreek hem heel regelmatig en vraag hem dan de oren van het hoofd. Ook zie ik hoe hij met anderen omgaat, zowel in z’n kantoor als ‘op het veld’. En daar leer ik zoveel van. Het vreemde is dat ik niet exact kan verwoorden wat ik dan precies van hem leer. Zijn manier van leidinggeven kent namelijk geen afgeronde theorie, maar is veel meer een hartsgesteldheid, een levenshouding, een manier van omgaan met mensen en situaties. Het is altijd een

bewuste strategie van Anne geweest: hij nam mensen met zich mee zodat ze al doende van hem konden leren en ter plekke konden bespreken waarom hij deed wat hij deed. Anne’s adagio over leiderschap is daarom al z’n leven lang: lead by example, zorg dat je goede mensen bij je hebt die het van je leren en straks van je over kunnen nemen. Theorieën zijn mooi, maar je hebt iemand nodig die je laat zien hoe je dat in de praktijk brengt. Hoe je met vallen en opstaan leiding kunt geven aan een groep, een opdracht, een visie. Ik zie diezelfde leiderschapsstrategie bij joodse rabbijnen die hun inzichten doorgaven door niet alleen kennis, maar hun hele leven met hun discipelen te delen. Jezus zelf is daar voor ons natuurlijk het beste voorbeeld van, van leading by example. Hij deelde de drie jaar dat hij op aarde ‘werkte’ zijn leven met twaalf mannen die het daarna doorgaven en voortleefden in talloze christenen. Zo doet Anne het ook. Hij is ook klein begonnen, maar hij is altijd met een paar mensen bij zich op pad gegaan en zij hebben doorgegeven wat ze van hem hadden gezien. Ik mag een van hen zijn en dank God voor Anne en anderen in m’n leven die leiderschap hebben voorgeleefd zodat ik het in hun voetspoor in praktijk mag brengen in m’n eigen omgeving. Ik zoek om me heen steeds naar voorbeeldﬁguren als Anne van der Bijl, die hun leven en werken met me willen delen en op een dag hoop ik zelf een voorbeeldﬁguur te mogen zijn voor anderen. Ds. Ron van der Spoel Open Doors

. : da ide en ns ag mci cb w.

Friesland Regiovoorzitter Drachten

Gert Felten • gfelten@home.nl Klaas Boer • klaas@boerpartners.nl Bart Hof • bart@hof.nl

RTT 1 Friesland RTT 2 Friesland i.o. Workum

André Vellema • andre@vellematransport.nl Wiebo de Vries • wiebo.rinske@telfort.nl Lammert Wolters • wolters@taxiwolters.nl Henk Brander • h.brander@burggraaff-bolsward.nl Henk Jonker • jonker41@ziggo.nl Ewout van Halteren • ewoutvanhalteren@zonnet.nl Onno Wendelaar Bonga • onnowb@ewald.nl Ruth de Jong • pwrdejong@hotmail.nl Peter-Willem de Jong • pwrdejong@hotmail.nl Andries Miedema • aj.miedema@planet.nl Andries Miedema • aj.miedema@planet.nl Henk Brander • h.brander@burggraaff-bolsward.nl

Drenthe Assen

Gert Felten • gfelten@home.nl

Franeker Heerenveen/Sneek Leeuwarden 1 Leeuwarden 2

Overijssel Noord Regiovoorzitter IJsselmuiden Kampen Hardenberg Twente Almelo Rijssen Gelderland Veluwe Regiovoorzitters Apeldoorn Elburg Ermelo Harderwijk Nijkerk RTT Nunspeet 1 Nunspeet 2 Vaassen/Epe

Hil Herweijer • herweijer@zonnet.nl Michiel Mondria • info@mondria-advies.nl Gert Jan Brouwer • info@uwgesprekspartner.nl Rene Dircks • renedircks@gmail.com Fred Smeding • f.smeding@home.nl Haro van Pijkeren • hvpw@hotmail.com Willy Pieter • info@pieteraandrijvingen.nl Arjan Letink • letink@online.nl Gerrie ter Hoek • famterhoek@gmail.com Jan Turkenburg • turkenburg@kliksafe.nl René Petri • renepetri@petrimanagement.nl Eugene Romijnders • kantoor@romijndersadvies.nl Anton van Buuren • a.van.buuren@wxs.nl Arthur Noordermeer • a.noordermeer@wuestman.nl Michel Olij • michielolij@hotmail.com Jan Turkenburg • nieuwewegen@gmail.com Dirk-Pieter Krol • d.krol5@upcmail.nl Lucas Tessemaker • lucas.tessemaker@hetnet.nl

Gelderland Veluwe Zuid Regiovoorzitter Maas de Bruin • maas@debruinconsultancy.com Barneveld Roel Slaa • rtslaa@hetnet.nl Kootwijkerbroek Wout Davelaar • wouterdavelaar@solcon.nl Lunteren Maas de Bruin • maas@debruinconsultancy.com Voorthuizen ‘The camels’ Evert Hein Schuiteman • ehschuiteman@solcon.nl Wekerom Henk van den Berg • hvdberg@bergtoys.com Gelderland Zuid en Oost Arnhem Jan Sterk • jsterk@buntmanagement.nl Arnhem Wouter Droppers • wdroppers@cbmc.nl Kesteren Johan Verwoert • johanv66@xs4all.nl Winterswijk Erik Grevers • erik@grevers.biz Ben Luesink • ben@paraklesa.nl Aafke van Deelen • info@aafkevandeelen.nl Vorden Ronald Kuyper • ronald.kuyper@gmail.com Utrecht Baarn Breukelen/Maarssen De Bilt Houten/Nieuwegein Loenen a/d Vecht Driebergen/Doorn Veenendaal 1 Veenendaal 2 Veenendaal 3 Veenendaal 4 Woudenberg Noord-Holland Schiphol/Amsterdam Hilversum Huizen

Cees Lugten • mclugten@xs4all.nl Philip Knops • philip@sjofar.nl Piet Hopman • piet@adbumis.nl Wim Balk • w.balk@personic.nl Max Veenstra • max@mr-transport.nl Dirk Jan van Os • ossenspan@ﬁlternet.nl Henk van Driel • info@vdpaccountants.nl Carel Doornenbal • carel@empas.nl Sietze Ketelaar • sietze@dissel-development.nl Gert de Fluiter • gert@famdeﬂuiter.nl Gerard van Barneveld • gvbarneveld@gmail.com Gijsbert van Sijpveld • gg.vansijpveld@hetnet.nl Robert Brinks • robert.brinks@gmail.com Arjan Hulsbergen • hulsbergen@hpadvocaten.nl Teun de Haan • dehaan@sbspriority.com Henk Rebel • hrebel@tibrebel.nl Cor Heutink • cor.heutink@live.nl

Zuid-Holland west Rijnsburg Haaglanden Woerden i.o. Woerden i.o. Leiden i.o.

Henk Wiggers • wwp@hetnet.nl Frank de Mol • cbmc.haaglanden@gmail.com Gunnar Matse • matse@ziggo.nl Sjaak de Koning • s.de.koning@revicon.com Peter Briscoe • peter@briscoe.com

Zuid-Holland midden Regiovoorzitter Boskoop Gouda Oudewater Waddinxveen 1 Waddinxveen 2 Waddinxveen 3

René Gorissen • rene@renegorissen.nl René Gorissen • rene@renegorissen.nl Niek de Jong • niek@niekenesther.nl Gunnar Matse • hardingetools@gmail.com Theo Kruisman • theokruisman@yahoo.com Wilco Uitbeierse • wcuitbeijerse@gmail.com Arthur de Pater • waddinxveen@woningkeurgroep.nl

Regiovoorzitter Moerkapelle 1 Moerkapelle 2 Moerkapelle 3 Moerkapelle 4 Moerkapelle 5 Moerkapelle 6 Moerkapelle 7 Moerkapelle 8 Zevenhuizen Nieuwerkerk a/d IJssel

Erik Willemsen • erik@willemsenbeveiligingen.nl Piet van Ommeren • ommeren@xs4all.nl Jan Oudijk • familyoudijk@ﬁlternet.nl Aarnout Lindhout • aarnout.lindhout@hetnet.nl Jan Oosterom • jan@kwekerijlijntje.nl Bram Reijneveld • bramreijneveld@hotmail.com Bastiaan Hertog • info@hertogpolderbemalingen.nl Jan van de Knijff • janvanderknijff@live.nl Roald van Genderen • r.genderen@kpnplanet.nl Arno Koole • arno.koole@compaqnet.nl Fred van der Kooij • kooij@vdkbm.nl

Zuid-Holland zuid Regiovoorzitter Wilfred Veldstra • veldstra@lamsma-veldstra.nl Hardinxveld-Giessendam Ab Knook • ofﬁce@alpharo.nl Rieanne Knook-de Keizer • ofﬁce@alpharo.nl Gorinchem Harry van Haaften • h.vanhaaften@vhw.nl Leerdam Jos van den Berg • jos@josvandenbergctd.nl Rotterdam 1 Wilfred Veldstra • veldstra@lamsma-veldstra.nl Rotterdam 2 Dineke van Kooten • dmvankooten@emmauspastoraat.nl Puttershoek ‘Geloof in de Zaak’ Harry Vervelde • harry.vervelde@solcon.nl Middelharnis Karel van Holten • kholten.hp@wxs.nl Westland Fred van der Kooij • kooij@vdkbm.nl Dordrecht i.o. Wilfred Veldstra • veldstra@lamsma-veldstra.nl

C O N TAC T

Groningen Haren

Contactpunten

Noord-Brabant en Limburg Heusden en Altena Evert van de Kamp • edwi@hetnet.nl Tilburg Henk van der Linden • lind0937@planet.nl Zeeland Goes

Leendert Geelhoed • lgageelhoed@zeelandnet.nl

België Noorderkempen

Jan van der Velden • jan.van.der.velden@telenet.be

Brancheteams RTT Food RTT Transport RTT DGA RTT Friesland i.o. RTT DGA Friesland i.o.

Aart Hak • aart@ifpholland.nu Dick van der Staaij • artoli@online.nl Wouter Droppers • wdroppers@cbmc.nl Pieter van der Kwaak • pvdk@lansigt.nl Klaas Zijlstra • k.zijlstra@klaas-zijlstra.nl Wouter Droppers • wdroppers@cbmc.nl

Vrouwennetwerk Contact persoon VNW Amsterdam i.o. RTT directeuren

Henriëtte van Dort • henriettevandort@gmail.com Marie-Louise Horst-Donatz • marie-louise@topview.nl Gerrie Boeve • g.boeve@noordersluis.nl

Senior Midden-Nederland Putten Friesland Voorthuizen Terschuur Zwolle

Dirk Romeyn • midi.romeyn@chello.nl Wim Kombrink • wkombrink@solcon.nl Auke Timmermans • aukesake@upcmail.nl Gijs Roordink • groordink@roordink.nl Gert van Putten • gvanputten@zonneeifarm.nl Wim Eikelboom • wimeikelboom@planet.nl

Young professionals IMPACT Netwerk

Frans van Santen • directeur@impactnetwerk.nl

CBMC algemeen Landelijk kantoor

0341-356147 • info@cbmc.nl

After Alpha Teams Soest Scherpenzeel Nijverdal

Cees Lugten • mclugten@xs4all.nl Gijsbert van Sijpveld • gg.vansijpveld@hetnet.nl Arjan Letink • letink@online.nl

Ik heb hem uitzonderlijke talenten geschonken, wijsheid, vakmanschap en inzicht op allerlei gebied. Exodus 31:3