Bladerfolder goed geld hl

Handleiding voor de leerkracht

Š CED-Groep

Inleiding Voor u ligt de handleiding van het lespakket Goed Geld. Het pakket is speciaal ontwikkeld voor vakantiescholen die leerlingen tijdens een aantal weken in de (zomer)vakantie extra onderwijs bieden, en leerlingen daarmee een frisse start verschaffen voor het nieuwe schooljaar.

Het pakket Goed Geld is een vervolg op het pakket Mijn Stad en biedt daarmee scholen die in de (zomer)vakantie voor extra onderwijs zorgen, de mogelijkheid te variëren in het aanbod.

Met het lespakket willen wij tegemoet komen aan vragen en behoeften van scholen/leerkrachten en leerlingen, die we opgetekend hebben uit contacten met reeds bestaande zomerscholen. De belangrijkste punten die bij de ontwikkeling van dit pakket als leidraad hebben gefungeerd, zijn: • de zomer- of vakantieschool is iets bijzonders om aan mee te doen: de inhoud en vorm van het pakket moeten dat uitstralen; • de onderwerpen uit het pakket moeten aansluiten bij de (belevings)wereld van de kinderen; • woordenschat en begrijpend lezen zijn de belangrijkste vaardigheden waaraan gewerkt moet worden. Ook rekenen verdient aandacht; • zomer- of vakantieschoolklassen zijn vaak kleiner dan reguliere klassen. Tegelijkertijd zitten er in een klas kinderen die elkaar niet kennen, zelfs niet van één school komen. Deze setting vraagt om, en leent zich goed voor specifieke aandacht voor groepsprocessen en sociale competentie; • zowel voor school als voor de leerlingen (en hun ouders) is het belangrijk inzicht te krijgen in ieders persoonlijke opbrengsten van de zomer- of vakantieschool; • leerkrachten hebben meestal niet veel tijd om voor te bereiden. Het pakket moet eenvoudig zijn in het gebruik, voor leerkracht én leerling.

Deze handleiding bevat alle informatie die u nodig heeft om te werken met Goed Geld.

Allereerst is er een hoofdstuk Algemene Handleiding, waarmee u zich voorbereidt op het werken met dit pakket. Vervolgens is er een deel Aan de slag, met per dagprogramma aanwijzingen en tips voor de uitvoering van de lessen en activiteiten.

Tot slot vindt u achter in deze map de kopieerbladen gevolgd door alle antwoorden van de taalen rekenopdrachten.

We wensen u en uw leerlingen veel plezier met Goed Geld!

Ontwikkelaar Goed Geld CED-Groep, mei 2014

© CED-Groep

3

Inhoudsopgave

Algemene Handleiding ............................................................... 5 1 Thema’s in het lespakket Goed Geld ............................................ 5 2 Doel ........................................................................................ 5 3 Doelgroep ................................................................................ 5 4 Opbouw ................................................................................... 5 5 Lesonderdelen per dag............................................................... 5 a. Begrijpend lezen: teksten en opdrachten .................................. 6 b. Woordenschat ....................................................................... 6 c. Technisch lezen: extra oefening indien nodig ............................. 6 d. Rekenen............................................................................... 6 e. Sociaal gedrag ...................................................................... 7 6 Reflectie .................................................................................. 7 7 Voorbereiding ........................................................................... 7 a. Praktische benodigdheden ...................................................... 7 b. De leerling in kaart ................................................................ 8 c. Inhoudelijke voorbereiding ...................................................... 8 d. Regels op de vakantieschool ................................................... 8 e. Pedagogische tips voor een geslaagde vakantieschool................. 8 Literatuurlijst .............................................................................. 10 Aan de slag ..............................................................................

Taal ...........................................................................................

Rekenen.....................................................................................

Sociaal.......................................................................................

11 12 14 16

Overzicht dagprogramma’s ...................................................... 17 Kopieerbladen ......................................................................... 73 Antwoorden ............................................................................. 95

© CED-Groep

4

Dat mag in de krant - Algemene Handleiding

Algemene Handleiding 1.

Thema’s in het lespakket Goed Geld Het voor u liggende pakket heeft twee thema’s. De eerste week gaat over Omgaan met geld en de tweede week heeft als thema Het Wereld Natuur Fonds.

Bij het thema Omgaan met geld lezen de leerlingen allerlei teksten en maken ze rekenopdrachten die te maken hebben met geld en omgaan met geld. De eindopdracht van deze eerste week is het maken van een scheurkalender met tips.

Bij het thema Het Wereld Natuur Fonds lezen de leerlingen teksten en maken ze rekenopdrachten die te maken hebben met het Wereld Natuur Fonds, maar ook met andere onderwerpen die te maken hebben met natuurbescherming. Gedurende dit thema werken de leerlingen aan de eindopdracht: een spel voor het WNF. Beide thema’s bieden mogelijkheden voor middaguitstapjes die direct te maken hebben met de activiteiten uit het ochtendprogramma.

2.

Doel Het doel van het lespakket is kinderen een goede start in het nieuwe schooljaar te bieden.

Dit gebeurt door hen op een aansprekende, interactieve manier te helpen hun woordenschat, begrijpend-leesvaardigheden en rekenvaardigheden te verbeteren. Daarnaast wordt gewerkt aan groepsvorming, sociale competentie en reflectie op het eigen leerproces.

3.

Doelgroep Het lespakket is beschikbaar voor groepen kinderen die na de zomervakantie naar groep 7, of naar groep 8 gaan. Het niveau van dit lespakket is gekoppeld aan niveau B van Nieuwsbegrip en aan niveau B1 van Nieuwsrekenen.

4.

Opbouw Het lespakket bevat materiaal voor 10 ochtenden of middagen. Elk dagprogramma (met uitzondering van de eerste en de laatste dag) bevat lesstof voor 2½ uur à 3 uur.

Het lespakket biedt u de ingrediënten voor uw dagprogramma. Het is de bedoeling om dit op een aantrekkelijke en leuke manier aan te bieden. Er wordt in de vakantieschool wel hard gewerkt door de leerlingen, maar dit hoeft niet in een heel schoolse sfeer te gebeuren. U kunt dan ook best variëren in de volgorde van de opdrachten op een dag.

Elk dagprogramma bevat een aantal vaste onderdelen: • de tekst • de leesopdrachten • woordenschatopdrachten • rekenopdrachten 5.

Lesonderdelen per dag De basis van het programma wordt gevormd door het werken met teksten, leesopdrachten en rekenopdrachten. Ook zijn er woordenschatopdrachten met moeilijke woorden uit de teksten van die desbetreffende week. Daarnaast is er tijd ingeruimd voor oefeningen gericht op sociale competentie.

© CED-Groep

5

Dat mag inHandleiding de krant - Algemene Handleiding Algemene

a. Begrijpend lezen: teksten en opdrachten De leesteksten en opdrachten in dit lespakket zijn gericht op het verbeteren van de vaardigheid in begrijpend lezen en op het uitbreiden en verstevigen van de woordenschat van de leerling.

De teksten en oefeningen zijn volgens het stramien van Nieuwsbegrip gemaakt. Daarmee zijn de materialen voor veel leerkrachten en leerlingen herkenbaar én bewezen effectief. De teksten zijn echter niet – zoals reguliere Nieuwsbegripteksten dat wel zijn – gebaseerd op de actualiteit, maar gebaseerd op een van de twee centrale thema’s.

Begrijpend leesstrategieën Elke les bevat een oefening waarin één of meer begrijpend leesstrategieën aan de orde komen.

De strategieën zijn voorspellen, ophelderen van onduidelijkheden, samenvatten, vragen stellen en relaties/verwijswoorden. b. Woordenschat Tijdens het lezen van de tekst zullen leerlingen woorden tegenkomen die moeilijk voor hen zijn. Met behulp van de zogenaamde woordhulp kunnen zij de betekenis van deze woorden achterhalen. Indien nodig kunnen zij gebruikmaken van de gegeven woordenlijsten, die in de handleiding bij de desbetreffende lessen opgenomen zijn. Daarna oefenen de leerlingen op verschillende manieren met de woorden. Er zijn meerkeuzevragen, maar ook open vragen, woordwebben, gatenteksten en matchoefeningen.

Ook kunnen de leerlingen schooltaalwoorden oefenen met het online computerprogramma Woordenweb (www.woordenweb.nl). Het gaat om extra woorden, bovenop de themawoorden die in de thema’s van Goed Geld worden aangeboden. De werkwijze van Woordenweb wordt uitgelegd onder de knop Info. Laat de leerlingen beginnen met niveau 1. c. Technisch lezen: extra oefening indien nodig Het kan voorkomen dat er nog leerlingen zijn die belang hebben bij extra oefening op het gebied van technisch lezen. Als dat zo is, heeft de groepsleerkracht hierover een aantekening kunnen maken in de vragenlijst voor de groepsleerkracht (zie hoofdstuk 7b van deze handleiding op bladzijde 8). De leerkracht heeft van tevoren kunnen aangeven op welk AVI-niveau extra oefening gewenst is. Mogelijk heeft hij of zij ook concreet materiaal aangeleverd hiervoor. Als dat niet zo is, kunt u met de leerling leesboeken uitzoeken op eigen niveau.

Boeken die iets te maken hebben met het centrale thema van de week zijn natuurlijk extra aantrekkelijk!

Het voor u liggende pakket Goed Geld biedt geen extra oefeningen op het gebied van technisch lezen. d. Rekenen De rekenopdrachten bestaan uit contextopgaven gekoppeld aan het desbetreffende thema, uit hoofdrekenopgaven in de vorm van bordrijen, uit rekenspellen en uit rekenopdrachten die achter de computer gemaakt kunnen worden.

Contextopgaven zijn opgaven waarbij leerlingen oefenen om de technische rekenvaardigheden die zij in de rekenlessen op school geleerd hebben, toe te passen in realistische rekenproblemen (functioneel rekenen).

De technische rekenvaardigheid staat niet centraal in deze lessen. De opgaven zijn zo gemaakt

© CED-Groep

6

Dat mag inHandleiding de krant - Algemene Handleiding Algemene

dat de gemiddelde leerling de technische rekenvaardigheden beheerst die nodig zijn voor het uiteindelijk uitrekenen van de opgaven. Het gaat in deze lessen vooral om het zogenaamde mathematiseren, dat wil zeggen dat ze in het verhaaltje de som moeten ontdekken. Het uiteindelijke oplossen van de opgave zou dan geen probleem meer moeten geven. e. Sociaal gedrag Op de vakantieschool is de aandacht voor omgaan met elkaar een essentieel onderdeel. De leerlingen zitten in een nieuwe groep met kinderen uit verschillende klassen, mogelijk zelfs van verschillende scholen. Om een effectieve en fijne vakantieschooltijd te hebben is het belangrijk dat de groep zich ontwikkelt tot een ‘positieve groep’. Kenmerkend voor een positieve groep is dat de leerlingen eensgezind en gemotiveerd zijn om doelen te halen, zich medeverantwoordelijk voelen voor de groep, respect hebben voor elkaar en bereid zijn tot samenwerken.

Volgens de theorie van de groepsdynamica werkt een positieve groep zelfstandiger, met minder ruzie en machtsstrijd. Dit komt de effectieve leertijd ten goede, want er gaat geen tijd verloren aan spanningen binnen de groep. Bovendien zullen (sub)groepen die goed kunnen samenwerken ook beter en sneller leren tijdens opdrachten die een beroep doen op samenwerking. Het vormen van een nieuwe groep is een proces dat enkele weken duurt. In dit proces zijn verschillende fases te onderscheiden. Omdat de vakantieschool maar kort duurt zal hier sprake zijn van de eerste fase: forming (verkennen en aftasten) en misschien ook de tweede fase: storming (de ‘pikorde’ en rollen worden duidelijk) (Van Engelen, 2007).

De rol van de leerkracht is tijdens het groepsvormingsproces erg belangrijk. Door een juiste begeleiding van de groep kan hij het ontstaan van een positieve groep faciliteren. Op verschillende momenten op een dag wordt aandacht besteed aan dat proces van groepsvorming.

6.

Reflectie Aan het einde van iedere dag is er in het leerlingenboek een reflectieblad opgenomen. De leerlingen blikken hiermee terug op die dag. Ze schrijven op wat ze die dag gedaan en geleerd hebben. Ook geven ze aan wat ze makkelijk en wat ze juist nog moeilijk vinden.

Tot slot schrijven de leerlingen op waar ze de komende dagen op gaan letten: waaraan gaan ze extra hun best doen? Op die manier leren leerlingen ook wat hun eigen rol is of kan zijn in hun leerproces.

7.

Voorbereiding a. Praktische benodigdheden Om alle opdrachten uit te kunnen voeren die in het pakket zitten, is het van belang te kunnen beschikken over de volgende materialen: • Per leerling een werkboek • Een of meer computers met internet • Een kopieerapparaat • Een (kleuren)printer om foto’s en andere informatie uit te printen • Een zachte bal (gele foambal of ‘anti-stressbal’) • Ballonnen, twee per viertal • Een rekenmachine • Woordenboeken

© CED-Groep

7

Dat mag inHandleiding de krant - Algemene Handleiding Algemene

b. De leerling in kaart De leerkrachten die tijdens de vakantieschool werken, zullen de leerlingen van de vakantieschool waarschijnlijk niet allemaal goed kennen. Om de leerkrachten vooraf een beeld te geven van de kinderen en hun leerdoelen, is er een formulier beschikbaar dat ingevuld kan worden door de groepsleerkrachten van de vakantieschoolkinderen (Dit formulier is reeds per mail aan uw vakantieschool toegestuurd). Als iedere groepsleerkracht het formulier invult en retourneert aan de vakantieschoolmeester of -juf, maken leerkracht en leerling een betere start! c. Inhoudelijke voorbereiding Het verdient aanbeveling het gehele pakket voorafgaand aan de vakantieschoolperiode een keer goed door te lezen. In het hoofdstuk Aan de slag gidsen we u graag door het pakket heen.

Aandachtspunt: De werkwijze van Goed Geld sluit nauw aan bij de manier waarop er met Nieuwsbegrip, Nieuwsrekenen en de nieuwe methode Taal in Uitvoering gewerkt wordt. Wilt u meer weten over Nieuwsbegrip of Nieuwsrekenen, kijk dan op www.Nieuwsbegrip.nl. Daar kunt u ook terecht voor een gratis proeflicentie. Wilt u meer weten over Taal in Uitvoering? Kijk dan op de website www.cedgroep.nl. d. Regels op de vakantieschool Om het reilen en zeilen op school goed te laten verlopen zijn er regels nodig. Door duidelijke, positief gestelde regels weten de leerlingen wat er van hen wordt verwacht. Onderdeel van het lesprogramma van de vakantieschool is dan ook het bedenken van regels. Op de eerste dag formuleren de leerlingen met de leerkracht de regels voor in de klas. Ook denken zij na over regels op de gang en op het plein. Regels voor de gang en het plein gelden voor alle groepen van de vakantieschool en moeten daarom voor alle kinderen hetzelfde zijn.

Formuleer alle regels in termen van gewenst gedrag, met andere woorden, maak gebruik van ‘plustaal’, bijvoorbeeld: ‘Wij lopen rustig door de gang.’ (i.p.v. ’In de gang wordt niet gerend.’)

Zoek indien mogelijk picto’s bij deze regels, bijvoorbeeld picto’s uit een methode voor sociale competentie of de picto’s van Taakspel.

Voorbeeldregels en de manier waarop de leerkracht en leerlingen ze bedenken vindt u in les 1 van dag 1 van het thema Omgaan met geld.

Tip: Spreek van te voren met het vakantieschoolteam over de regels die tijdens de vakantieschool centraal staan. Stem in elk geval de regels voor de gang en het plein af. e. Pedagogische tips voor een geslaagde vakantieschool (Naar: ‘Ideeëngrabbelton’ e. e. van Coleman) • Begroet de kinderen elke dag aan de deur • Start elke ochtend direct met een groepsvormingsoefening. Zo werkt u aan het ontstaan van een hechte, positieve groep en voorkom je problemen • Zeg vaak dank je wel en alsjeblieft • Noem de kinderen veel bij hun voornaam • Toon medeleven en interesse (zowel bij succes als bij verdriet of tegenslag) • Maak grapjes, maar niet ten koste van de kinderen

© CED-Groep

8

Dat mag inHandleiding de krant - Algemene Handleiding Algemene

• Vraag regelmatig: ‘Vonden jullie het leuk wat we vandaag deden?’ En: ‘Wat kunnen we voor morgen afspreken, dat even interessant of leuk is?’

• Sla de energizers niet over! Het zijn sociale oefeningen die het groepsproces ondersteunen.

Het is belangrijk voor de leerlingen om zich even te kunnen ontspannen en ontladen tussen de taal- en rekenactiviteiten door. Sta toe dat daarbij een beetje herrie is.

• Neem ontspannende tussendoortjes op in de lessen zoals een lied zingen, een quiz, een mop, een raadsel, een spelletje • Ondersteun het wij-gevoel (onze klas, ons werk enzovoort) • Belicht bij ruzies en andere bedrijfsongevallen de verschillende kanten van de zaak • Accentueer het positieve (probeer 4 keer zoveel complimenten als correcties te geven en negeer het ongewenste gedrag zoveel mogelijk) • Bied de kinderen de mogelijkheid even te blijven ‘plakken’ na schooltijd • Toon tevredenheid als iets goed loopt • Koppel programmaonderdelen zoveel mogelijk aan de schoolomgeving en andere situaties die voor kinderen bekend zijn • Let op de gesprekstoon tegen de kinderen • Richt het lokaal attractief in • Zorg voor een opgeruimde, overzichtelijke klas en voor opgeruimde tafels van de kinderen • Zorg voor structuur in de dag, zodat de kinderen weten waar ze aan toe zijn

© CED-Groep

9